6.2 Conjunctuurcyclus

Zaaien en Oogsten (Wederkerigheid, 'Brein en Intelligent design', 'Wetenschap en Politiek')

Vroedkundigen van het nieuwe (9) Brett Christophers
‘Terug naar publiek eigendom’ (Ewald Engelen De Groene Amsterdammer 6 juli 2023, p. 40-44):
Windparken, woningen, kinderopvang, datacenters; van bijna alles gaat de inkomensstroom inmiddels naar de Blackstone’s van deze wereld. Geograaf Brett Christophers ontleedde het verdienmodel van private equity en vermogensbeheerders.
De uitverkoop van de volkshuisvesting aan buitenlandse beleggers viel samen met de groeiende rol van private equity'' in de zorg, volgde op de groeiende aanwezigheid van Anglo-Amerikaanse beleggers in de kinderopvang, die op haar beurt volgde op de privatiseringen van nutsbedrijven en vuilverwerkers, logistiek en infrastructuur in de jaren negentig en nul. Vrijwel alles wat ooit behoorde tot onze publieke infrastructuur en voor menig Nederlander een bron was van civiele trots, is in veertig jaar neoliberalisme verpatst aan de hoogste bieder om de balans van de staat te ontlasten.

Verkoopt private equity nu vooral aan private equity? (Peter de Waard de Volkskrant 17 oktober 2017, p. 29):
Het is totaal onduidelijk wat York Capital nu nog uit het voormalige Aldel in Delfzijl zal weten te slepen.
Rutte III wil de activiteiten van de private equity beperken door de fiscale faciliteiten - de rente-aftrek op de schulden waarmee ze de bedrijven overladen - te beperken.
Hopelijk zal het nieuwe kabinet snel spijkers met koppen slaan, anders is het kwartettenspel al over en blijft voor Rutte III alleen de zwartepiet over.

De liberale democratie moet met vuur worden verdedigd, realiseert de wereld zich ineens (Peter Giesen de Volkskrant 5 maart 2022, p. ):
Langzaam maar zeker dringt tot de wereld door dat met de oorlog in Oekraïne een tijdperk ten einde is gekomen. Voortaan gaat politiek weer voor economie en wordt in westerse samenlevingen weer meer belang gehecht aan sociale cohesie.
‘We bevinden ons in een nieuwe wereld’, schreef economisch columnist Martin Wolf in de Financial Times. ‘We bevinden ons in een nieuw conflict, niet tussen communisten en kapitalisme, maar tussen revanchistische tirannie en liberale democratie.’ Anders dan de wereld van 1989, de val van de Muur, draait de wereld van 2022 niet om vrijhandel en globalisering, maar om veiligheid. Geld wordt minder belangrijk. De wereld na 24 februari 2022 is vol onzekerheid en dreiging. Niemand weet hoe de strijd afloopt, maar dankzij Poetin, Zelenski en de heroïsche Oekraïners heeft de verdediging van de liberale democratie een nieuwe urgentie gekregen. Het is niet zo dat we opeens nieuwe dingen geloven, schreef in The New York Times, maar we geloven ‘met meer vuur, met meer overtuiging. Het was een overtuigende week.’

Amerikaanse beleggers kopen voor miljarden euro's onze woningen op: ‘Dit is pas het begin’ (Ton Voermans AD 27 januari 2022):
Grote institutionele beleggers, vaak Amerikaans, hebben afgelopen tien jaar voor meer dan 15 miljard euro woningen in Nederland opgekocht. Niet alleen in de grote steden, maar ook in kleinere plaatsen als Amersfoort en Den Bosch.

Kapitalisme is voor de meesten wat water is voor een vis: overal om ons heen en daardoor bijna onzichtbaar (Asha ten Broeke de Volkskrant 15 oktober 2021 p. 29):
Ondertussen is de ideologie achter deze keuzes buiten beeld geraakt. Er wordt zelfs nauwelijks over neoliberalisme gesproken. Dat was niet altijd zo. In de jaren veertig en vijftig schreven Hayek & co openlijk over ‘de neoliberale beweging’ en ‘de doctrine die ook wel neoliberalisme wordt genoemd’. Neerlands grootimporteur Inmiddels doen aanhangers zelf alsof zulks nooit heeft bestaan. Zo ontkende Neerlands grootimporteur van neoliberale ideeën, oud-VVD-leider Frits Bolkestein, ineens dat hij Hayek had gelezen, terwijl hij de man in vrijwel al zijn boeken citeert. Een Amerikaanse economiehoogleraar en vrije-marktdenktanklid probeerde bij de Amerikaanse zender NPR zelfs de hele beweging weg te foezelen: ‘Neoliberalisme is een van de vreemdste complottheorieën die er in de afgelopen eeuw ontwikkeld zijn. Er zijn bijna geen mensen die zeggen: ik ben een neoliberaal. Ze bestaan nauwelijks.’
‘Die anonimiteit is zowel een symptoom als de bron van haar macht’, stelt Guardian-columnist George Monbiot terecht. We spreken over ‘de wetten van de markt’ alsof het natuurwetten zijn, we zeggen ‘de wil van de markt’ alsof die zomaar ontstaat en niet gewoon is ‘wat grote bedrijven en rijke mensen willen’. We accepteren de invloed die neoliberaal kapitalisme heeft op de aarde en onze levens, hoe dit systeem vervuilt en verdeelt en vernietigt en onder onze huid kruipt, omdat we de ideologie niet meer zien, alleen de vanzelfsprekendheid. Dat is wat kapitalisme is. Dat is wat kapitalisten doen.

Hoe een mondiale belasting veel armere landen treft (Peter de Waard de Volkskrant 9 oktober 2021):
Een wereldwijde belastingdeal komt dichterbij. Is dit een doorbraak? En waarom zijn ontwikkelingslanden hiermee nog verder van huis?
Is Nederland hierdoor geen belastingparadijs meer?
Nederland is geen belastingparadijs omdat er een laag tarief geldt voor de vennootschaps- of winstbelasting. Nederland is een belastingparadijs omdat internationale vennootschappen hier een juridisch hoofdkantoor – een brievenbus – kunnen oprichten en zo de winst van hun dochtermaatschappijen in andere landen kunnen drukken, waardoor ze minder winstbelasting betalen. Dat gebeurt bijvoorbeeld met royalties en intellectuele eigendomsrechten voor beeldmerken. In Nederland hoeft daarover geen of weinig belasting te worden betaald.
Toch kiezen vermogende Nederlanders op hun beurt weer voor brievenbussen in Panama, de Kanaaleilanden of de Britse Maagdeneilanden. Waarom doen ze dat?
Vaak om hun identiteit te verhullen. Ze kunnen dan inkomsten uit bepaalde activiteiten – bijvoorbeeld beleggingen – op een rekening laten vallen die onzichtbaar is voor de Nederlandse belastingdienst.

‘Regels zijn regels’ is een armzalige manier van samenleven (Kustaw Bessems de Volkskrant 9 oktober 2021 Opinie p. 18):
Het net verschenen stuk waarin bestuursrechters kritisch terugkijken op hun eigen rol in het toeslagenschandaal is even inzichtelijk als afgrijselijk.

Saai archiefbeheer blijkt ineens beslissend voor leven of dood (Martin Sommer de Volkskrant 9 oktober 2021 Opinie p. 23):
Topambtenaar Jaap Uijlenbroek blijkt nu de inhoud van het memo te hebben besproken, terwijl hij tijdens het parlementair onderzoek naar de toeslagenaffaire verklaarde dat hij het nooit had gezien. Zoals vaker in deze affaire regende het typeringen als ‘meineed’, ‘cover-up’, ‘rookgordijn’ en ‘zwijgcultuur’.
Toeslagenaffaire Maar een overheid zonder fatsoenlijke archivering bestuurt op de tast. Eric Wiebes, oud-staatssecretaris belastingen, zei letterlijk tijdens zijn verhoor over de toeslagenaffaire ‘dat hij had gestreden tegen de duisternis en geprobeerd het lichtknopje te vinden’.
Verslonzing
Dat besef is opgelost in de mist van de cloud. De modieuze ‘papierloze overheid’ is synoniem geworden voor verslonzing. Ik belde Chris van Dam, ex-Kamerlid van het CDA en streng voorzitter van de onderzoekscommissie Kinderopvangtoeslagen. Ook hij houdt het eerder op klunzigheid dan kwade trouw. ‘Ambtenaren zijn over het algemeen hondstrouw en integer. Het systeem heet Digidoc. Dat werkt op trefwoorden, en hoe gaat dat, elke ambtenaar bedenkt zijn eigen trefwoord. Na de vakantie komen ze elkaar tegen bij de koffieautomaat, en zeggen dan: goh is dat jouw onderwerp, daar heb ik toevallig ook nog wat over. Plukje bij beetje komt wat tevoorschijn.’ Zonder bestuurlijk geheugen zijn er geen feiten waarop we kunnen terugvallen bij verschil van mening. Het resultaat zien we dagelijks in Den Haag. Een regering die op de tast regeert, een Kamer die permanent in de hoogste graad van boosheid verkeert. Zonder feiten leven we in een postmoderne wereld waarin je op alles kunt terugzeggen: dat is jouw mening. Dan wint de machtige en verliest de machteloze, want in die wereld is waarheid hetzelfde als macht. Daarvan hebben we in de toeslagenaffaire een staaltje meegemaakt.

Het is terecht dat het kabinet nadenkt over compensatie van huishoudens die hun energierekening niet kunnen betalen door de hoge gasprijzen. (Pieter Klok de Volkskrant 9 oktober 2021 Opinie p. 23):
Na de financiële crisis van 2008, die net zo onverwacht kwam als de huidige stijging van de gasprijs, raakte het fenomeen stresstest in zwang. Wat gebeurt er als in de toekomst weer een financiële aardschok plaatsvindt? Zijn de banken daartegen bestand? Het zou goed zijn ook voor de Nederlandse economie stresstests uit te voeren. Wat doen we als de prijs van gas explodeert? Wat doen we als Vladimir Poetin de gaskraan dichtdraait? Hebben we dan voldoende reserves en alternatieven achter de hand?

Het bestuurdersgelul komt in het rapport 'E i V' met de kwalificatie struisvogelpolitiek overeen. Of met andere woorden zoals Peter de Waard het in zijn column Deelt Zuckerberg ook dimes uit? (Volkskrant 4 december 2015 p. 19):
Nu heeft angst voor de duivel in het hiernamaals plaatsgemaakt voor status in het huidige leven. Eigenlijk is filantropie de ultieme vorm van narcisme.

De Commissie Doorstroomvennootschappen stelt ‘‘Brievenbusmaatschappijen leveren weinig meer op dan reputatieschade’ (Redactie de Volkskrant 23 november 2021 p. 20) en Peter de Waard toont in zijn column ‘Kan iedereen deze Sinterklaas van zijn kind een speculerende multimiljardair maken? ’ (de Volkskrant 23 november 2021 p. 21) dat politici, zich nog steeds door het penny wise, pound foolish worden beheerst en er voor zorgen dat de jeugd in crypto’s gaat beleggen, dus in sprookjes blijft geloven.

Er is een ommekeer in het denken nodig. Het is wenselijk dat het ‘en-en’-denken, het complementaire denken tussen Oost en West, de interdisciplinaire aanpak, de integrale denktrant meer centraal komt te staan. Zorg voor het zelf, Westerse - en Oosterse levenslessen maken het mogelijk de Westerse - en Oosterse supermachten daadwerkelijk in evenwicht te houden. Het draait niet om Westerse of Oosterse suprematie. Maarten Camps heeft gelijk het draait primair om de wederkerigheid, de complementariteit. De lemniscaat symboliseert dit transformatieproces. De vraag komt centraal te staan wat kunnen we van elkaar leren?

‘Je moet niet door elk gat proberen te kruipen’ Tom Kreling en Michael Persson de Volkskrant 9 oktober 2021 p. 16-17):
Hoogleraren Jan van de Streek en Jan Vleggeert werkten eerst ook als belastingadviseurs. Zo liepen ze tegen hun morele grenzen aan en kwamen ze al ruim voor de recentelijk gelekte Pandora Papers tot de conclusie dat de mentaliteit van fiscaal juristen, om te beginnen via de opleiding, moet veranderen.
Van de Streek: ‘Het vestigingsklimaat. Het was allemaal ten gunste van de bv Nederland. Want als wij er voor zorgden dat bedrijven zo min mogelijk belasting betaalden, dan kwamen ze naar Nederland. En daar had iedereen baat bij.’ ‘Later heb ik (Jan Vleggeert) daar consequenties uit getrokken en ben ik bij de universiteit gaan werken. Ik heb toen mijn oratie gebruikt om de dubbele petten van fiscale juristen ter discussie te stellen. De reacties liegen er niet om. Onder fiscalisten reageerde 90 tot 95 procent negatief op mijn kritiek. Als ik mensen persoonlijk tegenkom, zijn ze heel netjes, maar met name op sociale media zijn ze behoorlijk losgegaan. Na mijn oratie heb ik twee weken lang niet meer op sociale media gekeken.’

Het onderzoeksrapport 'E i V' geeft een antwoord op de vraag hoe het welzijn in de wereld te bevorderen?

Ook een fiscalist heeft zijn ethiek of Heeft de fiscalist een geweten? (Christiaan Vos Volkskrant 15 april 2016 katern Vonk p. 8-9):
Wat bezielt de adviseurs die belastingontwijking mogelijk maken? Christiaan Vos vindt dat je van zijn beroepsgroep best morele keuzes mag verwachten.
De banaliteit van het kwaad
Zijn fiscalisten die hier aan meewerken - gelukkig uitzonderingen in Nederland - dan slechte mensen? Die conclusie is ook weer te makkelijk, want fiscalisten werken niet in een isolement. Om een complexe internationale structuur op te tuigen, moeten advocaten, bankiers, juristen en fiscalisten samenwerken. Een fiscalist kan wel de vraag stellen of iets moreel in de haak is, maar dan moet er bij klanten ook iemand zijn die daarop aanslaat. Uit de dubieuze constructies die nu openbaar worden, kun je afleiden dat die er vaak niet zijn.
Bovendien gaat het doorgaans sluipenderwijs. Zeker bij langlopende projecten dreigt bijvoorbeeld het gevaar van 'backward engineering'. Daar liep ik vorig jaar weer eens tegenaan. Het begint bij een product dat interessant en goed is voor consumenten. Dan blijkt dat investeerders er niet mee uit de voeten kunnen, bijvoorbeeld vanwege te weinig winst of te veel risico. Dan wordt het zo aangepast dat het wel goed is voor de investeerders, maar veel minder goed voor de consument. Ergens onderweg gaat het moreel wringen, maar stoppen is lastig.
Het doet denken aan de banaliteit van het kwaad van Hannah Arendt. Als we allemaal maar een schakeltje zijn, ieder slechts verantwoordelijk voor een deel van het geheel, dan kan het gevolg zijn dat het denken stopt. Arendt kwam tot haar stelling toen ze het proces volgde tegen de nazi Adolf Eichmann voor zijn rol in de Holocaust. Ik vergelijk de fiscalist niet met Eichmann - die vergelijking gaat op alle fronten mank - maar het door Arendt beschreven mechanisme kan ons wel helpen te begrijpen hoe het werkt. Joris Luyendijk signaleerde het ook in de financiële sector: een mechanisme dat tot immoreel handelen leidt, doordat mensen tot amorele werknemers worden gemaakt.

Het begin van een belastingoorlog (Buitenhof 4 september 2016):
In Buitenhof een gesprek met VVD-Europarlementariër Cora van Nieuwenhuizen, Marjolein Moorman, PvdA-fractieleider te Amsterdam, en fiscalist en filosoof Christiaan Vos.
Apple is ziedend na de historisch hoge belastingboete die het deze week aan de broek kreeg. Commissaris Margrethe Vestager wil 13 miljard euro terugzien van de techgigant. 13 miljard euro aan illegale staatssteun, is het oordeel. Ondertussen ligt Amerika op ramkoers: Europa is onbetrouwbaar, oneerlijk en de activistische belastingaanpak zal het investeringsklimaat schaden, stellen politici. Dreigt een belastingoorlog? En waar eindigt die?

Straks betalen multinaltionals dankzij Brussel nog minder belasting (Christiaan Vos Volkskrant 3 september 2016 katern Vonk p. 8-9):
Het ziet er ferm uit, de aanpak van belastingontwijkers als Apple. Maar de Brusselse bemoeienis kan juist gunstig uitpakken voor multinationals, vreest Christiaan Vos.
Maar is Europa wel klaar voor zo'n centrale belasting? Het grootste probleem van een CCCTB is hoe de centrale belastingopbrengst dan door Brussel over de lidstaten verdeeld wordt. Praktisch is dat heel complex. Naar inwonersaantal? Naar oppervlakte? Naar economische activiteit? Dat wordt een heel getouwtrek. En principieel ligt het nog lastiger. Gaat de Unie met een eigen belasting niet te veel op een echte staat lijken? Bent u er al aan toe dat belasting aan Brussel wordt betaald en dat Brussel het voor ons gaat uitgeven? Nou, ik nog niet. Dan nog liever 'oneerlijke belastingen'.

Vermogens blijven groeien in crisis (Wilco Dekker Volkskrant 24 september 2020 p. 23):
De vermogens van huishoudens blijven ondanks de coronacrisis maar groeien, ook in Nederland. Terwijl de echte economie harde klappen krijgt, stegen de wereldwijde financiële vermogens in de eerste zes maanden van dit jaar verder, met 1,5 procent.\\ Allianz noemt dat ‘ronduit verbijsterend’, gezien de sociale onrust en escalerende handelsconflicten vorig jaar. De Duitse vermogensbeheerder verwijst hierbij naar de centrale banken en hun ruime opkoopprogramma’s. ‘Daardoor ontkoppelden de aandelenmarkten zich van de onderliggende waarden (zoals de winstgevendheid) en stegen ze met 25 procent, waardoor ook het financieel vermogen in een stroomversnelling kwam.’
Die ‘welvaartsimmuniteit’ is niet alleen maar positief, aldus het rapport. Integendeel, zegt Allianz-hoofdeconoom Ludovic Subran. ‘Op dit moment heeft het monetaire beleid het financiële vermogen immuun gemaakt tegen corona. Maar we moeten onszelf niet voor de gek houden. Nulrente of zelfs negatieve rente is een zoet gif. Ze werkt sociale ongelijkheid in de hand, omdat vermogensbezitters mooie winsten in hun zak kunnen steken. Duurzaam is dat echter niet.’

Wapen tegen wanorde (Kustaw Bessems Volkskrant 23 september 2020 p. V1, 4-6):
Hoe wapen je je tegen onverwachte en ongekende ellende? Door corona dringt die vraag zich op. Olympisch schaatskampioen Mark Tuitert, die grote tegenslagen te boven kwam, had veel aan denker Nassim Taleb.
Die goede manier van denken ligt op een stapeltje naast zijn bed. Bovenop Antifragiel, dan Skin in the game, De Zwarte Zwaan, Misleid door Toeval en helemaal onderop Bed van Procrustes. Samen vormen de boeken Incerto, één lang filosofisch essay over omgaan met onzekerheid van de Libanees-Amerikaanse auteur Nassim Nicholas Taleb. Tuitert heeft ze allemaal al gelezen, maar bladert er nog geregeld in.

Groeifonds? Er is behoefte aan visie Bram van den Groenendaal de Volkskrant 10 september 2020p. 25):
Een groeifonds van 20 miljard is niet genoeg. Nederland smacht naar een verhaal dat perspectief biedt.
Wie het nieuwste boek van Thomas Piketty heeft gelezen weet dat ‘kapitaal en ideologie’ niet los van elkaar kunnen worden gezien. Keuzes over miljarden investeringen met publiek geld zijn bij uitstek politiek, het gaat namelijk over de verdeling van macht, middelen en de toekomst van mensen. En in dit geval ook nog de toekomst van onze leefomgeving.
Die toekomst vraagt niet alleen om miljardeninvesteringen, maar om een visie met welafgewogen keuzes. De twee-eenheid zoals bekende econome Mariana Muzzucato beschrijft in haar boek De ondernemende staat .
Onlangs nog schreef Kim Putters, directeur van het Sociaal en Cultureel Planbureau, in Het Financieele Dagblad dat hij hoopt dat de troonrede het Corona Noodpakket overstijgt en een visie zal schetsen op de toekomst van Nederland. Een verhaal dat perspectief biedt en verbindt. Ook in de steden en regio’s waar ik zelf elke dag werk horen we de roep om een koers en keuzes vanuit het Rijk. Niet alleen de Nederlander, maar ook het Wopke-Wiebes Fonds verdient zo’n verhaal. Een verhaal dat duidelijk maakt wat belangrijk is voor ons land, waar we heen willen en hoe we daar met investeringen in infrastructuur en kennis moeten komen. Zodat niet alleen onze economie, maar de samenleving weer met grote verwachtingen naar de toekomst kan kijken.

Economie Hoe nu verder met de banken? ‘Jeetje, wie heeft dit systeem bedacht?’ (Diederik Baazil De Groene Amsterdammer 23 april 2020 p. 76-81):
Banken staan voor grote uitdagingen: herstel van het vertrouwen, verduurzaming, de intrede van de techsector en de coronacrisis. Maar ze zien ook kansen. ‘Het is mogelijk rendement te maken en de publieke zaak te dienen.’
Niknam heeft ervaren hoe lastig het is om als nieuwe partij een bank te starten – sinds Triodos in 1980 is bunq de eerste bank in 35 jaar die een bankvergunning ontving. Om zo’n vergunning te krijgen, word je als aspirant bank in een mal gedrukt van wat een bank zou moeten zijn, en dat staat diversiteit weer in de weg, vindt Niknam. ‘Als bunq wilden wij niet gokken met het spaargeld van onze klanten, maar dat mag niet van DNB. Om een bank te zijn ben je verplicht om “risicodragend vermogen” te hebben. Je wordt dus verplicht risico’s te nemen met het spaargeld van je klanten – dat is toch gek!’ Daarom stalt bunq het geld van de klant bij de centrale bank en in staatsobligaties, de meest veilige opties.

Economie MBA-debacle (Ewald Engelen De Groene Amsterdammer 2 april 2020 p. 9):
Als de coronacrisis iets leert is het wel het totale intellectuele failliet van de MBA, de zogenaamde Masters of Business Administration die worden gegeven aan business schools en die aspirant-managers doorlopen om het dieventaaltje van de manager te leren. Het is een uit de VS overgewaaid gedrocht dat generaties Europese managers voorgoed heeft verknald en de bijl aan de wortel van het Rijnlands model heeft gelegd.
Als je naar de curricula kijkt, kom je drie uiterst besmettelijke geboden tegen. In het kort: gij zult aan arbitrage doen, buffers haten en financieel manipuleren. Het coronavirus demonstreert op perfecte wijze de complete waanzin ervan.
Financiële manipulatie, het derde gebod van de hedendaagse manager, volgt hier naadloos op. Als materiële voorraden al gezien worden als dood kapitaal, geldt dat helemaal voor kapitaalreserves. En als het Alfa en Omega van de onderneming het garanderen van een vast rendement voor aandeelhouders is, volgt daar logisch uit dat alle reserves die een onderneming straks door zware tijden kunnen helpen nu moeten worden gebruikt om de koerswinst te maximaliseren. Dus wordt het verspild aan zinloze fusies, overnames, ontvlechtingen en de terugkoop van aandelen en mag de belastingbetaler bijlappen als het misgaat. Het gebeurde in 2008 met de banken. En nu weer, met Air France-KLM.

Corona: Een bedreiging voor de euro Waar blijft de reddingsboei? (Jaap Tielbeke De Groene Amsterdammer 2 april 2020):
De Covid-19-crisis vraagt om Europese solidariteit, maar de Nederlandse regering blijft dwarsliggen. De halsstarrigheid van Mark Rutte en Wopke Hoekstra brengt het voortbestaan van de muntunie in gevaar.
Vooralsnog wil Mark Rutte daar niets van weten. Terwijl het kabinet bij de bestrijding van het virus keer op keer benadrukt dat het vertrouwt op deskundigen, slaat het deze adviezen van economische experts in de wind.

Dit is de tijd om als burgers op te staan (Shahenshay Yagut Volkskrant 20 maart 2020 p. 26):
Onze strijd tegen het coronavirus begint met het besef dat we naast de overheid ook elkaar hard nodig hebben. Dat burgers inventief genoeg zijn om een bijdrage te leveren, ja zelfs levens te redden, zien we in tijden van oorlog.
verstofte werken
Maar misschien dat ik het juist daarom ook niemand erg kwalijk kan nemen te hamsteren. Hoe je het ook wendt of keert, iedereen begrijpt dat dit uiterst onzekere tijden zijn. Wie de schadelijke gevolgen van onzekerheid wil bevatten, doet er goed aan om de verstofte werken van de econoom John Maynard Keynes te lezen. Onzekerheid, zei hij, steekt niet alleen de kop op wanneer de waarde van geld verandert, maar is voortdurend aanwezig in al onze toekomstgerichte handelingen. Het is een randvoorwaarde voor het menselijk bestaan en in de aankomende tijd zullen we dat steeds scherper gaan inzien.
Onzekerheid blijkt iets wrangs, iets fundamenteel ontwrichtends te zijn dat tot de meest onvoorziene situaties leidt. Maar onzekerheid moet daarom niet alleen begrepen, maar ook bestreden worden. Net zoals Keynes na de crisis van de jaren dertig tot dat besef kwam, zo is het ook tijd dat wij iets met onze crisis gaan doen.
Ik ben het dus op één punt volledig met Mark Rutte eens. Namelijk toen hij zei: 'Ik reken op jullie.' De overheid heeft een gigantische rol in deze situatie, maar die van ons is groter. Net zoals in de verhalen uit mijn familie, zie ik gelukkig steeds meer mensen steeds meer opofferen voor het grotere goed. Het kan misschien soms verlokkelijk worden om dit niet meer te doen, in deze op oorlog lijkende tijden. Maar bedenk dat dit niet een oorlog van 17 miljoen, maar van 7 miljard tegen dit virus is. We staan niet alleen. Wacht dus niet op anderen en doe eigenhandig wat er van je wordt verwacht. Het is immers niet meer dan vanzelfsprekend dat dit moet worden gedaan.

Economie Raderwerk (Ewald Engelen De Groene Amsterdammer 5 maart 2020 p.9):
Wat dertig jaar politieke strijd tegen globalisering, een mondiale financiële crisis, opkomend populisme en een hemelhoge stapel publicaties over groeiende ongelijkheden en toenemende milieuschade niet heeft weten te bereiken, lukt een enkele virusstam wel: piepend en krakend komt ‘gansch het raderwerk’ tot stilstand.
Het zou wel eens een voorbode van onze toekomst kunnen zijn: minder transport, minder productie, minder consumptie en vooral minder vervuiling. In ieder geval is sinds het uitbreken van de epidemie de lucht boven China opgeklaard. Voor het milieu is corona een zegen.

Is in de pensioenwereld 50 miljard zo snel verdampt? (Peter de Waard Volkskrant 28 februari 2020 p. 28):
Het kapitaaldekkingstelsel met zijn franchises en rekenrentes is al hogere wiskunde, waar alleen specialisten als actuarissen sommetjes op kunnen loslaten.
En nu worden in het pensioenoverleg allerlei proefballonnetjes opgelaten waardoor het nog ingewikkelder en ondoorzichtiger wordt. De gehekelde rekenrentes gaan deels op de helling of krijgen een andere naam. Er komt meer individuele zeggenschap hoe het pensioenpotje wordt opgebouwd en wordt opgesoupeerd.
Wie wil kan zelf speculeren op de aandelenmarkt. Hopelijk blijft de wereld pandemieën bespaart.

Economie Rechts kaapt Keynes (Dirk Bezemer De Groene Amsterdammer 27 februari 2020 p. 9):
Keynes-biograaf Lord Robert Skidelsky is een van de bekendste progressieve economen in het Verenigd Koninkrijk. Hij schreef afgelopen week op economenforum Project Syndicate over de balans tussen monetair en fiscaal beleid, een balans die volgens hem aan het verschuiven is. Als hij gelijk krijgt, is dat het einde van een tijdperk, maar anders dan hij zou wensen.
Daarna kwam Rutte en was het snel afgelopen. De overheidsuitgaven daalden in ieder jaar van 2010 tot 2016. Sindsdien nemen ze weer toe, maar de belastinginkomsten nog meer, zodat de overheid per saldo al weer jaren netto geld uit de economie trekt. President Trump is al een big spender, premier Johnson wil dat snel worden, getuige zijn plannen – een van de (vele) redenen waarom zijn minister van Financiën Sajid Javid opstapte.
Historisch onderzoek toont aan dat rechtse partijen profiteren van een financiële crisis. Een reden in onze tijd is dat gematigd links zich vereenzelvigde met globalisering en marktwerking, en blind was voor de ravage die dat aanrichtte in de samenleving – totdat Trump het gewoon benoemde. Een andere reden kon wel eens gaan worden dat populistisch rechts als eerste de knop van effectief keynesiaans beleid weet te vinden en zich niets meer aantrekt van achterhaalde dogma’s in het economisch discours.

Vrijhandel als ecologisch gevaar (Diederik Baazil De Groene Amsterdammer 27 februari 2020 p. 16-19):
Een van de bezwaren tegen het Ceta-handelsverdrag met Canada is volgens critici dat landen hun nationale soevereiniteit uitleveren aan multinationals. Dat staat doortastend klimaatbeleid in de weg. Toch is Ceta in vergelijking met oudere verdragen een vooruitgang.
Zo kwam Hamburg in 2009 met aanvullende milieuwetgeving voor kolencentrales, maar trok de wetgeving weer in toen het Zweedse Vattenfall dreigde met een claim van 1,9 miljard euro. In 2017 wilde Frankrijk de opwekking van fossiele energie in eigen land verbieden, totdat het Canadese energiebedrijf Vermilion dreigde met een zaak. Opeens werd de wet zodanig aangepast dat er de komende twintig jaar toch nog nieuwe boringen mogen plaatsvinden. Niet veel later trad de Franse minister van Klimaatbeleid af vanwege frustraties over de invloed van bedrijven op zijn beleid. Ook de compensatie van de Nederlandse staat bij de vroegtijdige stop van gasboringen in Groningen is in nevelen gehuld. Exxon en Shell dreigden met een claim, zei minister Eric Wiebes van Economische Zaken. De bedrijven zagen daar uiteindelijk vanaf, maar de nieuwe afspraken over de verdeling van de gasbaten leverden de twee bedrijven vervolgens wel extra inkomsten op van bijna drie miljard euro tot 2022.
Subsidies zijn essentieel om duurzame initiatieven te steunen en vormen daarom een belangrijk onderdeel van de Europese Green Deal. ‘Maar de WTO staat vijandig tegenover subsidies voor duurzame initiatieven en dat is een enorm probleem’, stelt Van den Bossche. ‘Deze regels moeten we snel aanpassen.’ Nu is klimaatbeleid gebonden aan strikte voorwaarden, zegt hij, en vaak is dat terecht: ‘De natuur beschermen mag, maar niet op een wijze die de nationale sector bevoordeelt en de buitenlandse benadeelt.’

Is deeltijd-WW beter dan flexibele schil? (Peter de Waard Volkskrant 24 januari 2020 p. 28):
Hans Borstlap is al CDA’er en heeft nu een rapport uitgebracht waarin hij stelt dat alles waar zijn partij voor staat nu anders moet.
De flexibilisering kent uitwassen die moeten worden gecorrigeerd. Daar zijn voldoende mogelijkheden voor – sneller een vast contract, ­lager aandeel uitzendwerk, hogere minimumtarieven. Maar daarvoor hoeft de regering niet als een olifant door de porseleinkast te gaan.
Reden voor de herziening zou zijn dat flexwerken tot toenemende ongelijkheid leidt. Maar die toenemende ongelijkheid wordt veel meer veroorzaakt door de huizenmarkt dan door de arbeidsmarkt. Die kan beter worden aangepakt met een vermogensaanwas­belasting op aandelen en vastgoedwinsten.

Nieuw fonds moet winst maken én groen doen (Yvonne Hofs Volkskrant 16 januari 2020 p. 12-13):
Invest-NL heeft eindelijk de geldpot om innovatieve bedrijven – met name in de energietransitie – een zetje in de rug te geven. Maar gaat dat wel samen met de eis van een marktconform rendement?
De eis van een ‘marktconform’ rendement verhoudt zich echter slecht met de doelstelling een ‘aanvullende’ rol te spelen op de investeringsmarkt en juist investeringen te doen die andere investeerders laten liggen. Dat zijn meestal investeringen met een hoog risico, waar ‘de markt’ hoge rendementseisen aan stelt. Het is niet duidelijk hoe Wiebes die paradox denkt op te lossen, ook niet na herhaalde vragen van het parlement.
Aan de wieg van Invest-NL stonden ook de drie werkgeversorganisaties VNO-NCW, LTO Nederland en MKB-Nederland. Zij presenteerden in de lente van 2016 een plan dat ‘NL Next Level’ heette en alle kenmerken vertoonde van het bekende lobbyfenomeen ‘belangenorganisatie voor groep X pleit voor grote zak geld voor groep X’, waarbij X in dit geval staat voor het bedrijfsleven. De werkgevers vroegen om een investeringsfonds met een inleg van 5 miljard euro van de rijksoverheid. Ruim drie jaar later hebben ze de helft van dat bedrag daadwerkelijk binnengesleept: 1,7 miljard euro via Invest-NL plus 800 miljoen euro in het nog op te richten fonds Invest International van minister Sigrid Kaag (Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking). Invest International is er straks voor Nederlandse bedrijven die in het buitenland willen investeren.

De banaliteit van de crisis (Dirk Bezemer De Groene Amsterdammer 16 januari 2020 p. 9):
De Griekse economie, goed voor slechts een paar procent van de euro-economie, had in 2010 een staatsschuld die iets hoger bleek dan gedacht. Niet uitzonderlijk hoog, en niet dramatisch veel hoger dan in lidstaten zoals Italië of België het geval was. Dit aanvankelijk onbeduidende probleem bracht het europroject aan de rand van de afgrond. Hoe kon dat gebeuren?
Er zijn grofweg twee verklaringen. Eén: de ’zuidelijke’ eurolanden vierden een onverantwoord feestje op de pof. Twee: dankzij de marktliberalisering vanwege de euro-introductie kon Big Finance de lidstaten vol schulden en bubbels pompen. De correcte verklaring doet ertoe, want de oplossing die eruit volgt is ofwel: bind lidstaten aan strenge regels, ofwel: disciplineer de grootbanken.
De waarheid kon dus weleens ontnuchterend zijn. Geen luie Grieken, geen kwade opzet, geen winstbejag, geen duistere lobby van Big Finance, maar de plichtsgetrouwe taakvervulling door mensen met een verkeerde opleiding stortte de euro in de afgrond. De ECB-bureaucraten deden precies wat ze jaren tevoren met zichzelf hadden afgesproken, nauwgezet en gewetensvol, zodat de euro bijna instortte. Het is de banaliteit van de crisis, in een variatie op Hannah Arendt. Een belangrijk inzicht.
Echter: hier past dezelfde kanttekening als bij Arendts beroemde conclusie. Stipte plichtsbetrachting op zich is niet het probleem. Het wordt pas gevaarlijk in een systeem waarin dat werkethos gedachteloos wordt ingezet, en waarin zelf nadenken en eigen verantwoordelijkheid nemen ontmoedigd worden.
Er wordt veel gepraat over de noodzaak van cultuurverandering in banken, maar hoe zit dat eigenlijk in de Centrale Bank? Bureaucratie en de banaliteit van de crisis: het is de zoveelste ‘les uit de crisis’ – en vast niet de laatste.

Was dit weer het jaar van de uitverkoop van Nederland-BV? (Peter de Waard Volkskrant 27 december 2019 p.28):
Als harde milieumaatregelen in Nederland een buitenlandse eigenaar niet zinnen, kan die de overheid en de gemeenschap voor het blok zetten: ‘U kunt ons dat wel verplichten, maar dan doen we de productie ergens anders.’
Een bedrijf met een hoofdkantoor in Mumbai of Tokio laat zich niet ringeloren door Europese, laat staan Nederlandse, regels. Staal en cement zijn tenslotte overal te maken.

Knot: financieel stelsel in gevaar door lage rente (Yvonne Hoffs de Volkskrant 23 december 2019, p. 1):
Hij ziet dat investeerders steeds meer risico’s gaan nemen om nog een noemenswaardig rendement te behalen. ‘Dat is een van de zorgen die ik heb bij de lage rente, die fanatieke zoektocht naar beleggingsrendement. Dat is een risico voor de stabiliteit van het financiële systeem.’
‘Overal in de wereld ontstaat nu het idee dat geld en schulden gratis zijn’ (Yvonne Hoffs interviewt Klaas Knot de Volkskrant 23 december 2019, p. 8-9):
De blijvend lage rente is steeds meer een doorn in het oog van Klaas Knot, de president van De Nederlandsche Bank. De balans tussen de positieve en negatieve effecten daarvan verschuift volgens hem in de verkeerde richting.

Met drie woorden redt Mario Draghi de euro (Peter de Waard Volkskrant 19 december 2019 p. 9):
Het zijn vaak toevallige gebeurtenissen die de loop van de geschiedenis bepalen. Wat waren cruciale momenten in de jaren tien, die binnenkort ten einde komen?
Vandaag: hoe bankpresident Mario Draghi met drie woorden de euro redde.
Rare Italiaan
Tweehonderd bankiers gniffelen een beetje om die rare Italiaan als hij zijn rede begint met een nogal bizarre vergelijking. ‘De euro is net een hommel. Die kan eigenlijk niet vliegen, maar vliegt. Nu heeft de euro problemen om goed te vliegen, dus vragen mensen zich af of de wind is veranderd. En dat is zo - de crisis heeft toegeslagen. De euro moet een bij worden. En dat zal deze ook worden’, zegt hij met een licht Romeins accent.
Krasse bewering
Binnen een half uur is de koers van de euro met een dollarcent gestegen naar 1,226. ‘Het Olympische Spelen-effect’, aldus een tweet. ‘Draghi wil goud.’ ‘Markten zijn dol op de drie woorden ‘whatever is takes’. ‘Dit is een gamechanger. De vraag is niet meer of de centrale bank zal ingrijpen maar wanneer.’

Keerpunt (Dirk Bezemer De Groene Amsterdammer 19 december 2019 p. 9):
Banken hebben vette jaren achter de rug, maar ze hebben geen reserves opgebouwd, alweer omdat de kapitaalverschaffers hoge dividenden eisten. Daar ging de winst heen, meer dan naar het opbouwen van buffers. Nu klagen de banken dat ze geen nieuw kapitaal kunnen aantrekken omdat de winstvooruitzichten ronduit slecht geworden zijn.
Er komt waarschijnlijk een nieuwe golf van consolidaties aan, waardoor er meer too big to fail-banken zullen komen, die in het geval van een crisis dus weer gered moeten worden om een rampzalige uitval van de kredietverlening te voorkomen. Opnieuw zal de economie gegijzeld worden. Tijd voor democratische besluitvorming, of voor afweging van de belangen van de financiële sector tegen die van de rest van de economie, zal er dan niet zijn. Die tijd is er nu wel, al tien jaar, maar die wordt niet goed gebruikt vanwege de zwakke knieën van onze reguleerders en politici.

Buitenhof 8 december 2019 NPO1
Roger van Boxtel, president-directeur van NS. Wat te doen aan de overvolle treinen? Hoe krijg je de spoorwegen toekomst-proofed in een tijd waarin duurzaamheid voorop staat, de auto uit de gratie raakt en het vliegtuig nog altijd een stuk goedkoper is?
'Er staat nu een NS waarbij gerommel minder snel voorkomt' (Marcel van Lieshout interviewt Roger van Boxtel Volkskrant 30 december 2017):
Al het geklaag over de NS, Roger van Boxtel zit er niet mee. 'Het bewijst slechts dat we ertoe doen.' Met een fraai rapport over 2017 op zak kijkt hij tevreden terug. En er is ambitie: de NS duikt weer de regio in. 'Onder meer de concessie Dordrecht-Geldermalsen komt vrij.'

VS dreigen met handelsoorlog om Franse techtaks (Daan Kool Volkskrant 4 december 2019 p. 8):
De VS dreigen met importtarieven op Franse kazen, handtassen en andere luxeproducten, met een totale waarde van bijna 2,2 miljard euro. De heffingen zijn het antwoord op een Franse belasting op de omzet van grote techbedrijven als Google, Apple, Facebook en Amazon. Amerikaanse bedrijven zouden hierdoor onevenredig hard geraakt worden.
In juli stemde het Franse parlement voor een ‘belasting op digitale diensten’. Techbedrijven met een mondiale omzet van boven de 750 miljoen per jaar en een Franse omzet van ten minste 25 miljoen, moeten 3 procent belasting betalen over hun Franse omzet. Frankrijk is de eerste grote economie die zo’n belasting heeft ingevoerd. Groot-Brittannië, Canada, Oostenrijk en Mexico zinspelen op soortgelijke wetten.
De Franse GAFA-taks is bovenal bedoeld als drukmiddel. De Fransen pleiten op internationale fora als de Oeso steevast voor een internationale techtaks. Die moet een einde maken aan belastingontwijking door techbedrijven.

We leven in de Gouden Eeuw van China (Henk Penseel Volkskrant 29 november 2019 p. 27):
Sheila Sitalsing schrijft in haar column (28 november 2019 p. 2) over kolonisten als ze een bezoek brengt aan Suriname. Ze noemt dat land als voorbeeld voor de Chinese kolonisatie van de wereld.
Het werd lastiger voor de Amerikanen na de Tweede Wereldoorlog, alle landen in de wereld waren reeds ‘verdeeld’. Zij kochten invloed met dollars. Nu kopen de Chinezen invloed met yuan en goedkope arbeidskrachten.

Hoe nu verder? Econoom Joseph Stiglitz Rebel in maatpak (Ewald Engelen De Groene Amsterdammer 28 november 2019 p. 40-45):
Volgens Joseph Stiglitz is het merendeel van de neoliberale economen geen wetenschapper meer maar gelovige in een ontwrichtend economisch systeem. Gelukkig zijn er steeds meer tegengeluiden.
De Britse krant pleitte niet voor revolutie, wel voor hervorming. De urgentie was dezelfde als in Keynes’ tijd. Toenemende ongelijkheden en ecologische crises dwingen tot radicale hervorming om te voorkomen dat boze, radeloze kiezers naar populisten vluchten en het kapitalistische kind met het neoliberale badwater wegspoelen. Het zou zo uit Stiglitz’ pen hebben kunnen komen.
Maar dat het beprijzen van externaliteiten en het monetariseren van de ‘ecologische diensten’ die de natuur verricht de weg is die we moeten inslaan – daaraan twijfelt een econoom als Stiglitz niet. Een heterodoxe econoom die nog uit de kast moet komen, noemde de Groningse econoom Dirk Bezemer hem toen ik vertelde dat ik bezig was aan dit stuk. En zo is het: hervormer, geen revolutionair.

Economie Het Forum (Ewald Engelen De Groene Amsterdammer 28 november 2019 p. 9):
Onze politici zijn zelden ideologen die met grote gebaren, ideeën en meeslepende retoriek hun achterban in vuur en vlam zetten. Bij ons gaat het over percentages, efficiëntiekortingen en koopkrachtplaatjes. En gedraagt de politicus zich als de boekhouder die de Nederlandse burger in wezen is: wat kost het en wat levert het op, is de existentiële vraag van de Nederlander.
Vandaar dat Wilders met zijn minder, minder, minder zo veel emoties oproept. Vandaar dat de compromisloosheid van Marianne Thieme altijd zo zwaar werd aangerekend. En vandaar dat de knopentellers van het CPB zo’n dominante rol blijven spelen in het publieke debat. Tot ik afgelopen zondag The Forum zag, de briljante nieuwe documentaire van de Duitse regisseur Marcus Vetter over het World Economic Forum, dat onder leiding van de geheimzinnige Klaus Schwab nu al meer dan een halve eeuw de jaarlijkse jamboree voor de één procent in het Zwitserse Davos organiseert.
‘Welke uitdagingen kunnen we verwachten en wat is volgens u het belangrijkste gevaar dat ons bedreigt?’ Waarna Schwab op een groot wit vel ‘egoïsme’ schrijft.
Ik struikelde over het woordje ‘wij’: het is zowel inclusief als exclusief, zowel insluitend als uitsluitend. Komend uit de beschaafde kelen van Schwab en Gurría verwijst het overduidelijk naar de mondiale elite en haar intellectuele hofnarren. En sluit het de rest van de wereld als dom stemvee (‘ze weten niet wat verandering inhoudt’) uit van de conversatie.
En daarmee dekken de vrome verwijzingen naar ‘samen’, ‘wij’ en ‘dialoog’ de realiteit van een wereldorde toe die drijft op corruptie (zie de gênante scène met ‘koning’ Trump), uitbuiting, destructie en extractie. Oftewel, er is niets unieks aan ‘onze’ compromissencultuur; het is slechts de Nederlandse variant op een cynisch mondiaal syndroom dat briljant wordt blootgelegd in The Forum. Kijken!

Is forum in Davos dialoog voor een betere wereld of pr? (Peter de Waard de Volkskrant 28 november 2019 p. 27):
‘Een betere wereld door dialoog’ is het motto van het World Economic Forum in Davos dat in januari voor de vijftigste keer zal worden gehouden. Filmmaker Marcus Vetter (bekend van documentaires als Megabucks en The International Criminal Court) kreeg de gelegenheid twee jaar lang te filmen achter de schermen en registreerde de onderonsjes van de rich and famous in het peperdure Zwitserse wintersportoord.
Zelfs Al Gore wordt door Bolsonaro met een kluitje in het riet gestuurd met de opmerking: ‘We love the American people en de Amerikanen hebben eindelijk de president die ze wilden.’
Verontrustend is dat zelfs Greta Thunberg al in de elite bleek te zijn opgenomen, hoewel ze nog flink van zich afbeet: ‘Ik wil niet dat u ons hoop geeft. Ik wil dat u in paniek raakt.’
Davos en paniek is een contradictio in terminis.

Geld in overvloed. Waarom regeert het dan de wereld? (Koen Haegens Volkskrant 23 januari 2019 p. 24):
Waarom wordt de Davos-elite rijker, terwijl werkenden hun inkomen amper zien stijgen?
Rara, hoe kan dat? Waarom wordt de elite die bijeen is in Davos steeds rijker en machtiger – miljardairs kregen er volgens Oxfam opnieuw een kleine 2.200.000.000 euro bij, per dag - terwijl werkenden hun inkomen amper zien stijgen? Economisch gezien zou je het omgekeerde verwachten. Ruim een kwart van de Nederlandse werkgevers zegt inmiddels te lijden onder een tekort aan personeel. Arbeid is dus krap. En kapitaal? ‘Kapitaal is vandaag de dag dat, wat 150 jaar geleden de ongeschoolde arbeider in Noord-Engeland was’, noteerde het Duitse Handelsblatt afgelopen lente.

De Chinese dollar (Maarten Schinkel Tegenlicht 3 februari 2019 NPO2):
De Amerikaanse dollar is dé reservemunt van de wereld. Maar hoelang nog? Want nu China als handelsrijk razendsnel groeit, wordt ook de voetafdruk van de opkomende macht in de financiële wereld groter en groter. Het land duwt z'n munt, de yuan, bijna onzichtbaar richting wereldreservemunt. Financieel journalist Maarten Schinkel onderzoekt een toekomst waarin de hele wereld met Chinese munten betaalt.
Maarten Schinkel geeft antwoord op de vraag van Koen Haegens Waarom wordt de Davos-elite rijker, terwijl werkenden hun inkomen amper zien stijgen?

Economisch herstel is ook een erezaak (Rens van Tilburg Volkskrant 27 januari 2016 p. 26):
In het tv-programma Nieuwsuur (8 januari 2016) toonden de bestuursvoorzitters van de vier grootbanken zich onlangs weer eens aan het volk. Zij beloofden dienstbaarheid aan de klant en bedankten de belastingbetaler nogmaals voor het door de crisis helpen van hun instelling. Twitter vond het allemaal maar saai en nietszeggend.
Eerst doen de eigenaren van Microsoft en Facebook er alles aan om geen belasting te betalen, om vervolgens zelf te bepalen welke publieke doelen op welke manier te dienen. De essentie van publieke doelen is nu juist dat het publiek deze vaststelt.
Privaat en publiek schuren helemaal zodra de rijken zich storten op de politiek. Berucht zijn de Amerikaanse gebroeders Koch die met hun oliemiljarden denktanks en politici steunen die klimaatverandering ontkennen. De Hongaarse belegger George Soros heeft zojuist twee ton overgemaakt aan de ja-campagne bij het Nederlandse Oekraïne-referendum. Een land waarin hij aanzienlijke investeringen heeft. Vast allemaal goed bedoeld. Maar met het democratische principe van 'een man, een stem' heeft het niets te maken, het is meer 'een dollar, een stem'.
En dan remt de ongelijkheid ook nog eens de economie. In Davos herhaalde de Amerikaanse Nobelprijswinnaar Joseph Stiglitz het nog maar eens: de rijken potten het geld op waardoor de werkloosheid toeneemt. Het reële inkomen van de meeste Amerikanen is nu lager dan dertig jaar geleden. Ook in Nederland daalt gestaag het deel van de economische koek dat aan de arbeiders toevalt. Het CBS onthulde vorige week dat in Nederland bijna 300 duizend huishoudens door geldgebrek uitgaven voor verwarming of kleding uitstellen of achterwege laten.
Naast de bezuinigingen, die de armsten het hardste raken, is de belangrijkste crisismaatregel het massaal bijdrukken van dollars, ponden, yennen en euro's. Hierdoor stijgen de prijzen van bestaande bezittingen. De rijken profiteren. De Bank of England berekende dat 40 procent van de winsten van haar monetaire verruiming terechtkwam bij de top 5 procent Britse huishoudens.
Ondertussen laten we de meest effectieve crisismaatregelen onbenut. Schrijf onhoudbare schulden af, ten koste van de vermogende schuldeisers. Verhoog de lonen en verschuif de belastinggrondslag van arbeid naar kapitaal. Verminder de ongelijkheid en iedereen zal er eer in kunnen scheppen dat de wereldeconomie eindelijk weer duurzaam herstelt.

De wereldeconomie is er alleen voor de rijkste 1 procent (Peter de Waard Volkskrant 18 januari 2016 p. 21):
62 mensen in de wereld zijn samen net zo rijk als 3,6 miljard andere wereldburgers. Dat waren er in 2014 nog 80. Dat blijkt uit het rapport Wealth - having it all and wanting more, dat vandaag aan de vooravond van het World Economic Forum in Davos is gepubliceerd.
'Groeiende ongelijkheid is slecht voor ons allemaal', meent Oxfam Novib. 'Die ondermijnt groei en de sociale cohesie van de samenleving. Er zijn critici die denken dat de bezorgdheid over ongelijkheid wordt gedreven door afgunst en jaloezie. Zij wijzen erop dat er minder mensen in extreme armoede leven en stellen dat het daarom ook geen groot probleem is. Ook Oxfam verwelkomt het feit dat het aantal mensen dat in extreme armoede leeft tussen 1990 en 2010 is gehalveerd. Maar als de ongelijkheid niet was gegroeid, zouden nog eens 200 miljoen mensen uit armoede zijn gekomen. Dat zouden er dus 700 miljoen zijn geweest als niet alleen het rijkste deel van de mensheid had geprofiteerd van economische groei.'

Transparantie is essentieel voor de acceptatie van rijkdom (Sander Schimmelpennick Volkskrant 11 november 2019 p. 19):
Zo bleek de Amerikaanse oliemagnaat Charles Koch alleen aan universiteiten te willen doneren die niet te veel waarde hechten aan ‘de theorie’ van de klimaatverandering.
In een land met een grote vermogensongelijkheid, waar nog altijd maar mondjesmaat het besef bestaat dat de kloof tussen de stilstaande middenklasse en de economische elite vooral dáárin zit, is meer transparantie absolute noodzaak voor het bewaren van de goede vrede.

‘Intuїtie kan zό schadelijk zijn’ (Koen Haegens Volkskrant 9 november 2019 p. 14-15):
Haar experimenten tegen armoede worden alom geprezen. Maar Esther Duflo (47), winnaar van de Nobelprijs economie, wil meer. Ze bouwt aan een beweging van nuchtere ‘loodgieters’.

Kandidaten Trump en Sanders stellen 'corrupte' politiek VS aan de kaak ( 6 augustus 2015):
Trump. In zijn campagne legt de multimiljardair een open zenuw bloot in het Amerikaanse democratische systeem: de ondemocratisch grote invloed van miljardairs en lobbyisten op het politieke proces.
Het vermogen van de gebroeders Koch wordt geschat op 86 miljard dollar. De broers Charles (80) en David (75) hebben aangekondigd 900 miljoen dollar te investeren in de aankomende presidentsverkiezingen. Onder de nieuwe regels hoeven de Koch's niet bekend te maken waar dat geld vandaan komt en wie er gedoneerd hebben.

Duistere krachten (Hans Wansink Volkskrant 19 maart 2016 Sir Edmund p. 28-29):
Radicaal rechts in Amerika is niet zomaar opgekomen. Jane Mayer laat zien hoe groot de invloed is van politieke ondernemers als de miljardairs Charles en David Koch en hun schimmige netwerk.
Je bent superrijk en je wilt wat. Plutocraten met politieke ambities kunnen investeren in een campagne om president van Amerika te worden, zoals de miljardair Mitt Romney, de gematigde Republikein die in 2012 verloor van Barack Obama. Vastgoedmagnaat Donald Trump zet zijn vermogen tot dusver tamelijk effectief in met zijn campagne om Obama op te volgen.
Kapitalistisch regime
Jane Mayer, journalist bij The New Yorker, beschrijft in Dark Money een zo mogelijk nog ambitieuzer project, dat van de gebroeders Koch en hun miljardairsvrienden. Charles en David Koch, olieboeren van de tweede generatie en elk meer dan 40 miljard dollar waard, begonnen in de jaren zeventig hun 'libertaire revolutie', die de Verenigde Staten moet verlossen van elk obstakel dat de werking van het marktmechanisme en het vergaren van rijkdom in de weg staat. Weg dus met belastingen, milieuwetten, arbeidswetgeving en andere bemoeienis van overheidsinstanties met het bedrijfsleven.
Dark money
De honderden miljoenen die werden geïnvesteerd, worden niet voor niets dark money genoemd: ze onttrekken zich aan de transparantie die is vereist bij het financieren door bedrijven van verkiezingscampagnes.
In geheime topconferenties in rijkeluisoorden als Palm Springs, Californië en Aspen, Colorado, brachten de Kochs donoren in contact met veelbelovende projecten en veelbelovende politieke ondernemers rond de hardcore rechtervleugel van de Republikeinse partij. Tot die projecten behoorde de Tea Party-beweging, gericht tegen overheidsbemoeienis in al zijn gedaanten, waarvan Mayer aantoont dat die veel minder spontaan de kop op stak dan de 330.000 activisten zelf wilden doen geloven. Ted Cruz, nu op campagne voor de Republikeinse nominatie, was een enthousiaste deelnemer aan zowel de Tea Party als aan Kochs geheime conferenties.
Op 21 januari 2010 schrapte het Amerikaanse hooggerechtshof alle beperkingen voor bedrijven om financiële steun te verlenen aan organisaties die - buiten de directe campagne om - actie voeren voor of tegen kandidaten of politieke projecten. Dit was een enorme zege voor plutocraten met politieke ambities als Soros (die veel geld stak in de bestrijding van de Irak-politiek van George W. Bush) en de Kochs.

Wat is Draghi's inflatie-obsessie? (Peter de Waard Volkskrant 27 januari 2016 p. 29):
Gelukkig is er in deze tijd van klaagzangen ook een die wat minder luid klinkt: 'Wat is alles toch vreselijk duur geworden.' In de jaren zeventig en tachtig schoten de prijzen van levensmiddelen en ook veel andere producten jaarlijks met 5 tot 10 procent omhoog.
Het enige echte nadeel van deflatie is dat schulden zwaarder gaan wegen. Geleende euro's van nu moeten later worden afgelost met in waarde gestegen euro's. Voor mensen met een hypothecaire schuld is dat een probleem. Maar omdat de overheid juist wil dat die mensen hun schuld sneller aflossen, komt deflatie eigenlijk heel goed uit.
Alleen de overheid heeft last van deflatie. Zij kampt met de allerhoogste schuld. Nederland heeft een schuld van 458 miljard euro, 67 procent van het bbp. Italië 2,1 biljoen euro: 132 procent van het bbp.
Begrijpelijk dat de Italiaan Draghi geobsedeerd is door inflatie.

62 rijken of Nieuwe mijlpaal voor de ultrarijken (Bert Wagendorp Volkskrant 19 januari 2016 p. 2):
Het zijn mooie tijden voor de allerrijksten. Volgens een rapport van de internationale ontwikkelingsorganisatie Oxfam was het vermogen van de rijkste 62 mensen ter wereld in 2015 even groot als dat van de armste helft van de wereldbevolking, 3,6 miljard personen. Vijf jaar geleden moest je nog de vermogens van de 388 rijksten van de Forbes-miljardairslijst bij elkaar optellen om de miljarden armoedzaaiers te passeren.

Neoliberalisme heeft extremistisch-nationalisme opgeroepen (Thomas Von der Dunk cultuurhistoricus Volkskrant 29 mei 2016):
Om die reden wordt dat hele leugenachtige neoliberale win-win-verhaal over de zegeningen van de globalisering gewoon niet meer geloofd - noch in Europa, noch in Amerika. Trump en Sanders kunnen, zoals Michael Persson zaterdag 14 mei in Vonk uiteenzette, daarom dingen zeggen, die tot voor kort ondenkbaar waren, want de Amerikaanse droom is voor veel Amerikaanse burgers uiteengespat.
Die speelden inderdaad een rol, maar veel belangrijker - en dat toont Bushs feitelijke onnozelheid - is zijn eigen onvermogen om in te zien dat zijn neoliberale fundamentalisme de kernoorzaak vormt, omdat het geen antwoord op de problemen van veel kiezers biedt.

Elite lokt opstand van kiezers uit (Thomas Von der Dunk Volkskrant 14 januari 2016 p.22):
Het gaat straks slechter
De politieke boodschap van boven, zoals die beneden wordt verstaan, kort samengevat: het gaat straks slechter met u, en dat is goed voor u. Die boodschap wordt daarbij steeds technocratisch-financieel beargumenteerd, zonder oog voor welke andere dimensie ook. Zoals Gabriël van den Brink 28 november in Vonk constateerde: 'Het vermogen van politici om publiekelijk in te gaan op morele en sociale vragen, ontbreekt totaal.'
Daarbij komt de toegenomen individualisering, gepaard aan een bewust gepropageerde ieder-voor-zich-mentaliteit. Zij ligt ten grondslag aan de vermarkting van collectieve voorzieningen, een 'sanering' die door het minder hoogopgeleide, minder verdienende en minder weerbare deel van de kiezers als afbraak wordt ervaren; zie de huidige implosie van de thuiszorg.
Tegen die achtergrond kijken velen wantrouwend naar politici die komen verkondigen dat zij het vanwege de vele asielzoekers met minder moeten doen, temeer daar de prijs ervan niet in de villawijken, maar in de volkswijken wordt betaald - denk aan de oplopende wachtlijsten voor goedkope huurwoningen. Het chique Haagse Benoordenhout wist een azc buiten de poorten te houden, het eenvoudige Oranje wist dat met de autoritair afgedwongen noodopvang niet.
Niet los te zien van eigen aard
Die zelfzuchtige mentaliteit komt men inmiddels in de hele bestuurlijke bovenlaag vaker tegen, waarbij het bedrijfsleven de norm geworden is, inclusief de bijbehorende bonus- en beloningscultuur. Het onvermogen van de bankensector om te leren bleek nog dit voorjaar, toen het bestuur van het met geld van de modale burger geredde ABN Amro zichzelf, nu de markt weer in zicht was, een wonderbaarlijke salarisvermenigvuldiging toedacht, omdat in deze kring niet meer de nationale samenleving, maar de internationale geldelite de norm geworden is.
De met grootheidswaan en graaizucht gepaard gaande ontsporingen op het terrein van zorg, woningbouw en onderwijs heeft het aanzien van de hele elite inmiddels zodanig aangetast dat haar boodschap dat de tijden nu even iets minder zijn, niet meer wordt geslikt. Eens temeer zolang diezelfde elite - met een beroep op de 'globalisering' die haar eigen exorbitante inkomens zou rechtvaardigen - zichzelf bij het brengen van offers zorgvuldig buiten schot weet te houden.
Neoliberale ideologie
De oplossing zou deels van Europa kunnen komen, ware het niet dat Brussel om precies dezelfde reden te veel aan gezag heeft ingeboet om de bevolking van de noodzaak van impopulaire maatregelen te kunnen overtuigen. Ook Europa is de afgelopen decennia ten prooi gevallen aan de neoliberale ideologie van flexibilisering en privatisering, waardoor de belangen van het grote bedrijfsleven het steevast wonnen van die van kleine burgers.

Krijgt ook ABN Amro nu een megaboete? (Koen Haegens Volkskrant 27 september 2019 p. 4-5):
Na de recordschikking van 775 miljoen euro met ING doet het Openbaar Ministerie nu ook witwasonderzoek naar ABN Amro. Het aandeel ABN Amro verloor donderdag bijna 12 procent van de beurswaard, ruim 2 miljard euro. Wat is er aan de hand bij de staatsbank?
Zijn dit spoken uit het verleden, of blijven de banken er met de pet naar gooien?
Onderzoekers schatten dat in Nederland jaarlijks 16 miljard euro wordt witgewassen. Het wordt steeds duidelijker dat dit de financiële kurk is waar de zware criminaliteit, waaronder de drugsmaffia, op drijft. ‘Het is duidelijk dat de lat hoger ligt dan vroeger’, zei Van Dijkhuizen hierover begin dit jaar.
ABN Amro is een staatsbank. Wat zijn de gevolgen voor de belastingbetaler?
Het aandeel ABN Amro stortte donderdag met dik 12 procent in. Daarmee ging meer dan 2 miljard euro aan beurswaarde in rook op. Zo bezien is het strafrechtelijk onderzoek op papier een duur gelag voor de eigen schatkist én voor de Nederlandse belastingbetaler.

De snelle opkomst en onvermijdelijke val van Nina Brink (Volkskrant):
Brink gaat in de tweede helft van januari 2000 op beleggerstournee om aandelen World Online aan te prijzen. De geschatte prijs per aandeel bedraagt 35 tot 43 euro.
Het drama world online Zelden kreeg een beursgang zoveel aandacht als die van World Online in 2000. De aanvankelijk torenhoge verwachtingen werden bepaald niet ingelost, de beursgang eindigde in een drama voor beleggers. Een voorgeschiedenis.
14 maart 2001
De VEB dagvaart drie oude aandeelhouders en de twee begeleidende banken. De VEB heeft een verklaring voor recht gevorderd dat de gedaagden onrechtmatig hebben gehandeld door de beleggers in WOL te misleiden door onjuiste en onvolledige berichtgeving.
In de aanloop naar, maar ook in de periode na, de beursintroductie is een groot aantal onjuiste en onvolledige mededelingen gedaan, in het prospectus en door WOL, en haar bestuursvoorzitter mevrouw Nina Brink, in diverse media.
Deze mededelingen hadden betrekking op:
a) het aandelenbezit van mevrouw Brink, zij verkocht eind december 1999 tweederde van haar aandelenbezit tegen een prijs van 6,04 euro per aandeel;
b) de professionele loopbaan van mevrouw Brink, dat zij eerder betrokken was geweest bij een aantal faillissementen werd niet vermeld, terwijl de successen wel breed uitgemeten werden;

Hoe de media in World Online trapten Media Offline (Paul Fentrop De Groene Amsterdammer 26 april 2000):
Nina Brinks marketingoffensief rondom de beursgang van World Online was zeer effectief. Fotosessies, hoge voorziene beurswaarden, strategische afspraken: het zag er fantastisch uit. Ook de media trapten er in.
In november vorig jaar werden ABN Amro en Goldman Sachs ingehuurd om de beursgang voor te bereiden. Dan mag er niets meer naar buiten komen zonder de toestemming van de bankiers en hun advocaten.
Op de dag na Kerstmis verkocht Nina alvast tweederde van haar tien procent belang 'om de toekomst van haar familie veilig te stellen’. Ze kreeg er 120 miljoen gulden voor. Maar als het bedrijf waard was wat Nina in november de kranten vertelde (vier tot vijf miljard euro) had ze voor haar aandelen vier keer zo veel moeten vragen. Als het waard was wat ABN Amro en Goldman Sachs in maart zouden vragen (twaalf miljard euro), had Nina meer dan een miljard gulden moeten krijgen in plaats van 120 miljoen.

Automutilatie (Casper Thomas De Groene Amsterdammer 22 augustus 2019 p. 7):
Dat malaise nu de grondtoon van het economisch nieuws vormt is opvallend. In januari 2018 voorspelde het IMF nog een algehele opleving van de wereldeconomie. Maar dat was voordat Trumps handelsoorlog volop was losgebarsten en een no-deal-Brexit waarschijnlijk was. ‘Wereldleiders hebben de beste groei in tien jaar tijd geruïneerd’, luidde de terechte conclusie van Steven Rattner, tijdens Obama adviseur van Amerika’s ministerie van Financiën.
Zo lijkt de belofte van politieke opschudding met een flink prijskaartje te komen. De populistische revolte waarin kiezers werden opgezet tegen een elite die vol littekens van de vorige economische crisis zat, heeft inderdaad voor een nieuw bestel gezorgd. Maar dat de kiezer daarmee ook economisch op het droge wordt geholpen, is alles behalve zeker. Er wordt poker gespeeld, met de wereldeconomie als inzet. Door Trump tegen de Chinezen, door het VK tegen de EU. En met de alarmsignalen op rood wordt het noodgereedschap weer te voorschijn gehaald. In het VK klinkt de roep om een stimuleringspakket dat de klap van de Brexit deels moet opvangen. In het Witte Huis wordt nagedacht over kortingen op loonbelasting. Trump dringt er bij de Fed op aan om de rente te verlagen.

‘De rek is er met al dat uitstellen wel uit’ (Yvonne Hofs Volkskrant 24 september 2019 p. 10):
Voor DNB-president Klaas Knot is het klip en klaar, zo bleek tijdens zijn uitleg maandag aan de Tweede Kamer. Op de pensioenen zal echt gekort moeten worden. ‘Als we het uitstellen schuiven we de rekening voor de zoveelste keer door naar jongere generaties.’

Meespartelen (Ariejan Korteweg Volkskrant 12 september 2019 p. 19):
Lang leve de akkoordendemocratie, of toch niet?
In Nederlandse public affairskringen wordt nog weleens met ontzag naar Washington gekeken. Als een lobby er ondanks tienduizenden doden per jaar in slaagt te voorkomen dat vuurwapenbezit aan banden wordt gelegd, beheersen ze daar een ingewikkeld kunstje.
Hoe veranderen die akkoorden en overlegtafels intussen het werk van de 'public affairs-professional', zoals de Nederlandse lobbyist zich noemt? Niek-Jan van Kesteren, senator en voormalig 'lobbykoning' van VNO-NCW, ziet vooral extra omzet. Al die akkoorden zijn volgens hem 'een goudmijn voor lobbyisten'. Er zijn veel meer mensen betrokken bij de besluitvorming en die moeten allemaal beïnvloed worden. Tegelijk wordt volgens Van Kesteren het belobbyen van politici steeds moeilijker. 'De emotionele kant en de sociale media zijn overheersend, de rationaliteit is kleiner. Misschien moet je als lobbyist proberen de emotionaliteit van politici te raken.'
De rol van de politiek is vervolgens die akkoorden goed te keuren. Zoals bij zoveel besluiten - leenstelsel, Binnenhofverbouwing - gebeurt dat op basis van een mengsel van emoties, onderbuik en dagkoersen.
Ik vond dat een nogal brute conclusie, omdat de politiek daarmee tot speelbal wordt gemaakt. Tot ik Van Kesteren na afloop sprak en hij zich niet geschokt toonde. Zo is het altijd geweest, zei hij. 'Politieke emoties, op basis van feiten. Zie daarbij de ministers als de etalage waarin de ambtenaren hun spullen kunnen klaarleggen.'
Tot zover de trends uit lobbyland.

Tevreden knort het toezicht monster (Koen Haegens Volkskrant 12 september 2012 p. 25):
Door de gangen en tussen de bureaus van de Nederlandse economie waart een ongrijpbaar wezen rond. Het luistert naar namen als ‘KYC-analist’ en ‘compliance officer’.
We organiseren toezicht op toezicht op toezicht. Dat is een schitterende vorm van werkverschaffing. Maar of die uitdijende controlebureaucratie effectief is? In het geval van witwassen krijgen financiële instellingen het idee dat ze worden opgescheept met politiewerk. De controleurs zelf klagen dat ze moeten zoeken naar een speld in een hooiberg, met hun handen op de rug.

Werken aan herstel van vertrouwen Koen Haegens Volkskrant 12 december 2017 p. 26-27):
Ooit was vertrouwen tussen het midden- en kleinbedrijf en de Rabobank een vanzelfsprekendheid. Maar sinds de bank het mkb dubieuze rentederivaten verkocht, is het danig mis. Zal het vertrouwen tussen bank en mkb ooit weer worden zoals het was?
Vrijdag moest de AFM in haar tweede voortgangsrapportage opnieuw constateren dat de banken hun voorgenomen deadlines niet halen. Hoe dat kan? Het antwoord is te vinden op een bedrijventerrein aan de rand van Hilversum. Hier is de 'derivatenfabriek' van de Rabobank gevestigd. Zo'n 300 speciaal opgeleide medewerkers houden er op dit moment een miljoen documenten tegen het licht. Daarbij worden zij op de vingers gekeken door nog eens 200 onafhankelijke specialisten van Deloitte. Die op hun beurt weer in de gaten worden gehouden door de AFM. Zover is het gekomen met het mkb-fiasco: controle op de controleurs, en dat in het kwadraat.

Rentenieren (Dirk Bezemer De Groene Amsterdammer 12 september 2019 p. 9):
In antieke maatschappijen werden schulden periodiek kwijtgescholden. De crediteuren, niet de schuldenaren moesten verlies nemen. Het is aan ons een creatieve, eigentijdse en praktisch uitvoerbare variant te bedenken. Zodat de economie van ondernemen en produceren weer lucht krijgt. De drie aangekondigde maatregelen sturen de burger die kant op. Ze zullen alleen werken als ze worden aangevuld met beleid dat ook de grote partijen uit de rentenierseconomie dwingt.

Kan Groot-Brittanniё de EU 24 miljard schoolgeld betalen? (Peter de Waard Volkskrant 12 december 2019 p. 19):
Alleen al in de zorg werken 70 duizend huisartsen, tandartsen en verpleegkundigen uit landen als Spanje en Italië, en soms ook Nederland, aan wier opleiding de Britten geen cent hebben uitgegeven.
De Britten weten als geen ander EU-land te profiteren van de onderwijsvoorzieningen buiten het eigen land. En als studenten in Groot-Brittannië iets willen opsteken in Oxford of Cambridge, moeten ze daar fiks voor betalen.
Boris Johnson voert daar natuurlijk geen discussie over. Die verzwijgt het liever. Misschien kan de EU het hem met een dikke schoolgeldrekening nog een keer fijntjes inwrijven.

Economie Eco-look (Ewald Engelen De Groene Amsterdammer 12 december 2019 p. 9):
Het voelt groot en goed. En een krant als de Volkskrant laat vooral acolieten van de Commissie aan het woord, die moeten beamen hoe ambitieus en omvangrijk de plannen wel niet zijn. En dan gaat als het goed is bij zelfs de grootste klimaatgekkies het bullshitalarm af.
Bovendien nemen de plannen een voorschot op bevoegdheden die de Commissie helemaal niet heeft. Dat geldt voor de op het oog fraaie woorden die de Commissie aan haar belastingplannen wijdt. Belastingheffing is in de Europese Unie nog altijd een nationale bevoegdheid. En als decennia van gepalaver over de aanpak van notoire belastingparadijzen als Nederland, Ierland en Luxemburg al geen overeenstemming heeft opgeleverd, waarom zou er nu dan wel ineens consensus zijn over milieubelastingen?
Kortom, een mooi plan, met een klinkende naam, dat op de keeper beschouwt nog geen deuk in een pakje boter slaat.

Hoe nu verder? Econoom Gabriel Zucman
‘Hoge belastingen zijn juist heel Amerikaans’ (Casper Thomas De Groene Amsterdammer 12 december 2019 p. 18-21):
Met Donald Trump als president lijkt niets zo Amerikaans als belastingontwijking. Maar volgens de Franse econoom Gabriel Zucman zijn de VS van oudsher juist kampioen rechtvaardig belasten. En die kant moet het volgens hem weer op.
Ziedaar wat Zucman de ‘grote onrechtvaardigheid van deze tijd’ noemt. ‘De winnaars van de globalisering, de grote multinationale ondernemingen en hun aandeelhouders, hebben hun belastingafdracht zien dalen, terwijl de groep die minder profijt had van globalisering juist meer belasting is gaan betalen’, zegt hij. ‘Dat betekent dat de huidige manier waarop mondialisering plaatsvindt, zowel politiek als economisch onhoudbaar is.’
Ook dat is onderdeel van de ‘triomf van het onrecht’ waar Zucman over schrijft in zijn nieuwe boek. In The Triumph of Injustice How the Rich Dodge Taxes and How to Make Them Pay legt hij de politieke en juridische structuur bloot die het mogelijk maakt dat de belastingafdracht daalt terwijl winsten en inkomsten groeien. Hij geeft het voorbeeld van Google, dat in 2003 – een jaar voordat het bedrijf naar de beurs ging – het recht op gebruik van zijn technologie verkocht aan een aparte dochteronderneming die gevestigd was in Ierland. De Ierse vestiging was weer fiscaal gevestigd op Bermuda, waar geen winstbelasting hoeft te worden afgedragen. Zucman beschrijft tientallen van dit soort gevallen, telkens geolied door grote multinationale accountancybedrijven.

Woorden (Ewald Engelen De Groene Amsterdammer 22 augustus 2019 p. 9):
Het zijn maar 308 woorden en twaalf pagina’s en toch kan het een mijlpaal in de geschiedenis van het kapitalisme worden, het manifest dat Business Roundtable, een van de rijkste en machtigste Amerikaanse grootzakelijke lobbyorganisaties, maandag publiceerde. Over het doel van de onderneming heet het, een veelzeggende titel die bij economisch onderlegde lezers meteen alarmbellen zou moeten doen afgaan.
En daar hebben we meteen ook het grootste obstakel te pakken op weg naar de kapitalistische utopie van Business Roundtable: opportunisme. Het is duidelijk waar het manifest vandaan komt: angst voor populistische hooivorken omdat de ongelijkheden de pan uitrijzen en de temperatuur op onze planeet het ecologische ontbrandingspeil nadert. Om de Bastille te voorkomen die Democratische kandidaten als Sanders en Warren beloven, is grootzakelijk Amerika een charmeoffensief begonnen. Liever dan toekomstige wetgeving opgelegd door antikapitalistische Democraten houden de Amerikaanse bovenbazen het heft in eigen hand en roepen ze de leden op zich een beetje in te houden. Vooralsnog is het alleen PR.
Kijk maar naar de daden. Grootzakelijk Amerika stalt het merendeel van zijn buitengaatse winsten in gecertificeerde belastingparadijzen als Ierland, Luxemburg, en – vooral – Nederland, zoals de Franse econoom Gabriel Zucman heeft laten zien. Belastingoptimalisatie heet het, en het dient om de aandeelhouder te spekken en de Amerikaanse schatkist te naaien. En de bonussen van de Amerikaanse bestuursvoorzitters zijn geëxplodeerd. Verdiende de gemiddelde baas in 1960 nog twintigmaal het inkomen van de gemiddelde arbeider, in 1970 was dat dertigmaal, in 1991 was dat 121 maal en in 2019 is het 287 maal. En dat doen ook de ondernemingen die het manifest hebben ondertekend.

Is de nieuwe ijstijd in de economie een feit? (Peter de Waard Volkskrant 23 augustus 2019 p. 23):
Van al het uitstaande eersteklas schuldpapier – landen met een A-rating of hoger (investment grade) – is er eigenlijk nog maar één land dat daarover rente moet betalen: de VS.
Maar als het aan president Trump ligt is ook dat snel voorbij. Hij wil zo snel mogelijk een negatieve rente om in de handelsoorlog niet het onderspit te hoeven delven. En als de Amerikaanse rente onder nul komt, zijn alle veilige havens ‘gejapaniseerd’. Zelfs een vijfde van alle schulden met een B-rating (junk) kennen nu al een negatieve rente.
Negatieve rentes leiden tot groeiende onzekerheid bij bedrijven en burgers. Ze zijn geneigd minder risico’s te nemen en investeren en spenderen minder. De financiële ijstijd is eigenlijk al een feit.

‘Hét probleem is dat het kabinet de veehouderij niet wil beperken’ (Yvonne Hofs interviewt Johan Vollenbroek Volkskrant 17 augustus 2019 p. 8-9):
Sinds Johan Vollenbroek het stikstofbeleid van de overheid met succes aanvocht, worden duizenden bouwprojecten stilgelegd of afgeblazen. Deze week gebeurde dat in onder meer Roermond. Wat beweegt de 69-jarige, gepensioneerde chemicus die, volgens veel boeren en bouwers, Nederland op slot heeft gezet?
In uw brief aan Rutte schrijft u dat u nieuwe trucs om onder de stikstofwetgeving uit te komen als een ‘oorlogsverklaring’ zult beschouwen. U heeft de eerste slag al gewonnen, vanwaar die agressieve toon?
‘In 2015, toen het PAS bedacht werd, hebben we een vriendelijke zienswijze van 22 pagina’s aan staatssecretaris Sharon Dijksma van Landbouw gezonden. Daar is niks mee gedaan. Wij willen niet dat dit nog eens gebeurt, en houden de regering bij de les. Je mag toch verwachten dat de overheid zich aan de wet houdt? Dat verwacht zij ook van de burger.’

Betalen om te sparen komt dichterbij en geld toe op de hypotheek? (Frank van Alphen interviewt Lex Hoogduin Volkskrant 21 augustus 2019 p. 20-21):
Is er een keerpunt in zicht?
Op de korte termijn moeten we rekening blijven houden met een negatieve rente, stelt Hoogduin. Probleem is dat het lastig is voor de ECB om de ingeslagen weg te verlaten. ‘Dat vereist moed’, aldus Hoogduin. ‘Maar ik heb de indruk dat ook de ECB twijfelt en bankiers beginnen openlijk het ECB-beleid te bekritiseren. Als in september de parlementen weer bijeenkomen, zal de negatieve rente zeker een onderwerp worden. Een dreigende negatieve rente kan zorgen voor onrust en ook zijn weerslag hebben op de ECB.’

Pensioenpleister (Frank Kalshoven de Volkskrant 17 augustus 2019, p. 16):
Daniel Kahneman, de psycholoog die de Nobelprijs voor de economie won, heeft dit onderzocht en kwam daarbij op het spoor dat we een onderscheid moeten maken tussen de 'ik' die iets ervaart (zoals het verwijderen van een pleister) en de 'ik' die zich iets herinnert (vorig jaar werd een pleister verwijderd). Hij schrijft in Thinking, Fast and Slow: 'Dit klinkt raar. Maar ik ben mijn herinnerende ik, en de ervarende ik, die mijn leven leidt, is een vreemde voor me.'

Verwarring aan het boerkafront. (Martin Sommer Volkskrant 17 augustus 2019 Opinie p. 19):
Tegenwoordig zijn niet alleen in dictaturen maar ook hier de mensenrechten in het geding, wat in de praktijk vaak betekent dat moslims vinden dat ze zichzelf niet kunnen zijn. Identiteit is niet meer wat je overstijgt, maar wat je opeist, met steun van Amnesty. Tijdens de bankencrisis maakten we kennis met het fenomeen moral hazard – ik doe als bankier mijn financiële ding en jullie zoeken het verder maar uit. Daarvan is de boerka de geestelijke pendant, en je hoeft werkelijk geen populist te zijn om daar paal en perk aan te willen stellen.

Pensioenverhoging (F.M. Boon Volkskrant 13 augustus 2019 p. 21):
Ons wordt voorgespiegeld dat verlaging van pensioenen een logisch gevolg is van de minder hard stijgende pensioenleeftijd. De rol van de rekenrente staat daarbij kennelijk onvoldoende ter discussie. Alsof onze – let wel onze − pensioenfondsen alleen maar laagrentende staatsobligaties bezitten. De beleggingsrendementen zijn volgens emeritus hoogleraar economie Jan Oosterhaven vele malen hoger. Legitimeert dat niet juist een verhoging van de pensioenen?

Korting op de pensioenen riekt naar diefstal (Jan Oosterhaven Volkskrant 14 augustus 2019 p. 19):
De rekenrente voor de bepaling van de omvang van de toekomstige verplichtingen van de pensioenfondsen is door de politiek gekoppeld aan de nu negatieve rentes op staatsobligaties. Door de recente scherpe daling van die rentes zijn de daarvan afgeleide, theoretische dekkingsgraden fors gedaald. Bij de beide metaalpensioenfondsen PME en PMT is een korting op de pensioenen al bijna zeker. Dat gebeurt nu ook bij de grootste pensioenfondsen, het ABP en Zorg en Welzijn. De feitelijke rendementen op de miljarden aan pensioenpremies zijn echter al vele jaren vijf tot zes maal hoger dan de veel te lage rekenrente.
Kortom, de huidige gepensioneerden betalen met de bevriezing van hun pensioenen over de afgelopen tien jaar en de aanstaande verlaging van hun pensioenen in feite voor de over vijftien tot twintig jaar voorspelbare verhoging van overheidsuitgaven en/of verlaging van belastingen en premies. Die nu 20- tot 40-jarigen krijgen dan voor de tweede keer een mooie erfenis van de huidige gepensioneerden.
Ik beslis daar als huidige gepensioneerde liever zelf over. Misschien wil ik de opbrengst van mijn pensioenpremies wel aan een goed doel nu geven, in plaats van aan een tweede erfenis later. Zei iemand diefstal? Een groot woord, maar hoe moet je het anders noemen?

Verdient Uber lof voor Nederlandse belastingconstructie? (Peter de Waard Volkskrant 14 augustus 2019 p. 23):
Maar mochten de critici ongelijk krijgen, dan heeft Uber er alvast voor gezorgd dat het de winsten royaal aan de inmiddels wat sikkeneurige aandeelhouders kan gaan uitkeren. De gemeenschap – de fiscus – die de wegen moet financieren waarover de Uber-chauffeurs toeren, heeft het nakijken.
Niet helemaal duidelijk is of de Nederlandse fiscus met een ruling (een belastingafspraak) al definitief akkoord is met het voornemen van Uber een zo hoog bedrag aan intellectueel eigendomsrecht af te schrijven. Maar misschien heeft de baas van Uber daarover al een sms’je of app’je ontvangen van een van de Nederlandse bewindslieden.

Softe trekjes van rauwe kapitalist (Koen Haegens Volkskrant 29 juni 2019 p. 14-15):
Zeg Adam Smith en we denken aan vrije markten en neoliberalisme. De eerste volledige Nederlandse vertaling van De welvaart van landen laat zien hoe onterecht dat is. Wordt de aartsvader van de economie nu een progressieve held?
Smith als gedragseconoom
Een ander hardnekkig misverstand is dat Smith twee gezichten heeft. Duitse wetenschappers spraken in de 19de eeuw van Das Adam Smith Problem, legt theoloog en econoom Ad Marijs uit. Hij vertaalde enkele jaren geleden diens andere grote werk: The Theory of Moral Sentiments (1759). ‘Het idee was dat de Adam Smith van The Wealth of Nations de mens beschouwt als een wezen dat louter handelt uit eigenbelang. Terwijl die van The Theory een moraalfilosoof is die een volledige deugdenleer presenteert. Maar Smith beschouwde zijn twee meesterwerken altijd als een eenheid. En terecht.’
‘Het beeld van Smith als vrije markteconoom is gewoon heel selectief’, reageert biograaf Jesse Norman. Maar, benadrukt hij, er zijn grenzen. ‘Het oude imago van Adam Smith als een fanatieke neoliberaal is in mijn ogen net zo fout als het nieuwere idee dat hij een soort softe sociaaldemocraat was.’

De identiteitscrisis van de PvdA (Merijn Oudenampsen 3 februari 2015):
De Derde Weg
Het raadsel van de missende veren is een terugkerende discussie die de gemoederen al jaren bezig houdt, zo niet decennia. Bij geen andere partij is de eigen identiteitscrisis tot op een dergelijke hoogte onderdeel gaan uitmaken van de partijcultuur. De Volkskrant-columnist Sheila Sitalsing stelde eind 2014 dat er “eeuwigheidswaarde schuilt in het zinnetje dat voormalig PvdA-voorzitter Ruud Koole” opschreef in een analyse uit 1993: “De huidige positie van de PvdA kan niet anders dan met het woord ‘crisis’ getypeerd worden.” Koole schreef deze inmiddels tot tegeltjeswijsheid verheven zin in een vergelijkende analyse van de worsteling die Europese sociaaldemocratische partijen doormaakten in de vroege jaren negentig. Een tijd die in het teken stond van de moeizame overgang van het oude sociaaldemocratische gedachtegoed naar het nieuwerwetse sociaalliberalisme van de Derde Weg. “Een partij kan niet alleen opvattingen opgeven, zij moet daar ook iets voor in de plaats stellen,” zo verwoorde Koole de zoekende houding uit die tijd. Een uitspraak die zich evenzeer voor een tegeltje leent. “Ideeënvorming en niet zomaar een ‘leuk ideetje’ kan de basis leggen voor het herstel van de PvdA”, zo concludeerde de latere partijvoorzitter zijn analyse.

Essay De ideeënpolitiek van Frits Bolkestein (Merijn Oudenampsen De Groene Amsterdammer 18 oktober 2018 p. 36-39):
Een terugkeer naar rechts
Als reactie op het opkomende socialisme in het Westen zetten de oer-neoliberalen Friedrich Hayek en Milton Friedman na de oorlog een succesvolle conservatieve tegenbeweging in gang. Dit nieuwe rechts vond in Nederland in Frits Bolkestein een hartstochtelijk pleitbezorger.
Wat de nieuwrechtse filosofie soms aan diepgang miste, maakte ze ruimschoots goed door haar trouw aan het gramsciaanse ideaal van de socialisatie van het politieke denken: ‘Het creëren van een nieuwe cultuur betekent niet alleen je eigen individuele, “oorspronkelijke” ontdekkingen. Het betekent eveneens en bovenal, de verspreiding in kritische vorm van waarheden die al ontdekt zijn, hun “socialisatie” als het ware. (…) Om een massa mensen ertoe aan te zetten om coherent en op dezelfde consistente wijze over de huidige wereld na te denken, is een “filosofische” gebeurtenis die veel belangrijker en “origineler” is dan de ontdekking door een filosofisch “genie” van een waarheid die het eigendom blijft van een kleine groep intellectuelen.’
Deze bonte verzameling nieuwrechtse politici en intellectuelen heeft de toon gezet in het Nederlandse debat sinds de jaren negentig. Dit met het doel om de Nederlandse politiek fundamenteel te veranderen aan de hand van een lang lopende ideeënstrijd.

Was Grexit een nog grotere financiёle ramp geworden? (Peter de Waard Volkskrant 20 juni 2019 p. 27):
Volgens het 157 pagina’s tellendeplan B, dat in het volgende maand te verschijnen boek The Last Bluff wordt onthuld, zou de rekening gigantisch zijn. Europese instituties en overheden zouden 342 miljard euro moeten afschrijven. Italië, een land dat toen al in problemen zat, zou 63 miljard euro kwijt zijn geweest, 4,1 procent van het bbp.
Europa had daarnaast een deel van de eigen banken te hulp moeten schieten, die onmiddellijk insolvent zouden zijn geworden. Om te voorkomen dat de centrale bank van Griekenland zelf euro’s zou blijven drukken, had de ECB de uitgifte van de nieuwe drachmes moeten ondersteunen. ‘Het zou bijna absurd zijn geweest om een reddingsplan te weigeren om een ander reddingsplan te moeten uitvoeren. Dat is de ironie van het hele ding’, aldus het top secret-plan.
Daarnaast zou een humanitaire ramp dreigen. Een bankroet zou twee miljoen Grieken onder de armoedegrens duwen.

De euro is jarig, laat hem rollen (Koen Haegens Volkskrant 21 juni 2019 p. 9):
Wie zegt dat de euro een onding is? ‘Maar liefst 75 procent van de Europese burgers is nu vóór de eenheidsmunt. Dat is een record’, betoogt een tevreden Europese Commissie-president Jean-Claude Juncker woensdagochtend tegenover een zaal centrale bankiers en economen uit de hele wereld.
‘Er is geen schuldencrisis’
De toon wordt op de eerste avond al gezet door Olivier Blanchard, een zwaargewicht die respect verwierf als IMF-econoom in de crisis. Tijdens zijn dinner speech prijst hij de na oktober vertrekkende Draghi om zijn ‘intellectuele creativiteit’ en ‘politieke gevoel’.
En de in Noord-Europa gevreesde staatsschulden? De kosten daarvan zijn dankzij het tijdperk van de lage rente bescheiden, stelt Blanchard gerust. ‘Er is geen schuldencrisis.’

‘Waarom de lonen niet méér verhogen?' (Koen Haegens interviewt Klaas Knot Volkskrant 20 juni 2019 p. 24-25):
De verlaging van de rekenrente, die pensioenkortingen per 2021 dichterbij brengt, is volgens DNB-president Klaas Knot niet meer dan logisch. Maar Nederlandse bedrijven zouden best wat meer mogen uitgeven aan de lonen in plaats van al die winsten op te potten.
Die lage rente werpt een schaduw over het nieuwe pensioenakkoord. Het verkleint de kans dat de pensioenen meestijgen met de inflatie. Bent u desondanks tevreden met de pensioenhervorming die er nu ligt?
‘Op zich wel.’ Lacht: ‘Misschien zelfs verheugd, ja. Zeker met het afschaffen van de doorsneepremie, waardoor we de spanningen tussen generaties kunnen verminderen. Ik ben ook blij dat de rekenrente in het akkoord van de Sociaal-Economische Raad overeind is gebleven.’
Uitgerekend vorige week kwam het bindende advies om die rekenrente, waarmee pensioenfondsen hun toekomstige verplichtingen moeten berekenen, nog verder te verlagen. Daardoor dalen vanaf 2021 de dekkingsgraden van de pensioenfondsen met gemiddeld 2,5 procent.
‘Die lagere rekenrente komt voor mij niet als een verrassing.’
U wilt geen transferunie waarbij welvaart stroomt van Noord- naar Zuid-Europa. Tegelijkertijd heeft u haast. Is de euro klaar voor een volgende recessie?
‘Dat spanningsveld is er zeker. Ook ik wil de muntunie zo snel mogelijk afmaken. Maar je wenst ook waarborgen, zodat het geen verkapt transfermechanisme wordt.’
Dan, luchtig: ‘Met wat goede wil komen we hier wel uit hoor. Europese integratie gaat met vallen en opstaan.’

Stad aan het IJ (Heleen Mees Volkskrant 19 juni 2019 p. 22):
De economische tweedeling is het gevolg van de globalisering, en in het bijzonder de toetreding van China tot de Wereldhandelsorganisatie (WTO) in december 2001, waardoor er in een klap 1,3 miljard mensen aan de globale arbeidsmarkt werden toegevoegd. De vooronderstelling die aan de naoorlogse economische modellen ten grondslag ligt is dat er een tekort aan arbeid is en dat werknemers, naarmate ze productiever worden, een hoger loon krijgen. Als de loonstijgingen tot hogere inflatieverwachtingen leiden, grijpt de centrale bank in en verhoogt de rente. Door China’s toetreding tot de WTO kunnen die naoorlogse economische modellen de prullenbak in. Er is wereldwijd een overschot aan arbeid waardoor de lonen van westerse werknemers niet langer stijgen, zelfs niet nu de werkloosheid een laagterecord heeft bereikt. In plaats daarvan strijken de bedrijven en de aandeelhouders de overwinsten op.

Cynisme (Ewald Engelen De Groene Amsterdammer 19 juni 2019):
En deze week was er het bericht dat in tien jaar tijd de voedselprijzen met meer dan veertien procent zijn gestegen. Het kwam vooral door de stijging van de btw op eerste levensbehoeften, van zes naar negen procent, een van de eerste regeringsdaden van Rutte III. De andere reden was het gesneefde voornemen om de dividendbelasting ter waarde van twee miljard euro per jaar te schrappen. En dat moest zelf weer aan het zicht onttrekken dat met ingang van volgend jaar de vennootschapsbelasting wordt verlaagd om het internationale concurrentievermogen van de vestigingslocatie ‘Nederland’ te vergroten nu de belastingontwijkingsconstructies onder vuur liggen. Het kost ons minstens het dubbele en wordt onder meer opgebracht door de verhoging van de btw. Oftewel, drie kabinetten Rutte zijn negen jaar ‘f*ck de burger en lang leve het grootbedrijf’ geweest.
Het illustreert een wijze van politiek beoefenen waarin Rutte excelleert. Gebaseerd op de verwachting dat het kiezersvolk niet verder kijkt dan de neus lang is en reageert op impulsen in plaats van analyses, strooit Rutte nu al negen jaar met beloftes die nooit zijn bedoeld om nagekomen te worden.
Het is politiek cynisme in zijn meest zuivere vorm. Alles om de VVD-machine in het zadel te houden. Kan niet schelen dat dit het electorale ongenoegen voedt, de democratische instituties beschadigt, het aanzien van ambt en partij besmeurt en de belangen van Nederland en haar burgers schaadt.

Kan Rutte een held van de arbeidersklasse worden (Peter de Waard Volkskrant 18 juni 2019 p. 29):
De in jeans aangetreden VVD-premier ontpopte zich dit weekeinde ineens als de held van de arbeidende klasse. Hij nam in Aalsmeer plaats op de barricades om loonsverhogingen af te dwingen met slogans als dat ‘de winsten van de bedrijven tegen de plinten klotsen’. Hij sabelde ook de ceo’s neer die zichzelf verrijkten en hun personeel niets gunden.
Als bedrijven niet naar zijn woorden luisteren, wil hij de vennootschapsbelasting verhogen, hetgeen een ernstiger dreigement lijkt dan een maandenlange estafettestaking.
Het verschil tussen rechts en links wordt steeds diffuser. Het electoraat is al heel lang de weg kwijt. Net als de zogenoemde politieke analisten hun beschouwingen over de opkomst van de PVV of FvD en de ondergang van de PvdA hebben gepubliceerd, is Lodewijk Asschers partij in de peilingen alweer bijna groter dan die van Thierry Baudet.

Nederlandse pensioenen (Jan de Boer Civis Mundi Digitaal #86 17 juni 2019):
Gerard Riemen was ambtenaar op het ministerie van sociale zaken en werkgelegenheid en in dat kader medeverantwoordelijk voor het financiële toetsingskader (FTK) waarin de regels voor de rekenrente zijn opgenomen die beschrijven hoeveel geld de pensioenfondsen in kas moeten hebben om in de toekomst de pensioenen te betalen: voor een uitkeringsverplichting van 1 euro moeten de pensioenfondsen 1,04 euro in kas hebben.
Niet te geloven: steeds rijkere pensioenfondsen en steeds kariger pensioenen, terwijl duidelijk is dat de rentevoet nog jaren op dit lage peil blijft. Deze tegenstelling wordt dus met de jaren groter. Misschien ook wel blijvend, als de theorie van de moderne monetaire politiek die in Amerika tot felle discussies leidt en in de praktijk al jarenlang in onder meer Japan toegepast wordt, het van de conventionele theorie gaat winnen. Hoe dan ook, ik begrijp niet dat men in Nederland troosteloos de schouders ophaalt: zo is het nu eenmaal, en daar doen we niets aan: een soort heiligverklaring van het bovengenoemde, niet op deze tijd toegespitste, toetsingskader. De Nederlandse politiek laat het mijns inziens hier toch duidelijk afweten. Men heeft het geluk daarbij dat zich dit in Nederland afspeelt: in Frankrijk zou dit allang tot grote manifestaties en barricades hebben geleid.

En nu, kameraden, de rekenrente (Han van der Horst 16 juni 2019):
We kunnen wel speculeren over de toestanden in 2059 maar dat is allemaal fantasie. Wij hebben geen idee.
Er is nu wel genoeg op tafel gedanst om het stemgedrag van de gewone vakbondsleden. De discussie over de aanvangsdatum van de AOW is zo ongeveer voorbij maar op het gebied van de pensioenfondsen staat ze eigenlijk nog op beginnen. Je kunt voorspellen waar het allemaal op uitdraait. Na het zuur komt nog meer zuur. Daar heeft Jeroen Dijsselbloem – wat het effect van zijn maatregelen betreft zeker de Elco Brinkman van de PvdA – voor gezorgd: alles wat hij aanraakt, verandert in lood.
De toekomst is onvoorspelbaar. We kunnen wel speculeren over de toestanden in 2059 maar dat is allemaal fantasie. Wij hebben geen idee. We hebben alleen de redelijke zekerheid dat het allemaal heel anders zal zijn dan we ons nu kunnen voorstellen. Daarom is het ook zo futiel en gratuit om maatregelen die wij nu nemen een voorbereiding te noemen op die toekomst. De rekenrente van 4% voor de houdbaarheid van de pensioenfondsen is een slag in de lucht maar Dijsselbloems strengheid is dat ook. Het heeft meer met ideologie te maken dan met inzichten over wat ons te wachten staat.
Daarom hoort de rekenrente en de manier waarop je die voor pensioenfondsen vaststelt, hoog te staan op de agenda van het komende overleg.
Anders komt er alleen maar gemier van, conflict en ellende. Negeer de olifant in de kamer niet langer. Anders gaat hij wandelen en trapt heel het meubilair in elkaar.

De zoute plek van de democratie (Marjan Slob Volkskrant Boeken & Wetenschap 15 juni 2019 p. 12-13):
De Amerikaanse historicus Sophia Rosenfeld levert een onmisbare bijdrage aan het debat over de betekenis van waarheid in een democratie.
Crisis in de publieke ruimte
Het is dus zaak om de crisis rond waarheid in de publieke ruimte heel serieus te nemen. Maar hoe doe je dat? Wat kun je in een democratie eigenlijk met waarheid bedoelen? Dat is de vraag die Rosenfeld verkent in dit lucide, pittige, en wat mij betreft nu al onmisbare boekje. In vier korte, rake hoofdstukken laat ze zien dat waarheid in de geschiedenis van onze democratieën nooit is begrepen als dogma, maar altijd als een product van meerstemmigheid in een ongelijke wereld. De waarheid die er voor politieke vraagstukken toe doet, is de beste, de meest beproefde en rijkste kijk op de wereld die we tot onze beschikking hebben. En zo’n waarheid staat altijd open voor uitdagingen.
Technocraten en populisten leven in zekere zin in tegenovergestelde werelden, maar – zo merkt Rosenfeld droog op – ze delen ook iets: beiden houden niet van politiek als de kunst van het omgaan met groepen andersdenkenden. Ze hebben beiden een hekel aan het idee dat er een confrontatie tussen visies nodig is om tot politieke waarheid te komen. Beiden mijden daarmee de ‘zoete plek’ van de democratie: die plek waar je wel tolerant bent voor andere gezichtspunten, maar niet voor onwaarheden. Want ‘de’ waarheid mag dan weliswaar niet bestaan in een democratie. Waarheid is wel een ideaal dat je hooghoudt. En waar je je naar gedraagt.

Post-truth: een Europess probleem? (Agora 9 mei 2019):
Experts beweren dat het politieke leven in deze tijden van Trump en Brexit niet langer gestoeld is op een gedeeld gevoel van waarheid. Tijdens deze lezing wordt dieper ingegaan op de geldigheid van dit argument en wordt de rol van waarheid in democratieën verkend. We gaan terug tot de achttiende eeuw, maar we bekijken ook de veranderde omstandigheden in het huidige Europa en Amerika.
Sophia Rosenfeld is Amerikaans hoogleraar intellectuele geschiedenis aan de Universiteit van Pennsylvania. Ze is gespecialiseerd in Europese intellectuele en culturele geschiedenis, met een nadruk op de Verlichting, de trans-Atlantische revoluties en de invloed van de achttiende eeuw op onze moderne democratie. Haar boek Democracy & truth - A short history werd in The Nation beschreven als “brilliantly lucid”. “Rosenfeld verschaft de broodnodige historische achtergrond om onze huidige ‘waarheidscrisis’ te begrijpen.”

Schrijven is een ruwe sport (Arjan Peter interviewt Sarah Meuleman Volkskrant Boeken & Wetenschap p. 14-15):
Hoe schrijft de schrijver? Sarah Meuleman, van wie zojuist De vondelingverscheen, reist door de tijd en tussen continenten, frunnikt aan zinnen en smijt met woorden.
‘Alles moet in dienst staan van mijn verhaal, dat gaat over de dunne lijn tussen de waarheid en de constructie, het verhaal dat je ervan maakt. Dat gebeurt voortdurend in de politiek, waar opzettelijk met feiten wordt gespeeld. Maar ook in het persoonlijk leven, al dan niet bewust: wat stuurt jou, als je over een ingrijpende gebeurtenis uit je jeugd vertelt aan een onbekende? Put je uit de ware geschiedenis, uit het verhaal van je herinnering, pas je je aan je luisteraar aan?
‘Ik heb nu anderhalf uur tegen jou zitten praten. Dat kun jij straks nooit allemaal noteren. Jij schrijft alleen op wat jij zelf belangrijk vindt. Jouw interview met mij zal eruitzien als een gesprek. Maar het is een constructie.’

Er is een bank die wil nadenken over het eigen aandeel in de malaise (Martin Sommer Volkskrant 15 juni 2019 Opinie p. 23):
Gabriël van den Brink gaf me een boekje dat hij heeft gemaakt voor de Rabobank. Het is niet in de handel, maar het product van een leergang die hij gaf aan de bankbestuurders, onder de noemer Wijsheid in tijden van transitie. Bij Rabo zochten ze contact met Van den Brink omdat ze de bank ‘weer van de mensen willen laten zijn’, zoals directeur Wiebe Draijer in het voorwoord schrijft. Dat is gedurfd, omdat het Libor-schandaal niet vergeten is en de bankencrisis ook niet.
De hoofdprijsvraag is nu hoe een nieuwe gemeenschap vorm te geven. Van den Brink wil niet trappen in de val van het conservatisme dat vroeger alles beter was. Dat verlangen leeft breder dan je zou denken. De bekende columnist van The New York Times, David Brooks, is al jaren op zoek naar de moderne gemeenschap. In zijn nieuwe boek The Second Mountain komt hij tot de slotsom dat we af moeten van de dominantie van de individuele vrijheid. ‘Freedom sucks’, schrijft hij letterlijk.
Ikzelf zou het graag iets moeilijker maken en de bank vragen wat ze denkt te doen aan exorbitante vermogens, of aan een middenklasse die steeds meer klem komt te zitten. Maar ik zeg er ook bij dat het niet moeilijk is om cynisch te doen over een bank die een verdienmodel ziet in modern moralisme. Het nieuws is dat de Rabobank bereid is überhaupt na te denken over het eigen aandeel in de malaise.

Pensioenakkoord zwijgt over roofkapitalisten (Cees Grimbergen Volkskrant 16 juni 2020 p. 22):
Met het pensioengeld van miljoenen Nederlanders wordt een bizar gokspel gespeeld.
Financiële sprinkhanen worden ze genoemd. Of Engelse aasgieren. In de berichtgeving over de Hema wordt gewezen op de langdurige kwalijke rol van buitenlandse investeerders, ook wel ‘private equity’ genoemd. Zo ook Bert Wagendorp die over ‘buitenlandse roofkapitalisten’ schreef toen hij de Hema vorige week tegen het licht hield.
In de beschrijving van deze gang van zaken blijft onbelicht dat Nederlandse pensioenfondsen de ware aasgieren zijn. Alle grote Nederlandse pensioenfondsen zien ‘de klauwen van angelsaksische opkoopfondsen’ (typering Peter de Waard) als verdienmodel. De pensioenbeleggers beschouwen deze ‘private equity’-investeerders zonder moraal als een rendabele manier om pensioenkapitalen weg te zetten.
De komende zes jaar moet het extreem gecompliceerde, onuitvoerbare en voor gewone premiebetalers onbegrijpelijke Pensioenakkoord worden uitgewerkt. Koolmees, de pensioenindustrie en ‘de polder’ houden de onuitvoerbaarheid ervan stil. Zoals ze discreet zwijgen over de profiterende rol van pensioenfondsen in de trucs van ‘de sprinkhanen’.
De pensioenwereld, waarin de vakbonden machtig zijn, houdt niet van kritische vragen. En al helemaal niet van het onder ogen zien van de pijnlijke feiten.

Waarom ik akkoord over pensioenen zo wantrouw (Cees Grimbergen Volkskrant 14 juni 2019 p. 23) :
Amoreel
Deze week houdt de FNV ledenbijeenkomsten over het pensioenakkoord. Een van de sprekers is Willem Noordman, hoofd Pensioenen van de FNV. Als bestuurslid van Pensioenfonds Vervoer is Noordman verantwoordelijk voor de doofpot in de Goldman Sachs-fraude. Dezelfde Willem Noordman − ook bestuurslid van de Pensioenfederatie − sommeerde afgelopen dinsdag zijn medewerkers in een interne FNV-mail het thema ‘rekenrente’ op de ledenbijeenkomsten taboe te verklaren.

The poor stay poor, the rich get rich (Asha ten Broeke Volkskrant 14 juni 2019 p. 25):
Zelfs FNV-opperhoofd Han Busker kwam qua vurige hartstocht niet veel verder dan ‘een resultaat dat goed verdedigbaar is’. Maak me wild.
En is dit werkelijk het best haalbare? Werkgevers die uit de wind blijven, terwijl werkenden meer onzekerheid wacht, waarvoor ze ook nog dik moeten betalen? Ik wil daaraan toevoegen: alweer? Want dit alles doet me denken aan het uitstekende drieluik van journalist Mirjam de Rijk, vorig jaar in De Groene Amsterdammer, over hoe de afgelopen decennia de positie van werkenden stelselmatig is verzwakt en die van werkgevers en kapitaalbezitters is versterkt.
‘Het netto beschikbare inkomen van huishoudens is gecorrigeerd voor inflatie in de afgelopen 25 jaar nauwelijks gestegen’, schrijft De Rijk. Er was plenty economische groei, maar dat vertaalde zich nauwelijks in hogere lonen. Het geld ging vooral naar aandeelhouders en bedrijven, die ermee speculeerden in vastgoed en financiële producten. Dat maakte deze kapitaalbezitters rijker en de huizen duurder, maar werkenden hadden er geen bal aan.
De Rijk benadrukt dat dit geen toeval is: het is het gevolg van concrete, neoliberale politieke keuzes. Zo gingen werkenden meer belasting betalen (nu zo’n 35 procent) en kapitaalbezitters minder (12 procent).

Buitenland Deals maken (Rutger van der Hoeven De Groene Amsterdammer 13 juni 2019 p. 7):
Maar goed, Trump en zijn juichmedia riepen de totale overwinning uit. Dat ontaardde al snel in nieuwe, kenmerkende verwarring toen Trump eerst claimde dat Mexico een enorme hoeveelheid Amerikaanse melk gaat kopen (wat niet zo is), toen claimde dat hij met Mexico een tweede akkoord tegen immigratie had gesloten (wat niet bestaat), en vervolgens dreigde de heffingen alsnog in te voeren als Mexico dit niet-bestaande akkoord niet zou tekenen.
Dit alles is behoorlijk treurig. Ik ben geen voorstander van ongebreidelde vrijhandel, maar wel van internationale akkoorden die beogen om goed en eerlijk te zijn voor alle landen: akkoorden die meer doen dan de aftocht afdekken van één man. Nu was de wereld van gisteren die eerlijke wereld niet, maar we bewegen er zeker ook niet naartoe. We kunnen het huidige theater op z’n minst benoemen zoals het is: onzin.

Essay De mens moet niet beter Vergeet niet te dansen (Marian Donner De Groene Amsterdammer 13 juni 2019 p. 50-53):
Het algoritme weet van welke muziek je houdt – maar weet het algoritme ook hoe je danst? En dat je van bamischijven houdt? Weet het überhaupt wat het is om een mens te zijn?
Wij zijn ons brein, klinkt het sinds Dick Swaab, maar over dat brein weten we even weinig als over het heelal. We begrijpen nog niet eens hoe het voorstellingsvermogen werkt, of wat ons bewustzijn precies is, of waarom we dromen.
Nog even en algoritmen zullen zo veel informatie over ons verzameld hebben dat ze onze diepste verlangens kennen, onze grootste angsten en alle manieren waarop we rustig blijven. Het zal het moment zijn waarop de mens zijn keuzevrijheid vrijwillig aan hen afstaat, aldus Harari.
Wat maakt van de mens een mens? Dat is de vraag waar het steeds op neerkomt. Misschien is het inderdaad zijn keuzevrijheid, misschien is het zijn verbeeldingskracht, zijn besef van sterfelijkheid, zijn besef van tijd of zijn vermogen tot taal. Maar onder al die verschillende antwoorden ligt een verbindende factor. En dat is dat de mens steeds weer faalt. Hij maakt verkeerde keuzes. Zijn verbeelding reikt niet ver genoeg. Hij kan zich geen toekomst meer voorstellen, alleen nog het einde van de wereld. Hij verbreekt beloftes. Zijn woorden worden niet begrepen. Hij sterft.

Wat wist Deutsche van fraude bij Vestia? (Tjerk Gualthéri van Weezel Volkskrant 13 juni 2019 p. 24-25):
Vestia sleepte Deutsche Bank voor de Britse rechter om de megastrop met derivaten die de woningcorporatie bijna de das om deed. Woensdag was het cruciale verhoor van topbankier Hakan Wohlin. ‘Ik vermoedde niets van die steekpenningen.’
De derivaten die Deutsche en elf andere banken aan Vestia verkochten, beschermden wel tegen een rentestijging, maar niet tegen een rentedaling. Toen de rente in 2011 maar bleef zakken, raakte Vestia in grote financiële problemen. Zo erg dat het begin 2012 alle Nederlandse corporaties dreigt mee te sleuren in een dramatisch faillissement.
De echte spanning zit rond die verdachte suggestie van De Vries om Greeven beter te betalen. Op 17 september 2009, een week na die mail, reisde Wohlin naar Nederland en deed precies wat De Vries had voorgesteld. Hij sprak op het Deutsche-kantoor aan de Keizersgracht met Fifa, het bedrijfje van Greeven. Die hij belooft meer commissie te betalen.
Maar hij zegt ook: ‘We weten allemaal hoe het zit met hebzucht. Als ik iets hoor van kickbacks, steekpenningen, moeten we stoppen met Fifa.’ Greeven heeft in zijn getuigenissen altijd gezegd dat hij hieruit begreep dat ze bij Deutsche iets vermoedden.

Haags mediabeleid faalt (Harry Kramer Volkskrant 13 juni 2019 p. 21):
Het automatisme waarbij ieder nieuw kabinet de publieke omroep wil reorganiseren, moet stoppen.
Geen aandacht voor machtsmisbruik
Hoofdprobleem in de huidige informatie- en mediawereld is hoe de publieke informatievoorziening op orde blijft. (Machts)misbruik van sociale media en internet en de macht van grote techbedrijven zijn momenteel de belangrijkste (internationale) kwesties in het publieke debat. Maar in de coalitieplannen wordt er met geen woord over gerept. Er worden enkel vragen uit de jaren 90 herkauwd.

Marwah Dau Ibrahim onderbouwt Dima's trucs. Om de trucs in de financiële sector te onderbouwen heeft in Nederland het CBS onder leiding van Coen Teulings een soortgelijke rol gespeeld. Nout Wellink, Coen Teuling c.s. hebben om de groei van banken te bevorderen het spel met de bankenlobby (Institute of International Finance) meegespeeld. Coen Teulings heeft inmiddels (2 december 2016) zijn oude standpunt herzien. Het marktfundamentalisme houdt met de moraal van het verkoopverhaal geen rekening. Door het monetaire beleid in Amerika en Europa is er van een vorm van staatskapitalisme sprake. Haalt het monetaire beleid wel iets uit? (30 maart 2016). Om korte termijn problemen op te lossen breken we met het gevoerde monetaire beleid ons pensioenstelsel af. Voor politici is de geldpers laten draaien een oplossing om actuele problemen naar de toekomst te verschuiven. De lage rekenrente speelt de banken in de kaart, maar niet de pensioenfondsen. De geldpers laten draaien werkt niet. De financiële wereld meende de perpetuum mobile te hebben uitgevonden, maar deze blijkt op gebakken lucht te berusten. De oplossing die Aleid Truijens aanreikt is om een 'probleemdrinker' te worden (Volkskrant 19 augustus 2016 p. 2).

Wanneer het om het beleggen en het toezicht op onze pensioenpremies gaat spelen banken een cruxiale rol. Het siert staatssecretaris Klijnsma: 'We moeten het stelsel bij de tijd houden. De inzet is om het pensioenstelsel te verbeteren en zo veel mogelijk werkende Nederlanders in staat te stellen om, bovenop hun AOW, een toereikend aanvullend pensioen op te bouwen. Collectiviteit, solidariteit en verplichtstelling blijven wezenlijke pijlers onder ons stelsel.'
De praktijk, de paradox is echter dat wat betreft het beleggen en het toezicht op onze pensioenpremies de Nederlandse Bank onder leiding van Klaas Knot en Klijnsma van Sociale Zaken en Werkgelegenheid zowel in Nederland als op het wereldtoneel slechts een figuranten rol vervullen.

De Nederlandse financiële sector veilig achter de dijken? Een nadere verkenning naar klimaatgerelateerde financiële risico’s (De Nederlandsche Bank 2017 p. 60):
6.2 Aanbevelingen voor beleidsmakers
Om financiële stabiliteit te waarborgen is het belangrijk dat beleidsmakers inzetten op heldere transitiepaden. Eerder heeft DNB al gepleit voor een klimaatwet waarin heldere afspraken zijn vastgelegd over het transitiepad. Dit geeft de economie en daarmee ook financiële instellingen de gelegenheid om tijdig actie te ondernemen en zich aan te passen. Tegelijkertijd kan de sector dan een aanjagende functie vervullen bij de implementatie van klimaatbeleid. Zo zien we na aanleiding van aangekondigde wetgeving op de kantorenmarkt dat sommige banken additionele eisen stellen aan vastgoedeigenaren om hun kantoorpanden vroegtijdig te verduurzamen.

Negatieve rente in zicht: Triodos verlaagt als eerste spaarrente naar 0,1 procent (Jonathan Witteman Volkskrant 3 oktober 2016):
Nog even en het is net zo rendabel om je spaargeld in een oude sok te bewaren als op een spaarrekening - dat is bovendien nog beter tegen cybercriminelen ook. Triodos Bank heeft de rente op internetspaarrekeningen maandag gehalveerd naar 0,1 procent. De rente is daarmee lager dan de toch al ultralage inflatie - tot nu toe in 2016 gemiddeld 0,3 procent - waardoor sparen bij de duurzame bank in feite geld kost.
ABN Amro heeft onlangs de voorwaarden voor zakelijke klanten veranderd, waardoor de bank sinds 1 oktober in geval van 'uitzonderlijke marktomstandigheden' de rente mag verlagen tot onder nul.

Bankenlobby (Dirk Bezemer De Groene Amsterdammer 29 mei 2019):
Minister Hoekstra liet weten dat kapitaal vrijer door Europa moet kunnen stromen. Hij gaat er samen met de Franse en Duitse ministers van Financiën nu echt hard aan trekken. De redenen die hij geeft overtuigen niet, zodat we ons moeten afvragen wat de echte reden is.
Kom op, Wopke. Kom eens met een goed verhaal over Europa, de banken en onze toekomst na de Brexit. Dat verhaal is te vinden buiten de bankenbubbel. Het wordt misschien niet zo hapklaar aangeboden als de adviezen van lobbyisten. Maar het is beter voor de financiële stabiliteit, duurzame ontwikkeling en andere zaken die geen sterke lobby genieten. Het is ook beter voor je geloofwaardigheid.

Europese verkiezingen (Buitenhof 19 mei 2019 NPO1):
Aan de vooravond van de Europese verkiezingen op 23 mei hebben we een gesprek met NRC-columnist Caroline de Gruyter en hoogleraar Politieke communicatie Claes de Vreese. Hoe zit het met het vertrouwen van de kiezers in Europa, wordt het debat over Europa overschaduwd door de flanken en wie wil eigenlijk een Nexit?
De politici duiken weg voor hun verantwoordelijkheid wanneer ze terugkomen uit Brussel (na ca. 31 minuten). Als voorbeeld noemt ze dat Nederland in 2012 verschrikkelijk tegen een Bankenunie was. Caroline de Gruyter heeft zich afgevraagd waarom twee jaar later in 2014 de Bankenunie nergens zo populair was als in Nederland. Zij licht toe dat Dijsselbloem als een schoolmeester in achteraf zaaltjes, bibliotheken en talkshows heeft verteld dat de Bankenunie zo goed was voor Nederland.

Rutte heeft zijn nek-aan-nekrace met Baudet aan zichzelf te wijten (Martin Sommer Volkskrant 18 mei 2019 Opinie p. 23):
In Den Haag is men bang dat politieke stilstand dreigt, omdat het vanwege de versnippering steeds moeilijker wordt om coalities te sluiten. De praktijk wijst anders uit. Als de politiek geen kompas meer heeft, raakt ze in handen van activistische ambtenaren of deelbelangen die wél goed weten wat ze willen – kortweg verdeeld over VNO, Milieudefensie en Vluchtelingenwerk, over dividendbelasting, kinderpardon en klimaatwet. Dan krijgen betrekkelijk bescheiden maar luidruchtige lobby’s buitensporig veel invloed.

Gratis geld voor alles en iedereen (Koen Haegens interviewt Dirk Bezemer Volkskrant 18 mei 2019 Opinie p. 25-27):
Of mensen het met u eens zijn of niet: origineel denken kan u niet ontzegd worden. Heeft dat ermee te maken dat u, net als andere economen die buiten de mainstream vallen, via een omweg in die wetenschap terecht bent gekomen? U stopte voortijdig met uw studie om te gaan werken.
‘Daar zit wat in. Toen ik na enkele jaren werken terugkeerde naar de universiteit, kreeg ik bij economie het oude verhaaltje opgelepeld dat prijzen worden bepaald door de markten. Maar ik was daarvoor in dienst geweest van een lokale meubelwinkel. Ík bepaalde daar de prijzen! Je kijkt gewoon naar de marge die je nodig hebt om een bepaalde winst te behalen. Vervolgens stel je de prijs vast. Dat is iets waar ik nog steeds aan hecht: ervaring opdoen in de echte wereld. In plaats van abstracte modellen over hoe de economie op papier zou moeten werken.’
In Nederland en Duitsland worden schulden als zondig gezien. En de onafhankelijkheid van de centrale bank is heilig.
‘De vraag is wat belangrijker is. Het principe van onafhankelijke centrale banken? Of de planeet redden? Dat is toch absurd!’

‘Open’ bankier uit Nederland om witwasbank te redden (Koen Haegens Volkskrant 11 mei 2019 p. 15):
Uitgerekend een Nederlander moet de bank gaan redden die geteisterd wordt door een van de grootste witwasschandalen ter wereld. Vrijdagochtend werd bekend dat Chris Vogelzang (56), de voormalige kroonprins van ABN Amro, de hoogste baas wordt bij Danske Bank.
Vogelzang staat te boek als een open bankier zonder kapsones. De in Groningen afgestudeerde bedrijfseconoom begon zijn carrière bij Shell. Rond de eeuwwisseling trad hij in dienst van ABN Amro.
Daar klom hij op tot aanvoerder van de consumententak en de private bank voor vermogende particulieren. Die die twee onderdelen zijn tegenwoordig goed voor het leeuwendeel van de omzet en de winst van ABN Amro. Lange tijd gold Vogelzang als de gedoodverfde opvolger van topman Gerrit Zalm bij de staatsbank.
Behalve in de financiële sector is Vogelzang ook in het culturele wereldje geen onbekende. Hij is al jaren toezichthouder bij zowel het Rijksmuseum als het Prins Bernhard Cultuurfonds.
Volgens het persbericht over zijn benoeming zal Vogelzang nu naar Denemarken verhuizen. Daar treft hij bij Danske Bank een oude bekende. Niemand minder dan Gerrit Zalm is onlangs aangetreden als commissaris bij de Denen. Een van de verantwoordelijkheden die de oud-VVD-minister heeft gekregen: de benoeming van nieuwe bestuurders.

Smeken om een beetje inflatie (Peter de Waard Volkskrant 6 maart 2019 p. 24-25):
Een beetje inflatie zou de Europese economie goed doen. Maar ECB-president Draghi krijgt die al acht jaar niet omhoog.
Waarom lukt het niet meer inflatie te bewerkstelligen?
‘De economische wetenschap weet dat eigenlijk zelf niet’, zegt monetair econoom Lex Hoogduin, voormalig directeur van De Nederlandsche Bank en hoogleraar in Groningen. Vast staat volgens hem dat de economische modellen van de ECB de inflatie overschatten. Enkele weken geleden werd even gedacht dat de inflatie nu echt zou gaan aantrekken. Vooral dankzij tariefsverhogingen – zoals de hogere btw en energieprijs in Nederland – zou de inflatie zelfs boven de 2 procent uitkomen. Maar in februari is de inflatie in de eurozone weer teruggevallen naar 1,4 procent op jaarbasis.
Lex Hoogduin: ‘De macht van bedrijven is toegenomen en die van werknemers afgenomen.’ De organisatiegraad – het lidmaatschap van vakbonden waarmee gezamenlijk een vuist wordt gemaakt om een groter deel van de inkomensquote binnen te halen– is veel kleiner.
Op zijn vroegst wordt de rente ergens in 2020 verhoogd. Daarnaast komt er een omvangrijk leningenprogramma TLTRO’s (targeted longer-term refinancing operations) die banken moet stimuleren de kredietverstrekking aan bedrijven en consumenten in het eurogebied uit te breiden. Dit zou moeten helpen om het inflatiecijfer op de middellange termijn terug te brengen naar een niveau van 2 procent. Hoogduin denkt dat de ECB er geen obsessie van moet maken. ‘Zo erg is die lage inflatie toch niet. Uiteindelijk doen al die stimuleringsmaatregelen ook meer goed dan kwaad.’

Centraal Planbureau: effect aankoopbeleid ECB niet aangetoond (Robert Giebels Volkskrant 20 februari 2019 p. 27):
De Europese Centrale Bank (ECB) pompte jarenlang elke maand tientallen miljarden euro's in de Europese economie, maar volgens het Centraal Planbureau (CPB) is helemaal niet bewezen dat dit ,,onconventionele'' monetaire beleid daadwerkelijk effect heeft gehad.
Overigens is de ECB met ingang van dit jaar helemaal gestopt met zijn omvangrijke opkoopprogramma. De rentetarieven van de centrale bank bevinden zich nog wel op een historisch laag niveau, iets waar bijvoorbeeld Nederlandse pensioenfondsen veel last van hebben.

Voetnoot Droomuitlegger (Arnon Grunberg Volkskrant 21 april 2012):
Tijdens een literair festival in Praag kwam ik de econoom Tomáš Sedlácek tegen. Hij schreef het boek De economie van goed en kwaad.
In een lezing die op YouTube is te zien, legt hij uit dat in de Bijbel de macro-economie begint als de farao droomt over zeven vette en zeven magere koeien, de magere koeien eten de vette op.
Jozef verklaart die droom en tegelijkertijd het begrip conjunctuur. Hij adviseert de farao gedurende de vette jaren niet al het graan op te eten, maar om wat te bewaren voor de magere jaren.
Dan doet Sedlácek een interessante uitspraak. Volgens hem is het niet de taak van politici en economen om het bruto nationaal product zoveel mogelijk te doen groeien, maar om het verschil tussen de vette en de magere jaren te verkleinen.
Gingen politici maar af en toe te rade bij intelligente droomuitleggers als Sedlácek.

De alwetende god van de markt bestaat niet Tomas Sedlacek (Volkskrant van 8 november 2014):
En doet deze marktdialectiek van these, antithese en synthese (vraag, aanbod, prijs) niet sterk denken aan Zeitgeist? En zijn die eigenschappen niet ook door de onzichtbare hand van de markten geprivatiseerd? Zijn de markten niet het element dat ons verder zal voeren naar de toekomst van de geschiedenis? Wat zeggen de markten? (We hebben een hele priesterorde van analisten om de deels rationele, deels emotionele bewegingen van de markten te duiden; analisten die tegelijkertijd de spreekbuis van die markten worden). Wat leeft er in de markten? Hoe is de stemming? Hoe voelen de markten zich vandaag? Wat willen de markten (van ons)? Op welke manier zijn ze de maat geworden voor ons, voor onze stemmingen, zienswijzen, ons optimisme en pessimisme? Wat kunnen we voor de markten doen? Wat krijgen we ervoor terug? Waar brengen ze ons heen?
Zo zijn de markten de ongeorkestreerde orkestrator geworden. Ze leiden ons naar de toekomst, ze coördineren ons, ze verbinden ons. Wij mogen hen niet orkestreren, zij orkestreren ons. Laissez-passer, laissez-faire, laat het gaan, laat het zijn werk doen. Stel geen vragen, je hoeft niet in te grijpen! Wij economen weten hoe het zit, wij begrijpen het. Wij zien de toekomst, wij weten wat goed is (voor de markt) en wat goed is voor de markt is goed voor iedereen.
Mensenwerk
Tot het moment waarop het gebed van de blinden die de blinden leiden in 2008 opeens veranderde in: grijp alsjeblieft in! Los het alsjeblieft op (wij kunnen het niet)! Doe iets. We hebben geen idee wat er loos is. Maar het is nog erger. Wanneer de blinden de blinden leiden, weten de blinden tenminste dat ze blind zijn, en handelen daarnaar. Wij leven in een wereld waarin de blinden die de blinden leiden, denken dat ze kunnen zien.
Markten zijn niet van God gegeven, zoals we tot voor kort dachten. Het is allemaal mensenwerk. Er zijn geen onzichtbare handen, alleen maar onze eigen handen, en die kunnen zowel goed doen als kwaad.
Onze mythische godheid, de alwetende, buitenrationele en alomtegenwoordige markt, de God van onze geglobaliseerde wereld, onze goddelijke ongeorkestreerde orkestrator - die bestaat niet.

Verdienen aan Erdogan Westerse banken mede schuldig aan Turkse crisis (Karlijn Kuijpers en Tim Staal De Groene Amsterdammer 21 augustus 2018):
Westerse banken financierden gretig Turkse bouwprojecten met gratis geld van de Europese Centrale Bank. ING moedigde Turkse burgers bijvoorbeeld aan om spullen op de pof te kopen. Dat krijgen de banken nu als een boemerang terug.
ING is een van de Europese banken die Turkije hielpen om jarenlang op de pof te leven. De hoeveelheid schuld die Turken hebben uitstaan bij INGgroeide van zo’n 27 miljard Turkse lira in 2014 (destijds zo’n 9,5 miljard euro) tot bijna 45 miljard lira (ruwweg 12 miljard euro) eind vorig jaar.\\ De beëindiging van het opkoopprogramma staat overigens nog maar aan het begin. Ook landen als Polen, Indonesië en Argentinië dreigen in de problemen te komen door de snel wegebbende geldzee. De volle omvang van de ‘kosten’ die Mario Draghi bereid was te maken om de euro te redden, is nog lang niet bekend.

Je kunt niet alles oplossen met meer marktwerking Thomas Piketty (Volkskrant van 8 november 2014):
De totale belastingopbrengst in Europa is hoger dan die in de Verenigde Staten. Dat betekent dat we in Europa een veel te zware belasting heffen op arbeidsinkomsten en consumptie ter compensatie van de lage belasting op bedrijfswinsten. De huidige praktijk, waarin sommige multinationals niet of nauwelijks belasting betalen is onaanvaardbaar. De enige oplossing is een grotere politieke gemeenschap te creëren die echt een vuist kan maken tegenover grote ondernemingen.

Zowel de 32ste Van der Leeuwlezing De alwetende god van de markt bestaat niet (p. 30-31) van Tomas Sedlacek als het interview Je kunt niet alles oplossen met meer marktwerking (p. 20-21) met Thomas Piketty in de Volkskrant van 8 november 2014 hebben op hetzelfde hoofdthema, namelijk het ontstaan van een grotere tweedeling in de maatschappij betrekking.

Thomas Von der Dunk Overheid beschaamt vertrouwen - Futiele formaliteiten tellen zwaarder dan fundamenteel fatsoen (Volkskrant 5 februari 2015):
Dan is er nog het beleidsmatige dieventaaltje van Teeven en Van Rijn, waarin verslechteringen plots verbeteringen heten, het handelsverdrag met Amerika, waarbij de consumentenbelangen van gewone burgers aan de winst van grote bedrijven zullen worden opgeofferd, en de zorgwet van Schippers, waartoe, om deze er maar doorheen te krijgen, desnoods het staatsrecht moet worden verkracht. Stuk voor stuk zaken die het idee dat de overheid niet allereerst de belangen van haar burgers dient steeds verder voeden.

Tomáš Sedlácek schrijft: ‘Dit boek (De economie van goed en kwaad p. 373) is een poging om een tegenwicht te bieden aan de reductionistische, analytische en op wiskundige modellen gestoelde benadering van de economie. Ook wordt er een bescheiden poging in ondernomen om een dieper verband, en meer raakvlakken met andere terreinen te laten zien - filosofie, theologie, antropologie, geschiedenis, cultuur, psychologie, sociologie en andere.'
p. 20/21: De heersende stroming in de economische wetenschap van vandaag, die beweert af te stammen van Adam Smith, heeft geen oog voor ethiek. De vraag over goed en kwaad overheerste in vroeger tijden in het debat, maar tegenwoordig is het bijna ketters om het thema zelfs maar te noemen.
p. 239: Met enige overdrijving kan worden gezegd, dat de discussie tot op de dag van vandaag doorgaat en tot verschillende stromingen leidt in het hedendaagse denken over de economie. Zo kan de discussie over methodologisch individualisme versus collectivisme tot op zekere hoogte worden teruggevoerd op het probleem van de ‘twee Smiths’.
p. 241: 'In Moral Sentiments kijkt hij naar de sympathieke kant van de menselijke natuur; in Wealth of Nations naar de egoïstische kant van de mens.' En later: 'In Moral Sentiments schrijft hij ons handelen toe aan genegenheid, in Wealth of Nations aan egoïsme.'
p. 342: De normatieve economie is onderdrukt door de positivistische (beschrijvende) economie.

Dit boek sluit naadloos aan op het boek Waardenloos (banking on ethics) van George Möller. Het gaat om het interdisciplinaire, het complementaire ‘en-en’denken, ‘Economie en Ethiek’.

Slavoj Žižek: een gebruiksaanwijzing (Hans Achterhuis - Volkskrant 23 mei 2015 bijlage Sir Edmund p. 18-19):
De Sloveense filosoof Slavoj Žižek is misschien wel de populairste denker van deze tijd. Maar of dat door zijn boeken komt? Collega-filosoof Hans Achterhuis verdiepte zich in Žižek nieuwste, 'Event', en legt uit hoe je hem moet lezen: geniet, maar bewaar uw scepsis.
FILOSOFIE VAN DE GEBEURTENIS
Zo ook in Event, Žižek jongste boek, dat komende week onder dezelfde titel in het Nederlands uitkomt. Hierin is hij op zoek naar een filosofie van de gebeurtenis. Dit begrip slaat niet op alles wat nu eenmaal gebeurt, maar verwijst naar iets dat zonder afdoende reden plaats vindt en dat heden, verleden en toekomst beslissend verandert. Volgens Heidegger, op wie Žižek is gepromoveerd, gaat het om 'de onthulling van het zijn'. Er ontstaat iets nieuws, dat de heersende orde beslissend verandert. Op het niveau van het individu kun je hier aan verliefdheid denken. De wereld ziet er ineens totaal anders uit, het verleden krijgt een nieuwe betekenis, een verrassende toekomst opent zich. In Event onderzoekt Žižek de betekenis van de gebeurtenis in christendom en boeddhisme, in filosofie en psychoanalyse. Dat loopt uit op een uit zijn vorige boeken bekende problematiek. Žižek meent dat de gebeurtenis van de Franse Revolutie met zijn afkondiging van vrijheid en gelijkheid, die de moderne wereld zijn vorm heeft gegeven, het gevaar loopt ongedaan te worden gemaakt. De moderne mens heeft zijn waarden verloochend, alleen een revolutie kan hem redden. Daarop baseert Žižek zijn oproepen tot een nieuwe gebeurtenis die op een ongedachte manier tot een betere wereld kan leiden.

'Heilige dwaas' schrijft met 'kameraad' (Olaf Tempelman de Volkskrant 23 mei 2015 bijlage Sir Edmund p. 20-21):
Vanuit de gevangenis correspondeerde activiste Tolokonnikova van Pussy Riot met de Sloveense filosoof Žižek. Beiden noemen zich ordeverstoorders, maar de een strijdt tegen Poetin, de ander tegen 'de markt'.
CURIEUS
Žižek gaat onverstoorbaar door met uiteenzettingen over het mondiale kapitalisme dat democratieën uitholt, privacy schendt, controle teniet doet en sociale voorzieningen ontmantelt. Het probleem is niet dat dit discours geen hout snijdt - het zijn ontwikkelingen die onmiskenbaar zichtbaar zijn in Europa en de VS -, maar dat het curieus is in een dialoog met iemand in een Russisch strafkamp.
Als het gaat om de vraag hóé hij de neoliberale vijand aan banden wil leggen, is Žižek cryptisch en onduidelijk als in eerder werk. Verdienen ouderwetse sociaal-democratieën als die in Scandinavië een herkansing? Nee, speelballen van het grootkapitaal. De markt, vindt Žižek, moet worden afgeschaft, maar dan wel zonder te vallen voor 'de totalitaire verleiding'. Vóór je de markt afschaft, moet 'de juiste vorm van Communistische organisatie van productie en uitwisseling' klaar staan om de markt te vervangen. Hoe je dat voor elkaar krijgt, mag Pussy Riot zelf uitzoeken.

Nieuwe vrienden (Casper Thomas De Groene Amsterdammer 16 augustus 2018 p. 7):
Vandaar de vrees dat Trump en Erdogan hard op weg zijn een financiële crisis te ontketenen. De mate waarin de mondiale financiële sector is blootgesteld aan Turkije wordt gezien als beperkt, maar de les van de financiële crisis van tien jaar geleden is dat de precieze vertakkingen pas zichtbaar worden op het moment dat het te laat is.
Europa is ondertussen aan de grillen van de twee kemphanen overgeleverd. De droom dat Europese leiders een matigende invloed kunnen hebben op Trump is al lang vervlogen. En op het lijstje van nieuwe bondgenoten die Erdogan zoekt, zullen Duitsland, Frankrijk en Nederland niet voorkomen.
Ondertussen is Europa wel de dupe. Het is de voornaamste handelspartner van Turkije en is financieel sterker verweven met Turkije dan de VS. Met dank aan de VS heeft Europa er een nieuw Turkije-probleem bij. Het is niet alleen Erdogan die in deze wereld wel wat nieuwe vrienden kan gebruiken.

Niets geleerd (Ewald Engelen De Groene Amsterdammer 16 augustus 2018 p. 9):
De internationale financiële intelligentsia heeft sinds het uitbreken van de crisis het ene na het andere rapport gepubliceerd waarin gewezen werd op de ontwrichtende effecten van een huizenzeepbel. Zo’n bel zuigt schaars kapitaal naar laagproductieve sectoren. Legt een buitenproportioneel beslag op het besteedbaar inkomen van huishoudens. Doet een forse greep in de schatkist. En maakt economieën zeer kwetsbaar voor schokken op internationale financiële markten.
Nederland is een schoolvoorbeeld. Meer dan een derde van de financiering van onze huizenzeepbel kwam uit het buitenland. Via een in New York geleerd trucje werden hypotheekcontracten als zogenaamde securitisaties doorverkocht aan buitenlandse beleggers.
Er is namelijk ontzettend veel mis met Nederlandse securitisaties. Ze zijn verantwoordelijk voor honderdduizenden werklozen en pakweg 650 miljard euro aan gederfde economische groei. En die lage faillissementscijfers waar bankiers en lobbyisten mee schermen komen niet door prudentere kredietverstrekkers of betere securitisatiebouwers. Maar door onze hardvochtige faillissementswetgeving. Als burger word je tot de poorten van de hel achtervolgd als je in gebreke blijft. Als bank kun je op een blanco cheque van de minister van Financiën rekenen. Dat is het echte probleem. En dat is nog altijd zo. Niets geleerd, niets vergeten.

Nick Leeson, Jérôme Kerviel en London whale geven het eerste signaal dat de banken hun risicobeheersing niet op orde hebben.
De illusiecultuur, het piramidespel van de van de zeepbel, de aardse trimurti (drie guna’s) is de inverse van de hemelse Trimurti Banken zorgen voor het scheppen van geld en een zakenbank á la Goldman Sachs, Lehman Brothers en banken die ongeremd geld in dubieuze waardepapieren hebben gestoken of bankemployees als Nick Leeson (Barings Bank), Jérôme Kerviel (Société Générale), London whale (JPMorgan Chase) of ex-zakenman en -belegger Bernard Madoff voor het vernietigen.
Of in de woorden van Bolkestein: de lotgevallen van de euro zijn ‘een goed voorbeeld van politiek wensdenken dat nuchter economisch denken overvleugeld’ (de Volkskrant 3 december 2011).

ABN AMRO krijgt 175 miljoen euro niet terug in zaak Bernie Madoff (11 juli 2016)

Banken hebben de risicobeheersing - de ideale combinatie wel de lusten en niet de lasten - uitstekend op orde. Het depositogarantiestelsel, de hypotheekrenteaftrek, aflossingsvrije hypotheek, beleggingshypotheek, securitisatie en de nationale hypotheek garantie voor woningen staan borg voor het afdekken van de risico’s van banken. De woningmarkt is nu volledig uit balans. Het fenomeen moral hazard spreekt voor zich. Hoe naïef kan de overheid, lees de politiek zijn?

Stad zonder kapsones (Laila Frank De Groene Amsterdammer 2 augustus 2018 p. 22-25):
Vijf jaar na de officiële faillietverklaring rijst de oude noordelijke industriestad Detroit weer op uit het graf. Het vuilnis wordt weer opgehaald. Sneeuw wordt geruimd. Wie hier is opgegroeid heeft geleerd om met tegenslag om te gaan. En er dan bovenop te komen.
De indeling van de samenleving langs leefstijlen, economische en sociale klasse, ras en steeds meer langs politieke lijnen is allerminst nieuw in Amerika. In ‘Gilbertville’ is dat dankzij de naamgever strategie geworden. De groef die de verdeling van de welvaart tekent, wordt daarmee weer een stukje dieper ingesleten. Gilbert reageert geïrriteerd op die kritiek. ‘Als het goed gaat met het centrum, heeft iedereen daar profijt van. Kijk gewoon naar de cijfers, het gaat een stuk beter met Detroit dan tien jaar geleden.’
Ongelijkheid kent bovendien een kleur. Het gemiddelde inkomen van een blank gezin in 2016 was tien keer zo hoog als het gemiddelde inkomen van een Afro-Amerikaans gezin. Het is het principe dat de samenleving ordent langs lijnen van buitenproportionele ongelijkheid.
Kan Detroit het tegendeel bewijzen? Is de nieuwe kans waar rechter Rhodes op doelde een stad van gelijke mogelijkheden? Het beeld dat opdoemt, belooft eerder het tegenovergestelde. Detroit is een stad met twee gezichten. Een bruisende, bloeiende binnenstad vol blakende, voornamelijk blanke millennials en een arme, zwarte omgeving daaromheen met een historisch gewortelde achterstand en de littekens van vijftig jaar aftakeling, corruptie, crisis en burgerrechtenstrijd. Niets is onmogelijk in Amerika. De kracht van het land is ook het onuitputtelijke geloof dat het altijd beter wordt, ook als alles om je heen het tegendeel bewijst. Maar als Detroit een graadmeter is voor het oplossen van de vraagstukken van Amerika voorspelt het een land waar de verschillen, ondanks goede bedoelingen, alleen maar groter worden.

'Terwijl Aleid Wolfsen Rennies slikt' (Nausicaa Marbe Volkskrant 16 september 2011):
De Utrechtse rel rond burgemeester Aleid Wolfsen, veelpleger van politieke fouten, lijkt een hopeloze herhaling van zetten. Het is al zo vaak gezien. En gezegd: dat het wijkenbeleid mislukt, dat het schoelje niet effectief wordt aangepakt, dat pamperen niet werkt. En jawel: dat het alweer om een PvdA-regent gaat die het geweldsmonopolie van de staat verkwanselt, maar ongehinderd de macht behoudt. Onvermijdelijke déjà vu's.
De Sloveense filosoof en socioloog Slavoj Žižek rekende onlangs in een beschouwing over de Londonse rellen af met linkse en rechtse clichés over de redenen van deze gewelddadigheid. De steriele focus op leefomstandigheden levert wellicht een objectief referentiekader, meent Žižek, maar zegt niets over wat de persoonlijke morele chaos van een geweldpleger voor diegene betekent, wat hij er zelf mee moet, en hoe we de behoefte aan zo'n zelfdestructieve revolte moeten plaatsen. Het mag duidelijk zijn dat de Hegeliaans analyserende Žižek het somber inziet met dit in feite antirevolutionaire geweld.
Goed, Žižek mijmert niet specifiek over onze 'krachtwijken'. Toch valt te leren van zijn focus op de persoonlijke morele chaos.

Henk van Tuinen Reduceer ons niet tot homo economicus (Volkskrant 11 november 2014 p. 27)
Van der Leeuwlezing - De economie legt ons haar waarden op, zegt Sedlacek terecht. Baarsma's antwoord schiet te kort.
Nut economie beperkt
Mijn conclusie is dat er twee oorzaken zijn waardoor onze samenleving steeds commerciëler en onbehaaglijker wordt. Enerzijds veroorzaakt de lawine aan marketing en reclame, die onze media doordrenkt, een geleidelijke commercialisering van de hele cultuur van onze samenleving.
Anderzijds leidt de dominantie van het meest gangbare economisch denken in de praktijk tot het opleggen van waarden die ons steeds verder reduceren tot een homo economicus. Deze oorzaken versterken elkaar. Het wordt hoog tijd dat we mechanismen vinden die ons weer kunnen brengen tot een gezonde relativering van de economie.
We moeten minder naar economen gaan luisteren. Misschien met als uitzondering die eminente welvaartseconoom, Stephen Marglin van Harvard University, die enkele jaren geleden een knap boek schreef: The Dismal Science. How Thinking Like an Economist Undermines Community.

In het Filosofisch Kwintet 7 juli 2013 dat over Economie en identiteit gaat wordt de dubbele theorie van Adam Smith door Haroon Sheikh aangehaald. Irene van Staveren heeft het vervolgens over dommigheid om alles aan de markt over te laten.

‘Goed en Kwaad’ en ‘Zaaien en Oogsten’ zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Adam Smith heeft dit ook onderkend. De valkuil van wensdenken en maakbaarheidsideologie, die zowel ter linkerzijde als ter rechterzijde in Nederland speelt, kunnen het ‘Goed en Kwaad’ dilemma niet oplossen.

Het onbehagen in de maatschappij is vooral een gevolg van de eenzijdige focus van de overheid op marktwerking, het model van Milton Friedman. ‘Incompetente politici en hun spindoctors’ hebben het model van Keynes volledig verziekt. Griekenland mocht als eerste land aan de schandpaal. Door het faciliteren van het ongebreidelde kapitalisme, het grootkapitaal, de neoliberale wereldorde is door politici de factor arbeid in de knel gekomen en hebben ze aan een grotere tweedeling in de maatschappij bijgedragen.
Het multipliereffect ‘macro-economie en staatsinterventie’ was in 1990 al vrijwel volledig uitgemolken. Het is niet uit te leggen. Hoe is het mogelijk dat economen het model van Keynes zo verkeerd hebben begrepen. Het lijkt niet waarschijnlijk dat de 21ste eeuw een econoom van het kaliber van Keynes zal voortbrengen.
Voor een rechtvaardige en duurzame samenleving is het belangrijk de mens centraal te plaatsen. De uitdaging voor de 21ste eeuw is om in de micro-economie zowel de vierde productiefactor ondernemerschap als de factor arbeid weer de plaats te geven die het verdient. Voor een ‘topeconoom’ valt daarmee weinig eer te behalen.

Euro als splijtzwam Besluit nu over het lot van de euro (Frank Ankersmit Volkskrant 5 juni 2018 p. 22):
Spanje en Italië laten juist nu zien dat het Europese project een principiële revisie moet ondergaan.
Zo heeft de geschiedenis de voorstanders van het bestaande Europa de afgelopen week naar de Rhodus gevoerd en zij daagt hen nu uit met het ‘hic Rhodus, hic salta!’ Laten we hopen dat het ogenschijnlijk onmogelijke hen toch zal lukken. En één ding staat daarbij vast: na zestig jaar van voortmodderen zal nu toch een ‘principiële sprong over de Rhodus’ gemaakt moeten worden! Zonder die verdrinken we allen in de Rhodus.

Griekse feiten (Dirk Bezemer De Groene Amsterdammer 8 februari 2018 p. 9):
Vorige week was de derde verjaardag van de Griekse Syriza-coalitieregering. Dat werpt een vraag op die ons allemaal aangaat. Varoufakis en Tsipras hielden de Grieken voor dat er maar twee alternatieven waren: toegeven aan de eisen van Dijsselbloem en de rest van de trojka, gevolgd door stijgende schuld en eindeloze stagnatie. Of draconische bezuinigingen afwijzen, zinvoller hervormen en een betere maatschappij opbouwen. Geen hemel op aarde, wel uitzicht op een eind aan massawerkloosheid en -armoede. Het is een kwestie van tijd voordat nieuwe bezuinigingen zullen volgen, want de trojka vraagt altijd meer van hetzelfde.
Onlangs las ik dat Jeroen Dijsselbloem ook een boek gaat schrijven over zijn tijd in de politiek. Ik kijk ernaar uit. Wat wordt zijn antwoord op mijn vraag?

Follow de money wint grote prijs (de Volkskrant 9 februari 2018 p. 14):
Eric Smit en Kim van Keken van Follow the Money zijn uitgeroepen tot Journalist van het Jaar 2017.
Follow the Money is een platform voor onderzoeksjournalistiek. De twee toonden aan de hand van een serie verhalen dat de inmiddels afgetreden VVD-voorzitter Henry Keizer zichzelf verrijkte bij de overname van een begrafenisonderneming. Volgens de jury leggen Smit en Van Keken "op gedetailleerde wijze het gebrek aan de integriteit van een politicus bloot."

Ewald Engelen met zijn boek Follow the money en het onderzoeksbureau Follow the Money van Eric Smit vullen elkaar aan en bieden een uitstekend tegenwicht aan de financiële sector.
'Elke financiële instelling in Nederland kent Follow the Money' (Volkskrant 22 mei 2015 katern Vonk p. 14-15):
Met onderzoeksbureau Follow the Money volgt journalist Eric Smit geldstromen om de waarheid boven tafel te krijgen. Het bureau is succesvol en toch moet Smit sappelen om rond te komen. Waar wringt het?
Geloof je in twee kanten van een verhaal?
'Ja, die zijn er wel. Daarvoor moet je openstaan, maar je moet ook overtuigd zijn van je eigen feiten. Op het moment dat je het pijnpunt ontwaart, en je kunt dat feitelijk vaststellen, moet je er onverschrokken op blijven doorhakken.'

‘Als de centrale banken zo doorgaan, loopt het geheid slecht af’ (Yvonne Hofs interviewt Hans Hoogervorst Volkskrant 15 mei 2020 Zaterdag p. 2-4):
En die zijn
De centrale banken zijn verworden tot de geldautomaten van overheden. Dat moet wel uitlopen op een financiële ramp, zegt oud-minister Hans Hoogervorst.
Uiteindelijk gaat er iets onvoorspelbaars gebeuren. Ik weet niet of dat hoge inflatie of een grote depressie is, maar dit kan gewoon niet goed aflopen. Gratis geld bestaat niet, er is altijd een prijs.‘

Brave jongetjes duurder uit (Wigo Vonkeman Volkskrant 9 februari 2018 p. 25):
Het artikel van Bolkestein en Hoogervorst is mij uit het hart gegrepen. Het stelt de voorwaarde dat de lidstaten zelf eerst hun risico's moeten verkleinen, alvorens de verdieping kan plaatsvinden.
Hier zit 'm nu juist de culturele bottleneck: begrotingsdiscipline.
Al voordat de euro van kracht werd, kampten vooral de zuidelijke lidstaten met een ruimhartig begrotingsbeleid, waardoor eens in de zoveel jaar een devaluatie van de eigen munt noodzakelijk was om de staatsschuld weer 'in het gareel te krijgen'. Door de euro is die mogelijkheid verdwenen, maar de cultuur is nog steeds dezelfde. De euro zal alleen in stand gehouden kunnen worden door blijvende kunstgrepen vanuit de ECB, waardoor de risico's voor de brave jongetjes uit de klas alleen nog maar verder zullen toenemen.

Weersta risicodeling in eurozone (Frits Bolkestein, Hans Hoogervorst Volkskrant 8 februari 2018 p. 22):
Voordat we verdergaan met risicodeling in de eurozone, moeten de bestaande risico's door elke lidstaat worden verkleind, betogen Frits Bolkestein en Hans Hoogervorst.
Alvorens nieuwe voorstellen tot risicodeling te ontplooien, moeten de bestaande risico's binnen Europa worden verkleind. Het meeste van dit werk zal door nationale regeringen en nationale parlementen moeten gebeuren. Europa zal dit onplezierige werk niet van ze over kunnen nemen. Alleen de lidstaten zelf kunnen de muntunie echt gezond maken.

Er moet een gelijk speelveld komen met China (Robert Giebels interviewt Maarten Camps Volkskrant 18 januari 2018 p. 7):
Openheid is dé succesfactor van onze economie. Om die te behouden, zijn drempels nodig, stelt Maarten Camps.
Een Nederlands bedrijf kan bijvoorbeeld nooit een Chinees bedrijf helemaal inlijven, want de meerderheid van de aandelen moet altijd in Chinese handen zijn. Zo'n drempel bestaat in Europa in de verste verte niet.
Integendeel: de Europese Unie is zeer toegankelijk voor investeringen van buiten, zegt Maarten Camps. Maar de EU heeft geen standpunt over de wederkerigheid daarvan. De hoogste ambtenaar van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat waarschuwt daarom in zijn jaarlijkse nieuwjaarsartikel in economenblad ESB. 'Landsgrenzen en economische grenzen vervagen en het klimaat trekt zich van grenzen niets aan. Daardoor kan de succesfactor van de Nederlandse economie - onze openheid - onder druk komen te staan.'
Maar een Amerikaanse bedrijf dat hier Akzo wil overnemen, kan niet namens de hele VS die wederkerigheid toezeggen.
'Daarom moet dit op Europees niveau geregeld worden. Europa is de grootste markt ter wereld en Nederland is daarin ingebed. Omdat we deel uitmaken van dat grotere geheel doen wij het zo goed. De Europese Commissie kan eisen stellen aan overnames als sprake is van staatssteun door bijvoorbeeld China. In handelsakkoorden kan die eis tot wederkerigheid worden vastgelegd. Frankrijk, Italië en Duitsland hebben er al aandacht voor gevraagd.'

'Draghi moet uit mysterieuze praatclub G30' (Koen Haegens Volkskrant 18 januari 2018 p. 20):
ECB-president Mario Draghi dient zijn lidmaatschap van de 'Groep van 30' op te zeggen. Zijn betrokkenheid bij deze 'mysterieuze' praatclub van hoge bankiers, beleidsmakers en bekende economen schaadt volgens de Europese Ombudsman de onafhankelijke reputatie van de centrale bank.
Draghi's lidmaatschap van de G30 was ter discussie gesteld door Corporate Europe Observatory. Lobby-onderzoeker Olivier Hoedeman laat namens de Brusselse actiegroep weten blij te zijn met het oordeel van de Ombudsman. 'Dit is heel belangrijk. De ECB denkt helaas veel te weinig na over potentiële belangenconflicten.'\\ De G30 heeft daarentegen meer het karakter van een lobbygroep, meent Olivier Hoedeman. 'De G30 publiceert bijvoorbeeld rapporten met aanbevelingen voor financiële regelgeving. De conclusies daarvan passen vervolgens opmerkelijk goed in het straatje van de grote banken, die natuurlijk ook lid zijn van deze praatclub.'

Sleeptas (Sheila Sitalsing Volkskrant 5 januari 2018 p. 2):
Wiebe Draijer, hoogste man bij de Rabobank en nummer 17 op de Volkskrant-lijst van invloedrijkste mensen in het land, sleept een tas met spullen van vroeger mee. Daarin, zo legde hij afgelopen november uit in een vraaggesprek met de Volkskrant, zitten schandalen en misstappen - uiteraard allemaal van vroeger, zei hij erbij, toen de huidige verantwoordelijken er nog niet werkten.
Deze week kwam uit de sleeptas van Draijer een bedrag van 310 miljoen euro - wat best veel geld is - dat de Rabobank volgens een eigen verklaring reserveert voor een schikking van een dochteronderneming in Californië met de Amerikaanse autoriteiten. Het betreft de beschuldiging dat bij een inmiddels opgeheven Rabobankvestiging in Calexico, bij de Mexicaanse grens, jarenlang geld is witgewassen van Mexicaanse drugskartels. Of zoals Latijns-Amerika-correspondent Marjolein van de Water vorig jaar in de Volkskrant schreef: 'Gepantserde trucks reden er af en aan met contanten.' Bankieren is linke soep geworden. Alles waarmee vroeger goudgeld werd verdiend, is inmiddels verboden, verdacht of verguisd. Via trustkantoren de rode loper uitleggen naar belastingvrije oorden, klanten riskante financiele producten aansmeren, crimineel geld helpen verstoppen, terreur financieren.
Nu moeten ze 'samen een betere wereld maken', terend op de vermogentjes van brave particulieren en toch winst maken: ik geef het de Rabobank te doen.
En Wiebe Draijer maar slepen met die tas.

Moet iedere bankier een engelbewaarder krijgen? (Peter de Waard bankier Volkskrant 5 januari 2018 p. 28):
Achter iedere bankier schaart zich een persoonlijke engelbewaarder die hem behoedt voor zonden.
Na de crisis en een lange reeks van schandalen, zoals die rond Libor, rommelhypotheken, witwassen en valutamanipulatie, proberen de autoriteiten elk risico uit te sluiten dat bankiers opnieuw in de fout gaan.
Op Wall Street worden compliance-officers al de nieuwe koningen of koninginnen (want er werken relatief meer vrouwen in) genoemd. Zij moeten het testosterongehalte beteugelen van de big swinging dicks, zoals de wolven van de haute finance zich graag noemen. En ze kunnen een stokje steken voor hun big deals.
Deze week kregen de banken een nieuwe bak van toezichthoudende regelgeving over zich uitgestort onder de namen PRIIP en GDPR. Het meest complex zijn de MIFID 2- regels (Markets in Financial Instrument Directive) die beleggers beter moeten beschermen. Het is een enorm pakket van 7.000 pagina's aan regels die banken verplicht allerlei details over de kosten van transacties te melden.

Duwend en trekkend naar het compromis (Marc Peeperkorn Volkskrant 5 december 2017 p. 10-11):
Jeroen Dijsselbloem wordt als Eurogroepvoorzitter opgevolgd door de Portugees Mário Centeno, werd maandag bekend. Wat staat hem te wachten? En hoe blikken (oud-)collega's terug op vijf jaar Dijsselbloem?
Euclides Tsakalotos, Griekse minister van Financiën
'Dat hij een eerlijke bemiddelaar was, niet in de laatste plaats voor Griekenland. Daarnaast deinsde hij er niet voor terug het economische en financiële bouwwerk van de eurozone te hervormen.'

Solidariteit van arm met rijk (Martin Sommer Volkskrant 7 oktober 2017 Opinie p. 5):
CDA-Kamerlid Agnes Mulder vond tijdens een debat de scherpste woorden: hoe kan het dat de grootste liefhebbers van windmolens daar het minst aan meebetalen?
We hebben het over een parel van een pervers effect, waar je wel even voor moet gaan zitten. Over de gas- en lichtrekening worden drie belastingen geheven. Energiebelasting, btw en de Opslag Duurzame Energie (ODE), die eigenlijk geen belasting mag heten. Die laatste is de boosdoener. De transitie naar een duurzame samenleving wordt zwaar gesubsidieerd.
De PVV noemde in een debat met Kamp de ODE een sluipmoordenaar. De honden blaffen, maar de karavaan trekt verder, zei hij. Zo kennen wij de minister. We hebben het zo afgesproken, zo gaan we het doen. Kamp ziet heus het probleem wel. In een brief aan de Kamer schrijft hij 'dat bijkomend effect is dat ODE en energiebelasting bij een steeds kleinere groep moet worden opgehaald. Dit zou (...) op termijn mogelijk een risico kunnen vormen voor draagvlak en solidariteit voor de energietransitie.' Let wel, solidariteit van arm met rijk.

Macron lost Merkel af als belangrijkste marionet van de financiële globalisten (6 oktober 2017):
Emmanuel Macron: de marionet met de reageerbuispartij is de uitvoerder van de financiële globalisten
Macron is voor Frankrijk en de EU datgene wat Barack Obama voor de VS was, een marionet van het establishment, met de opdracht een missie te vervullen. Macron´s missie is: financiële EU. Het gaat om een eurozone begroting, een minister van Financiën van de EU, een euro-belasting, een Openbaar Ministerie van de EU, het uniform maken van de EU-markt en tenslotte om het EU-leger. Frankrijk en Italië zijn aangeslagen en hebben enorme schulden. Hen zou een eurozone begroting heel goed van pas komen.

Macron's imago als rijkeluisvriend (Peter Giesen de Volkskrant 6 oktober 2017, p. 15):
Met zijn plan de vermogensbelasting niet meer toe te passen op zaken als renpaarden en Maserati's hoopt de Franse president rechtse sympathie te wekken. Of schiet hij zich in de voet met dit 'cadeautje voor de rijken'?
Ex-zakenbankier
De radicaal-linkse afgevaardigde Eric Coquerel sprak van 'de laatdunkendheid' van een 'president die geboren is met een gouden lepel in de mond', de briljante golden boy, afgestudeerd aan de eliteschool ENA, ex-zakenbankier bij De Rothschild. Olivier Faure, voorzitter van de socialistische fractie in de Assemblée Nationale, contrasteerde de uitlatingen van Macron met diens voornemen de belasting op vermogens boven de 1,3 miljoen euro af te schaffen.
Belangrijker lijkt de symboliek en het principe van rechtvaardigheid. Luxejachten, Ferrari's en Maserati's, renpaarden en doeken van oude meesters - straks zijn ze onbelast. Een 'cadeau aan de rijken' dat de staat jaarlijks 4 miljard euro kost, terwijl de gewone Fransman wordt geconfronteerd met bezuinigingen en de flexibilisering van de arbeidsmarkt. Macrons partij, La République En Marche, probeert nu de schade te beperken. Zij werkt aan een voorstel om 'ostentatieve' luxegoederen als jachten en dikke auto's extra te belasten. Premier Philippe heeft gezegd hiervoor open te staan.

Nelleke Noordervliet Wij kunnen dit\\ Helen en Leo spreken af blanco te beginnen. Het verleden bestaat niet. Alleen het heden telt. Maar het verleden laat zich niet wegmoffelen. Zowel de liefde als de misverstanden bloeien op. Liefde – kunnen ze het? Met humor, inzicht en groot gevoel voor detail beschrijft Nelleke Noordervliet de liefdesperikelen van Helen en Leo in deze veelomvattende roman die zich afspeelt tegen de achtergrond van Rotterdam, New York en met de coronapandemie als gamechanger.

Om inzicht en gelijk te krijgen is meer nodig dan de rede (Christien Brinkgreve Volkskrant 7 oktober 2017 Opinie p. 8):
Het kantelpunt
'Twee uitspraken van goede bekenden deden mij rond mijn dertigste inzien dat er meer nodig is dan de rede om inzicht en gelijk te krijgen. Schrijfster Nelleke Noordervliet zei tijdens een gesprek over een politiek besluit waarvan ik de logica niet kon inzien: 'Gelijk hebben is iets anders dan gelijk krijgen.' En psychiater Coen van Emde Boas deed mij de schellen van de ogen vallen met zijn uitspraak dat een mens zo intelligent is als zijn emoties toelaten. Naast de feiten, de rede, is er nog iets als de dynamiek van macht en belangen, én van emoties die keuzes en ontwikkelingen beïnvloeden.'
Nieuwe opvatting
'Cijfers en statistieken geven het gemiddelde aan. Zij laten de uitzonderingen en nuances niet zien, noch de emoties, de belevingswereld van mensen. Emoties kunnen een grote invloed hebben op ons denken en handelen. En spelen een grote rol bij overtuigingskracht. Je kunt op basis van kennis gelijk hebben en tóch doen mensen vaak iets anders dan je op basis van die kennis zou verwachten.
Het effect
In mijn afscheidsrede drie jaar geleden als hoogleraar aan de Universiteit Utrecht heb ik een krachtig pleidooi gehouden voor een sociologie waarin de verhalen van mensen een grotere rol spelen. Er kwamen veel instemmende reacties op van collega-wetenschappers uit de psychiatrie, pedagogiek, filosofie en organisatiekunde.
'Met een groep wetenschappers komen we regelmatig bij elkaar om van gedachten te wisselen over andere manieren van denken, onderzoeken, oplossen van vraagstukken. Het is een nieuwe beweging, die we Babel noemen. Begin dit jaar hebben we in het boek Weten vraagt meer dan meten onze opvattingen uiteengezet. Door deze beweging van zielsverwanten voel ik mij minder alleen in de wetenschap en maak ik weer een bloeitijd door. Ik ben altijd vrij verlegen geweest, maar er blijkt nu ook een soort leider in mij te zitten. Zelfs een activistische wetenschapper.'

Terechte twijfel (Pieter Klok Volkskrant 6 oktober 2017 p. 21):
De grote gangmakers achter de verkoop zijn de D66'ers Adriaan Visser, wethouder te Rotterdam (31,7 procent van de aandelen) en Tom de Bruijn, wethouder te Den Haag (16,6 procent). Het was ook een D66'er, Laurens Jan Brinkhorst, die in 2009 de verkoop van Nuon en Essent bewerkstelligde. Hij drukte als minister van Economische Zaken de splitsing van de energiebedrijven Nuon en Essent erdoor, waarna deze een gemakkelijke overnameprooi werden voor het Zweedse Vattenfall en het Duitse RWE.

Waarom alleen ándere mensen hypocriet zijn (Roos Vonk Leeropdracht: Sociale psychologie, in het bijzonder zelfkennis en zelfbedrog)
Mensen worden extra hypocriet als ze veel macht hebben (of veel geld, dat verschaft immers ook macht). Enerzijds zorgt macht ervoor dat mensen zich gerechtigd voelen om ánderen te beoordelen, ze moeten immers zorgen dat iedereen zich aan de regels houdt; anderzijds lijken ze ook te vinden dat zijzelf die regels wat mogen buigen. Quod licet Iovi non licet bovi: Wat Jupiter mag, mag het vee nog niet. Maar soms heeft het 'vee' wel de macht zich tegen zo'n leider te keren en hem te herinneren aan zijn vergankelijkheid.

Inkomensverschillen nemen steeds sneller toe (Heleen Mees Volkskrant 4 oktober 2017 p. 26):
De ironie is dat linkse politieke partijen doorgaans goed scoren op het moment dat de positie van arbeid toch al sterk is omdat arbeid schaars is. Het omgekeerde geldt ook. De PvdA had in de jaren zeventig maar liefst 53 zetels in de Tweede Kamer. Nu de factor arbeid uitgeteld in de ringen hangt, zijn de linkse partijen vrijwel overal weggevaagd, met de 9 Kamerzetels voor de PvdA als voorlopig dieptepunt.
Xenofobie lijkt de ontbrekende schakel. Als het mensen niet voor de wind gaat, is het niet ongebruikelijk om daarvan de ander, zeg maar nieuwkomers, de schuld te geven. En de partijen op rechts staan nou eenmaal een meer stringent immigratiebeleid voor.
Dat je met een stem op rechts juist de mond voedt die je bijt, lijken de meeste kiezers zich niet te realiseren.

CBS: inkomensverschillen deze eeuw nauwelijks veranderd (Wilco Dekker Volkskrant 15 september 2017 p. 15):
De inkomensverschillen zijn deze eeuw volgens het CBS nauwelijks veranderd. De ongelijkheid tussen lage en hoge inkomens werd zelfs lager doordat meer vrouwen gingen werken. De vermogensongelijkheid - wéér meer miljonairs! - blijft groot.
De inkomensverschillen zijn relatief klein en stabiel, maar de vermogensongelijkheid in Nederland is groot. Uit andere cijfers van het CBS eerder deze week over de miljonairs bleek dat de 1,4 procent miljonairshuishoudens in Nederland 44 procent van het totale vermogen bezit. Daarbij is de eigen woning buiten beschouwing gelaten. De hoogste 10 procent inkomens krijgt in Nederland 27 procent van het totale inkomen, de hoogste 10 procent vermogenden bezit 79 procent van het totale vermogen.

Hebben topbestuurders meer stress dan het voetvolk? (Peter de Waard Volkskrant 21 juli 2017 p. 23):
Hoe meer controle mensen hebben over hun werk hoe lager de stress en het ziekteverzuim is en hoe langer ze leven. The American Scientist noemde het executive-stresssyndroom drie jaar geleden zelfs een mythe. Mensen die de meeste controle hebben over hun werk en het gemakkelijkst taken kunnen delegeren hebben de minste stress.
De minzame Ton Büchner is de uitzondering die de regel bevestigt.

Kan de 13.000.000.000.000 dollar worden kwijtgescholden? (Peter de Waard Volkskrant 19 juli 2017 p. 25):
De lage rente op obligaties heeft bedrijven en woningbouwfinanciers verlokt goedkoop te lenen. Het aandeel bedrijfsobligaties in de Europese bedrijfsfinanciering is verdubbeld van 6 naar 12 procent. Bij een wekelijkse uitstroom van 1 procent zullen bedrijfsobligaties binnen drie weken onverkoopbaar zijn en zal de financiële stabiliteit in gevaar komen, aldus de Bank of England. Het medicijn is net zo erg, zo niet erger dan de kwaal.
Het is vloeken in de Bundesbankkerk. Maar als taper tantrum onwenselijk is, zullen de centrale banken onder het mom van vestzak-broekzak 13 biljoen dollar moeten kwijtschelden.

'Brexit biedt kansen die ik liever niet had gehad' (Robert Giebels interviewt Henk Kamp Volkskrant 1 juli 2017 p. 6):
In tegenstelling tot Brussel en veel andere EU-landen, is Nederland voor een softe Brexit, zegt minister Kamp. Het is voor het eerst dat Nederland zo expliciet dat standpunt inneemt.
Werkgeversorganisatie VNO-NCW klaagde deze week over de strenge bonusregels in Nederland. Vormen die inderdaad een belemmering bij het werven?
'Het bonusplafond is een reëel probleem voor bedrijven. Een grote bank overweegt naar een andere plek te gaan en denkt zijn topmensen aan zich te binden met een hoge bonus. De bank ziet dat hij in op één na alle EU-landen tot 100 procent van het jaarsalaris kan gaan, maar in Nederland tot maximaal 20 procent. Dat is, tussen een lijst met pluspunten, een minpunt. Dat beperkt ons.'
Het lijkt of er een kentering in het denken over de bonussen is gekomen...'''
'Ja, het is altijd verstandig om op actuele ontwikkelingen te reflecteren'

Verloochening (Hans Akveld Volkskrant 30 juni 2017 p. 25):
Betrouwbaar. Een politiek modewoord. Maar actueel voor de ChristenUnie. Voordat de haan drie maal gekraaid heeft, verloochende de partij al twee keer haar beginselen. Eerst door te stemmen tegen een door haarzelf aanvankelijk medeondertekende motie over de hoogte van bonussen. Verder ook door te stemmen tegen een nota bene in het eigen verkiezingsprogramma opgenomen voorstel om het eigen risico in de zorg te verlagen.
Kennelijk geldt dat bij wie men aan tafel zit (wiens brood men eet) bepaalt welk woord men spreekt. Een nieuw politiek beginsel voor de ChristenUnie.

EU zit niet in de lift , het is de stilte in de storm (Arnout Brouwers Volkskrant 1 juli 2017 Bijlage Opinie p. 4):
Met de komst van president Macron lijkt de Europese integratie weer de wind in de rug te krijgen. Maar Adriaan Schout, Europa-expert van Instituut Clingendael, heeft zijn feestmuts nog niet uit de kast gehaald.
De 'storm', is dat de euro die smeekt om nieuwe stappen?
Draghi heeft veel geld in het systeem geïnjecteerd, maar die Italiaanse banken hebben dat weer geïnvesteerd in Italiaans overheidspapier. Die giftige cocktail is alleen maar groter geworden. En als de rente stijgt, heeft Italië een probleem - en Macron ook.
'Wat er moet gebeuren, is schulden herstructureren. Van landen met onacceptabel hoge schulden zullen we moeten zeggen: spelers die daarin belegd hebben, inclusief centrale banken, moeten hun verliezen nemen. Ik zie weinig alternatieven. Dat moet samengaan met duidelijke afspraken: Italië, we gaan de schulden herstructureren, maar jullie zullen tijdens dat proces geen stemrecht binnen de ECB kunnen hebben, een pakket maatregelen moeten doorvoeren, inclusief Europees toezicht, en binnen zes jaar opnieuw volwaardig euro-lidmaatschap aanvragen. Want de dood voor het Europese integratieproject zou zijn als we schulden afschrijven maar bijvoorbeeld Italië over tien jaar weer in dezelfde problemen zit.'

Wees wijs en verlicht de schulden van de Grieken (Paul Tang Volkskrant 14 juni 2017 p. 23):
Griekse crisis
Scheld de schulden van de Grieken deels kwijt op voorwaarde dat ze de overheidsinstellingen hervormen.
Griekenland zal op eigen kracht nooit van de explosieve schuldenberg afkomen, en alleen kwijtschelding kan verlossing brengen. Politici-schuldeisers, die tot nu toe iedere vorm van schuldverlichting verworpen hebben, moeten dat onder ogen zien. Tijd voor een realistisch en optimistisch verhaal over Griekenland.
De uitzichtloze situatie kan alleen worden doorbroken als politici-schuldeisers de moed hebben om met een nieuw verhaal te komen. Een realistisch en optimistisch verhaal, waarbij de kiezers niet voor dom worden gehouden maar zij de naakte waarheid krijgen. Hoe zou zo'n verhaal eruitzien?
Het derde element van een optimistisch verhaal voor Griekenland is: eerlijk duurt het langst. Politici-schuldeisers moeten durven toegeven dat ze Griekenland in de eerste plaats hebben 'gered' om de belangen van hun eigen banken en pensioenfondsen te beschermen.
Keynes begreep dat een wrede schuldeiser in het eigen zwaard valt. Marshall begreep dat als je een noodlijdende bondgenoot te hulp schiet, de kost voor de baat uit gaat. En Drees begreep dat gezond financieel beleid en een sterke verzorgingsstaat hand in hand kunnen gaan. Daarom is nu de vraag voor deze generatie politici: hoe wilt u de geschiedenis in gaan?

'Er wórdt toch belasting betaald?' (Tom Kreling Volkskrant 10 juni 2017 p. 9):
De Curaçaose trustadviseur Gregory Elias is een echte praktijkman en kan de Kamerleden dus goed vertellen hoe het werkt, al dat black%van geld. Zijn conclusie is eenvoudig: als het van de regels mag, dan is er niets mis mee.
Elias haalt zijn kennis over het rondpompen van geld niet uit boeken, evenmin heeft hij zijn werk gemaakt van het bestrijden ervan. Hij is iemand die mensen helpt met, zoals dat heet, het 'optimaliseren van belasting'.
Morele toer
Elias was er gauw klaar mee. Hij vond er niet zoveel van. Want hij kijkt nou eenmaal zoals de meeste praktijkmensen kijken: wat zijn de regels? En die regels maakt hij niet. Hij kijkt alleen hoe hij er handig gebruik van kan maken. 'Als iemand in Nederland 25 procent betaalt, maar volgens de regels en wetten in Luxemburg 15 procent betaalt, dan mag hij daar gebruik van maken.'

Geldschepping door banken is geen valsemunterij (reactie Marla Singer 21 december 2016):
Door verregaande deregularisaties wereldwijd is het financiële systeem een soort 'free for all' systeem geworden waarbij je af kan vragen welke financiële instanties nog een intrinsieke waardetoevoeging aan de samenleving hebben en welk instanties parasiteren op het rondpompen van fictief geld.
Politiek kan hier weinig tot niets aan doen omdat het financiële systeem als een tumor is uitgezaaid over de hele samenleving. Om dit aan te pakken is nodig dat de samenleving de harde en naakte waarheid door krijgt en de moed en visie ontwikkeld om dit structureel aan te pakken. Te beginnen om bij het klappen van financiële bubbels de verantwoordelijken ter verantwoording te roepen en schuldigen voor het gerecht te brengen waarbij wetgeving is gericht op het voorkomen van nieuwe financiële bubbels.

Toets overnames op maatschappelijke effecten (Adrian de Groot Ruiz en Dirk Schoenmaker Volkskrant 24 mei 2017 p. 25):
Wanneer een vijandige overname leidt tot milieuschade, verlies van banen of prijsverhogingen, draait de gemeenschap daarvoor op, niet de aandeelhouders. Een maatschappelijke toets door bijvoorbeeld de Ondernemingskamer is dan ook noodzakelijk.
Als maatschappij moeten we zeker geen netto miljardenverliezen meer accepteren enkel ten bate van een aantal financiële partijen. Het is hoogste tijd dat de samenleving het laatste woord neemt en overnames verplicht worden getoetst op hun maatschappelijke kosten.

Financial transaction tax
Amerika
On 13 December 2009, Paul Volcker, chairman of the US Economic Recovery Advisory Board under President Barack Obama, said he "instinctively opposed" any tax on financial transactions. "But it may be worthwhile to look into the current proposals as long as the result is not predetermined. That would at least end all this renewed talk about the idea, but overall I am skeptical about these ideas."[155] By 2011, Volcker was more open to the idea of a transaction tax as a means to slow down trading.[156] According to Ron Suskind, the author of "Confidence Men", a book based on 700 hours of interviews with high-level staff of the US administration, President Obama supported a FTT on trades of stocks, derivatives, and other financial instruments, but it was blocked by Obama's former director of the National Economic Council Larry Summers.[157]
Other opposers
Most hedge funds managers fiercely oppose FTT.[138] So does the economist and former member of Bank of England Charles Goodhart.[158] The Financial Times,[159] the Asia-Pacific Economic Cooperation Business Advisory Council, the Confederation of British Industry, and the Adam Smith Institute have also spoken out against a global financial transaction tax.[160]
IMF
Challenging the IMF's belittling of the financial transaction tax, Stephan Schulmeister of the Austrian Institute of Economic Research found that, "the assertion of the IMF paper, that a financial transaction tax 'is not focused on the core sources of financial instability', does not seem to have a solid foundation in the empirical evidence."[163] Additionally, the IMF's watchdog group, the Independent Evaluation Office (IEO), released a report in 2011 which questioned the quality and level of bias in the IMF's research between 1999 and 2008. The report indicated that "there is a widely held perception that IMF research is message driven. About half of the authorities held this view, and more than half of the staff indicated that they felt pressure to align their conclusions with IMF policies and positions."[164]

Tien landen praten al jaren over de financiële transactietaks (Trouw 22 mei 2017):
Vanavond hopen hun ministers een knoop door te hakken, maar België wil de kwestie op het hoogste niveau bespreken.
Het idee was zo simpel: laat de financiële sector meebetalen aan het puinruimen na de wereldwijde financiële crisis, die tien jaar geleden begon. Met een belasting op financiële transacties ontmoedig je bovendien het roekeloze speculatieve gedrag dat de crisis mede veroorzaakte. De financiële transactietaks (FTT) is er echter nog steeds niet in Europa. De tien EU-landen die er al jaren over praten, beginnen vanavond (of morgenochtend) aan een vergadering die weleens doorslaggevend kan zijn voor het hele project.
België speelt daarin de hoofdrol. De regering van premier Charles Michel is tot op het bot verdeeld over deelname aan de FTT, ook wel Tobin-taks of Robin Hood-taks genoemd. De andere negen landen willen nu duidelijkheid: gaat België wel of niet akkoord met het laatste compromis-voorstel? Nederland doet niet mee aan de taks, net zo min als financiële grootmachten zoals het Verenigd Koninkrijk en Luxemburg. De FTT-groep bestaat uit België, Duitsland, Frankrijk, Griekenland, Italië, Oostenrijk, Portugal, Slovenië, Slowakije en Spanje.
"Dit is geen antwoord op de crisis", zei minister Dijsselbloem daar een paar jaar geleden al over.

Onbeperkte EU-transferunie vereist referendum (Derk Jan Eppink Volkskrant 7 juni 2017 p. 25):
Zodra Merkel overstag gaat, kan Nederland zich niet meer verstoppen achter Duitsland. De beurs van de Nederlandse burger wordt pinautomaat. De Staten-Generaal zijn al gebalkaniseerd. De nieuwe regering wordt gefragmenteerd. Zodra wetgeving tot 'verdieping van de eurozone' vanuit Brussel arriveert, moet de Nederlandse burger de kans krijgen te beslissen over eigen beurs. Via een referendum.

Hebzucht, eigenbelang en de crisis: obstakels voor een Europees begrotingsakkoord (redactie Volkskrant 22 november 2012):
Eigenbelang en hebzucht Minister Timmermans van Buitenlandse Zaken zei het gisteren onomwonden in de Tweede Kamer. Bij de onderhandelingen over het EU-budget 'denken de lidstaten even alleen aan hun eigenbelang en is het van koppen tegen elkaar'. 'Dat geldt ook voor Nederland', voegde hij eraan toe. Als vanouds is het doel van landen bij de onderhandelingen over het Europese budget: hoe kan ik maximaal profijt halen van de Europese subsidies tegen een minimale betaling.
Europese belasting
De Europese Commissie heeft voorgesteld om een EU-belasting in te voeren, om zo het EU-budget mee te financieren. Met een substantiële eigen inkomstenbron hoopt de Commissie de verlammende discussie tussen de lidstaten over hun EU-afdrachten voor eens en voor altijd de kop in te drukken. De Commissie koos voor de financiële transactietaks (FTT), een heffing op het kapitaalverkeer van banken, pensioenfondsen, verzekeraars en andere grote financiële instellingen. Geraamde opbrengst: 57 miljard euro per jaar, bijna de helft van de jaarlijkse EU-uitgaven. Spijtig genoeg voor de Commissie is de transactietaks gegijzeld door een elftal landen. Die willen haar wel invoeren, maar louter voor de eigen schatkist.

Kamer wil fors korten op begroting EU (Klaas Broekhuizen 21 november 2012):
VVD, PvdA, D66, CDA, PVV en SP willen dat de Europese begroting voor de komende zeven jaar met zeker 10% of €100 mrd wordt gekort.
Waarschuwing transactietaks
In het regeerakkoord tussen VVD en PvdA is vastgelegd dat het kabinet de invoering van de FTT steunt. Volgens VVD-Kamerlid Mark Verheijen mag het kabinet echter niet instemmen als de opbrengst naar Brussel vloeit in plaats van naar Den Haag. Het mag de banken ook niet te zeer onder druk zetten, in combinatie met de bankenbelasting die al wordt ingevoerd. PvdA-Kamerlid Michiel Servaes sloot zich hierbij aan. Er is momenteel een voorhoede van elf lidstaten die de FTT wil invoeren. Het CDA waarschuwde nog eens voor het effect van de FTT op de Nederlandse pensioenen.
Rondpompen
Alexander Pechtold van D66 hekelde het rondpompen van geld. Waarom moet er Brussels geld naar rotondes in Bordeaux en fietspaden in Lelystad. Dat kunnen de landen zelf beter, stelde Pechtold. Ook de typisch Nederlandse kritiek op de tweede vestigingsplaats van het Europarlement in Straatsburg kwam weer terug.

De hamvraag is dan natuurlijk hoe weet Jeroen Dijsselbloem zo zeker dat de geldpers wel en FTT om het rondpompen van geld fiscaal te belasten niet een antwoord op de financiële crisis is? Coen Teulings heeft inmiddels (2 december 2016) zijn oude standpunt herzien. Met de blinde vlek waarmee Jeroen Dijsselbloem c.s. de PvdA naar de afgrond heeft geleid beoogt hij nu het Europese Stabiliteitsmechanisme te 'redden'. Jeroen Dijsselbloem committeert zich aan het grootkapitaal, hij verstopt zich niet achter Duitsland maar is bezig Schauble rechts in te halen.

De geldpers aan en weg zijn alle schulden (Jonathan Witteman Volkskrant 13 mei 2017 Bijlage Opinie p. 6-8):
De crisis is voorbij, klinkt het. Toch komen we niet goed uit de startblokken. Dat lukt ook pas, zegt de econoom Steve Keen, als we alle schulden kwijtschelden.
Nederland is een schoolvoorbeeld van wat Keen de walking dead of debt noemt, levende schuldendoden: landen waarin de schuldenlast zo hoog is dat de economie in een soort zombie-staat verkeert, ergens tussen leven en dood in.
Economische modellen zonder schulden, banken en geld, dat klinkt als voortplanting zonder seks.
In zijn pas verschenen boek Can we avoid another financial crisis? verdeelt Keen de schuldenlasten van de geïndustrialiseerde landen in drie categorieën. Er is een select gezelschap van landen waar geen vuiltje aan de lucht is: de schulden blijven er binnen de perken en de economische groei is niet al te zeer afhankelijk van leningen. In de eurozone voldoen in Keens ogen alleen Duitsland en Oostenrijk aan dit profiel, plus landen als Polen, Israël, Tsjechië en Zuid-Afrika.
Dan zijn er de walking dead of debt, waaronder Keen behalve Nederland ook Japan, de VS, Denemarken, Ierland, Nieuw-Zeeland, Portugal, Spanje en het Verenigd Koninkrijk schaart. Deze landen hebben al een zware crisis achter de rug - Japan in 1990, de rest in 2008 - maar worstelen met de schuldenerfenis van de crisis.
U schrijft dat China en de andere toekomstige 'schuldenzombies' voor het dilemma van de junkie staan: nu afkicken, of je blijven volspuiten met krediet en dan later een nog grotere ontwenningskater.
De markt alleen kan ons niet uit de klauwen van de schulden redden, zegt Keen. Dat komt door een paradox waarop de Amerikaanse econoom Irving Fisher tijdens de Grote Depressie wees: hoe meer schulden we afbetalen, hoe meer schulden we hebben.
Tegelijkertijd schrijft u over uw eigen ideeën: dit gaan de politiek en de banken helemaal niet doen.
'De politieke weerstand is enorm. De financiële sector zou erop achteruitgaan en zij hebben het oor van de politiek. Dat maakt de uitvoering van mijn ideeën onwaarschijnlijk.'
Toch ziet Keen voor Nederland en de andere zombies geen andere manier om aan hun schuldenverslaving te ontsnappen. 'Het grootste gevaar voor het kapitalisme komt niet van revolutionairen die het systeem omver willen werpen. Het grootste gevaar komt van binnenuit, van mensen die vast willen houden aan de vastgeroeste ideeën.'

Kamer krijgt geen deuk in Draghi (Robert Giebels Volkskrant 11 mei 2017 p 13):
De baas van de Europese Centrale Bank, Mario Draghi, heeft met zijn monotone stem gedurende anderhalf uur vragen van Tweede Kamerleden over zijn beleid beleefd beantwoord, als hij opeens afgemeten, staccato en hard gaat spreken.
Dus, vat Kamerlid Carola Schouten van de ChristenUnie samen: 'Alles wat goed gaat is uw verdienste en alles wat fout gaat is de schuld van de afzonderlijke landen?'
We zetten ons beleid voort, reageert Draghi. Want de inflatie kan zomaar dalen als we daarmee stoppen. De arbeidsmarkt loopt immers achter bij de economische groei. Zo zou het moeten gaan, doceert de ECB-president: de lonen gaan omhoog, waarna de inflatie op niveau blijft, waarna de ECB de geldpers stilzet waarop de rente omhoog gaat. 'We zijn gebonden aan regels', besluit Draghi, 'en we houden ons daaraan.'

Kansarme, de stiefkinderen van de moderne democratie (Sytze Faber Volkskrant 3 mei 2017 p. 25):
De politiek richt zich louter op kansrijken. Zo baart de democratie zelf het (verkeerde) populisme, betoogt Sytze Faber.
Naast het klimaat is er het gigaprobleem hoe het groeiend aantal mensen zonder vast werk in de toekomst een fatsoenlijk inkomen krijgt en een gevoel van eigenwaarde kan behouden. Er zal een deltaplan moeten komen, waarvan een basisinkomen een hoofdbestanddeel is.
In de politiek is dat (nog?) voor dovemansoren gesproken. Een levenslang arbeidsloos inkomen voor erfgenamen van superrijken is oké, een basisinkomen voor 'onderwallers' een schande. Beleid en taalgebruik van de politiek zijn afgestemd op kansrijken, op de 50 procent van de bevolking met een IQ boven de 100. Kansarmen en die andere 50 procent worden behandeld als stiefkinderen. Zo baart de democratie zelf het (verkeerde) populisme. Als de bakens niet snel in sociale richting worden verzet, zal ze er binnen afzienbare tijd door verslonden worden.

Macron is juist de achilleshiel van de EU (Vincent Thepass Volkskrant 1 mei 2017 p. 18):
Macron belichaamt de oude politieke bubbel die een voedingsbodem is voor het rechtspopulisme.
Deze pro-Europese presidentskandidaat durft de wereld buiten de Franse grenzen te omarmen en loopt niet weg voor de globale veranderingen die hoe dan ook plaats gaan vinden. Macron belichaamt echter de oude politieke bubbel die de opkomst van het rechtspopulisme in de westerse wereld juist mogelijk heeft gemaakt.
Een groot deel van het potentiële rechts-populistisch electoraat heeft al decennia te maken met een vicieuze cirkel van flexibilisering, automatisering, loonmatiging en een constante dreiging van wegtrekkende werkgelegenheid naar lageloonlanden. Wanneer deze mensen vervolgens voor zichzelf op proberen te komen, krijgen ze van de architecten van die onzekerheid te horen dat ze zich onrealistisch en emotioneel opstellen: vrijhandel en liberalisering zijn de rationele oplossing die het algemeen belang verder zullen brengen.
Deze sussende verhalen zijn afkomstig van technocratische EU-instituties en traditionele politieke machtspartijen, groepen die intiem verbonden zijn met het multinationale bedrijfsleven dat juist profiteert van de neoliberale globaliseringstrend.
De rest van Europa kan hier echter van leren door verder te kijken dan simplistische tegenstellingen als pro-EU versus anti-EU, tekort. Laten we die problemen ook fundamenteel oplossen met een sociale, progressieve en democratische politiek.globalistisch versus xenofoob of rationeel versus emotioneel.
Trump, Wilders en Le Pen zijn symptomen van fundamentelere problemen, zoals economische onzekerheid en een democratisch tekort. Laten we die problemen ook fundamenteel oplossen met een sociale, progressieve en democratische politiek.

Thomas Frank wordt geïnterviewd in (Buitenhof (30 april 2017).
Thomas Frank signaleert dat de Democratic Party in verval is. De kern van het probleem is dat zij fouten niet bij zichzelf zoeken, maar eerder aan de Russen toeschrijven. In de hele wereld weten de sociaal-democratische partijen niet meer wat hun bestaansrecht is. De opinie van Thomas Frank sluit op het boek Shattered inside Hillary Clinton's Doomed Campaign (Stieven Ramdharie Volkskrant 15 april 2017) van de twee Witte Huis-correspondenten Jonathan Allen (Politico) en Amie Parnes (The Hill) aan.

Hillary Clinton heeft met haar uitspraak 'Ik ben de laatste tussen jullie en de apocalyps' (Theo Koelé interviewt Hillary Clinton de Volkskrant 16 oktober 2016) in zoverre gelijk dat door Trump c.s. de chaos in de wereld wordt versterkt. Het verkiezingsteam van Donald Trump heeft alles uit de kast gehaald om de publieke opinie te manipuleren. Net als George Bush schiet hij daarmee in eigen voet. Sheila Sitalsing heeft gelijk de oppertrol in het Witte Huis heeft de weg gewezen. Het oude vraagstuk dat Jan Zijderveld aanhaalt dat de taart alleen eerlijker kan worden verdeeld wanneer de economie groeit is een gotspe. Globalisering van kapitaalmarkten heeft niet geleid tot een verbetering van de risicodiversificatie van kapitaalverschaffers (L. Bovenberg en C.N. Teulings hebben met hun CPB Discussion Paper Rhineland exit ongelijk gekregen).

Blijf uitwassen van het kapitalisme bestrijden (Carel Zuil was voormalig gemeenteraadslid en wethouder voor de PvdA Volkskrant 28 april 2017 p. 23):
De traditionele band tussen de arbeidersklasse en hogeropgeleiden is doorbroken. Belangrijkste oorzaak is het meedeinen van de sociaal-democratie met het marktdenken en het neoliberalisme, al vanaf de jaren negentig. Overheidsgrip op belangrijke terreinen als zorg, onderwijs, volkshuisvesting, openbaar vervoer en, niet te vergeten, het bankwezen, is grotendeels prijsgegeven.
Dat paste in de tijdgeest, zoals die in de praktijk werd gebracht door Reagan en Thatcher. Met de val van de Muur en daarmee van het communisme in 1989 leek de triomf van het kapitalisme en de vrije markt compleet. Maar sinds 2008 weten we waartoe het casinokapitalisme en het neoliberalisme leiden: een economische crisis, werkloosheid, permanente bestaansonzekerheid en miljardenverliezen van pensioenfondsen en particulieren, een snel stijgende staatsschuld. De geminachte staat moest ingrijpen om faillissementen van banken te voorkomen. 'Wie met de tijdgeest trouwt, wordt snel weduwe.'
Hoever we nu verwijderd zijn van de naoorlogse periode van vooruitgang, maatschappelijke kansen en gelijkheid blijkt onder andere uit Thomas Piketty's Kapitaal in de 21ste eeuw en het onlangs verschenen Oxfamrapport: de inkomens- en vermogensongelijkheid neemt wereldwijd toe. De 80 rijkste mensen van de wereld bezitten nu evenveel als de armste 3,5 miljard! Meer dan ooit is een tegenwicht tegen deze maatschappelijke ontwikkeling noodzakelijk. Het is de historische taak van de sociaal-democratie deze uitwassen van het kapitalisme fel te bestrijden!

Hoezo zelfredzaam? (Hans Wansink Volkskrant 26 april 2017 p. 21):
Onmacht plaagt burgers in hun omgang met een overheid die van hen te hoge verwachtingen heeft.
Ook goed opgeleide mensen kunnen in de knel komen vanwege vermijdingsgedrag, stressvolle situaties of onvermogen in actie te komen, het hoofd koel te houden en door te zetten bij tegenslag. De WRR introduceert het begrip 'doenvermogen': de vaardigheid om te kunnen plannen, het initiatief te nemen tot de juiste actie en niet toe te geven aan verleidingen. Omdat lang niet iedereen over dit pakket van vaardigheden beschikt, concludeert de WRR dat 'de lat in de participatiesamenleving hoog ligt'.
Het doorprikken van de mythe van de assertieve, goed geïnformeerde, digitaal vaardige burger is de grote verdienste van dit WRR-rapport. Origineel is de aanbeveling aan de overheid om keuzestress tegen te gaan door het aantal keuzemogelijkheden drastisch in te perken. Zo heeft een meerderheid geen behoefte aan keuzevrijheid bij pensioenopbouw.

Maakt Macron Frankrijk (weer) haantje de voorste? (Jan Eppink Volkskrant 26 april 2017 p. 25):
President Sarkozy lanceerde ook economische hervormingen die stukliepen op stakingen. Premier Valls zag zijn populariteit verdampen toen hij de economische ommekeer predikte. Economische hervormingen mislukken zonder 'verworven rechten' te raken. Dat geldt ook voor Macron.
In de Franse politiek staan retoriek en strategie omgekeerd evenredig tot elkaar. In ruil voor Franse instemming met de Duitse eenheid eiste president Mitterrand invoering van een Europese eenheidsmunt. De euro zou Frankrijk greep bieden op het Duitse financieel-economisch beleid.
Het omgekeerde gebeurde. Duitsland dicteert de begrotingsregels tot in alle uithoeken van de eurozone. Toen de euro 15 jaar geleden werd ingevoerd, scheidden de wegen. Frankrijk had de 35-urige werkweek afgekondigd. Overwerken werd fiscaal zwaar bestraft. Dat zou extra werk opleveren. Maar werken leidt tot meer werk; niet werken tot minder. De Franse concurrentiepositie erodeerde en een hoge structurele werkloosheid verrees. Duitsland voerde 'Agenda 2010' in: het mes ging in de sociale zekerheid. De concurrentiepositie versterkte en Duitsland brak olympische exportrecords. Duitsland zeilde door de recessie na 2008; Frankrijk bleef erin steken.

Winst in Nederland vanaf 1968
Laat je niet misleiden: het financieringswezen heeft er naar 2008 toe gezamenlijk een zooitje van gemaakt. Gezien de zeer sterke winstgroei in voorgaande jaren, was er absoluut geen sprake van een rampzalige economische ontwikkeling. Hooguit een rimpeling. (58. kredietchaos)
De economie draaide gewoon door.
Licht schommelende omzet en geen gegarandeerd hoge winst. Dat is nu eenmaal het ondernemersrisico. Dat risico is vrijwillig aangegaan in de verwachting veel over te houden door de bedrijfsopbrengst niet met het personeel te delen. (14. hoe winstgevend is de Nederlandse economie) Er is de laatste halve eeuw steeds steviger winst gedraaid. Ondernemers, banken en aandeelhouders doen alsof ze daar recht op hebben. Dat is natuurlijk onzin. Zij zijn niet armlastig en komen echt niet in maatschappelijke uitzichtloosheid terecht. Het door hen gedumpte personeel wel. Daarom is overheidssteun als compensatie voor hun lagere winsten ten koste van het levenspeil van de bevolking een grove aanval op werkenden en uitkeringsgerechtigden.
conclusie:
Ondernemers en aandeelhouders moet nodig aan het verstand worden gepeuterd dat hun eigen belang strijdig is met het belang van de bevolking van Nederland.

'Wij hebben de grootste offers gebracht' (Maartje Bakker Volkskrant 29 maart 2017 p. 23):
Het is de 'triomf van de mentaliteit van de populist Geert Wilders', meende de Spaanse europarlementariër Javier López. Ook Joaquín Estefanía, journalist van El País, zag overspringend populisme. 'Het gevaarlijkste van deze tijd is niet dat Trump, Wilders, Le Pen, Alternative für Deutschland en Gouden Dageraad winnen, maar dat ze met hun racistische, machistische en onsolidaire ideeën de politieke partijen besmetten die het hart vormen van het democratisch systeem. De sociaal-democraat Dijsselbloem is het beste voorbeeld van deze besmetting.'
Bovendien: waar is de tijd gebleven dat Europees stond voor stijlvol? Uit het hoofdredactioneel commentaar van Público: 'De uitspraken van Dijsselbloem laten zien dat we een grens over zijn gegaan sinds de tijd van Mitterrand en Kohl: die van het fatsoen.'

Soeverein in al zijn vezels (Jaap Stam Volkskrant 28 maart 2017 p. 12-13):
Klaas Knot er als president in 2011 aantrad, had zelfs De Nederlandsche Bank enige averij opgelopen van de financiële crisis. Knot, die deze week zijn zesde jaarverslag uitbrengt, kwam als geroepen: geen jongen uit het old boys network maar een gewone man, die autonoom en ongebonden zijn oordeel bepaalt. In zijn hart is hij geen bankier, zegt een studievriend, maar een leraar.
Het toezicht mag dan zijn verscherpt, van de bankencrisis hebben we te weinig geleerd, vindt Bas Jacobs, hoogleraar economie en overheidsfinanciën aan de Erasmus School of Economics. Ook onder Knot kiest De Nederlandsche Bank te vaak de kant van de banken, vindt hij. 'De kapitaaleisen zijn weliswaar iets verhoogd, maar ze zijn nog steeds belachelijk laag. Als het onverhoopt weer eens mis zou gaan met onze banken is de belastingbetaler nog steeds grandioos het haasje.'
De financiële architectuur is onvoldoende hersteld, zegt Jacobs. 'Een doordachte visie op de Nederlandse financiele sector ontbreekt. Hoe groot mag de financiële sector zijn? Zijn onze banken niet nog altijd veel te groot, te weinig transparant en te complex om te falen? Is het goed dat Nederlandse systeembanken daarom altijd zullen worden gered? Willen we ons tegen een volgende bankencrisis beter verweren, hadden we veel harder moeten ingrijpen.'

Hoe vind je het midden zonder polarisatie (Menno Klopper en Menno Muller Volkskrant 16 maart 2017 p. 24):
Door het bestaan van de Noordpool en de Zuidpool kunnen wij ons eenvoudig met een kompas oriënteren. Hierdoor konden wij vele eeuwen geleden al de wereldzeeën bevaren en raakten onze continenten verbonden. Dat bood ons vooruitgang.
Vandaag de dag gebruiken we onze polen meer dan ooit tevoren. Navigatiesystemen in onze auto's, Google Maps op onze telefoons en gps-trackers voor sporters; allemaal gebruiken ze de tegenstelling van de Zuidpool en Noordpool als basis. Zonder deze uitersten geen oriëntatie en vooruitgang!
Zo kunnen we de polarisatie in onze maatschappij ook beschouwen. We moeten een verzameling standpunten zien als een pool. Juist door hun bestaan kunnen we bepalen waar wij staan tussen de uitersten. Ze bieden een kans ons te oriënteren. Vervolgens kunnen we zelf kiezen of we ons dichter bij de pool vestigen of meer rond het midden. Tegelijkertijd moeten we begrijpen dat het onmogelijk is om het er lang uit te houden. Daarvoor is het leefklimaat er te hard.
Gebruik de polen dus enkel als referentiepunt in het debat en blijf niet hangen bij het uiterste.

Schandalig hoe weinig debat er over de invoering van de euro was (René Cuperus Volkskrant 2 februari 2017 p. 25):
Thierry Baudet meent dat opeenvolgende regeringen en parlementariërs de kiezers ten onrechte hebben voorgespiegeld dat de invoering van de euro geen overdracht van soevereiniteit en welvaart met zich mee zou brengen.
PvdA-ideoloog en Volkskrant-columnist René Cuperus juicht het initiatief voor een parlementaire enquête toe. In de eerste plaats vanwege wat hij noemt ‘democratische hygiëne’. Omdat deelname van Nederland aan de euro de meest ingrijpende beslissing is geweest van de afgelopen decennia, moet daarover alsnog verantwoording worden afgelegd.
‘Het was schandalig hoe weinig debat erover was. Ook in de PvdA was er sprake van tunneldenken: men had totaal geen aandacht voor de argumenten van de tegenstanders. Er was veel te weinig kennisoverdracht naar de burgers over de gevolgen van de euro. Die kregen alleen maar te horen dat het zo makkelijk was dat je aan de grens geen geld meer hoefde te wisselen.’
Referenda en parlementaire enquêtes zijn hele belangrijke instrumenten om het falen van politici in de kennisoverdracht aan de burger te compenseren.’
Een tweede reden voor het houden van een parlementaire enquête ziet Cuperus in de geopolitieke dimensie van de invoering van de euro. Die was immers bedoeld om een verenigd Duitsland in Europa te integreren. Cuperus: ‘Indertijd waren met name de Britse premier Thatcher en onze premier Lubbers helemaal geen voorstander van een Duitse eenwording. En was de prijs voor die eenwording, namelijk verregaande economische en politieke integratie, niet te hoog?’
In de derde plaats wil Cuperus het parlementaire onderzoek niet alleen laten gaan over het verleden, maar ook over de ‘toekomstbestendigheid’ van de euro. Cuperus: ‘Wat zijn de toekomstscenario’s? Kunnen we de euro alleen handhaven bij een nog diepere politieke integratie van de EU? Is het mogelijk om disfunctionerende landen als Italië en Griekenland te dwingen tot de nodige hervormingen? Wat gaat er met onze pensioenen gebeuren? Of is de euro op termijn onhoudbaar vanwege de verschillen tussen Noord en Zuid? Ook daarover zou het moeten gaan in een parlementaire enquête over de euro.’

Klaas Knot (Buitenhof 29 januari):
De kersverse president Trump drukt in zijn eerste week als president een stevig stempel op de toekomst van economisch beleid in Amerika. America First, aldus Trump. Wat betekent die nieuwe wereldorde voor de financiële stabiliteit van Europa – en Nederland? En wat zijn eigenlijk de vooruitzichten van onze economie?
Op de vraag wat zijn de nadeligste bijverschijnselen van het toegediende medicijn (quantitative easing) antwoordt Klaas Knot (na ca. 18 minuten): 'Het belangrijkste bijverschijnsel is dat de financiële markten hun risicokompas kwijt zijn.'

Brief of Het Hollandse belastingparadijs kan nóg paradijselijker (Bert Wagendorp Volkskrant 30 augustus 2016 p. 2):
Premier Mark Rutte ontving op 16 mei een schrijven van de Silicon Valley Tax Directors Group, een club die voor 85 bedrijven in Silicon Valley de wereldwijde belastinglobby regelt. Het Financieele Dagblad had de brief boven water gehaald en publiceerde er gisteren over. De SVTDG streeft naar algehele belastingvrijstelling voor Apple, Facebook, Google, Amazon, Microsoft en de andere technologiereuzen. Zo lang dat hoogste ideaal niet is gerealiseerd is het de bedoeling nationale belastingdiensten met een fooi af te schepen. De SVTDG is behoorlijk succesvol.
Ze zouden bij de SVTDG heel graag zien dat er elke week een regeringsleider langskomt voor een gratis belastingadvies. Maar niet alle regeringsleiders voelen Mark Ruttes ongelooflijke drive om het multinationals zo goed mogelijk naar de zin te maken.
Deze week komt de Europese Commissie naar buiten met haar besluit in de kwestie 'Apple in Ierland'. De Ieren zijn minstens zulke pleasers als Mark Rutte; dankzij een paar zeer gunstige tax rulings betaalde Apple over de in Ierland geparkeerde internationale winsten jarenlang twee procent belasting. Volgens de EC is dat geen belasting betalen maar staatssteun. De schattingen over de naheffing variëren van honderd miljoen tot miljarden euro's.

De doodlopende weg van het 'compromisme' (Ewald Engelen, Marianne Thieme Volkskrant 4 januari 2017 p. 27):
Wie compromissen sluit oogst steevast lof, maar wat hebben al die akkoorden opgeleverd? Op de valreep van 2016 riep een aantal leden van PvdA, D66 en CDA de 'fatsoenlijke' middenpartijen op om 'het landsbelang' tot een 'verbindend ideaal te verheffen'. Verzoening en samenwerking: als de tekenen niet bedriegen zijn dat de thema's waarmee de middenpartijen zich de uitdagers van het lijf willen houden.
Zie Samsoms afscheidsbrief die de lof zingt op 'de kracht van het compromis'. En die in een adem het lenteakkoord van 2012 als schoolvoorbeeld ervan noemt. Zie Pechtold die dat in Buitenhof dunnetjes over deed. Of neem Mariëtte Hamer die de vitaliteit van de polder afmeet aan het feit dat het Energieakkoord door 47 partijen is ondertekend.
Wat ooit middel was - compromissen sluiten, coalities smeden - om politieke doelen te realiseren, is doel op zichzelf geworden. Het doet er niet toe waar we heen gaan, zolang we het maar samen doen en we het kunnen verkopen als 'landsbelang'.
Dat het lenteakkoord de Nederlandse economie in een recessie stortte waar zij eind 2015 pas weer uitkwam; dat 355 duizend mensen er nodeloos hun baan door zijn kwijtgeraakt; dat er tienduizenden bedrijven door op de fles zijn gegaan; dat de kosten voor levensonderhoud er voor steeds meer Nederlanders onbetaalbaar door zijn geworden, is door de betrokkenen allang weer vergeten.
Het is je reinste demagogie. Op alle duurzaamheidstabellen staat Nederland stijf onderaan. En het Energieakkoord verandert daar niets aan. Datzelfde geldt voor de ecologische voetafdruk van Nederland, die mede door zijn industriële vlees- en voedselindustrie drie keer het oppervlak bedraagt. Zoals Esther Ouwehand over het Energieakkoord opmerkte: 'Polderen is gebrek aan politiek leiderschap.' En biedt fossiele bedrijven te veel mogelijkheden om de noodzakelijke verschuiving van belasting op arbeid naar belasting op grondstoffen te blokkeren.
Steeds vaker bereiken ons berichten dat men het cynisme van de politieke leiders spuugzat is en dat men liever de stem geeft aan authentieke, idealistische politici die radicale systeemverandering tot inzet van hun politieke ambitie hebben gemaakt.
Daarom werpen wij het pleidooi tot verzoening en samenwerking van de middenpartijen verre van ons. Wat is er in hemelsnaam 'fatsoenlijk' aan begrotingsbeleid dat de korte termijn belangen van de staat zwaarder laat wegen dan de duurzame sociaal-economische kansen van toekomstige generaties?

Dijsselbloem: bankensector veroorzaakt populisme (Eric van den Outenaar Volkskrant 12 december 2016 p. 14):
Volgens Bas Jacobs, hoogleraar economie en overheidsfinanciën aan de Erasmus School of Economics, zijn de uitspraken van Dijsselbloem ongepast: 'Het ergste vind ik dat hij de rol van de politiek in het bestrijden van de crisis volledig uit oog lijkt te zijn verloren. Het bezuinigingsbeleid kostte ongeveer 6 procent aan groei van het bruto binnenlands product. De overheid zelf veroorzaakte daarmee een derde van de Grote Recessie. En de werkgelegenheid nam daardoor met een paar honderd duizend banen af.' Politici hadden juist moeten investeren in de economie toen er als gevolg van die financiële crisis een recessie ontstond, vindt Jacobs. De crisis zou dan minder diep, lang en hard zijn geweest.

Riskant avontuur (Pieter Klok Volkskrant 12 december 2016 p. 17):
Geldinjecties ECB-president Draghi bereiken niet de mensen die de economie kunnen aanjagen.
Belangrijker nog is dat het ECB-geld niet doordruppelt naar alle uithoeken van de economie. Het blijft ergens halverwege hangen. De geldinjecties van de ECB doen vooral de prijzen van huizen, obligaties en aandelen stijgen. Het zijn de bezitters hiervan die van het monetaire beleid profiteren. De schulden van iemand met een laag inkomen worden niet door de ECB gefinancierd. Door Draghi's beleid worden dus niet alleen nieuwe zeepbellen opgeblazen, maar ook de kloof tussen rijk en arm vergroot.

Is kunstmatige intelligentie onze vijand of bondgenoot? (Peter de Waard Volkskrant 14 juni 2017 p. 29):
Kasparov denkt dat de mens de computer de baas kan blijven. Hierbij grijpt hij terug op de Paradox van Moravec, die zegt dat machines slecht zijn in dingen die voor de mens eenvoudig zijn. Computers kunnen weliswaar briljante zetten uitdenken, maar de stukken zelf niet verplaatsen op een bord. Ze missen de zintuiglijke en motorische vaardigheden van de mens. Het duurt nog lang voordat er een robot is die een einde maakt aan de zegereeks van Nadal op gravel. Ook qua strategisch inzicht en analytisch vermogen blijft de mens superieur, verwacht Kasparov. Topschakers met een gewone computer verslaan nog steeds schaakcomputers.
De mens moet er alleen voor waken de resultaten van computermodellen klakkeloos over te nemen. Dat gebeurde tijdens de kredietcrisis, toen financiële handelaren zich bij hun beleggingen uitleverden aan computermodellen.
Als de mensheid zijn kritische geest behoudt, is zij de computer nog enige decennia te slim af.

Topeconomen: 'Economie voorspellen is zinloze exercitie' (Peter de Waard Volkskrant 25 januari 2016 p. 21):
Topeconomen zijn uitermate sceptisch over het gebruik van economische modellen voor het voorspellen van de toekomst. Maar ze willen ook niet af van die modellen, zoals die worden opgesteld door onder meer het Centraal Planbureau (CPB).
Secretaris-generaal Maarten Camps van het ministerie van Economische Zaken stelde onlangs in zijn nieuwjaarsartikel in het economenvakblad ESB dat CPB-modellen maar van zeer beperkte waarde zijn om over de verre toekomst na te denken. Achtergrondmuziek
Veel politici trekken zich ook niets meer van de modellen aan en vertrouwen op hun eigen natte vinger. Econoom en Nobelprijswinnaar Paul Krugman keerde zich onlangs nog fel tegen politici die hun instinct laten prevaleren boven het inzicht dat de modellen geven. Hij denkt dat populisten hiermee in de kaart worden gespeeld. Of zoals Bas Jacobs van de Erasmus Universiteit zegt: 'Partijen met de beste economische programma's krijgen de minste stemmen.'
Me Judice heeft 59 economen geënquêteerd die zij tot het neusje van de zalm van het Nederlandse economenkorps rekent. Daarvan hebben er 41 gereageerd. Nogal wat economen vinden dat politici de uitslagen van modellen alleen gebruiken - of misbruiken - als het in hun kraam van pas komt. Ze halen ze aan als ze hun standpunt ondersteunen en noemen ze onzinnig als ze daartegen indruisen. Sylvester Eijffinger van de universiteit van Tilburg noemt het 'achtergrondmuziek'. 'Je zet het aan als je ervan houdt en weer af als het niet zo is.' Roel Beetsma van de Universiteit van Amsterdam beaamt dat: 'Politici laten zich in de regel leiden door hun eigen ideologie en proberen eventueel ondersteunend bewijs in de voorspellingen te vinden. Dat is iets anders dan zich laten overtuigen door onafhankelijk bewijs.'

In Buitenhof 13 september 2015 gaat Jesse Klaver in debat met econoom Bas Jacobs. Jacobs pleit in zijn boek de Prijs van gelijkheid niet zozeer voor minder economisme, maar juist voor béter economisch beleid.
Weg met kosten-baten analyses, sommige dingen zijn niet in geld uit te drukken, aldus GroenLinks leider Jesse Klaver, die deze week het politieke debat domineert met zijn boek de Mythe van het economisme. Om een einde te maken aan ongelijkheid hebben we idealen nodig en geen rekensommen, vindt Klaver.

IMF: meer schulden dan ooit (Koen Haegens Volkskrant 6 oktober 2016 p. 30):
Nooit eerder zaten huishoudens, bedrijven en overheden zo diep in de schulden als nu.
De totale wereldwijde schuldenlast is opgelopen tot zo'n 135.000 miljard euro. Dat stelt het Internationaal Monetair Fonds (IMF) in een rapport dat zij woensdag publiceerde. Volgens de onderzoekers is de wereldwijde schuldenproblematiek niet eerder zo gedetailleerd in kaart gebracht.
Een op de drie Europese banken zou nog altijd uitzonderlijk wankel zijn. Zelfs als de economie aantrekt en de rente stijgt zullen hun problemen niet verdwijnen. De beu rskoersen van de Europese banken staan de laatste maanden sterk onder druk.
Eén bank werd met name genoemd door het IMF: Deutsche Bank. De belangrijkste bank van Europa ligt onder vuur, mede door een dreigende Amerikaanse miljardenboete. De probleembank moet beleggers ervan overtuigen dat zijn verdienmodel levensvatbaar is en dat risico's voldoende worden aangepakt.

Zo diep zit dit bijgeloof in de ziel verankerd (Michel Maas Volkskrant 6 oktober 2016 p. 23):
Media in Indonesië
Al dagen staat de zelfbenoemde heilige en wonderdoener Dimas Kanjeng in Indonesië bovenaan de lijstjes met 'meest gelezen' en 'meest bekeken', constateert onze correspondent Michel Maas.
Het meest verbijsterend is dat te midden van deze nieuwsstorm zijn volgelingen nog altijd in hem blijven geloven. En dat zijn niet de eersten de besten. Niemand minder dan Marwah Daud Ibrahim verdedigt hem tot het uiterste, en zij doet dat al jaren. Marwah is niet alleen voorzitter van Dimas' eigen heilsorganisatie, maar ook bestuurslid van de gerenommeerde Organisatie van Moslim Wetenschappers van Indonesië (ICMI), lid van de hoge Raad van Islam Geleerden (MUI) en lid van het Indonesisch parlement. Marwah is dus de serieuze stem die de serieuze media willen horen.
In het serieuze discussieprogramma Lawyers Club krijgt zij dinsdag volop de gelegenheid zich belachelijk te maken. En dat doet ze met verve. 'Dit is geen quantum fysica', zegt zij met een glimlach die verraadt dat ze blij is dat ze die niet hoeft uit te leggen, 'dit is gewoon wat je ziet'. Zij neemt een aantal bankbiljetten in haar hand en houdt ze omhoog: 'Die horloges zijn misschien nep, souvenirs, maar dit is echt. Dit is geld.' De presentator staat met de mond vol tanden, en dat gebeurt hem anders nooit.
De volgende ochtend draait internet opnieuw op volle toeren. Weer is er nieuws. Marwah is opgestapt uit de MUI, en de vereniging van wetenschappers heeft haar gevraagd ook daar maar te vertrekken. Het blijft smullen.

Duitse zwakte is serieus Europees probleem (Ton Nijhuis Volkskrant 6 oktober 2016 p. 23):
In financieel en economisch opzicht is het Duitsland overduidelijk niet gelukt om vooral de mediterrane landen inclusief Frankrijk te overtuigen van de wenselijkheid van een strikte monetaire politiek, of deze via de Europese commissie te laten afdwingen. En omdat er geen overeenstemming is over een alternatief economisch model, blijft het een eindeloos doormodderen met een hoog risico op nieuwe crises en zonder uitzicht op een betere toekomst in de zuidelijke landen.
En Moskou is vooralsnog ook niet bijzonder zenuwachtig over de druk die Nederland en Europa kunnen uitoefenen om de verantwoordelijken voor het afschieten van de MH17 voor de rechter te brengen. Kortom, Europa wordt meer en meer een speelbal van zijn omgeving dan dat het in staat is de omgeving zo veel mogelijk naar Europees model vorm te geven.

Brexit voelt in Brussel als verraad (Dirk-Jan van Baar Volkskrant 6 oktober 2016 p. 22):
Waar de EU voor Duitsland en Frankrijk van existentiële betekenis is, was zij voor de Britten een marktplaats waarmee je het contract ook kunt opzeggen.
Niemand heeft belang bij een vechtscheiding en de Britten speculeren daar ook op. Zij hopen dat het na hun vertrek weer snel business as usual zal zijn, maar dan zonder Brusselse inmenging. Zij zijn uit op een vrijhandelsdeal met de EU, waarbij scenario's als het Zwitserse of Noorse model de ronde doen. Ook Liechtenstein, kleiner dan het Luxemburg van dwingeland Jean-Claude Juncker, is als optie genoemd.
... Marktplaats'''
Die sprong over hun eigen schaduw hebben de Britten nooit gemaakt. Waar de EU voor Duitsland en Frankrijk van existentiële betekenis is, was zij voor de Britten een marktplaats om handel te drijven. Zoiets kan ook weer worden opgezegd. Van schuldgevoel hebben de Britten geen last, in hogere idealen geloven ze niet, en met al hun scepsis denken ze dat de Duitsers niet eeuwig aan de nukken van de Fransen overgeleverd willen zijn.
Voor de Britten is het opzeggen van contracten de normaalste zaak van de wereld, voor de EU is het een doodzonde. Waar de architecten van de euro alles hebben gedaan om de eurolanden onomkeerbaar aan elkaar vast te klinken, bleven de Britten daarbuiten. Daardoor is er voor hen een exit die er voor de rest niet is en voelt de Brexit die de magie van Europa doorbreekt in Brussel als een verraad dat het voor de Britten niet is.
Daarom vergissen de Britten zich als ze denken dat er nog over een deal te onderhandelen valt. Niet alleen hebben zij elk krediet verspeeld, maar als club in nood is de EU ook extra inflexibel en niet tot een compromis in staat. Brexit is verraad en dat zullen de Britten nog gaan merken.

Te veel valse beloften in de publieke sector (Sjors Overman Volkskrant 6 oktober 2016 p. 22):
Deze week is het tijd voor de algemene financiële beschouwingen. De Tweede Kamer buigt zich over de Rijksbegroting. Maar meer dan de helft van de uitgaven, zo'n 130 miljard euro, wordt gespendeerd door organisaties op afstand van de ministeries, zoals de SVB die verantwoordelijk is voor de persoonsgebonden budgetten (pgb's). Het is daarom goed om stil te staan bij de negatieve effecten die zulke organisaties hebben op de publieke sector.
Ik bepleit niet dat alle taken terug moeten naar de ministeries. Wel is het zinvol om goed na te denken over een betere inrichting van de publieke sector, opdat grootse verwachtingen wel kunnen worden bewaarheid. De huidige vorm is immers aantoonbaar gebaseerd op valse verwachtingen en beloftes.

Nobelprijswinnaar Joseph Stiglitz (Buitenhof 2 oktober 2016):
Europa is ongelijker, instabieler en ontevredener dan ooit. En dat is voornamelijk de schuld van één en dezelfde dader: de euro. In zijn boek ‘De euro: hoe de gemeenschappelijke munt Europa bedreigt’ fileert Nobelprijswinnaar en Amerikaans econoom Joseph Stiglitz de introductie van de munt en het catastrofale beleid van de Trojka.
Grote veranderingen komen volgens Herman Wijffels van onderaf en niet vanuit de politiek. Om een duurzame samenleving te bevorderen houdt Herman Wijffels een pleidooi voor het opnieuw oprichten van een Nationale Investeringsbank.

De overstap van Barroso naar Goldman Sachs illustreert dat het niet eenvoudig is de eenzijdige top down focus van carrièrepolitici te doorbreken. Politicals worden vaak niet gekozen om hun inhoudelijke kennis, maar om hun netwerk. Het gaat dus in de eerste plaats om de kwaliteit van professionals die in staat zijn om complexe vraagstukken op te lossen.

Red Europa, vernietig de euro (Koen Haegens de Volkskrant 1 oktober 2016 katern Vonk p. 14-15):
Muntunie: een vechthuwelijk van negentien partners
Straks kijken we op de euro terug als op een huwelijk dat niet kón standhouden. Aldus Joseph Stiglitz, econoom en Nobelprijswinnaar.
Ter gelegenheid van uw boek treedt u in discussie met onze minister van Financiën, Jeroen Dijsselbloem. Hij noemt zich sociaal-democraat. Hij is intelligent. Als de europolitiek zo dom is, waarom volharden mensen als hij er dan in?
'Ik vind dat raadselachtig. In de jaren negentig adviseerde ik de Amerikaanse regering. Daarna werd ik hoofdeconoom bij de Wereldbank. Overal kwam ik mensen tegen die jullie in Europa sociaal-democratisch zouden noemen. Het gekke was dat dat alleen hun eigen land betrof. Ging het om andere landen, dan veranderden ze in rechtse hardliners. Hoe kan dat? President Clinton vroeg me eens iets soortgelijks: waarom doet het IMF zulke slechte dingen? Ik moest hem uitleggen dat zijn eigen ministerie van Financiën dit beleid propageerde.
'Volgens mij heeft het te maken met democratische verantwoording. Of bestuurders die wel of niet moeten afleggen. De gewone mensen in je eigen land, dat zijn je kiezers. Die kunnen jouw beleid afstraffen. In het buitenland geldt dat niet.'

Beperking salaris topmanagers is slecht voor de bedrijvigheid (Jan Bouwens Volkskrant 13 september 2016 p. 20):
Als we een rem op topbeloningen zetten, zullen grote bedrijven bij gebrek aan goede managers de concurrentie verliezen.
Waarde ontstaat als een manager voor het bedrijf oplossingen bedenkt die voordeel geven aan zo veel mogelijk bedrijfsonderdelen. Naarmate het aantal bedrijfsonderdelen oploopt, kunnen meer bedrijfsonderdelen profiteren van slimme oplossingen.

Realtyshow Amerika (Heleen Mees Volkskrant 14 juni 2017 p. 24):
De Duitse filosoof Theodor Adorno schreef in de jaren vijftig al dat het grootste risico voor de Amerikaanse democratie in de massamedia schuilt. Die opereren op een dictatoriale manier, ook als er geen sprake is van een dictatuur, door conformisme af te dwingen, afwijkende meningen het zwijgen op te leggen en mensen te desensitiseren. Het gevaar ligt op de loer dat we verslaafd raken aan 'Ik, Donald J. Trump'.

Apple verdient geen belasting douceurtje (Heleen Mees Volkskrant 7 september 2016 p. 26):
De hoeveelheid geld die Apple in kas heeft, 1.600 miljard dollar oftewel 10 procent van het Amerikaanse bbp, is illustratief voor wat er mis is met de wereldeconomie. Bedrijven zien onvoldoende mogelijkheden te investeren omdat de consumenten te weinig geld hebben om uit te geven. Dat is de belangrijkste reden dat de economische groei sinds de financiële crisis zo traag is. Daarom is een herverdeling van kapitaal naar arbeid geboden. Immers, als werknemers geen hogere lonen kunnen eisen, is het aan de overheid de herverdeling tot stand te brengen. Belastingdeals zoals die van Ierland met Apple ondermijnen het vermogen van de overheid aan herverdeling te doen.
Het instrument dat de Europese autoriteiten hebben gebruikt om Apples fiscale douceurtje aan te pakken, is verre van ideaal. Maar het is beter dan nietsdoen.

Apple's 13 miljard lijkt voor de Ieren een vergiftigde vrucht of Apples miljarden: godsgeschenk of giftige vrucht? (Patrick van IJzendoorn Volkskrant 2 september 2016 p. 8):
Het is genoeg geld om een jaar lang de gezondheidszorg mee te financieren. Of om een flink deel van de staatsschuld mee af te betalen. Of om duizenden huizen te bouwen. De dertien miljard euro aan achterstallig belastinggeld van Apple, waar Ierland volgen Europese commissie recht op heeft, lijkt een geschenk uit de hemel.
Wat nu op het spel staat is wat voor een land Ierland wil zijn. Een belastingparadijs met een gapend gat tussen rijk en arm? Of een iets armer land, drijvend op landbouw en toerisme, met een socialer profiel? Linkse politici, zoals die van Sinn Fein, willen dat laatste en vinden dat Dublin zich moet neerleggen bij de uitspraak. Ierlands succesvolste ondernemer, Ryanairs Michael O'Leary, heeft de regering daarentegen middels een vierletterwoord geadviseerd om Brussel te laten weten dat het naar de hel kan lopen.

Neelie Kroes uit kritiek over aanpakken Apple (Volkskrant 2 september 2016 p. 25):
Oud-eurocommissaris Neelie Kroes heeft kritiek op de aanpak van Apple door de huidige bewindvoerders in Brussel. Kroes vindt het argument van oneerlijke staatssteun niet de juiste manier om belastingontwijking aan te pakken, zei ze donderdag in een interview met de Britse krant The Guardian.
,,In plaats van een handjevol landen en bedrijven na te jagen omwille van het verleden, zouden we ons nu moeten focussen op het creëren van een eerlijk belastingsysteem voor de toekomst'', aldus Kroes, die zelf van 2004 tot 2010 verantwoordelijk was voor de post mededinging.
Eurocommissaris Margrethe Vestager, die nu over mededinging gaat, eiste dinsdag dat de Ierse fiscus 13 miljard euro plus rente van Apple terugvordert. De Amerikaanse technologiegigant zou jarenlang veel te weinig belasting hebben betaald.
Volgens Kroes gaat de Europese Commissie met die redenering echter lijnrecht in tegen een fundamenteel principe uit het belastingrecht, namelijk dat belastingregels nooit met terugwerkende kracht gewijzigd mogen worden. Net als burgers moeten bedrijven van tevoren weten hoeveel belasting zij moeten betalen, aldus de oud-politica.

Voetnoot (Bekeringsdrift of Waarom die bekeringsdrift bij atheïsten? (Arnon Grunberg Volkskrant 25 augustus 2016):
Een lezer liet me per e-mail weten dat mensen die in God geloven minder intelligent zijn dan mensen die dat niet doen. Nu geloofde Kurt Gödel, een geniaal wiskundige, in spoken. Het verband tussen geloof, welk geloof dan ook - laten we zeggen, het koesteren van illusies - en intelligentie lijkt me onbewezen.
Daarnaast kan monotheïsme als een afwijzing van afgodendienst worden beschouwd. Zo bezien is een atheïst iemand die, allicht zonder dat te beseffen, afgoden dient. Overigens heb ik niets tegen afgoden.
Wel verbaast het me dat veel atheïsten menen andere mensen te moeten beroven van hun illusies, en dat ook nog op selectieve wijze. Vanwaar toch die bekeringsdrift?
De e-mail van de lezer wierp licht op de zaak. Het reëel bestaande atheïsme is het verlangen om je verheven te voelen boven anderen zonder daar iets voor gepresteerd te hebben.
Zodat je bijvoorbeeld op Kurt Gödel kunt neerkijken.

Een gisting van nieuwe ideeën of Explosie van creativiteit onder economen (Hans Wansink Volkskrant 6 augustus 2016 p. 26):
De crisis heeft onder economen tot een explosie van creativiteit geleid. Liberale economen kwamen tot bezinning, kritische economen kregen de wind in de zeilen.
Op 17 november 2010 hield de socioloog Abram de Swaan een opmerkelijke Thomas More Lezing in de Amsterdamse Rode Hoed, onder de titel 'Het financiële regime: over de gevolgen van een moderne dwaalleer'. Het was zijn afrekening met het 'vrijemarktfundamentalisme' (superkapitalisten), het mensbeeld van de econoom en de ondernemer waarin het streven van talloze winstzoekende enkelingen resulteert in een optimale maatschappelijke orde: de vrijemarkteconomie.
Het 'in deze tijd welhaast universele paradigma van de markt', betoogde De Swaan, 'werkt als een allesbepalende zwaartekracht in de mensenmechanica'. Wat met 'de 'onzichtbare hand' van Adam Smith in de achttiende eeuw begon als een 'baanbrekend inzicht dat in een chaotisch schijnende wereld een sterke samenhang onthulde', woekerde 'in wilde groei tot een alomvattende, allesbeheersende ideologie, zonodig opgelegd met drang en dwang aan ieder die het niet geloven wilde'.
Afpersingspraktijk
Vervolgens evolueerde het vrijemarktmechanisme van een ideeënleer tot wat De Swaan typeert als een 'afpersingspraktijk'. Grote ondernemingen chanteren de regering van het ene land door te dreigen met het vertrek naar 'het land dat hun de minste regelingen oplegt, dat geen belastingen int, maar vestigingspremies uitkeert, dat geen milieuregels instelt maar ontheffingen afgeeft, dat geen grenzen aan de bonussen stelt, maar ze uitzondert van de inkomensheffing'.
En waartoe heeft de 'marktistische waanidee' geleid? Tot een kredietcrisis die 'talloze miljoenen hun baan heeft gekost, en ongeteld miljoenen beleggers hun spaargeld'. En tot een driedubbele vertrouwenscrisis: het publiek is het vertrouwen verloren in de financiële instellingen, die instellingen vertrouwen elkaar ook niet meer en - wat De Swaan betreft - is de economische wetenschap als dwaalleer voorgoed door de mand gevallen.
Piketty hekelt, net als De Swaan, de arrogantie van de mainstream economische wetenschapsbeoefening, profileert zich als 'politiek econoom' en vat zijn werkterrein op als een brede sociale wetenschap die moet bijdragen aan het tegengaan van de groeiende ongelijkheid.
Die ongelijkheid is het resultaat van het feit dat vanaf de jaren tachtig het rendement op kapitaal groter is dan de groei van de nationale economieën. Door de studie van Piketty zijn belastingontwijking door multinationale bedrijven en het progressief belasten van kapitaal wereldwijd op de politieke agenda's gekomen.
'Ademende muntunie'
Al mijn gesprekspartners deden meewarig over de belabberde prestaties van de eurozone, maar de beste studie naar het moeras waarin de eurolanden verzeild zijn geraakt is van Hans-Werner Sinn, tot voor kort president van de denktank Ifo in München. 'Een gebouw dat je alleen kunt binnengaan en niet kunt verlaten is een val', schrijft Sinn in The Euro Trap. 'Voor de Zuid-Europese landen is de euro zo'n val gebleken, die hen heeft beroofd van hun concurrentievermogen.'
Vandaar dat Sinn pleit voor een 'ademende muntunie', met als mogelijkheid voor landen als Griekenland om de euro tijdelijk te verlaten, vervolgens te devalueren en weer terug te keren in de eurozone wanneer het concurrentievermogen is hersteld.

Kan Amsterdam iets van Rio leren? (Peter de Waard Volkskrant 4 augustus 2016 p. 23):
De Noord-Zuidlijn (de nog geen tien kilometer lange metrolijn tussen het centrum van Amsterdam en het Buikerslootmeerplein in Amsterdam-Noord) zou 1.46 miljard kosten en in 2011 worden opgeleverd. De lijn kost inmiddels 3,1 miljard en wordt nu 22 juli 2018 opgeleverd - zeven jaar over tijd.
De nieuwe metrolijn van Rio zal na de Spelen dagelijks 300 duizend mensen langs 6 stations vervoeren. De Noord-Zuidlijn zal dagelijks worden gebruikt door 120 duizend passagiers - veel minder dan de 200 duizend die eerder werden geraamd.
Nederland heeft geen Spelen georganiseerd, maar wel een hogesnelheidslijn aangelegd die 7,8 miljard kostte in plaats van de voorziene 3,5 miljard. En een Betuwelijn die 4,7 miljard vergde in plaats van 2,5 miljard. Hoogleraar Bert van Wee berekende dat Nederland sinds 1980 liefst 100 miljard euro meer aan infrastructurele projecten heeft uitgegeven dan was begroot.
Het is maar hoe een bananenrepubliek wordt gedefinieerd.

Kapitaal wint of Brexit zal niemand blij maken, zelfs arbeiders niet (Heleen Mees Volkskrant 13 juli 2016 p. 26):
Toen ik op het ministerie van Financiën werkte, moest ik ooit een speech schrijven over kapitaal dat vloeibaar was. Net als water zoekt kapitaal het laagste punt en daarom moesten destijds allerhande belastingvoordelen worden geïntroduceerd. Op die manier zou kapitaal vanzelf naar Nederland stromen en, net zoals een rivier voor afzetting zorgt, arbeidsplaatsen met zich meebrengen. De belastingvoordelen voor het grootkapitaal zouden zichzelf terugverdienen.
Het is het klassieke prisoner's dilemma. Als één land de andere landen te slim af is, gaat die er met de buit vandoor en zijn de anderen slechter af. Als alle landen elkaar te slim af proberen te zijn, zijn zij per saldo allemaal slechter af. Alleen door coördinatie kan de beste uitkomst worden bereikt. Daarom is internationale samenwerking zo belangrijk. Dat geldt des te meer nu, door het wereldwijde overschot aan arbeid, het rendement op kapitaal (na belastingen) al vele jaren hoger is dan de economische groei.
Zoals Thomas Piketty schreef in Kapitaal in de 21ste eeuw (2013) worden de rijken steeds rijker en de armen steeds armer. Piketty wees met name op het gevaar dat een paar rijke dynastieën in de toekomst de dienst zullen uitmaken en zo het democratisch bestel ondermijnen. In die zin is de uitslag van het Brexit-referendum een opluchting: de democratie is nog springlevend. Meer urgent is dat de verschuiving van arbeid naar kapitaal de economische groei ondermijnt. De kapitalisten investeren te weinig (oftewel: ze sparen te veel) omdat de arbeiders te weinig te spenderen hebben.
Ironisch genoeg is het door de Brexit ook minder waarschijnlijk geworden dat de Financiële Transactie Tax in de EU er komt. Tot nu toe was het VK de belangrijkste tegenstander van zo'n belasting vanwege het effect op de City. Nu Parijs, Frankfurt en Dublin strijden om de gunst van de banken, een strijd die niet vandaag of morgen beslist is, zal het enthousiasme bij die landen voor de FTT een stuk minder groot zijn.
Op die manier zal de Brexit niemand blij maken, zelfs niet de arbeidersklasse voor wie het volkomen rationeel was om voor te stemmen. Kop of munt, kapitaal wint.

Wie saneert de Italiaanse banken? ( Peter de Waard Volkskrant 12 juli 2016 p. 23):
In Italië beheersen twee groepen het financiële stelsel: de een is de maffia, de ander charitas en de kerk. Het bankwezen is daar een weerslag van. Italiaanse banken zijn geen financieel-economische instellingen, maar politieke en sociale. Het bankwezen in Italië is daarom een stuk moeilijker te hervormen, saneren of herkapitaliseren dan dat in Ierland of zelfs Spanje en Portugal.
Italië koestert de Franciscaanse erfenis het meest. Er zijn meer dan 600 banken, waarvan meer dan 90 procent een gemoderniseerde vorm zijn van de mons pietatis. Zij hebben 75 procent van de markt in handen; grote nationale beursgenoteerde banken zoals Unicredit maar een kwart. Veel heeft dat te maken met het feit dat het midden- en kleinbedrijf (zonder rekening te houden met de ondergrondse economie) goed is voor 70 procent van het bbp. Zij steken het geld van de voor hun pensioen sparende Italianen in staatsobligaties en leningen aan het midden- en kleinbedrijf. Ze hebben net als de oude boerenleen- en raiffeisenbanken in Nederland nauwe banden met het lokale establishment, zoals de kerk en de politiek.
Renzi riep de banken al in 2014 op een consolidatieslag te maken door te fuseren tot grotere eenheden, maar daar is niets van terechtgekomen. En Renzi gaat daar ook niet over, net zo min als de ECB of de EU.
De enige twee die het Italiaanse bankwezen kunnen hervormen zijn de maffia en de paus, die niet toevallig Franciscus heet en oog heeft voor het lot van de arme Italianen.

'Bankencrisis Italië explosief voor EU' (Peter de Waard interview Harald Benink Volkskrant 11 juli 2016 p. 21):
Als Italië zijn noodlijdende banken zelf mag steunen, slaat dat een enorme deuk in de geloofwaardigheid van de EU-bankenunie, aldus hoogleraar Benink.
'De bankenncrisis is explosiever voor de eurozone dan de Griekse schuldencrisis of de ruzie met Spanje en Portugal.' Hoogleraar banking en finance Harald Benink (1964) van de Universiteit van Tilburg zegt dat de eurozone nu voor de grote uitdaging staat. Als de Italiaanse regering haar zin krijgt en met belastinggeld zijn banken mag steunen, betekent dat een enorme deuk in de geloofwaardigheid van de bankenunie, terwijl die met zoveel pijn en moeite tot stand is gekomen. Dat Jeroen Dijsselbloem zich hier als voorzitter van de Eurogroep tot het laatste toe tegen verzet, is meer dan begrijpelijk, aldus Benink.
Noodpakket
Niet alleen de Italiaanse banken hebben steun nodig, maar de hele Europese bankensector kan steun gebruiken. Een noodpakket van de Europese Unie van 150 miljard euro moet de banken eindelijk verlossen van hun onderkapitalisatie. Dat zegt de hoofd econoom van Deutsche Bank, David Folkerts-Landau, tegen Welt am Sonntag. Alleen al de Italiaanse banken zouden minstens 40 miljard euro nodig hebben, zegt hij.
Is een bankencrisis in Italië een groter probleem dan de schuldencrisis in Griekenland?
'Ja. Italië is een veel grotere economie. En voor Griekenland ligt al een derde steunpakket klaar.'

Kapitalisme loopt op laatste benen (Peter de Waard interviewt Bas van Bavel Volkskrant 5 juli 2016 p. 23):
De Utrechtse hoogleraar Bas van Bavel herkent vaste patronen in opkomst, bloei en neergang van markteconomieën. Als zijn analyse klopt, ziet het er niet best uit voor het huidige systeem.
'Het huidige kapitalistische stelsel loopt op zijn laatste benen. Net als markteconomieën eerder in de geschiedenis is het al bezig in verval te raken. Symptomen daarvan zijn de toenemende vermogensongelijkheid, economische stagnatie en het uiteenspatten van speculatiebubbels. 'In de geschiedenis leidden deze symptomen telkens tot het einde van de markteconomie. Daar is geen enkele uitzondering op.' Goed, de geschiedenis herhaalt zich dus. Maar 2016 is toch wel een heel andere tijd dan de vroege Middeleeuwen. Kun je die perioden wel zo naast elkaar zetten?
'Niet in alle opzichten. De technologie heeft zich veel meer ontwikkeld. De schaal is groter en de interactie is mondiaal. Toch zijn de fundamentele mechanismen hetzelfde.' Waaraan ziet u dat de neergang is ingezet?
'Omdat de bezitsongelijkheid nu nieuwe hoogten bereikt en financiële markten en speculatie en steeds groter gewicht krijgen. Maar vooral omdat de marktelite begint haar geld te gebruiken om politieke invloed uit te oefenen. In Amerika zie je dit bijvoorbeeld in de financiering van verkiezingscampagnes en in de invloed van mediatycoons op de publieke opinie.'

Mooi afgesproken maar gaat dit wel werken? (Gerard Reijn Volkskrant 5 juli 2016 p. 12):
Minister Ploumen heeft het convenant Duurzame Kleding en Textiel gesloten met de kledingindustrie om misstanden aan te pakken.
Wie gaat die afspraken in het convenant controleren?
Daarvoor moet nog een secretariaat worden opgezet door de deelnemende partijen. Deelnemende bedrijven moeten elk jaar een plan van aanpak indienen dat door dit secretariaat zal worden gecontroleerd. De vraag is natuurlijk hoe zij de sweatshops in Bangladesh kunnen controleren.
Daar staat tegenover dat er zonder poging zeker geen resultaat zal zijn.

Eerlijke kleding of Een T-shirt van een paar euro kan niet worden geproduceerd voor een redelijk loon (Carlijne Vos Volkskrant 5 juli 2016 p. 19):
Het textielconvenant is een stap vooruit, maar de consument moet ook zijn verantwoordelijkheid nemen.
Toch biedt ook dit convenant nog geen garantie op het uitbannen van kinderarbeid, uitbuiting, milieuschade of andere misstanden in de textielindustrie. Maatschappelijke organisaties voeren terecht aan dat naleving van de regels een probleem blijft. In bepaalde landen stellen arbeids- of milieu-inspectie nu eenmaal weinig voor en worden vakbonden de mond gesnoerd.
Bedrijven zullen dus echt zelf aan de slag moeten met het controleren van elke stap in de keten van het productieproces. Dit vergt tijd en geld en vraagt ook van de consument enige behulpzaamheid én intelligentie. Een T-shirt van een paar euro kan niet worden geproduceerd voor een redelijk loon en zonder regels aan de laars te lappen.

Verrassende column (Peter Schoelitsz Volkskrant 30 juni 2016 p. 24):
Wat een verrassende column van Heleen Mees over de relatie tussen de Brexit en de economie (O&D, 29 juni).
Verrassend omdat ik deze stellingname niet van haar had verwacht. Verrassend, omdat ze de spijker op de kop slaat: de globalisering leidt niet tot een toenemende welvaart voor iedereen. Het zijn juist de elitaire pleitbezorgers van de globalisering die daarvan profiteren, terwijl de 'gewone' burger er juist financieel op achteruit gaat.
Het is goed dat Mees dat in een korte en kernachtige column analyseert en aangeeft hoe het anders zou moeten en zou kunnen. Nu maar hopen dat al het nadenken over de gevolgen van de Brexit zal leiden tot bezinning over de consequenties van de globalisering zoals die nu zich ontwikkelt.
Serieus werk maken van de herverdeling van de welvaart, bedrijven die druk bezig zijn met het vermijden van belastingbetalingen stevig aanpakken en het geld dat daarmee vrijkomt daar te gebruiken waar het nodig is.
Onvrede onder burgers (Peter van den Belt Volkskrant 30 juni 2016 p. 24):
Peter de Waard slaat de spijker op de kop met zijn verhaal over het Rijnlandse model (Economie, 28 juni). Het is zeer terecht de onvrede onder burgers in de westerse economieën, waarvan de huidige Brexit getuigt, te wijten aan het huidige neoliberale model.
Met een Europees wettelijk minimumloon en premies voor werkgevers die dit betalen, zou al veel gewonnen zijn. Over de financiering hoeven we ons geen zorgen te maken. De jacht op de ontdoken belastingen levert voldoende op.

Het draait wel degelijk om de economie (Heleen Mees Volkskrant 29 juni 2016 p. 26):
De Brexit kon gebeuren doordat de winnaars van globalisering in Groot-Brittannië, zeg maar de bankiers, systematisch hebben geweigerd de verliezers van globalisering, de arbeidersklasse, te compenseren. Sterker nog, de rekening van de wanprestaties van de financiële sector is voor een groot deel bij de arbeidersklasse neergelegd. Vindt u het gek dat die nu in opstand is gekomen?
Volgens de voormalige Amerikaanse minister van Financiën en CEO van Goldman Sachs, Henry Paulson, moeten we internationale handel omarmen omdat dankzij de naoorlogse handel het gemiddelde huishoudensinkomen in de VS met 10.000 dollar per jaar is gestegen. Paulson vergeet er echter bij te vertellen dat het inkomen van het gemiddelde huishouden in de VS, het mediane huishoudensinkomen, sinds 2000 juist met 10 procent is gedaald. Het verschil tussen de twee wordt verklaard doordat voornamelijk de elite, en dan met name de top 0,1 procent, haar inkomen en vermogen flink zag stijgen. Paulson zou dat moeten weten - hij behoort namelijk tot die top 0,1 procent met een geschat netto vermogen van 700 miljoen dollar.

Die euro, zo gek nog niet Cees de Groot Volkskrant 29 juni 2016 p. 26):
Jort Kelder beweert dat geld schuift van Noord-Europa naar Zuid-Europa. (O&D, 28 juni) en dat Nederland 1 à 2 procent van zijn welvaart inlevert dankzij de euro. Dat is een volstrekt onbewijsbare stelling omdat we geen idee hebben wat het welvaartsniveau zou zijn als we geen euro zouden hebben.
Wel keihard bewijsbaar is het cijfer van het handelsoverschot van ons land. Dat handelsoverschot is sinds de invoering van de euro verdubbeld. Voor een niet onbelangrijk deel veroorzaakt door de export naar de landen in Zuid-Europa die dat moeten betalen met flinke tekorten op hun handelsbalansen. Vorig jaar bedroeg ons overschot liefst 10 procent van het bnp, dat gaat in de richting van 90 miljard euro. We verdienen ons scheel aan de euro.
Zelfs de president van De Nederlandsche Bank, Klaas Knot, vindt dat te veel van het goede en pleit voor loonsverhogingen. Met andere woorden: er is ruimte voor een welvaartsverbetering. Dank zij de euro.

EU zonder Britten 'te katholiek' (Derk Jan Eppink Volkskrant 22 juni 2016 p. 26):
De gevolgen voor de EU zijn veel ingrijpender. Er ontstaat een causaliteitsketen die haar naar een breekpunt duwt. Oorzaak is het verschijnsel dat Dijsselbloem tegenover de Europese pers, waaronder de Volkskrant, aanduidt: grotere integratiedruk op alle fronten. De EU-instellingen zien zich als kathedralenbouwers. De plannen reiken tot in de hemel. Maar elke keer als het bouwwerk stagneert door povere uitvoering opent ze een nieuwe bouwplaats. De bankenunie staat nog niet in de steigers of de roep om een 'Europees Ministerie van Financiën' wordt luider. De EU probeert met symboliek en vlagvertoon burgers te overtuigen, maar hoe meer bouwprojecten, hoe kritischer de burgers. Beeldenstormers zullen EU-symbolen aanvallen per referendum. Als de EU een Brexit wil overleven moet ze zich beperken tot hoofdtaken, minder symboliek en betere praktische uitvoering. Hopelijk leidt het missiewerk van minister Dijsselbloem tot inkeer in katholiek Europa.

Wie ontmantelt de plutonomie (Peter de Waard de Volkskrant 22 juni 2016, p. 29):
De plutonomie, zo formuleerde de analist Ajay Kapur van Citigroup in 2006, is een economie die wordt gecontroleerd door de superrijken.
Tien jaar later is de plutonomie een feit. Van al het geld dat in de wereld wordt rondgepompt belandt maar 15 procent in de reële economie. De resterende 85 procent zit in een bedrijfstak die maar 7 procent van de mondiale economie uitmaakt en 4 procent van de werkgelegenheid: de financiële sector.
In het net verschenen boek Makers and Takers, The Rise of Finance and the Fall of American Business luidt Rana Foroohar, lid van de hoofdredactie van het toch behoudende Amerikaanse weekblad Time, de noodklok. 'De financiële sector is niet meer dienstbaar aan de reële economie, maar dient alleen nog voor zelfverrijking', stelt ze. Het geld is een rem geworden op de economische groei, terwijl het juist de motor zou moeten zijn, concludeert ze.
De ongeremde 'financialisering' leidt tot economische stagnatie, teruglopende productiviteit, het onvermogen van regeringen nog problemen op te lossen en vooral toenemende ongelijkheid en onvrede.
Het is niet gemakkelijk om de plutonomie te ontmantelen in een mondiaal financieel systeem. Maar het is wel bittere noodzaak.

Gegarandeerd pensioen bestaat echt niet (Robert Giebels interviewt Frank Elderson en Job Swank Volkskrant 21 juni 2016 p. 25):
De Nederlandsche Bank vindt dat er snel een nieuw pensioenstelstel moet komen. Een stelsel zonder beloften en zekerheden, maar transparant voor elke deelnemer. 'Nu wringt het aan alle kanten.'
Maar de polder komt er niet uit. De vakbonden dienen vooral de belangen van hun veelal oude leden en werkgevers willen zo min mogelijk premie betalen. Moet dit besluit niet eenzijdig bij de politiek worden gelegd?
Swank: 'De politiek maakt de spelregels waarbinnen het stelsel functioneert. Tegelijk zijn de pensioenen van de werkgevers en werknemers. Bovendien 'de politiek' is ook niet één partij, maar bestaat uit heel veel verschillende opvattingen. Ik denk dat het nu net zo moeilijk is politieke overeenstemming over een nieuw stelsel te bereiken als tussen werkgevers en werknemers.'

Ingesnoerd of De belastingadviseur zal dankbaar zijn: eindelijk ingesnoerd (Sheila Sitalsing Volkskrant 22 juni 2016 p. 2):
Zet een stel belastingadviseurs, fiscaal deskundigen en andere specialisten die hun geld met taxplanning verdienen bij elkaar, leg ze de vraag voor hoe belangrijk zij fiscale ethiek vinden, en ze zullen over elkaar buitelend en eenstemmig 'heel belangrijk!' antwoorden. Ethiek in belastingzaken wordt meestal aldus gedefinieerd: 'zolang ik mezelf nog in de spiegel kan aankijken'.
Dan worden de rechtvaardigingen opgelepeld, voor de Panamaroute, de Double Irish with a Dutch Sandwich en de brievenbus op de Zuidas. Ten eerste: als nergens staat dat het niet mag, dan mag het. Bovendien: iederéén doet het, we zouden er misschien liever niet aan meedoen, maar als we dat deden zouden we onszelf tekortdoen en we zijn toch verdorie gekke Henkie niet. Even tussendoor in praktische zin: fatsoenlijk gedrag heeft alleen zin als de hele wereld meedoet, alsof dat ooit geregeld kan worden.
Na jaren van gepalaver, getraineer, vooruitgeschuif en gejamaar komt de EU tegemoet aan de groeiende onvrede over Starbucks, Amazon, Luxleaks, Panama. Jeroen Dijsselbloem sprak van 'een omslag' en 'een doorbraak' - begrijpelijkwijs, want je moet je eigen prestaties nooit bagatelliseren. Al valt op de woorden het een en ander af te dingen. In de beste EU-traditie is de overeenkomst een compromis van een compromis, het zal sommige belangengroeperingen niet goed genoeg zijn - en anderen zal het nooit goed genoeg zijn. Maar het is een begin, en alle begin is moeilijk, maar het is meer dan een paar jaar geleden nog voorzien was.

EU gaat belastingontwijking grote concerns aanpakken (Marc Peeperkorn Volkskrant 18 juni 2016 p. 14):
De EU maakt een einde aan veelvuldig door multinationals gebruikte manieren om belasting te ontwijken. Het is de eerste keer sinds alle ophef over de Panama Papers en Luxleaks dat de EU met bindende maatregelen komt. Alleen België lag vrijdag nog dwars, maar naar verwachting gaat het land onder druk van andere lidstaten maandag alsnog akkoord.
Dijsselbloem noemde de maatregelen een 'stevige, eerste stap' op weg naar een rechtvaardiger belastingdruk voor bedrijven. Hij liet zich niet uit over hoeveel extra belastinggeld dit naar de nationale schatkisten brengt. 'Dat zal per land verschillen: de ene lidstaat krijgt misschien wat meer, de ander minder.'

De overheid heeft sinds de tachtiger jaren daadkrachtig aan het stimuleren van een schijnmarkt meegewerkt. De overheid is blijkbaar niet op de hoogte dat een manager iets anders is dan een ondernemer. Een manager past hooguit op het winkeltje. Een ondernemer anticipeert en innoveert kom zijn markpositie te verbeteren. De vraag is dan natuurlijk wanneer neemt de overheid haar collectieve taken weer echt serieus? Alleen door het volk daadwerkelijk bij de plannen van de politieke elite te betrekken zijn veranderingen mogelijk. In de sectoren waar de overheid een duidelijke vinger in de pap heeft zoals het onderwijs en de zorg zou daarmee een begin kunnen worden gemaakt. Uiteindelijk draait het om de herkenbaarheid van de kleur van de ideologische veren. In plaats van een passieve overheid is het wenselijk dat de overheid actief bij maatschappelijke veranderingen betrokken is. Er zijn te veel carrièrepolitici (of banencarroussel, de blinde vlek van Rutte (Martin Sommer de Volkskrant 4 juni 2016 p. 17) die zich met gebakken lucht, met schijnoplossingen bezig houden. De zelfgenoegzaamheid bij de politieke elite heeft zo’n vlucht genomen dat Geert Wilders die zich niet aan de versleten politieke spelletjes conformeert direct de handen op elkaar krijgt.

Mensen obsessief stimuleren door alleen een worst voor te houden leidt uiteindelijk tot een grote eenheidsworst. Het is nog niet zo lang geleden dat nonnen alleen voor hun zielenheil in de gezondheidszorg werkten. Klanten die zich geen dure aanvullende verzekeringen kunnen veroorloven dreigen op termijn juist overgeleverd te worden aan een communistische zorgwinkel die uiteindelijk alleen eenheidsworst in de aanbieding heeft. De VVD is een voorstander van profitziekenhuizen. Het verzet van de Amerikaanse artsen tegen ‘corporate medicine’ heeft de groei van ‘ziekenhuiskapitalisme’ wel vertraagd maar zeker niet tegengehouden.1 De groei van profitziekenhuizen gaat door. Vandaag de dag is één op de zes ziekenhuizen in de VS in bezit van aandeelhouders. De grote HCA-keten van Amerikaanse ziekenhuizen is onlangs door grote investeerders van de beurs gehaald voor 33 miljard euro.
Optimisten menen dat competitie de ziekenhuizen efficiënter maakt. Pessimisten vrezen dat deze ontwikkeling slecht uitpakt voor de zorg voor onverzekerde mensen en de charitasmissie van ziekenhuizen.

Kent u het sprookje van gratis geld? (Peter de Waard Volkskrant 9 juni 2016 p. 27):
Het lijkt een sprookjeswereld, waar wegen geplaveid zijn met goud: geld lenen en daarop geld toe krijgen. Maar het is de realiteit van 2016, en voorlopig is er geen signaal dat erop wijst dat het voorbij zal gaan. Wie zich in deze tijd in de schulden steekt, wordt beloond. Wie spaart, wordt gestraft.

Verhuurderheffing is een 'onding' (John Wanders Volkskrant 9 juni 2016 p. 31):
Is de verhuurderheffing een gedrocht? Woningcorporaties roepen dit al jaren. Zij voelen nu zich gesterkt door een wetenschappelijke onderbouwing van hun klacht over de in 2013 ingevoerde belasting voor bezitters van sociale huurwoningen. Drie Groningse wetenschappers, onder wie twee hoogleraren, concluderen in een rapport dat vandaag verschijnt dat de heffing inderdaad een onding is.
Elke euro die een corporatie kwijt is aan de verhuurderheffing, betekent een extra huurverhoging van 0,26 euro per woongelegenheid, stelt het COELO. Het zijn de laagste inkomens die de prijs betalen, betogen Aedes, Woonbond en VNG. 'Zij betalen zo extra voor het gezond maken van de overheidsfinanciën, terwijl hogere inkomens hypotheekrenteaftrek ontvangen.'

Parlementaire enquête Woningcorporaties (Vergaderjaar 2014–2015):
9: De casus Vestia kan, net zoals de overige casussen, niet los worden gezien van de politieke besluitvorming in het tijdsgewricht waarin de problematiek ontstond. Bij Vestia was bijvoorbeeld de regelgeving over het gebruik van derivaten en overige financiële producten van invloed. Deze regelgeving is beschreven in het deelrapport Politieke besluitvorming.
71: Volgens internationale normen (IFRS) moet je steeds in de boeken opnemen wat het op dat moment ook echt waard is. Voor Vestia zou dit betekend hebben dat iedereen direct had gezien dat de portefeuille honderden miljoenen in de min stond in plaats van op nul euro. Vestia kiest voor kostprijshedge-accounting, waardoor de negatieve marktwaarde buiten de winst- en verliesrekening blijft en niet wordt gezien door mensen die niet op de hoogte zijn van deze regels.
4.3 Ingrijpen in de organisatie
114: Zodra de omvang van de derivatenportefeuille bekend is, formuleren de Minister, het CFV en het WSW de maatregelen die genomen moeten worden. Gezien de gevoeligheid op de financiële markten is hierbij echter de medewerking van Vestia nodig. De toezichtbelemmerende bepalingen zijn op dat moment nog niet bekend.
Mevrouw Spies: Er was een aantal mensen bij Vestia dat naar mijn stellige overtuiging gruwelijk verkeerde dingen heeft gedaan. De heer Staal was daarvoor verantwoordelijk. Ik vond dus dat het uitbreiden van de raad van bestuur de hoogste prioriteit had. Ik zag ook graag dat de heer Staal vertrok. Dat zal geen verbazing wekken, maar daarvoor gold – dat hebben we heel dringend bij de raad van commissarissen neergelegd – dat dit volgens de clausules in de derivaten niet als een change of control gezien moest kunnen worden.

Moet Rutte nu gaan somberen? (Peter de Waard Volkskrant 7 juni 2016 p. 25):
In april 2013 zei premier Rutte tegen de natie dat er niet zo moet worden gesomberd en gemopperd. 'We moeten een nieuwe auto kopen, of een nieuw huis. Dan kunnen we met elkaar het CPB verslaan', zo zei hij.
Uit de cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek blijkt dat de extra bestedingen vooral gaan naar zaken die direct met de hausse op de huizenmarkt hebben te maken, zoals meubels, gordijnen, badkamers en andere zaken. De modebranche merkt er bijvoorbeeld niets van. Misschien wordt het tijd de rollen om te draaien en moet Rutte gaan somberen.
Regeren is tenslotte vooruit zien.

Vestia of OM moet bankiers Vestia-debacle alsnog vervolgen (Pieter Klok Volkskrant 7 juni 2016 p. 19):
Een corporatie als Vestia heeft in de eerste plaats een publieke taak. Daarbij hoort een risicomijdend karakter. Een bankier moet zich dat realiseren en daarnaar handelen. Dat hoort bij zijn zorgplicht.
Bij Vestia deden bankiers het omgekeerde. Ze maakten gebruik van de onnozelheid en hebzucht van de financiële baas Marcel de Vries. Als ze moeilijk te verkopen, risicovolle derivaten wilden slijten, zochten ze Vestia juist op.
Gewone bankiers hebben een belang om voorzichtig te zijn. Als klanten hun lening later niet kunnen terugbetalen, lijdt de bank een strop. Bij zakenbankiers ontbreekt die prikkel veelal. Ze worden afgerekend per transactie.
Zolang er geen financiële prikkel is om voorzichtig te zijn, moeten de bankiers op andere manieren bij de les worden gehouden. Het zou daarom goed zijn als justitie alsnog een poging doet de betrokken bankiers voor het gerecht te dagen.

Justitie wil geen bankiers in Vesta-zaak of Bankiers Vestia-zaak ondanks aanwijzingen niet vervolgd (Tjerk Gualthérie van Weezel Volkskrant 7 juni 2016 p. 6):
Er is justitie veel aan gelegen geen Londense bankiers te laten getuigen in de Vestiafraudezaak. Om de kans te verkleinen dat de rechtbank dat toch zal doen, trok het Openbaar Ministerie maandag tijdens de regiezitting zelfs een deel van de tenlastelegging aan de hoofdverdachten in.
Geen concrete verdenkingen
Zowel Marcel de Vries als Arjan Greeven ziet in de Londense verhoren juist aanleiding die bankiers zelf aan de tand te voelen. Liefst in Nederland, verzuchtte Greeven. Via een Nederlandse FIOD-rechercheur hoorde hij namelijk hoe de verhoren in Londen eraan toe zijn gegaan: 'Die bankiers zijn daar gehoord, hun verklaring is op schrift gesteld en vervolgens volledig herschreven door advocaten van bankmedewerkers. De verklaringen moet je dus met een redelijke korrel zout nemen. Vragen zijn niet beantwoord, weggelaten of niet gesteld.'
Maar de officieren houden voet bij stuk. Om vertraging te voorkomen, schrapten zij dus zelfs een feit uit de tenlastelegging. De advocaat van Greeven riep naast bankiers nog tientallen getuigen op: boekhouders, bestuurders van Vestia, een officier van justitie, zijn psychotherapeut en enkele topambtenaren van het ministerie van Binnenlandse Zaken. Hij wil zelfs oud-minister Liesbeth Spies horen over haar kennis van de afspraken die er in 2012 zijn gemaakt tussen Greeven en Vestia, dat op dat moment feitelijk werd gerund door de overheid.
De rechtbank beslist volgende week maandag welke getuigen Greeven en de Vries nog mogen horen voordat de strafzaak inhoudelijk verder wordt behandeld.

Stabiliteitspact (Hans Wansink Volkskrant 6 juni 2016 p. 19):
De kritiek van Dijsselbloem op de Europese Commissie is terecht, maar komt op een ongelukkig moment.
Frankrijk heeft maar liefst 11 keer de regels van het pact overtreden in de 16 jaar dat de euro bestaat. De observatie van Dijsselbloem dat er van gemeenschappelijke financiële discipline in de eurozone eigenlijk niet meer kan worden gesproken is maar al te juist.
Herstel van de begrotingsdiscipline in de eurozone vergt nieuwe afspraken, maar die moeten dan wél worden nageleefd - ook door Juncker en zijn Europese Commissie.

Carrousel Den Haag of Baantjescarrousel Den Haag (Eline Huisman en Ariejan Korteweg Volkskrant 6 februari 2016 katern Vonk p. 8-11):
Wie toegang wil hebben tot de beslissers in Den Haag, moet weten waar de sleutel ligt. En wie weet dat nou beter dan een gewezen politicus? Daarom draaien zoveel ex-Kamerleden en -ministers hun rondje mee.
Hoe zit het met belangenverstrengeling? Bart de Liefde kwam vijf jaar lang het Kamergebouw binnen als VVD-parlementariër. Straks doet hij hetzelfde, maar dan namens taxibedrijf Uber. Zijn belofte zich beschikbaar te houden voor toelichting op die overstap verdampte binnen een dag. Een ideale draaideurpoliticus komt binnen als fractiemedewerker, leert zo de olifantspaadjes kennen, wordt Kamerlid en gaat dan cashen in de lobbysector. Dat is wat Bart de Liefde doet, maar ook zij het noodgedwongen partijgenoot René Leegte. Ze staan daarin niet alleen. Feenstra is tegenwoordig lobbyist voor de Rotterdamse havens. Oud-politici als Bert Bakker, Frits Huffnagel en Robin Linschoten vervullen lobbyfuncties, net als Ben Bot (bij Meines Holla) en Jack de Vries (bij Hill & Knowlton).
Omgekeerd
Ook het grensverkeer in omgekeerde richting is frequent, vooral in de VVD-fractie. Kamerlid Jeroen van Wijngaarden is afkomstig uit de lobbybranche (PwC), net als Han ten Broeke (Weber Shadwick), Mark Harbers (Dröge & Van Drimmelen), Ingrid de Caluwé (Burson Marsteller) en Anne Mulder (Pauw Sanders Zeilstra). Partijgenoten Arno Rutte, Ton Elias en Bas van 't Wout hebben een verleden in strategische communicatie, een van de vele schuilnamen waarvan de lobbysector zich kan bedienen.
In het lobbyvak wordt een onderscheid gemaakt tussen professionals voltijds lobbyisten en practitioners, die uit hoofde van hun functie aan belangenbehartiging doen. Wie in het lobbyistenregister van de beroepsvereniging voor Public Affairs zoekt (BVPA), komt de meeste ex-politici niet tegen. Die vindt geen Jan Peter Balkenende (Ernst & Young) of Jan Kees de Jager (KPN), Wouter Bos (eerst KPMG, nu VUmc), Maxime Verhagen (Bouwend Nederland), Camiel Eurlings (eerst KLM, nu Internationaal Olympisch Comité), Gerard Schouw (Nefarma) en Gerdi Verbeet (o.a. commissaris bij Siemens).

De man die de rijken en machtigen laat sidderen of Het verhaal achter de Panama Papers: 'Het werkt verslavend' (Menno van Dongen Volkskrant 6 juni 2016 p. 16):
Denk niet te klein
De Duitse onderzoeksjournalist Bastian Obermayer is een van de drijvende krachten achter de onthullingen over belastingontwijking. Nu is er het boek over de Panama Papers.
'Als je dit bekijkt vanuit het perspectief van een krantenlezer in West-Europa, zeg je misschien: er was wat opwinding, maar er zal weinig veranderen. Er is geen schokgolf door Duitsland gegaan, en volgens mij ook niet door Nederland. Maar je moet dit breder zien. De minister-president van IJsland is afgetreden, andere toppolitici zijn in opspraak geraakt. Er komen nog steeds onthullingen bij. Overal is verontwaardigd gereageerd op offshore-constructies. Panama is nu bereid informatie te delen met anderen, de OESO past de regels aan, de Europese Unie doet onderzoek, president Obama wil strengere wetten. Ik heb goede hoop dat er echt iets zal verbeteren.'

Steekpenningen? Die e-mail was maar een grapje (Tjerk Gualthérie van Weezel Volkskrant 6 juni 2016 p. 14):
Na ruim vier jaar onderzoek vindt vandaag in Rotterdam de regiezitting plaats in de Vestia-fraudezaak, het grootste schandaal uit de geschiedenis van de Nederlandse volkshuisvesting. Een vraag daarbij is of de Londense zakenbankiers die de woningcorporatie een giftige cocktail van derivaten verkochten zullen moeten getuigen. Een reconstructie van de handel in de City.
Frustratie
Greeven leest de verhoren van de bankiers in Londen met de nodige frustratie. Omdat het zo lang duurt voordat ze plaatsvinden. Maar vooral omdat hij er niet bij aanwezig mocht zijn. En dus niet heeft kunnen doorvragen als de bankiers met 'gekunstelde verklaringen' proberen hun onwetendheid te bewijzen.
Op de regiezitting van vandaag zal Greeven daarom proberen de betrokken Londense bankiers toch voor de Nederlandse rechter te laten verschijnen. Hij wil ze als getuigen onder ede laten verhoren, en zelf ook vragen stellen. Hij wil onder meer van hen weten waarom zij altijd, tot en met de crisis in 2012, tegenover Vestia verzwijgen dat ze hem als tussenschakel gebruiken naar De Vries.
Mocht de rechter de verzoeken van Greeven honoreren, dan zullen de bankiers dus 'slechts' gehoord worden als getuigen, niet als verdachten. Toch verwacht Greeven dat die verhoren uiteindelijk consequenties hebben voor de Londense zakenbanken. Doordat er 'leugens' naar boven komen die Vestia kan gebruiken om in Londen corporatiegeld terug te eisen. Greeven: 'Daar valt nog echt wat te halen voor Vestia.'
Woningcorporatie Vestia wil hierover alleen kwijt dat er nog geen banken aansprakelijk zijn gesteld en dat ze de strafzaak met grote belangstelling volgt.

Wie maakt de investeringslijst? of Goede schatkistbewaarders hebben goed tegenspel nodig (Frank Kalshoven Volkskrant 4 juni 2016 p. 25):
Tel je alle mogelijke maatregelen op - wat helemaal niet mag trouwens - dan is de totale bezuiniging op de collectieve uitgaven 50 miljard euro. Door de Volkskrant is deze week de Concept ombuigingslijst mei 2016 openbaar geworden. Een ambtelijk stuk, gemaakt door het ministerie van Financiën, afgestemd met de vakdepartementen, waarin punt voor punt bezuinigingsmaatregelen worden geïdentificeerd die een nieuw kabinet zou kunnen doorvoeren.
De plunderende horden zijn in het gareel gebracht. Met begrotingsregels, meerjarenramingen bij coalitieakkoorden, uitzwermende FIN-mensen, opleidingen en dienstverlening aan politici, zoals de ombuigingslijst. Men kan als aspirant-plunderaar dezer dagen met de pet in de hand beleefd om drie grijpstuivers komen vragen, mits, uiteraard, voor budgettaire dekking is gezorgd. Zo zijn de spelregels.
Deze omslag, de machtsverschuiving van de plunderaars naar de verdedigers van de schatkist, is een zegen. Misschien is het beter om te zeggen: wás een zegen. Of: is een zegen, maar het is tijd voor de volgende stap. Wie maakt de lijst met kansrijke publieke investeringen? Wie verzint de beleidsmaatregelen die de schatkist misschien geld kosten, maar de samenleving welvaart opleveren? Wie relativeert het belang van de schatkist? En dan bedoel ik niet een individuele ambtenaar, maar institutioneel? Het antwoord is: niemand. Die institutie is er niet.
Er zijn twee wegen voorwaarts. De ene is: Financiën ondergaat andermaal een transformatie en smeedt de helft van het wapentuig om in ploegscharen. De 'directeur ploegscharen' maakt voortaan de tweede lijst die als service naar de politiek wordt gestuurd, de Concept intensiveringenlijst mei 2016.
De andere weg voorwaarts is een nieuwe institutie maken of een bestaande ombouwen tot het Instituut voor Beleidsinnovatie, Publieke Investeringen en Goede Ideeën in het Algemeen. Verzin vooral een betere naam.
Het punt is: goede schatkistbewaarders hebben goed tegenspel nodig.

VVD, pas op voor deze liberaal Robin Fransman is een echte liberaal. Maar wel één die met macro-economische logica pleit voor meer belasting op vermogen én hogere lonen. Met zijn provocerende boek 'Sparen is geen deugd' legt hij bloot wat er mis is met onze economie. Rechts moet gaan kiezen.
Protest tegen TTIP
TTIP, het betwiste vrijhandelsverdrag, komt steeds verder onder vuur te liggen. De onderhandelingen tussen Europa en de Verenigde Staten verlopen moeizaam, en ondertussen zwellen de protesten aan onder burgers van beide continenten. Wat is eigenlijk de toegevoegde waarde van TTIP? Is de kritiek terecht? Een debat: tussen Philippe Lamberts (10%), leider van de Groenen in het Europarlement, en Robin Fransman (50-90%), hoofd Financiële sector van de Argumentenfabriek.
Maar Robin Fransman van de De argumentenfabriek vertegenwoordigt ook de belangen van het grootkapitaal.

Met de beste wensen (Volkskrant 27 mei 2016 p. 21):
De olieprijs heeft de weg omhoog weer gevonden, maar niettemin heeft de Russische economie het nog heel moeilijk. En vooral de burgers voelen de pijn. Een van de manieren om die te verzachten is satire op Twitter.
De grap van de week is premier Medvedevs bezoek aan de Krim, het Oekraïense schiereiland dat in 2014 door Rusland werd geannexeerd. Medvedev werd er aangesproken door een oudere vrouw die hem vroeg waarom de pensioenen nog niet waren aangepast aan de inflatie (vorig jaar 15,5 procent).
Medvedev sprak daarop de inmiddels beroemde woorden : 'Er is geen geld. Als we het geld vinden, zullen we het doen. Hou vol, alle goeds en goede gezondheid!'
Deze woorden werden een grote hit op Twitter, waar het citaat in talloze nieuwe gedaanten opdook. The Moscow Times, die alle reacties op een rij zette, toonde een prachtig uitziend officieel regeringsbesluit, inclusief stempel: '1. Er is geen geld. 2. Hou vol. 3. Alle goeds, een goed humeur en goede gezondheid!'

Premier Medvedevs zit met zijn beste wensen vanuit Moskou waarschijnlijk dichter bij de waarheid dan de retoriek van Jeroen Dijssselbloem vanuit Brussel. Dirk-Jan van Baar heeft gelijk dat het probleem in de kern schuilt in het 'neoliberale' keurslijf, het marktfundamentalisme uit Brussel.

Met hun domme arrogantie bewijzen de Grieken Europa een dienst (Dirk-Jan van Baar Volkskrant 15 maart 2015):
Hoe dom kun je zijn? Héél dom als je de nieuwe Griekse regering ziet. Die domheid zit vooral in de arrogantie waarmee de Grieken de rest van Europa een lesje denken te leren en hun waardigheid menen te herwinnen. Eigenlijk een belediging van de intelligentie van het Griekse volk, dat in zijn mythische geschiedenis wel vaker door eigen overmoed op de klippen is gestuurd. Daarbij ontbrak het de Grieken niet eens aan sympathie in de rest van Europa, dat ook genoeg heeft van de door de Duitsers opgelegde spaarkoers en het 'neoliberale' keurslijf uit Brussel.

Grieken wantrouwen Griekenland (Chris Stemerdink Athene Volkskrant 27 mei 2016 p. 22):
Er is werkelijk niemand die kan uitleggen hoe dit de economie vlot moet trekken. Belastingontduiking zal er enkel door toenemen en dat was toch al het probleem, niet de hoogte van de tarieven.
Ondertussen bladdert in ziekenhuizen het pleisterwerk van de muren, terwijl patiënten in roestige bedden liggen. In Athene staat de helft van de bussen zonder banden in het depot. Schoolkinderen zitten in kale lokalen op stoeltjes die in Nederland begin jaren tachtig al te oud werden bevonden.
Wat Griekenland nodig heeft, zijn echte veranderingen. Een totale hervorming van het vastgeroeste overheidsapparaat en de invoering van een sociaal vangnet dat niet afhankelijk is van de pensioenen van oudere familieleden. Geen politicus hier die weet hoe daar aan te beginnen. Fijn dat de krant weet te melden dat er weer vertrouwen in Athene is (Ten eerste, 26 mei). In Griekenland zelf wordt dit vertrouwen niet gedeeld.

Eenzam fietser Samson blijft geloven in eigen kunnen of Samsoms geloof in eigen kunnen is ongebroken (Raoul du Pré Volkskrant 29 augustus 2016 p. 7):
Samsom hoopt en vermoedt dat de waardering nog zal komen voor 4 jaar drastisch hervormen en toch stabiel regeren. Maar hij is kwetsbaar. Van het stempel 'bedrijfsleider van het kabinet' (dixit Felix Rottenberg) komt hij niet snel meer af. 'Diederik heeft zich zo druk moeten bezighouden met saneren dat niemand hem nog ziet als representant van de toekomst', zei ook zijn politieke vriend en oud-fractiegenoot Staf Depla eerder dit jaar. Bovendien: nu de vruchten van de economische opleving geplukt kunnen worden, associëren veel mensen die meer met de VVD-agenda van financiële soberheid dan met Samsoms eigen linkse, ideologisch gedreven profiel.

Kritische PvdA'ers zien niets in duel Samson-Asscher (Frank Hendrickx Volkskrant 2 september 2016 p. 4):
Een tweestrijd tussen fractievoorzitter Diederik Samsom en vicepremier Lodewijk Asscher om het partijleiderschap zal volgens kritische PvdA'ers uitmonden in 'een toneelstukje' tussen twee gelijkgezinden. Ze willen een linksere kandidaat die rigoureus breekt met het kabinetsbeleid. Paul Tang, PvdA-leider in het Europees Parlement, is in de race.
Ex-staatssecretaris Rick van der Ploeg zal een kandidatuur van Tang steunen. 'Een debat tussen Lodewijk en Diederik is achterkamertjespolitiek. Je schaamt je toch rot als het zo'n tweestrijd wordt, hoe goed ze ook zijn. Het is een teken van armoede.'
Volgens Van der Ploeg hebben Samsom, Asscher en Jeroen Dijsselbloem 'het beleid van Rutte uitgevoerd'. 'Dat zullen ze gaan uitleggen, maar de achterban, of wat daar nog van over is, heeft er genoeg van. Er is een enorme behoefte aan een linkser verhaal. Dat is ook reden voor. Ik was de rechtse man van de PvdA, de liberale rakker, en nu kijk ik om me heen en sta ik opeens ver aan de linkerzijde. Dat geeft toch te denken.'

Een voorbeeld van de paradox geeft Paul Tang van de PvdA. Laten we ons slechten verleden goedmaken (Paul Tang Volkskrant 9 oktober 2015 p. 20):
Belast geldstromen naar belastingparadijzen en eis belastingtransparantie van bedrijven.
OESO-afspraken
Oktober 2015 pakte de Europese Raad, met Eric Wiebes aan tafel, niet door bij de uitwisseling van belastingafspraken. Belastingdeals uit het verleden worden niet meegenomen in de uitwisseling van informatie. Hierdoor wordt geen schoon schip gemaakt en zijn er bedrijven die nog jaren kunnen genieten van oneigenlijke belastingvoordelen, zonder dat we er ooit achter komen. Nederland neemt het Europees voorzitterschap over van de Luxemburgers. Zij pogen hun berouw over de Luxleaks-schandalen om te zetten in dadendrang. Dat er nu wetgeving komt die paal en perk stelt aan belastingdeals is mede op hun conto te schrijven. Onszelf op de borst kloppen, is zeker niet de juiste houding.
Nederland moet zich bewust tonen van haar kwalijke rol in belastingontwijking. Het Europese voorzitterschap van Nederland is, in combinatie met de OESO-voorstellen, een unieke kans om het verleden uit te wissen. Laten we deze kans niet verkwanselen en het aanpakken van belastingontwijkingsmaatregelen hoog op de Europese agenda plaatsen.

PvdAér Tang Griekse schuld kwijtschelden (Marc Peeperkorn Volkskrant 27 mei 2016 p. 5):
Minister Dijsselbloem wijst voorstel af'
De PvdA-fractie in het Europees Parlement wil dat de eurolanden een flink deel van hun noodleningen aan Griekenland afschrijven. Ze bepleit een 'nieuwe start' voor Griekenland met een staatsschuld van maximaal 100 procent, wat neerkomt op de kwijtschelding van circa 140 miljard euro aan openstaande Griekse schulden.
Tang vindt niet dat het afboeken van de schuld opeenvolgende Griekse regeringen beloont voor het niet nakomen van bezuinigings- en hervormingsafspraken. 'Het idee dat de Grieken niets hebben gedaan, is echt onzin. We belonen geen Griekse luiheid, kwijtschelding is de prijs die we betalen voor het redden van onze banken en pensioenfondsen die zwaar in Griekenland hadden geïnvesteerd. Een groot deel van de noodleningen is gebruikt om de schulden aan buitenlandse investeerders af te betalen.'

Tsipras krijgt slechte cijfers van liberalen (Fokke Obbema Volkskrant 26 mei 2016 p. 14):
'Een huwelijk waarin beide partners elkaar bedriegen', zo omschrijft de Belgische oud-premier Guy Verhofstadt de verhouding tussen Griekenland en zijn westerse schuldeisers. Enkele uren nadat die partijen een akkoord hebben gesloten dat Griekenland weer enkele maanden respijt geeft, belegt Verhofstadt, voorzitter van de liberale fractie in het Europees Parlement waartoe ook de VVD behoort, een persconferentie. Om niets minder dan 'de waarheid over Griekenland' uit de doeken te doen.
Opmerkelijk aan de liberale analyse is dat niet alleen de linkse regering-Tsipras ervan langs krijgt, maar ook het gezaghebbende IMF. Verhofstadt stelt dat 'er geen groot verschil zit tussen deze regering en de vorige regeringen'. Zowel onwil als onvermogen speelt op als structurele probleem. Onwil om te strijden tegen het 'cliëntelisme', oftewel het geven van gunsten aan politieke vrienden, waar ook de regering-Tsipras volgens Verhofstadt aan doet. Ook toont die zich een vijand van onafhankelijk toezicht op hervormingsplannen: 'Bij vier van de negen onafhankelijke toezichthouders is er momenteel geen president, ze worden simpelweg niet vervangen. En van tweederde van de leden van die instellingen is het mandaat verlopen'.
Ook speelt bij de benoeming van topambtenaren en hoge rechters hun politieke kleur een belangrijke rol. Onkunde frustreert de goede uitvoering van de belastingwetgeving: 'De wet op de inkomstenbelasting is in 17 maanden achttien keer veranderd. Dan wordt de inning wel erg moeilijk'.

Het getuigt van hypocrisie van Guy Verhofstadt om Griekenland van cliëntelisme te betichten. Het cliëntelisme viert in België hoogtij. De burgemeester kan geen feestje missen (Leonoor Kuijk Trouw 9 oktober 2012):
De Belgische politiek is net een familiebedrijf. Zo gaat de prominente politicus Louis Tobback (74) op voor een nieuwe termijn als burgemeester van Leuven, maar iedereen gaat ervan uit dat zoon Bruno hem halverwege vervangt. Politieke dynastieën, cliëntelisme en geheime voorakkoorden zijn vaste onderdelen van de Belgische politiek. "Het wordt wel minder, maar zolang ik leef zal dit niet veranderen", denkt journalist Erik Raspoet (46). Hij schreef een boek over burgemeesters, dat vorige week in Mechelen werd gepresenteerd.

ECB wil 'geen gezeik, iedereen rijk' of Helikoptergeld van ECB is sluipend gif (Derk Jan Eppink Volkskrant 11 mei 2016 p. 26):
Het grenst aan het ongelooflijke. Ruim 35 jaar na komisch duo Jacobse en Van Es doemt de slogan van hun Tegenpartij, 'geen gezeik, iedereen rijk', op in de Europese Centrale Bank (ECB). De ECB broedt op plannen om burgers duizenden euro's over te maken op hun bankrekening. In vakkringen: 'helikoptergeld'. Veel echte tegenpartijen die Europa intussen rijk is, juichen monetaire manna uit de hemel toe; evenals grote banken en politici in mediterrane landen. Helikoptergeld is echter opium voor het volk.
Mario Draghi, voorzitter van de ECB, is de grootste gelddrukker uit de Europese geschiedenis. In het Europees Parlement was ik vijf jaar lid van de 'Monetaire Dialoog' met de ECB-voorzitter. Tijdens een bijeenkomst omschreef ik hem als de 'James Bond van de eurozone'. Bond heeft een 'licence to kill'; Draghi een 'licence to print'. Hij kon de vergelijking niet waarderen.
Aan voorstanders geen gebrek. Willem Buiter, hoofdeconoom van Citigroup, is zelfverklaard profeet van helikoptergeld. De Deutsche Bank omschrijft het als 'mooiste geschenk voor Europa'. Scepsis is gepast. Grote banken zijn altijd voor gelddrukken. Zij beleggen het om vlak voordat de bubbel barst het hazenpad te kiezen. Belastingbetalers draaien op voor de verliezen. De leider van de Britse Labour Party, Jeremy Corbyn, is ook voor. Hij spreekt over 'geld voor het volk'. Marine Le Pen, leider van het Nationaal Front in Frankrijk, eist eveneens een drukpers in hoogste versnelling.
Helikoptergeld is sluipend gif. Welvaartcreatie ontstaat uit werk gebaseerd op goed onderwijs, innovatie, ondernemerschap, open markten en prikkels tot prestatie. Gelddrukken brengt geen welvaart. Helikoptergeld is verslavend als ooit het opium in China. Waarom niet 10 duizend euro voor iedereen of een basisinkomen? Otmar Issing, ex-hoofdeconoom van de ECB, waarschuwt in Die Welt: 'Als deze zondeval eenmaal is opgetreden, is er geen houden meer aan'.

Krijgen we Wilders - Klaver? (Martin Sommer Volkskrant 29 april 2016 p. 19):
Stagnatie van inkomensgroei betekent tegenwoordig succes voor rechtse politiek.
Wat Oostenrijk en TTIPgemeen hebben: de onttakeling van de globalisering als symbool van het goede, het ware en het schone. Dit schrijft commentator Wolfgang Münchau nota bene in de Financial Times. Een omineus stuk, dat begint met de vaststelling dat het besteedbare inkomen twintig jaar nauwelijks is gegroeid. Globalisering beloofde gouden bergen maar bracht, aldus Münchau, de eeuwigdurende hervormingen, lagere lonen, flexibelere arbeidsomstandigheden, pensioenaanpassingen. Alles om mee te kunnen in de wereldwijde ratrace.
Het artikel sloot wonderwel aan bij mijn stukje van vorige week, toen ik aanliep tegen het bbp als onbetrouwbare maat voor de nationale welvaart. De afgelopen decennia is het bruto binnenlands product fors gegroeid, hoe kon de ontevredenheid zo groot zijn? Dat was de vraag. Slechts een klein deel van die groei bleek bij de burgers terecht te zijn gekomen. Sinds 1997 is de koopkracht in Nederland nauwelijks toegenomen. Dat mag je stagnatie noemen, stiekeme stagnatie, aangezien je er niets van terugvindt in de groeicijfers. In Amerika, waar hetzelfde speelt, spreekt men van 'the dirty little lie'. Trump wijst op die leugen en dat verklaart zijn succes: it's the economy, stupid!
Maar ook de overheid roomt een groter deel af van het inkomen dat voorheen naar de huishoudens ging. DNB noemt de gezondheidszorg, die sinds de eeuwwisseling fors duurder is geworden, en de verdubbeling van de pensioenpremies. Maar net als in het bedrijfsleven is ook hier een verschuiving van laag naar hoog zichtbaar. Aan de onderkant hebben gemeenten het eenvoudige werk afgestoten of afgeschaft; aan de bovenkant zitten nog evenveel beleidsambtenaren als voorheen. Bovendien profiteren hogere inkomens aanzienlijk meer van overheidsregelingen en subsidies (Profijt van de overheid, SCP 2011).

VPRO Tegenlicht Volk Macht en Varoufakis (24 april 2016):
Hoe zou een nieuw, werkelijk democratisch bestuurd Europa eruit gaan zien? Als minister merkte Varoufakis dat een politicus helemaal geen macht heeft. Die ligt bij degenen die de economie beheersen. Bij de presentatie van zijn nieuwe beweging DiEM25 (Democracy in Europe Movement 25) bindt hij de strijd aan met de financiële sector en grote bedrijven die volgens hem de politiek kannibaliseren.
In de City of London vinden we een ‘staat binnen de Britse staat’, die model staat voor het einde van de democratie en de macht van corporate Europe. Een situatie die volgens de Duitse socioloog Wolfgang Streeck onhoudbaar dreigt te worden. Hij legt haarfijn bloot hoe we met steeds nieuwe financiële kunstgrepen een politieke crisis in Europa hebben afgekocht en de ‘dag des oordeels’ uitgesteld.

Huizen alle gekken in Athene? (Peter de Waard Volkskrant 30 juni 2015 p. 25):
Soms moeten de samenzweringstheorieën van Krugman met een korreltje zout worden genomen, maar dit keer heeft hij een punt. De indruk wordt gevestigd dat de Grieken telkens hun kont tegen de krib gooien, als de Eurogroep een zoveelste vergaande tegemoetkoming doet. In werkelijkheid was het de trojka van IMF, ECB en EU die vorige week de Griekse voorstellen afwees. De regering van premier Tsipras toonde met die voorstellen durf door een enorme aanvaring met de achterban te riskeren, maar kreeg stank voor dank.
En dat zou heel goed kunnen passen in de Brusselse strategie de Griekse regering te verketteren. Het minste verwijt is nog dat van bestuurlijke onervarenheid bij de huidige Griekse regering. De andere verwijten zijn onbekwaamheid, ongeschiktheid en zelfs complete gekte. Elke keer dat een akkoord dichtbij lijkt, zouden Tsipras en zijn minister van Financiën Varoufakis als een olifant door de porseleinkast stappen. Dijsselbloem valt niets te verwijten, net als IMF-directeur Christine Lagarde en Commissievoorzitter Juncker. 'Dijsselbloem heeft het goed gedaan', aldus Het Financieele Dagblad na gesprekken met de betrokkenen bij de onderhandelingen. Dat Varoufakis vrijdag uit de onderhandelingen liep en premier Tsipras 's avonds laat een referendum uitriep, is blijkbaar niet Dijsselbloem kwalijk te nemen.
Bij zijn aantreden twee jaar geleden kreeg Dijsselbloem terecht complimenten voor de wijze waarop hij het Cypriotische conflict oploste. Maar in de voortslepende en nu mislukt lijkende onderhandelingen met de Grieken heeft ook hij gefaald. Waar twee kijven hebben twee schuld, zeker in een geval waar de een (de Grieken) veel meer heeft te verliezen dan de ander (EU). Maar Brussel weigert ook maar een klein deel van die schuld bij zichzelf te zoeken.

EUrocrisis (Jan Willem Jongejans 5 december 2011): Geldsector is gebaat bij een permanente crisis vanwege het nieuwe verschijnsel van de ‘financialisering’
De financiële sector groeide de afgelopen 30 jaar vier keer sneller dan de echte economie.
In een zeer opvallende opiniebijdrage van promovendus Raymond van de Wiel (de Volkskrant, 5 december 2011) aan de University of London, biedt een nieuwe kijk op de huidige financiële markten. Hij is de uitvinder van de term ‘financialisering’, een geheel nieuw begrip binnen de economische wetenschap. En dit begrip heeft direct met de huidige schuldencrisis te maken, die voortvloeit uit de kredietcrisis van 2007.
De huidige crisis is onderdeel van een recente cyclus van economische crises (Mexico 1994, Zuid-Oost Azië 1997, Rusland 1998 en Argentinië 2001) die uitmondde in het instorten van de huizenmarkt in de VS, die de westerse economieën hebben bereikt.

Welvaart is meer dan geld, vindt Kamer of Kamer: ook brede welvaart jaarlijks meten (Ariejan Korteweg Volkskrant 21 april 2016 p. 16):
Welvaart is meer dan geld alleen. Het omvat ook fijne buren, vrienden, een goed leven voor je kinderen en je ouders, geen angst voor terrorisme of ouderdomskwalen. Intussen beperkt het bbp (bruto binnenlands product) waaraan wij onze welvaart afmeten, zich tot economische factoren. Daarom moet het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) elk jaar een Monitor Brede Welvaart publiceren. Over de stand van die brede welvaart moet de Tweede Kamer elk voorjaar in debat met de regering.
Breed welvaartsbegrip
Een breed welvaartsbegrip strekt zich uit over alle ministeries. Een jaarlijks debat zou dan ook niet alleen met de minister van Economische Zaken moeten worden gevoerd, vindt Grashoff. Met wie wel, daar wil hij nog niet op ingaan.
Of de geesten rijp zijn voor een breed welvaartsbegrip? Grashoff wijst op de kamerbrede steun: een commissie waarin zowel VVD als SP vertegenwoordigd zijn, kan zich in deze aanbevelingen vinden. 'De eerste voorlopers van het bbp dateren van het begin van de vorige eeuw. Dat het decennia kost om een instrumentarium te ontwikkelen dat naast dat bbp bruikbaar is, vind ik zo vreemd nog niet.

World Online
In 1998 startten de voorbereidingen voor de beursgang van World Online, nadat de Zwitserse familie Sandoz een meerderheidsbelang in World Online nam voor $150 miljoen. Brink begon met de voorbereidingen van de beursgang van World Online, en werd in korte tijd het symbool van de Nieuwe Economie. Haar voornaamste adviseur was Rijkman Groenink van de ABN AMRO Bank NV.

Weg bij de bonuscultuur van banken (Pieter Klok, Xander van Uffelen interviewen Kilian Wawoe Volkskrant 4 januari 2010):
Kilian Wawoe is ervan overtuigd dat je bonussen moet verbieden. Wawoe constateerde na onderzoek dat de bonussen vaak onjuiste prikkels geven. Het idee is dat bonussen medewerkers aanzetten tot steeds betere prestaties, maar in de praktijk wordt vaak het omgekeerde bereikt.
Een door bonussen opgejaagde handelaar maakt wellicht op korte termijn meer winst, maar gaat op lange termijn veel meer risico’s aan.
Het ministerie van Financiën heeft de wens uit de sector om zichzelf te reguleren te snel overgenomen.
Hij wil met zijn bevindingen buiten de bank proberen een nieuw beloningsmodel te ontwikkelen.
Mensen zijn nu eenmaal niet gemaakt voor zelfkritiek, bankiers ook niet.
Zijn kritiek is vooral gericht op de commissie-Maas en op de onmacht om de banken een cultuuromslag te laten maken.

World Online: vernietigende uitspraak voor Nina Brink en ABN (Henk Willem Smits 27 november 2009):
De uitspraak van de Hoge Raad in de zaak World Online is een stevige tik voor ABN Amro, Goldman Sachs en Nina Brink. In zijn uitspraak gaat de Hoge Raad nog verder dan het gerechtshof op punten van misleiding en koersmanipulatie. Advocaat Hendrik Jan Bos zegt tegen Quote dat hij nu gaat onderzoeken of Nina Brink persoonlijk aansprakelijk is voor het beleggersdrama.

IMF: bankensysteem in gevaar (Peter de Waard Volkskrant 14 april 2016 p. 30):
De stabiliteit van het financiële systeem staat onder steeds grotere druk. Met name in de eurozone is een grote schoonmaakoperatie nodig onder slecht renderende banken.
Vooral in Italië, Oostenrijk, Spanje en Duitsland moet het versplinterde bankensysteem worden aangepakt. Als dat niet gebeurt, dreigt een herhaling van de crisis van 2008-2009. Tegelijkertijd zou het bbp hierdoor met 4 procent kunnen dalen.
Dit schrijft het IMF in het woensdag gepresenteerde Global Financial Stability Report, dat bij de voorjaarsvergadering werd gepresenteerd. IMF-directeur José Viñals stelde vast dat de risico's voor een crisis in het financiële systeem voor het eerst sinds 2011 weer flink zijn toegenomen. Een van de oorzaken is dat er te veel banken zijn. 'De overcapaciteit aan banken moet worden opgelost', zei hij. Als dat gebeurt, zullen de resterende banken meer speelruimte krijgen, hetgeen beter is voor de economie.

Pleidooi voor fiscaal fatsoen (Christiaan Vos interviewt Jasper Rietman de Volkskrant 9 april 2016, katern Vonk p. 6-7):
Panama Papers: belastingontwijking is legaal
Niemand betaalt graag veel belasting. Maar de manier waarop de allerrijksten hun fiscale zaakjes regelen, bijvoorbeeld via Panama, is immoreel. Hoog tijd dat de staat ons daartegen beschermt, zegt Christiaan Vos.
Andere regels
In zekere zin is er niets nieuws onder de zon. De Panama Papers laten zien wat al vele decennia aan de hand is. Iedereen weet dat Zwitserland lang aan een absoluut bankgeheim heeft vast kunnen houden, net als Liechtenstein en Luxemburg. Dat had vroeger ook een zweem van romantiek: hebzucht en Zwitserse franken. Maar er is ook iets veranderd: 'Greed is good', zei Gordon Gekko in Wall Street uit 1987. Toch belandt hij aan het eind van die beroemde film in de cel. Drieëntwintig jaar later, in Wall Street deel II, is dezelfde Gordon Gekko net terug uit de gevangenis en herinnert hij zich zijn uitspraak, maar laat daar, ogenschijnlijk verrast, op volgen: 'Nowadays, greed is legal.'
Hebzucht
Onder invloed van het neoliberale denken mochten hebzucht en deregulering de laatste decennia hand in hand gaan. Beïnvloed door de Amerikaanse schrijfster Ayn Rand, die egoïsme als hoogste deugd presenteert, is de moraal van zakendoen zichtbaar gewijzigd. Behalve de kredietcrisis van 2008 - die grote economische schade heeft aangericht, waar we allemaal nog steeds de prijs voor betalen - heeft dit ook geresulteerd in de meeste miljardairs aller tijden.
Informatie-uitwisseling
Dat helpt superrijken, dictatoriale regimes, multinationals, criminele organisaties en internationaal werkende adviseurs om zaken diep verborgen te houden. Gesteund door landen waar het geheimhouden van vermogen nog steeds mogelijk is, zoals Zwitserland, Panama en een hele trits andere belastingparadijzen, vertoeven ze het liefst in een afgezonderde schil rondom onze aarde. In deze op geheimen gebouwde schil, waarbinnen een eigen moraal lijkt te gelden, kunnen ze hun maatschappelijke verantwoordelijkheid ontlopen en hoeft niemand fiscaal kleur te bekennen. Dat is moreel verwerpelijk en we moeten hen daar op aanspreken. Maar het is ook beangstigend, want het versluiert de ware macht in de wereld. Zijn het dan toch de miljardairs en de multinationals die de wereld runnen?
De schaal waarop dit alles gebeurt, laat vooral het falen zien van de terugtrekkende overheid, waarbij de prioriteit van politici ligt bij de individuele vrijheid, ten koste van het gemeenschappelijk belang. Het wordt tijd dat staten daar een eind aan maken en hun kerntaak serieus nemen. De maatschappij moet worden beschermd.

Nout Wellink: ECB is kamikazepiloot (FD 11 maart 2016):
De Europese Centrale Bank (ECB) gedraagt zich als een kamikazepiloot en gaat veel te ver bij het verruimen van het monetair beleid. Dat zei Nout Wellink, tussen 1997 en 2011 president van De Nederlandsche Bank, donderdagavond in Nieuwsuur. Hij reageerde daarmee op het pakket maatregelen van de Europese Centrale Bank om het monetair beleid verder te verruimen.
Volgens Wellink is de diagnose die ECB-president Mario Draghi stelt dat deflatie dreigt in de eurozone fout. 'Er is geen sprake van dalende lonen en prijzen op dit moment. Dokter Draghi blijft maar injecties geven en de dosis van het medicijn verhogen, terwijl hij zich af moet vragen of de diagnose juist is'.
Ook belemmert de ECB in de ogen van Wellink de noodzakelijke aanpassingsprocessen bij banken en bedrijven.
'Zij krijgen gratis geld en kunnen hun ondeugden continueren', zei Wellink. Hij wees er in dit verband op dat de Bank voor Internationale Betalingen (BIS) waarschuwt dat de lage rente de productiviteitsgroei in westerse landen heeft gehalveerd. Op de vraag hoe bezorgd hij is op een schaal van 1 tot 10 zei Wellink: 'negen'.

Belastingontwijking is diefstal (Ewald Engelen 26 oktober 2016):
Ewald Engelen over het nieuwe boek van econoom Gabriël Zucman, die berekent dat honderden misgelopen miljarden zich ophopen in belastingparadijzen en zich verbijsterd afvraagt waarom de EU de ex-baas van zo'n 'rovershol' tot president van de Europese Commissie koos.
Belastingontwijking is een plaag. Dat stelt de Franse econoom Gabriël Zucman in zijn zojuist verschenen Hidden Wealth of Nations: The Scourge of Tax Havens. Ik ben het hartgrondig %blackmet hem eens. Het holt de belastinggrondslag uit; het herverdeelt de kosten van het onderhoud van onze infrastructuur van rijk naar arm; het ondermijnt fiscale solidariteit; het voedt politiek wantrouwen; het creëert een ongelijk speelveld voor al die bedrijven die hun activiteiten niet achter brievenbusmaatschappijen kunnen verstoppen of blikken bespottelijk dure advocaten en fiscalisten kunnen opentrekken. Het is diefstal.

De corrigerende werking van de overheid, in de rol van 'dominee', is door de kamerbreed ingevoerde marktwerking door diezelfde overheid, in de rol van 'koopman', voor een belangrijk deel verloren gegaan. Of met andere woorden de individuele 'u vraagt, wij draaien' (lobbyisten) belangen prevaleren boven de collectieve belangen.

ECB maakt pensioenen nog onzekerder of Pensioenen kraken in hun voegen door rentebesluit ECB (Yvonne Hofs Volkskrant 11 maart 2016 p. 1):
De renteverlaging door de Europese Centrale Bank kan desastreus uitpakken voor de pensioenfondsen. De kans dat zij hun beloften niet kunnen nakomen, is flink gestegen.
De pensioenfondsen pleiten ervoor dat de hoogte van hun pensioen volledig afhankelijk wordt van het beleggingsrendement dat het fonds behaalt. Het pensioen dat de fondsen te bieden hebben verschilt dan kwalitatief nauwelijks meer van de zogenoemde 'beschikbare premiepensioenen' die verzekeraars verkopen.
Als de pensioenfondsen hun zin krijgen, zijn Nederlandse pensioenen in slechts vijftien jaar tijd afgetakeld van gegarandeerde, welvaartsvaste uitkeringen naar 'kanspensioenen' die geen zekerheid meer bieden. Een verslechtering die het gevolg is van twee ernstige beurscrises, een snel stijgende levensverwachting, te optimistische ramingen en last but not least het rentebeleid van de ECB.

De chronische crisis of (Rens van Tilburg Volkskrant 9 maart 2016 p. 22):
Mijn eerste column verscheen op het dieptepunt van de eurocrisis (, 15 februari 2012). Een half jaar voordat ECB-president Draghi de markten kalmeerde door whatever it takes te beloven om de euro te behouden.
De column was 'een oefening in optimisme'. Ik bepleitte een deal tussen Noord- en Zuid-Europa, een uitruil van hervormingen, schuldkwijtschelding en hogere begrotingstekorten.
Voor Nederland bepleitte ik minder hypotheekrenteaftrek en een hogere pensioenleeftijd. Politieke taboes waarmee inmiddels een begin is gemaakt. Alleen schuldkwijtschelding blijft onbespreekbaar. Wat vooral hielp, was de ongekende monetaire stimulering: een rente van bijna 0 en de belofte van 1.460 miljard nieuwe euro's.
Dit monetaire medicijn bleek niet enkel een zegen. Met de ergste economische pijn nam het bij overheden ook de bereidheid weg om hun bijdrage te leveren. Door de verdoving kan de kwaal ongemerkt verergeren. Wereldwijd is de schuldenberg na 2008 versneld verder gegroeid. In Amsterdam en Utrecht steeg, met de huizenprijs, de hypotheekschuld weer met percentages in de dubbele cijfers.
Deze ongekende schuldniveaus belemmeren een terugkeer naar normale renteniveaus. We zijn verslaafd aan goedkoop geld. Een gevaarlijke verslaving, omdat die verdere financiële instabiliteit voedt.
De crisis is zo verworden tot een chronische kwaal. Ondanks de ongekende monetaire stimulering en een historisch lage olieprijs groeit de euro-economie maar mondjesmaat. De werkloosheid blijft hoog.

Rijksbegroting Minder schuld, meer groei (2014):
In dit hoofdstuk worden de macro-economische ontwikkelingen van Nederland behandeld in internationaal perspectief om een antwoord te kunnen formuleren op de beleidsuitdagingen voor de lange termijn. Hoofdstuk 1 stond in het teken van het actuele economische beeld en de kabinetsplannen. Nu komen de structurele ontwikkelingen aan bod: de sterktes, zwaktes, kansen en bedreigingen.

Onderzoek experimenteel economen deugt vaak niet (Martijn van Calmthout Volkskrant 4 maart 2016 p. 4):
Na de psychologen hebben nu ook de experimenteel economen een probleem: uit een nieuwe studie in Science blijkt dat ruwweg eenderde van hun gepubliceerde onderzoeksresultaten niet klopt als het onderzoek wordt overgedaan. Uitkomsten die wel kloppen, blijken bij herhaling gewoonlijk ook flink minder hard dan in het origineel.

Vernieuwend (Thomas de Boer econoom Volkskrant 4 maart 2016 p. 22):
Job van Exel, Erasmusuniversiteit, gaat de economische wetenschap vernieuwen. 'We combineren economie ook met geesteswetenschappen zoals filosofie en theologie. [...] En dat is vernieuwend.'
Job moet zijn klassieken eens gaan lezen. Adam Smith, de grondlegger van de 'moderne' economie, was moraalfilosoof en schreef, naast het standaardwerk Wealth of Nations, onder andere over de ethiek van het economisch handelen. Dat wiel is al uitgevonden.

Leve het kapitalisme? (Ton van Rietbergen, economisch geograaf aan de Universiteit Utrecht Volkskrant 2 maart 2016 p. 26):
Arnon Grunberg kon het weer niet laten om het kapitalisme te prijzen en alle studies die op de enorme ongelijkheid wijzen als een vorm van geloof te zien (Voetnoot, 27 februari). Hij meent, met econoom Deidre McClosky aan zijn zijde, dat deze ongelijkheid geen nadelige economische gevolgen heeft.
Toch ken ik geen enkele andere econoom die de huidige ongelijkheid in de VS waarbij 50 procent van het nationale inkomen bij de befaamde bovenste 1 procent terecht komt, als zinnig ziet. Tenslotte spendeert deze rijke groep maar een beperkt deel van inkomen aan consumptie, toch het stokpaadje van Grunberg. Of zoals een rijke producent van kussens in de prachtige VPRO documentaire Inequality for all rondom hoogleraar economie Robert Reich het zegt: die rijken kopen ook maar op zijn hoogst twee kussens.
In diezelfde documentaire laat Reich zien dat het toptarief in de VS ooit 91 procent was en de economische groei ruim boven de 4 procent. Daar steekt het huidige topbelastingtarief van 30 procent en de economische groei (minder dan 2 procent) schril bij af. En als zelfs top-belegger Warren Buffet zich afvraagt waarom hij minder belasting betaalt dan zijn secretaresse, zou ook Grunberg moeten zien dat het hier geen geloof maar feiten betreft.

Professor Robert Reich toont aan dat vergaande inkomensongelijkheid de Amerikaanse droom onmogelijk maakt. (4 december 2014):
Toen Bill Clinton hem presenteerde aan de pers als minister van Werkgelegenheid kwam hij nauwelijks boven de microfoons op de katheder uit. Maar wat Robert Reich ontbeert in lengte – hij meet slechts 1.50 meter – compenseert hij met bevlogenheid en humor. Als hij zich voorstelt aan een nieuwe lichting studenten die zijn college over inkomensongelijkheid aan de toonaangevende universiteit van Berkeley komen volgen, vraagt hij of ze zich de tijd van Carter kunnen herinneren, voor wie hij nog werkte. De zaal, overduidelijk te jong, blijft stil. ‘En daarvoor werkte ik nog als speciaal gezant voor president Lincoln,’ vervolgt Reich op droge toon maar met perfect gevoel voor komische timing.
Centraal staat de opvatting dat inkomensongelijkheid slecht is voor iedereen. Niet alleen voor mensen met de laagste inkomens en de middenklasse, maar ook voor de rijkste één procent. Het is de middenklasse die de economie draaiende houdt, en in de VS zit inmiddels genoeg zand in de motor om hem piepend en krakend tot stilstand te krijgen. Reich presenteert een pak maatregelen om die motor weer aan te zwengelen. ‘Bah, een gortdroog onderwerp en dat op de late avond. Ook nog met statistiek zeker?’ Nou, om eerlijk te zijn, ja. Maar met archiefbeelden en gestileerdegraphics en Reichs subtiele humor weet Kornbluth een boeiende documentaire met artistieke flair neer te zetten.

'Economieën EU en VS tonen tekenen herstel' (ANP 29 feb 2016)
De Europese en Amerikaanse economie laten tekenen van herstel zien. Dat heeft minister van Financiën en eurogroepvoorzitter Jeroen Dijsselbloem gezegd tegen de Duitse zakenkrant Handelsblatt na een conferentie met zijn ambtgenoten van de G20, een overlegorgaan van negentien grote landen en de EU.
,,We verkeren niet in een crisis-modus, benadrukte de bewindsman, die ook in China nog een groot groeipotentieel ziet. Hij reageerde daarmee op de roep van ,,sommige deelnemers van de top om als G20 meer actie te ondernemen. Volgens Dijsselbloem is het wel belangrijk dat er structurele hervormingen worden doorgevoerd om verdere economische groei te bewerkstelligen.

1,25 miljoen armen in Nederland of Treurig beeld: langdurige armoede in Nederland hardnekkig (Peter de Waard Volkskrant 1 maart 2016 p. 8):
Het aantal Nederlanders dat in langdurige armoede verkeert, is door de economische crisis snel gestegen. Dit blijkt uit een onderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) naar hardnekkige armoede in Nederland.
Voor mensen met een ontoereikend pensioen (meestal alleen AOW) is de kans om uit de armoede te geraken helemaal gering. 'Bij bijna 60 procent van de arme gepensioneerden is sprake van langdurige armoede', stelt Hoff. Gepensioneerden zijn relatief gezien niet zo vaak arm, maar als ze het zijn, dan vaak langdurig.
Een andere bevolkingsgroep die een hoog percentage armen telt, zijn niet-westerse immigranten met minderjarige kinderen. Van de armen onder hen is 66 procent langdurig arm.

Donderwolk boven de wereldeconomie of Kapitaalvlucht is donderwolk boven de wereldeconomie (Peter de Waard Volkskrant 1 maart 2016 p. 29):
Enorme hoeveelheden geld vliegen onbeperkt de wereld over - naar plaatsen waar het rendement het hoogst is. Zwakkere economieën delven het onderspit.
Joseph Stiglitz stelt dat de opkomende- en ontwikkelingslanden te weinig hebben geleerd van vorige crises. Zo zijn er te weinig beperkingen ingevoerd voor met buitenlandse valuta gefinancierde investeringen. Hij pleit ervoor deze schulden om te zetten in indexobligaties die worden gelinkt aan het bbp. Daarnaast kunnen opkomende landen een daling van hun valutakoers benutten door hun staatsschuld op te kopen indien ze daar, zoals China, tenminste voldoende reserves voor hebben. Maar hij is ook zeker niet afkerig van kapitaalcontroles.
Vrij kapitaalverkeer vergroot ongelijkheid
Maatregelen die tot doel hebben het kapitaalverkeer te liberaliseren, zijn vooral goed voor de kapitaalbezitters. Het leidt tot een daling van het loonbestanddeel in het bbp en toenemende ongelijkheid.
Davide Furnerci' en Prakash Loungani hebben de effecten van alle liberaliseringsmaatregelen nu bestudeerd. Dat waren er in de jaren negentig 23 in de rijke westerse landen en 58 in de opkomende landen. In het eerste decennium van deze eeuw waren het er iets minder. 'Maar in al die gevallen zijn de effecten op toenemende inkomensongelijkheid significant', stellen zij vast.

G20: renteverlaging en geldpers zijn als oppeppers uitgewerkt (Peter de Waard Volkskrant 28 februari 2016 p. 21):
Het probleem is dat er geen overeenstemming is over er dan wat wel moet worden gedaan als het monetaire wapen niet meer werkt. De regering-Obama wil de overheidsuitgaven opvoeren, maar krijgt daarvoor geen steun van de Republikeinen. De Britse minister van Financiën Osborne wil juist verder bezuinigen. En de Duitsers zijn ervan overtuigd dat budgettaire stimulering de crisis juist zal verergeren, omdat daardoor de al hoge schulden nog verder toenemen. Alleen China is bereid het tekort weer op te voeren. Voor hervormingen (lees: flexibeler arbeidsmarkten en lagere pensioenen) is al helemaal weinig steun.
De G20 verklaarde verder dat een Brexit (het uittreden van Groot-Brittannië uit de Europese Unie) een schok zou kunnen zijn voor de wereldeconomie.

Vernietiging of Onze argumenten voor oorlog en vernietiging (Arnon Grunberg de Volkskrant 29 februari 2016):
'Je zou kunnen zeggen dat oorlog een pretpakket is voor voornamelijk jonge mannen', aldus Johan van der Dennen, senior onderzoeker aan de Rijksuniversiteit Groningen, in een boeiend artikel van Cor Speksnijder over het ontstaan van oorlog, zaterdag in de Volkskrant.
Een andere mooie uitspraak in datzelfde artikel van archeoloog David Fontijn: 'Sociaal gedrag heeft twee kanten: samenwerken en elkaar tegenwerken.'
Toch betwijfel ik dat oorlog 'van nature' in mensen zit. Mensen kan vrijwel alles worden aan- en afgeleerd.
In Vuur en beschaving koppelt socioloog J. Goudsblom het civilisatieproces en daarmee ook oorlog aan ons vermogen om het vuur te beheersen. Hij spreekt over 'het toegenomen vermogen van mensen om het vuur in te zetten tegen alles waarvan zij vinden dat het voor vernietiging in aanmerking komt.'
Dat is de interessantere vraag: welke argumenten gebruiken mensen om te verklaren dat een ander voor vernietiging in aanmerking komt? Veranderen die argumenten?

Inkomensongelijkheid of Inkomensongelijkheid als religie (Arnon Grunberg Volkskrant 27 februari 2016):
'Om redenen die ik nooit helemaal begrepen heb, vinden mensen het fijn om te horen dat de wereld naar de verdoemenis gaat', schreef Deirdre McCloskey, een econoom die ik bewonder.
Ja steeds weer vind je mensen die geloven dat je pas een moreel hoogstaand wezen bent als je er in de openbaarheid van getuigt dat de wereld naar de klote gaat.
Neem inkomensongelijkheid. Sommigen denken dat inkomensongelijkheid al eeuwenlang alleen maar aan het toenemen is. McCloskey stelt echter dat inkomensongelijkheid alleen maar iets toeneemt vanaf 1980, en dan ook uitsluitend in een aantal landen, te weten de VS, het VK en Canada.
Bovendien stelt ze de terechte vraag of inkomensongelijkheid an sich iets slechts is. Dat is inderdaad onduidelijk.
Elke samenleving zal inkomensongelijkheid kennen, maar inkomensongelijkheid tussen landen neemt af. Ach, het geloof dat de armen alleen maar armer worden, is troostrijker dan het geloof in God.

Zelfbewust en trots ten onder of Met begrotingsregels Jeroen Dijsselbloem win je geen verkiezingen (Rens van Tilburg Volkskrant 24 februari 2016 p. 26):
Over een jaar mogen we weer naar de stembus voor een nieuw parlement. De kans dat u uw stem kunt uitbrengen op Diederik Samsom acht ik klein. De PvdA gokte op een aantrekkende economie. Bezuinig in het begin van je regeerperiode en stimuleer tegen het einde. Het is een veelgebruikt recept dat doorgaans goed uitpakt. De kiezer leeft nu eenmaal in het hier en nu.
In Het Parool van 19 decemberstelde Jeroen Dijsselbloem nog tevreden vast: 'Toen we begonnen was het crisis, die hebben we mooi onder controle gekregen.' De immer bescheiden PvdA-minister van Financiën en voorzitter van de eurogroep rekende overigens op weinig waardering: 'Mensen zullen eerder zeggen dat het drie jaar eerder had moeten gebeuren.'
Het optimisme van de PvdA-top is net zo hardnekkig als het werkloosheidsprobleem. Het is hopen met de moed der wanhoop. Nadat de PvdA was aangetreden, knalde de werkloosheid omhoog. Ook volgend jaar zullen er nog steeds veel meer arbeiders werkloos langs de kant staan dan toen de PvdA aantrad. Het blijft zo tegenvallen doordat de sociaal-democraten het echte probleem van de eurozone steevast hebben genegeerd.
Wat is er aan de hand? Terwijl Samsom zijn partijgenoten moed insprak verscheen een interview met de econoom Richard Koo in NRC Handelsblad. Koo bestudeert sinds de jaren tachtig de Japanse economie. Voor de problemen daar muntte hij de term 'balansrecessie'. Kern van het probleem is namelijk dat als iedereen tegelijk zijn financiële balans gaat herstellen, als iedereen tegelijk zijn schulden afbetaalt, de economie onvermijdelijk tot stilstand komt.
Het is dan aan de overheid om de economie aan de praat te houden. Hameren op begrotingsdiscipline, zoals in de eurozone nu al jaren gebeurt, is dan contraproductief. Koo: 'Het is absoluut angstaanjagend hoe dicht we bij een Grote Depressie zijn. Als Duitsland zijn zin krijgt, als uw minister van Financiën zijn zin krijgt, dan kunnen we daar nog terechtkomen ook.'
Ik ben vooral benieuwd naar het oordeel van deze nieuwe leider over de eurovoorzitter. Dat zal iets zeggen over zijn of haar beloftes. Beloftes die ongetwijfeld prachtig zullen klinken, net als in 2012.

Grunberg versus Terlouw (Dini Hogenelst Volkskrant 23 februari 2016 p. 22):
Ook ik las als kind alle boeken van Jan Terlouw. Wel geen vijf tot tien keer, zoals Arnon Grunberg, maar wel twee of drie keer - maar wij hadden dan ook televisie, en Grunberg niet.
Grunberg vindt Terlouw een vriendelijke man (Voorpagina, 22 februari), en dat lijkt mij ook, ook al heb ik Terlouw nooit ontmoet. Ook Grunberg lijkt mij trouwens de vriendelijkheid zelve. Maar ik vind het nogal onvriendelijk om, zoals Grunberg doet, Terlouw 'zelfgenoegzame nostalgie en tot niets verplichtend populistisch idealisme' te verwijten.
En zeer onterecht bovendien. Terlouw is 84 jaar en spreekt zich nog steeds uit over politiek en samenleving. Een gefundeerde mening geven zoals Terlouw hier doet (Sir Edmund, 20 februari), is óók een waardevolle bijdrage. Grunberg zelf doet trouwens weinig anders dan gefundeerde en soms, zoals hier, ongefundeerde meningen geven, en wordt daar alom (ook door mij) voor gewaardeerd.
We moeten nog maar afwachten wat Grunberg zelf, als hij het mag beleven, nog te melden heeft op zijn 84ste.
Laten we bovendien niet vergeten dat Terlouw zich drie decennia lang, in de jaren zeventig, tachtig en negentig, met hart en ziel heeft ingezet voor de Nederlandse samenleving. Als Kamerlid, vice-premier, minister, secretaris-generaal en als commissaris van de koningin. En dan schreef hij ook nog een aantal prachtige kinderboeken, die ongetwijfeld hebben bijgedragen aan de ontwikkeling van moreel besef van talloze kinderen.
Zo iemand zelfgenoegzaamheid en tot niets verplichtend populisme verwijten, slaat echt nergens op.

Nout Wellink, president van de Nederlandse Bank (DNB) blijkt reeds vanaf 2005 lid te zijn van de Trilateral Commission (TLC), de door David Rockefeller van de Chase Manhattan Bank (thans JP Morgan Chase) opgerichte belangengroep waarin de mondiale bankierslobby samen met andere leden van de 'elite of finance and industry' bouwt aan een nieuwe wereldorde.
Dit lidmaatschap werpt een alarmerend licht op de rol van Wellink in de huidige kreditcrisis, daar het geen geheim is dat de TRC als voornaamste doelstelling heeft: het dienen van de belangen van de banken. Wij voegen daar in een adem aan toe: ten koste van de burger. Bailout with Nout!
De FED vervult thans een leidende rol bij de 'bailout' van de grootste Amerikaanse banken: het -zonder enige restrictie- opendraaien van alle geldkranen voor de banken ten koste van de burger. Nout Wellink is thans leidend in een 'Nederlandse bailout' waarbij ook honderden miljarden aan geld van de belastingbetaler in de kassen van de banken wordt gepomt. Net als in de VS wordt bij deze 'Nederlanse bailout' ook niet de democratische weg van besluitvorming bewandeld. Hiermee handelt Wellink dus in direct lijn met de belangen van de global banking lobby en de TLC.
Het bouwen aan een 'nieuwe wereldorde' onder leiding van een 'nieuwe elite' viz. 'world government' is reeds vanaf de oprichting van de TLC een van de main objectives geweest. Een van de middelen daartoe is het vernietigen van het huidige monetaire systeem en dit te vervangen door een new monetary system. Dit is letterlijk terug te vinden in het boek Between Two Ages van Zbigniew Brezinski, een van de grondleggers van de TLC. Wikipedia: Brzezinski was the author of the book Between Two Ages, which was published in 1970, in which he called for a new international monetary system, and it was considered to be the 'Bible' of the Trilateralists.

De Nederlandsche Bank opereert deels als zelfstandig bestuursorgaan en maakt ook deel uit van het Europees Stelsel van Centrale Banken (ESCB). DNB is verantwoordelijk voor het bewaken van de financiële stabiliteit in Nederland. Het zwakke punt in het betoog van Han de Jong is dat sinds de invoering van de euro een belangrijk deel van de verantwoordelijkheid van de Nederlandse Bank naar Brussel is verschoven.

De Britse premier Gordon Brown: De opwarming van de aarde als gevolg van de uitstoot van CO2 is potentieel het grootste gevaar voor de wereldwijde stabiliteit en veiligheid (Volkskrant 22 maart 2008). Deze conclusie staat in een rapport over de nieuwe veiligheidstrategie van Groot Brittannië. Het betekent dat de gevolgen van de klimaatverandering een grotere bedreiging voor de stabiliteit in de wereld vormen dan terrorisme.

In het rapport 'E i V' komt naar voren dat door de wereldwijde valutaoorlog onder centrale banken het paard achter de wagen is gespannen. Olav Velthuis & Noordegraaf De economische wetenschap in crisis De markt is niet perfect
Economen hebben de kredietcrisis niet voorspeld, laat staan voorkomen. Toch houden ze hardnekkig vol dat hen niets te verwijten valt. Het wordt tijd dat de wetenschap haar deuren opengooit.
De dereguleringsdoctrine uit Chicago vatte ook in de rest van de wereld post. In het Verenigd Koninkrijk onder Gordon Brown, toen nog minister van Financiën, liet men de teugels vieren. En in Nederland beklaagde Nout Wellink, president van De Nederlandsche Bank, zich dit voorjaar in Vrij Nederland dat er ‘de afgelopen jaren vanuit de politiek een gigantische druk [is] geweest om de financiële regelgeving te verminderen.

Piet Ransijn waarom we niet eenvoudig leven: overconsumptie en productie als desastreus probleem (Civis Mundi 4 augustus 2015)
De verstrengeling van cultuur, sociale structuur en macht
Niet lang na Veblen stelt Sorokin in onder meer de hedonistische consumptie van de materialistische ‘Sensate Age’ aan de kaak in Social and Cultural Dynamics (1937-41) en The Crisis of Our Age in 1941. Hij legt meer nadruk op sociaal-culturele dynamiek dan op machtsfactoren, die meer nadruk krijgen bij Wright Mills, een kritisch bewonderaar van Veblen.
De beslissende rol van de machtselite
In The Power Elite benadrukt Mills al in 1956 de rol van multinationals, zoals ook De Geus herhaaldelijk doet. Mills gebruikt niet de term ‘ruling class’ omdat het geen klasse is van politieke leiders, maar een verstrengeling van de politieke, militaire en economische elite. “Nergens in Amerika is zo’n sterk klasse-bewustzijn als onder de elite en nergens is het zo effectief georganiseerd” (p 283).
De industriële elite heeft de meeste macht gekregen, zoals blijkt in het WTE complex van techniek, wetenschap, economie, waarbij de industrie de politiek bepaalt. President Eisenhower waarschuwde reeds voor het Militair Industriële Complex. Het gaat nu meer om het Financieel Industriële Complex, volgens C Freeland, Plutocrats: The New Global Super-Rich en Joris Luyendijk, Dit kan niet waar zijn.

Europese garantie op spaargeld is te vroeg (Rens van Tilburg Volkskrant 2 december 2015 p. 26):
Hoe hebben we ooit aan zo'n halfbakken munt kunnen beginnen?
Hogere belastingen en pijnlijke bezuinigingen hier, opdat ze daar niets van hun spaargeld verliezen. Geen populaire boodschap voor een Nederlandse politicus. Toch kan dat de consequentie zijn van wat de Europese Commissie, met steun van Eurogroepvoorzitter Jeroen Dijsselbloem, nu voorstelt.
Het verband tussen de financiële gezondheid van banken en die van overheden bleek de achilleshiel van de eurozone. Verliezen bij Spaanse banken voedden de vrees voor nieuwe bankreddingen. Hierdoor daalde het vertrouwen in de Spaanse overheid. Spaanse banken kregen hierdoor nog lastiger financiering, hun achtervang leek immers minder solide. Ook namen de verliezen toe doordat de Spaanse staatsobligaties op de bankbalans in waarde daalden.
Aan deze vicieuze cirkel maakten de euroleiders in de zomer van 2012 een eind met hun besluit een bankenunie op te richten, inclusief een gedeelde garantie op het spaargeld. Sindsdien is het bankentoezicht gecentraliseerd bij de ECB in Frankfurt. Een gemeenschappelijke resolutie-autoriteit in Brussel moet failliete banken op ordentelijke wijze uiteenrafelen, zodat de essentiële en gezonde delen van de bank door kunnen en de verliezen terechtkomen bij de vermogensverschaffers van de bank. Etc.
De ECB ontdekte een jaar geleden bijna 900 miljard euro aan probleemleningen op de balansen van de eurobanken, waarvan alleen al zo'n 300 miljard in Italië. Juist de zuidelijke banken hebben nu nog relatief veel eigen vermogen, aanzienlijk meer dan de vereiste 3 procent. De financiële markt dwong hogere buffers af. Die vond de Italiaanse en Griekse overheidsgarantie altijd al minder betrouwbaar dan die van Nederland of Duitsland. Dat onderscheid tussen de eurolanden verdwijnt met één garantiestelsel. Hierdoor kan het eigen vermogen van Zuid-Europese banken zelfs gaan dalen.
Helemaal veilig zal de bankensector nooit worden. Maar het kan en moet zeker nog een stuk robuuster. Het structureel veiliger maken van de bankensector verdient daarom prioriteit. Maak banken kleiner, eenvoudiger en verhoog het eigen vermogen. Geef de toezichthouder instrumenten om bubbels te voorkomen. En maak de bankbalansen gezond. Ook dat hoort bij een volledige bankenunie. Het is daarom nu nog te vroeg om garanties af te geven.

'Als dit zo doorgaat, blazen we de welvaartsstaat op' (Rik Winkel Financiëel Dagblad 27 november 2015):
Laat er geen onduidelijkheid over bestaan: Europa moet hoe dan ook een oplossing vinden voor de vluchtelingencrisis. Anders zijn de gevolgen desastreus, aldus minister Dijsselbloem.
Denkt Nederland aan een mini-Schengen?
'Problemen moeten we samen aanpakken. Maar landen die zeggen dat het niet hun probleem is, wens ik veel geluk. Als het niet met 28 gaat, vallen we terug op Schengen of zelfs mini-Schengen. In Nederland bieden we vluchtelingen fatsoenlijke opvang, we gunnen ze rechten die we zelf gewend zijn. Maar dat veroorzaakt grote problemen. We hebben niet genoeg woningen en middelen. Dat geeft sociale spanningen. Als dit zo doorgaat, blazen we bij deze instroom de welvaartsstaat op.'

Verhofstadt en Van Baalen bewijzen in Kiev het gelijk van Moskou (Robbert de Witt Elsevier 22 feb 2014):
Rusland zegt al weken dat Oekraïne wordt opgehitst door Europa. Uitgerekend twee liberale europarlementariërs toonden op het Onafhankelijkheidsplein in Kiev het gelijk van Rusland.
Visumplicht afschaffen?
Guy Verhofstadt en Hans van Baalen schreeuwden donderdag de betogers op het Onafhankelijkheidsplein in Kiev toe dat Europa hen niet in de steek zal laten. Verhofstadt hield de betogers voor dat hun land financiële hulp moet krijgen en dat de visumplicht moet worden afgeschaft. Nou, daar zullen de meeste EU-burgers heel anders over denken.

Van Baalen: volk in Oekraïne zal zegevieren (Volkskrant 21 februari 2014):
'Dictators zullen uiteindelijk nooit winnen. Het volk zal zegevieren.' Dat zei VVD-Europarlementariër Hans van Baalen donderdagavond tijdens zijn bliksembezoek aan Oekraïne.
Samen met enkele andere liberale afgevaardigden uit het EU-parlement, onder wie de Belg Guy Verhofstadt, was hij in het centrum van Kiev, waar tegenstanders van de regering al maanden demonstreren. Daar sprak Van Baalen onder anderen met leden van de oppositie.
De liberale delegatie wilde de vreedzame oppositie op het Maidan-plein een hart onder de riem steken en verder bemiddelen tussen gematigde leden van de Partij van de Regio's van president Viktor Janoekovitsj en de oppositie.

Meindert Fennema en Eelke Heemskerk Nieuwe netwerken De elite en de ondergang van de nv Nederland (maart 2008)
15: In de afgelopen vijftien jaar is de aandelenmarkt van toenemend belang geworden voor grotere bedrijven. In 1983 werd in Nederland de beursgraadmeter European Options Exchange ingevoerd, die vanaf 1994 onder de naam Amsterdam Exchange Index (aex) bekendstaat. In 1995 werd hier een beursgraadmeter voor kleinere fondsen aan toegevoegd, de Amsterdam Midcap Index. De waarde van beursgenoteerde bedrijven in Nederland groeide in deze periode spectaculair. In 1990 waren deze bedrijven gezamenlijk goed voor iets minder dan de waarde van de totale jaarlijkse productie in Nederland (het Bruto Nationaal Product). Tien jaar later, net voor de beurskrach van 2001, waren de bedrijven tweemaal zoveel waard als de nationale productie.
99: De stijging van de inkomens van de topbestuurders hangt maar in beperkte mate met de aandelenkoers samen. Onderzoekers van de Harvard Business School hebben de inkomensstijgingen over de periode 1993 tot 1996 vergeleken met de stijging van de waarde van de aandelen. In die periode bleek het gemiddelde inkomen van de Amerikaanse bestuursvoorzitters met 166 procent te zijn toegenomen. Maar slechts 40 procent van deze stijging kon worden verklaard door betere prestaties van het bedrijf op de beurs. 60 procent van de stijging van de topinkomens had dus niets te maken met de waardestijging van de aandelen. Ook de beurskrach in 2001 had geen negatief effect op de inkomens van de bestuurders. De koersafhankelijke optieplannen werden ingeruild voor aandelenpakketten. Er is dus blijkbaar meer aan de hand dan een functioneel systeem van prikkels. Het Harvard-onderzoek naar topinkomens laat zien dat de relatie tussen bedrijfsprestatie en topinkomen helemaal niet eenduidig is. De groei van topinkomens, zo menen anderen, kan dan ook een teken zijn van een grotere machtspositie van de topmanagers ten opzichte van de commissarissen en de aandeelhouders.
Stijgende topinkomens
In 2006 verdienden de topbestuurders 300 procent meer dan tien jaar daarvoor. Vooral sinds 2002 is de groei spectaculair. Die groei zit hem vooral in de kleine groep van bestbetaalde ceo’s. De beloning van de allerduurste bestuurders is de afgelopen jaren extra gestegen. Figuur 5.1 geeft de relatieve stijging weer.

Wie helpt de gewone man? De elite redt ons niet (Koen Haegens 13 januari 2010)
Verguisd door Wilders, omarmd door progressieve denkers en politici: de elite staat weer in het middelpunt van het publieke debat. Wie meent dat een select gezelschap van weldenkenden Nederland kan verlossen van het populisme komt bedrogen uit. Of heeft een dubbele agenda.
HIJ IS EEN DIRECTEURSZOONTJE dat als Tweede-Kamerlid al meer dan een decennium tot de Haagse kliek behoort. Toch is geen toespraak van Geert Wilders compleet zonder er ten minste één keer op te hebben afgegeven: de 'multiculturele', 'weldenkende', 'linkse', 'Haagse', 'politieke', 'klimaat-' of gewoon de 'vette volgevreten links-liberale grachtengordelelite'.
Opvallend genoeg kunnen steeds meer van zijn tegenstanders zich wel vinden in dat predikaat. In een interview met Vrij Nederland afgelopen zomer zei PVDA-minister Guusje ter Horst van Binnenlandse Zaken ernaar te snakken dat 'de intellectuele elite van Nederland in opstand komt'.

Joseph Vogl Het spook van het kapitaal
In het laatste hoofdstuk van Het spook van het kapitaal fileert Vogl de economische wetenschap en haar oikodicee genadeloos. De economische wetenschap is een wetenschap die achter het scherm van haar eigen wetenschappelijkheid een normatief kader oplegt aan die economische werkelijkheid. Ze is met andere woorden performatief van aard. De politieke economie heeft zelf de gegevenheden geschapen waarvan ze de wetenschap claimt te zijn. Het produceert de werkelijkheid die het analyseert en doet die werkelijkheid als norm gelden.
Maar de praktijk ziet er volgens Vogl helemaal anders uit. Economische keuzes en oordelen zijn nooit rationele keuzes of kennisoordelen, maar in de eerste plaats esthetische oordelen. Financiële markten bijvoorbeeld zijn bovenal gebaseerd op conventies die zelf geen verdere grond hebben. Het is doxa en geen epistèmè. Vandaar ook dat de schijnbaar rationele besluitvorming van marktactoren in de praktijk leidt tot systematische dwaasheid.

Kost failliet Meavita Loek Hermans de kop? (Wilco Dekker Volkskrant 2 november 2015 p. 14):
Zes jaar geleden ging de thuiszorgmoloch failliet, onder de ogen van VVD-coryfee Loek Hermans. Vandaag oordeelt de Ondernemingskamer over mogelijk wanbeleid.
De ondergang van Meavita staat symbool voor andere semipublieke debacles: in de zorg, het onderwijs (Amarantis) en bij woningcorporaties (Vestia). De ingrediënten zijn dezelfde: ijdele bestuurders, megalomane projecten en slapende toezichthouders. De gevolgen ook: financiële problemen, ontslagen en gedupeerde 'cliënten' (patiënten, studenten, huurders). Daarom stapte Abvakabo FNV in 2009 direct naar de rechter. De bond wilde een voorbeeld stellen om herhaling te voorkomen. Elf bestuurders werden hoofdelijk aansprakelijk gesteld, zodat de schade op hen verhaald kon worden als wanbeleid officieel zou worden vastgesteld. Daarover komt vanmiddag duidelijkheid.
Dat klinkt niet best voor president-commissaris Loek Hermans.
Hij zal in elk geval blij zijn dat hij een aansprakelijkheidsverzekering heeft, zoals gebruikelijk bij toezichthouders. Maar de VVD-prominent is niet schuldig, zeggen zijn advocaten. Bij de rechtszaak over mogelijk wanbeleid vorig jaar juni betoogde 'team-Hermans' dat het onderzoek rammelde. Het beeld dat er niet of slecht werd bestuurd, was onterecht. De problemen waren vooral te wijten aan het complexe zorgbeleid, niet aan falend toezicht. Bovendien werd er op de man gespeeld, vond men, toen de Abvakabo FNV-advocaat stelde dat Hermans 'slapend rijk' werd van zijn falende toezicht, omdat hij 30 mille per jaar kreeg bij Meavita (het bleek de helft te zijn). De boosheid was des te groter omdat Hermans zich niet kon verdedigen (hij was afwezig omdat zijn vrouw plotseling was overleden) en omdat de bond er andere affaires bijhaalde, zoals het Centraal Orgaan opvang asielzoekers waar directeur Nurten Albayra vanwege een 'angstcultuur' was ontslagen.

BBP, weg er mee (Arriejan Korteweg Volkskrant 22 oktober 2015 p. 21):
Hoe een parlementaire commissie vrije tijd, geluk en veiligheid wil meten.
Al decennia staan er vraagtekens achter het Bruto Binnenlands Product (BBP) als alleenzaligmakend instrument om te bepalen hoe we er voor staan. Dat BBP doet alsof welvaart hetzelfde is als centen tellen. Robert Kennedy zei het al in 1968: het BBP meet de productie van napalm en sigarettenreclame. Maar het meet niet de gezondheid van onze kinderen of de kwaliteit van onze poëzie. Niet onze wijsheid, onze kennis en ons mededogen. Koning Wangchuk van Bhutan voerde in 1972 Bruto Nationaal Geluk in als belangrijkste indicator voor de stand van het land.
Vaak zijn het rechtse regeringsleiders die dergelijk onderzoek in gang zetten. David Cameron toonde zich ontvankelijk, in Frankrijk zette Nicolas Sarkozy in 2009 de Nobelprijswinnaars Amartya Sen en Joseph Stiglitz aan het werk, samen met de Franse econoom Jean-Paul Fitoussi - wetenschappers van linkse snit. Toen ik Fitoussi indertijd vroeg waarom rechts zijn inzichten bij links haalt, had hij een bondig antwoord. 'De simpele feiten geven rechts ongelijk en links gelijk. Dit is niet het moment om te adviseren de markt zijn gang te laten gaan.'
Het lijvige rapport van Fitoussi c.s werd welwillend onthaald bij de OESO, de EU en op de G20 van Pittsburgh, maar belandde daarna in een la. Het was crisis, economen en regeringsleiders hadden andere dingen aan hun hoofd.
Elke schijn dat deze commissie het gelijk van Jesse Klaver en diens economisme gaat aantonen, moet worden vermeden. Daarom is Groen Linkser Grashoff uiterst behoedzaam als hij over 'zijn' commissie spreekt. 'Ik zie geen waterscheiding links-rechts. We moeten af van een technocratische benadering, dat wordt breed gedeeld.

Ten strijde! Maar waartegen? of Politici trekken geen lessen uit het verleden (Rens van Tilburg Volkskrant 21 oktober 2015 p. 26):
Mede door de voortdurende economische stagnatie ligt ook nu de wereldvrede onder vuur.
In 1937 dachten de Amerikanen dat de economie voldoende was hersteld voor een belastingverhoging. Een nieuwe recessie volgde. Nu, eveneens zeven jaar na de ineenstorting van het financiële systeem, dreigt een Amerikaanse renteverhoging. Het IMF waarschuwt voor de gevolgen hiervan voor in schulden gedrenkte 'opkomende' landen als China, Brazilië en Turkije. Etc.
Eén beroepsgroep is de laatste tachtig jaar helaas met hele andere dingen bezig geweest dan lessen te trekken uit het verleden: onze politici en hun adviseurs. Destijds jaagde de zuinige Colijn de werkloosheid verder op. Hij heeft nog steeds trouwe volgelingen. Het uitmergelbeleid van de euroleiders heeft de economie ernstig beschadigd en de sociale buffers tot een minimum teruggebracht.
De stimulering moest vooral bij de centrale banken vandaan komen. Die drukten ongekende hoeveelheden nieuwe dollars, ponden en euro's. Dat nieuwe geld is helaas, bij gebrek aan vraag in de reële economie, vooral terechtgekomen in vermogensmarkten: huizen, aandelen en staatsobligaties. Meeliften op prijsstijgingen in vermogensmarkten is weliswaar snel en gemakkelijk geld verdienen, het is ook een improductieve aanwending van middelen en daarmee niet houdbaar. Opkomende markten worden zo ook weer neergaande markten. Etc.
Een kleine tachtig jaar geleden eindigde de crisis toen vele overheden gelijktijdig een ongekend 'stimuleringsprogramma' in gang zetten. Dat elimineerde de werkloosheid, deed schulden verdwijnen en leverde de economie tal van nieuwe technologieën op. Dit is weliswaar feitelijk correct, het is ook een te rooskleurige voorstelling van zaken. Want de dramatisch toegenomen overheidsuitgaven deden weliswaar wonderen voor de economie, de aldus gefinancierde Tweede Wereldoorlog kostte ook 72 miljoen mensen het leven.
Nu kan het allemaal best nog met een sisser aflopen. Het kan echter ook weer heel lelijk misgaan. De kans daarop neemt nu al jaren toe. Het laten voortmodderen van de economie is een onverantwoord risico. Te veel mensen staan te lang aan de kant. Dat voedt de ontevredenheid, de vechtlust. Het is aan de politiek om deze energie te kanaliseren. Benut de financiële ruimte die er is.
De Nederlandse overheid kan gratis geld ophalen. Investeer in de economie. Help zo mensen aan het werk. Zet daarbij in op investeringen die de economie minder afhankelijk maken van fossiele energie en eindige grondstoffen. Dat betaalt zich dubbel en dwars terug. De inspanning die nodig is voor het ecologisch duurzaam maken van de wereldeconomie is wel vergeleken met die van een oorlogseconomie. Als we dan toch ten strijde moeten trekken, laten we dan vooral de juiste strijd aangaan. Laten we inzetten op een economische stimulering die mensenlevens redt in plaats van kost.

De Nederlandse overheid kan gratis geld ophalen van Rens van Tilburg klinkt sympathiek maar er is veel meer nodig. Het hangt met ons vermogen dat we naar believen kunnen scheppen en vernietigen samen. Het leerproces op aarde was al bekend bij Socrates en Plato, maar ook al bij Zarathoustra en Vyâsadeva (Vyasa), auteur van de Bhagavad Gita (Tegenstellingen, 5D-concept en Ethisch reveil). Zonder te streven naar waarheid en rechtvaardigheid is een duurzame vrede niet mogelijk. Dus door waarheid en rechtvaardigheid centraal te plaatsen is een betere risicobeheersing mogelijk. De Bhagavad Gita beschrijft al de contouren van de unificatietheorie. Of met andere woorden de Bhagavad Gita laat al zien dat, de ‘Grondtoon van de waarheid’, de verborgen 5e dimensie, die aan de schepping, de Éne werkelijkheid ten grondslag ligt al millennia bekend is. Om in het universum de Éne werkelijkheid te illustreren wordt van de Hoofdroute gebruik gemaakt.

Vervang geldstelsel niet door iets wat slechter is (Han de Jong Volkskrant 10 oktober 2015):
Vertrouwen in ECB
Sinds het uitbreken van de crisis worden allerlei maatregelen genomen om de excessen die tot de crisis hebben geleid onmogelijk te maken. Daarbij worden forse stappen gezet, al onttrekt het grootste deel daarvan zich aan de waarneming van de mees- te mensen. En uiteraard kun je altijd twisten over de vraag of de veranderingen voldoende zijn, tekort schieten of misschien juist wel teveel zijn. De wens van de initiatiefnemers om geldcreatie en schuldcreatie los te koppelen roept de fundamentele vraag op waaraan geld zijn waarde ontleent. Ik denk dat het burgerinitiatief hier de plank gevaarlijk mis slaat. Op een eurobiljet staat de handtekening van de president van de ECB. Zo'n biljet is een schuldverklaring van de ECB aan de houder. Ik heb vertrouwen in de ECB en ben daarom bereid zo'n biljet in betaling te aanvaarden.

Na de aanslag op het World Trade Center 11 september 2001 is de Amerikaanse staatsschuld ruim $10.000 miljard gestegen en is begin 2013 meer dan $16.000 miljard.

Het beleid van Georg W. Bush is gebaseerd op het principe van ‘wie niet voor ons is, is tegen ons’. De regering Bush verdeelt de wereld in vrienden en mensen die geen vrienden zijn van Amerika. Door een conflict al vanuit de zwart-wit, 'of-of' optiek te benaderen kom je niet dichter bij een oplossing. Te vaak hoor je de doctrine ‘Wat goed is voor Amerika is goed voor de rest van de wereld’. Amerika is bevangen door de ‘as van het kwaad’ en schiet daarmee in de eigen voet. Machteloosheid komt naar voren door de angst voor het gevaar van massavernietigingswapens in Irak, die achteraf nog steeds niet zijn gevonden. Opnieuw blijkt dat de angst voor gevaar gevaarlijker is dan het gevaar zelf.

Na de val van het communisme in Oost-Europa in 1989 is ook in Westers georiënteerde landen het kapitalisme in een vrije val terecht gekomen. Alle zeilen moeten worden bijgezet om te voorkomen dat geen grote Westerse mogendheden in de afgrond (fiscal cliff) worden meegetrokken.
Bart Tromp: Waar een suïcidaal kapitalisme er inderdaad in lijkt te slagen de banden met de staat te slaken, daar blijft de staat onmisbaar om dat kapitalisme in te tomen, voor de bestwil van de burgers maar ook voor die van het kapitalisme zelf (Volkskrant 31 december 2009).

Voor het Westen geldt dat het bevorderen van de wederzijdse handelsbetrekkingen tussen landen enerzijds niet automatisch leidt tot het versterken van de democratische instituties in die landen anderzijds. In elk politiek stelsel zit een fundamentele ambiguïteit besloten.

Economie is een sociale wetenschap (Nederland) of een gedragswetenschap (Vlaanderen) die zich bezighoudt met de voortbrenging en verdeling van schaarse goederen en diensten.
De kredietcrisis leert dat de kwantitatieve modellen van het CPB geen rekening houden dat een mens meer is dan een koel en calculerend wezen, maar zich vooral door emoties en angsten laat leiden. De basis van de economische ordening is op eenvoudige rekensommen gebaseerd. Wereldwijd is de invoer van alle landen gelijk aan de uitvoer van allen. Artificiële intelligentie leert dat het veel lastiger is om met kwalitatieve, niet-rationele parameters van de economie rekening te houden.

Niet de bank maar de staat hoort het geld te scheppen De crisis was het gevolg van geldcreatie door private banken. Maak dat tot het ultieme recht van de overheid. Dat voorkomt ‘bubbles’, menen Klaas van Egmond (Volkskrant 27 juli 2013) en Bert de Vries (mei 2015).
Kunstenaars, wetenschappers en journalisten hebben de wezenlijke taak maatschappij en politiek een spiegel voor te houden. De acteurs van de toneelgroep De Verleiders leggen iedere avond aan een volle zaal uit dat het onnodig en onwenselijk is dat private banken geld scheppen; dat kunnen we zelf wel.
Zeven jaar na de financiële crisis willen ze via het burgerinitiatief ‘Ons Geld’ de Tweede Kamer dwingen het probleem meer fundamenteel aan de orde te stellen. Journalist Joris Luyendijk rapporteert vanuit Londen over een amoreel geworden financieel systeem dat zo ingewikkeld is gemaakt dat niemand het meer kan overzien.
Vierde macht
Ook de huidige crisis laat zien hoe geldschepping door private banken uit de hand kan lopen. De hoeveelheid geld die in omloop is in Nederland, is de afgelopen 25 jaar ruim vijf keer zo groot geworden, terwijl het nationaal inkomen 'maar' drie keer zo groot werd. Het teveel aan geld heeft geleid tot prijsstijgingen. Maar die zijn nauwelijks zichtbaar, omdat het geld vooral is gaan zitten in de schijnbare waardestijging van huizen, terwijl de huizenprijzen merkwaardig genoeg niet in de inflatie-index worden meegenomen. Het gevolg kennen we: banken kwamen in de problemen, overheden moesten te hulp schieten, huishoudens kampen met een hoge schuldenlast en de economie zit in een langdurige recessie.
Stichting Ons Geld streeft ernaar dat er een geld- en banksysteem komt, dat vóór de maatschappij werkt, in plaats van tegen. Geldschepping dient te worden gebruikt in het algemeen belang. En wel op een transparante wijze, die democratisch te verantwoorden is. Nu wordt het uitsluitend ingezet om het korte termijn winstbejag van banken te dienen.

'Hoge werkeloosheid is niet te tolereren' (Jonathan Witteman interviewt Tony Atkinson Volkskrant 19 september 2015 p. 30-31):
Maar voor we aan de medicijnen beginnen eerst de diagnose: waarom acht Atkinson de huidige economische ongelijkheid in veel westerse landen schadelijk? Want dat de een meer geld verdient of rijker is dan de ander is natuurlijk niet per se schadelijk, integendeel. In discussies over het thema blijft vaak buiten beschouwing wanneer ongelijkheid doorslaat van gezond naar ongezond.
'Ongeacht hun politieke opvattingen zijn de meeste mensen voorstander van gelijkheid van kansen', zegt Atkinson. 'In Amerika hoor je de Republikeinse kandidaten daar voortdurend op hameren: het gaat niet om economische gelijkheid, het gaat erom dat iedereen een eerlijke kans krijgt.' Maar dit onderscheid tussen uitkomsten en kansen is nogal kunstmatig, vindt Atkinson. 'Want als de inkomens- en vermogensongelijkheid een bepaald niveau bereiken, beginnen ze het startpunt van de volgende generatie te schaden.' Hoe groter de kloof tussen rijk en arm, hoe meer het uitmaakt voor iemands levenskansen of hij als kind van arme of rijke ouders ter wereld komt. 'Het huidige ongelijkheidsniveau in het Verenigd Koninkrijk, Amerika en een aantal andere OESO-landen vormt nu een barrière voor de gelijkheid van kansen. Bovendien ondermijnt de huidige ongelijkheid de solidariteit: vooral in Amerika hebben de meeste mensen helemaal niet geprofiteerd van de economische groei van de laatste vijftien jaar.' Etc.
'Kijk naar de onderhandelingen over TTIP: het gaat puur om de belangen van het mondiale bedrijfsleven en van regeringen. Consumenten en werknemers zijn daarbij op geen enkele manier vertegenwoordigd. Bezien vanaf de overkant van de Noordzee lijkt het alsof er in Nederland meer publieke discussie is over de arbeidsmarkt. In het Verenigd Koninkrijk kondigde de regering eerder dit jaar de invoering van een leefbaar loon aan, een van mijn voorstellen. Maar de discussie over het voorstel kwam pas na de aankondiging. Andersom had mij een betere volgorde geleken.' Etc.
Een van Atkinsons belangrijkste voorstellen is dat overheden zich veel meer moeten bemoeien met de richting van technologische vooruitgang. Het verdwijnen van banen door zulke vooruitgang lijkt iets waartegen beleidsmakers machteloos staan, maar dat is niet waar, zegt Atkinson. Veel van de belangrijkste uitvindingen van nu - bestuurderloze auto's, de iPhone, internet - zijn juist ontstaan dankzij investeringen van overheden. Regeringen kunnen er dus ook voor kiezen om geld te steken in technologische vooruitgang die de werkgelegenheid juist ten goede komt in plaats van afbreekt, zegt Atkinson.

Ict heeft valse hoop gewekt of De computer moet een middel worden, geen oplossing (Aleid Truijens de Volkskrant 19 september 2015, p. 12):
De zegeningen van ict in het onderwijs, het is een gevoelig onderwerp. Alle kinderen een iPad, waarop ze hun individuele leerroute volgen? Zal dat de nieuwe generatie wapenen met nieuwe vaardigheden, broodnodig deze eeuw van snelle technologische veranderingen? Geeft dat kinderen die in het huidige onderwijssysteem vastlopen nieuwe kansen? Etc.
Toch fijn dat onderzoekers van PISA, de organisatie die voor de OESO wereldwijd onderwijsresultaten toetst en vergelijkt, nu eens gekeken hebben hoe het echt zit. PISA onderzocht het gebruik van ict in de afgelopen tien jaar in zeventig landen en bekeek de samenhang met leerresultaten. De onderzoekers hebben slecht nieuws: leerlingen die veel gebruikmaken van computers op school zijn niet beter gaan presteren in taal, rekenen/wiskunde en natuurkunde. Eerder slechter. De enorme investeringen in ict in het westerse onderwijs betalen zich vooralsnog nergens uit (Students, Computers and Learning: - (Where’s the connection?).

Steeds duidelijker wordt het dat de voorstellen, die Ervin Laszlo voor het oplossen van de wereldvraagstukken heeft aangereikt door de politiek vrijwel volledig zijn genegeerd. Dat Ervin Laszlo geen gehoor vindt hangt volgens Bernard Lietaer met het gebruik van conventioneel geld dat tot onduurzaam gedrag leidt samen. Hierbij een recensie van het boek Geld en duurzaamheid Van een falend geldsysteem naar een monetair ecosysteem van Bernard Lietaer:
Geldsysteem
Dennis Meadows, bekend van roemruchte boek Limits to Growth (1972), schrijft in zijn voorwoord dat hij lang niet heeft nagedacht over het geldsysteem. Hij nam het als een neutraal en onvermijdelijk aspect van de menselijke samenleving aan. Meadows is zeker niet de enige die zo over geld denkt. De schrijvers merken op:
“Streven naar duurzaamheid zonder ons geldsysteem te herstructureren is een naïeve benadering en is gedoemd te mislukken.”
In Geld en duurzaamheid wordt aangetoond dat conventioneel geld geen gedragsmatig en passief ruilmiddel is, maar juist leidt tot onduurzaam gedrag. Meadows zegt na het lezen van dit rapport te begrijpen dat het heersende financiële systeem op vijf manieren niet verenigbaar is met duurzaamheid:
* het veroorzaakt op- en neergaande cycli in de economie;
* het produceert kortetermijndenken;
* het vereist eindeloze groei;
* het concentreert rijkdom;
* het vernietigt sociaal kapitaal.

De 5 dingen die ze je volgens de Triodos Bank niet vertellen over de economie spreken voor zich.
1. Een kikker laat zich niet koken. Je bent tot veel meer in staat dan je denkt.
2. Je bent geen machine. De economie dood lang leven de economie.
3. Je bent niet in je eentje. Je bent een miljoen.
4. Bazen zijn uit. De economie dat zijn wij.
5. Laat je geld niet aan een bankier over. Het nieuwe bankieren is al lang begonnen.

Het vraagstuk waar het primair om draait wordt door de onderwijssocioloog Jaap Dronkers onderkent (Lisa van der Velden de Volkskrant 9 juni 2015 p. 21).
'Op de lange termijn is sponsoring echter zeer gevaarlijk. Als sponsoring gewoon wordt zal dat onvermijdelijk ten koste gaan van publieke financiering door de overheid. Bovendien zal sponsorgeld altijd bij de meest aantrekkelijke partijen terecht komen, het zogenaamde Mattheüs-principe:''' hij die heeft, krijgt; hij niet heeft, wordt afgenomen. Dit gebeurt nu al in de kunstsector. Iedereen wil het concertgebouw sponseren, maar niemand de kleinere reisopera's.

Met zijn talenten woekeren: komt uit Mattheüs 25, waarin het verhaal verteld wordt van een heer die op reis gaat en zijn geld verdeelt onder zijn knechten. Twee knechten besteden het geld goed; de derde doet er echter niets mee en ontvangt de toorn van de heer wanneer deze terugkomt. Een talent was in die tijd een muntsoort; met woekeren wordt bedoeld maximaal benutten, zonder negatieve bijklank.

Het is de mens, de weerspiegeling, die de microkosmos en macrokosmos met elkaar verbindt. Tussen mens en aarde is er onieuw van de relatie microkosmos en macrokosmos sprake. Analoog aan de vier seizoenen geldt voor de mens de levenscyclus, het natuurlijke ritme van de goddelijke geboorte, de adolescentie, volwassenheid (geestelijke groei) en de ouderdom (overgang). Meta-leren, een helicopterview, dus door boven de gebeurtenissen, de problemen te gaan staan, afstand te nemen verander je het perspectief. Om de schepping te vervolmaken wijzigt afhankelijk van de tijdgeest de perceptie. De maatregelingen, die door de overheid in de tachtiger - en negentiger jaren zijn genomen, werkten eerst in het voordeel van de banken. Om het evenwicht te herstellen werken de maatregelingen, die nu hard nodig zijn in het nadeel van de banken. Eerder heeft Herman Wijffels laten zien dat het nog niet zo eenvoudig is om het tij te keren.

Het financiële overgewicht van Nederland (Rens van Tilburg Volkskrant 17 juni 2015 p. 26):
Hoewel Bezemer's bevindingen in lijn liggen met eerder onderzoek is deze wetenschap zeker nog geen gemeengoed onder de financiële elite van dit land, getuige de reacties van de bankeconomen (Ten Eerste, 10 juni).
Dat begint met de feiten. Han de Jong, hoofdeconoom van ABN Amro, wijst op 'onze reusachtige pensioenfondsen, waardoor spaargeld maar zeer ten dele vrijelijk beschikbaar is'. En ja, de Nederlandse pensioenpotten zijn internationaal gezien enorm. Maar naast hun pensioen sparen Nederlanders ook nog eens net zoveel als andere Europeanen bij de bank. Geheel los van de pensioenen behoort de Nederlandse bankensector tot de grootste van de wereld afgezet tegen het nationaal inkomen, met een omvang van maar liefst vier maal het bruto binnenlands product. Doordat de hypotheekverlening hier ontspoorde zijn 'we' nu uiterst afhankelijk van de grillige internationale financiële markten.

'We lenen heel veel, maar wat levert het op?' (interview Dirk Bezemer Volkskrant 10 juni 2015 p. 30-31):
De economie zou erbij gebaat zijn als bedrijven veel meer geld zouden investeren in innovatie. Maar banken verstrekken vooral hypotheken.
'Op zich een goed voorstel'
Bezemer vindt het 'op zich een goed voorstel' van DNB-president Klaas Knot om de maximale hypotheek die huizenkopers kunnen krijgen verder te laten dalen naar 90 procent van de koopsom. 'Maar het is vreemd dat DNB hier nu pas mee komt, want nu doet zo'n maatregel veel pijn. Dit had gezegd moeten worden in 2004.'
Wat moet er dan gebeuren aan de grote financiële sector en dito schuldenberg? Bezemer zegt eerst beter te willen begrijpen hoe schadelijk de schulden in de Nederlandse situatie nu eigenlijk zijn. 'Pas dan kunnen we uitzoeken wat de effecten zijn van potentiële oplossingen.
Het is heel vreemd dat hierover zo weinig bekend is. Voor de crisis waren er alleen maar positieve verhalen over de financiële sector, sinds de crisis is er juist veel kritiek, maar op een oppervlakkige manier - het gaat alleen maar over bonussen. Laten we eerst goed uitzoeken wat het effect is van de financiële sector op de economie - ten goede en ten kwade. In Nederland, want wij hebben een gevaarlijk grote financiële sector.'

Verhaal (Matteüs 25: 14 - 30)
Ik was bang en ben daarom uw geld in de grond gaan verstoppen. Hier hebt u het weer terug. Jij slechte, luie dienaar! Antwoordde zijn heer hem. Je wist dus dat ik maai waar ik niet gezaaid heb, en oogst waar ik niet heb uitgezet. Waarom heb je mijn geld dan niet op de bank gezet? Dan had ik het bij mijn thuiskomst met rente kunnen opvragen. Neem hem die duizend goudstukken af en geef ze aan hem die er al tienduizend heeft! Want iedereen die iets heeft, krijgt nog meer en heeft overvloed. Maar wie niets heeft, hem zal wat hij heeft nog worden afgenomen. En gooi die nutteloze dienaar eruit, de duisternis in! Daar zal hij huilen en knarsetanden!"

Na crisis oogst Keynes meeste lof (Peter de Waard Volkskrant 29 mei 2015):
Bij het vorige onderzoek in 1995 vierden marktwerking en deregulering hoogtij. Maar de hoge verwachtingen daarvan zijn niet ingelost. 'Zelfregulering is een mooi theoretisch principe maar in de praktijk is het een recept voor uitvretersgedrag', aldus de samenstellers van de lijst. Nu geven economen toe dat 'het op afstand plaatsen van publieke organisaties van de rijksoverheid is mislukt, net als marktwerking in de bancaire sector'.
Deze beleidsmislukkingen en het misplaatste vertrouwen in zelfregulering hebben ertoe geleid dat economen de hoogmoed van zich hebben afgeschud en nu vooral deemoed tonen - 'als we dan degenen met de grote mond op de televisie even vergeten', aldus Van Dalen.
Keynes kan men toch beschouwen als de laatste politieke econoom van formaat. Hij pleitte met veel overtuigingskracht voor een meer activistische houding van de overheid om uit een crisis te geraken.' Maar de hernieuwde waardering voor de persoon Keynes betekent volgens hem niet dat de Nederlandse economen zich ook keynesiaans gedragen.
Keynes en ook iemand als Jan Tinbergen stelden de wetenschap in dienst van verhoging van de welvaart voor alle burgers: het landsbelang. Daarvoor zijn geen grote nieuwe ideeën, al hebben economen wel duidelijke visies op deelgebieden, zoals Lans Bovenberg op pensioenen.
Moderne universiteit
De moderne universiteit is volgens de samenstellers van de lijst vooral een bolwerk dat zich richt op het applaus van de eigen collega's. 'Om dat te bereiken richt men zich op het eigen subspecialisme omdat daar, net als in de speldenfabriek van Smith, de arbeidsproductiviteit kan worden verhoogd', aldus Van Dalen.
Als illustratie daarvoor wordt een uitspraak van Geert Mak geciteerd: 'Wat nu telt, zijn vooral de zogenaamd éígen keuzen en prestaties, de eigen show, ook al bouwt men in werkelijkheid eindeloos voort op de inspanningen van anderen.'
Opvallende verschijningen
Opvallende verschijningen in de toptien zijn de namen van de Israëlische psycholoog en gedragseconoom Daniel Kahneman (bekend van het boek Thinking, Fast and Slow) en de Turks-Amerikaanse econoom Daron Acemoglu (bekend van Why Nations Fail).

Willem Mastenbroek Grenzen aan beter organiseren, Zelforganisatie en besturing als civilisatieprocessen:
En er is nog meer: Geert Mak ziet bepaalde uitwassen. Mak is historisch goed onderlegd en zijn feitenkennis in combinatie met enige journalistieke flair brengt hem tot de volgende diagnose (Mak, 2004): “We hebben nu te maken met een ‘new boys netwerk’. Het ‘old boys netwerk’ is aan het uiteenvallen. In dit netwerk ging misschien van alles mis maar exorbitante zelfverrijking uit de bedrijfskas was volstrekt not done. Niemand wilde doorgaan voor een graaiende parvenu”. Dat is volgens Mak snel aan het veranderen; hij schrijft: “Er is de afgelopen decennia binnen sommige leidinggevende kringen in de private en semi-publieke sector een mentaliteit ontstaan die sterk doet lijken aan de regenteske uitwassen van de achttiende eeuw. De beloning staat in geen enkele verhouding meer tot de feitelijke werkzaamheden en de bereikte resultaten. Falen wordt zelden of nooit meer gestraft. Met marktwerking heeft dit alle niets meer van doen. Bijna dagelijks maken de kranten melding van bestuurders die ondanks hun evidente mislukking wegkomen met handen vol goud.”
Waar gaat dit heen? Mak stelt: “We zien, voor onze ogen, zich een historische cultuurbreuk voltrekken, een ‘high trust society’ die in snel tempo bezig is te veranderen in een ‘low trust society’.

Willem Mastenbroek: Ondanks alle recente uitingen van hebzucht, machtsdenken, onverschilligheid, arrogantie en holle retoriek, is de drijfkracht van poen en prestige in ons deel van de wereld vergeleken met vroegere tijden stevig getemperd. Ruwe uitbuiting in droefgeestige fabriekshallen, corruptie, kinderarbeid tot in de mijnen toe, monopolistische wurging van klant en leverancier zijn bij ons teruggedrongen. Dit proces van economische civilisatie is al eeuwen aan de gang. Maar het is nooit rechtlijnig en eenduidig. De krachten naar bedenkelijke vormen van economische exploitatie, wanbeheer en zakkenvullerij blijven altijd onder ons.
De onderlinge concurrentie versterkt deze neiging. De onderlinge druk kan leiden tot het nemen van steeds grotere risico’s, tot lompe vormen van besturing en tot een onverschillige houding t.o.v. de werkvloer. “We moeten wel gegeven de concurrentie. Anderen doen het ook.” “En als het dan ook nog heel goed betaalt dan zijn we toch wel hardstikke gek als we niet meedoen.”
Zo ontstaan verschijnselen van decivilisatie, van graaierij, hebzucht en onverschilligheid. Ikonen van bestuurlijk gezag als commissaris Kok, Van der Hoeven, de Numico topman Bennink, bestuursvoorzitter Groenink en de RvC van ABNAmro hebben opvallend weinig gedaan om deze indruk te vermijden.
Organisaties worden in de tang genomen door twee processen die zich het duidelijkst afspelen aan de uiteinden van het maatschappelijk spectrum. Aan beide kanten spelen de krachten van verhuftering en spelbederf. Bij de extremen van het spectrum zijn zelfs sterke overeenkomsten te zien: Een grote voorliefde voor 'bling bling', opzichtig vertoon en gepats, graaien wat er te graaien valt. En een houding van “blame the other”: Wij kunnen er niets aan doen, het is de discriminatie, foute buren, iedereen doet er aan mee, de concurrentie, domme pech, de globalisering, de druk van de aandeelhouders.
Kortom: de verantwoordelijkheid voor het eigen gedrag wordt stevig afgewezen. Het kenmerk bij uitstek van de ware hufter!
De huidige crisis bestempelen we als een economische. Ik vind het ook een maatschappelijke- en sociale crisis; het betreft immers de manier waarop we met anderen om denken te kunnen gaan, niet alleen binnen organisaties maar net zo goed op straat, in het verkeer, in de buurt, overal. We zitten dichter op elkaar en we zijn afhankelijker van elkaar dan ooit maar ons gedrag laat daar vaak weinig van zien.

We hebben een dure les geleerd. Of toch niet? (Rens van Tilburg Volkskrant 3 juni 2015 p. 26):
Want toen lanceerde Klaas Knot als voorzitter van het Financieel Stabiliteitscomité het plan om na 2018 de LTV in stapjes van 1 procent verder terug te brengen tot 90 procent. Een nadere invulling van een inmiddels breed gedragen streven, dacht ik.
Maar nee. Politiek en bankiers bleken het net als twee jaar terug weer roerend met elkaar eens, maar nu in hun afwijzing van het voorstel. Vanwaar deze draai? Er is al zoveel gebeurd, klinkt het. Dat klopt, maar niets wat niet al in 2013 bekend was. Nederland heeft met Denemarken nog steeds de hoogste hypotheekschuld van de wereld, vrijwel nergens is de hypotheekrenteaftrek zo ruim en de LTV nog altijd zo hoog.
Nu kun je denken dat de afwijzing van dit kabinet en deze Kamer er niet toe doen. In 2018 zit er weer een nieuw kabinet. Maar of dat kabinet de lessen van de crisis beter in de praktijk zal brengen, waag ik, met Minsky in de hand, te betwijfelen.

Voorstel hypotheeklimiet komt te snel, eerst even uitblazen (Yvonne Hofs Volkskrant 29 mei 2015 p. 24-25):
Nuchtere afweging
Er is één partij die wel een nuchtere afweging heeft gemaakt van de argumenten die DNB en AFM aandragen. Dat is het Centraal Planbureau (CPB). Opmerkelijk genoeg komt het CPB op basis van min of meer dezelfde gegevens en berekeningen tot de tegenovergestelde conclusie. Op basis van een eigen analyse raadt het CPB de verdere verlaging van de loan-tovalue-limiet (ltv) van 100 naar 90 procent juist af. Het CPB schijnt achter de schermen stevige discussies met AFM en DNB te hebben gevoerd over het uit te brengen advies, maar verloor die strijd.
Wie heeft gelijk? Het antwoord is grotendeels subjectief. Het hangt af van de inschatting van onzekerheden en risico's en van welk argument je het zwaarste weegt. Het eerste meningsverschil betreft de potentiële ernst van de restschuldenproblematiek als de ltv niet verder wordt verlaagd dan 100 procent. Dat gaat over het risico dat grote groepen huizenbezitters na een huizenprijsdaling komen vast te zitten in hun woning, omdat die minder waard is geworden dan de hypotheek die erop rust.

Verduurzaam het financieel onderwijs (Richard Kooloos, hoofd Duurzame Ontwikkeling ABN AMRO & Bas Rüter, directeur Duurzaamheid, Rabobank) - Volkskrant 24 november 2014 p. 22:
De bancaire sector beleeft roerige tijden. Wat daarbij onderbelicht blijft, is dat banken zichzelf ook op het gebied van duurzaamheid aan het heruitvinden zijn. Het besef dat de financiële sector een cruciale rol speelt bij de transitie naar de 'nieuwe economie' is inmiddels breed doorgedrongen. Er wordt geëxperimenteerd met nieuwe instrumenten zoals Social Impact Bonds en Energiebespaarleningen, beleggingsportefeuilles worden kritisch doorgelicht op duurzaamheidsaspecten en banken zijn actief partij in projecten gericht op bijvoorbeeld verduurzaming van voedselketens.
We staan nog maar aan het begin van een ontwikkeling en het kost veel moeite om wat Herman Wijffels noemt de 'oude financiële software' te updaten. Wij vinden dat we op korte termijn moeten toewerken naar een nieuw financieel curriculum. Het is een gezamenlijke opgave van de hogere onderwijsinstellingen, de bancaire sector én het bedrijfsleven om de veranderende behoeften in de praktijk te vertalen naar veranderingen in de opleidingen. Dit geldt voor het opleiden van toekomstige financiële experts, en voor het bijscholen van de huidige. Wij nodigen het onderwijsveld en de duurzame bedrijvensector uit om deze handschoen samen met ons op te pakken.

Meta-leren, een helicopterview, dus door boven de gebeurtenissen te gaan staan, afstand te nemen verander je het perspectief. Om de schepping te vervolmaken wijzigt afhankelijk van de tijdgeest de perceptie. Meta-leren maakt het mogelijk 'Marktfalen en Overheidsfalen', de twee kanten van een medaille, te doorbreken. In de kern draait het om de vraag welke 'spirituele leraar of carrièrepoliticus' vertelt het meest geloofwaardige verhaal, geeft je echt inspiratie?

De boerenapostel: Pater Gerlacus (Godefridus van den Elsen) (1853-1925)
Godefridus van den Elsen werd geboren in Gemert, als zoon van Cornelis van den Elsen, landbouwer, en Helena Jansen. Wij kennen deze emancipator van de Noordbrabantse boerenstand vooral onder zijn kloosternaam Gerlacus.

De priester Gerlacus van den Elsen zette zich bijzonder in voor de belangen van de noodlijdende boeren (God in de Lage landen – God en geld sept. 2014). De Noordbrabantse Christelijke Boerenbond (NCB), het huidige ZLTO, heeft zijn bestaan onder andere aan Van den Elsen te danken. Van den Elsen was de organisatorische en ideologische basis waarop de Boerenbond kon ontstaan. Ook de Rabobank ontstond dankzij de inspanningen van Van den Elsen: hij was de oprichter van de Boerenleenbank, die later opgegaan is in de Rabobank.
De Rabobank heeft dinsdag een schikking van 774 miljoen euro met toezichthouders getroffen voor de manipulatie van de zogeheten Libor-rente.
Bodemloze putten – De drie grootste bouwfiasco’s van Rabobank (Volkskrant 1 november 2014 p. 18-19):
De droom van Hans ten Cate om marktleider vastgoed te zijn won het van een prudent risicobeleid. Het eindresultaat is dat de vastgoedtak van Rabobank een verlies lijdt van 817 miljoen euro. De huidige positie van de Rabobank (Koen Haegens Volkskrant 14 september 2017) is een illustratie van de malaise in de financiële sector en is een gevolg dat de financiële sector ontbeert moraal (Jelle Brandsma en Jan Kleinnijenhuis Trouw 5 juli 2017). Belastingadviseurs, trustkantoren en hun klanten creëren een papieren werkelijkheid, bedoeld om het toezicht op belastingconstructies zo moeilijk mogelijk te maken.

Maarten van Rossem Kapitalisme zonder remmen Opkomst en ondergang van het marktfundamentalisme (superkapitalisten)
De waarde van dit boek zit echter vooral in de meesterlijke beschrijving van de financieel-economische geschiedenis sinds de Tweede Wereldoorlog en van de paradigmawissel blackblue%neoliberalisme heeft, verwijst iedereen graag naar Ronald Reagan, waarbij meestal veronachtzaamd wordt dat de wortels ervan al in de Carter-jaren te zoeken zijn. Reagan en Thatcher hebben voor de ontplooiing ervan gezorgd en voor de ongeremde doorbraak van het vrije marktfundamentalisme. Ook Bill Clinton heeft ertoe bijgedragen door de afschaffing van de Glass-Steagall Act (1933), die de scheiding verplicht stelde tussen depositobanken en zakenbanken. Daardoor kreeg de Amerikaanse kapitaalmarkt vrij baan voor de ontwikkeling van een echt wildwestkapitalisme. De Amerikaanse economist Michael Hudson spreekt in dit verband over Cannibal Capitalism, omdat het leidt tot het kannibalisme van de reële economie. Niet alleen de VS maar ook de EU en de rest van de wereld betalen een zware prijs voor het ideologisch gedreven wanbeheer, waar het neoliberalisme toe geleid heeft. Dat er geen perspectief op is dat aan deze spectaculaire scheefgroei een einde komt, maakt van Rossem duidelijk in dit meeslepende boek. Zijn thesis is klaar, zijn pleidooi transparant, zijn logica onweerlegbaar.
De moraal van het verhaal was dat de uitwassen van het marktfundamentalisme moesten opgevangen worden door zuivere overheidsinterventies. Hiermee werd het funeste effect van het marktfundamentalisme duidelijk: winsten werden geprivatiseerd, en verliezen werden gesocialiseerd, zeg maar betaald door alle belastingbetalers. De hele kwestie maakt alvast duidelijk dat het neoliberale dogma van het afbouwen van de overheid in de VS geleid heeft tot een weinig rooskleurige situatie voor de lagere en middeninkomens.

Het geloof in de effectiviteit van ongebreidelde marktwerking is strijdig met wetenschappelijke inzichten. Ondanks het evidente falen ervan houdt onze politieke elite verbeten vast aan die ongebreidelde marktwerking Daardoor krijgt dat geloof het karakter van een fundamentalistische en niet voor redelijke argumenten vatbare godsdienst, gebaseerd op dogma’s in plaats van op axioma’s.

Olav Velthuis & Noordegraaf De economische wetenschap in crisis De markt is niet perfect
Economen hebben de kredietcrisis niet voorspeld, laat staan voorkomen. Toch houden ze hardnekkig vol dat hen niets te verwijten valt. Het wordt tijd dat de wetenschap haar deuren opengooit.
Toen de Britse koningin Elizabeth II vorig jaar de prestigieuze London School of Economics bezocht om een nieuw gebouw te openen, vroeg zij zich tussen neus en lippen door af waarom geen enkele econoom de kredietcrisis had zien aankomen. Haar hooggeleerde publiek wist niet wat het moest antwoorden. ‘Iedereen vertrouwde op iemand anders, en iedereen dacht dat hij het bij het juiste eind had’, stamelde een van hen. Deze zomer belegde de British Academy, de nationale academie voor de humaniora en de sociale wetenschappen, een conferentie om de vraag beter te beantwoorden. Uit de brief die de economen na afloop aan de koningin stuurden: er was sprake geweest van ‘falende collectieve verbeelding van vele slimme mensen’. En: ‘Het is moeilijk een groter voorbeeld van wishful thinking gecombineerd met hubris te vinden.’
De notie bijvoorbeeld dat bonussen de juiste manier zijn om managers te motiveren, komt uit de zogeheten principaal-agenttheorie. Kern van deze theorie, sinds de jaren zeventig populair binnen de economische wetenschap, is dat aandeelhouders (de principaal) niet zelf de bedrijven waarvan zij mede-eigenaar zijn kunnen managen. Zij laten dit dus, zoals gebruikelijk is in het moderne bedrijfsleven, aan professionele managers (de agent) over.
In de financiële wereld werd de Chicago-doctrine het duidelijkst ‘geperformeerd’ door Alan Greenspan, tot januari 2006 de voorzitter van de Amerikaanse Federal Reserve. Hij was ervan overtuigd dat zelfregulering beter was voor de financiële wereld dan regulering.
De dereguleringsdoctrine uit Chicago vatte ook in de rest van de wereld post. In het Verenigd Koninkrijk onder Gordon Brown, toen nog minister van Financiën, liet men de teugels vieren. En in Nederland beklaagde Nout Wellink, president van De Nederlandsche Bank, zich dit voorjaar in Vrij Nederland dat er ‘de afgelopen jaren vanuit de politiek een gigantische druk [is] geweest om de financiële regelgeving te verminderen. Dit kabinet heeft ons een paar jaar geleden opgedrongen om de toezichtkosten met acht procent te drukken. Daar zijn we nog steeds mee bezig. Ik zei toen dat ik daar grote problemen mee had, omdat de financiële wereld steeds gecompliceerder aan het worden was. Maar het was een wereldwijde tendens: toezichthouders zouden zich met te veel dingen bemoeien.’ Dat de dereguleringsdoctrine zo sterk postvatte in de financiële wereld en daarbuiten kan niet alleen op het academische conto van Chicago worden geschreven – ook politieke krachten, historische gebeurtenissen zoals de val van de Muur, of de banale wens van nationale regeringen om beter te kunnen concurreren met financiële centra in het buitenland speelden daarbij een rol. Maar de kredietcrisis noopt er wel toe de oorsprong van de Chicago-doctrine tegen het licht te houden. Friedman en Stigler zijn inmiddels overleden, maar Greenspan moest in het najaar van 2008 erkennen dat er een ‘weeffout’ zat in zijn model van de wereld. ‘A critical pillar to market competition and free markets did break down’, zei hij in een hoorzitting voor het Amerikaanse Congres. ‘I still do not fully understand why it happened.’

Rutger Bregman & Jesse Frederik - Waarom vuilnismannen meer verdienen dan bankiers (recensie - Het wordt tijd voor een salarisherziening Sir Edmund 4 april 2015)
Voor De Correspondent-journalisten Rutger Bregman en Jesse Frederik reden om de vraag te stellen wat handelaren, financieel specialisten, adviseurs en marketeers nu helemaal bijdragen aan de economie. 'Het zijn stuk voor stuk mensen die geen welvaart creëren, maar vooral verplaatsen.' Waarop ze verzuchten: 'hoe is het toch mogelijk dat al die scheppers van welvaart waar we overduidelijk niet zonder kunnen - schoonmakers, politieagenten, verplegers - zo slecht verdienen, terwijl onbelangrijke, overbodige of zelfs schadelijke verplaatsers veel beter boeren?' Een verklaring geven ze ook in dit verrassend diepgravende korte essay dat ze schreven voor de Maand van de Filosofie. Dat is mogelijk omdat 'waarde' en 'prijs' in onze economie van elkaar zijn losgezongen.
Eeuwenlang was economie de tak van de moraalfilosofie die analyseerde hoe maatschappelijke waarde tot stand kwam - waarde die publiekelijk wordt uitgedrukt in een neutrale maat: geld. Neoklassieke economen hebben de koppeling tussen waarde en geld echter doorgeknipt. Als een markt echt vrij is, zo redeneerden ze, valt de prijs die op die vrije markt ontstaat precies samen met de waarde van het ding of de dienst. Een politicus die zich ten doel stelt de markt vrij te maken, is daarmee dus bevrijd van moeilijke discussies over de relatie tussen geld en maatschappelijke verdienste. Eventuele ongelijkheid in beloning is dan per definitie verdiend.
In de bovenstaande zin is 'verdienen' een neutrale beschrijving; verdiend geld is geld dat je niet gekregen of gestolen hebt. Maar heb je dat geld daarmee ook in meer normatieve zin 'verdiend'? Drukt het een maatschappelijke verdienste uit? Neoklassieke economen (die in ons land politiek onderdak vinden bij 'het lege liberalisme' van de VVD) kunnen het verschil tussen de twee betekenissen van 'verdienen' conceptueel niet meer maken. Maar de maatschappij kan dat nog wel, getuige de woede die opstak nadat de ABN Amro-top een salarisverhoging wilde incasseren.

Peter de Waard column Dient staatshoofd publiek belang? in de Volkskrant 22 juli 2014 (p. 19) Pas onder Ronald Reagon, die de vrije markt als oplossing beschouwde voor alle problemen, werden de belastingen voor de hoogste schijven teruggebracht naar uiteindelijk 28 procent. Andere landen volgden. Het gevolg was een fiscale race to the bottom. Wie veel geld verdiende, ging op papier emigreren. Landen konden belastingvlucht alleen pareren door de tarieven voor topinkomens telkens verder te verlagen.

CDA een confessionele partij? Nostalgia! (Wim Couwenberg Civis Mundi Digitaal #22, 13 januari 2014)
Er is iets raars aan de hand met het paradijs dat Nederland volgens internationale ranglijstjes zou moeten zijn. Ondanks alle vooruitgang woekert hier meer dan ooit het verlangen naar vroeger. Die nostalgie doet alle vooruitgang vergeten, zo begint de jonge historicus Rutger Bregman zijn prachtige boek De geschiedenis van de vooruitgang. Bij Radio Nostalgia weten ze het, nostalgie heeft de toekomst, noteert hij. Ik moest daar onwillekeurig aan denken, toen ik in het dagblad Trouw las dat volgens recent onderzoek het CDA door 50 procent van de kiezers nog al confessionele partij wordt gezien en dat CDA leider Buma tv-kijkers in een reclame filmpje oproept met kerstmis naar de kerk te gaan.

'Ik zoek slechts naar een remedie tegen de verlammende angst om fouten te maken' (Rutger Bregman de Volkskrant 4 november 2012)
De tirannie van NWO
Talloze historici ergeren zich dood aan de wens van NWO om met bizarre redeneringen de maatschappelijk relevantie van hun onderzoek te staven. Van tevoren moet nu zelfs worden verteld welke conclusies de subsidievragers willen gaan trekken - een wetenschappelijk gotspe natuurlijk. Historici moeten hun eigen keuzes kunnen maken, zonder daarbij onderhevig te zijn aan ijdele richtlijnen van overtollige bestuurders. NWO werkt op dit moment slechts de fantasie, zoals Stronks die ten toon spreidt, in de hand.
Academische vrijheid?
Flohr geeft een aantal voorbeelden van briljante wetenschappers die schijnbare trivialiteit met grote maatschappelijke relevantie wisten te verbinden: Michel Foucault, Edward Said en Clifford Geertz. Het zijn inderdaad rolmodellen die zich niet verloren in hun specialisme, maar hun expertise gebruikten als opstap naar een kritische maatschappijanalyse.
Om met Francis Bacon te spreken: er zijn te veel specialistische mieren en te weinig generalistische spinnen. Maar het ideaal is de historicus die zoemt als een bij. De bij haalt zijn materiaal uit de bloemen van de wetenschap en transformeert deze tot honing waar de maatschappij geen genoeg van kan krijgen.

WAT IS DE BODEM VAN DE PIRAMIDE? BESCHRIJVING
De bodem van de (economische) piramide bestaat uit de 4 miljard mensen die van minder dan $2 per dag leven. Al meer dan 50 jaar doen de Wereldbank, donornaties, diverse hulporganisaties, nationale overheden, en onlangs ook maatschappelijke organisaties allemaal hun best, maar zij waren niet in staat de armoede uit te roeien.
Bewust van dit frustrerende feit, begint C. K. Prahalad & Stuart L. Hart met hun boek: The fortune at the bottom of the pyramid met een eenvoudig maar toch revolutionair voorstel: Als wij stoppen met te denken aan de armen als slachtoffers of als een last, en beginnen hen als veerkrachtige en creatieve ondernemers en waarde-bewuste consumenten te zien, zal een gehele nieuwe wereld van kansen zich openen.
Prahalad stelt voor dat vier miljard armen de motor van de volgende ronde van globale handel en welvaart kunnen zijn, en een bron van innovaties. Het bedienen van de klanten aan de Onderkant van de Piramide vereist dat grote firma's gezamenlijk met maatschappelijke organisaties en lokale regeringen werken. Voorts zal ontwikkeling van de markt van de Onderkant van de Piramide ook miljoenen nieuwe ondernemers creëren op een basisniveau.

In de geglobaliseerde politieke werkelijkheid blijft een ‘vijand’, het normen en waarden mechanisme, op de loer liggen. Op de vrije markt regeren vraag en aanbod, koper en verkoper. Wanneer er knollen voor citroenen worden verkocht, het vertrouwen wordt beschaamd spreken we van slachtoffer en dader. Het gaat volledig mis, er ontstaat een breuk wanneer extremen van het kapitalisme gaan overheersen, de moraal buiten het verkoopverhaal wordt gehouden, het gedrag wordt amoreel. De beide uiterste kwantum en exuberatie liggen op de kwantitatieve as. De synthese ligt in het centrum, op het snijpunt van de kwalitatieve en kwantitatieve as.

De huidige tijdgeest vraagt om een nieuwe invulling van de getallenleer van Pythagoras. Er is behoefte aan een nieuw paradigma in de wetenschap in de geest van The Advancement of Learning van Francis Bacon.

De tijdgeest wordt door het individuele consumentengedrag (consumentisme. ongebreidelde behoeftebevrediging), 'zelfexpressie door consumptie' en het collectieve stemgedrag tot uitdrukking gebracht. Zo hangen ook de kredietcrisis en de schuldencrisis met de moraal van het verhaal samen. In plaats van dat we de kloof tussen armen en rijken vergroten, dienen we deze kloof te verkleinen.

Anna Lemkow boek Het Heelheid Principe
Hoofdstuk 18 Naar een meer holistische economie (p. 347):
Het zal niet gemakkelijk zijn om de wereld in het gareel te krijgen, gegeven de slechte staat van het milieu en de economische verwarring die nu voorkomt. Het rapport uit 1988 van het in Washington gevestigde Worldwatch Institute State of the World (door Brown en Wolf) merkt op dat het inslaan van een begaanbare weg afhangt van een herziening van prioriteiten, een herstructurering van de wereldeconomie, en een quantumsprong op het gebied van de internationale samenwerking van de orde die plaatsvond na de Tweede Wereldoorlog. Tenzij een dergelijk doel de centrale zorg wordt van nationale regeringen zal de voortdurende verslechtering van het natuurlijke systeem, dat ten grondslag ligt aan de economie, op den duur de inspanningen om de menselijke situatie te verbeteren teniet doen.*
*) Voor bijzonderheden met betrekking tot de besparing van energie en hulpbronnen, het tegengaan van de verslechtering van het milieu, vraagstukken van gelijkheid, het hervormen van economieën, enzovoort, zie de hiervoor genoemde rapporten van het Worldwatch Institute.
348: Volgens de futuristen Hazel Henderson, Alvin Toffler en John Naisbitt hebben ontwikkelde industriële economieën een logisch punt in hun evolutie bereikt waarop een fundamentele verandering onontkoombaar wordt.
Deze bestaat uit een verschuiving van een economie die streeft naar een maximalisatie van materiële produktie, massaconsumptie en geplande veroudering van goederen die gebaseerd zijn op niet vernieuwbare energiebronnen, naar een economie die verspilling tegengaat, materialen opnieuw gebruikt, vernieuwbare hulpbronnen en vormen van energie gebruikt en streeft naar een verantwoorde produktiviteit op de lange termijn.
350: Ik heb het over de nieuwe `vraagstukken-politiek’, die in de plaats komt van de geografische politiek, niet in zijn bekrompen, wraakzuchtige vorm maar in de brede vraagstukken: de politiek van het planetaire bewustzijn en ecologische inzicht, en de nieuwe eisen die daaruit voortvloeien: mondiale wetgeving met betrekking tot het gelijkwaardig gebruik van hulpbronnen, nieuwe mechanismen van conflictoplossing, universele mensenrechten, vrijheid van informatie en toegang tot de media, een Nieuwe Internationale Economische Orde, en een mondiaal kader voor aansprakelijkheid voor multinationale ondernemingen en de invloed van wetenschap en technologie. Hazel Henderson7

Treuzelende politici vertragen de trein (Rens van Tilburg de Volkskrant 11 februari 2015 p. 26):
De eerste paarse coalities tilde marktwerking en deregulering naar ongekende hoogten. Nederland liep voorop met marktwerking in het openbaar vervoer, de energie-, telecom- en financiële sector. In 1995 werd, tegen het advies van de commissie Verzelfstandiging Spoorwegen in, spoorvervoerder NS afgescheiden van spoorbeheerder ProRail. Zo'n scheiding zou binnenkort verplicht worden in heel Europa, zo was de verwachting. De NS moest naar de beurs en de concurrentie aangaan met buitenlandse vervoerders.
Het vertrouwen dat 'de markt' alles beter en goedkoper zou maken, was eindeloos. Ten grondslag aan dit geloof ligt de notie van de 'survival of the fittest', de samenvatting die de Brit Herbert Spencer muntte van Darwins evolutietheorie. De vrije markt is volgens hem het strijdperk waarop de evolutionaire vooruitgang het hardst gaat, waar soortgenoten elkaar vrijelijk de maat nemen en de zwakke broeders elimineren.
Dit geloof in de zegeningen van de markt is inmiddels flink aangetast door een weerbarstige praktijk. De grootse beloftes uit de paarse jaren zijn veelal niet waargemaakt. De financiële crisis had de laatste twijfelaars moeten overtuigen.
In veel sectoren moet de wissel weer om. Niet omdat concurrentie slecht is, wel omdat je erin kunt doorslaan. Het is zoeken naar de juiste balans tussen concurrentie en samenwerking. Beide hebben zo hun merites, elk tijdvak vereist een eigen mix.
Tegenover Spencers interpretatie van Darwin zette de Russische 'wetenschapper-prins-activist' Peter Kropotkin de notie dat soorten juist succesvol zijn doordat soortgenoten elkaar helpen (Social Darwinism). Niet de meest egoïstische, maar de meest effectief samenwerkende soorten overleven. Kropotkin kreeg dit idee toen hij in 1882 in het aquarium van Brighton zag hoe verschillende krabben uren bezig waren een ongelukkig op zijn rug terechtgekomen soortgenoot overeind te helpen. Wederzijdse hulp verklaarde volgens Kropotkin het succes van veel soorten: krabben, mieren, bijen, papegaaien, wolven, apen en mensen.
Als uw trein straks weer vertraagd is en u een boze tweet wilt plaatsen over de NS, bedenk dan dat u er wellicht beter aan doet de treuzelende politici te adresseren.

Vergeleken met de financieel economische crisis is wat zich bij Hoogovens heeft voorgedaan klein bier. Wel laat het zien dat verschijnselen in de microkosmos zich in de macrokosmos weerspiegelen. In het onderzoeksrapport ‘E i V’ fungeert Hoogovens als decor voor een groter verhaal in de macrokosmos. Het zijn de fundamentele asymmetrieën (gebroken symmetrie) in de natuur waardoor we het lot niet altijd in eigen hand hebben. Het collectief onbewuste van Carl Jung geeft de feedback om bij te leren. Er is zeker een overeenkomst tussen Sven Kramer (wisselfout 2010) en het neoliberalisme, beide denken voor goud te gaan, maar plotseling staan ze met lege handen.

Thomas Piketty auteur van het boek Capital in the Twenty-First Century stelt in de Vokskrant van 19 april 2014: ‘De toenemende ongelijkheid is geen gevolg van ijzeren economische wetten, maar van politieke keuzen. Hans Wansink vestigt in zijn artikel Kapitalistisch idealisme in de Vokskrant van 17 mei (p. 56-59) opnieuw de aandacht op het boek Capital in the Twenty-First Century van Thomas Piketty:
‘De enige manier voor de democratie om de controle over het mondiale financiële kapitalisme te heroveren, is volgens de Franse econoom een wereldwijde progressieve belasting op kapitaal. Etc.
‘Om uit de crisis te komen, zit er voor de eurolanden niks anders op dan de gezamenlijke staatsschulden ook gezamenlijk te saneren.’

Volgens Thomas Piketty is het versterken van de samenleving wel degelijk mogelijk door een rechtvaardiger belastingstelsel zowel binnen als buiten Nederland - voor burgers en bedrijven - te helpen bevorderen.

De voorspelling van Jeffrey Sachs in augustus 1999 is aardig uitgekomen. Het probleem is dat er Nederlandse politici zijn, die ook tot de groep van de wereldspelers willen behoren en belastingontwijking, Nederland als belastingparadijs in het buitenland, promoten. Als uitvloeisel van het 'belastingparadijs' Nederland heeft men bij de belastingdienst nieuwe achterkamertjes gecreëerd. ‘Met horizontaal toezicht ontstaat het risico van allemaal kleine rechtssysteempjes in achterkamertjes’. In plaats van 'horizontaal toezicht' te promoten, dient innerlijk leiderschap centraal te staan. Het selling point voor de VVD is het economisme dat Jesse Klaver bestrijdt.
Of met andere woorden Frans Weekers had de lat voor het bedrijfsleven niet lager moeten leggen, maar innerlijk leiderschap moeten bevorderen. Wat organisaties echt nodig hebben, is een samenspel van bezieling en zakelijkheid. De paradox is dat het economism van de VVD, het staatskapitalisme propageert.

Jo Horn Aandacht gewenst voor integriteitsbeleid
Het aantal onderzoeken naar integriteitschendingen, zoals ongewenste omgangsvormen, misbruik van middelen en het overschrijden van regels bedroeg in 2010 ruim 1300 gevallen.
Afgezet tegenover het totaal aantal mensen dat in de publieke sector werkzaam is – 520.000 – lijkt dat misschien een gering aantal. Het aantal onderzoeken van rijksrecherche naar corruptie neemt wel gestaag toe. Van 135 rond 2003 naar 301 per jaar in 2010.
Het probleem van corruptie, fraude, omkoping, ambtsmisbruik bij de overheid is heel lang ontkend. De meeste overheidsorganisaties kijken met een blinddoek naar het probleem Het is nog vaak een taboe om toe te geven dat bij een gemeente of een woningbouwcoöperatie fraude of corruptie voorkomt.

Sturen op zin in excellent onderwijs De kruistocht van Marja van Bijsterveldt om topprestaties te leveren Hans van der Loo (16 september 2011)
Sturen op zin betekent vier dingen:
- In de eerste plaats moet je mensen meenemen in je visie en laten zien dat het belangrijk is en loont om op een andere manier te denken en te werken. Van Bijsterveldt doet dat met verve. Zij is ervan overtuigd dat de in het Nederlandse onderwijssysteem ingebouwde middelmatigheid (‘zesjescultuur’) op lange termijn funest is voor het land. ‘We zijn’, zo zegt ze, ‘een hoogvlakte zonder pieken’. Het niveau is goed in de breedte, maar om op te gaan in de vaart der volkeren, moet je ook kunnen pieken. Om dat te kunnen doen, moeten we veeleisender worden voor elkaar. Dat is niet alleen goed voor de economie, maar ook voor de vorming van mensen zelf. Excellent onderwijs is immers de toegang tot andere werelden. En die toegang moet je wel verdienen.
- De tweede factor die bepalend is voor sturen op zin betreft het feit dat mensen op positieve wijze geraakt worden en dat van daaruit nieuwe verbindingen tot stand komen. Om mensen mee te nemen in haar visie maakt zij niet de fout om slechts vanuit een rampenscenario (‘als wij niet verbeteren, dan…’) te redeneren. Rampen maken negatieve emoties los en daar is niemand bij gediend. Van Bijsterveldt valt niet in de valkuil van de ‘burning platform’ en gaat nadrukkelijk met de betrokkenen in het onderwijsveld in dialoog. Ook wijst zij bij voorkeur op positieve voorbeelden. Een daarvan is de instrumentenmakersschool in Leiden, die enkele jaren geleden nog op sterven na dood was. Omdat zowel schoolbestuur als bedrijfsleven het belang van de school inzagen, hebben ze de handen ineengeslagen en is de school er inmiddels op eigen kracht weer bovenop gekomen. ‘Echt klasse’, aldus de minister.
- De derde dimensie van sturen op zin is het hebben van hoge ambities. Die staan in het geval van deze minister buiten kijf. In de toekomst moet het volgens haar vooral draaien om ‘excelleren’, ‘pieken’ en ‘presteren’. We moeten daartoe ‘veeleisender’ naar elkaar toe worden. We moeten kiezen voor ‘scholen met smoel’, die niet in het grotere geheel verdwijnen. De richting is duidelijk. Of de minister ook een helder beeld heeft hoe die excellente onderwijsomgeving van de toekomst er precies uit ziet, wordt in het interview niet duidelijk. Van Bijsterveldt beperkt zich tot het noemen van een aantal essentiële randvoorwaarden, zoals betere HR-praktijken (docenten die elkaar beoordelen, het houden van serieuze functioneringsgesprekken) en sterker sturen op motivatie (‘leraren die er de kantjes vanaf lopen, kun je beter ontslaan’). Over de onderwijspraktijken van de toekomst, komen we niet echter weinig te weten. Het duidelijker visualiseren van de precieze eindbestemming is een belangrijk aandachtspunt voor haar, want zonder een inspirerend en wervend toekomstbeeld kom je er niet (zonder het beeld van het ‘Beloofde land’ was Mozes er nooit in geslaagd om zijn mensen 40 jaar door de woestijn te laten trekken!).
- De vierde en laatste dimensie is dat je je zoveel mogelijk richt op de drijfveren en talenten van mensen zelf. Van Bijsterveldt is hier zeer duidelijk over. ‘Elk talent hebben we nodig en elk talent verdient een kans’, zegt zij. En: ‘het is onze dure plicht het beste uit alle leerlingen te halen, maar ook alles uit de beste leerlingen’.

'Teloorgang VS gaat gepaard met verzwakking Israël' (Marcel van Dam Volkskrant 15 september 2011)
Na 9/11 had Amerika de wereldwijde steun moeten gebruiken om zijn Midden-Oostenpolitiek ingrijpend te veranderen.
Ik deel de opvattingen daarover van Kishore Mabuhbani, zoals verwoord in het interview van Paul Brill in de krant van jongstleden zaterdag. De centrale stelling van deze gezaghebbende Aziatische politieke commentator, auteur van het boek The Irresistibly Shift of Global Power to the East is dat Amerika de wereldwijde steun na 9/11 had moeten gebruiken om zijn Midden-Oostenpolitiek ingrijpend te veranderen. Amerika had zich de vraag moeten stellen waarom het door de bevolking in die regio zo wordt gehaat. Volgens hem hebben de oorlogen in Irak en ten slotte ook in Afghanistan die alleen maar versterkt, terwijl 'de kern van de problemen met de islamitische wereld wordt gevormd door de onevenwichtige Amerikaanse stellingname in het Israëlisch -Palestijnse conflict'.

'Vrije wil meet je niet met een hersenscan' (Daan Evers en Niels van Miltenburg Volkskrant 15 september 2011)
Swaab mag best meningen geven over dingen die buiten zijn specialisme vallen. Wel is het jammer dat hij zo weinig kritisch is over onderzoek dat met zijn mening overeenstemt. Op Libet en Wegner valt heel wat af te dingen. Ook geldt voor al hun onderzoek dat er eerst filosofische interpretatie nodig is om het belang voor de vraag naar vrije wil te bepalen. Als Swaab het bestaan van de vrije wil weerlegd acht door de wetenschap, dan dringt zich de vraag op: waarvan is precies het bestaan weerlegd, en is dát wat we bedoelen met vrije wil? En dat blijft een filosofische vraag. Dat de vrije wil een illusie is, wordt niet aangetoond door hersenwetenschap.

De geschiedenis van de economie ofwel de geschiedenis van het economisch gedachtegoed betreft de ontwikkeling van de economie als wetenschappelijke discipline en gaat onder meer over de verschillende denkers en theorieën op het gebied van politieke economie en economie van de oudheid tot vandaag de dag.

Te veel focus op cijfers en te weinig op cultuur en gedrag Toezicht op publieke sector nog te braaf (Volkskrant 15 juni 2011)
De bevindingen van het adviesbureau PwC sluiten aan bij eerdere zorgelijke geluiden over het toezicht in de publieke sector. Zo waarschuwde Rienk Goodijk bij zijn aanstelling als bijzonder hoogleraar Governance in de (semi)publieke sector in Tilburg in maart dat nieuwe schandalen goed mogelijk zijn. Volgens Goodijk kunnen de toezichthouders in de zorg, het onderwijs en bij corporaties de ambitieuze bestuurders niet meer bijbenen. Hij pleitte voor meer controlemomenten, meer openheid en meer waarborgen tegen buitensporig gedrag van bestuurders.
Toezichthouders in de publieke sector sturen onvoldoende op cultuur en gedrag terwijl ze daarin wel een rol hebben. Ze kunnen beginnen met het stellen van goede en stevige vragen aan het management.
Woningcorporaties, onderwijs- en zorginstellingen, charitatieve organisaties en andere (semi-)publieke instellingen moeten voldoen aan steeds hogere maatschappelijke verwachtingen van een brede groep stakeholders. Publieke organisaties moeten voortdurend bewijzen dat ze het maatschappelijke vertrouwen waard zijn. Het succes van organisaties wordt groter naarmate zij beter in staat zijn hun maatschappelijke doelstellingen en kernwaarden te verankeren in hun cultuur. Een waardevolle cultuur zit immers niet alleen in een goed geformuleerde missie, maar vooral in het gedrag van managers en medewerkers. In de praktijk blijkt dat er nogal eens een kloof zit tussen de gewenste en de daadwerkelijke cultuur.

De energie -, klimaat - en kredietcrisis kunnen alleen effectief worden aangepakt wanneer van een sluitend model (hoofdroute) van de éne werkelijkheid (bv. A.P. Fiske) wordt uitgegaan. De gesignaleerde crises vragen om een ruimere context. De cyclische evolutie biedt daarvoor een handvat. De kredietcrisis markeert een breuk in het traditionele marktdenken van Adam Smith. De maakbaarheidsgedachte, de overtuiging dat we alles onder controle kunnen hebben en regelen is mede debet aan deze wereldvraagstukken. De Derde Weg bestaat echt en heeft op de hoofdroute betrekking. De Derde Weg betekent niet dat we de wereld verbeteren door onze talenten te ‘vermarkten’, maar in de eerste plaats door bij onszelf te beginnen.

Het rapport 'E i V' tracht door een tipje van de sluier, van de éne, onveranderlijke werkelijkheid, op te lichten aan het creëren van een duurzame samenleving en zonniger toekomst bij te dragen. De scheppingskracht zit in onszelf. Er geldt nog steeds verbeter de wereld begin bij jezelf. Het is wel degelijk mogelijk het lot enigszins in eigen hand te nemen, door je met de juiste dingen bezig te houden die goed bij je kwaliteiten aansluiten.

Benedictus XVI (Katholiek Nieuwsblad 10 oktober 2008): Alleen zij die bouwen op Gods woord bouwen op de rotsen en wie bouwt op succes, carrière en geld bouwt op zand. Met die woorden reageerde paus Benedictus XVI op de huidige economische crisis die de hele wereld in zijn greep heeft.

Antoine Jacobs: Paus Benedictus (Volkskrant 11 augustus 2009) schrijft in zijn nieuwe encycliek Caritas in Veritate (‘Liefdadigheid in waarheid’) uitvoerig over de sociale noden in de wereld, noemt de kredietcrisis en de oorzaken ervan met naam en toenaam en schrikt er niet voor terug om het ongebreidelde marktdenken, onze energieverspilling en het ethisch relativisme ervan langs te geven. Hij analyseert dat we in een globaliserende wereld leven en trekt daaruit de gevolgtrekking dat de bijkomende problemen een solidaire aanpak vereisen. De paus laat niet na te beklemtonen hoezeer die twee zaken (progressief sociaal beleid en conservatieve ethiek) onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn.
‘Als het gemeenschappelijke welzijn niet het uiteindelijke doel is, dreigt het streven naar winst rijkdom te vernietigen en armoede te creëren.’ De paus roept op tot spoedige hervorming van de Verenigde Naties tot ‘een echte mondiale politieke autoriteit’, zodat werk kan worden gemaakt van ‘het idee van een familie van naties’.
Nu echter liberalisme, socialisme en christen-democratie/conservatisme steeds vaker in identiteitscrisis belanden, wordt het toch spannend te zien of de controversiële combinatie van links en rechts (en niet het waterig compromis daartussen) in de katholieke maatschappijvisie de wereld nieuwe perspectieven kan bieden.

Met het 5D-concept en het morele kompas wordt beoogd aan het oplossen van de wereldvraagstukken een steentje bij te dragen. Om hoofdzaken van bijzaken te onderscheiden wordt in het rapport ‘E i V’ van morele kompas gebruik gemaakt. Het laat op eenvoudige wijze de rode draad zien die de esoterische stromingen gemeenschappelijk hebben. Deze draad begint met de tegenstellingen.

Van der Hoeven (Douwe Douwes de Volkskrant 28 oktober 2009):
Ik maak me zorgen over het korte termijn winstbejag dat hier en daar overheerst. Een gebrek aan ethisch en moreel handelen is mede oorzaak geweest van de economische crisis.
Haar opmerkingen zijn de werkgevers Bernard Wientjes, Loek Hermans en Albert Jan Maat in het verkeerde keelgat geschoten.
Van der Hoeven gaat met de onderwijswereld overleggen over cursussen ethiek bij managementopleidingen (de Volkskrant 30 oktober 2009).
Door haar vrijwel kritiekloze en kleurloze politieke opstelling etaleert Van der Hoeven zich op ethisch terrein als een lege huls. Dit in tegenstelling tot wat je van een CDA politicus in het kader van goed rentmeesterschap zou mogen verwachten. Of met andere woorden wat is precies de toegevoegde waarde van deze minister? Van der Hoeven moet zelf voor haar falende overheidsbeleid verantwoordelijkheid nemen.

Pieter Winsemius (Volkskrant 30 oktober 2009): Werkgevers doen aan stemmingmakerij
Bernard Wientjes en Loek Hermans, voorzitters van VNO-NCW en MKB-Nederland, bepleiten een inperking van de in hun ogen bedenkelijke rol die natuur- en milieuorganisaties spelen bij procedures rond de aanleg van wegen en dergelijke. Het ontwerp voor de Crisis en herstelwet gaat hen niet ver genoeg. De natuur- en milieuorganisaties moeten gewoon hun mond houden als de politiek heeft gesproken.

Weer draait Trump het om:: híj is slachtoffer van geweld (Michael Persson de Volkskrant 29 oktober 2018, p. 6):
De Amerikaanse media en president Trump verwijten elkaar schuldig te zijn aan het giftige klimaat waarin een aanslag volgt op een bommencampagne.
Soros
Veel conservatieven, onder wie Republikeinse congresleden, beweerden de afgelopen weken dat de karavaan wordt gesponsord door de Joodse miljonair George Soros. Zaterdag nog werd op Fox News beweerd dat Soros de migranten helpt via het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken – een verhaal dat aansluit bij de antisemitische complottheorie dat de Joden in regeringen over de hele wereld zijn geïnfiltreerd om de macht over te nemen.

Michaël Persson (de Volkskrant 30 oktober 2009): Pas na zijn pensioen wordt wereldleider groen
Zo was de bijeenkomst van de beroemde milieuclub misschien wel typerend voor de huidige stand van zaken op weg naar Kopenhagen. Bijna iedereen is het erover eens dat we grotere offers moeten brengen om de klimaatverandering tegen te gaan. En bijna iedereen is het erover eens dat iemand anders daarmee moet beginnen.

Structurele problemen hebben primair een sociaal-psychologische dimensie en hebben met ons ego te maken. In een gezond bedrijf wordt het management dat verantwoordelijk is voor het ontstaan van problemen ontslagen. De schaduwzijde van de bonussencultuur zorgt er voor dat men elkaar gaat indekken. De egospelletjes optimaal meespeelt. Zaken worden onder de pet gehouden. De bonussencultuur berust op het sentiment “Voor wat hoort wat”, vriendjespolitiek (you scratch my back and I'll scratch yours, Qui pro quo, do-ut-des).

Alles gaat uiteindelijk om de bonus draaien, de klant of de loyaliteit aan het bedrijf speelt geen enkele rol meer. In organisaties waar het misgaat wordt vaak het spel van de 'dubbele’, de verborgen agenda gespeeld. Het betekent zoveel dat een persoon eerst voor zijn eigenbelang kiest, dan voor het belang van zijn collega's, vervolgens voor het echelon boven hem en pas tot slot voor het belang van het bedrijf. Het zijn de zwakke managers, de 'carrièremanagers' met een groot ego, die dreigen en intimideren om hun gelijk te behalen. De 'carrièremanagers' spelen echter weer in en zijn als het ware de marionet van het echelon boven hen. Veel managers zitten in een netwerk van corruptie.
Ethiek en morele verantwoordelijkheid
Over het algemeen houdt de maatschappij personen verantwoordelijk voor hun handelingen, en zal ze hiervoor complimenteren of veroordelen. Velen geloven echter dat morele verantwoordelijkheid, vrije wil vereist. Een ander belangrijk aspect in de discussie over de vrije wil is dus, of individuen ooit moreel verantwoordelijk kunnen zijn voor hun handelingen, en als dit zo is, in welk opzicht.
Managers met een sterk ego (sterke wil) staan wel open voor kritiek, een debat (Luisteren en Spreken). Als voorbeeld geldt het zelfstandige en onafhankelijke denken van Michel de Montaigne. Het hangt van de organisatiecultuur af of met tegenspraak iets wordt gedaan of dat een whistleblower volledig wordt genegeerd.

Vrijheid betekent voor veel entrepreneurs produceren wat de markt vraagt. Al behoeft het inspelen op de markt, een lange termijn visie niet in de weg te staan. De werkelijkheid is niet zwart versus wit. Het gaat er bij het zoeken naar een Midden Weg om de scherpe kanten van twee uitersten te onderkennen. Politici willen niet dat de politiek of de staat wordt gedegradeerd tot een reparatiewerkplaats waarin zij nog slechts de slachtoffers van het kapitalisme mogen oplappen. Het schrikbeeld dat democratisch gekozen regeringen er straks minder toe doen dan de gezamenlijke macht van bankiers, institutionele beleggers en multinationals. Als investeerders beschikken zij over kapitalen die het nationaal inkomen van grote landen verre overstijgen. Door de wereldwijde schaal waarop zij opereren, zijn zij maar weinig gevoelig voor nationale sentimenten. De angst voor die spijkerharde opstelling van naamloze buitenlandse investeerders is de sleutel tot alle emoties die de mondialisering oproept. Burgers voelen zich machteloos tegenover een kapitalisme dat de aandeelhouders boven de werknemer stelt en dat mensen onzeker maakt over hun baan omdat beslissingen daarover worden genomen door topmanagers in verre hoofdsteden die geen enkele binding met hen hebben.

‘Niemand steekt zijn nek nog uit’ (Robert Giebels interviewt Chris de Groot, headhunter, de Volkskrant 8 oktober 2010):
Topmanagers zijn sinds de crisis banger om te verliezen dan om niet te winnen. Werknemers weten nu dat loyaliteit aan het bedrijf niet wordt beloond.
Angelsaksische bedrijven domineren in Nederland de financiële sector. Speelt dat een rol?
‘Sinds de Tweede Wereldoorlog geldt in Europa bij grote ondernemingen: privileges in ruil voor trouw. Als jij maar jarenlang blijft zitten, word je op den duur misschien gevraagd voor die seniorpositie. Niet om je kennis en kunde. Dat is een feodaal systeem: pas bij grote fouten wordt iemand uit de machtsadel gestoten.

Hoezo loonmatiging? (Pieter Klok de Volkskrant 5 maart 2009):
Arie van der Zwan (73) heeft ervaring met crisissen. Tijdens de jaren tachtig runde hij de Nationale Investeringsbank, die namens de overheid bedrijven steunde....
De DNB vertrouwde te veel op zijn rekenmodellen. Maar als je dat doet, schakel je het gezonde verstand uit. Een kind kon zien dat het misging. De bankiers kwamen in het parlement ook op de proppen met hun risicomodellen die het allemaal niet hadden zien aankomen. De kern van het probleem is dat de financiële sector extreem complex is geworden. Het mechanisme van Checks & Balances (Evenwicht door Tegenwicht) is daardoor vrijwel een farce geworden.

Tegenover de schuldencrisis staat de enorme liquiditeitsgroei. Het investeringsklimaat wordt door een lage rente bevorderd. Volgens John B. Taylor is het monetaire beleid om een lage rente te stimuleren juist de oorzaak van de schuldencrisis. De kredietcrisis is ontstaan door de eenzijdige focus van politici op het macro-economische model. De kredietcrisis is er primair de oorzaak van dat de schuldencrisis en de eurocrisis duidelijk zichtbaar zijn geworden en tot een begrotingstekort hebben geleid.

Een klassieke tegenstelling is dat de liberalen vinden dat de overheid het probleem is en de markt de oplossing en de socialisten vice versa. Door de kredietcrisis is deze controverse opnieuw aangezwendeld. Of zoals de discussie over dit thema tussen Jan Peter Balkenende en Wouter Bos laat zien ligt de oorzaak van de graaicultuur voor de een bij de menselijke hebzucht en voor de ander dat de financiële systemen niet deugen. De een denkt vanuit de markt, het individu, de ander vanuit de overheid het collectief. Vloeien de meeste maatschappelijke vraagstukken niet voort uit het onbegrip tussen de verhouding tussen het individuele geval en de algemene regel? De waarheid ligt ongetwijfeld ergens in het midden en heeft op het complementaire 'en-en' denken betrekking.

Marcel van Dam schrijft in zijn column ‘1991 – 2007’ in de Volkskrant van 18 oktober 2007: Tot mijn verdriet zag ik vanaf de jaren tachtig mijn partij wegzinken in een moeras van beginselloosheid. Onder Kok ging de PvdA door de knieën, onder Bos door zijn rug.

De kredietcrisis toont een ding de risicospreiding(beheersing) is volledig (vol en ledig/leeg). De cultuurfilosoof Peter Sloterdijk hanteert in zijn boek Sferen voortdurend het oxymoron. Een oxymoron is een speciaal geval van de paradox: daar is wel een zekere tegenspraak aanwezig, maar bij nadere beschouwing lost die tegenspraak zich op. Bij de oxymoron blijft de spanning van het betekenisverschil echter in stand.
De éne werkelijheid biedt een referentiekader aan de boeken van Peter Sloterdijk.

In risk management, negentropy is the force that seeks to achieve effective organizational behavior and lead to a steady predictable state.

De kredietcrisis wordt tegen de achtergrond van de illusiecultuur geplaatst. Relatief staat tegenover absoluut. Uiteindelijk blijft het allemaal mensenwerk.

De kredietcrisis is mede een gevolg doordat de afgelopen decennia het publieke en het private domein volledig met elkaar verweven zijn geraakt. Om welvaart te creëren werkt de onzichtbare hand van Adam Smith in het private domein goed, echter voor het creëren van welzijn in het publieke domein slecht. De grote verwarring ontstaat wanneer onder het etiket van het algemeen publieke belang zaken worden verkocht die op het private eigenbelang betrekking hebben. Het publieke domein werd zo aan het private domein verkwanseld. De wolf in schaapskleren bestaat nog steeds. Er blijven handige kooplieden die knollen voor citroenen verkopen. Het gegoochel met financiële constructies mist elk houvast met de reële wereld. In de financiële sector is naar voren gekomen dat de managers de deugdelijkheid van hun producten zelf niet meer begrepen. Incompetentie wordt dan beloond. Eigenbelang versus algemeen belang zal altijd een dilemma blijven. Duidelijk is naar voren gekomen dat de fixatie op kortetermijnwinst ten koste gaat van continuïteit op langere termijn. Aan het publieke domein dient weer een sleutelrol te worden toegekend.

Arnold Heertje (Volkskrant 25 april 2009): 'Nu suggereert de politiek, geïnspireerd door instanties als het CPB, dat besluiten logisch voortvloeien uit een rekensom. Dit is de kosten-baten-analyse, dus dit moet de beslissing zijn.' Maar je kunt een goed besluit niet berekenen.
Het begrip Maya betekent ‘dat wat gemeten wordt’. De éne werkelijkheid heeft twee complementaire kanten, 'Ruimte en Duur', 'Absoluut en Relatief', 'Fysica en Metafysica'.
Marcel van Dam (Volkskrant 30 april 2009): Het CPB heeft een volgend hoofdstuk toegevoegd aan de kruistocht tegen de naar de mening van daar werkende economen te riante positie van ouderen in onze samenleving.
Het gekke is dat ik geen rapport van het CPB ken waarin met een analoge redering wordt betoogd dat de meeste bankiers en andere ondernemers meer verdienen dan ze waard zijn. Als gevolg daarvan hebben die de grootste crisis sinds de jaren dertig geproduceerd. Productiviteit is niet één op één weer te geven in een bedrag. Een oudere werknemer met veel ervaring kan een jongere werknemer behoeden voor kostbare fouten en onbezonnen risico’s.
Het gaat er om welk deel van de economische groei wordt besteed aan particuliere inkomens en welk deel aan collectieve arrangementen. Dat is een keuze voor politici, maar die kruipen graag weg achter de rug van het CPB. De hele verzorgingsstaat zou je kunnen omschrijven als een mantel der liefde. Die is opgebouwd in de jaren na de Tweede Wereldoorlog, toen we ons nog met zijn allen verantwoordelijk voelden voor het welzijn van iedereen.

L. Bovenberg en C.N. Teulings CPB Discussion Paper Rhineland exit:
Waar van productmarkten heeft geleid tot een verhoging van bedrijfsspecifieke risico's door een intensivering van competitie, daar heeft de globalisering van kapitaalmarkten geleid tot een verbetering van de risicodiversificatie van kapitaalverschaffers. Dit is een efficiënte vorm van sociale zekerheid.

Dit citaat staat lijnrecht tegenover de risicospreiding die door de globalisering van kapitaalmarkten werkelijk heeft plaatsgevonden. Door de globalisering zijn landen in economisch opzicht steeds sterker van elkaar afhankelijk geworden. In plaats van een verbetering is er sprake van een verslechtering van de risicodiversificatie. De belastingbetaler betaalt het gelag. Met name de sociaal zwakkere groepen zijn de klos. Het is dus een ineffectieve vorm van sociale zekerheid. In hoeverre is er van het peterprincipe of het sprookje De nieuwe kleren van de keizer van Hans Christian Andersen c.q. de 4e macht sprake? Wie durft leiders nog de waarheid te vertellen?

Coen Teulings ‘Voorspellen van crises is een illusie’ (interview Volkskrant 16 december 2009):
U gaat nog steeds uit van een V-vormig herstel, terwijl anderen uitgaan van een W-vorm.
Het alfabet heeft 26 letters met allemaal fantastische vormen. Uit deze discussie blijkt vooral dat nog veel onzeker is. De financiële sector is bijvoorbeeld nog fragiel. Of het een U, een V of een W wordt, weet niemand, wij ook niet.
Leiden de snel oplopende overheidsschulden ook niet tot brandgevaar?
‘Het overheidsbeleid is redelijk succesvol geweest , maar je kunt er niet eindeloos mee doorgaan. In die spagaat zitten we nu. Op de lange termijn ligt er een grote rekening voor de overheid. Ze zal op enig moment flink op de rem moeten trappen.

Het op de rem trappen is vermoedelijk eerder gekomen dan Coen Teulings heeft verwacht. De vraag komt naar voren hoe is het mogelijk dat een meerderheid van de politici alle kaarten op het managementdenken, het Westerse marktmodel hebben gezet, dus zich tot één kant van de medaille hebben beperkt? De denkfout die economen hebben gemaakt is dat om de economie stabiel te houden en niet in te storten groei nodig is. Tim Jackson laat in zijn boek zien dat Prosperity Without Growth ook mogelijk is.

Economy Transformers heeft ‘zes dimensies’ gedefinieerd waarlangs verandering in de nieuwe economie plaatsvindt: Aarde, Waardebepaling, Eigendom, Organiseervormen, Dialoog en Ik ben.
1. Ik ben—passie, Hoe ben je bezig?
2. Dialoog—uitstraling/aantrekking, Wat laat je zien?
3. Eigendom—wie is eigenaar/verantwoordelijkheid, Hoe ga je met vermogen om?
4. Organiseren—manier van samenwerken, Hoe verbind je je aan elkaar?
5. Waarde bepaling — samenwerken /prijsvorming, Hoe komen prestaties tot waarde?
6. Aarde—dood en leven/cyclisch denken, Hoe ga je om met het milieu?

Het gaat er om de kloof tussen rijk en arm, zowel in als buiten Nederland te verkleinen. De technocraten, de 'topeconomen' in Den Haag en Brussel dienen voorstellen uit te werken om een grotere tweedeling in de maatschappij te vermijden. Binnen de traditionele hiërarchische structuren zijn de huidige complexe vraagstukken niet meer op te lossen. In plaats van dat we de systemen steeds complexer en ondoorzichtiger - Too big to fail - maken moeten we terug naar wat al in 1973 door de econoom E.F. Schumacher in zijn boek Small Is Beautiful, het spreiden van risico's is aangegeven. De strategie, die door C. K. Prahalad & Stuart L. Hart voor ontwikkelingslanden is uitgewerkt geldt ook voor Nederland.

De belangenverstrengeling tussen politici en bedrijfsleven en door mismanagement met de mantel der liefde te bedekken heeft tot gevolg gehad dat zowel bij toezichthouders, CEO's en politici nu het vermogen ontbreekt om meerwaarde te creëren. De paradox is dat in plaats van politici en het bedrijfsleven systemen steeds complexer maken dient volgens E.F. Schumacher om het spreiden van risico's te bevorderen Small Is Beautiful centraal te staan.

Het gaat er dus niet om de complexiteit van organisaties te vergroten, maar om ze te verkleinen.
Het is nuttig meer bewust te worden van de achtergronden van noodzakelijke lange termijn veranderingen en niet alleen ad hoc korte termijn vraagstukken op te lossen. De begripsverwarring ontstaat hoofdzakelijk doordat we ons met halve waarheden bezig houden. Binnen de traditionele hiërarchische structuren zijn de huidige complexe vraagstukken niet meer op te lossen. In plaats van dat we de systemen steeds complexer en ondoorzichtiger - Too big to fail - maken moeten we terug naar wat al in 1973 door de econoom E.F. Schumacher in zijn boek Small Is Beautiful, het spreiden van risico's is aangegeven.

Rens van Tilburg Liberale kritiek op ongelijkheid (Vokskrant 22 april 2015):
Hoe ogenschijnlijk uiteenlopende werelden kunnen worden verenigd, mocht ik onlangs ervaren op het jaarlijkse samenzijn van het Institute for New Economic Thinking dat in Parijs wetenschappers en hedgefund-managers samenbracht. Een sterrencast verzorgde de aftrap: Thomas Piketty, de Franse econoom van dat vuistdikke boek over een eeuw ongelijkheid, en de Amerikaanse Nobelprijswinnaar Joseph Stiglitz .
Dat gelijkheid en groei prima samengaan, lieten de naoorlogse jaren al zien. Recent vonden onderzoekers van zowel IMF als OESO dat ook nu groeiende ongelijkheid de economie schaadt. De rijken potten hun geld op. De armen kunnen niet in zichzelf investeren. Talent gaat verloren. Inzichten die voeding geven aan een liberale kritiek op ongelijkheid en daarmee het fundament leggen voor een sociaal-liberaal belastingcompromis.
Dat de samenleving zich steeds meer sluit, zou juist liberalen moeten verontrusten. Een idee dat Amerikaanse hedgefund-managers omarmen, dat moet de VVD toch ook aanspreken?

Op dit moment wordt het steeds duidelijker dat het naïeve geloof van politici in de mythe van de vrijemarktgedachte en het zelfregulerende vermogen van de financiële sector, onderwijs, zorg en woningcorporaties op illusies blijkt te berusten. Met behulp van het maskerkwadrant kunnen politieke machtsspelletjes worden verklaard. Te veel politici beperken zich tot het besturen van hun 'bv-Ego'. Mismanagement kan ook met het verschijnsel ‘schaap in wolfskleren’ worden geduid.

Tijd voor perestrojka (Bert Lanting Volkskrant 9 november 2019 Boeken p. 11):
De wereldvrede staat op het spel, schrijft oud-Sovjetleider Michail Gorbatsjov bezorgd. Dertig jaar na de val van de Muur klinkt zijn remedie wel wat wereldvreemd.
Dat klinkt wat wereldvreemd op een moment dat president Trump druk bezig is het klimaatakkoord van Parijs te ondergraven. Maar het zit in zijn karakter: zonder dromen had hij nooit het onderdrukkende Sovjetstelsel kunnen afbreken, op een moment dat het regerende Politburo nog vol zat met oerconservatieve houwdegens.
Soms heeft hij ook moeite zijn hartstochtelijke oproepen om de wereld te behoeden voor confrontaties en geweld te rijmen met zijn vergoelijkende kijk op president Poetin.

In Nederland is de situatie gegroeid dat de hoogwaardigheidsbekleders die in de schaduw van de formele macht opereren, met al hun bijbanen aanzienlijk meer verdienen dan de verantwoordelijke bewindspersonen. Uiteindelijk is het de informele 'vierde, vijfde en zesde macht' die echt aan het roer zit. Michail Gorbatsjov heeft gelijk ‘We hebben een perestrojka nodig.’ Voor politci geldt ook de kwaliteitscirkel Plan – Do - Check – Act van Deming. Politici dienen zich op de checks and balances (Evenwicht door Tegenwicht) te concentreren.

Het korte termijn denken prevaleert bij politici en bedrijven. Bij marktdenken gaat het niet om collectieve, maar om deeloplossingen. Het op de korte termijn gefixeerde marktdenken bevordert de graaicultuur. Het wordt tijd om het dilemma markt versus moraal te doorbreken. Er is niets nieuws onder de zon. Door alle eeuwen heeft de ontkenning van de waarheid tot lijden en dood geleid. Het zijn in hoofdzaak de onschuldigen die van menselijk falen de prijs betalen. Zaken lopen mis wanneer in de politiek de moraliteit, de moraal buiten het verkoopverhaal wordt gehouden.

Het Holland Financial Centre is een Nederlandse stichting opgericht op 11 juli 2007. Het is een initiatief van 48 verschillende partijen uit de financiële sector (overheid en bedrijfsleven) die als doel heeft het ontwikkelen van initiatieven die bijdragen aan het in stand houden van een sterke, open en internationaal concurrerende financiële sector in Nederland. Medio 2010 heeft HFC onder voorzitterschap van Sjoerd van Keulen een kleine 70 deelnemers. Sjoerd van Keulen is ook bestuursvoorzitter van SNS-reaal en 'Topman van het Jaar'. Naar aanleiding van het SNS-debacle heeft de overheid op 6 februari 2013 besloten de samenwerking met het bedrijfsleven in het HFC niet langer wenselijk te achten.

De gehavende kerncentrale van Fukushima is mede een gevolg van de nauwe verstrengeling tussen het 'publieke en private' domein en de onvoldoende ‘checks en balances’. Door de eurocrisis is vooral een politieke crisis zichtbaar geworden. De aanpak op Europees niveau laat zien dat de politieke besluitvorming bijzonder moeizaam verloopt.

Plato heeft al onderkend dat nous, de relatie tussen ‘Thumos en Epithumia’, het bekende Lichaam-geestprobleem, één medaille met twee kanten is.

De eerste op 23 september 1983 gehouden Van der Leeuw-Lezing Een onderzoek naar de koppige dwaasheid van regeerders door Barbara Tuchman:
Door Plato zijn er al voorzetten gedaan, een uitverkoren klasse tot beroepsbestuurders op te leiden. In een rechtvaardige maatschappij zouden dan mensen uit de heersende klasse bij de verstandigen en wijzen in de leer moeten om in de kunst van het regeren onderricht te krijgen.
Het Meta-leren heeft op survival of the fittest, de waarden en normen betrekking.
In de op 30 oktober 2009 gehouden Van der Leeuw-Lezing haalt Alain de Botton een oud paard van stal.

Dante Alighieri schreef De goddelijke komedie, Friedrich Nietzsche De vrolijke wetenschap en Peter Sloterdijk Kritiek van de cynische rede. In het rapport ‘E i V’ komt ook het mechanisme van de Eeuwige wederkeer naar voren, waar Friedrich Nietzsche in Also sprach Zarathustra over schrijft.

'Op de drift tot scoren volgt het bedrog' (Hermann Von der Dunk Volkskrant 13 september 2011)
Cijfers, statistieken, grafieken zijn de iconen van de huidige wetenschap. Wie ermee aankomt, is bij voorbaat serieus te nemen. Een andere factor is de zuigkracht van de markt, die in de strategie van de universiteiten het wetenschappelijke ethos als hinderlijk obstakel heeft opgeruimd en, zoals in bedrijven, de bestuurders in directeuren met een bedrijfsmentaliteit heeft veranderd, die de wetenschappers met het 'publish or perish' tot concurrentie opjaagt.
In 1986 waarschuwde ik in NRC Handelsblad voor de koopmansgeest die toen de alma mater binnendrong en het wetenschappelijke ethos zou ondermijnen. Zolang voortdurend het nieuwe ethos met zijn marktgerichtheid en verwisseling van kwantiteit met kwaliteit luid wordt gepredikt, zal ook de neiging om wat te sjoemelen, die de meeste wetenschappers wel eens bespeuren, ernstige slachtoffers maken. Zeker als daar de verleiding bij komt om in de media met opzienbarende vondsten te gloriëren.

5D-concepten tonen het Hoe. De polariteit van ‘Goed en Kwaad’, het Wat zal immer een mysterie blijven. In de kern draait de beschaving om één medaille met twee kanten. Aan het ontcijferen van de éne werkelijkheid worden vele miljarden uitgegeven. De hamvraag is of het niet effectiever is miljarden te investeren in onderzoek dat gericht is op het behoud van het leven op aarde, dus om te voorkomen dat de vernietiging van biodiversiteit ongehinderd doorgaat. ‘Geprofessionaliseerd’ waar Plasterk het in het begin van zijn artikel 'De overheid kan niet elke grasspriet bijknippen' in de Volkskrant van 20 september 2013 over heeft is een eufemisme voor het immorele gedrag van bestuurders in de publieke sector (semioverheid en quartaire sector) volgens de commissie-Halsema. De Jan Salie mentaliteit, waar Plasterk het in zijn column zondag 8 oktober 2006 over heeft gehad, kun je effectief veranderen door ondernemerschap te bevorderen en niet door wat hij stelt in zijn artikel van 20 september. Het ‘Geprofessionaliseerd’ van de darwinist Plasterk heeft meer met de tijdgeest en politiek opportunisme, dan met wetenschap van doen. De visie van de PvdA op ondernemerschap is desastreus voor Nederland.

Beschaving gaat over de geschiedenis van inferioriteit en superioriteit. Het emancipatieproces, draait niet primair om man versus vrouw, maar om een paradigmawisseling, een gedragsverandering. Of zoals Thomas Decreus het weergeeft in zijn boek Een paradijs waait uit de storm over democratie en verzet. Of de in de managementliteratuur gebruikte metafoor zonder wrijving geen glans. Het gaat er om dat we het natuurlijke evenwicht, het contact met onze spirituele bron, 'bron van harmonie', het rechterpad weer herstellen.

====

Samenvatting (Wederkerig, Positive - & Normative economics, Zelfregulering en Regulering)

Is de oorlogseconomie een doorgeslagen vorm van kapitalisme? (Peter de Waard de Volkskrant 18 april 2024, p. 21):
De Amerikaans-Franse hoogleraar Philippe Le Billon, die in dit onderwerp is gespecialiseerd, omschreef de oorlogseconomie als ‘een systeem voor het produceren, mobiliseren en toewijzen van middelen om het geweld in stand te houden’. Het is een doorgeslagen vorm van kapitalisme, waarbij de langetermijngevolgen van allerlei inspanningen niet meer gelden.

‘Geen kleurpotloden maken maar kogels’ (Michael Persson en Wilco Dekker interviewen Ingrid Thijssen de Volkskrant 17 april 2024, p. 8):
Nederland moet weerbaarder worden stelt werkgeversverenigingen VNO-NCW. Voorzitter Ingrid Thijssen: ‘We moeten echt investeren in onze defensie-industrie. Je moet zelfs alvast denken over een oorlogseconomie. Dat moeten we onder ogen zien.

Vier Tegel-nominaties voor De Groene (De Groene Amsterdammer 11 april 2024):
In verschillende categorieën zijn vier artikelen uit De Groene Amsterdammer genomineerd voor een Tegel, de bekendste journalistieke prijs in Nederland.
In de categorie Pioniers – journalisten onder de dertig jaar – is Groene-redacteur Yaghoub Sharhani genomineerd met Een vreugdekreet onder de paraplu, een essay over zijn leven in het asielzoekerscentrum. In de categorie Interviews is Daniela Hooghiemstra voorgedragen met Zorg maar liever voor de mensen om je heen, een gesprek met Anita van Ommeren, de dochter van communiste, verzetsvrouw en CPN-politica Annie Averink.
Bas Belleman, Belia Heilbron en Anouk Kootstra verdienden hun nominatie met Ik dacht gewoon: ik pak je, een onderzoek naar de discriminerende fraudejacht door studiefinancieringverstrekker Duo. Hun Investico-collega’s Sebastiaan Grosscurt, Marieke Rotman en Felix Voogt kregen hun nominatie in de categorie CBS Data voor Eén berm, drie boeren, een onderzoek naar bermfraude. De bekendmaking van de winnaars is op 6 mei.

De echte prijs van onze boodschappen
Jat alstublieft ons verdienmodel! (Koen Haegens De Groene Amsterdammer 11 april 2024, p. 28-33):
Wat zou er gebeuren als we voor onze boodschappen ook de verborgen kosten afrekenen, van onderbetaalde boer tot klimaatverandering? Een groeiende beweging in Nederland denkt met ‘echte prijzen’ de wereldproblemen te kunnen oplossen.

‘EU moet superrijken veel zwaarder belasten’ (Wilco Dekker de Volkskrant 11 april 2024, p. 20):
De landen van de Europese Unie lopen gezamenlijk 286,5 miljard euro mis aan belastinginkomsten doordat ze er niet in slagen het vermogen van de rijksten zwaarder te belasten. Dat is ongeveer de omvang van de Finse economie.
Extreme kloof
Volgens Oxfam is de kloof tussen superrijken en gewone Europese burgers ‘extreem’. Bovendien wordt het gat steeds groter. ‘Het kan niet zo zijn dat gewone burgers steeds meer moeite hebben om rond te komen, terwijl de superrijken amper belasting betalen’, zegt belastingexpert Bram Joanknecht.

KPMG-Nederland krijgt recordboete wegens gesjoemel met examens (Tjerk Gualthérie van Weezel de Volkskrant 11 april 2024, p. 9):
De Nederlandse accountantsafdeling van KPmG moet een boete van 25 miljoen dollar (23,2 miljoen euro) betalen vanwege de grootschalige examenfraude die jarenlang binnen het kantoor werd gepleegd. Het is de hoogste boete die de Amerikaanse toezichthouder PCAOB ooit heeft opgelegd.

George Soros gelooft meer in een situatie van vele mogelijke evenwichten, waarbij de perceptie uiteindelijk de realiteit even sterk zal bepalen als de realiteit de perceptie.
Zowel Teilhard de Chardin als Václav Havel laten zien hoe het vraagstuk van de grotere tweedeling, het marktfundamentalisme van George Soros in de maatschappij kan worden opgelost.

Arie van der Zwan onderkent ook de keerzijde van de medaille:
De economen Tomas Sedlacek en Thomas Piketty onderkennen beide hetzelfde stramien dat ook in het rapport 'E i V' naar voren komt en met de eenzijdige fixatie van politici op de marktwerking samenhangt. In plaats van collectieve belangen, de tweedeling te verkleinen kiezen veel 'carrière politici' (De dubbele petten van econoom Mishkin komen prominent aan bod in de documentaire Inside Job uit 2010.) er voor de individuele belangen van het grootkapitaal te behartigen. Gelukkig laat de voormalig (top)manager van het Centraal Bureau voor de Statistiek Henk van Tuinen in zijn reactie Reduceer ons niet tot homo economicus (Volkskrant van 11 november 2014) op de Van der Leeuwlezing een ander geluid horen. Henk van Tuinen is auteur van het boek Ons land kan menselijker.

'Hard vechten voor onze welvaart' (Interview Arie van der Zwan de Volkskrant 20 februari 2010):
Je moet een soort gilde van overheidsdienaren creëren. Dat zie je in Frankrijk ook. Een groep mensen die het ene moment in de autoindustrie of de vliegtuigindustrie werkt en het volgende moment op een departement. Je wilt niet alleen bureaucraten maar ook mensen met levenservaring en bedrijfservaring. We komen uit een tijd van zo min mogelijk overheid. Dan trek je ook een bepaald type mensen aan. Je hebt juist ondernemende mensen nodig. Het ondernemerschap is niet het privilege van het bedrijfsleven. Het is in alle organisaties van belang. Nu zitten we opgescheept met een overheid met te weinig ondernemerschap.
Die hele privatiserings- en marktwerkingsoperatie, wie hebben daar nu uiteindelijk voordeel van gehad? De hoogopgeleiden hebben hun positie verbeterd terwijl ze er aan de onderkant van de maatschappij alleen maar de nadelen van hebben ondervonden.
Er heeft een enorme verschuiving in de inkomensverdeling plaatsgevonden. Daarmee is iets fundamenteels doorbroken: de solidariteit. Daar heeft het geweldig aan geschort. Dat was voor mij ook de reden te reageren op de uitlatingen van Wim Kok voor de commissie-De Wit. Wat hij zei over de salarisverhoging bij ING, dat kan toch niet? De elite had zijn stem moeten verheffen tegen de uitwassen. Een gemeenschapsgedachte zonder solidariteit is een lege huls.

Opmerkelijk is dat de overheid als eigenaar van de ABN bank weinig te vertellen heeft bij de bank. Waren het eerder politici die zich voor het karretje van de banken hebben laten inspannen, nu zijn het politici die door de banken worden gegijzeld (Ewald Engelen en Jelle Brandt Corstius). Om het politieke aspect te belichten zie de column Amorele overheid, amorele samenleving van Marcel van Dam.
In de Volkskrant van 11 februari 2015 heeft Peter de Waard een necrologie 'Fusiereus' voelde zich schuldig in een luie stoel over Jaap van Rijn de eerste bestuursvoorzitter van ING geschreven.

Te veel politici en hun beleidsmedewerkers hebben door de verantwoordelijkheid voor het rentmeesterschap aan het grootkapitaal over te dragen het paard achter de wagen gespannen. Het probleem is nu dat door het geringe tegenwicht het grootkapitaal in zijn eigen spelletjes, lees sprookjes is gaan geloven en geleidelijk het casinokapitalisme centraal is komen te staan.

Sovjetpraktijken in de Nederlandse landbouw
Pesticiden schadelijk? Welnee joh (Sander Turnhout De Groene Amsterdammer 4 april 2024, p. 12-14):
Het sneuvelen van de Europese natuurherstelwet illustreert een dieperliggend probleem: in de landbouwpolitiek leggen onwelkome feiten het keer op keer af tegen de propaganda uit de agro-industrie.

Daniel Kahneman (5 maart 1934 – 27 maart 2024) - (Casper Thomas De Groene Amsterdammer 4 april 2024, p. 74):
Wie Daniel Kahneman noemt, heeft het meteen ook over Amos Tversky. De bevriende wetenschappers stonden met hun experimenten aan de basis van de gedragseconomie.
Hun vriendschap is opgetekend door de Amerikaanse financieel journalist Michael Lewis. Hij brak door met Moneyball, een boek over de toepassing van statistische inzichten in het honkbal. Zonder het te beseffen was hij met dit werk schatplichtig aan Kahneman en Tversky. Zijn hoofdpersoon Billy Beane, manager van Oaklands Athletics, wist bij de aankoop van spelers de vaak gebrekkige oordeelsvorming waar zijn collega’s wel last van hadden te omzeilen. In andere woorden: hij begreep wat Kahneman en Tversky hadden bestudeerd aan de Hebreeuwse Universiteit in Jeruzalem.
Lewis maakte zijn omissie goed door zich op de samenwerking tussen Kahneman en Tversky te storten. Het resultaat was Twee Breinen - Daniel Kahneman & Amos Tversky: Een vriendschap die ons denken veranderde (2018).

Wingebied Groningen (Leo Molenaar de Volkskrant 3 april 2024, p. 29):
Ik ben de biograaf van Marcus Bakker, naar wie Ernst Arbouw verwijst in zijn verhaal ‘Nederland in de Navo’ over ­secretaris-generaal van de Navo ­Joseph Luns.

Europese Commissie begint vijf onderzoeken naar misbruik door Google, Apple en Meta (Frank Rensen de Volkskrant 26 maart 2024, p. 20):
De Commissie gaat controleren of deze giganten in de techsector de nieuwe Digital Markets Act overtreden.
Woordvoerders van Google, Meta en Apple stellen dat de bedrijven al helemaal of grotendeels voldoen aan de DMA. Het kan volgens Hans Vedder nog zomaar een jaar duren voordat de Commissie besluit of dit klopt, en welke aanpassingen de techbedrijven eventueel moeten maken.

Kiest Utrecht bij de energietransitie voor de markt, dan verliezen de burgers (Derk Loorbach, Floor de Ruiter, Josee van Linschoten, Marcel Heskes, Musetta Blaauw, Robin Doet en Pim de Ridder de Volkskrant 26 maart 2024, p. 27):
Het doorduwen van verduurzaming via commerciële marktpartijen is niet logisch en voedt de weerstand bij burgers. De provincie Utrecht lijkt opnieuw die fout te maken bij de aanbesteding van een verduurzamingsproject.
Het is aan de Provincie Utrecht nu een stap te zetten: verlaat de oude vertrouwde oplossingsrichting waarvan we weten dat die niet werkt en omarm de transitie van onderop, voor en met de burgers.

Lakeman eist 17 miljard euro van de staat voor het koopkrachtverlies van gepensioneerden (Jonathan Witteman de Volkskrant 23 maart 2024, p. 16-17):
Verdienen gepensioneerden smartengeld voor hun uitgeholde koopkracht? Ja, vindt Pieter Lakeman. De activist wil een massaclaim beginnen tegen de staat, die het jarenlang onmogelijk zou hebben gemaakt om pensioenen te laten meestijgen met de inflatie. Onomstreden is zijn missie niet.

Nationaal Groeifonds werd Nationaal Graaifonds (Yvonne Hofs de Volkskrant 21 maart 2024, p. 9):
Het Nationaal Groeifonds (NGF) zou miljarden euro’s investeren in het toekomstbestendig maken van de Nederlandse economie, maar drie jaar na de oprichting lijkt het einde al in zicht. De Tweede Kamer gebruikt het fonds steeds vaker als geldbron voor allerlei ad-hoc-uitgaven.

Onderzoek De inhuurcultuur bij gemeenten
Voor ziek, piek en uniek (Simon Bakker, Nina de Groot en Wian Slendebroek De Groene Amsterdammer 21 maart 2024, p. 18-21):
Niet alleen het rijk huurt veel consultants in, ook bij lokale overheden lopen externen de deur plat. Wat betekent dat voor de kwaliteit van de dienstverlening. En is deze trend nog te stoppen?

Lobby-democratie (Mirjam de Rijk 14 maart 2024 De Groene Amsterdammer 2024, p. 9):
Vorig jaar september nam de Kamer met bijna algemene stemmen een motie aan van Pieter Omtzigt en de ChristenUnie. Het kabinet moest binnen een maand een onafhankelijke adviescommissie instellen over hoe de rol van private equity ‘fors terug te dringen in sectoren die grotendeels collectief worden bekostigd, maar ook in (familie)bedrijven’. De volksvertegenwoordigers maken zich niet alleen zorgen over de rol die private equity speelt in de zorg, de kinderopvang en de volkshuisvesting, maar ook in het ‘gewone’ bedrijfsleven.
Vanwaar toch al die onwil van het kabinet? Het zal veel te maken hebben met de keiharde en goed georganiseerde lobby vanuit de commerciële zorgverleners. Een lobby waar de ministeries van VWS en Economische Zaken niet tegen bestand zijn, zo blijkt steeds weer. Neem alleen al de reacties op het Wetsontwerp integere bedrijfsvoering zorg- en jeugdhulpaanbieders (Wibz). De hoeveelheid Zuidas-advocaten die in stelling is gebracht om verwarring te zaaien, te dreigen en te paaien en zo de wet te ondermijnen is indrukwekkend. De Wibz, die het winst-maken in de zorg een heel klein beetje beoogt te reguleren – niet te verbieden maar te reguleren – laat inmiddels al vijf jaar op zich wachten. Lobby is soms sterker dan democratie.

De wereldwijde tentakels van de octopushandel
Gegrild, gekookt, als sashimi of salade (Simon Bakker de consultancy-industrie, Nathalie Bertrams, Ingrid Gercama & Tristen Taylor De Groene Amsterdammer 14 maart 2024, p. 38-43):
Octopussen zijn intelligent, voelen pijn én zijn een delicatesse. De internationale handel is miljarden waard en overbevissing is een groot probleem. Is het ethisch om octopus te eten?

Fusieverbod houdt Alstom en Siemens wel scherp (Frits Bolkestein de Volkskrant 12 maart 2019, p. 22):
Het dilemma is zo oud als de heuvels. Wat gaat voor: industriepolitiek of mededingingspolitiek? Wanneer leidt een overname tot een overheersende positie op een markt die innovatie belemmert en consumentenbelangen schaadt?
Toch verdient de Commissie steun. En wat zeker niet mag gebeuren, is een Franse wens de Europese mededingingspolitiek op de schop te nemen, zodat lidstaten besluiten van de Commissie kunnen negeren. Nederland moet zich daar scherp tegen verzetten. Frankrijk is nooit vies geweest van overheidsbemoeienis ter wille van een nationaal economisch voordeel. Van Duitsland kan men nooit zeker zijn. Nederland was in staat een liberale economische politiek overeind te houden doordat het gesteund werd door het VK. Door Brexit is dat nu niet langer mogelijk.

De column van Aleid Truijjens illustreert dat ICT-lobbyisten nog steeds actief zijn. Eerder heb ik met dit fenomeen bij Hoogovens kennis gemaakt.

Rook en vuur (Doortje Smithuijsen de Volkskrant 14 maart 2024, p. V2):
De docuserie ‘Staal’ maakt in de eerste aflevering al duidelijk dat de strijd rond Tata Steel ook een klassenstrijd is.

Schiphol moet het algemeen belang dienen – en dat is niet per se dat van KLM (Pieter Klok de Volkskrant 5 maart 2024, p. 12):
Ruud Sondag was de eerste Schiphol-directeur die ook voor de omwonenden en het milieu opkwam. Het is te hopen dat zijn opvolger Pieter van Oord uit hetzelfde hout is gesneden.

STAAL (Een vierdelige documentaire, start 13 maart 2024 op NPO2):
STAAL gaat over wereldproblematiek op de vierkante kilometer. Een streekvertelling over het samenleven met zware industrie als buren. Vier jaar lang volgde een filmploeg de ontwikkelingen in de IJmond en tekende het persoonlijke verhaal op van mensen binnen en buiten ons bedrijf. Tata Steel heeft de cameraploeg het vertrouwen gegeven om het bedrijf van binnenuit te volgen en ze daarbij een grote bewegingsvrijheid gegeven.
In oktober 2021 heeft de cameraploeg toestemming gekregen om op ons terrein, in onze fabrieken of op onze werkplekken te komen filmen. Veel Tata Steel-medewerkers zijn vanaf die periode op diverse manieren door de cameraploeg gevolgd; tijdens optredens buiten de deur, op participatie-avonden, lezingen, bezoeken aan andere bedrijven en zelfs in de privésfeer.

Meer dan het grote kwaad (Paul Onkenhout de Volkskrant 25 april 2023, p. V4-6):
Een nieuwe muziektheatervoorstelling gaat over een familiegeschiedenis die is vervlochten met Tata Steel. Herkennen Tata-werknemers zich in de personages die mensen zoals zij spelen? En delen ze de toenemende kritiek? De Volkskrant bezoekt de voorstelling met twee echte ‘Hoogovenmannen’.
De aanzet tot Onder de rook van de Hoogovens werd gegeven tijdens een wandeling in coronatijd op een van de meest tot de verbeelding sprekende plekken in de omgeving van Tata, het beeldenpark Een Zee van Staal.
De Ridder is gepensioneerd, na een loopbaan van 46 jaar waarin hij zichzelf gestaag omhoog werkte en eindigde in de automatisering. Nog steeds heeft hij een band met het bedrijf, als lid van het ‘verantwoordingsorgaan’ van het pensioenfonds.
De Ridder: ‘Met name Kooks 2 is al heel lang een pain in the ass. Ik begrijp het management wel, ze hebben de fabriek nodig, maar de overlast is enorm. Dat ding had allang dicht moeten zijn.’

Onderzoek Fiscale wetenschappers met een dubbele pet
Van de UvA naar de Zuidas (Diederik Baazil De Groene Amsterdammer 28 februari 2024, p. 22-27):
Nederland is nog steeds een hoofdrolspeler in de wereldwijde belastingontwijking, maar fiscale wetenschappers doen er amper onderzoek naar. Velen van hen werken zelfs, als adviseur van bedrijven, mee aan de belastingontwijking.
‘Dubbele petters’ worden ze genoemd: hoogleraren die een of twee dagen in de week voor de universiteit werken en de rest van de week doorbrengen op een kantoor, vaak aan de Amsterdamse Zuidas. Bij de accountancy big four – Deloitte, PwC, Ernst & Young, en KPMG – of bij advocatenkantoren als Loyens & Loeff of Baker & McKenzie.
Voor Amerikaanse multinationals en vermogenden is Nederland wereldwijd dé voorkeurslocatie om winst te stallen: zo’n 24 miljard dollar in het derde kwartaal van 2023 ten opzichte van nog geen drie miljard dollar in Duitsland of acht in buurland Canada. Waarom zouden ze dat toch in Nederland doen? Gabriel Zucman, een Franse econoom, schreef erover, maar in Nederland wordt er amper onderzoek naar gedaan.

De eerste klimaatscepticus van Nederland Frits Böttcher was begin zeventiger jaren niet alleen mede-oprichter van de Club van Rome maar ook lid van de RvC van Estel, nu Tata Steel. In die periode was ik aanwezig bij een voordracht van Frits Böttcher over de Club van Rome. In 1972, net na het verschijnen van het rapport Grenzen aan de groei van de Club van Rome raakte ik betrokken bij het beleids - en marktonderzoek van Hoogovens. In het kader van Diversificatie is destijds voor het opzetten van een milieudivisie Esmil (Estel milieu) gekozen. Sindsdien heb ik een bijzondere belangstelling voor de relatie tussen ondernemerschap en het milieuvraagstuk. Het onderzoeksrapport 'E i V' is een uitvloeisel van deze interesse.

'200 fundamentalistisch geklede spoken zijn niet gevaarlijk' (Brussen vs Von der Dunk: de Volkskrant 10 oktober 2011):
Met haar verzet tegen het boerkaverbod verloochent de PvdA haar emancipatoire verleden, meent Bert Brussen. Maar volgens Thomas von der Dunk werkt seculiere verlichtingsdwang averechts.
Het is evident dat de sociaal-democraten, net als begin 20ste eeuw met de destijds gangbare patriarchale verhoudingen, worstelen met de spanning tussen individuele en collectieve emancipatie. Toch levert de PvdA aan de integratie van moslims haar bijdrage met geëmancipeerde vrouwen als Nebahat Albayrak en Khadija Arib, wier politieke zichtbaarheid dan ook - als grootste bedreiging voor het eigen dierbare vijandbeeld - niet door de PVV wordt geapprecieerd.
Onze samenleving is niet in gevaar door tweehonderd fundamentalistisch geklede spoken, maar door de hebzucht van een zeer reële rechtse bankierselite, die Amerika en Europa op de rand van de financiële afgrond heeft gebracht. Met reden is 'integratie' bij de kiezer momenteel uit de topvijf van maatschappelijke problemen verdwenen.
De economische verzwakking van het Westen als gevolg van de neoliberale privatiserings- en dereguleringswaan verklaart in hoge mate de maatschappelijke woede van dit moment, omdat zij de levensstandaard van velen bedreigt. Het bestaansrecht van de PvdA is afhankelijk van haar vermogen om aan die terechte woede constructief vorm te geven.

Hoe de dadel in een twistappel veranderen (Ibrahim Burshaly de Volkskrant 2 maart 2024, katern Zaterdag p. 17-20):
Voor activisten is een boycot van producten uit Israël geweldloos verzet. Voor Israël is er geen twijfel: wie boycots steunt, ontkent hun bestaansrecht. In het midden, en in de supermarkt, ligt de medjoul-dadel.
De boycot van Israëlische dadels heeft relatief weinig economische impact, maar des te meer symbolische waarde. De medjoul-dadel – zachter, sappiger en zoeter dan andere soorten – vormt onderdeel van zowel de Palestijnse als de Israëlische identiteit.

Zuinigheid (Koen Haegens De groene Amsterdammer 29 februari 2024, p. 9):
De grote geblondeerde leider heeft tijdens zijn gedoogavontuur met Rutte 1 al laten zien dat hij niet vies is van botte bezuinigingen. Je stopt met ontwikkelingssamenwerking, trekt de stekker uit de publieke omroep, schrapt zoveel mogelijk klimaatbeleid, doet een greep uit het Nationaal Groeifonds, bedoeld om de Nederlandse economie structureel te versterken – en hopla, daar heb je op korte termijn je miljarden. Dat dit op iets langere termijn rampzalig uitpakt voor Nederland en de wereld zal de PVV een zorg zijn.

Wilders pleegt gewoon kiezersbedrog (Sigrun Spaans de Volkskrant 29 februari 2024, p. 29):
Het feit dat Geert Wilders het ene kroonjuweel na het andere in de ijskast zet, wordt geduid als Wilders die milder is geworden of als enige stappen zet om de anderen tegemoet te komen.

Het gebouw is af. De stroom komt over paar jaar (Jurre van den Berg en de Volkskrant 22 februari 2024, p. 13-15):
Stroom uit het stopcontact was een vanzelfsprekend. Niet meer. Door verstopping van elektriciteitsnet kunnen scholen, sportaccommodaties en zelfs woonwijken niet worden aangesloten. ‘De komende tijd wordt het alleen maar erger.’

Wordt Mark Rutte de Navo-superster van 1.300 miljard euro? (Peter de Waard de Volkskrant 20 februari 2024, p. 21):
Joseph Luns, secretaris-generaal van de Navo tussen 1971 en 1984, was de nationale kop van jut. Algeheel verguisd. Zijn enige fan in Nederland was politiek commentator G.B.J. Hiltermann. Nu zou voor hem een reuzenstandbeeld worden opgericht en de leider van GroenLinks-PvdA zou vereerd zijn dat te mogen onthullen.

Verkoopt private equity nu vooral aan private equity? (Peter de Waard de Volkskrant 17 oktober 2017, p. 29):
Het is totaal onduidelijk wat York Capital nu nog uit het voormalige Aldel in Delfzijl zal weten te slepen.
Rutte III wil de activiteiten van de private equity beperken door de fiscale faciliteiten - de rente-aftrek op de schulden waarmee ze de bedrijven overladen - te beperken.
Hopelijk zal het nieuwe kabinet snel spijkers met koppen slaan, anders is het kwartettenspel al over en blijft voor Rutte III alleen de zwartepiet over.

Consequent (Walter Crommelin de Volkskrant 20 februari 2024, p. 29):
Nederland steunde de VS met zijn foute Vietnam-politiek, want Luns moest in 1971 secretaris-generaal van de Navo worden. Nederland steunde de VS met zijn foute Irak-politiek, want De Hoop Scheffer moest in 2004 secretaris-generaal van de Navo worden.
Nederland steunt de VS met zijn foute Israël/Gaza-politiek, want Rutte moet in 2024 secretaris-generaal van de Navo worden. Ziedaar een consequent buitenlands beleid.

Minimumloon is al heel wat voor Marie-Hélène (Eline Huismaan de Volkskrant 20 februari 2024, p. 13-15):
De snelwegblokkades mogen zijn verdwenen, de onrust onder Franse boeren is er niet minder om. De toezeggingen van president Macron, die vandaag opnieuw de bonden ontvangt, helpen boeren niet structureel. ‘De landbouw moet behalve levensvatbaar ook levensvatbaar zijn.’

Onderzoek De lucratieve emissiehandel van Shell
Opnieuw door de morele ondergrens (Luuk Sengers en Evert de Vos De Groene Amsterdammer 13 februari 2024)}
Shell betaalt geen cent voor zijn CO2-uitstoot, zo blijkt uit onderzoek van De Groene Amsterdammer. De grote opwarmer ontsnapt aan de tucht van het Europese klimaatbeleid door slim te speculeren met ETS-rechten.
‘Ik kan het gedrag van Shell maar op één manier verklaren: het rekent erop dat overheden het bedrijf uiteindelijk niet voor het blok zullen zetten. Bij politici bespeur ik inderdaad dat ze stilletjes hopen dat het bedrijf uit zichzélf een keer de draai maakt. Shell gokt. De politiek bepaalt hoe dat afloopt.’

In Hollands Kroon gaan de bewoners weer boven de bedrijven (Jan Meijles de Volkskrant 10 februari 2024, p. 16-17):
Het gebrek aan ruimte, energie en personeel dwingt Nederland tot harde keuzen over de toekomst van de economie. In de Noord-Hollandse gemeente Hollands Kroon woedt die discussie al langer. Na ophef over datacenters probeert de gemeente bewoners weer boven bedrijven te stellen. Maar hoe doe je dat?

Omtzigt (Miriam Vaz Dias de Volkskrant 9 februari 2024, p. 25):
In de kritiek op hem blijft namelijk één aspect voortdurend onderbelicht. De geldverslindende, niet onderbouwde plannen van vooral PVV en BBB verklaren mijns inziens zijn ernstige ongerustheid over de financiële situatie. Leuke plannen voorspiegelen is één ding, maar ze moeten wel betaalbaar zijn.

Hebben deze sectoren toekomst in Nederland (Tjerk Gualthérie van Weezel de Volkskrant 7 februari 2024, p. 13-15):
Volgens experts kosten de glastuinbouw, de vleesverwerkende bedrijven en de distributiecentra de maatschappij meer dan dat ze Nederland opleveren. Wat zeggen de cijfers over deze sectoren, en hebben ze nog een toekomst in Nederland?

Ikea-pakket voor een verantwoorde toekomst (Wilco Dekker en interviewen de Volkskrant 3 februari 2024, katern Zaterdag p. 2-4):
Sinds Brussel meer verantwoordelijkheid van bedrijven eist, ligt meubelgigant Ikea nog vaker onder de loep. Het is de grootste gebruiker van hout ter wereld, en er is ook kritiek op de arbeidsomstandigheden en belastingmoraal. Hoe gaat ceo Jon Abrahamsson Ring daarmee om?

Te veel regels? Stel paal en perk aan de wereldhandel, dan help je de boer pas echt (Jacques van Nederpelt de Volkskrant 2 februari 2024, p. 23):
Overal boerenprotesten, maar je hoort ze weinig over hun werkelijke probleem: de liberalisering van de landbouwmarkten. Pas als we die terugdraaien, kan er een economisch gezonde én duurzame sector opbloeien.

Hoe het kapitaal de economie kaapt
Hap, slik, rijker (Mirjam de Rijk De Groene Amsterdammer 1 februari 2024, p. 20-23):
Niet alleen in voorheen publieke sectoren als de volkshuisvesting, de zorg en het onderwijs groeit de invloed van grote commerciële partijen. Het kapitaal kaapt ook bedrijven, en daarmee de economie.

Met de geldkraan open blijft de barometer op mooi weer staan (Peter de Waard de Volkskrant 26 januari 2024, p. 6-7):
De beurzen staan op recordhoogte, ondanks meerdere crises in de wereld. Eind 2022 verwachtte 85 procent van de economen een recessie in 2023. Nu is die vrees weg. Is de wereldeconomie immuun voor oorlogsgeweld en politieke onrust?
Als iedereen euforisch is, is het tijd om angstig te worden, zei superbelegger Warren Buffett lang geleden al.

Weerzin tegen belastingen neemt toe (Govert Geldof de Volkskrant 25 januari 2024, p. 28):
De club die nu ernaar neigt een nieuwe coalitie te smeden, PVV, VVD, BBB en NSC, maakt dit alleen maar ­erger. Uiteraard blijf ik braaf belasting betalen, maar mijn weerzin ertegen groeit. Ik hoop dat onze koning op basis van dezelfde gronden weerzin voelt op het moment dat de blauwe enveloppe bij hem op de deurmat zal vallen.

CO2-uitstoot van auto’s daalt vooral in de folder: op de weg is de emissie nog net zo hoog (Bard van de Weijer de Volkskrant 25 januari 2024, p. 6):
Ondanks torenhoge ambities en steeds strengere eisen stoten Europese auto’s nog net zo veel CO2 uit als twaalf jaar geleden. Hoewel op papier verbeteringen zijn bereikt, zijn de emissies in de praktijk nauwelijks gedaald, constateert de Europese Rekenkamer.

De conclusie kan worden getrokken dat veel maatregelingen die door overheden voor een schoner klimaat worden genomen wel goed zijn voor het grootkapitaal, maar niet echt aan een schoner milieu bijdragen.

Zestig ceo’s in een zaal en allemaal even belangrijk (Hans Arsman de Volkskrant 25 januari 2024, p. 16-17):
De keuze viel op twee groepen tegenover elkaar, zo’n beetje als in het Engelse parlement. In het midden geen tafels maar kleine witte kubussen voor glazen, flessen en kopjes. Wie drinken er uit de glazen en de kopjes?
Naast Volodymyr Zelensky en Ursula von der Leyen is een stoel vrij. Er is een naambordje op gelegd en een koptelefoon in een plastic zak.
Aan het woord is de man recht tegenover Zelensky. Dat is Børge Brende, de voormalige Noorse minister van Buitenlandse Zaken, nu voorzitter van het World Economic Forum. Rechts van hem kijkt over zijn schouder Robert Habeck, de Duitse minister van Economie en Klimaat.

China blijft een grote klant van ASML (Niels Waarlo de Volkskrant 25 januari 2024, p. 21):
Ook in het oog van een geopolitieke storm blijkt het prima zakendoen. Ondanks handelsbeperkingen verkocht ASML vorig jaar opvallend veel chipmachines aan China. De komende jaren blijven de Chinezen belangrijke klanten, denkt het bedrijf.

Gaat in Port Talbot wel een frisse wind waaien? (Peter de Waard de Volkskrant 25 januari 2024, p. 21:
De Britse premier Rishi Sunak wrong zich afgelopen weekeinde in alle bochten om zijn bijdrage van 500 miljoen pond aan die sanering toch te verdedigen. ‘De walserijen worden wel behouden’, zo zei hij. Maar de werknemers, de vakbonden, de oppositie in het Lagerhuis en ook de mensen in de omgeving hadden er geen goed woord voor over. Die eisen een bedrijf dat hoogwaardig staal kan maken voor die bovenkant van de motorkap.

daalt vooral in de folder: op de weg is de emissie nog net zo hoog (Bard van de Weijer de Volkskrant 25 januari 2024, p. 6):
Ondanks torenhoge ambities en steeds strengere eisen stoten Europese auto’s nog net zo veel CO2 uit als twaalf jaar geleden. Hoewel op papier verbeteringen zijn bereikt, zijn de emissies in de praktijk nauwelijks gedaald, constateert de Europese Rekenkamer.

Lillen (Arno Haijtema de Volkskrant 17 januari 2024, p. V2):
‘Keuringsdienst van waarde’ duikt in de hamindustrie en botst ook hier op de Hollandse handelsgeest.
Een teken aan de wand van de voedingsindustrie: de Keuringsdienst van Waarde'' was nergens in Nederland welkom om te bekijken hoe de rauwe ham wordt gemaakt die in overvloed vanuit de supermarktschappen lillend naar de vleeseter lonkt.

Economie Visitekaartje (Mirjam de Rijk De Groene Amsterdammer 11 januari 1024, p. 9):
Of het om de bollenteelt in Drenthe gaat, de asfaltcentrales in Gelderland, het chemische cluster Chemelot in Zuid-Limburg, Schiphol, Tata, Chemours; er lopen inmiddels tientallen juridische procedures van inwoners. Bestuursrechtelijk (intrekken vergunning), civielrechtelijk (schadevergoeding betalen) en strafrechtelijk (de bedrijfsleiding de gevangenis in). In een enkel geval zijn het ook gemeenten die het bedrijf aanklagen, zoals bij Chemours. En met succes, de rechter bepaalde dat Chemours voortaan voor iedere illegale lozing 125.000 euro moet betalen.
Van de landelijke overheid moeten de bewoners het tot nu toe helaas niet hebben. Want waar in de jaren tachtig het ministerie van Economische Zaken nog het gevecht aan moest gaan het ministerie van Milieu, dat wél opkwam voor gezondheid en leefomgeving, bestaat dat ministerie niet meer.

Blijven bedrijven in 2024 naar zingeving zoeken? (Peter de Waard de Volkskrant 3 januari 2024, p. 23):
Het was dé managementterm van de afgelopen tien jaar: maatschappelijk verantwoord ondernemen (mvo). Ondernemingen moesten gaan voldoen aan ecologische, sociale en governance (esg)-criteria: zorg voor het milieu, de mens en een goed bestuur.
Excuses zijn er genoeg. Esg-criteria zijn eerder dynamisch dan statisch. Ze kunnen van de ene op de andere dag veranderen door bijvoorbeeld geopolitieke of wetenschappelijke ontwikkelingen. Wapens werden vorig jaar omarmd, windparken op zee kunnen een barrière zijn voor trekvogels, zonneakkers kunnen tot bodemvervuiling leiden. En het opwekken van groene waterstof is mogelijk duur, energie-intensief en gevaarlijk.
Maar klimaatverandering is een feit.

Is het economie-examen slechts vragen naar een mening? (Peter de Waard de Volkskrant 25 mei 2023, p. 21):
Uitgesproken kritisch over de examenstof is bijvoorbeeld de onlangs met emeritaat gegane hoogleraar Lans Bovenberg die wel wordt gezien als Nederlands invloedrijkste econoom. Hij noemde eerder het vak economie op de middelbare school een soort bezigheidstherapie, omdat daarbij te veel wordt uitgegaan van de homo economicus, de rationele mens die alleen met zijn eigen belang bezig is. Hierdoor zouden de leerlingen tot egoïsten worden opgeleid.
Maandag kraakte hij in een opiniebijdrage in het FD de eindexamens economie op het vwo. Daarbij zou de ECB als incompetent worden afgeschilderd, omdat die niet in staat zou zijn de inflatie te beheersen.
‘Dit schaadt het vertrouwen van de leerlingen in competent en geloofwaardig monetair beleid en in het belang van economie als schoolvak’, aldus Bovenberg.

Elitiair (Martin van den Berg, Brief van de dag de Volkskrant 2022 11 oktober 2022, p. 29):
Oudere PvdA-leden maken zich zorgen dat door een fusie met GroenLinks de PvdA te elitair wordt en het contact met ‘het volk’ verwatert (Ten eerste, 10/10). Ik ben zelf ook ouder, afkomstig uit een arbeidersgezin, en moet samen met mijn partner rondkomen van een modaal inkomen. Ik kan mijzelf dus tot ‘het volk’ rekenen.
In mijn jeugd was Joop den Uyl er nog en die had wel contact met het ‘volk’, al zou hij die term niet zo in de mond hebben genomen. Hij was meer bezig met de spreiding van kennis, inkomen en macht. Na hem kregen we de marktwerking en het neoliberalisme, waardoor ‘het volk’ met steun van de PvdA financieel werd uitgekleed onder het mom van zelfredzaamheid.
Ik vrees dat ik toch heel andere nostalgische gevoelens heb over de PvdA dan de genoemde oudere leden.

De twee manieren van kijken van Frank Kalshoven (de Volkskrant 11 juni 2022 p. 17) hangt vooral met het probleem van het casinokapitalisme, het wereldkapitalisme samen. Volgens Grahame Lock heeft het vraagstuk op de kloof tussen 'theorie & praktijk', The philosophical fight over words is part of the political fight betrekking.

Is Nederland nu een land van kleine kapitalisten? (Peter de Waard de Volkskrant 23 december 2022, p. 19):
De pensioenen in het vergrijzende Nederland worden afhankelijk van de beursindices. Op dit moment belegt nog slechts een minderheid.
Maar nu iedereen in het nieuwe pensioensysteem zijn eigen potje krijgt, zullen nog eens tien miljoen Nederlanders afhankelijk worden van wat op de financiële markten gebeurt − niet alleen in Nederland maar wereldwijd.
Als de PvdA ooit nog Rutte en zijn VVD naar de kroon wil gaan steken, zal na 76 jaar een andere naam nodig zijn. Met de steun van de arbeider alleen zal er nooit meer worden geregeerd.

Chopin (Eric Baars Volkskrant 28 februari 2020 p. 25):
Onbuigzaam en inflexibel. Zo betitelen betrokkenen de opstelling van premier Rutte tijdens de onderhandelingen over de Europese begroting. Maar onze minister-president is wel zo ontspannen dat hij tijd heeft om een boek over Chopin te lezen. Als hij zich daar goed in verdiept, zal hij merken dat de Frans-Poolse pianist juist een toonbeeld was van souplesse en empathie. Chopin onderhield namelijk jarenlang een relatie met een vrouw die er lol in had om in mannenkleren te lopen en pijp en sigaren te roken. In Chopins muziek zijn volgens kenners altijd eenzaamheid en heimwee te horen. Als premier Rutte zo doorgaat aan de onderhandelingstafel, zouden die gevoelens ook wel eens voor hem kunnen gaan gelden.
Rekenrente (Rinus Scheele Volkskrant 28 februari 2020 p. 25):
Het pensioenstelsel is bedoeld om inkomen over het hele leven verstandig te verdelen. En daarbij individuele risico’s klein te houden. Dat werkte uitstekend, tot de levensverwachting te veel steeg: mensen trekken langer pensioen. Makkelijk op te lossen door langer te werken: we zijn gezonder geworden en veel werk is ook voor ouderen prima te doen. Met de rekenrente geef je veel zekerheid voor gepensioneerden en corrigeer je de inflatie. En bij economisch tegenslag blijft het pensioen min of meer op peil. Je houdt ouderen uit de wind.
Maar sinds Henk Krol (50Plus) in de politiek zit namens de pensioengerechtigden is het woord aan de dorpspomp: er zit veel geld in de pot, en dat is van ons. Daarom wil menigeen van de rekenrente af, zodat het pensioen de beurs volgt.
Het casinopensioen dus. Kortzichtig. Denk even mee: in zo’n systeem waren de pensioenen zowel in 2008 als in 2011 fors gekort. En nu weer met de coronacrisis. Dan hadden we inderdaad geen probleem gehad met de dekkingsgraad. Wel met armoede onder ouderen. 70-plus vult zijn zakken. 50-plus maakt de restjes op en 30-plus zit met de brokken. Je blaast het stelsel op.

Advies Dijsselbloem zet FNV-stemming op scherp (Gijs Herderscheê de Volkskrant 13 juni 2019, p. 14):
Heeft dit invloed op het pensioenakkoord?
Het advies komt een week na het akkoord tussen kabinet, vakbeweging en werkgevers, gesteund door PvdA en GroenLinks over het nieuwe pensioenstelsel. Nu het advies meteen door het kabinet is overgenomen, werkt het ook daarin door. In het beoogde nieuwe stelsel moeten de fondsen de pensioenen van ouderen en werkenden verlagen zodra zij te weinig vermogen hebben. Met een lagere rekenrente komt dat moment sneller dichterbij.
Intern is de FNV erg ongelukkig met het advies. ‘Laat je niet verleiden tot een discussie over de rekenrente’, is de marsorder voor bijeenkomsten over het pensioenakkoord. De vakbeweging legt het akkoord deze week per referendum voor aan de achterban. Die zal dit advies mogelijk meewegen. FNV-onderhandelaar Tuur Elzinga meent dat het advies een groot probleem kan opleveren voor veel fondsen. Dat moet dan opgelost worden in de ‘stuurgroep’ die de overgang naar het nieuwe pensioensysteem gaat begeleiden.

Corien Wortmann-Kool van het ABP maakt om haar verhalen over de toekomstige houdbaarheid van het huidige pensioenstelsel te onderbouwen van haar wetenschappelijke achtergrond gebruik.

Greep in de kas (Henk Wimmenhove Volkskrant 28 januari 2019 p. 19):
Bij velen heerst nog steeds verbazing en afschuw over hoe de miljardengreep in de pensioenpotten van overheidspersoneel heeft kunnen plaatsvinden (brief Irene Faber, 25 januari). De premiers Lubbers en Kok (nota bene oud-voorzitter van de grootste vakbond FNV) hebben dat samen georkestreerd. Vakorganisaties en volksvertegenwoordigers zaten erbij en keken er naar. Tot op de dag van vandaag wordt er door de politiek geen opening van zaken gegeven. Het ABP zou voldoende dekking hebben voor indexering indien de pensioenvoorzieningen destijds niet waren afgeroomd.
Hoop op herstel (Sjef Verpaalen Volkskrant 28 januari 2019 p. 19)
De brief van Irene Faber over de pensioenroof door de overheid bij het ABP en het niet verhogen van de pensioenen, geeft mij eindelijk weer een beetje hoop. Hoop op het ombuigen van de berekening van het toekomstig kapitaal van pensioenfondsen.
Nu er in de media al over kortingen op de pensioenen van onder andere het ABP wordt gesproken, is het punt van Faber actueler dan ooit. Waarom moeten deelnemers in dat fonds gestraft worden voor de roof van ruim 30 miljard?

Het rapport 'E i V' staat achter het voorstel dat Frank Kalshoven in zijn column Kom verdorie eens met een voorstel (Volkskrant 26 september 2015 p. 25) verwoordt. Wanneer komen de Ministeries met een voorstel hoe de vraagstukken die in de Miljoenennota ter sprake komen worden aangepakt?:
Sorry, beste andere lezers, maar we hebben de volledige aandacht van deze mensen nodig.
Voor wat? Voor het maken van een plan. Dat hoeft niet eens goed te zijn, laat staan briljant, het mag zelfs een rotplan zijn. Want als er een plan is, dan is er tenminste debat mogelijk, een gesprek, een uitwisseling van gedachten. Nu is er niets.
Ter zake. We slaan eerst, voor het contrast, paragraaf 2.2 op, over het pensioenstelsel. Dat is een serieuze paragraaf. De strekking: het kabinet heeft de problemen rond het pensioenstelsel voor de korte termijn opgelost, maar het huidige stelsel past niet bij de 21ste eeuw. Fundamentele hervorming is geboden. We lezen dat er majeure ingrepen worden voorbereid (afschaffen doorsneepremie, nieuwe pensioenovereenkomst, keuzemogelijkheden). Een en ander moet nog precies vorm krijgen, maar daar is dit hoofdstuk ook voor bedoeld: richting geven en de agenda zetten.

Net zoals het loslaten van de Glass-Steagall wet, zonder daarvoor een goed alternatief te bedenken, is de suksesvolle lobbystrategie om de rente tot onder nul te verlagen macro-economisch wanbeleid. Het is struisvogel politiek van Willem Noordman het thema ‘rekenrente’ op de ledenbijeenkomsten taboe te verklaren. Juist de lage ‘rekenrente’ is er de oorzaak van dat de houdbaarheid van het huidige pensioenstelsel onder druk staat. De moraal van het verhaal is dat veel zogenaamde experts, zoals oud-directeur Coen Teulings van het Centraal Planbureau niet begrijpen hoe probleem en oplossing met elkaar samenhangen. De Wijsheid in tijden van transitie is al millennia bekend, er is niets nieuws onder de zon.

Europese integratie gaat met vallen en opstaan volgens Klaas Knot is analoog aan het 'Zaaien en Oogsten', het ‘Scheppen en Vernietigen’ in de esoterie. Zaaien en Oogsten zorgt voor het balansmechanisme van de weegschaal en zorgt er op de lange termijn voor dat een verkapt transfermechanisme wordt voorkomen. Een ding is zeker door het staatskapitalisme neemt het spanningsveld rond het Nederlandse pensioenstelsel toe.

Jan de Boer heeft gelijk dat door het eenzijdige pensioenbewustzijn van Gerard Riemen, de problemen alleen maar groter worden. Er bestaat wel degelijk een gouden pensioentip. De blinde vlek ,de inconsequentie in het denken van een ambtenaar als Gerard Riemen en van prominente PvdA politici is dat zij zich wel degelijk dienen te schamen. Het pensioenstelsel maakt geen onderdeel uit van een gesloten financieel toetsingskader, maar van een open dynamisch systeem.

De afbraak van het huidige pensioenstelsel loopt in de pas met het sinds 1980 geleidelijke macro-economisch wanbeleid om de rente tot onder nul te verlagen. De paradox is, dat de maatregelingen, die zijn genomen om de rente te stabiliseren , dreigen nu de bron te worden van meer instabiliteit. Voor er pleisters worden geplakt is het van belang te weten wie voor dit macro-economisch wanbeleid (Wereldbank, IMF?, bankenlobby) verantwoordelijk is? Staatssteun aan banken kan illegaal zijn (Yvonne Hofs Volkskrant 18 december 2015 p. 26):
Vijf vragen over Coco's
Een nieuwe belastingvrijstelling voor Nederlandse banken druist mogelijk in tegen Europese regelgeving. Er wordt onderzocht of er sprake is van verboden staatssteun aan banken.
Dijsselbloem voerde de wetswijziging door, hoewel hij wist dat de Europese Commissie bedenkingen had. De Commissie was kritisch omdat alleen banken deze belastingaftrek krijgen en andere bedrijven, die ook coco's kunnen uitgeven, niet. Dat is een van de kenmerken van verboden staatssteun. CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt vroeg vorige maand in Brussel opheldering en kreeg een brief terug van de directeur-generaal Mededinging, Johannes Laitenberger. Laitenberger schrijft Omtzigt dat hij in verband met 'het lopende onderzoek naar staatssteun' geen nadere informatie mag verstrekken. Het Financieele Dagblad meldde gisteren dat minister Dijsselbloem onaangenaam verrast reageerde op de brief. Hij zei niet op de hoogte te zijn van een formeel onderzoek naar staatssteun door Brussel.

Als prestaties ertoe deden, was Gerrit Zalm nooit baas van ABN Amro geworden (Jesse Frederik 4 mei 2015):
De AFM had echter goede reden om te twijfelen aan de competentie dan wel integriteit van Zalm. Zalm drong bij monde wel aan op verandering, maar als puntje bij paaltje kwam, gebeurde er akelig weinig.
Het wekt zeker weinig vertrouwen dat draaikont Wouter Bos, de politicus Gerrit Zalm van financieel directeur van DSB naar vicevoorzitter van de Raad van Bestuur (RvB) van bankconcern ABN heeft gepromoveerd.

Wetenschappers als Ronald Plasterk, Gerard ’t Hooft, Dick Swaab en Victor Lamme fixeren zich op een kant van de medaille. In de Nederlandse politiek is het eenzijdige marktdenken dominant geworden. Of met andere woorden zijn politici en wetenschappers bereid over hun eigen schaduw te springen?

Puinhopen van Bolkestein Economisch kaartenhuis rechtse kerk stort ineen (Thomas Von der Dunk Volkskrant 23 maart 2009):
Ik schreef het al 17 oktober: in revolutionaire tijden is het nog vandaag onvoorstelbare toch gisteren al gebeurd. Met donderend geraas stort het economische kaartenhuis van de rechtse kerk na twintig jaar ineen. Het afvallige VVD-Kamerlid Weekers bepleit inmiddels vormen van overheidsingrijpen, die vorig voorjaar nog als communistisch zouden zijn verketterd.
Bankierskring
Alleen in bonanerende bankierskring zelf heeft men het nog niet door - en versterkt men door het ongegeneerd voortgaande gegraai juist het omwentelingstempo. In de kapitalistische heilstaat Amerika ziet Obama zich door de volkswoede gedwongen alle registers - inclusief een kleptocratentax van 90 procent, wat zelfs de door rechts Nederland gedemoniseerde Den Uyl nooit heeft gedurfd - open te trekken. Als het recht niet langer met het rechtsgevoel spoort, wordt de bestaande wet onhoudbaar.
Fossiel
Wie de tekenen des tijds evenmin heeft verstaan, is Frits Bolkestein: onder Paars de gevierde propagandist van de Amerikanisering van Europa, inmiddels een geestelijk fossiel uit de vorige eeuw. Recent presenteerde hij voor een handvol laatste getrouwen een boekje, waarbij hij niet van zijn geloof in de zegenrijke hebzucht bleek te zijn gevallen. Hij is als Saddams propagandaminister die ook met de Amerikaanse tanks achter zich in beeld bleef volhouden dat alles volgens plan verliep. Want juist de neoliberale heldenlanden IJsland, Ierland en Letland zijn nu nagenoeg failliet.
Puinhopen
Donderdag schreef Bolkestein in De Volkskrant dat de huidige puinhopen een gevolg van wetsovertreding zijn. Nonsens. Punt is juist dat niet zozeer de wet is overtreden, maar bepaald verwerpelijk gedrag legaal is gemaakt, en in Nederland was Bolkesteins VVD daarachter indertijd de drijvende ideologische kracht. Zo heeft Zalm alle bestaande beschermingsconstructies tegen rooffondsen gesloopt. Tot de puinhopen van Bolkestein behoort de privatisering van nutsbedrijven en semi-publieke instellingen, die inmiddels ook aan de graai- en speculatiecultuur ten prooi zijn gevallen. Nederland gedraagt zich hier als het braafste jongetje in de Europese klas. Niets illustreert de absurditeit daarvan zozeer als het feit dat Nuon nu bij wijze van 'marktwerking' verpatst wordt aan - een Zweeds staatsbedrijf.

Politici dienen in plaats van hun verantwoordelijkheid voor de collectieve sector aan de markt uit te besteden weer zelf het stuur in handen te nemen en daarvoor verantwoordelijkheid af te leggen. In de kern draait het nog steeds om de spreiding van ’Geld, Kennis en Macht’. De 'scoringsdrift' die kiezers van hun politieke leiders verwachten heeft tot gevolg dat de houdbaarheidsdatum van een politiek leider niet van die van een voetbaltrainer verschilt.

Volgens Dolf van den Brink (FD 4 november 2011) is het probleem in de westerse landen dat in de afgelopen vijftien jaren de schulden boven de verdiencapaciteit van de reёle economie zijn uitgestegen.

Economie na corona
Een nieuw model, een nieuw beleid? (Dirk Bezemer De Groene Amsterdammer 8 juli 2021):
Na corona zijn macro-economische inzichten veranderd, zoals over de rol van de centrale bank. Daarachter liggen politieke opvattingen – over staat en markt bijvoorbeeld. De vraag is of economische verschuivingen zich laten vertalen in politiek beleid.
De nieuwe, ontspannen houding werd ook beleid. CPB-directeur Pieter Hasekamp stond in juni 2020 schouder aan schouder met Klaas Knot in de Tweede Kamer om de parlementariërs te bezweren dat Nederland best een staatsschuld van 75 procent van het bbp kan hebben.
De Nederlandse economie heeft nog steeds de problemen van 2019: stikstof, PFAS, biodiversiteit, klimaat, financieel onveilige arbeidsmarkt, scheve belastingdruk, jojo’ende huizenprijzen, woningnood, hypotheekschulden, pensioenstelsel – plus grote schade voor twee jaargangen kinderen in het onderwijs. We moeten die problemen gaan oplossen met diezelfde mensen die ze veroorzaakten (of erbij stonden en toekeken), want de kiezer zadelde Nederland op met Rutte IV. De enige nieuwkomer van belang, Sigrid Kaag, krijgt er een zware dobber aan.
Gelukkig is hulp onderweg: Marjan Minnesma gaat de staat opnieuw voor de rechter slepen om desnoods met een dwangsom actie af te dwingen. Wie weet wordt dat het nieuwe verandermodel blueblack%omgezet worden.

Economie na corona: herstel en schulden (Buitenhof 20 juni 2021 NPO1):
De coronacrisis zou de grootste economische catastrofe zijn sinds de Tweede Wereldoorlog. Maar een jaar later lijkt het in Nederland erg mee te vallen. Een gesprek met de hoofdeconomen van de drie grootste banken van Nederland: Marieke Blom (ING), Ester Barendregt (Rabobank) en (Sandra Phlippen (ABN AMRO - Tjerk Gualthérie van Weezel en Daan Ballegeer de Volkskrant 3 mei 2022 ).

De kloof tussen Maakbaarheidsgeloof en Zelfvernietigingsdrang, de chaos in de wereld neemt toe doordat politici in het algemeen beter zijn in het doorschuiven dan in het oplossen van problemen. De relatie tussen Anthropogenesis en Cosmogenesis, de in de kosmos verborgen blauwdruk van het leven, het morele kompas (rechtvaardigheid, zelfreinigende vermogen), lees negentropie maakt het mogelijk de chaos te bedwingen.

‘Omzien naar elkaar, vooruitkijken naar de toekomst’ (Regeerakkoord 1- januari 2022):
De nieuwe regering heeft grootse plannen, maar die vallen niet allemaal in goede aarde bij de FNV. Vooral de ontkoppeling van minimumloon en de AOW leidt tot woede. Maar ook over zorg, wonen en toenemende armoede zijn er zorgen.

Voor de klanten van de zogenoemde grote vier: de accountantskantoren PwC, KPMG Meijburg & Co, Deloitte en EY geldt 'Strategy & Control', lees Stucture follows Strategy.

Accuraat accountancy-model nog ver weg (Daan Ballegeer de Volkskrant 26 juli 2022 p. 19):
De manier waarop accountants hun klanten controleren blijft problematisch, zeggen experts. Via experimenten probeert Nederland een beter model te vinden. ‘Heel Europa kijkt naar wat wij hier aan het doen zijn.’
Het is onmogelijk om het menselijke aspect helemaal uit de accountancy te halen, waarschuwt De Vries, en eigenlijk is dat maar goed ook. ‘De accountant is een mens, geen machine. Dat verandert niet, hoeveel je er ook omheen probeert te regelen. Je moet opletten met het invoeren van steeds meer regels en eisen. Er is nu al een enorme compliancecultuur ontstaan, met als grote gevaar dat de accountant zó focust op het afvinken van het controledossier dat hij de belangrijke zaken mist.’

Gezonde landbouw kan niet zonder gezonde veehouderij (Tom Saat de Volkskrant 26 juli 2022 p. 24):
Een pleidooi voor de algehele afschaffing van de veehouderij is schadelijk en onzinnig. Koeien zijn namelijk nog wel wat meer dan vehikels voor melk en vlees.
Nu het breed is doorgedrongen dat we met de veehouderij in Nederland alle grenzen hebben overschreden, ontstaat daarmee een voedingsbodem voor oplossingen die radicaal voor het tegendeel kiezen: complete afschaffing van de veehouderij. In de Volkskrant van 23 juli wordt ruim baan gegeven aan die visie. In een twee pagina’s groot interview meet Georges Monbiot zijn weerzin tegen de veehouderij breed uit.

Het artikel Affaires verontrusten belegger (p.4) en het interview Tien keer zoveel toezicht, maar meer schandalen (p. 18-19) met, oud-hoogleraar corporate governance Paul Frentrop in de Volkskrant 15 november 2014:
'Het toezicht is gebureaucratiseerd. Dat is tien jaar geleden begonnen, na de boekhoudschandalen bij Ahold en Enron. Dat mocht niet meer gebeuren, daarom kwamen er meer regels en meer toezicht. Dan komen er nog meer regels en nog meer mensen om die regels te controleren. De snelst groeiende beroepsgroep in Nederland is die van de compliance officer, de functionaris die bij bedrijven intern moet zorgen dat de regels nageleefd worden. Na elk incident klinkt de roep om nog meer toezicht en regels, alleen het helpt niet.
Het begint natuurlijk met al die knoeiende bestuurders. Is het niet vooral een morele crisis, in plaats van een toezichtsprobleem?
'Dat denk ik niet. In elk mand appels zitten rotte exemplaren. De meeste ondernemers zijn heel goede mensen, daar hebben we er juist meer van nodig. Het is wel zo dat regels en extern toezicht knabbelen aan de eigen oordeelsvorming van mensen. Aan wat vroeger 'het geweten' heette. Zonder regels moet je zelf beslissen of het wel goed is wat je doet. Met regels hoef je minder na te denken: 'Het mag toch?' In dat opzicht staat de zucht naar meer regelgeving haaks op de wens van een goede bedrijfscultuur.'
Minder toezicht en regels dan maar? Dat zouden de bedrijven en banken wel willen.
Er is overbureaucratisering, het groeit maar door. Het gaat niet om de regeltjes. Het gaat erom dat aandeelhouders zelf moeten opletten wat er gebeurt bij de bedrijven waar ze in zitten, zodat ze in kunnen grijpen als het niet goed gaat. Het probleem is alleen dat ze nu weinig keus hebben. Anders dan particulieren kunnen grote institutionele beleggers als pensioenfondsen en verzekeraars niet even uitstappen. Ze moeten wel in aandelen beleggen, want de alternatieven leveren niks op.'
Dus? Wat moet er gebeuren?
De overheid moet helemaal geen toezicht willen houden op private ondernemingen, dat moeten aandeelhouders zelf doen. Het is de afgelopen tien, twintig jaar de trend geweest dat de overheid bouwt aan wetten en regels en toezicht, zodat we niet nog een keer een Aholdschandaal krijgen. De regels zijn er gekomen, de toezichthouders zijn er gekomen en wat blijkt? De schandalen zijn er nog steeds. Dan moet de conclusie zijn dat deze aanpak niet werkt. Dat moet je niet te snel zeggen, maar we zijn nu zestien jaar bezig met corporate governance in Nederland, en zo gaat het blijkbaar niet.'

Is Mario Draghi de Messias of een very naughty boy? (Peter de Waard de Volkskrant 7 december 2016):
'Wat hebben we nu te danken aan de Romeinen?' is een running gag in Monty Pythons film Life of Brian. Kwantitatieve verruiming zouden ze in Frankfurt kunnen antwoorden, waar een geboren en getogen Romein de scepter zwaait.

Net als Wim Kok is Mario Draghi niet de 'Verlosser', maar de hoveling, een very naughty boy van het grootkapitaal. Mario Draghi heeft zeker voorkomen dat de euro zou imploderen, maar het was Bill Clinton, die in het openbaar: The Glass-Steagall-Act is niet meer relevant verklaarde.

De hamvraag is in hoeverre de conclusie van Lex Hoogduin klopt, dat uiteindelijk al die stimuleringsmaatregelen, een nieuwe TLTRO’s-Bazooka meer goed dan kwaad doen? Voor de korte termijn heeft hij gelijk, maar voor de lange termijn ongelijk.

Het netwerk van het Netherlands Foreign Investment Agency (NFIA) illustreert hoe de uitverkoop van Nederland-BV wordt aangestuurd. Met lobbyisme beoogt het grootkapitaal zijn ‘Productie en Afzet’ wereldwijd te monopoliseren. Het Amerikaanse kiesstelsel wordt door het lobbyisme van het grootkapitaal, you scratch my back and I'll scratch yours sterk beïnvloed. Om de macht te continuëren creëert de bestuurlijke elite nu financiële fondsen, die zich aan het toezicht van de rechtsprekende macht onttrekken.

Ik mis Barack Obama nu al (David Brooks de Volkskrant 11 februari 2016 p. 24):
Terwijl de voorverkiezingen voortrazen, raak ik bevangen door een vreemde sensatie: ik mis Barack Obama. Welnu, natuurlijk ben ik het oneens met veel van Obama's besluiten. En ik ben teleurgesteld in de aard van zijn presidentschap. Maar tijdens deze campagne lijkt het alsof sprake is van een algehele neergang in de gedragsnormen. Veel tekenen van Obama's karakter en leiderschap, die wellicht te veel voor lief zijn genomen, ontbreken opeens of zijn heel schaars.
Mensen worden meer door hoop en kansen gemotiveerd om wijze keuzes te maken dan door angst, cynisme, haat en wanhoop. Anders dan veel van de huidige kandidaten appelleert Obama niet aan die passies.
Obama's temperament is niet altijd perfect geweest. Te vaak was hij minachtend, afwezig, rancuneus, insulair. Maar er sluipt nu een toon van lelijkheid in de wereld, terwijl democratieën op de terugtocht zijn, tribalisme in de lift zit, en wantrouwen en autocratieën een centrale plek opeisen.
Obama straalt een ethos van integriteit, humaniteit, goede manieren en elegantie uit die ik al begin te missen, en die we vermoed ik allemaal een beetje zullen missen, ongeacht wie hem vervangt.

De ecologische crisis vraagt om de verbetering van de integratie van wetenschappen, een interdisciplinaire aanpak, om een paradigmawisseling. Op welke termijn zijn we bereid de military–industrial complex budgetten meer voor het bevorderen van het leven in te zetten, dus te voorkomen dat we de ecosystemen vernietigen? De Ecologische voetafdruk (ook Mondiale voetafdruk of kortweg voetafdruk) voor een bepaald jaar is een getal dat weergeeft hoeveel biologisch productieve grond- en wateroppervlakte een bepaalde bevolkingsgroep in dat jaar gebruikt om zijn consumptieniveau te kunnen handhaven en zijn afvalproductie te kunnen verwerken. Het gaat om een hypothetisch getal, gemeten in mondiale hectares.

Klinkt ergens nog de sound van Woodstock of heerst Friedman? (Peter de Waard Volkskrant 28 maart 2017 p. 29):
Maar in de jaren negentig groeiden de bomen nog tot in de hemel en voelde niemand zich genoodzaakt een rem te zetten op de ontwikkeling. Zelfs de sociaaldemocratie sloot met haar Derde Weg Reaganomics in de armen. De crisis van 2007 had het tij moeten keren. Maar tien jaar later is aandeelhouderswaarde nog steeds heilig. TMG, Unilever en AkzoNobel zijn omsingeld door belagers. Banken sluizen geld weg naar belastingparadijzen, accountants gaan de fout in en het volk stemt op Rutte, Merkel en Trump.
Er zijn waakhonden die de excessen moeten tegengaan, maar die liggen aan de leiband van de overheid.
Woodstock is vervlogen, Friedman is de profeet.

Peter de Waard heeft gelijk voor onze toppolitici in Den Haag en Brussel is Friedman de profeet. Het marktmechanisme belicht slechts een kant en is niet zaligmakend. We voelden ons zo rijk dat het de vraag is wat we allemaal terugkrijgen van het geld dat de banken aan het buitenland hebben uitgeleend. Politici twijfelen steeds meer of al het heil wel uit Brussel komt. Het gaat om de relatie tussen het Oosterse en Westerse denken, het Oosterse perspectief, namelijk de , de 'Trimurti' vanuit het Hindoeïsme en de Drie-eenheid, 'Vader, Zoon en Heilige Geest' vanuit het Christendom, de moraal van het verhaal, vanuit het hogere Zelf te leren te begrijpen.

‘Wereldverbeteraars’ vormen een bedreiging voor de machthebbers. Leiders, die zijn vermoord, maar zich met hart en ziel voor de mensheid hebben ingezet, zijn Mahatma Gandhi, Martin Luther King, Olaf Palma, Anwar Sadat, Itzhak Rabin en Daphne Caruana Galizia. Het zijn ‘wereldverbeteraars’ en wellicht op hun manier ‘klokkenluiders’, die op imposante wijze de andere kant van een zaak lieten zien. Het maakt deze personen tot een natuurlijke vijand van ééndimensionale denkers en dogmatici.

'U was hebzuchtig, u was uit op iedere cent' (Volkskrant 27 mei 2015 p. 29):
Tom Hayes is een enigszins bleke Engelsman van 35 jaar die ongemerkt in het hoekje van een treincoupé zou kunnen zitten. Liefst draagt hij een spijkerbroek, een poloshirt en een sweater in plaats van dure merkkleding zoals andere grootverdieners gewend zijn.
In 2010 werd hij weggekocht door Citigroup, maar hier werd hij na tien maanden ontslagen. Hij was woedend en schreef op hoge poten een brief aan het hoofd van Citigroup in Japan waarin hij stelde dat zijn handelingen in overeenkomst waren met de opdrachten van het management en dat die daarvan ook op de hoogte waren. Gisteren werd gezegd dat Hayes leed aan een milde vorm van de ziekte van Asperger.
In afwachting van de veroordeling heeft hij nu met vrienden een bedrijfje gesticht dat apps ontwikkelt. De Amerikaanse justitie heeft inmiddels een uitleveringsverzoek ingediend om dat ook te kunnen vervolgen. Maar de Britse justitie wil eerst een zaak tegen hem voeren. Behalve de Rabobank hebben ook andere banken recordboetes gekregen. Deutsche Bank schikte de zaak onlangs nog voor 2,5 miljard dollar (2,3 miljard euro), waarmee het bedrag aan boetes op 8,5 miljard dollar ligt.
Een Nederlandse rechtbank bepaalde in een door Gerard Spong aangespannen zaak wel dat Rabo niet verantwoordelijk kon worden gesteld voor schade die cliënten mogelijk hebben geleden door de rentemanipulatie.

In kwalitatieve zin trekt de overheid zich terug, echter niet in kwantitatieve zin. De terugtredende overheid meent door het bevorderen van de mythe van marktwerking de werkelijkheid beter te kunnen beheersen. Dit is slechts gedeeltelijk waar. Een kenmerk van politici is dat in plaats van de ander centraal te plaatsen men graag een ander verantwoordelijk houdt. Een probleem met politieke consensus is dat voor een specifieke beslissing nooit één persoon verantwoordelijk is. Door de beslissingsmacht aan de markt over te laten wassen politici hun handen in onschuld. Het is duidelijk dat politici weer bereid dienen te zijn zelf het stuur in handen te nemen en daarvoor verantwoordelijkheid te dragen.

Door Pythagoras is al onderkend dat de evolutie van de mens door synthese, de interdisciplinaire aanpak plaatsvindt. In het onderzoeksrapport ‘E i V’ komt naar voren dat in De Geheime Leer de kwintessens, de verborgen 5e Dimensie op het snijpunt, het snijvlak tussen disciplines betrekking heeft. Ockhams scheermes geldt voor: Cultuursociologie bevindt zich op het snijpunt (emanationisme) tussen Cultuurwetenschappen en Sociologie, Evolutiebiologie tussen Evolutie en Biologie, Culturele psychologie tussen Cultuurwetenschappen en Psychologie, Sociobiologie tussen Sociologie en Biologie, Evolutiepsychologie tussen Evolutie en Psychologie, Paleontologie tussen Geologie en Biologie, Astrochemie tussen Astronomie en Chemie, Geochemie tussen Geologie en Scheikunde en Geofysica tussen Geologie en Fysica. De homo sapiens, de relatie tussen lichaam en geest, tussen Micro-economie en Macro-economie (Ondernemerschap en Rentmeesterschap). Door de convergentie van twee disciplines ontstaat synthese. Uiteindelijk draait het om het onderzoek dat betrekking heeft op de relatie tussen Unificatietheorie en Eenheid in Verscheidenheid.

Loonkloof tussen top en werkvloer neemt toe (Wilco Dekker Volkskrant 20 juni 2015 p. 7 en p. 28-29) laat zien dat het kwartje bij de top van het bedrijfsleven (wat Sloterdijk 'de verschrikkelijke kinderen van de moderne tijd' noemt.) nog niet is gevallen.

Een eerste signaal rond het marktfundamentalisme in de financiële wereld geeft Joris Luyendijk in zijn boek Dit kan niet waar zijn op p. 85, het dot.com-schandaal (Internetzeepbel, Dot-com bubble) van rond de eeuwwisseling.

WODC (Peter Giesen de Volkskrant 15 juni 2019 Opinie p. 23):
De WODC-zaak bevestigt tevens de wanorde op het ministerie van Justitie, dat al decennia wordt geplaagd door affaires. Justitie is een departement waar veel politieke spelletjes worden gespeeld, maar waar de politieke antenne niet altijd scherp staat afgesteld. Het strafrechtelijk onderzoek in de WODC-affaire doet de reputatie van het ministerie geen goed, omdat het de indruk wekt dat kritische geluiden niet worden getolereerd. Toekomstige klokkenluiders zullen zich nog eens extra bedenken voordat zij misstanden melden. Daardoor wordt klokkenluiden als heilzaam correctiemechanisme schade toegebracht.

Het netwerk van het Netherlands Foreign Investment Agency (NFIA) illustreert hoe de uitverkoop van Nederland-BV wordt aangestuurd. De paradox is nu waarom is Jeroen Dijsselbloem juist tot voorzitter van Natuurmonumenten gekozen. De koopman regeert in Nederland. Jeroen Dijsselbloem is een marionet , de intellectuele hofnar , de gelovige in een ontwrichtend economisch systeem geworden.

Het geheel van controlemechanismen, de ingebouwde ‘checks and balances’ in een organisatie, provincie, Nederland dienen ter waarborging van het machtsevenwicht. Het sprookje van Hans Christian Andersen laat zien dat zijn hovelingen, de marionetten van het systeem juist hielpen om de keizer van nieuwe kleren te voorzien. Is het, om de continuïteit van een organisatie, de Nederland-BV te waarborgen, niet beter dat de hofhouding de ministers voor de valkuil van de nieuwe kleren van de keizer tracht te behoeden? De controverse tussen Bas Heijne en Frans Timmermans spreekt boekdelen. Bas Heijne: er is wél publiek dat snakt naar diepte en betekenis.

Het verdienmodel van Poetin, waar honorair consul van Oekraïne Karel Burger Dirven (Buitenhof 24 april 2024) het over heeft, lijkt verdacht veel op het neoliberalisme in het Westen. Het uitbesteden van overheidstaken op het terrein van zorg, woningbouw en onderwijs aan het grootkapitaal laat zien dat het neoliberalisme ook in Nederland populair is. Het bevordert de achterkamertjes politiek. Daan Roovers wijst er terecht op dat de overheid de slagkracht heeft weg georganiseerd. Het illustreert de waanzinnige werkelijkheid, de onmacht van het kabinet om adequaat op de oorlog in Oekraïne te reageren.

De onrust in Nederland en de wereld hangt met de evolutionaire kringloop, het probleem van het ego samen. Peter de Waard laat in zijn column Was dit weer het jaar van de uitverkoop van Nederland-BV? (Peter de Waard Volkskrant 27 december 2019 p.28) zien dat Nederland niet echt slim bezig is.

Het neoliberalisme, het Angelsaksische casinokapitalisme is in Amerika vastgelopen doordat George Bush zowel de belastingen heeft verlaagd als de politieke ambities sterk heeft uitgebreid. Volgens Dani Rodrik zit ‘Europa gevangen in een trilemma’ maar dit geldt ook voor Amerika. In Amerika wordt in naam van de vrijheid de democratie afgebroken (Herman Lelieveldt Volkskrant 14 juni 2008).
Als gevolg van de globalisering ontsnappen multinationale ondernemingen (5e macht, lobbyisten) steeds verder aan de greep van staten.

De rechtelijke macht dient in plaats van vooroordelen te bevestigen, vooroordelen te bestrijden. Het maskeren van de ondeskundigheid van een groep medici, leden van het OM, politiemensen, deskundigen en rechters heeft tot een collectieve psychose geleid. De vraag kan worden gesteld in hoeverre bij deze gerechtelijke dwalingen betrokkenen, die met hun waandenkbeelden van destijds onjuiste verklaringen hebben afgelegd, van een 'zondebokmechanisme' sprake is geweest. Het 'zondebokmechanisme' fungeert dan als containerbegrip voor scoringsdrift, tunnelvisie, superioriteitsgevoel, schizofrenie en visioenen.

De Commissie Doorstroomvennootschappen stelt ‘‘Brievenbusmaatschappijen leveren weinig meer op dan reputatieschade’ (Redactie de Volkskrant 23 november 2021 p. 20) en Peter de Waard toont in zijn column ‘Kan iedereen deze Sinterklaas van zijn kind een speculerende multimiljardair maken? ’ (de Volkskrant 23 november 2021 p. 21) dat politici, zich nog steeds door het penny wise, pound foolish worden beheerst en er voor zorgen dat de jeugd in crypto’s gaat beleggen, dus in sprookjes blijft geloven.

Door de geleidelijke overgang van het Rijnlandse naar het neoliberale model heeft een cultuuromslag plaatsgevonden en het laat zien dat een land, politici ook kunnen blunderen. De economische crisis berust op de volgende paradox in de financiële wereld. De maatregelingen die zijn genomen om een beurskrach, zoals in 1929 te voorkomen zijn door de banken-lobby geleidelijk weer afgebroken. De Europese bankenunie is noodzakelijk gebleken omdat de toezichthouders van de soevereine staten er een potje van hebben gemaakt. Maar gelukkig ontwikkelt zich, om het tij te keren, weer een tegencultuur. Of met andere woorden er zit een mechanisme, Zaaien en Oogsten (karma) in het universum verborgen waardoor het mogelijk wordt van onze fouten te leren. Dit verborgen mechanisme wordt met behulp van de 5e dimensie en het ‘en-en’/’of-of’ mechanisme tot uitdrukking gebracht. De fout die steeds opnieuw gemaakt wordt is dat het er bij risicobeheersing niet om gaat het recht van de sterkste te laten domineren. Machtscontrole is op angst gebaseerd.
De kredietcrisis laat zien dat er slechts van kortetermijn-winst sprake is. De toezichthoudende rol van de overheid schiet ernstig tekort. Het rapport 'E i V' gaat er vanuit dat juist een grotere betrokkenheid van alle burgers tot de beste resultaten leidt. Op dit moment neemt de sociale ongelijkheid, de maatschappelijke tweedeling alleen maar toe.

Het fenomeen, het brein van de bankier: op zoek in de Londense City (Tegenlicht 1 januari 2013), dat Joris Luyendijk onderzoekt of meer algemeen gesteld het brein, de relatie tussen 'Geest en Lichaam' houdt onze gemoederen al millennia bezig. De onderbuikgevoelens, de relatie tussen ’navel (buik) en hart’, zijn het dilemma. De onderbuikgevoelens kunnen een probleem laten escaleren, maar ook een oplossingsrichting aanreiken.
De Goddelijke liefde (het Schone), Eros (thumos) zorgt voor het verbinden terwijl daarentegen de omgekeerde weerkaatsing van Eros (Epithumia) voor het scheiden zorgdraagt. De negatieve betekenis van Eros staat voor wellust, driftleven, epithumia.

Alan Greenspan: ‘De kredietcrisis komt rechtstreeks voort uit het diepste wezen, dezelfde bron van de mensheid: het onstuitbare talent van mensen om in tijden van voorspoed te denken dat die voorspoed nooit voorbij zal gaan. We zullen dus meer crises zien, tenzij iemand weet hoe we de menselijke natuur moeten veranderen.’
Vorig najaar gaf Greenspan voor het Amerikaanse congres toe dat hij fouten had gemaakt. Hij had te veel op de redelijkheid van bankiers vertrouwd. Dat was zijn grootste fout geweest. ’Zij wisten dat risico te laag geprijsd was en dat er op enig moment een correctie moest komen. Ik vrees dat de meesten van hen dachten dat ze zich bijtijds konden terugtrekken.’ (Volkskrant september 2009)

Tegenover de schuldencrisis staat de enorme liquiditeitsgroei. Het investeringsklimaat wordt door een lage rente bevorderd. Volgens John B. Taylor is het monetaire beleid om een lage rente te stimuleren juist de oorzaak van de schuldencrisis. Europa heeft door dit beleid enthousiast mee te spelen - het kuddegedrag - het bankenkartel in de VS in de kaart gespeeld en daarmee zichzelf in de eigen voet geschoten.
Ad Broere auteur van het boek Een Menselijke Economie:
De doelstelling van het bankenkartel was met de oprichting van de FED dus het veiligstellen van het recht om geld-door-schuld te scheppen. Ten onrechte wordt de nadruk gelegd op de rol van de FED. Die is zwaar overtrokken, want van de totale geldschepping neemt de centrale bank hoogstens 3% voor zijn rekening. De FED is zeer beperkt in zijn vermogen om de geldschepping van banken aan banden te leggen, vanwege het vermogen van commerciële banken om geld uit het niets te scheppen.

Banken hebben er geen rekening mee gehouden dat een perpetuum mobile op aarde niet zal worden uitgevonden. Belastingbetalers draaien nu voor falende bankbestuurders en toezichthouders op. De crisis die door Greenspan en zijn adepten is geschapen is eenvoudig te duiden, maar het oplossen ervan is uiterst complex. Wel biedt Baruch de Spinoza met zijn nieuwe levensrichting een houvast om dit vraagstuk op langere termijn op te lossen.

Het oplossen van de schuldencrisis hangt met de lateraliteit, de communicatie tussen de rechter - en linker hersenhelft ('Voelen en Denken') van ons brein samen. Of met andere woorden leggen we het accent op de kwaliteit van leven of het verdienmodel van de materialistische waarden.

De chaostheorie legt de relatie tussen het balansmechanisme van de weegschaal en het transfermechanisme. Bij Vyasadeva, de auteur van de Bhagavad Gita was dit echter al bekend. De relatie tussen 'Scheppen en Vernietigen', het Onderhouden, de Gulden Middenweg draait in het onderzoeksrapport primair om de vraag is de risicobeheersing in orde?

De schuldencrisis is voor een belangrijk deel het gevolg van egotripperij van topmanagers en topbestuurders, die elkaar op een prettige manier fêteren. Primair draait het om authentiek leiderschap namelijk hoe creëren we een gezonde, vitale maatschappij, een vitale cultuur. In een gezonde economie van 'Oikos en Ethiek' gaat het niet om de knikkers, maar om het plezier in het spel. Door 'Oikos en Ethiek' centraal te plaatsen verdwijnt de tegenstelling tussen ‘Eurofielen en Eurosceptici’ naar de achtergrond. De indruk ontstaat dat de VVD de rekening van het fêteren door de publieke sector wil laten betalen. Het Holland Financial Centre-debacle laat zien dat Wouter Bos, net als Jeroen Dijsselbloem zich volledig ten dienste stellen van het grootkapitaal.

Trustkantoor hoeft niet bang te zijn voor ingrijpen (Tom Kreling Volkskrant 17 juni 2017 p. 12-13):
Van alle verhoren maakt de commissie een 'verkort verslag' en iedereen mag aan de uitkomsten zelf 'interpretatie' geven. Ook niet alle partijen in de Tweede Kamer waren even enthousiast over een mini-enquête naar de Panama Papers. Zo stemden de VVD en het CDA tegen. Dat gaf het geheel een wat vrijblijvend karakter.
Dat het om een afgezwakte vorm van onderzoek gaat, bleek ook uit de getuigen en deskundigen die moesten opdraven. Niemand van Starbucks, Apple of Ikea, de multinationals die Nederland gebruiken voor fiscale trucs om belasting te besparen. De lijst genodigden bestond uit wetenschappers, toezichthouders, belastingadviseurs en eigenaren van trustkantoren.
Wil de Tweede Kamer Nederland echt fiscaal minder aantrekkelijk maken voor belastingontwijkers, dan moeten zij daar iets aan doen. Een moreel beroep op de mensen die fiscale structuren optuigen, bleek de afgelopen twee weken weinig zin te hebben.

De paradox is dat door de monetaire financiering (helicoptergeld) tonen pensioenfondsen fraaie rendementen, terwijl de gepensioneerden de koopkracht van hun pensioenen zien dalen. Nieuwe generaties raken gewend aan een amorele overheid, die een amorele samenleving laat ontstaan (Marcel van Dam 26 mei 2011). Timmermans pleit voor realpolitik. Principeloos in harde wereld van realpolitik. Frans Timmermans manifesteert zich als een domgeer.

Er blijft behoefte aan een nieuw gezichtspunt zoals paus Franciscus, Alessandro Baricco en Alexandria Ocasio-Cortez beschrijven op het morele kompas (balk en splinter, Gouden kalf en zondebokmechanisme). Of kan alleen kunst ons nog redden?
Het onderzoeksrapport ‘E i V’ laat zien dat het er nog steeds gaat om de regels van het spel van het wederzijds respect, Ethic of reciprocity - de Gulden Regel Wat gij wilt dat u geschiedt doe dat de ander. - , er is niets nieuws onder de zon. Of anders gezegd het nieuwe paradigma is analoog aan het oude paradigma. |Er blijft behoefte]] aan een nieuw gezichtspunt zoals paus Franciscus, Alessandro Baricco en Alexandria Ocasio-Cortez beschrijven op het morele kompas (balk en splinter, Gouden kalf en zondebokmechanisme). Of kan alleen kunst ons nog redden?
Het onderzoeksrapport ‘E i V’ laat zien dat het er nog steeds gaat om de regels van het spel van het wederzijds respect, Ethic of reciprocity - de Gulden Regel Wat gij wilt dat u geschiedt doe dat de ander. - , er is niets nieuws onder de zon'''. Of anders gezegd het nieuwe paradigma is analoog aan het oude paradigma.

Het morele kompas wordt ondergraven omdat in de woorden van Klaas Knot de financiële markten hun risicokompas kwijt zijn. DNB-president Klaas Knot heeft gelijk zowel wat betreft de kwantitatieve veruimming, geldcreatie, ex nihilo (uit het niets) in de EU als het voorstel om de maximale hypotheek die huizenkopers kunnen krijgen verder te laten dalen naar 90 procent van de koopsom. De kracht die aan geld ten grondslag ligt is namelijk het ruilvermogen, de wederkerigheid. Het TV programma Zwarte Zwanen toont het contrast, de kloof die er bestaat tussen de mensen die onze pensioenen beheren en de afnemers van de pensioenen. De paradox in het verhaal is dat helaas Lex Hoogduin, ex-kroonprins van Nout Wellink, de voorstander van de Big Bazooka het gelijk aan zijn kant heeft gekregen. Het probleem met kwantitatieve veruimming is dat overheden voor de risicobeheersing zorgen, het feestje voor het grootkapitaal wordt niet verstoord, het wast zijn handen in onschuld.

Zwarte zwanen: De schimmigheid blijft 15 juli 2016:
Vervolg op de zoektocht van journalist Cees Grimbergen in de Nederlandse pensioenindustrie. Hoe liep bijvoorbeeld het 'Goldman Sachs-schandaal' af? Zwarte Zwanen 4 bericht over de Goldman Sachs-doofpot. Pensioenfonds Vervoer werd door de Amerikaanse zakenbank voor 250 miljoen bedrogen. Hoe liep deze zaak af?
Willem Noordman is verantwoordelijk voor de doofpot in de Goldman Sachs-fraude. Dezelfde Willem Noordman − ook bestuurslid van de Pensioenfederatie − sommeerde afgelopen dinsdag zijn medewerkers in een interne FNV-mail het thema ‘rekenrente’ op de ledenbijeenkomsten taboe te verklaren. (Cees Grimbergen Volkskrant 14 juni 2019 p. 23)
‘Het netto beschikbare inkomen van huishoudens is gecorrigeerd voor inflatie in de afgelopen 25 jaar nauwelijks gestegen’, schrijft De Rijk. Er was plenty economische groei, maar dat vertaalde zich nauwelijks in hogere lonen. Het geld ging vooral naar aandeelhouders en bedrijven, die ermee speculeerden in vastgoed en financiële producten. Dat maakte deze kapitaalbezitters rijker en de huizen duurder, maar werkenden hadden er geen bal aan.
De Rijk benadrukt dat dit geen toeval is: het is het gevolg van concrete, neoliberale politieke keuzes. Zo gingen werkenden meer belasting betalen (nu zo’n 35 procent) en kapitaalbezitters minder (12 procent). (Asha ten Broeke Volkskrant 14 juni 2019 p. 25)

NS bank gedagvaard. Klant wil rente over geld uit niets terug… (Ommekeer maart 2015):
Afgelopen zondag had ik een afspraak met Paul van de Waarsenburg, advocaat bij van Vliet Advocaten in Nijmegen. Deze door Paul, namens zijn cliënt aangespannen zaak is van groot belang voor mensen met leningen, schulden en hypotheken. zo hebben rentewinst beluste banken zoveel hypothecaire leningen (geld uit het niets) verstrekt dat er een enorme huizenbubbel heeft kunnen ontstaan (en heeft kunnen knappen).

Het is de mens, die met behulp van zijn brein , de beide hersenhelften (spiegelneuron , weerspiegeling), 'Lichaam en Geest', 'Macrokosmos en Microkosmos', 'God en Zoon', 'Hemel en Aarde', 'Micro-economie en Macro-economie', met elkaar verbindt. Pythagoras telt deductief van boven naar beneden (hemel) en Aristoteles inductief van beneden naar boven (aarde). De relatie tussen de Microkosmos en Macrokosmos is analoog aan de Economische structuur tussen Micro-economie en Macro-economie (Algemene economie).

Arnold Heertje 'Domheid en arrogantie hebben de Partij van de Arbeid genekt' (Volkskrant 26 maart 2014):
De PvdA is door intellectueel en karakterologisch falen aan de verkeerde kant van de geschiedenis beland, schrijft Arnold Heertje. 'De bureaucratische aanpak van de werkloosheid door PvdA-bestuurders op nationaal en lokaal niveau is hiervan een zwaarwegend negatief gevolg.'
Sinds de oprichting in 1946 heeft de Partij van de Arbeid zich nog een halve eeuw gekoesterd in de schaduw van een maatschappelijke dynamiek die wortelt in het laatste kwart van de 19de en de eerste helft van de vorige eeuw. In zijn beruchte Den Uyl-lezing van 12 december 1995 rekende Wim Kok af met de ideologische veren van de sociaal-democratie en, naar achteraf blijkt, ook met de intellectuele veren van de eens zo kleurrijke beweging. Beide afrekeningen waren Kok op het lijf geschreven.
De bureaucratische aanpak van de werkloosheid door PvdA-bestuurders op nationaal en lokaal niveau is hiervan een zwaarwegend negatief gevolg. De geschapen onvrede vertaalt zich destructief in de aanhang van de PVV en constructief in de aanhang van de SP en D66, samen bijna de helft van het electoraat. Voor de Partij van de Arbeid niet langer een wenkend perspectief.

'SP kan onderwijsbeleid PvdA stevig hervormen' (Arnold Heertje en Jasper van Dijk Volkskrant 11 september 2012)
Voortzetting van het onderwijsbeleid volgens de opvattingen van de PvdA is onverantwoord.
De PvdA heeft er moeite mee de noodzaak van deze maatregelen breed uit te meten, niet alleen omdat nog wordt vastgehouden aan verouderde denkbeelden, maar ook omdat veel geestverwanten op basis van de achterhaalde structuren werkzaam zijn. Uit dien hoofde is de SP in een betere uitgangspositie om werk te maken van wat Joseph Schumpeter noemde creative destruction, het samengaan van afbraak van het oude en vernieuwing.
Onze slotsom is dat deze wezenlijke verschillen tussen de PvdA en de SP schuilgaan achter op zich belangrijke debatten over economie en begrotingstekort. Voortzetting van het onderwijsbeleid uit het verleden volgens de opvattingen van de PvdA is wat ons betreft onverantwoord. Het wordt tijd voor een trendbreuk.

Etienne Kuypers Wat moeten we met nieuwe verkiezingen? (1 mei 2012)
Om de markt te gebruiken voor opvoeding en medische verzorging is een nieuwe ontwikkeling. Het stimuleert namelijk de ongelijkheid in de samenleving. We moeten ons dan ook afvragen welke normen de verschillende domeinen van het sociale leven mogen domineren. Als we besluiten dat alles te koop moet zijn, dan corrumpeert de markteconomie in een marktmaatschappij: een samenleving waarin marktwaarden doordringen tot het menselijke gebied. En dit is precies het manco van de hedendaagse politiek: de rol van de markt in de moderne samenleving en de persoonlijke relaties. Sociale relaties worden immers meer en meer gevormd door de markt. Willen we een markteconomie of een marktsamenleving?
Wat is aan de hand in de westerse politiek? Wie is nog bezig met alternatieven voor de ingeslapen burgerlijke consumptiementaliteit?

Steeds duidelijker komt naar voren dat het eenzijdig inrichten van de Nederland-BV op basis van het Westerse marktmodel (markt- en overheidsfalen) een politieke blunder is geweest. In plaats van in Nederland topprestaties te bevorderen staat nu de middelmatigheid, de zesjescultuur centraal. Brancheorganisaties als Vereniging Hogescholen, Aedes en de Nederlandse Zorgautoriteit hebben nog geen meerwaarde gecreëerd, dus niet echt aan de kwaliteitsverbetering bijgedragen.

Een probleem kun je alleen effectief oplossen door oorzaak en gevolg duidelijk met elkaar te verbinden en niet door wat in de politiek vaak gebeurt de kool en de geit te sparen. Topbestuurders vinden dat kritiek op hun functioneren het vertrouwen in het systeem negatief beïnvloedt. De kredietcrisis leert dat de bomen niet tot in de hemel groeien. Er is volgens Marten Toonder een schijnwelvaart gecreëerd, die laat zien dat we te lang boven onze stand hebben geleefd. Door krediet in het systeem te pompen is een implosie door de overheid afgewend, met als gevolg een explosie van schulden. De schuldencrisis kan alleen worden opgelost door weer meer waarde aan het systeem toe te voegen. Is het juist niet zo dat de te lang volgehouden struisvogelpolitiek de problemen extra heeft versterkt?

Niet alleen Marten Toonder, maar ook professor dr. Luc Soete, directeur van UNU-MERIT en de futuroloog Marcel Bullinga spreken hun ongerustheid uit over de valkuil van de schijnmarkt. Terwijl het Reformatorisch Dagblad al in 1979 een eerste signaal afgaf. Het thema bewustzijn, dat Sahar Durston en Ton Baggerman aanstippen houdt de gemoederen van de homo sapiens al millennia bezig. De werkhypothese van onbezielde materie is door fysici geïntroduceerd. Het fenomeen van bezielde materie is veel ouder. Kiezen we, verbinden (religare) we ons met de natuurlijke -, de evolutionaire kringloop of de onnatuurlijke kringloop. Op de Westerse apenrots is Trump, Marine Le Pen en Wilders, de onnatuurlijke kringloop dominant. Het gaat erom dat we ons met het inzicht van de indianen, de sjamanen verbinden. Indianen leven in volledige harmonie, die het bos - dieren, bomen, planten, stenen, rivieren - als bezield beschouwen.

De oplossing, die Amanda Gefter voor het verenigen van de relativiteitstheorie en kwantummechanica aanreikt staat beschreven op p. 494/495, de H-toestand, die zo mooi volgt uit de drie vanouds bekende natuurwetten. De eerste sleutel was de tweede wet van de thermodynamica. De tweede sleutel van verandering was het doorbreken van symmetrie. De derde sleutel was de kwantummechanica. Volgens de wetten van de kwantummechanica ‘kan niets in het universum een perfect gedefinieerd energieniveau hebben. Zo is het ook met de H-toestand. De onzekerheid eist dat de H-toestand zijn homogeniteit loslaat.’
Amanda Gefter schrijft op p. 247 dat de snaartheorie was een aantrekkelijk idee, maar binnen een paar jaar was door de succesvolle ontwikkeling van QCD (kwantumchromodynamica) alle belangstelling van snaren uitgewist en bevestigt daarmee de mening van de Nobelprijswinnaar Martinus Veltman: De snaartheorie is een religie en daarom irrelevant voor de wetenschap. Hij stelt ook dat de snaartheoretici: decennialang doorrommelen met een theorie die geen contact maakt met de werkelijkheid. Wel is de C-, P- en T-symmetrie van Martinus Veltman relevant of zoals Amanda Gefter stelt (p. 195): 'CPT-symmetrie onthult een diepe relatie tussen de structuur van de ruimtetijd en de structuur van de materie.'

Het is niet mogelijk de menselijke geest en het menselijke lichaam tot volgens Raymond Kurzweil, digitale informatie te reduceren. Het draait nog steeds om wat bezielt ons? In essentie gaat het niet alleen om het boek The Wealth of Nations, maar vooral om het boek The Theory of Moral Sentiments (invisible hand) van Adam Smith. Mario Draghi was in 2009 de eerste voorzitter van de Financial Stability Board. De hamvraag is in hoeverre Mario Draghi met zijn monetaire beleid, het helicoptergeld de euro heeft gered?

We moeten niet steeds opnieuw de wal het schip laten keren, maar aan feedforward besturing meer aandacht besteden. Regeren is nog steeds vooruitzien. Voor het creёren van een juiste balans tussen individuele en collectieve belangen is het monetaire beleid van Mario Draghi niet voldoende. Om de beschaving een stapje verder te brengen zal er ook met de keerzijde van de medaille rekening dienen te worden gehouden.

De flexibele schil, die Peter de Waard in de Volkskrant van 24 januari 2020 op p. 28 beschrijft heeft in het onderzoeksrapport 'E i V' op het zelf-bewustzijn, het reflexief bewustzijn van de homo sapiens betrekking. We zijn het uiteindelijk zelf, die een ommekeer te weeg moeten brengen

Marcel van Dam Gij zult renderen of ten onder gaan (Volkskrant 24 april 2015):
In zijn boek over de ontsporing van de financiële sector ontdekte Joris Luyendijk tot zijn ontzetting dat de cockpit van waaruit een grote bank wordt aangestuurd leeg is. Prachtig dat een boek over dat onderwerp zo'n succes heeft. Dat geeft hoop. Maar de bankencrisis is onderdeel van een groter en fundamenteler probleem. Het gaat om de aansturing van de samenleving als geheel. Ook in de cockpit van het ruimteschip aarde zit niemand die aan de knoppen draait. Wel een spook dat met een onzichtbare hand, niet gehinderd door moraal of mededogen, de wereldbevolking een amorele toekomst opdringt.
Wij accepteren dat alle publieke normen ondergeschikt worden gemaakt aan de rendementsnorm.
De rendementsnorm is simpel omdat die kan worden vertaald in getallen. Omdat die norm goed aansluit bij wensen uit ons reptielenbrein, wordt geaccepteerd dat alle andere publieke normen er ondergeschikt aan worden gemaakt. Alles wat in meer dan honderd jaar aan beschaving is opgebouwd om de nevenschade van het kapitalisme te beperken wordt nu in een 'race to the bottom' weer afgebroken. Verschillen tussen mensen worden groter, humanitaire waarden worden ingeruild voor individueel gewin, rechten van onrendabelen worden vergruizeld, grondstoffen worden uitgeput, en alles wat kan branden wordt verbrand om nog meer dingen te kunnen produceren die we niet nodig hebben.
Marcel van Dam heeft echter ongelijk dat er in de cockpit van het ruimteschip aarde niemand zit die aan de knoppen draait. Tussen de verkoper en de koper (kredietverleners en schuldenaren), de aanbodzijde en de vraagzijde zit voor beide partijen de stem van het geweten. Uiteindelijk zijn we het allemaal zelf, die de chaos creëren. De roep om een krachtige leider vloeit uit ons collectief onbewuste voort. Het is het collectieve spiegelbeeld van de 'bv-Ego', onze individuele zwakte.

In het interview (22 februari 2015) met Joris Luyendijk over zijn nieuwe boek Dit kan niet waar zijn komt naar voren dat de rampen die de financiële sector kunnen veroorzaken niet voor de gevaren van IS onderdoen. Bankgeheimen van Joris Luyendijk (Tegenlicht 1 maart 2015) roept de vraag op hoe naïef kunnen politici zijn? Of hoe zit het met de geestelijke gezondheid van deze politici?
Joris Luyendijk stelt dat de banken zijn geglobaliseerd, maar de politiek is niet geglobaliseerd. Banken hebben nu vrij spel. Wel schakelen banken prominente ex-politici in om de politiek te kunnen beïnvloeden.
De dubbele petten van econoom Mishkin komen prominent aan bod in de documentaire Inside Job uit 2010. De met een Oscar bekroonde productie gaat over hoe de krediet-crisis kon ontstaan. Maar ze biedt ook een inkijkje in de bizarre banencarrousel waarin prominente Amerikaanse economen verwikkeld zijn. Velen maken tijdens hun carrière de overstap van universiteit naar politiek en toezichthouders, om via de banken weer terug te keren op de universiteit. Of omgekeerd. Zoals een wetenschapper het krachtig samenvat in de documentaire: ‘Business school professors don’t live on their faculty checks.’ De lijst van wetenschappelijke autoriteiten die miljoenen opstreken in de financiële wereld is dan ook indrukwekkend. Van Larry Summers tot Robert Rubin, van Henry Paulson tot Martin Feldstein: stuk voor stuk combineerden ze het prestige van een universiteit als Harvard met de macht van een politieke toppositie en de miljoenen van Wall Street. Het maakt het marktfundamentalisme zichtbaar.
De belangenverstrengeling, de bankiersmaffia in de financiële sector in Amerika, doet zich ook in Europa en Nederland voor. Het biedt een kort lijntje naar de politiek. Joris Luyendijk verwijst in de documentaire naar Tony Blair, Axel Weber, Wim Kok, Trude Maas-de Brouwer (PvdA), Peter Balkenende, Joop Wijn, Karien van Gennip (CDA), Gerrit Zalm, Hans Wiegel en Ed Nijpels. Tot slot doet Joris Luyendijk in de documentaire een beroep op het geweten, het moreel kompas van bankiers. Andere opties zijn op dit moment niet voorhanden. De '200 van Mertens' leven voort.

Tegenover de schuldencrisis staat de enorme liquiditeitsgroei. Het investeringsklimaat wordt door een lage rente bevorderd. Volgens John B. Taylor is het monetaire beleid om een lage rente te stimuleren juist de oorzaak van de schuldencrisis. De kredietcrisis is er primair de oorzaak van dat de schuldencrisis en de eurocrisis duidelijk zichtbaar zijn geworden en tot een begrotingstekort hebben geleid. De oplossing van dit vraagstuk vraagt om een integrale denktrant.

Het probleem dat Nout Wellink signaleert, de ECB is kamikazepiloot, heeft op de valkuil van de schijnmarkt, de financiële schijnwereld betrekking. Het sluit aan op het verschijnsel dat Joris Luyendijk aanduidt met dat er tijdens de financiële crisis niemand in de cockpit zat. Het mechanisme van de schijnwereld was echter bij Plato al bekend.

De geschiedenis leert dat de verbeeldingskracht, de complexiteit van de menselijke geest zich niet zo gemakkelijk laat beheersen. Door socialisten werd er vroeger op gewezen dat de directeur het volk arm en de pastoor ze dom hield. Nu is er ondanks de welvaart zelfs een grotere tweedeling tussen arm en rijk ontstaan. Het impliceert dat we, mede als gevolg van het uitbesteden van de moraal aan de markt, de lat lager hebben gelegd. De kredietcrisis laat zien dat de bestuurders te veel met het bemachtigen van bonussen in de weer zijn geweest en dat ze daardoor onvoldoende tijd hebben overgehouden om echt op het winkeltje te passen. Nu zorgen het onderwijs en de teloorgang van de media (Volkskrant 13 december 2008) er voor om de domheid van het volk te bevorderen en de toezichthouders, die zich met gebakken lucht bezig houden voor het eerste. Door een gebrek aan een consistent en gedeeld waardepatroon is de afstand tussen ideaal (Goede, Ware en Schone) en gesignaleerde werkelijkheid duidelijk toegenomen. De symptomen van ressentiment in de maatschappij zeggen iets over het psychosociale klimaat van deze tijd. Draait het niet juist om de discipline moraliteit? De dubbele moraal maakt het lastig om de veelheid van culturen met universele waarden te verbinden. Waarom laten we het gebeuren dat de schijnwereld in het multiculturele Nederland toeneemt?

Topambtenaar die zich verloor in waanideeё (Peter de Waard Volkskrant 6 mei 2019 p. 8):
Frans Rutten (1934-2019) was zonder meer een van de invloedrijkste ambtenaren en kabinetsadviseurs van na de oorlog. Naar zijn nieuwjaarsartikelen in het vakblad ESB (Economische Statistische Berichten) werd reikhalzend uitgekeken. Ze vormden de leidraad voor de achtereenvolgende kabinetten-Den Uyl, -Van Agt en -Lubbers.
Econoom Jan Pen schreef in Het Parool: ‘De ambtelijke macht (‘vierde macht’) kwam tot volle ontplooiing tussen 1973 en 1990, de tijd van Rutten. Er was daar een zekere strijd aan de gang, met Sociale Zaken, waar ze een wat linkser beleid wilden, en met Financiën, waar ze over de centen gingen. Men trok zich zo weinig mogelijk aan van de ministers die er toevallig zaten. De strijd werd meer en meer ideologisch, want Rutten wilde meer markt en minder overheid.’
Nooit meer dezelfde status
Het traditionele nieuwjaarsartikel in ESB zou nooit meer dezelfde status krijgen als onder Frans Rutten. Bij de WRR bleef Rutten maar drie jaar, waarna hij hoogleraar werd aan de Erasmus Universiteit. Hier ging hij in 1999 met emeritaat.
De overgang van geniaal naar gek vond plaats in de Jellinek-kliniek, waar hij in 1999 werd opgenomen vanwege een drankverslaving. Rutten transformeerde van een ‘lauwe gelovige’ in een godsdienstwaanzinnige die overal geloofsverval zag.
Tijdens een toespraak van het Contact Rooms-Katholieken – een tegenhanger van de verlichte 8 mei-beweging – wilde hij zo fel tekeergaan tegen de druiloren van Nederlandse bisschoppen die alles maar door de vingers zagen, dat zijn optreden werd afgelast. Hij spande vergeefs een zaak aan tegen kardinaal Simonis; de rechter noemde Rutten een ‘querulant’.

De dubbele moraal is zowel bij de overheid als het individu eerder regel, dan uitzondering geworden. De economische groei stagneert omdat de moraal buiten het verkoopverhaal wordt gehouden. Zowel de collectieve staatsschuld als de individuele, de particuliere schulden zijn in Nederland moeilijk te beheersen (risicobeheersing). In het jaar 2000 was de staatsschuld 225 miljard en is in 2015 458 miljard, dus meer dan verdubbeld. Het roept de vraag op hoe lang kan de overheid nog met vrijwel gratis geld de staatsschuld financieren? In het kader van risicobeheersing dient wel degelijk met het sprookje van het gratis geld scheppen (ex nihilo), de valkuil van de schijnmarkt rekening te worden gehouden.

De vraag die de 'winnaars' zich zouden moeten stellen, is hoe ze het systeem zo kunnen veranderen dat ook de verliezers nog willen blijven meespelen.
Maar zo lang de echte winnaars van de vrije markt types als Trump zijn - mensen die hun eigenbelang vooropstellen en drijven op cynisme - en de verliezers blijven geloven dat ze de jackpot nog een keer kunnen winnen - een sentiment waar Trump nadrukkelijk aan appelleert - ben ik bang dat een 'beter' kapitalisme nog ver weg is. De financiële schijnwereld berust op hartstocht (Emoties en Contrast emoties).

Door het bewustzijn te verruimen kan het vraagstuk van de kwantitatieve veruimming worden opgelost. Onze bewustwording als mens hangt met de relatie tussen de 'microwereld en macrowereld', 'antropogenese en kosmogenese' (4Ddenkraam en 5Ddenkraam) samen. De kwantitatieve veruimming, geldcreatie, ex nihilo (uit het niets) geldt voor banken en voor een minister van Financiën op aarde, maar niet voor het ontstaan van de mens op aarde. Het begrotingstekort 2015 van meer dan 8 miljard wordt bij de overheidsschuld opgeteld. Volgens het rapport 'E i V' hangt de schuldencrisis primair met de geldscheppingsparadox, het scheppen door banken van virtueel geld samen. Zowel de virtual currency als de virtual economy blijven een kwestie van definities, afspraken en interpretaties. Ter illustratie Motor (Sheila Sitalsing Volkskrant 8 januari 2016 p. 2) of Is Apple nu vermogensbeheerder? (Peter de Waard Volkskrant 8 januari 2016 p. 23).

De wereldwijde belastinglobby van de Silicon Valley Tax Directors Group (SVTDG) berust op het vrijemarktfundamentalisme van Ayn Rand. Het boek Atlas Shrugged van Ayn Rand is het fundament van het vrijemarktfundamentalisme, het ultrakapitalisme. Vrijemarktfundamentalisme, is uiteindelijk net als fascisme en communisme een totalitair systeem. Daarentegen dient in het rapport 'E i V' als basis de natuurfilosofie uit de Griekse oudheid. Het rapport 'E i V' maakt van de school van Klaas Knot, Pieter Korteweg en Sweder van Wijnbergen gebruik.

De hamvraag is in hoeverre heeft Jesse Frederik met zijn onderzoek Zo werd Nederland het grootste belastingparadijs voor Amerikaanse multinationals (1 juni 2017) gelijk? Het werk van de opperlobbyist Niek Jan van Kesteren c.s. concentreert zich om alles zoveel mogelijk bij het oude te houden. Het betekent dat het belastingparadijs Nederland voor investeerders (grote multinational) zo aantrekkelijk mogelijk moet blijven. Het millennia oude vraagstuk van de schijnbare paradox zal een quantumcomputer niet oplossen.

Westerse politici als Bill Clinton, Tony Blair en Jeroen Dijsselbloem hebben een farce van de macro-economie gemaakt, de bekende torens van Babel gecreёerd. Monetaire financiering, Helicoptergeld , de Big Bazooka versterkt het kwaad in de wereld, het casinokapitalisme wordt geschapen. Belastingparadijzen verzieken de schoonheid van elk financieel systeem en het creatieve boekhouden versluiert de waarheid. De paradox is dat om venietiging van kapitaal te vermijden wordt vrijwel onbeperkt gebakken lucht verkocht. De monetaire financiering brengt de 'perpetuum mobile', de risicobeheersing van het grootkapitaal tot uitdrukking.

Gijs Kooistra, Ewald Engelen en Marianne Thieme geven een illustratie van de marionetten van het systeem. Het heeft nu tot gevolg dat politici door de banken worden gegijzeld. Jan Eppink heeft gelijk ook Obama laat zich gijzelen door het grootkapitaal, de schaduwkant van de Amerikaanse droom. Politici en het grootkapitaal houden elkaar in een wurggreep gevangen. De Amerikaanse droom legt het af tegen de Chinese droom. Het toont ook de controverse tussen de wetenschappers Carel van Eykelenburg en Eric Smit. Carel van Eykelenburg verdient zijn bruto jaarsalaris van 697.000 euro door de financiële spelletjes van het casinokapitalisme, het piramidespel braaf mee te spelen. Via het old boys network, de twee handen op één buik machtspolitiek stijg je automatisch in de hiërachie. Door de rente op nul en de geldpersen op volle toeren worden er dagelijks miljarden in de economie gepompt. Carel van Eykelenburg laat zien dat het meespelen van financiële spelletjes zeer lucratief is. Eric Smit moet daarentegen sappelen om rond te komen. Met intelligentie heeft dit weinig te maken.

In Nederland is de situatie gegroeid dat de hoogwaardigheidsbekleders die in de schaduw van de formele macht opereren, met al hun bijbanen aanzienlijk meer verdienen dan de verantwoordelijke bewindspersonen. Uiteindelijk is het de informele 'vierde, vijfde en zesde macht' die echt aan het roer zit. Michail Gorbatsjov heeft gelijk ‘We hebben een perestrojka nodig.’ Voor het neoliberalisme geldt dat niet creatief ondernemerschap maar het creatief boekhouden aan het langste eind trekt.

Dat Adam Smith zijn twee meesterwerken altijd als een eenheid beschouwde komt ook uitvoerig in het boek De economie van goed en kwaad Zoektocht naar economische zingeving van Gilgamesj tot Wall Street van Tomáš Sedlácek naar voren.

Koen Haegens laat in zijn column Tevreden knort het toezicht monster (de Volkskrant 12 september 2012 p. 25) zien dat er ten opzicht van controle op de controleurs, en dat in het kwadraat (de Volkskrant 12 december 2017 p. 26-27) weinig is veranderd. Het gaat er om de lobbyisten (Mario Draghi, de opperlobbyist Niek Jan van Kesteren c.s), die het creatieve boekhouden faciliteren, de krachten achter het neoliberalisme te doorbreken. Het is aan ons een creatieve, eigentijdse en praktisch uitvoerbare variant te bedenken. Zodat de economie van ondernemen en produceren weer lucht krijgt. zoals Dirk Bezemer (De Groene Amsterdammer 12 september 2019 p. 9) het formuleert.

Als homo sapiens maken we deel uit van de eeuwige wederkeer, de evolutionaire kringloop. Was het eerder Bas Jacobs, die Lex Hoogduin bij de les hield. Nu is het Lex Hoogduin, die Bas Jacobs bij de les probeert te houden.

De beperkte waarde van de stresstest voor banken (Eric van den Outenaar Volkskrant 1 augustus 2016 p. 14-15):
Financiële modellen en financiële sprookjes
Dat was een hele opluchting, dat de meeste Europese banken slaagden voor hun stresstest. Of biedt dit herexamen hoofdzakelijk schijnzekerheid?
Banken worstelen in Europa bovendien met een grote erfenis uit het verleden. Terwijl in de Verenigde Staten na de crisis een rigoureuze sanering van de balansen heeft plaatsgevonden, hebben banken in Europa die actie voor zich uitgeschoven. Dit is niet alleen een Italiaans probleem, getuige de om en nabij 1.000 miljard aan slechte leningen bij banken. Benink: 'Ooit moeten die worden afgeschreven.'
Ook om een andere reden moeten de Nederlandse banken binnenkort opnieuw kapitaal ophalen. Ze hebben veel hypotheekleningen in de boeken staan waarvan de waarde hoog is ten opzichte van de waarde van het huis. Hier kunnen consumenten 102 procent van de woningprijs lenen, terwijl dat in Duitsland bijvoorbeeld 80 procent is. De ECB ziet de Nederlandse uitzonderingspositie als risico en wil dat de financiële instellingen voor deze leningen meer eigen vermogen aanhouden.
De Amsterdamse econoom Arnoud Boot wijst op nog een ander probleem. Door te suggereren dat alles onder controle is, heeft de test een averechts effect. Volgens hem gedragen de Europese toezichthouders zich alsof ze de financiële sector begrijpen en in de hand hebben. 'Dit is een serieus probleem dat de complexiteit van de sector miskent.'
Banken en toezichthoudrs geloven heilig in modellen, zegt Boot. Ze zijn daarmee een belangrijke les uit de vorige crisis vergeten, dat uiteindelijk geen enkel model bleek te kloppen. Boot: 'Ze vormen alleen een hulpmiddel. Die realiteit is bij de Europese toezichthouders niet doorgedrongen.'

Begrotingsrommeltje (Frank Kalshoven Volkskrant 21 september 2019 p. 14):
Kernvraag: wat betekent het feit dat de overheid gratis kan lenen voor het begrotingsbeleid?
Eerste vraag hierbij: is gratis geld iets tijdelijks? Economen die ik hoog heb zitten betogen van niet. Rentes zijn eerst en vooral zo laag (wereldwijd), betogen zij, omdat vergrijzende middenklasses fors sparen, terwijl de vraag naar dit spaargeld om investeringen mee te doen achterblijft.
Erasmus-econoom Bas Jacobs illustreert dit in economenblad ESB met een eenvoudig grafiekje van de rente op Nederlandse staatsobligaties met een looptijd van 10 jaar. Het is een roetsjbaan die begint op 11 procent in 1982 en daalt tot onder nul vandaag. Die nulrente heeft structurele oorzaken, en blijft daarom wel eventjes, aldus Jacobs. Het gevolg van die nulrente? 'Begrotingsregels verliezen hun economische betekenis.'
Het makkelijkst is dit te zien aan de staatsschuld. Waarom is die problematisch? Omdat een schuld van huidige generaties wordt doorgegeven aan toekomstige generaties. Maar als huidige én toekomstige generaties hierop geen rente verschuldigd zijn? Dan maakt die staatsschuld dus niks meer uit. De norm 'maximaal 60 procent' verliest dan zijn betekenis. Hoe hoog mag de staatsschuld dan zijn? Geen idee.
Een echo van deze gedachte vinden we terug in de Miljoenennota waar het kabinet zegt te onderzoeken of er een fonds moet komen voor productieve overheidsinvesteringen. En het CPB, dat zijn politieke pappenheimers kent, waarschuwt in de MEV alvast voor alle gevaren die hieraan verbonden zijn. De achteloze wijze waarop dit kabinet omspringt met het trendmatig begrotingsbeleid illustreert dat deze waarschuwingen terecht zijn.
Maar kabinet noch CPB geeft antwoord op de prangende vraag: wat is wijs begrotingsbeleid als de overheid gratis geld kan lenen? En nee, ik weet het ook niet.

Het antwoord op de vraag van Frank Kalshoven wat betekent het feit dat de overheid gratis kan lenen voor het begrotingsbeleid? (Volkskrant 21 september 2019 p. 14) geeft Marcel van Dam in zijn boek Niemands land biografie van een ideaal, namelijk een paradigmaverandering. Met Hoekstra zorgt voor eensgezindheid, Knot voor verdeeldheid (Volkskrant 21 september 2019 p. 16) suggereert Peter de Waard dat het gaat om 'of-of', maar beide hebben echter gelijk, het gaat om 'en-en'/'of-of', namelijk het balansmechanisme wederkerigheid tussen homo sapiens. Al is het wel zo dat het verslag ‘Het moet van Brussel’ is een adequate beschrijving van de toestand (Martin Sommer Volkskrant 21 september 2019 Opinie p. 23) als de column Volg het geld (Raoul du Pré Volkskrant 21 september 2019 Opinie p. 23) het 'en-en' benadrukken.

Marcel van Dam boek Niemands land (Volkskrant 20 november 2009): Het heeft lang geduurd voordat ik in volle omvang besefte wat de gevolgen zijn van de paradigmaverandering die de Nederlandse politiek vanaf begin jaren tachtig heeft ondergaan. Als socioloog weet ik dat je de maatschappelijke krachten moet kennen om te weten waar je de gevolgen ervan moet zoeken. Zoals astronomen pas zwarte gaten vonden nadat Einstein de betekenis van de zwaartekracht had doorgrond.
Ik ben geen Einstein en de menswetenschappen bestuderen een onderwerp dat nog complexer lijkt dan het universum. Het universum wordt bestuurd door onveranderlijke natuurwetten, de samenleving door normen en waarden die constant veranderen. De toekomst kan niet worden uitgerekend door het Centraal Planbureau, de toekomst moet worden uitgeprobeerd door mensen. Omdat niemand de wijsheid in pacht heeft blijft dat behelpen, maar het helpt wel als niet succes de norm bepaalt maar de norm het succes.
Met het schrijven van Niemands land heb ik beoogd mensen die boeken lezen ervan te overtuigen dat zij door het lot zijn begiftigd met het vermogen zich aan te passen aan een complexe samenleving. Zij behoren om die reden de samenleving geschikt te maken voor mensen die dat niet kunnen.

Eind 2007 heeft Shell, mede namens andere multinationals, aan minister Bos een brief gestuurd over de verslechtering van het vestigingsklimaat. Het lijkt er op dat hoe groter de organisatie hoe meer men geneigd is de lasten bij de overheid en de lusten in eigen zak te steken. Risicobeheersing wordt steeds meer een politiek spel. In hoeverre is de overheid bereid het spel mee te spelen? Een ding is zeker een pertuum mobile zal op aarde niet worden uitgevonden.

Diederik Samsom (Volkskrant 20 februari 2008): Ik ken de harde werkelijkheid helaas. Eind 2006 stuurde de top van het Nederlandse bedrijfsleven een brief naar het kabinet met de oproep duurzaamheid meer prioriteit te geven. Maar elke keer dat we dat doen, wordt het door diezelfde bedrijven keihard kapot gelobbyd. Shell, een van de ondertekenaars van de bewuste brief, heeft onlangs dankzij een brief van topman Van der Veer geregeld dat de grootste energieverslinders voorlopig niet hoeven te betalen voor hun CO2-emissierechten.

Met het adagium ‘u vraagt, wij draaien’ (lobbyisten) van veel politici – met als gevolg de Nederland breed ingevoerde marktwerking – heeft men het paard achter de wagen gespannen. Het opportunistische ééndimensionale marktdenken staat diametraal tegenover het innovatieve interdisciplinaire denken, het zogenaamde 'cyclische denken', het evolutionaire denken en - voelen. Het interview van Marc Peeperkorn met Varoufakis (Volkskrant Magazine 24 december 2015) illustreert dat de marges flinterdun zijn. Of zoals Tsipras het uitdrukt: 'een goede academicus maakt nog geen goede politicus. Door het professionele lobbycircuit van het ‘old boys netwerk’ blijven de grote vissen buiten schot. Is men bezig in Brussel een nieuwe Toren van Babel te bouwen?

Tegenover de these, de algemene levensdrang (levenskracht), de geestesdrift (libido) van Carl Jung staat de antithese, de sexuele impuls van Sigmund Freud. De hamvraag is nu hoe bereik je synthese? Sinds de scheiding van kerk en staat in Nederland in 1795 door de Fransen werd ingevoerd heeft de Staat de besturing van Nederland geleidelijk geheel overgenomen. Of met andere woorden de invloed vanuit Rome is geleidelijk door Den Haag en later door Brussel, lees het grootkapitaal overgenomen. In de 21e eeuw komt het verbinden van de twee kanten van één medaille, het bevorderen van de innerlijke harmonie (wet van harmonie) centraal te staan. Om harmonie te bereiken vormt de psychosynthese van Roberto Assagioli als het ware de derde weg tussen de geestesdrift van Carl Jung en de seksuele drift van Sigmund Freud. De paradox is echter dat politici in zowel Nederland, Europa en Amerika de kloof tussen rijk en arm niet proberen te verkleinen, maar juist beogen te vergroten. Het vrijemarktfundamentalisme in het Westen en het moslimfundamentalisme in het Oosten zijn op hetzelfde ressentiment, dezelfde onderbuikgevoelens gebaseerd.

De quartaire sector is door de geleidelijke overgang van De Derde Weg ideologie van Bill Clinton, Tony Blair, Wim Kok en Wouter Bos in het vrijemarktevangelie van VVD'ers, het amorele neoliberalisme, lees vrijemarktfundamentalisme ontaard.

De paranoia van de vrijemarktfundamentalisten (Hans Achterhuis De utopie van de vrije markt) in het Westen kunnen met die van moslimfundamentalisten in het Oosten worden vergeleken. Deze 'scoringsdrift', deze mentaliteit heeft dezelfde wortels. Fundamentalisme is op haar beurt een reactie op het secularisme. De publieke moraal (tegenovergestelde van de privé-moraal) is tot een nulpunt gedaald.

Bescherm bedrijven (Pieter Klok Volkskrant 3 januari 2018 p. 23):
Goed dat de overheid meekijkt, maar niet elke Nederlandse multinational hoeft heilig te worden verklaard.
Het is dus goed dat de overheid kritisch meekijkt en waar nodig de markt corrigeert, maar dat betekent niet dat elke Nederlandse multinational heilig hoeft te worden verklaard. Het nieuwe kabinet gaat wel heel ver om bedrijven te behagen. Om te voorkomen dat Unilever naar Groot-Brittannië verhuist, bleek het zelfs bereid de dividendbelasting af te schaffen. Kosten: 1,7 miljard. Imagoschade: nog veel groter, want het kabinet is in de beeldvorming in één klap het vriend-je van de rijken geworden en heeft daarmee veel draagvlak verspeeld.

De toekomst ligt in het verleden besloten (Zaaien en Oogsten). Wanneer je haat zaait zul je geen liefde oogsten. De evolutie van de mensheid (de gemanifesteerde werkelijkheid) op macroschaal, die op de psyche van de anonieme massa berust, creëert op aarde golfbewegingen (bv. conjunctuurbeweging, Kondratiev-cyclus, biogeochemische cyclus, epigenetica, neer - en opwaartse causatie, op en - neergaande boog). Alles wat gebeurt, is altijd historisch. De geschiedschrijving (Akasha-kronieken) legt de macro evolutie vast. In elke cel van ons lichaam, en dat van andere levende wezens, bevindt zich een geweldig rijk archief. Het boek Mens tussen hemel en aarde van Willem Schulte Nordholt laat het euvel zien dat we nog steeds niet bereid zijn van de geschiedenis te leren. De geschiedenis is de vrucht van de innerlijke wereld. Maar is het wetenschappelijk bezien interessant dat door ‘trial and error’ bestuur het wiel, het universele mechanisme steeds opnieuw wordt uitgevonden? Door met het universele mechanisme geen rekening te houden regisseert Nederland zijn eigen falen.

In de troonrede van 17 september 2013 werd gesteld dat de klassieke verzorgingsstaat langzaam maar zeker verandert in een participatiesamenleving. De op – en neergaande lijn in de conjunctuurbeweging wordt vanuit het psychologische ('Psyche en Logos') gezichtspunt met behulp van het zelfbewustzijn, de zelfreferentie verklaard. Het leven laat zien hoe een crisis ontstaat, maar ook kan worden opgelost. Door het cliëntelisme ('ondernemende' bestuurscultuur), de te nauwe verstrengeling tussen overheid, lees politici en bedrijfsleven en het mismanagement dat daardoor is ontstaan, is er decennia lang een feestje gebouwd. De rekening van dit feestje wordt nu aan de burger gepresenteerd. De wederkerigheid, de rekening van dit feestje wordt nu, met als camouflage de zogenaamde participatiesamenleving, aan de burger gepresenteerd. Wel is het idee van de participatiesamenleving een uitstekende benadering om juist die vraagstukken op te pakken waar de top down aanpak in de politiek heeft gefaald.

Om de corruptie te bestrijden werkt het door VVD'ers als Hans van Baalen aangehangen neoliberalisme, lees het pro-cyclische vrijemarktfundamentalisme contraproductief. De pieken en dalen van de conjunctuurbeweging worden daardoor alleen maar versterkt. Een anti-cyclisch beleid vlakt de pieken en dalen af en verkleint dus het verschil tussen de vette en magere jaren.

De financiële markten hebben Nederland een stuk minder hard nodig dan Nederland de internationale financiële markten (Jeroen Dijsselbloem: Penny wise, pound foolish - Cees van Lotringen, Gregor Witteveen 15 april 2015). Joris Luyendijk krijgt alsnog gelijk. In het debat met Onno Ruding in Buitenhof verdedigde hij het standpunt dat de bankencrisis in Europa niet is opgelost. Henk Kamp bedrijft met zijn 'Brexit biedt kansen die ik liever niet had gehad' symboolpolitiek. Henk Kamp is een wolf in schaapskleren. Of met andere woorden Henk Kamp maakt van het retorische foefje gebruik.

Peter-Wim Zuidhof signaleert de blinde vlek in het denken van Patrick van Schie. Belangrijke liberale noties zoals gelijkheid of democratie worden geleidelijk aan het vrije-markt fundamentalisme ondergeschikt gemaakt. Mario Draghi c.s. bedrijven struisvogelpolitiek, passen een retorisch foefje, het verhullende taalgebruik toe door het oplossen van de echte problemen naar de toekomst te verschuiven. De chaos in de wereld neemt daardoor toe. Het zal duidelijk zijn dat Mario Draghi het verhaal van het grootkapitaal vertolkt, namelijk dat banken de financiële systemen beter moeten beheersen. Steve Keen onderbouwt in zijn boek Can we avoid another financial crisis? het verhaal in het onderzoeksrapport 'E i V', namelijk de wetenschappelijke controverse tussen Wouter Bos en Jan Peter Balkenende. Maar heeft niet elk mens wel iets van de homo economicus.

De onevenwichtigheid van de EU-begroting van de homo sapiens in de microkosmos en verbonden door het eeuwige nu staat tegenover de evenwichtigheid van de 'de kwadratuur van de cirkel' in de macrokomos. Staatsmanschap, een paradigmawisseling in het denken, maakt het zeker mogelijk om de 'de kwadratuur van de cirkel', de 'kwadratuur van de financiële cirkel', die Marc Peeperkorn beschrijft te herstellen.

Zowel de identiteitspolitiek van de EU als de organisatiecultuur van de EU organisatie houdt zich met disidentificatie en identificatieprocessen bezig. Disidentificatie, Meditatie-Diagram van Blavatsky, die Roberto Assagioli (hoofdstuk 5.3) toepast. Het sluit bij de ommekeer, een paradigmawisseling in het denken aan. Er geldt van je hart geen moordkuil maken. Gelukkig zijn er wetenschappers als Bas van Bavel, Dirk Bezemer, Arnoud Boot, Bas Jacobs en Herman Wijffels, die Jeroen Dijsselbloem, het braafste jongetje uit de klas corrigeren.

Een ding is zeker dat de koehandel, de twee handen op één buik politieke machtsspelletjes (you scratch my back and I'll scratch yours, vriendjespolitiek, Samenspel), betekent dat de collectieve voorzieningen verder worden uitgehold. Het innerlijk leiderschap dient centraal te staan. Er bestaat geen free luch. Het free-riderprobleem van Mancur Olson houdt in dat individuele rationaliteit kan leiden tot collectieve irrationaliteit. Tegenover intolerantie staat de tolerantie jegens andersdenkenden en andere godsdiensten. De afgelopen decennia hebben te veel managers zich met het doorschuiven van problemen bezig gehouden. Feitelijk komt het neer op de vraag of je voor het oplossen of het doorschuiven van problemen riant wordt beloond. Nacht van de economie 5 juni 2014 - verslag ‘Crisis wordt alleen maar groter’ - in de Volkskrant 6 juni 2014 van Peter de Waard.
De Amerikaanse econoom Paul Krugman schetste in De Doelen een inktzwart scenario voor de economie van Europa in het algemeen en die in Nederland in het bijzonder.
De vraag is niet eens of in de EU hetzelfde zal gebeuren als in Japan waar al vijftien jaar geen groei meer is. De vraag is of de EU dat kan voorkomen. De Nobelprijswinnaar Paul Krugman denkt het niet.

Paul Krugman neo- keynesiaans econoom (Nobelprijs voor de Economie): Plunderaars in Gucci-instappers (Volkskrant 20 april 2010):
Feit is dat het grootste deel van de financiële sector een grote zwendel is geworden – een spel waarbij een handjevol mensen rijkelijk wordt beloond om consumenten en beleggers te misleiden en uit te buiten. Als we de lat voor dit soort praktijken niet lager leggen, zal de zwendel gewoon doorgaan.

Abram de Swaan Het financiële regime. Over de gevolgen van een moderne dwaalleer (Thomas More Lezing 2010).
Het model van de publiek-private-samenwerking is aan herijking (zie IJktheorie) toe.

Marcel van Dam Kerstalarm (24 december 2009)
Balkenende heeft van de crisis niets geleerd. Het alternatief, werken aan veiligheid, zekerheid en vertrouwen door versterking van de samenleving, komt niet bij hem op. Want ‘lastenverhogingen vertragen de economie en zijn dus contraproductief’. Citaat uit de CPB-nota: ‘Allereerst moet de gedachte dat een hoge belastingdruk de welvaart en het welzijn nadelig beïnvloedt naar het rijk der fabelen worden verwezen.’
Waar is het interview met onze minister van Financiën, de leider van de PvdA, om de visie van de minister-president naar de prullenmand te verwijzen?

Om de financieel economische crisis op te lossen draait het niet om het adagium, de publiek-private samenwerking,het 'en-en', een kongsi, de te nauwe verstrengeling tussen 'Politiek en Bedrijfsleven', maar om het interdisciplinaire 'en-en' denken ‘Neuroeconomie en Ethiek’. Het failliet van de bedrijfsmatige overheid in het onderwijs, de zorg en bij de woningcorporaties is een feit. De nutsfunctie van deze activiteiten is vrijwel verloren gegaan. Door het opportunistische spel ‘u vraagt, wij draaien’ worden de complexe vraagstukken niet opgelost. Economen moeten kleur bekennen en duidelijk maken of zij hun oplossingen, hun maatschappijvisie vanuit een rechtse of linkse, lees de klassieke controverse tussen Milton Friedman en John Maynard Keynes aanreiken.

Door het ‘u vraagt, wij draaien’ van het cliëntelisme, lees de lobbynetwerken, de twee handen op een buik politieke manipulatieve spelletjes kan van een gesloten systeem worden gesproken waarvoor de tweede wet van de thermo dynamica geldt en waarop dus de entropie van toepassing is. Of met andere woorden in een gesloten systeem blijft de kwantiteit, de totale hoeveelheid energie gelijk, maar de kwaliteit van de totale hoeveelheid energie zal na verloop van tijd lager zijn dan ervoor. Maar gelukkig bestaat er ook negentropie.

Om het fenomeen van de weerspiegeling te duiden maakt Plato van de allegorie van de grot gebruik en Blavatsky beschrijft de toverlantaarn. De viervoudige aard van de mens 'nӗshāmā, rūah, nefesh en gūf' in de microkosmos is een weerspiegeling van de vier fundamentele natuurkrachten in de macrokosmos.

Bij een compromis kan het wenselijk zijn de kool en de geit te sparen. Dat deze oplossing in het kleine Nederland werkt, wil nog niet per definitie zeggen dat het ook in relatie met het grote buitenland tot goede oplossingen leidt. Het gedoogbeleid laat zien dat daardoor de problemen eerder groter dan kleiner zijn geworden. Het tegenovergestelde van een gedoogbeleid is een zero-tolerance beleid. Gedogen leidt dus uiteindelijk tot een averechts effect. Het kiezen voor de gemakkelijkste korte termijn oplossing wil nog niet zeggen dat daarmee ook het beste resultaat op langere termijn wordt bereikt. Met name voor politici geldt penny wise and pound foolish. De naïviteit komt met name in het ontbreken van een energiebeleid van de Nederlandse overheid tot uitdrukking. Terwijl iedereen weet dat de energieafhankelijkheid van het buitenland de komende decennia alleen maar sterk zal toenemen, verkopen we nu als voorbereiding daarop onze energiebedrijven alvast aan het buitenland. Een ding is zeker de onderhandelingspositie zal daardoor zeker niet sterker worden. Of met andere woorden we naaien onszelf een oor aan.

Wat Witte Hoogendijk & Wilma de Rek niet onderkennen is dat Het geheime verband (de verborgen 5e Dimensie), het voelen wel door kunst, maar niet door de wetenschap, lees informatici inzichtelijk kan worden gemaakt. Een informaticus is een wetenschapper die met behulp van computers (hardware + software) de informatiebehoefte en informatievoorziening optimaal met elkaar verbindt. Daarentegen is een esotericus een wetenschapper die met behulp van het literaire meesterwerk De Geheime Leer beoogt 'Geest en Lichaam' (psychomaterie), ‘Luisteren en Spreken’,these + antithese = synthese, met elkaar te verbinden. Een computer is een uitstekend hulpmiddel om kwantitatieve gegevens te ordenen, maar is zeer beperkt wanneer het gaat om het beoordelen van kwaliteit, het 'Goede - Ware - Schone'. Wel is het duidelijk dat een computer nooit in staat zal zijn een literair meesterwerk te creëren. Oost of West, het komt op hetzelfde neer, als een grootmeester het doet. Op aarde heeft een grootmeester op het rentmeesterschap betrekking. De fricties, de discrepantie die Haruki Murakami tussen Oost en West ervaart hangt, net als het America first van Trump met vooroordelen samen. Daarentegen hangt het onbehagen in de maatschappij met mensen die geen voorkeursbehandeling krijgen samen.

De ontwikkeling van de hypotheekrente van 1960 tot 2008 (1 juni 2008):
Tegen het einde van de jaren tachtig steeg de kapitaalmarktrente opnieuw aanzienlijk. Dit kwam voor een belangrijk deel door het beroep op de kapitaalmarkten voor de wederopbouw van de voormalige Oostbloklanden na de val van de Berlijnse Muur in 1989. Een hernieuwde periode van daling deed zijn intrede in de aanloop naar de invoering van de euro. Het risico en de inflatieverwachting daalden en zo kon de kapitaalmarktrente opnieuw omlaag.

Om het vestigingsklimaat, het investeringsklimaat te verbeteren heeft de bancaire sector in het Westen een zeer geslaagde lobbystrategie doorgevoerd. De rente is van 12% in 1982 tot onder nul nu verlaagd (Negatieve rente? De ene rente is de andere niet Allard Bruinshoofd Rabobank 2 juni 2015). Het is en blijft allemaal mensenwerk.

Om de banken te redden wordt eerst de planeet, het milieu afgebroken. Om de homo sapiens te laten overleven is het wenselijk dat kiezers hun stemgedrag aanpassen. Het gaat er om dat we de achterkamertjes politiek van het clièntelisme van 'u vraagt, wij draaien' omkeren naar duurzame politiek, het transparante ‘wij vragen, u draait’. De self fulfilling profecy van Jeroen Dijsselbloem is een lege huls.

De onderliggende oorzaken van de financieel economische crisis hangen samen met een absolute en eeuwige wet, de law of one Zaaien en Oogsten (KARMA, carbage in carbage out). Alleen de menselijke natuur, het innerlijke kompas, de stem van het geweten (ethiek), maakt het mogelijk probleem en oplossing met elkaar te verbinden. Karma is activiteit, absolute harmonie, de aanpasser. Het bewaart het evenwicht door het compenseren en aanpassen van alle handelingen, de overdreven of buitensporige en de nalatige of verkeerde of gebrekkige.

Onze levensweg, het leerproces op aarde heeft op het emancipatieproces, burgerschapsonderwijs (begeleidingskunde), de ’Hoofdroute’ (waarheidsvinding) betrekking, de Gulden middenweg van balancerend - en authentiek leiderschap, op het Rechterpad. Het biedt een oplossing voor het menselijk tekort. De levenskiem, het beginsel van de enantiodromie van Carl Jung is nog steeds werkzaam.

Het verschijnsel dat Erasmus in zijn boek Lof der zotheid signaleert lijkt verdacht veel op problemen die zich nu in de publieke marktsector (gezondheidzorg, onderwijs en sociale woningbouw) voordoen. Of met andere woorden was het eerder de geestelijkheid, nu is het de bestuurlijke elite die het laat afweten. De zogenaamde marktwerking in het onderwijs is nutteloos geweest en heeft niet tot produktiviteitsverbetering geleid (Volkskrant 21 juni 2012). De politiek is geen deel meer van de oplossing, maar de kern van het probleem geworden. De hamvraag is nu of je voor het 'oplossen of doorschuiven' van problemen riant wordt beloond?

In de Volkskrant Magazine van 17 mei 2014 staat een interview (p. 12 - 18) met Jeroen Dijsselbloem, daarin zegt hij: ‘Dat ik in de voetsporen moest treden van Wouter Bos, mijn politieke leermeester; van Gerrit Zalm en Wim Kok, helemaal zo’n onaantastbare grootheid. ..etc. Wel vind ik dat Europa bij uitstek geschikt is om een aantal zaken aan te pakken. De banken bijvoorbeeld, en dat zien de kiezers ook wel.’
Zalm vertelde mij wat oud-minister Duisenberg hem ooit had uitgelegd. 'Minister van Financiën zijn is heel makkelijk. Je hoeft alleen maar nee te kunnen zeggen. De enige vraag waarop je met ja antwoordt is als ze zeggen: zei u nee?' Over het voorzitterschap van de Eurogroep: 'Waarom zou ik het niet kunnen? Waarom moet een ander het doen? Ik heb last van opvattingen en geldingsdrang.'
Het probleem is echter dat zowel Wim Kok (interview Joris Luyendijk 22 februari 2015), Wouter Bos en Jeroen Dijsselbloem marionetten van de financiële sector, het systeemdenken zijn. Zij fixeren zich eenzijdig op één kant van de medailleen hebben daarmee de neergang van de PvdA ingezet. Marcel van Dam schrijft in zijn column ‘1991–2007’ in de Volkskrant van 18 oktober 2007: Tot mijn verdriet zag ik vanaf de jaren tachtig mijn partij wegzinken in een moeras van beginselloosheid. Onder Kok ging de PvdA door de knieën, onder Bos door zijn rug. Met zijn column heeft Marcel van Dam een omslagpunt in de geschiedenis onderkend.

Wim Kok heeft de slogan ‘afschudden ideologische veren’ van Neelie Kroes overgenomen. Dat staat in het boek De vechtpartij de PvdA van Kok tot Samsom van NRC-redacteur Thijs Niemantsverdriet. Degenen die de boel onder het tapijt vegen, de PvdA voorop, Kok, die zijn toch verschrikkelijk (Pim Fortuyn de Volkskrant 2002 en de Volkskrant 5 juli 2014 V5). Volgens het rapport ‘E i V’ is struisvogelpolitiek de trigger geweest die de neergang van de PvdA heeft ingeluid.

Het voorstel van DNB-president Klaas Knot om de maximale hypotheek die huizenkopers kunnen krijgen verder te laten dalen naar 90 procent van de koopsom is door de politiek verworpen. Ook Hans Hoogervorst, VVD-prominent en oud-minister van Financiën, vindt het 'onbegrijpelijk' dat in Nederland zo negatief is gereageerd op een voorstel om het maximale bedrag dat mensen kunnen lenen voor een huis verder omlaag te schroeven. 'Dit laat zien dat de politiek niets heeft geleerd van de crisis', zei hij zaterdag in De Telegraaf (Volkskrant 15 juni 2015 p. 21).

De economische crisis berust op de volgende paradox in de financiële wereld. De maatregelingen die zijn genomen om een beurskrach, zoals in 1929 te voorkomen zijn door de banken-lobby geleidelijk weer afgebroken. De Europese bankenunie is noodzakelijk gebleken omdat de toezichthouders van de soevereine staten er een potje van hebben gemaakt. Maar gelukkig ontwikkelt zich om het tij te keren weer een tegencultuur. Of met andere woorden er zit een mechanisme, Zaaien en Oogsten (karma) in het universum verborgen waardoor het mogelijk wordt van onze fouten te leren. Dit verborgen mechanisme wordt met behulp van de 5e dimensie en het ‘en-en’/’of-of’ mechanisme tot uitdrukking gebracht.

Edin Mujagic boek Geldmoord - Hoe de centrale banken ons geld vernietigen (recensie)
Als onze welvaart echt enorm is gestegen in de afgelopen decennia, waarom hebben velen dan zo veel moeite elke maand rond te komen? Waarom kunnen vijftig miljoen mensen in Amerika, het rijkste land ter wereld, niet zonder voedselbonnen? Waarom hebben de gaarkeukens in het rijke Westen almaar meer klanten? Waarom kon een gezin vroeger prima leven van één inkomen en nu nauwelijks van twee?

Zowel in het artikel van Bert de Vries (Volkskrant 5 augustus 2011) als de documentaire over de 5e macht, het lobbyisme in de EU (Volkskrant 31 augustus 2012) komt naar voren dat we de euro mede aan het Nederlandse bedrijfsleven hebben te danken. Gezien de onzekere situatie op de financiële markten is een ding wel duidelijk dat in plaats van het consumentisme aan te wakkeren zal onze premier aan het emancipatieproces (begeleidingskunde), de ’Hoofdroute’ of aan de voedingsbodem van zijnsontwikkeling meer aandacht dienen te besteden. Het Dikke Ik heeft een morele tunnelvisie waarin alleen het eigen, individuele geluk telt. Nederland is een vrij land, iedereen heeft kansen om vooruit te komen. Als je dat niet lukt, dan is dat je eigen schuld.

In Nederland wordt het consumentisme door de marketingstrategie van het grootkapitaal onderbouwd.

In een recent verhaal stelt Nout Wellink, dat de ECB zich als een kamikazepiloot gedraagt. Dat het heel lang heeft geduurd voordat bij Nout Wellink het kwartje is gevallen hangt met de arrogantie van het Westen samen. Het dillemma waar het Westen mee worstelt is dat economische groei met het maken van steeds meer schulden samenhangt. Het antwoord van politici als Jeroen Dijsselbloem c.s. is de geldpers laten draaien. Of met andere woorden gebakken lucht verkopen. De discussie over dit thema spreekt voor zich:
Alle politici in Europa, van rechts tot links, lijken het erover eens te zijn dat economische groei het beste medicijn is om ons van de schuldencrisis af te helpen. Dat klinkt logisch. Maar is het dat wel?

Niemand aan de knoppen (René Cuperus Volkskrant 11 juni 2018 p. 19):
Soms bekruipt me opeens een Joris Luyendijk-gevoel. Die schreef in zijn bestseller over de wereld van het Grote Geld mooi op hoe hij tot de schokkende ontdekking kwam dat er tijdens de financiële crisis niemand in de cockpit zat.
‘Dit kan niet waar zijn.’
We denken als burgers dat de boven ons gestelden alles goed in de hand hebben en met verstand en wijsheid de wereld besturen, maar stel nu eens dat dat niet zo is? Dat de samenleving feitelijk aan zichzelf is overgeleverd? Dat niemand echt aan de knoppen zit? Sterker nog: dat er helemaal geen knoppen zijn?

De geschiedenis leert dat dieren worden gebruikt om onze emoties te verklaren. De in de ark opgesloten dieren zijn de menselijke hartstochten. Echter niet alleen in het verleden, maar nu ook nog steeds, bijvoorbeeld Roos van der Lint De Groene Amsterdammer 19 juli 2018 p. 32-35: 'Dilemma’s in de dierentuin Levende monumenten of ambassadeurs van de soort?' en Joris Luyendijk in zijn boek Dit kan niet waar zijn Hoofdstuk 12 Waanbankiers en koele kikkers (zie p. 64, 65, 174).

Klimaatverandering en conjunctuurschommelingen kunnen met behulp van de 4e- en 5e dimensie, de unificatietheorie worden verklaard. Door de werkelijkheid verkeert te interpreteren kom je niet tot goede oplossingen. Omdat de snaartheorie slechts de materiële kant behandelt mag niet worden verwacht dat deze theorie over de éne werkelijkheid uitsluitsel geeft. Door alleen beide complementaire kanten, 'Geestkunde en Natuurkunde', van de éne werkelijkheid te belichten komt de unificatietheorie, lees broederschap een stapje verder.

Hoe de krediet-crisis kon ontstaan toont de documentaire Inside Job uit 2010. De Libor-affaire laat echter op haar beurt weer zien dat Amerika Europa bij de les houdt. De kern van het probleem is dat politici hun verantwoordelijkheden, lees de centrale regering, de nutsfuncties aan het marktmechanisme hebben uitbesteed. Door de eenzijdige focus van de politiek op welvaart, het marktmechanisme komt het welzijn van de bevolking in de verdrukking. De opkomst van het populisme kan niet los worden gezien van het neoliberale fundamentalisme. Uiteindelijk draait het om in welk denkraam wordt een oplossing gezocht. Problemen waar Den Haag geen raad mee weet worden nu naar Brussel of naar de gemeenten doorgeschoven. Door de sterke monetaire sturing vanuit Brussel dreigt een vorm van staatskapitalisme. De hamvraag is hoe dit falende overheidsbeleid dat tot een grotere tweedeling en het daarmee samenhangende onbehagen leidt kan worden gekeerd?

Susan Neiman (Volkskrant 28 november 2009): ‘Het kapitalisme heeft er belang bij dat mensen dom blijven. Daarom is er een culturele industrie die mensen op een zeer laag niveau bedient. Als je mensen altijd patat voorzet, kun je niet verwachten dat ze opeens haute cuisine waarderen.’
Zolang je geen echt goede scholen hebt, die de natuurlijke nieuwsgierigheid van kinderen stimuleren, kun je niet zeggen dat de Verlichting gefaald heeft. De hoge cultuur mag zich ook wel aanpassen, natuurlijk. Veel kunstenaars en intellectuelen geloven dat ze diepzinniger zijn naarmate ze onbegrijpelijker zijn.

In de Volkskrant van 1 maart 2014 debatteren Patrick van Schie (Teldersstichting) en Paul Kalma (voorheen Wiardi Beckman Stichting) over dat het neoliberalisme een links spookbeeld is. In de Volkskrant van 11 maart 2014 slaat Peter-Wim Zuidhof universitair docent Politieke Economie van Europa aan de UvA in zijn artikel Marktnormen dicteren beleid een brug tussen beide standpunten. Tot slot stelt Zuidhof dat ook liberalen zoals Van Schie hebben alle reden om op hun hoede te zijn voor de neoliberale ondermijning van de liberale orde. Daarmee worden immers belangrijke liberale noties zoals gelijkheid of democratie stilletjes ondergeschikt gemaakt aan de individuele vrijheid van de markt. Donald Trump is een marktfundamentalist pur sang. (Julien Althuisius Chaos Volkskrant 1 juni 2017 Bijlage p. 2)

Filosofisch Kwintet 24 juli 2016
Deze zesde en laatste aflevering van dit seizoen gaat over de onafhankelijkheid van de financiële sector. Van oorsprong had de financiële sector een dienstbare rol ten opzichte van de economie als geheel. Maar inmiddels lijkt het wel of de financiële sector de economie, en zelfs de maatschappij in brede zin, domineert. Wat zegt het over een maatschappij dat wij alles uitdrukken in termen van geld, winst en efficiëntie?
Jelle van Baardwijk, Arnoud Boot en Dirk Bezemer debatteren onder leiding van journalist Clairy Polak en filosoof Ad Verbruggen over de onafhankelijkheid van de financiële sector.

Volgens Mark Rutte zijn we op aarde om het CPB te verslaan. Moet Rutte nu gaan somberen? (Peter de Waard Volkskrant 7 juni 2016 p. 25):
In april 2013 zei premier Rutte tegen de natie dat er niet zo moet worden gesomberd en gemopperd. 'We moeten een nieuwe auto kopen, of een nieuw huis. Dan kunnen we met elkaar het CPB verslaan', zo zei hij.
Uit de cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek blijkt dat de extra bestedingen vooral gaan naar zaken die direct met de hausse op de huizenmarkt hebben te maken, zoals meubels, gordijnen, badkamers en andere zaken. De modebranche merkt er bijvoorbeeld niets van. Misschien wordt het tijd de rollen om te draaien en moet Rutte gaan somberen.
Regeren is tenslotte vooruit zien.

Links en rechts staan in de politieke besluitvorming als gelijkwaardig tegenover elkaar. Voor het introduceren van de marktwerking door de overheid hielden de socialistische krachten (these) en rechtse, liberale krachten (antithese) elkaar aardig in evenwicht. Het is aannemelijk dat de liberalisering van de financiële markten, lees deregulering en de hypothese van de great moderation ('grote matiging') de ernst van de kredietcrisis hebben versterkt. De klassieke controverse tussen John Maynard Keynes en Milton Friedman moet daardoor in een ander perspectief worden geplaatst. Door de introductie van de marktwerking heeft het corrigerende mechanisme van het keynesianisme sterk aan kracht ingeboet. Of met andere woorden nu de wal het schip heeft gekeerd zal het herstel middels het keynesianisme moeizamer verlopen.
De door de overheidsbureaucratie aangestuurde marktwerking heeft contraproductief gewerkt. Door de schaalvergroting is de bureaucratie bij zorginstellingen, woningcorporaties en het onderwijs sterk toegenomen. Het principe van Evenwicht door Tegenwicht (Checks and Balances) is danig verstoord. Het creatieve boekhouden is topsport geworden. Om de eigen incompetentie te verhullen zijn politici nu druk in de weer de Checks and Balances aan Europa uit te besteden. Volkskrant 8 februari 2013: Rekenkamer ziet geen verbetering Controle op noodfondsen EU ontbreekt.

De problem solving (Probleem en Oplossing) van het kabinet, lees van de departementen is vrijwel tot een nulpunt gedaald. Het probleem is dat de centrale overheid enthousiast heeft meegewerkt, in de semipublieke sector de kleilaag van managers en directeuren gigantisch te laten stijgen, zonder dat er bij de departementen één ambtenaar is vertrokken. Politici voelen zich niet verantwoordelijk voor de consequenties van het beleid dat zij eerder hebben voorbereid en ingevoerd. Het gedrag van de overheid wordt amoreel. Het zijn juist de waarden en normen, die mensen met elkaar verbinden. Of anders gezegd de onzichtbare muren tussen 'Wij en Zij', waardoor we de ander uitsluiten, dienen we af te breken en kunnen we door de Ander als spiegel te gebruiken weer opbouwen.

Van de hand van prof. dr. James Kennedy (hoogleraar Moderne Nederlandse Geschiedenis en decaan van University College Utrecht) verscheen onlangs het boek Een beknopte geschiedenis van Nederland. In het boek worden historische gebeurtenissen geplaatst in een internationaal perspectief. Wereldwijd geloven veel mensen dat Nederland een uniek land is. Dat heeft te maken met de onttrekking van veel land aan de zee, maar ook met de Nederlandse handelsgeest, de markante culturele erfenis, de religieuze diversiteit en een eeuwenoude traditie van tolerantie. Sinds de negentiende eeuw zien de Nederlanders ook zelf hun land als moreel voorbeeld, een land waarvan de morele superioriteit in buitenlands en binnenlands beleid een inspiratie kan zijn voor anderen. In recente jaren maakt het positieve zelfbeeld over Nederland plaats voor negatieve percepties, nu het land zich volgens velen in een identiteitscrisis bevindt.
James Kennedy, zoon van een Amerikaanse vader en een Nederlandse moeder en zijn leven lang al geïnteresseerd en gespecialiseerd in de Nederlandse geschiedenis, is de perfecte auteur voor deze Beknopte geschiedenis van Nederland, van het vroegste begin tot nu. Hij beschrijft niet alleen de historische gebeurtenissen, maar plaatst deze ook in internationaal perspectief en vergelijkt ze met ontwikkelingen in andere Europese landen.

Om de continuïteit van organisaties te waarborgen het principe 'Structure follows Strategy' toepassen. De organisatiestructuur wordt in met name bureaucratische organisaties te vaak een doel op zichzelf. De bekende 4e macht kan gewenste veranderingen tegenhouden. In bureaucratische organisaties staat veelal niet de klant, waar het feitelijk om moet draaien, maar het bouwen van koninkrijkjes centraal. Om het circuit van grijze muizen managers te doorbreken de projectorganisatie centraal plaatsen. Het rapport 'E i V' baseert de strategie op een pedagogisch leerproces, de status quo van de alfa-, béta- en gammawetenschappen in het Westen en de zes darshana’s in het Oosten.

De crux van 'Welzijn en Welvaart' (Kwaliteit en Kwantiteit) is hoe richten wij onze levensenergie (levenskracht, oerbron, levensbron, astraallichaam) om de geestelijke gezondheid te bevorderen? Of anders gezegd wat bezielt ons? Of hoe voorkomen we dat onze carrièrepolitici (of banencarroussel, de blinde vlek van Rutte Martin Sommer de Volkskrant 4 juni 2016 p. 17) gebakken lucht verkopen, of met andere woorden "na ons de zondvloed!" beleid verkopen, met hun taal luchtkastelen bouwen? Het betekent dat we ook met de keerzijde van de medaille rekening houden. De route die we in het leven bewandelen, dus hoe wenden we onze energie aan en het doel - zingeving van het leven - een duurzame samenleving (rentmeesterschap) bevorderen, zijn één en hetzelfde.
Maar volgens Matthew Flinders, auteur van het boek Defending Politics: Why Democracy Matters in the 21st Century ligt de fout namelijk grotendeels bij de burger, die een vertroebeld beeld heeft van politiek en politici. In het bijzonder de jongste generatie, die geen herinneringen heeft aan onderdrukking en oorlog, is cynisch en onverschillig geworden ten aanzien van de verworvenheden van de democratie. Een ‘governing paradox’ is het gevolg: politici moeten steeds meer beloven om gekozen te worden, maar kunnen die beloftes door de veranderende rol van de politiek in de samenleving steeds minder waarmaken.

De beoordeling van Euclides Tsakalotos staat in schril contrast met na zeven jaar crisis beleeft Griekenland een neergang zonder einde (Edward Geelhoed De Nieuwe Amsterdammer 30 november 2017). Het korte termijn effect van de Big Bazooka is onmiskenbaar positief. De Big Bazooka heeft daarmee de levensvatbaarheid van banken op korte termijn vergroot. Het biedt geen oplossing voor het niet meer relevant verklaren van de Glass-Steagall wet door Bill Clinton. In hoeverre is hiermee voor de langere termijn het financiële bouwwerk van de eurozone echt hervormd? Jeroen Dijsselbloem heeft gelijk dat met zijn vertrek uit de tweede kamer meer vernieuwing, lees het stoppen van het marktfundamentalisme wenselijk is. Wellicht dat er nu met het motto van het kabinet-DenUyl (1973 – 1977), spreiding van ’Geld, Kennis en Macht’ een begin wordt gemaakt met een paradigmawisseling richting Gulden Middenweg. Helaas heeft Europa aan het door de VS gedomineerde piramidespel geen weerstand geboden.

Voetnoot Religie (Volkskrant 14 maart 2018):
God is - dank aan Marx - opium, net als geld en seks. Geniet, maar met mate. Het bestrijden van opium is nutteloos.

Politiek gaat topsalarissen bankiers alsnog aanpakken (Robert Giebels Volkskrant 14 maart 2018 p. 5):
ING mag dan de flinke salarisverhoging van topman Hamers hebben teruggedraaid, voor Tweede Kamer en kabinet is dat geen reden af te zien van maatregelen om bankierssalarissen te matigen.
Alle partijen willen nu 'regelen' dat 'dit soort exorbitante verrijkingen' in de toekomst worden voorkomen. Dat kan door het wetsvoorstel dat GroenLinks nu aan het maken is, de regels die Hoekstra wil opstellen, of een combinatie van beide. 'Anders', zo stelt PvdA'er Henk Nijboer, 'komt de verziekte bonuscultuur weer terug die tot de financiële crisis heeft geleid.' Verschillende Kamerleden wijzen bezorgd op het laatste persbericht van ING waarin de bank schrijft zich alsnog te willen richten op 'een duurzaam en competitief beloningsbeleid'.

God staat niet voor opium zoals Arnon Grunberg meent, maar voor ons morele kompas. Het is dus wel degelijk wenselijk, 'de verziekte bonuscultuur die tot de financiële crisis heeft geleid' te beteugelen. Het met twee maten meten (Meten met twee maten Telegraaf 9 maart 2018 voorpagina), egospelletjes van de intellectuele elite, wordt in de Bijbel al onderkend. De handen in onschuld wassen, het Pontius Pilatus-syndroom hangt met amoreel gedrag samen.
Als politicus keurt Peter Balkenende de 'Doorgeslagen bonuscultuur' af, maar als commissaris bij ING gaat hij met de salarisverhoging van ING-directeur Ralph Hamers akkoord. Eerder was het Wim Kok, die als premier schande sprak van de 'Exhibitionistische zelfverrijking' en als commissaris bij ING de loonexplosie aan de top heeft goedgekeurd. Het laat zien dat ondanks de secularisatie de Bijbel, een continuing story is. Om de mensheid bij de les te houden maakt de Bijbel van gelijkkenissen gebruik. Het Meten met twee maten is om het gedrag van mensen te verklaren uiterst eenvoudig. Maar de geschiedenis leert dat het uiterst complex is om dit vraagstuk op te lossen.

Balk in het oog: uit Mattheüs 7:3-5, En wat ziet gij den splinter, die in het oog uws broeders is, maar den balk, die in uw oog is, merkt gij niet?
Betekenis: commentaar leveren op andermans foutjes en de eigen fouten negeren. Zie ook bij met twee maten meten.
met twee maten meten: gebaseerd op Mattheüs 7:2, […] en met welke mate gij meet, zal u wedergemeten worden.
De moraal van het vers is dat zoals je anderen behandelt, zo zul je zelf behandeld worden. Iets veranderd: als je over iemand oordeelt, doe dat dan met dezelfde maatstaven als waarmee je jezelf beoordeelt. Zie ook bij balk in het oog.

De hamvraag is nu waarom wordt in de EU wel naar Jeroen Dijsselbloem, de marionet van het grootkapitaal geluisterd maar niet naar Klaas Knot. Of de vraag van Sheila Sitalsing waarom lukt het de EU niet om de Grieken hoop en perspectief te bieden op een beter leven? Sebastiaan Princen heeft gelijk wanneer hij stelt dat de Europese economie als geheel kwetsbaarder wordt voor een volgende crisis. Het ééndimensionale denken geniet bij politici de voorkeur. Het heikele punt heeft betrekking op het boek De kracht van kwetsbaarheid heb de moed om niet perfect te willen zijn van Brené Brown.
In de kern draait het om het beschermingsmechanisme (p. 36,117) het gevoel van 'genoeg' het tegengestelde is van het gevoel van 'schaarste'.
38: Volgens mij zijn overvloed en schaarste in feite twee zijden van dezelfde medaille. Het tegengestelde van nooit genoeg is niet overvloed of meer dan je ooit had kunnen dromen. Het tegengestelde van een gevoel van schaarste is een gevoel van genoeg, of wat ik 'bezieling' noem.
De kern wordt gevormd door kwetsbaarheid en eigenwaarde. Dit staat haaks op wat premier Rutte hoopt dat ze de voorspellingen van het CPB "verslaan". (NOS 19 april 2013)

Om een cultuuromslag te realiseren gaat het uiteindelijk om een integrale denktrant (de synthese tussen de domeinen van de alfa-, béta- en gammawetenschappers) die het parochiale denken, de symboolpolitiek van het ’eigen koninkrijkje’, de 'bv Ego' overstijgt. In het rapport 'E i V' wordt de stelling verdedigd dat een duurzame samenleving mogelijk is door met de geestkunde en de natuurkunde, de beide zijden van de medaille, de éne werkelijkheid rekening te houden.

De verborgen 5e Dimensie komt in de vierde Anti-Dühring wet naar voren.
Jasper Schaaf geeft in zijn boek Boeddhisme en betrokkenheid (p. 53) een vierde Anti-Dühring wet, de 'wet' van de Spirale Form der Entwicklung, oftewel de spiraalvorm van de ontwikkeling. Wanneer door tegenspraak iets nieuws ontstaat is er sprake van een ontwikkeling, één met een richting.
Zo kan bijvoorbeeld in de economie een spiraalvormige keten van interacties gedurende langere tijd de richting bepalen naar hoogconjunctuur of naar crisis. Geen eeuwige richting, wel een van langere duur.

Mystici hebben altijd al beter door gehad hoe de éne werkelijkheid in elkaar steekt, dan politici. De eenzijdige koopmansgeest van politici leidt uiteindelijk tot zelfvernietiging. Spirituele leiders (rishi’s, namelijk profeten, mystici en zieners) hebben altijd al geweten dat om maatschappelijke ordening te bereiken, de voedingsbodem van het morele kompas centraal dient te staan. Politieke leiders houden zich vooral met koopkrachtplaatjes bezig om chaotisch menselijk gedrag, zelfvernietiging (zelfdestructie) te vermijden. Infotainment (Correspondents' Dinner), symbolisch beleid heeft het echte politieke debat vervangen. Politici dienen over inhoudelijke keuzen te discussiëren.

De eenzijdige focus van politici op de marktwerking, de 'terugtredende overheid' en hun functies in lobbynetwerken hebben tot gevolg dat een grotere maatschappelijke tweedeling (degeneratie, 'desintegratie') is ontstaan.
De eenzijdige koopmansgeest van politici leidt uiteindelijk tot zelfvernietiging.
Illustratief voor de grotere maatschappelijke tweedeling is het boek This is London. Life and Death in the World City van Ben Judah (interview met Ben Judah Buitenhof 7 februari 2016).

Wat een columnist vermag in een tijden van meningen (Aimée Kiene Volkskrant 11 februari 2017 katern Sir Edmund p. 8-13):
Dubbelinterview Bert Wagendorp en Bas Heijne: columnisten in roerige tijden
Volkskrant-columnist Bert Wagendorp schreef een roman over een columnist die worstelt met zijn rol in de veranderende journalistiek. Een tweegesprek met NRC-collega Bas Heijne. 'Ik denk echt dat jij gaat stoppen.'
Het boek gaat over een columnist bij een landelijk dagblad, Masser Brock genaamd, die met grote idealen in de journalistiek begint, maar gedurende zijn carrière nogal gedesillusioneerd raakt en ernstig begint te twijfelen aan zijn rol. Hij kan moeilijk functioneren in de nieuwe journalistieke tijd waarin meningen belangrijker zijn dan feiten, hij ontdekt dat een journalist zijn werk niet kan doen zonder zijn handen vuil te maken en dat 'de waarheid' een rekbaar begrip is. De verkiezing van Donald Trump kon Wagendorp er afgelopen najaar gelukkig nog net in schrijven.
Hoe bereik je mensen buiten je eigen filterbubble? Kan dat en moet dat?
Wagendorp: 'Volkskrantlezers zijn het over het algemeen met me eens. Degenen die ik kritisch benader lezen die krant niet. Maar via sociale media bereik je ook een andere groep, die het vaak niet met me eens is, en dat laat weten ook.'
Heijne: 'Je hebt columnisten, ik noem geen namen, die hebben een soort parmantige recalcitrantie: omdat iedereen Obama goed vindt, ga ik Obama kraken. Kritisch zijn is goed, je hoeft niet mee te gaan in het dwepende koor, maar als het ijkpunt van je column is: je eigen publiek tegenspreken, dan ben je eigenlijk heel oppervlakkig bezig. Dan ben je net zo oppervlakkig als wanneer je je lezers elke keer gaat pleasen. Zo van: als ik Geert Wilders maar een fascist noem, dan zijn ze weer blij met me. Maar als je daarom het omgekeerde doet, ben je niet veel diepzinniger.'
Maar daar is de lezer wel naar op zoek.
Heijne: 'Ik schrijf al jaren over waarom er zo gemakkelijk aan te schoppen is tegen het politieke establishment. Dit kabinet heeft zo weinig bevlogenheid getoond op de immateriële zaken. De gedachte was steeds: wacht maar tot de economie aantrekt, wacht maar tot de hervormingen zichtbaar worden, dan trekt het wel weer recht in de samenleving. Maar dat is niet waar. In de woorden van de grote historicus Huizinga: men is bezeten geraakt van ideeën die maar weinig met economie te maken hebben. De politiek heeft geen moreel verhaal. Mijn woede daarover is in sommige columns wel doorgedrongen, denk ik. Niks voor Heijne, hoorde ik dan, om zo uit zijn slof te schieten. Maar ik dacht: kijk nou eens goed wat er gebeurt!'
Wagendorp: 'Maar weet jij dan zeker dat wat jíj ziet waar is? Toen ik gisteren jouw essay Staat van Nederland zat te lezen, dacht ik: misschien moet Bas wat minder op sociale media gaan zitten.'
Heijne: 'Jij bedoelt: als je in het land komt, gaan mensen eigenlijk heel aardig met elkaar om?'
Wagendorp: 'Verreweg de meeste Nederlanders zijn redelijk, aardig en tolerant. Ze zijn ook heel solidair: ze dragen een flink deel van hun salaris af aan belastingen en sociale lasten.' Lezen jullie andere columnisten om je mening te vormen?
Heijne: 'Ik denk eerlijk gezegd dat ik er vrij makkelijk afscheid van zou kunnen nemen. Want er zijn zoveel andere dingen die ik nog zou willen schrijven. Geweten van Nederland, noemen ze me weleens, dan krimp ik toch een beetje ineen. Stel je voor dat er iets was als de columnist des Vaderlands, ik zou nog liever doodgaan.'
Wagendorp: 'Als ze me daarvoor bellen, ben ik gisteren gestopt.'

In de politiek wordt door in het bijzonder de rechtervleugel voor het behartigen van hun belangen 'de staat als breekijzer' gebruikt. Wanneer je het foefje eenmaal doorhebt, is het een fluitje van een cent. Het retorische foefje illustreert het paradox mechanisme (‘en-en’/‘of-of’-mechanisme) 'De uitdaging is niet een gat in de markt te vinden. De kunst is dat gat eigenhandig te creëren'. De kleptocratie van Donald Trump in Washington staat tegenover de eurocratie in Brussel. Maar ook geldt dat het innerlijke bewustzijn op aarde staat tegenover de transcendente metafysica, het non-lokale, universele bewustzijn in de hemel.

Matt Ridley heeft gelijk dat er van een geleidelijke ontwikkeling sprake is. Alles wat we geven mogen we ook weer ontvangen. De ‘Law of One’ (wet van periodiciteit, Zaaien en Oogsten) heeft op het universele ordeningsprincipe karma, de 2e grondstelling betrekking. Het gaat in het kwantumvacuüm om de virtuele scheidslijn tussen twee polen (les 3 polariteit), het aardse en het hemelse, om karma en dharma. Door een cultuur van verdieping en verinnerlijking (innerlijk leiderschap) te creëren kan het verstoorde energetische evenwicht worden hersteld. Welke leraar inspireert je het meest of met andere woorden waar steken wij onze energie in?

De relatie tussen individu en collectief kan zowel door een mandala als een lemniscaat worden gesymboliseerd. De cirkel, de mandala symboliseert de eenheid tussen de innerlijke en uiterlijke wereld, de 'micro- en macrokosmos'. De lemniscaat verbindt de horizontale cirkel met de verticale cirkel en symboliseert de bewust of onbewust ervaren werkelijkheid. Het leven is een continu ervaringsproces, dat tracht knelpunten in de gewenste richting bij te sturen. Het leven laat zien hoe een crisis ontstaat, maar ook kan worden opgelost. Elk mens schrijft zijn eigen levensverhaal. Of met andere woorden ‘Het gaat om de moraal van ons levensverhaal’.

De VVD onder leiding van Mark Rutte heeft zijn uiterste houdbaarheidsdatum bereikt. Bij leiderschap gaat het niet primair om het verdienmodel, het vrijemarktevangelie , het ‘Ieder voor zich en God voor ons allen’ dat door de VVD wordt verkondigd, maar dienend leiderschap dient centraal te staan. De economie is door de eenzijdige korte termijn focus op de hefboomwerking en de aandeelhouderswaarde vastgelopen. De belangrijkste klanten van een bedrijf zijn niet de aandeelhouders, maar de werknemers. Het werkt contraproductief om de onzekerheid dat er iets mis is met onze cultuur te verhullen achter het verkondigen van het verdienmodel, het vrije marktevangelie van de VVD. Jan Bouwens houdt een drogreden. Wanneer je het foefje eenmaal doorhebt, is het een fluitje van een cent.

Patrick van Schie (Volkskrant van 1 maart 2014), de directeur van de TeldersStichting kent geen geestverwanten die zichzelf 'neoliberaal' noemen. De paradox, de instabiliteit van het kapitalisme is dat het neoliberalisme wel deel uitmaakt van de financiële wereld. Patrick van Schie weet met zijn retorische foefje optimale verwarring te zaaien.

Het probleem waar we het over hebben is dat door individualisering en secularisering het collectieve waarden - en normenpatroon is versnipperd. Iedereen gaat voor zijn eigen ‘waarheid’. Het heeft betrekking op het cultuurrelativisme – wat jij wilt, het is jouw feestje. De door de overheid breed ingevoerde marktwerking heeft het probleem, het ‘Ieder voor zich en God voor ons allen’ ('Pad der Linkerhand’) alleen maar versterkt. Vroeger werd er door socialisten op gewezen dat de directeur het volk arm en de pastoor ze dom houdt. Nu is er ondanks de welvaart zelfs een grotere tweedeling tussen arm en rijk aan het ontstaan en wordt door de bestuurlijke elite gepredikt dat arbeidsvoorwaarden flexibeler, lees goedkoper moeten en houdt de emo-TV (algemene vertrossing) het volk dom. De door de politiek gestimuleerde marktwerking heeft een averechts effect, de valkuil van de schijnmarkt opgeleverd. Voor de PvdA politici Jo Ritzen, Ronald Plasterk en Jeroen Dijsselbloem geldt penny wise pound foolish.

Dat kunnen Klaas Knot en Jeroen Dijsselbloem toch niet onweersproken laten? Het probleem hierbij is dat de verkiezingsretoriek, de blijde boodschap van Dijsselbloem niet van betekenis is en dat Klaas Knot door de politiek wordt tegengewerkt. Jeroen Dijsselbloem is onderdeel van het ieder voor zich God voor ons allen. Het messianisme van Jeroen Dijsselbloem berust slechts op gebakken lucht.

De blinde vlek van links (Nicholas Kristof Volkskrant 2 juni 2016 p. 24):
Klassiek liberalisme preekt verdraagzaamheid, met als motto de uitspraak die vaak aan Voltaire wordt toegeschreven: 'Ik verafschuw wat u zegt, maar ik zal tot mijn dood uw recht om het te zeggen verdedigen.'
In de derde plaats marginaliseren wetenschappers zich wanneer zij samenklonteren aan de linkerkant van het spectrum. We hebben academici als sociologen en antropologen hard nodig om het beleid van de Verenigde Staten te beïnvloeden op terreinen als armoedebestrijding, maar wanneer ze op een linkse planeet blijven zitten, zal hun wijsheid niet worden aangeboord.
Economen daarentegen blijven invloedrijk. Voor een deel lijkt mij dat omdat er een kritische massa bestaat van Republikeinse economen die de Democratische economen bestrijden en zo deze discipline naar de hoofdstroom (lees het ultrakapitalistische mensbeeld van Ayn Rand) van het Amerikaanse spectrum manoeuvreren. Er zijn geen eenvoudige oplossingen om de ideologische homogeniteit op onze universiteiten tegen te gaan, maar we kunnen toch erkennen dat dit een manco is, in plaats van onszelf te feliciteren met onze eenzijdigheid?

Als vrouwen winnen, winnen mannen ook (Nicholas Kristof Volkskrant 2 augustus 2016 p. 16):
Even afgezien van hoe je over Hillary denkt: ik snap dat veel Amerikanen haar wantrouwen, en best een vrouw in het Witte Huis willen zien, maar dan een andere. Toch is haar kandidatuur een mijlpaal en de geschiedenis leert ons dat als vrouwen vooruitgaan, de hele mensheid vooruitgaat.
Esther Duflo, een econoom aan het Massachusetts Institute of Technology, zegt dat discriminatie niet alleen slecht is voor de directe slachtoffers, maar voor de samenleving als geheel. Uit onderzoek blijkt dat dat voor een deel komt doordat niet groepen bestaand uit mensen met de hoogste IQ's de beste besluiten nemen, maar juist groepen met een meer gevarieerde samenstelling qua geslacht en andere kenmerken. In een onderzoek waarin studententeams een bedrijf moesten runnen, deden teams die uitsluitend uit mannen of vrouwen bestonden het minder goed dan evenredig gemengde teams. De optimale mix was een team met iets meer vrouwen dan mannen.
Vrouwen zorgen voor betere besluitvorming, deels omdat ze de mannelijke neiging naar zelfoverschatting en risicogedrag intomen.
Misschien dat enkele mannen met superioriteitsgevoelens op hun vrouwelijke bazen mopperden, maar dankzij die vrouwen behielden ze wel hun baan.
Dus zeg ik tegen die mannen die bang zijn dat ze getroffen worden door de scherven van weer een gebroken glazen plafond: het is niet alleen onvermijdelijk, en niet alleen gewoon eerlijk, maar er zijn overweldigende aanwijzingen dat als vrouwen macht krijgen en gaan meebeslissen, wij mannen daar ook van profiteren. Dus laten we ons niet druk maken en het feestje meevieren.

De concurrentiekracht tussen landen wordt sterk door het in Amerika en de EU gevoerde monetaire beleid beïnvloed. Om een gezonde begroting van een land (Nederlandse begroting) te realiseren gaat het om de interacties tussen het monetaire beleid van de centrale banken in Amerika en Europa en het fiscale beleid van de decentrale overheid. Het komt er op neer dat het meta-leren ook voor politici geldt.

Het probleem dat Kishore Mahbubani aanstipt hangt in het rapport 'E i V' met Groupthink samen. In plaats van dat we in het leven onze eigen weg, de middenweg, de route van balancerend leiderschap kiezen prefereren we veelal het kuddegedrag (Groupthink). Bij nabootsend gedrag kiezen we voor de bekende weg, de opvattingen van de kudde.

In de Samenvatting eindrapport Commissie Parlementair Onderzoek Onderwijsvernieuwingen onder voorzitterschap van Jeroen Dijsselbloem staat 'Verantwoordelijke bewindslieden vertoonden een tunnelvisie': De uitvoering van het vernieuwingsproces werd gedurende de gehele jaren negentig uit handen gegeven aan externe procesmanagers. Een dergelijke constructie stond op gespannen voet met de ministeriële verantwoordelijkheid en een adequaat parlementair toezicht. De kring van beleidsmakers stond onvoldoende open voor kritiek en waarschuwingen. Eigen ervaringen in plaats van wetenschappelijk onderzoek vormden de onderbouwing van de ingezette didactische vernieuwingen. Deugdelijke pilots en experimenten ontbraken.

De VVD heeft mede onder leiding van Frits Bolkestein de staat binnen in de staat (corporatocratie van Jeffrey Sachs - opm.: recursie) helpen creëren en staat nu met lege handen om het tij te keren en zit in zijn eigen dogma, tunnelvisie gevangen. Voor de VVD en D66 is er maar een weg, namelijk het geloof in de marktwerking te verkondigen. Het dogma van de VVD en D66 heeft veel weg van een pyrrusoverwinning en ze schieten daarmee in de eigen voet. De hamvraag is waarom nu juist PvdA politici als Ronald Plasterk, Wim Kok, Wouter Bos en Jeroen Dijsselbloem in de bekeringsdrift van de VVD en D66 zijn meegegaan? Minister Ronald Plasterk heeft een te beperkte visie op natuurlijke selectie. In de kern draait het om universeel darwinisme en een interdisciplinaire aanpak.
Er kan niet worden ontkend dat de darwinist Plasterk een meester is in het pleasen van oude machtsstructuren.

Paul Tang laat zien dat een zelfreinigend vermogen binnen de PvdA tot de mogelijkheden behoort. Zowel Neelie Kroes als onze premier zijn er een meester in om actuele problemen Apple's 13 miljard respectievelijk de uitkomst van een referendum naar de toekomst te verschuiven. Dit kan geen toeval zijn. Of met andere woorden de lobbyisten zorgen er voor we drinken een glas, doen een plas en alles bleef zoals het was!.

Gratis geld voor iedereen en nog vijf grote ideeën die de wereld kunnen veranderen van Rutger Bregman is een overrompelend boek dat je wereldbeeld op zijn kop zet. Het is geschreven in de overtuiging dat de wereld niet wordt geregeerd door lobbyisten, zakenlui of politici zonder visie. De wereld wordt geregeerd door ideeën en de kracht van de verbeelding. Alles wat we nu beschaving noemen, is begonnen in de hoofden van wereldvreemde dromers. Zoals ook het einde van de slavernij en de democratie eens onmogelijk leken, zo kan ook in deze eeuw het utopische werkelijkheid worden.

Volgens het rapport ‘E i V’ dienen zowel de economie als de natuurkunde hun ééndimensionale denkwijze, hun tunnelvisie op de werkelijkheid op te geven. Zonder deze voorwaarde is het onmogelijk voor de gesignaleerde vraagstukken adequate oplossingen aan te reiken. Wat betreft de natuurkunde gaat het om elf dimensies (zie artikel Waar tijd en ruimte knellen van Martijn van Calmthout in de bijlage Sir Edmund (p. 34-36) in de Volkskrant van 27 september 2014). In het rapport ‘E i V’ hebben deze dimensies op de interdisciplinaire aanpak betrekking. Uiteindelijk gaan alle disciplines een logisch, consistent en geïntegreerd geheel vormen. Of met andere woorden het gaat volgens de wiskundig en filosoof Johan van Benthem over de ‘smeerolie’ die mensen met elkaar verbindt (zie artikel Vonk van verstand in de bijlage Sir Edmund (p. 38-41) in de Volkskrant van 27 september 2014).

Met het 5Ddenkraam, het outside the box-denken wordt beoogd collectieve zinsbegoocheling, het groepsdenken binnen organisaties te doorbreken. Het navelstaren kan zowel vanuit een positief (Creativethink) als een negatief (Groupthink) gezichtspunt worden benaderd. De sterke lobby (vijfde macht) van de financiële wereld, de bouwsector en zorg heeft duidelijk negatief gewerkt.

Een helicopterview maakt het mogelijk op het helicoptergeld grip te krijgen. Siyanda Mohutsiwa, Zadie Smith en Ann Pettifor voelen de tijdgeest beter aan. Het vraagstuk dat er in de wereld speelt hangt met de gespleten persoonlijkheid samen.

Ann Pettifor, die in het VPRO tegenlicht 27 november 2016 aan het woord komt voorspelde de economische crisis. Zij schreef het boek The Coming First World Debt Crisis. De Big Bazooka in Europa is een reactie, een kopie van het helicoptergeld, dat eerder door Ben Bernanke over Amerika is uitgestrooid. In het VPRO Tegenlicht van 27 november 2016 komt naar voren dat er tijd wordt gecreëerd. Het wachten is nu op de economische 'verlosser'. Maar we zullen het echt zelf moeten doen.
Het wordt tijd dat we weer naar ons hart leren luisteren. We maken allemaal onderdeel uit van de crisis, maar ook van de oplossing. Ambitie alleen is niet voldoende om het klimaatakkoord in Kopenhagen werkelijkheid te laten worden. Het kapitalisme dat ervan uitgaat dat mensen steeds meer willen hebben past niet meer in deze tijd. In plaats van de consumptiemaatschappij is een ander referentiekader hard nodig.

De uitslag van het Brexit-referendum ligt aan de basis van een nieuwe valuta-oorlog tussen de economische grootmachten in de wereld. Er mag niet worden verwacht dat het gesignaleerde onbehagen in de maatschappij, de oorlog tussen regeringen en hun burgers daardoor kleiner zal worden. Het probleem is dat toppolitici zich met gebakken lucht bezig houden. De belangenverstrengeling tussen politici en bedrijfsleven is mede door de immense lobby volledig uit de hand gelopen. Voor een CEO wordt het daardoor steeds moeilijker meerwaarde te genereren.

In de zeventiger jaren was iedereen verbaasd over de economische groeispurt van Japan. De top van het Nederlandse bedrijfsleven toog naar Japan om dit eens haarfijn uit te zoeken. Uit onderzoek is toen gebleken dat de belangrijkste factor de 'optimale' samenwerking tussen overheid en bedrijfsleven was. Deze toverformule, het 'en-en' van 'Politiek en Bedrijfsleven' is sindsdien door de overheid volledig overgenomen. Maar ook onder aanvoering van de Amerikaanse president Ronald Reagan en de Britse premier Margaret Thatcher begon begin jaren tachtig het dereguleren van de financiële markten. De markt als doel op zichzelf verklaren staat lijnrecht tegenover de entelechie van Aristoteles. De Bhagavad Gita leert al dat tat tvam asi het uiteindelijke doel van elk mens is, dus uit te vinden wie hij werkelijk is.

De act van Jeroen Dijsselbloem in het programma College Tour 11 september 2015 wordt door het interview op 13 augustus 2015 van Tobias Reijngoud met Joris Luyendijk - Triodos Bank Herfst 2015 onderbouwd. Sinds het begin van de financiële crisis in 2008 is er niets wezenlijks veranderd in de bancaire sector. Een volgende crisis kan zomaar uitbreken. De act van Jeroen Dijsselbloem staat diametraal tegenover het verhaal van Joris Luyendijk.

Veilige Financiële Sector (Interview Tobias Reijngoud met Joris Luyendijk - Triodos Bank Herfst 2015):
We zijn allemaal betrokken bij de financiële sector, zegt journalist Joris Luyendijk. “Je kunt zelf veranderingen in gang zetten en bepalen wat er met je geld gebeurt.”
Boos
Hoewel banken een grote verantwoordelijkheid dragen, is het te makkelijk om de schuld voor de crisis van 2008 en voor de risico’s van vandaag, volledig in hun schoenen te schuiven. Luyendijk: “Naar aanleiding van mijn boek geef ik veel lezingen in het land. De zaal is steeds afgeladen vol en zindert vaak van boosheid op ‘die bankiers die ons dit allemaal hebben aangedaan’. Juist het feit dat de samenleving opdraait voor de gevolgen van het gedrag van banken, maakt dat veel burgers verontwaardigd zijn. Ik snap die boosheid best, maar ik denk dat we ook naar onszelf moeten kijken. We zijn allemaal betrokken en in zekere zin medeplichtig.”
Want we hebben jarenlang op politici gestemd die het financiële systeem hebben geschapen, dat leidde tot de crisis. “Namelijk een systeem dat banken geen strobreed in de weg legde, en ze alle vrijheid gaf om te doen en laten wat ze wilden”, meent Luyendijk. “Dat paste bij de neoliberale tijdgeest. Maar niemand had door welke risico’s waren verbonden met al die speelruimte van bankiers.”
Ethisch bankieren
Behalve verstandig stemmen, kunnen we nog meer doen om te komen tot een stabiele financiële sector. Luyendijk: “Bijvoorbeeld bewust omgaan met ons spaargeld. Door bewuste keuzes te maken, kun je zelf bepalen wat er met je geld gebeurt.”
Bewust bankieren helpt en is een bijdrage aan een gezonde en veerkrachtige financiële sector, daar is Luyendijk van overtuigd. Toch is de democratische weg uiteindelijk de enige die leidt tot werkelijke verandering. Luyendijk: “Want alleen zelf ethisch met je spaargeld omgaan, blijft te klein. Het systeem verandert er niet voldoende door. Bovendien is het elitair. Het overgrote deel van de bevolking gaat niet bewust met zijn geld om. Dat zal niet veranderen, en dat hoeft ook niet. Ik vind het erg moralistisch om te zeggen dat iedereen bewuste keuzes moet maken. Als we met z’n allen vinden dat banken zich fatsoenlijk moeten gedragen, dan moeten we dat gewoon regelen. Via de wet, en met strenge toezichthouders.”

Hoe is het mogelijk dat Wim Kok (Joris Luyendijk) over zijn nieuwe boek Dit kan niet waar zijn zich door de heersende elite heeft laten inpakken?
Hoe is het mogelijk dat het vraagstuk van het zeepbel(casino)kapitalisme door bewindspersonen, die verantwoordelijk zijn voor de politieke keuzes die er worden gemaakt niet is onderkend? Het probleem met de internetzeepbel World Online van Nina Brink is dat de huid al wordt verkocht voordat de beer geschoten is. Is het niet juist zo dat de te lang volgehouden struisvogelpolitiek de problemen extra heeft versterkt?
De antropoloog Peter van der Werff laat zien op welke vooronderstellingen de denkwereld van de economen is gebaseerd.

Jeroen Dijsselbloem, ex-president van de Eurogroep wekt in Nederland de indruk dat hij met de Big Bazooka de economie, de banken heeft gered, een probleem heeft opgelost, maar in Brussel is nog niet het begin van een oplossing in zicht. Het onderzoeksrapport 'E i V' toont aan dat juist het tegendeel het geval is. De Big Bazooka is slechts een losse flodder, die de economie heeft opgeblazen.

Politici worden door probleem en oplossing met elkaar te verwarren onderdeel van het probleem en schieten daarmee in eigen doel. De bankencrisis is een gevolg dat er te lang op de pof is geleefd. Het is interessant om te zien dat het instrument van de ingenieuze hefboomwerking dat de slagkracht, de geldschepping van banken enorm heeft vergroot uit de kast wordt gehaald om het probleem op te lossen. China kan niet worden verweten dat ze daar niet intrappen. Ze kopen liever de krenten uit de pap dan dat ze hun geld in de bazooka, het nieuwe noodfonds - de inversie van de slagkracht van de banken - investeren. De vraag is nu hoeveel Diederik Stapel’s er in de financiële wereld rondlopen die probleem en oplossing met elkaar verwarren? De bazooka is niet meer dan een losse flodder.
De oplossing van de eurocrisis hangt samen met het evenwicht tussen import en export van de individuele landen (Henk Brouwer en Henk Folmer in ‘O & D’ Volkskrant 11 november 2011). De kredietcrisis leert dat de kwantitatieve modellen van het CPB geen rekening houden dat een mens meer is dan een koel en calculerend wezen, maar zich vooral door emoties en angsten laat leiden. De basis van de economische ordening is op eenvoudige rekensommen gebaseerd. Om dit in de gemanifesteerde wereld te illustreren maken we gebruik van de economische kringloop van François Quesnay, de kringloop van geld – en goederenstromen, de import en export. Wereldwijd is de invoer van alle landen gelijk aan de uitvoer van allen, 'Invoer + Uitvoer' = 0. Het exportoverschot van het ene land hangt met de schuldenberg van een ander land samen. Artificiële intelligentie leert dat het veel lastiger is om met kwalitatieve parameters, de kwalitatieve relaties rekening te houden.

Geestelijke gezondheid bevorderen houdt zich primair met het verminderen van het maatschappelijke onbehagen, het culturele onbehagen bezig. Het gesignaleerde onbehagen in de maatschappij, de cultuurneurose is alleen te doorbreken wanneer aan immateriële thema's, het waarden en normen debat meer inhoud en vorm wordt gegeven. De Bijbel, Mattheüs 7:12-14 leert al hoe het ego te ontmantelen. Het houdt de gemoederen al millennia bezig. De hamvraag voor de komende decennia is hoe voorkomen we dat door politici als Donald Trump, Marine Le Pen en Geert Wilders c.s. de cultuurneurose, escaleert naar een cultuurpsychose?

Het geweeklaag van bankiers (Paul Krugman Volkskrant 24 september 2015 p. 24):
Als je vindt dat de rentes veel te laag zijn, waar is dan de inflatie?
De basisprincipes van het rentetarievenbeleid zijn tamelijk simpel en ruim een eeuw geleden bedacht door de Zweedse econoom Knut Wicksell. Hij vond dat centrale banken de rentetarieven op een 'natuurlijk' niveau moesten vaststellen, namelijk in termen van wat de inflatie doet. Als de tarieven te laag zijn, loopt de inflatie op; als ze te hoog zijn, neemt de inflatie af en kan zelfs deflatie ontstaan. Volgens dat criterium kun je moeilijk beweren dat de huidige rentetarieven te laag zijn. De inflatie is al jarenlang laag. Met name de inflatiegraadmeter die de Fed het liefst hanteert, blijft onder de eigen norm van de Fed van 2 procent en lijkt voorlopig niet te gaan stijgen. Etc.
De juiste reactie van beleidsmakers hierop zou moeten zijn: 'Ja, en?' Er is geen enkele reden om aan te nemen dat wat goed is voor bankiers ook goed is voor het land. Maar bankiers zijn anders dan u en ik, want ze hebben veel meer invloed. Monetaire ambtenaren vergaderen heel vaak met hen en in veel gevallen hopen ze zich bij de bankiers te kunnen voegen als ze weer uit de draaideur komen. Daarbij wordt algemeen aangenomen dat bankiers over bijzondere expertise beschikken op economisch gebied, hoewel niets erop wijst dat dit zo is.

Hoe is het mogelijk dat het vraagstuk van het zeepbel(casino)kapitalisme door bewindspersonen, die verantwoordelijk zijn voor de politieke keuzes die er worden gemaakt niet is onderkend? In het programma Kan het anders met uw pensioenpremie? (Zwarte zwanen 5 22 juli 2016 ) komt naar voren dat de hoofdrolspelers, zowel de beheerders als de toezichthouders van onze pensioenen slechts pionnen zijn in een spel waarvan zij de essentie, de kwintessens niet begrijpen. Het loopt zeker mis wanneer de pionnen menen de wijsheid in pacht te hebben.

De verslagen van Peter de Waard in de Volkskrant van 1 maart 2016 laten zien dat het minder zonnig is dan Jeroen Dijsselbloem weergeeft. Structurele hervormingen zijn zeker nodig. In het kader van Structure follows Strategy van Alfred Chandler is het van belang te weten welke strategie aan de structurele hervormingen van Dijsselbloem ten grondslag liggen. Na het interview in het programma Buitenhof 14 februari 2016 met Arnoud Boot, hoogleraar Financiële Markten aan de Universiteit van Amsterdam blijft de vraag hangen waarom Jeroen Dijsselbloem coco's heeft goedgekeurd om de vermogenspositie van banken te versterken.

Spanningen bemoeilijken toezicht (Volkskrant 17 december 2009): Doordat toezichthouders zoals de De Nederlandsche Bank (DNB) vooral naar individuele financiële instellingen kijken, ontbreekt hun het zicht op het geheel. Juist dat wereldwijde onvermogen om ‘macrotoezicht’ te houden op het hele systeem was een van de oorzaken van de financiële crisis, stelt de Algemene Rekenkamer in een onderzoek naar het toezicht op banken en andere financiële instellingen.
Codes zijn geen panacee voor beter bestuur, stelt de De Algemene Rekenkamer in haar rapport over financieel toezicht. ‘Zelfregulering betekent ook dat het niet of onvolledig naleven van de codebepalingen wel gesignaleerd, maar niet gesanctioneerd kan worden.’ Minister Bos van Financiën is het daar volstrekt niet mee eens. De bankencode ‘is juist een goede combinatie van het nemen van eigen verantwoordelijkheid met wettelijke ondersteuning.’

De reacties in de de Volkskrant van 14 september 2016 (p. 26) op het artikel Beperking salaris topmanagers is slecht voor de bedrijvigheid van Jan Bouwens spreken voor zich. Wanneer er echt een relatie zou bestaan tussen de toegevoegde waarde van topbestuurders en hun topbeloningen waarom staat de economie er dan zo beroerd voor? Jan Bouwens heeft de discussie aangeslingerd. De hamvraag is nu of hij in staat is zijn verhaal echt te onderbouwen?

De reacties (de Volkskrant van 14 september 2016), de onvrede in Nederland over topmanagers zijn een afspiegeling van Hillary Clinton for president?, de verkiezingsretoriek in de Verenigde Staten. En als de elites dan ook uit hun ivoren torens komen, kan de samenzweringskoorts stoppen. Het is het reflexieve bewustzijn, de spiegelsymmetrie, die de wederkerigheid tussen de macrokosmos en microkosmos, de hemel en aarde met elkaar verbindt. De controverse tussen wetenschappers hangt met Creativethink en Groupthink samen. Het aangepaste gedrag Groupthink viert hoogtij, de vertrossing in de wetenschappelijke wereld is een feit. Het gaat juist om Creative think, dus om buiten de gebaande paden te leren denken.

In de EU bestaat een enorme overcapaciteit aan banken. Elk land en de banken binnen een land moeten hun eigen broek ophouden. Picasso toont met zijn schilderij ‘Guernica’ hoe het paard aan de lans van zijn eigen ruiter ten onder gaat. Het is als met de levensvatbaarheid van banken. Is de financiële dienstverlening in Europa niet toe aan een shakeout?
Monetair beleid Draghi: eurozone heeft te veel banken (zie ook Volkskrant 23 september 2016 p. 27):
De eurozone telt te veel banken en dat is de belangrijkste oorzaak van lage winsten voor financiële instellingen, aldus president Mario Draghi van de Europese Centrale Bank (ECB).
Met woorden van die strekking counterde Draghi donderdag kritiek, met name uit de bankensector, op het ruimhartige monetaire beleid van de centrale bank.
Critici menen dat het negatieve rentebeleid van de ECB de winstmarges van banken uitholt. In maart verlaagde de ECB de depositorente naar min 0,4 procent. Dat maakt het voor banken nog duurder om geld in bewaring te geven bij de ECB.

Slechts langzaam dringt het tot politici door dat om orde te scheppen in het economische verkeer, het prijsmechanisme, de onzichtbare hand van Adam Smith in het publieke domein niet goed werkt. Is dit echter geen open deur, het vrij internationaal handelsverkeer versus centraal geleide economieën, individuele sturing versus centrale sturing? Dat de elite er beter van wordt wil nog niet zeggen dat het goed is voor het volk. De schaduwzijde van de marktwerking is het eigenbelang, de hebzucht. Blijkbaar is men vergeten dat de Franse revolutie betrekking had op de strikte scheiding tussen de publieke en de private sector.

De obsessie van banken gericht op de hefboomwerking werkte eerst in hun voordeel, maar op dit moment duidelijk in hun nadeel. Voor 'Winst en Verlies' geldt de spreuk van Titus Maccius Plautus (254-184 v.Chr.) dat de kost gaat voor de baat uit. Voor een gezonde boekhouding dienen inkomsten en schulden in balans te zijn.
In hoeverre is het slim, lees dwaasheid geweest het de kost gaat voor de baat uit volledig voor de new economy - zeepbel(casino)kapitalisme - het 'Angelsaksische model' live now pay later in te ruilen?

De hamvraag is of de nauwere verwevenheid van de publieke met de private sector de kwaliteit van de samenleving echt verbetert? Het rapport ‘E i V’ verdedigt de stelling dat dit niet het geval is. Door de verzelfstanding van de wooncorporaties, de zorg en het onderwijs heeft de overheid het stuur uit handen gegeven. De door de overheid gestimuleerde marktwerking heeft een averechts effect, de valkuil van de schijnmarkt ('financialisering') opgeleverd. In het economisch verkeer dienen om de productiviteit te verbeteren de spelregels drastisch te worden herzien. De politici, die de overheid aansturen denken dat het prima gaat. Politici gedragen zich zich als een kikker die levend wordt gekookt, het water is lekker wam en hij heeft niet door dat hij aan het sterven is.

The Visible Hand: The Managerial Revolution in American Business is a 1977 business book by Alfred Chandler. The title is a play on Adam Smith's famous notion of the invisible hand.

Net als voor een gezin of een bedrijf geldt dat het huishoudboekje van een staat op orde dient te zijn. Een hypotheekschuld of staatsschuld, die op de langere termijn wordt afgelost behoeft geen probleem te zijn. Daarbij dient wel de wederzijdse afhankelijkheid tussen inkomsten, uitgaven en schulden in acht te worden genomen. In Nederland hangt de economische groei van voor de financiële crisis meer samen met de schuldeneconomie, de bevolking heeft zich enorm in de schulden gestoken en veel minder met de toegenome produktiviteit van de kenniseconomie.

Een variant op het peterprincipe, het sprookje De nieuwe kleren van de keizer van Hans Christian Andersen is nog steeds actueel. Mandarijnen van de keizer bevolken nu de bureaucratisch geleide ministeries. Of met andere woorden de Westerse esoterie, het moderne occultisme, en de eucharistieviering in de katholieke kerk ondersteunen dezelfde wetmatigheden als de Harry Potterboeken van J.K. Rowling of de sprookjes van Hans Christiaan Andersen.

Een voorbeeld van de heersende tijdgeest geeft Sheila Sitalsing in haar column Kathedraal of Één gebouw is geen gebouw (Volkskrant 5 februari 2016 p. 2):
Ooit heb ik bij een nieuwsorganisatie gewerkt die verhuizing naar nieuwbouw overwoog, wat niet raar was, want het gebouw waarin we onze stukjes tikten hing van plakband en verdriet aan elkaar.
Gisteren werd bekend dat dertien voormalige leden van de Raad van Toezicht en twee vroegere leden van de Raad van Bestuur aansprakelijk worden gesteld voor de zwijnenpan die ze daar hebben achtergelaten. Zo eindigt wederom een verhaal over ontsporing in de semipublieke sector voor het hekje - virtueel dan, want het zal wel op schier eindeloos procederen en schikken uitdraaien.
In het rapport dat een onderzoekscommissie onder leiding van Pauline Meurs schreef over de janboel bij ROC Leiden staan alle klassiekers.
Een bestuursvoorzitter die 'vastgoed boven onderwijs' stelde en bij wie 'ambitie en geloof in eigen kunnen niet meer fundamenteel is bijgesteld' - een megalomane gek, zouden we thuis zeggen.
Geen tegenspraak - jaknikkers, zouden we thuis zeggen.
Een Raad van Toezicht die 'qua timing telkens net iets te laat' was - welterusten, zouden we thuis zeggen.
Een accountant die keurig handtekeningen zet, maar het niet tot zijn taak rekent te waarschuwen voor de risico's - zolang er maar gefactureerd kan worden, zouden we thuis zeggen.
Een ministerie dat de schreeuw om hulp doorverwees naar andere instanties - kastje, muur en ambtenaren, zouden we thuis zeggen.

Erik Staal heeft handig misbruik gemaakt van de tijdgeest, die op diverse Ministeries heerste. Het heeft tot gevolg dat de corrigerende werking van de wederkerigheid, het zelfreinigend vermogen daardoor verloren is gegaan. In hoeverre is het terecht dat het Westen zich moreel superieur voelt aan het Oosten? Om het vraagstuk van de groeiende ongelijkheid op te lossen hangt met het geïnstitutionaliseerde politiek opportunisme van de Amerikaans-Nederlandse historicus James Kennedy samen.

Koen Haegens toont in de Volkskrant (van 23 november 2016 p. 8-9) de Vijf mythen over vrijhandel.

Tussen de Oosterse en Westerse cultuur, aan de culturele diversiteit in de wereld ligt de lerende mens en de moraal van het verhaal ten grondslag. Op dit moment wordt het steeds duidelijker dat het naïeve geloof van politici in de mythe van de vrijemarktgedachte en het zelfregulerende vermogen van de financiële sector, onderwijs, zorg en woningcorporaties op illusies blijkt te berusten. Met behulp van het maskerkwadrant kunnen politieke machtsspelletjes worden verklaard. Te veel politici beperken zich tot het besturen van 'bv-Ego'. Mismanagement kan ook met het verschijnsel ‘schaap in wolfskleren’ worden geduid. In het rapport 'E i V' heeft zelfregulering op de moraal van het verhaal betrekking. Dit inzicht geldt voor elk individu.

In de immateriële wereld in de hemel gelden vergelijkbare spelregels als in de materiële wereld op aarde. En als de elites dan ook uit hun ivoren torens komen, kan de samenzweringskoorts stoppen. Het is het reflexieve bewustzijn, de spiegelsymmetrie, die de wederkerigheid tussen de macrokosmos en microkosmos, de hemel en aarde met elkaar verbindt. De controverse tussen wetenschappers hangt met Creativethink en Groupthink samen. Het aangepaste gedrag Groupthink viert hoogtij, de vertrossing in de wetenschappelijke wereld is een feit. Het gaat juist om Creative think, dus om buiten de gebaande paden te leren denken.

De inkomensongelijkheid tussen landen neemt af, maar de inkomensongelijkheid in de rijke landen neemt toe. Dit hangt samen met dat de regering van president George Bush ver boven haar stand leefde. Ondanks de belastingverlaging gaf die regering elk jaar 8 procent meer uit, onder meer om de oorlog in Irak te financieren (interview Heleen Mees econome Volkskrant 23 augustus 2012).

Niet alleen Griekse banken, ook Nederlandse banken, met name Rabobank (witwassen 310 miljoen euro, rentedrivaten ?, Libor-affaire 774 miljoen euro en bouwfiasco’s 817 miljoen euro) en SNS hebben er een potje van gemaakt. Naar aanleiding van het SNS-debacle heeft de overheid op 6 februari 2013 besloten de samenwerking met het bedrijfsleven in het HFC niet langer wenselijk te achten. Door de eenzijdige nadruk van politici op marktwerking komt ook de solidariteit, met name in de gezondheidszorg steeds meer onder druk te staan. Illustratief is het artikel De jeugd is dik, de overheid slap van Merijn Rengers (Volkskrant 29 november 2014):
Het aantal zwaarlijvige kinderen blijft groeien. Bij initiatieven om dat tegen te gaan spelen multinationals een grote rol. En één communicatiebureau zit als een spin in het web. Etc.
Doris Voss, de voedselactiviste van het eerste uur, geeft er de brui aan. Ze is het 'gerommel in de marge zat' en heeft onlangs haar subsidie voor het opzetten van nieuwe gezond-eten-programma's stop laten zetten. Maar ook het boek De geldpomp van Gijs Herderscheê en zijn artikel Alle franje verdwijnt nu weer (Volkskrant 6 december 2014, katern Vonk p. 14/15) over de macht in de sociale zekerheid spreken voor zich. Oud-politici en managers maken ongezien de dienst uit.

Voetnoot Getallen van Arnon Grundberg in de Volkskrant van 4 februari 2013 zegt met andere woorden hetzelfde.
In een brief aan Paul Auster schrijft J.M. Coetzee over de bankencrisis in 2008: 'Bepaalde getallen die hoog waren, zijn plotseling laag geworden, en als gevolg daarvan zijn we armer. (...) Er is niets veranderd behalve de getallen.'
Wat Coetzee scherp ziet is dat de getallen op beeldschermen die de mondiale economie vormen weinig tot geen relatie hebben met de werkelijkheid waarin wij leven.
Feitelijk is de mondiale economie een gigantisch psychologisch experiment waarbij mensen moeten reageren op steeds veranderende getallen. De redding van de SNS Bank door de staat, het zijn slechts getallen op beeldschermen die iets zijn veranderd.
Wat populisme wordt genoemd is de onwil, of onmacht, om met dergelijke abstracties om te gaan. Men spreekt over 'ons geld', 'ons land' en 'ons volk' terwijl economie, staat en gemeenschap abstract zijn geworden.
Oftewel, populisme is net als islamitisch fundamentalisme een reactie op en weerstand tegen de moderniteit.

Wordt het geen tijd dat de WRR het 'doenvermogen': de vaardigheid om te kunnen plannen, het initiatief te nemen tot de juiste actie en niet toe te geven aan verleidingen van politici gaat onderzoeken?

'Verhoging zou grote risico's inhouden' Fed houdt rente VS op nul procent (Peter de Waard Volkskrant 18 september 2015 p. 27):
De Federal Reserve, de Fed, durft de officiële rente in de VS niet te verhogen. Oorzaak is de onzekerheid over de wereldeconomie en de onrust op de financiële markten vooral als gevolg van de devaluatie van de Chinese munt eind augustus. Voor het financieren van de overheidsschuld is een rente van 0 tot 0,25 procent, dus vrijwel gratis geld zeer aantrekkelijk.

Stephen Hester van de Royal Bank of Scotland (Volkskrant 30 november 2009) ‘het is simpel: we hebben allemáál te veel geleend: banken, bedrijven, huiseigenaren en ook landen. Niemand wilde groei missen’.
De kredietcrisis is daarmee ook een morele crisis, vonden bijna alle deelnemers aan het Amsterdam Financial Forum. Dat had Balkenende ze voorgezegd: ‘Bankieren heeft een sterke morele en ethische dimensie. Die is uit het oog verloren.’

'Even geen Nobelprijs economie meer' (OPINIE - Jan Derksen Volkskrant 30 november 2011)
De economen bedrijven geen l'art pour l'art, maar zijn ervoor onze economie wereldwijd in een goede staat te houden en deze te helpen verbeteren. Dit is mislukt. Deze mislukking moeten de wetenschappers zich aantrekken. Als ze dit niet doen, kunnen we niet verwachten dat ze echt verder komen met hun theorieën en modellen. Dat betoogt hoogleraar klinische psychologie Jan Derksen.
De economen zijn te veel onderdeel van de politieke ideologie en praktijk geworden en dus 'medeplichtig' aan politieke blunders. De economische wetenschap heeft kortom veel te weinig gezag opgebouwd in onze samenleving.

Chaos, de ''self-fulfilling prophecy" van Frits Bolkestein ontstaat wanneer we weigeren met de keerzijde van de medaille (Complementariteit), het panentheïsme van Spinoza rekening te houden.

In hoeverre is Dijsselbloem het lievelingsslaafje van Schäuble?
In zijn algemeenheid zijn er twee vormen van integratie, namelijk enerzijds gericht op het proces van deregulering en harmonisatie in de financiële sector en anderzijds de integratie van wetenschappelijke kennis. Voorkomen dient te worden dat we ons met halve waarheden bezig houden.

Dijsselbloem laat spierballen rollen (Volkskrant 28 maart 2015 p. 7):
Ogenschijnlijk op het laatste moment stelde minister Dijsselbloem zijn besluit uit om staatsbank ABN Amro te verkopen. Reden: onrust, veroorzaakt door de bank zelf. Zowel de geëiste salarisverhoging als de verdediging van Zalm, de langst zittende minister van Financiën, vormen voor zijn latere opvolger 'een graat in de keel'. Dijsselbloem ergert zich aan de wereldvreemde top van de bank die niet snapt dat het klimaat nog niet rijp is voor een verhoging van het vaste salaris om de wettelijk afgedwongen verlaging van de bonussen te compenseren. Dat uitgerekend Zalm dit niet heeft aangevoeld, steekt Dijsselbloem nog meer.

Bankiers houden salarisverhoging (Volkskrant 28 maart 2015 p. 7):
De zes bestuurders van ABN Amro mogen hun ton salarisverhoging houden. Dat schrijft de raad van commissarissen vrijdagmiddag in een intern memo aan de medewerkers van de bank. Dat minister Dijsselbloem van Financiën een beursgang van ABN vandaag uitstelde uit onvrede met de salarisverhoging brengt de commissarissen niet op andere gedachten.

Jaap van Rijn werd door een strenge arbeidsmoraal gedreven. Maar wat hij heeft opgebouwd heeft het ING topmanagement na hem weer afgebroken.

Het is allemaal minder complex dan het lijkt. De moraal van het verhaal draait om ‘Goed en Kwaad’, ‘Belonen en Straffen’. Maar de geschiedenis leert dat het oplossen van het vraagstuk van ‘Goed en Kwaad’ uiterst complex is. De afgelopen decennia hebben te veel managers zich met het doorschuiven van problemen bezig gehouden. De hamvraag is of je voor 'oplossen of doorschuiven' van problemen riant wordt beloond? De in de afgelopen decennia door de overheid breed ondersteunde marktwerking is de kern van veel vraagstukken. Door het stuur uit handen te geven los je geen problemen op. Marktdenken berust enkel op het principe van belonen en straffen. Het verdeelt de wereld in winners en losers.

Wolfgang Streeck onderbouwt in zijn boek Gekochte tijd dat politici in het algemeen beter zijn in het doorschuiven, dan in het oplossen van problemen. Door het politieke machtsspel van de toppolitici in Brussel zijn de ego's van onze topbankiers weer zo groot geworden, dat zij zich weer riante bonussen toekennen (Volkskrant 20 maart 2015 p. 23). Het zal duidelijk zijn dat de geglobaliseerde banken de Nederlandse politiek, lees de burgers aan hun laars lappen. De reacties in de Volkskrant 21 maart 2015 p. 20) spreken voor zich. Toppolitici in zowel Nederland als Brussel kunnen wel problemen doorschuiven, maar niet oplossen. Om het vertrouwen terug te winnen is er maar één oplossing: inspireren en verbinden.

Vergeefs bouwen op de bank (Thomas Von der Dunk Volkskrant 20 april 2008):
Ooit onderscheidde het Europese model zich in dat opzicht positief van het Angelsaksische: tegenover de op hoge kortetermijnswinsten gerichte casinomentaliteit van de beurs ginds stond de op duurzame lange-termijnsinvestering gerichte degelijkheid van de bank hier. Die was minder innovatief en oogstrelend dan de wereld van Las Vegas, maar wel een garantie voor stabiliteit en grotere stressbestendigheid. Dat de inwoners van het Europese continent overwegend gelukkiger zijn dan van het Amerikaanse, en de levenskwaliteit bij ons hoger is, hangt daarmee samen.
Met de opmars van de neoliberale dwaalleer is de leugen van de zelfregulering op de troon geheven en de aandeelhouder heilig verklaard. Optieregelingen en verkoopprovisies moesten tot maximale productievergroting aanmoedigen, en dus stimuleren het onderste uit de kan te halen - en dat leidt tot de huidige praktijken. Burgers krijgen ondeugdelijke en ondoorzichtige producten aangesmeerd, die vaak door een gerenommeerde instelling zijn goedgekeurd. Denk aan de zegen die ABN-AMRO gaf aan de geflopte luchtbel van Verdonks boezemvriendin Nina Brink.

Frank kalshoven Wim Kok danst op een vulkaan (23 oktober 1999)
Koks tweede rake opmerking geldt 's lands ondernemers. 'Het speculatieve element vloeit niet voort uit het ondernemen. (...) Er wordt juist te weinig ondernomen.' Er is volgens Kok veel meer kapitaal dan voor ondernemen wordt ingezet. 'Het is juist een groot probleem dat men op dit moment een beetje neerkijkt op het risico van het ondernemerschap en denkt: ik ken een makkelijker manier om geld te verdienen, zonder sores, zonder last van werknemers. Echt ondernemen, nieuwe dingen starten: daar mankeert het op het moment aan.'
Steek daar maar eens een speld tussen. Natuurlijk zijn er sectoren waarin de technologie vooruitschiet en de vernieuwingen elkaar in razend tempo opvolgen. Denk aan telefonie, computers, Internet. Maar daartegenover staat dat in veel sectoren gezapigheid troef is. Een schrikbeeld wilt u? Denk eens aan Océ dat al sinds de jaren zeventig werkt aan een digitale kleurenkopieermachine. Hij werkt niet. Nog erger? Denk dan aan krantenuitgevers. De constatering, van Den Butter, dat innovaties in financiële producten ook een echte bijdrage aan de nationale productie genereren, is op zichzelf juist, maar mist doel.

Het fenomeen, het brein van de bankier: op zoek in de Londense City (Tegenlicht 1 januari 2013), dat Joris Luyendijk onderzoekt of meer algemeen gesteld het brein, de relatie tussen 'Geest en Lichaam' houdt onze gemoederen al millennia bezig. De onderbuikgevoelens, de relatie tussen ’navel (buik) en hart’, zijn het dilemma. De onderbuikgevoelens kunnen een probleem laten escaleren, maar ook een oplossingsrichting aanreiken.
De Goddelijke liefde (het Schone), Eros (thumos) zorgt voor het verbinden terwijl daarentegen de omgekeerde weerkaatsing van Eros (Epithumia) voor het scheiden zorgdraagt. De negatieve betekenis van Eros staat voor wellust, driftleven, epithumia.

Een klassieke tegenstelling is dat de liberalen vinden dat de overheid het probleem is en de markt de oplossing en de socialisten vice versa. Door de kredietcrisis is deze controverse opnieuw aangezwendeld. Of zoals de discussie over dit thema tussen Jan Peter Balkenende en Wouter Bos laat zien ligt de oorzaak van de graaicultuur voor de een bij de menselijke hebzucht en voor de ander dat de financiële systemen niet deugen. De een denkt vanuit de markt, het individu, de ander vanuit de overheid het collectief. De waarheid ligt in het midden en heeft op het complementaire 'en-en' denken betrekking.

Het probleem is dat de meeste politici een heilig geloof hebben in het marktmechanisme, zich op de materiële kant van de medaille focussen en hun verantwoordelijkheid aan de markt hebben overgedragen. De keerzijde, het rentmeesterschap is vrijwel uit zicht verdwenen. Het is als met De derde weg van Tony Blair en Ronald Plasterk, die diametraal staat tegenover de moraal van het verhaal, de gezonde zelfreflectie, het Ken uzelve in het rapport ‘E i V’.

Eufemistisch uitgedrukt hebben zowel George W. Bush als Tony Blair in hun regeerperiode tussen Moed en Bedachtzaamheid (Weloverwogen moed) niet de juiste balanceeract uitgevoerd. Ook Frits Bolkestein heeft niet de goede balans kunnen vinden. In de kern draait het in het leven om de kunst de juiste balans tussen leraar en leerling ('heer en slaaf' van Nietzsche) te bereiken. Uit het interview van Remco Meijer met Frits Bolkestein (Volkskrant 7 september 2011) en de column van Nausica Marbe (Volkskrant 9 september 2011) blijkt dat cultuurrelativisme met de gehanteerde normen en waarden samenhangt. In het eerste kabinet Balkenende is een discussie over normen en waarden gestart. Voor Jan Peter Balkenende geldt de typering: ‘Respondenten zijn tevreden over het eigen gedrag en hebben duidelijke opvattingen over wat anderen zouden moeten doen, maar voelen zich minder aangesproken als anderen ook een mening over hun gedrag hebben.’

Joris Luyendijk laat in zijn boek Dit kan niet waar zijn zien dat juist door de sterke bankenlobby, de banken niets van de kredietcrisis hebben geleerd (p. 95):
'Het werd me allemaal te veel,' concludeerde Smith in het laatste hoofdstuk van Why I Left Coldman Sachs (personnel "revolving-door" with US government). 'Jaren geleden hadden we Griekenland geadviseerd hoe het land met derivaten de eigen schulden kon verbergen. Nu waren de rapen gaar en adviseerden we hedgefunds hoe ze munt konden slaan uit de chaos in Griekenland'.
96: Daarom was Smith niet alleen gestopt met zijn werk, maar had hij gekozen voor de rol van klokkenluider.
Wow, was mijn eerste gedachte toen ik het boek dichtsloeg. Hier noemt iemand man en paard. Maar de sector reageerde opgelucht, en zelfs verveeld. Smith had enkel praktijken beschreven die legaal zijn en vallen onder caveat emptor.
137: Er is niet gebroken met de accountantskantoren en kredietbeoordelaars, laat staan dat banken zijn gaan lobbyen voor een universele verhoging van de kapitaaleisen; ze hebben miljoenen gestoken in een lobby om die buffers juist laag te houden.

Meer Democratie raakt politieke bedrijf op minst fraaie plekken (Raoul du Pré Volkskrant 28 mei 2015):
Het burgerinitiatief om de politieke banencarrousel te doorbreken, verdient een enthousiaste ontvangst.
Toch waagt Dubbelboer het er nu zelf maar eens op met zijn beweging Meer Democratie. Dat initatief verdient een beter lot dan al die voorgangers, want het raakt het politieke bedrijf op een van zijn minst fraaie plekken: het voor buitenstaanders vrijwel ondoordringbare systeem om de publieke functies te verdelen. Zelfs nu de tijd achter ons ligt dat de traditionele bestuurderspartijen oppermachtig waren, worden nog steeds bijna alle topbanen in het openbaar bestuur onderling verdeeld . Dat zit ingebakken in het systeem: zolang politici de benoemingen doen, worden politici, oud-politici en partijgenoten benoemd.

Slavoj Žižek betoogt dat we de menselijke vrijheid en gelijkheid, waar zo lang voor gevochten is, aan het verliezen zijn. Hij onderzoekt de gebeurtenis in de ware zin van het woord. Wanneer doet een verandering er echt toe?

Zowel de programma's van CDA als van PvdA zijn de afgelopen decennia naar rechts opgeschoven. Het doorgeschoten neoliberalisme is geen panacee om mismanagement, bestuurlijk wanbeheer te verkleinen. Falende managers worden op vette vertrekbonussen getracteerd. Het heeft eerder de bestuurlijke chaos vergroot. Het gaat er om van de motieven van onze politici, de bestuurlijke elite een helder beeld te krijgen, het zelfbedrog, het egoïsme dat er aan ten grondslag kan liggen te ont-maskeren (ont-sluieren). Wanneer je als land de home market niet op orde hebt mag je niet verwachten dat je als gidsland op de wereldmarkt meer succes zal hebben. Biologen hebben zeker gelijk wanneer ze culturen vergelijken met plantaardige organismen, die opbloeien, rijpen, verwelken en tenslotte afsterven. De fase waarin Nederland zich bevindt begint al duidelijk minder fris te ruiken.

In het onderzoeksrapport Eenheid in Verscheidenheid ('E i V') wordt de schuldencrisis tegen de achtergrond van de illusiecultuur geplaatst. Relatief staat tegenover absoluut. Het creëren van dichotomieën blijft uiteindelijk allemaal mensenwerk:
- Verkoper en Koper ('aanbodzijde en vraagzijde', 'crediteur- en debiteurlanden')
- Leraar en Leerling ('Werkgever en Werknemer', principaal-agentproblematiek, 'Opdrachtgever en Opdrachtnemer', ’Heer en Slaaf’)
- Politicals & Professionals (Managementstijl)
- Machthebbers bedrijfsleven en - overheid (amoreel, bonuscultuur, Luxleaks: belastingvlucht bedrijven onthuld)
- Gewetensvolle – en Gewetenloze machthebbers
- Neoliberalisme (marktfundamentalisten, superkapitalisme van het geseculariseerde Westen) en IS (moslimfundamentalisten van het geïsmaliseerde Oosten).
Tussen beide partijen zit de stem van het geweten. Of met andere woorden tussen elke relatie tussen twee mensen draait het om de menselijke natuur.
Prof. Hofstede: De menselijke natuur is wat alle menselijke wezens met elkaar gemeen hebben.
Er bestaat een mer à boire aan gedachtengoed. We hebben allemaal meer of minder de neiging daaruit selectief te winkelen, geestverwanten te omarmen en onze ogen en oren te sluiten voor ideeën die minder in het door ons gewenste plaatje passen. Het rapport ‘E i V’biedt een handvat om de eigen geest, het ken uzelve beter te leren kennen. Uiteindelijk gaat het er om, de ’bv-Ego’, het egocentrische perspectief los te laten. In de kern draait het om een structureel en goed vormgegeven ‘een-tweetje’ tussen twee polen (leraar en leerling). Met zijn opmerking ‘Ik ben geen trainer. Ik ben een raadgever van de trainers, wat een heel andere functie is.’ brengt Peter Sloterdijk de relatie tussen ‘Leraar en Leerling’ in beeld.

Banken zijn daarmee geen haar beter dan de overheden die steeds meer geld lenen om populariteitsverlies te voorkomen, terwijl ze weten dat de rekening bij toekomstige generaties komt. In de woorden van de econoom Paul Krugman is moral hazard ‘iedere gebeurtenis waarbij iemand een risico neemt, terwijl iemand anders opdraait voor de kosten als het misgaat’ (Peter de Waard Volkskrant 13 maart 2012). Letterlijk vertaald betekent moral hazard: morele waaghalserij.

Marcel van Dam Gij zult renderen of ten onder gaan (Volkskrant 24 april 2015):
Wij accepteren dat alle publieke normen ondergeschikt worden gemaakt aan de rendementsnorm.
De rendementsnorm is simpel omdat die kan worden vertaald in getallen. Omdat die norm goed aansluit bij wensen uit ons reptielenbrein, wordt geaccepteerd dat alle andere publieke normen er ondergeschikt aan worden gemaakt. Alles wat in meer dan honderd jaar aan beschaving is opgebouwd om de nevenschade van het kapitalisme te beperken wordt nu in een 'race to the bottom' weer afgebroken. Verschillen tussen mensen worden groter, humanitaire waarden worden ingeruild voor individueel gewin, rechten van onrendabelen worden vergruizeld, grondstoffen worden uitgeput, en alles wat kan branden wordt verbrand om nog meer dingen te kunnen produceren die we niet nodig hebben.
Marcel van Dam heeft echter ongelijk dat er in de cockpit van het ruimteschip aarde niemand zit die aan de knoppen draait. Tussen de verkoper en de koper (kredietverleners en schuldenaren), de aanbodzijde en de vraagzijde zit voor beide partijen de stem van het geweten. Uiteindelijk zijn we het allemaal zelf, die de chaos creëren. De roep om een krachtige leider vloeit uit ons collectief onbewuste voort. Het is het collectieve spiegelbeeld van de 'bv-Ego', onze individuele zwakte.

Heleen Mees Nederland moet geen fiscale vrijhaven willen zijn (de Volkskrant 22 april 2015, p. 24):
Om energie vrij te maken voor vernieuwing moet Nederland zijn positie als belastingparadijs opgeven. Onder aanvoering van oud-eurocommissaris Neelie Kroes is begin dit jaar Start-UpDelta opgericht om start-ups in de technologiesector te helpen de wereldmarkt te veroveren. De praktijk is echter weerbarstig. Hoewel ons land al jaren een toppositie inneemt als het aankomt op het gebruik van ict, komen we in de Bloomberg innovatie-index niet verder dan een 20ste plaats.

In hoeverre dreigt voor politici als Tony Blair, Axel Weber, Wim Kok, Trude Maas-de Brouwer (PvdA), Peter Balkenende, Joop Wijn, Karien van Gennip (CDA), Gerrit Zalm, Hans Wiegel en Ed Nijpels het gevaar van het Peter principle? Of anders gezegd in hoeverre zijn politici bereid hun ziel aan de duivel te verkopen? Voor het antwoord kunnen we het Evangelie Mat. 4, 1-11 raadplegen.

Het Westen moet zich er van bewust worden dat het te sterk op de materiële kant van de werkelijkheid is gefixeerd. Het creëren van een duurzame samenleving vraagt om een top down - en bottom up visie.

Het besluit van de OPEC om de productie niet te beperken, duwt de olieprijs verder omlaag. Het oliekartel wil daarmee de Amerikaanse nieuwkomers met hun schalie-olie wegconcurreren. Maar wat zijn de gevolgen?

Het economisch herstel komt hoofdzakelijk doordat de olieprijzen zijn gedaald en de euro goedkoper is geworden. De kwantitatieve veruimming (kwantitatieve versoepeling) is een bekende manier om de exportpositie van een land te versterken en daarmee de economie van een land een duwtje in de rug te geven. Het instrumentarium om conjuctuurgolven te beïnvloeden hebben de soevereine landen aan Brussel overgedragen, lees doorgeschoven. Het kunstmatig goedkoper maken van de eigen munt gaat altijd ten koste van andere landen. Je eigent jezelf een financieel voordeel toe, maar zadelt tegelijk andere landen met een nadeel op. De kwantitatieve versoepeling van de EU is een reactie op de negatieve spiraal van de valutaoorlog, die tussen de supermachten wordt gevoerd. Valuta-analist Chris Turner van ING in Londen kwam gisteren met opmerkelijk stellig commentaar: ‘Deze dag gaat de geschiedenis in als de dag waarop Europese beleidmakers het eerste schot losten in de valutaoorlog van 2013.’ The Euro in the ‘Currency War’. Jack Hoogland Het begin van de financiële tsunami is daar! (13 maart 2015).

Illustratief is dat de internationale bankensector collectief heeft gefaald en zich desalniettemin op riante bonussen trakteert. De elite is te veel met het bemachtigen van bonussen in de weer geweest en heeft daardoor onvoldoende tijd overgehouden om op de continuïteit van de organisatie te letten, dus echt op het winkeltje te passen. Er is een old boys network ontstaan dat elkaar op een profijtelijke manier de bal toespeelt. Degenen die verantwoordelijk zijn voor de kredietcrisis laten zich extra belonen, terwijl de werknemers het gelag mogen betalen. De arrogantie van de macht is grenzeloos.

Pieter Kooistra: De verbindende mens - Liefde en geest in de economie door bewustwording (p. 33-39):
De gespletenheid in de ziel van mens en mensheid blijft daardoor voortbestaan en daarmee ook de ongelijkheid in kansen en behandeling van mensen overal ter wereld. Want het proces in de mens vindt door alle tijden heen zijn weerspiegeling in de maatschappij en in de concrete verhoudingen tussen mannen en vrouwen, zowel binnen als buiten de intieme relatie.
Eenheid van voelen en denken is ervaring van de geest, van de godsvonk in jezelf, in de medemensen en in de wereld. Je ik heeft nu zijn ware bestemming gevonden en is voortaan begeleider van de bewuste en onbewuste aspecten in de ziel naar een toestand van het bovenbewuste, het geestelijk zijn.
Het merkwaardige is dat dit onevenwichtige schommelen van het ik tussen meer- en minderwaardigheidsgevoel ophoudt als je deze beide loslaat. Dan kom je als 't ware in je eigen ''midden' ' terecht en kun je in de ruimte tussen de tegendelen jezelf bekijken, zoals je bent als 'waarnemer', die tot twee werelden behoort, die van het ik en die van het wij, van de materie en van de geest, van het mannelijke en van het vrouwelijke]].

Het zondebokmechanisme laat zien dat Jezus ('hij die bevrijdt') een verlicht persoon was, die de egospelletjes van de elite door had.

In het onderzoeksrapport 'E i V' is uitgewerkt hoe probleem en oplossing met elkaar samenhangen. Het probleem hangt met de blue%controverse tussen Professionals & Politicals, de perceptie, 'Waarnemer = Waargenomene' op de éne werkelijkheid samen. Zowel Sharon Dijksma als staatssecretaris als eerder Maria van der Hoeven laten zien dat het bezit van een politieke antenne zwaarder weegt dan enige vakkennis op het onderhavige gebied. Er zijn te veel politici, belangenbehartigers van specifieke bedrijfstakken en de quartaire sector. Regeren is nog steeds vooruitzien, maar door het primaat aan de markt te geven is het korte termijn denken centraal komen te staan. Dit is er vermoedelijk debet aan dat onze politici niet op een langere termijn visie kunnen worden betrapt.

De moraal van het verhaal is dat ethiek zowel de oorzaak van het probleem als de oplossing ervan laat zien. Het gaat volledig mis, er ontstaat een breuk wanneer extremen van het kapitalisme gaan overheersen, de moraal, de regulerende principes buiten het verkoopverhaal worden gehouden, het gedrag wordt amoreel. In plaats van dat een dialoog partijen nader tot elkaar brengt, kunnen de meningen ook verharden en ontstaat er een loopgraven oorlog.

Het rapport ‘E i V’ maakt, net als Jurgen Habermas, van drie domeinen van de werkelijkheid gebruik. Het derde domein heeft op de relatie 'Intersubjectief' tussen subjectief en objectief betrekking. Deze relatie, de psyche wordt aan de hand van het 5D-concept en het Ether-paradigma' toegelicht. Dit gezichtspunt maakt het mogelijk de levenscycli op aarde beter te beheersen.

Als Biden en McCarthy blijven armpjedrukken, komen de VS snel zonder geld te zitten (Thomas Rueb de Volkskrant 4 mei 2023, p. 10):
Het verhogen van het schuldenplafond is al decennialang een soort politieke traditie in de VS. Maar in het nieuwe Huis van Afgevaardigden tekent zich een patstelling af. Wie gaat er water bij de wijn doen: president Biden of de Republikeinse meerderheidsfractie?

Vanaf volgend najaar is het toezicht op de banken in de eurozone een zaak van de ECB. Een harde les uit de crisis is immers dat de nationale bankautoriteiten daarin zwaar gefaald hebben. De ECB wordt uitgebreid met circa duizend man om de controletaak uit te voeren (p. 9 Volkskrant 18 december 2013).
Prestigieuze Europese prijs voor Collignon (Volkskrant 24 februari 2012):
Volkskrant-cartoonist Jos Collignon heeft de Press Cartoon Europa 2011 gewonnen met zijn tekening heen en weer ♫ - heen en weer - heen en weer - heen en weer over de financiële en politieke crisis.

De grafiek VS WANKELEN OP RAND VAN FISCALE AFGROND (Thomas Rueb de Volkskrant 4 mei 2023, p. 10) toont het probleem, dat macro-economen hun disciplne hebben opgeblazen. Om de éénzijdige koopmansgeest en lobbynetwerken van bankiers te reguleren, is er aan een nieuwe Glass-Steagall wet behoefte.

Een illustratie van het vrije marktfundamentalisme is de bonuscultuur in het bankwezen en bijvoorbeeld Pandorapapers, Luxleaks: die de belastingvlucht van bedrijven onthuld. Al zijn er in VVD kring personen, die belastingontwijking, het creatieve boekhouden onder goed ondernemerschap scharen.

Franse klokkenluider wilde niet meedoen aan fiscale trucks (Peter Giesen Volkskrant 18 december 2014):
Zelfs Jean-Claude Juncker, ex-premier van Luxemburg en voorzitter van de Europese commissie, zag zich genoodzaakt te verklaren dat de geconstateerde praktijken indruisten tegen 'ethische en morele normen'. De ministers van Financiën van Duitsland, Italië en Frankrijk noemden LuxLeaks een 'keerpunt': de fiscale concurrentie tussen Europese landen moet aan banden gelegd worden, vonden zij.

Hans Achterhuis boek De utopie van de vrije markt
‘Hoe een utopisch geloof letterlijk blind kan maken voor de harde feiten, blijkt uit de diepe overtuiging waarmee Alan Greenspan alle economische gegevens die op een kredietcrisis wezen, bewust negeerde.’ Eenheid in Verscheidenheid staat voor diversiteit, emancipatie vaak via spreiding van ’Geld, Kennis en Macht’ en feminisme. Het gaat er om dat politici de voordelen van samenwerking en marktwerking, de Eenheid in Verscheidenheid in de samenleving optimaal stimuleren.

De inzichten van diverse micro - en macro economen zijn bijzonder boeiend. Uiteindelijk gaat het er om hoe politici deze inzichten interpreteren. In het rapport 'E i V' komt naar voren dat zowel het gedrag van marktfundamentalisten als moslimfundamentalisten geleidelijk amoreel wordt. Het is struisvogelpolitiek om de door Ervin Laszlo in zijn boek Het Chaospunt gesignaleerde vijf stuwende krachten te ontkennen en de wal het schip te laten keren. De hamvraag is nu of politici en wetenschappers bereid zijn over hun eigen schaduw te springen? Het aforisme van Linette Schuijt Organisatieadviseurs moeten zich opnieuw uitvinden. Of zichzelf opheffen. geldt ook voor politici Politici moeten zich opnieuw uitvinden. Of zichzelf opheffen.

Leiders zijn geregeld zelfdestructief (Elsevier, 4 januari 2014)
Kets de Vries is hoogleraar aan het Franse managementinstituut INSEAD. Al 22 jaar geeft hij daar cursussen over leiderschap voor topmanagers.
Hij was eerder hoogleraar aan de Harvard Business School en is gediplomeerd 
psychoanalyticus. Wie hij op de divan heeft gehad, kan hij vanwege zijn beroepsgeheim 
niet zeggen. 'Maar de teller staat ruim over de duizend. Veel oud-studenten zijn top-CEO’s en ministers.'
Zijn indruk na al die ontmoetingen? Niet zo best. 'Als je aan leiders schudt, vallen er heel rare dingen uit. Ze zijn bovengemiddeld vaak neurotisch en vooral narcistisch. Ze omringen zich vaak met verkeerde mensen en zijn erg gevoelig voor groepsdenken.
Verder worden ze vaak gedreven door hebzucht en hebben ze geen contact met de werkelijkheid. '
'Soms heb je een beetje een gekke leider nodig om veranderingen voor elkaar te krijgen. Maar ik kom geregeld leiders tegen die zelfdestructief worden. Na een jaar of zeven op dezelfde plek gaan ze zich vervelen. Dan
 kunnen ze rare dingen doen die niet in het 
belang zijn van het bedrijf. Ze willen bijvoorbeeld allerlei overnames doen, terwijl
 uit alle statistieken blijkt dat de meerderheid daarvan mislukt. Of ze houden zich te
veel bezig met externe zaken, zoals hun imago. Niet dat dat per se onbelangrijk is, maar er moet ook iemand de zaak runnen.
Het wordt pas echt gevaarlijk als
 iemand wordt uitgeroepen tot bijvoorbeeld Zakenman van het jaar. Dat is vaak een teken dat hij te veel bezig is met andere zaken dan de kern van zijn bedrijf - en dit is vaak het begin van hybris, overmoed.'

Er zijn te veel politici alleen bezig hun eigenbelang te behartigen. Het maskerkwadrant maakt het weloverwogen eigenbelang, het egoïsme zichtbaar en laat zien dat we in een loop (schizofrenie) terecht kunnen komen wanneer we niet meer met onze spirituele bron zijn verbonden. Het rapport ‘E i V’ beoogt net als deze 'probleemgestuurde' modellen probleem en oplossing dichter bij elkaar te brengen. We zitten in ons eigen wereldbeeld gevangen. Het outside the box-denken komt centraal te staan.

De vraag die gesteld kan worden is in hoeverre hangen de veel besproken debacle’s Enron, Parmalat, Ahold, Shell, Betuwelijn en HSL, de vernieuwingen in het onderwijs (het Nieuwe Leren) en de kredietcrisis (SNS-debacle) met de organisatiecultuur samen? Elk probleem heeft specifieke kenmerken, maar er kan ook van een generiek patroon worden gesproken. Aan een cultuur ligt wel degelijk een receptuur (evolutieplan, moraal van het verhaal) ten grondslag, die door de afzonderlijke ingrediënten, de individuele mens gezamenlijk wordt gecreëerd. Een structureel probleem vraagt om een structurele oplossing.

Martin Wolf is de auteur van het boek The Shifts and the Shocks: What We’ve Learned—and Have Still to Learn—from the Financial Crisis (Growth of U.S. Private Debt)'. According to both Stiglitz and Wolf the World’s financial system is in deep distress. In particular, the banking system is not working effectively. Let me give you a flavor:
Wolf argues persuasively that these results were not inevitable but rather the predictable results of policy failures, and that they will have long-run consequences.

De participatiesamenleving van de darwinist Plasterk is austerity driven. Hoe voorkom je dat de armen armer en de rijken rijker (Matteüseffect) worden, dus een grotere tweedeling ontstaat? Door mismanagement met de mantel der liefde te bedekken wordt de meerwaarde, die politici kunnen creëren tot het nulpunt gereduceerd. Het probleem is dat politici niet de moed hebben gehad hun kiezers de waarheid te vertellen. Het artikel Aflossingsvrij afdrijven – (Yvonne Hofs 21 december 2013) en Hoe de hypotheekrente aftrek uitgroeide tot een gruwel (Yvonne Hofs Volkskrant 25 december 2013 katern Vonk p. 8 t/m 11) spreken voor zich.

Rens van Tilburg Volkskrant 12 september 2012
De financiële crisis heeft enkele fundamentele aannames van Paars gelogenstraft. Markten bleken geen zelfcorrigerende welvaartsmotoren, maar verwerden zonder zelfbewuste overheid tot broeiplaatsen van falende en zichzelf verrijkende managers. Bij de PvdA krijgt de markt daarom niet langer het voordeel van de twijfel. De schedel van de PvdA lijsttrekker is bedekt met het dons van nieuwe ideologische veertjes.

Rens van Tilburg waarschuwt in het artikel De tactiek van de bordercollie – Crisismijding Met de bankenunie zijn we er nog niet in het katern Vonk (p. 2-4) van de Volkskrant 3 mei 2014 dat we nu als Nederlander opdraaien voor een Italiaanse bankgigant die omvalt. Tot slot schrijft Rens van Tilburg dat het wenselijk is dat de hoogste toezichthouder met de bestuurvoorzitter van de banken proactief dienen op te treden. Zulke gesprekken hebben tot dusver nooit plaatsgevonden. Terwijl we pas dan zeker weten dat de politiek op de hoogte is van wat er gebeurt in de financiële sector, en dat de bovenbazen in die sector zelf begrijpen wat er onder hun bezielende leiding allemaal plaatsvindt. Pas dan kunnen wij weer enigszins rustig gaan slapen.

Hoe lang blijft de politieke meerderheid nog kritiekloos achter het zeepbel(casino)kapitalisme aanlopen? Het doorgeschoten neoliberalisme, het Angelsaksische casinokapitalisme is in Amerika vastgelopen doordat George Bush zowel de belastingen heeft verlaagd als de politieke ambities, de strijd tegen de ‘as van het kwaad’ sterk heeft uitgebreid. Volgens Dani Rodrik zit ‘Europa gevangen in een trilemma’ maar dit geldt ook voor Amerika. In Amerika wordt in naam van de vrijheid de democratie afgebroken (Herman Lelieveldt Volkskrant 14 juni 2008). Als gevolg van de globalisering ontsnappen ondernemingen steeds verder aan de greep van staten.

Een bonus op aarde is voor veel mensen aantrekkelijker dan een plaats in het hiernamaals.
Ik ondersteun het debat om wel of niet een referendum te houden volledig. Het probleem is het gebrek aan transparantie en democratie in de Europese Unie. Het boek De kosmische aard van onze werkelijkheid Inzicht in wereldfeiten en het strijdtoneel om ons bewustzijn van Jaas van der Meer bevat voldoende argumenten om de economische machtsconcentraties te beperken en de democratische legitimiteit te verbeteren.

Het is wenselijk de krachten, die aan de aanslag op 11 september 2001 op het World Trade Center ten grondslag hebben gelegen diepgaander te onderzoeken. Of met andere woorden welke zogenaamde denktanks, die de maatschappelijke randvoorwaarden van de aarde creëren trekken in de informele wereld aan de touwtjes? Jaas van der Meer noemt in zijn boek De kosmische aard van onze werkelijkheid onder andere het Military–industrial complex, de Bilderberggroep, Multinationale ondernemingen, de Trilaterale Commissie, de Counsel on Foreign Relations, Skulls and Bones, de Bohemian club, Geheime diensten en de Illuminatie.

Het rapport ‘E i V’ verdedigt de Stelling: De Vierde , Vijfde en Zesde macht (Media) in Nederland en Brussel zorgen voor de feedforward besturing, de groepsdynamiek in de samenleving en de 1e, 2e en 3e macht in Nederland voor feedback.

Het is nuttig om de bestuurlijke 'onderwereld', de achterkamertjes politiek van de 4e, 5e en 6e macht van de bestuurlijke 'bovenwereld', de 1e, 2e en 3e macht duidelijk te onderscheiden. Het beïnvloeden van besluitvormingsprocessen in Brussel, het lobbyen is legaal, maar wat er in de achterkamertjes wordt bekonkeld blijft geheim.

EU-voorzitter verwerpt achterkamertjes politiek en achterkamertjes politiek is vaak broodnodig.
De verborgen oerbron in de hemel staat tegenover de verborgen agenda van de achterkamertjes politiek op aarde.

Gelijkheid, emancipatie vaak via spreiding van geld, kennis en macht is mede door het vernieuwde PvdA beginselprogramma van 2005 niet kleiner, maar de ongelijkheid is juist veel groter geworden.

Door de miljarden bezuinigingen beoogt de overheid het begrotingstekort te verminderen. Een andere optie is het verhogen van belastingen. Beide opties hebben een nadelig effect op de economische groei. Zowel voor de overheid, het collectief als voor de burger, het individu blijft er netto minder over om vrij te besteden.

De kernvraag is waarom Nederland zo op het aanstellen van een begrotingscommissaris tamboereert. Eerder heeft Onno Ruding gesignaleerd: Het vlees is nu eenmaal zwak. Onno Ruding vond in 2008 dat om een volgende kredietcrisis te vermijden banken onder meer het bonussysteem dienen aan te pakken.

Brussel heeft inmiddels geleerd dat het om ‘en-en’ gaat, een monetaire unie is onmogelijk zonder politieke unie. De hamvraag is nu of het 'en-en' model van de Verenigde Staten de ultieme oplossing biedt? In het rapport ‘E i V’ staat het model ‘God en Darwin’ centraal.

De column Eerst komt de markt, dan pas de moraal van Pieter Hilhorst (Volkskrant 6 september 2011) spreekt voor zich.

De Duitse socioloog Wolfgang Streeck wijst er in zijn boek Gekaufte Zeit - Die vertagte Krise des demokratischen Kapitalismus op dat er een verandering, een transformatie plaats vindt van de belastingstaat naar de schuldenstaat. De politiek kijkt niet meer primair naar de kiezer, maar naar Moody’s en Standard & Poor’s (p. 33 Volkskrant 21 december 2013).

De stelling wordt verdedigd dat de evolutietheorie van Darwin slechts een van de puzzelstukjes van de wet van evolutie is. Een ander cruciaal puzzelstukje heeft op wat is tijd? betrekking. Het is de schakel tussen 'Geest en Lichaam', die het probleem van het ego en het hogere Zelf, van involutie en evolutie, de neergaande en opgaande boog (Neer - en Opwaartse causatie) kan oplossen. In essentie draait het om ‘Levensatoom en Atoom’, ‘Geest en Lichaam’, ‘These + Antithese = Synthese', de kwintessens of met andere woorden de verbeeldingskracht van de mens.

Sheila Sitalsing haalt in haar column Ombudsman in de Volkskrant van 11 december 2013 Alex Brenninkmeijer aan, die op 9 december op BNR Nieuwsradio zei: de marktwerking in de zorg is een ramp, de politiek drukt onverstoord door, terwijl de burger wordt vermalen. De reportage ‘Revolutie’ in bankenbeleid EU (p.23) geeft het antwoord op het interview ‘Alleen rampen houden de EU bij elkaar’ met Maarten Brands (p. 32) in de Volkskrant van 11 december 2013. De introductie van de euro heeft het noodzakelijk gemaakt het toezicht op de banken aan de ECB over te dragen. Een Europese faillissementsraad beslist in de toekomst over het herstructureren of liquideren van banken.

Door religie af te serveren en te vervangen door een heilig geloof in marktwerking en techniek getuigt eerder van dwaasheid dan van wijsheid. De werkelijkheid is minder maakbaar dan vele politici denken. De kredietcrisis (moderne dwaalleer) en de gehavende kerncentrale van Fukushima in Japan spreken voor zich.

Om te overleven dient elke organisatie, zowel op micro- als macroniveau (internationale organisaties, federatie van staten), als een lerend systeem, een levend systeem te worden benaderd.

Besteden politici eerder het echte werk uit aan de markt nu is het adagium de samenleving, lees het individu moet het zelf maar opknappen. Om de kloof te verkleinen tussen hoe de wereld is en hoe de wereld het Goede, het Ware en het Schone kan worden gaat het dus niet alleen om politici, maar ook om burgers. Hoe voorkomen we dus dat zowel politici als burgers in de eigen voet schieten?

In de 18e eeuw wordt de overgang van de alchemie naar de chemie onder andere gemarkeerd door het verschuiven van de aandacht voor het kwalitatieve naar het kwantitatieve. Het lijkt raadzaam het accent weer te verleggen van kwantitatief naar kwalitatief, dus aan de kwaliteit van het recept weer aandacht te besteden.

Frans Doorman Crisis en economie: hoe de economische wetenschap de aanpak van onze maatschappelijke problemen belemmert - Economische stagnatie vs. technologische ontwikkeling (Civis Mundi 27 juni 2013)
Oplossingen
Geldcreatie door centrale banken voor direct gebruik door de Staat is dus de rationele oplossing voor onze huidige economische, ecologische en sociale problemen. Economisch geloof en dogma weerhouden ons er echter van zo’n nieuwe weg in te slaan. Alvorens deze bewandeld kan worden is het daarom nodig de huidige economische wetenschap ter discussie te stellen. Het economendom moet worden aangespoord hun huidige geloof ter discussie te stellen en hun wetenschap opnieuw op te bouwen, op een steviger, wetenschappelijke, in de realiteit gewortelde basis. We hebben een nieuwe economische wetenschap nodig: een wetenschap die ons begrip vergroot over economische besluitvorming en de invloed daarvan op zowel micro and macroniveau, een sociale wetenschap gebaseerd op de realiteit in plaats van op geloof en aannames die weinig met de werkelijkheid van doen hebben.

Om de Nederlandse begroting weer in evenwicht te brengen menen Nederlandse politici het falen van de afgelopen decennia te kunnen camoufleren door enerzijds het gebrek aan toezicht van de Nederlandse Bank op de banken naar Brussel door te schuiven en anderzijds te bezuinigen door de zogenaamde participatiesamenleving, dus Gemeenten moeten nu een oplossing aanreiken. De ‘geëmancipeerde burger’ moet nu zelf zijn broek ophouden. Illustratief voor het gesignaleerde vraagstuk is ook het falende toezicht van accountants’. Veel politici denken even kortzichtig als de wetenschappers in de oudheid, die dachten dat de aarde plat was.

Het impliceert dat schulden en inkomsten niet met elkaar in balans zijn. Bij een begrotingstekort wordt nu als redmiddel geldschepping ingezet. Het blijft aanmodderen zolang het thema geldschepping in de economie onvoldoende wetenschappelijke aandacht krijgt. In de discussie om het financiële systeem weer gezond te maken blijft de belangrijke factor van fractional-reserve banking onderbelicht. Het is natuurlijk jammer voor de goedgelovigen dat de perpetuum mobile om geld uit geld te scheppen te veel geld in omloop heeft gebracht en uiteindelijk een illusie blijkt.

De vraag dient te worden beantwoord in hoeverre geldschepping en de belastingparadijzen op aarde de kern van het probleem zijn. Voor veel financiële instellingen is de dienstverlening op het terrein van belastingontwijking topsport geworden en het levert een zeer goed belegde boterham op. Het verschoningsrecht laat zien hoe gemakkelijk het is, door te zwijgen de boot af te houden. Voor diegenen die lang genoeg de boot weten af te houden kennen we de verjaringstermijn.

Aan bankiers kan de vraag worden voorgelegd wat is de toegevoegde waarde voor de samenleving de AEX, het ballonnetje, eerst voorbij de reële economie, op te blazen en later weer te laten leeglopen? Bij het opblazen verdienen weinig mensen relatief veel en bij het leeglopen verliezen veel mensen relatief weinig. Wat de een wint verliest de ander, eenvoudiger kunnen we het niet maken. Uiteindelijk moet economische groei op uitbreiding van de markten voor reële producten, die waarde toevoegen zijn gebaseerd. Om ons geluk op aarde te bevorderen hebben de banken toestemming gekregen om vrijwel onbeperkt geld te scheppen. Of met andere woorden het opblazen van het ballonnetje heeft de valkuil van de schijnmarkt opgeleverd. Zowel de samenleving als de banken hebben er belang bij dat zeepbellen worden vermeden.

Sinds de scheiding van kerk en staat in 1795 in Nederland is de besturing vanuit Rome geleidelijk door Brussel overgenomen. In de 21 eeuw komt het verbinden van de twee kanten van één medaille centraal te staan. De vrijemarktgedachte, het marktmechanisme belicht slechts een kant en is niet zaligmakend. We voelden ons zo rijk dat het de vraag is wat we allemaal terugkrijgen van het geld dat de banken aan het buitenland hebben uitgeleend. Politici twijfelen steeds meer of al het heil wel uit Brussel komt. Het gaat om de relatie tussen het Oosterse en Westerse denken te leren begrijpen. Om harmonie te bereiken vormt de psychosynthese van Roberto Assagioli als het ware de derde weg tussen de geestesdrift van Carl Jung en de seksuele drift van Sigmund Freud.

De mens leerde onderscheiden, kwam tot zelfbewustzijn, gesymboliseerd door de boom van de kennis goed van kwaad. Op de achtergrond van dit verhaal spelen onze begeerten.

De huidige wetenschap gaat uit van een mensbeeld dat op reductionisme en materialisme is gebaseerd. Door deze eenzijdige benadering worden de problemen eerder groter dan kleiner. Een completer zicht op de werkelijkheid ontstaat door een holistische visie en een spirituele dimensie aan het plaatje toe te voegen.

Volgens Peter Bakker (Volkskrant 29 mei 2013) president van de World Business Council for Sustainable Development (WBCSD) vraagt de gewenste ommekeer om een paradigmawisseling, een revolutie in het kapitalistische denken. 'We zijn gewend om alleen naar financiële prestaties van bedrijven te kijken, en niet naar de sociale en ecologische kant van de bedrijfsvoering.'

Levenskunst houdt in dat we bewust worden dat we acteurs zijn in ons eigen 'Blijspel en/of Treurspel'. Het kruis (X-Factor) staat symbool voor de weg omhoog naar de hemel, maar ook naar de hel. Welke route kiezen we op ons levenspad?

De visie van Halbe Zijlstra op de grenzen van de verzorgingstaat (Buitenhof 19 mei 2013) kan niet los worden gezien van de beleidsmaatregelingen die Jeroen Dijsselbloem als voorzitter van de Eurogroep voorstaat.

Europees commissaris Algirdas Šemeta voor Belasting (Volkskrant 22 mei 2013) zei dat de lidstaten belastingfraude net zo hard zouden moeten terugdringen als hun financieringstekort. Hij waarschuwde dat de reputatie van Nederland geschaad wordt door de lakse belastingregels voor multinationals.

De titel van het boek het CHAOSPUNT de wereld op een tweesprong van Ervin Laszlo wordt als actueel thema gebruikt. Het biedt een kader voor het formuleren van een kosmische visie (Ervin Laszlo boek Kosmische Visie Wetenschap en het Akasha-veld) op een oud vraagstuk.
144/145: De met de nobelprijs voor natuurkunde onderscheiden fysicus Manfred Eigen heeft aangetoond dat de vorming van suprasystemen onder invloed van auto- en kruiskatalytische cycli de grondslag vormt van de evolutie van alle levensvormen op aarde.
De fysisch chemicus en expert in de thermodynamica Ilya Prigogine werd onderscheiden met de Nobelprijs nadat hij de wijze waarop kruiskatalytische systemen tot de evolutie van complexe systemen leiden [en de theorie over het zelforganiserende karakter van het universum, vert.] had uitgewerkt.
De in het boek besproken perioden Mythos, Theos, Logos en Holos (p. 66/76) corresponderen met de vier yuga’s.
145: Fig. 7 brengt het Hermetisch Axioma Zo Boven zo Beneden; zo Beneden zo Boven (lees: binnen een natiestaat en buiten een stelsel van natiestaten) tot uitdrukking.

Juist Juist managers in een bureaucratische organisatie zijn vaak gespeend van enig creatief ondernemerschap (4e productiefactor). Het zijn nu in het bijzonder de produktiefactor arbeid en de belastingbetaler die voor het mismanagement van de factor kapitaal mogen bloeden. Het gaat dus niet alleen om aandeelhouderswaarde. De belangrijkste klanten van een bedrijf zijn niet de aandeelhouders, maar de werknemers (Human capital).

Dus het het accent verschuiven van shareholder value richting stakeholder value, de waarde van relaties.

Primair draait het niet om het begrotingstekort van 3% van de overheid maar om het ecologische begrotingstekort van 35%. De 'People Planet Profit' aanpak levert langetermijnwinst op voor ondernemers en maatschappij. Anders gezegd gaat het om met de juiste mix van de vier produktiefactoren op basis van het concept cradle to cradle een duurzame samenleving te ontwikkelen.

Het zijn de hovelingen die elke vernieuwing tegenhouden. Het gaat er om de rond management by management ('carrièremanagers') opgetrokken hofcultuur te ontmaskeren. Een hofcultuur, koninkrijkjes ontstaan vaak in bureaucratisch geleide organisaties en zijn het gevolg van managers die gespeend zijn van de vierde productiefactor creatief ondernemerschap. Het zijn de onderonsjes van eenkleine politieke elite die de zaak verzieken. De verborgen energiebron (oerstof, Akasa, blauwdruk) in de hemel staat tegenover de blauwdruk (verborgen agenda) van de achterkamertjes politiek op aarde. Of met andere woorden hoe richten wij onze levensenergie?

Het hoofdthema van het onderzoeksrapport 'E i V' is het fenomeen organisatiecultuur. Nederlandse coryfeeën op het terrein van de organisatiecultuur zijn consultant Fons Trompenaars, organisatieadviseur Daniel Ofman, managementgoeroe Manfred Kets de Vries, Sjaak Vink en Bert Rorije van Total Branding Collectief Het Stormt. Total Branding (p. 5) is een holistische werkwijze, waarbij bedrijfskundige, strategische en organisatorische vraagstukken; innovatie, communicatie en gedragsverandering geïntegreerd worden aangepakt.

De top down & bottom up wederkerigheid komt in de organisatiecultuur tot uitdrukking. Er bestaat een duidelijke overeenkomst tussen de Big Five (persoonlijkheidsdimensies) van Willem Hofstee en de vijf cultuurdimensies van Geert Hofstede, boek Allemaal andersdenkenden, omgaan met cultuurverschillen.

Jules Muis – (30-9-2008) Ja, dank je, dat is een nuttige historische verruiming van het begrip. Ik wacht nog met spanning op een proefschrift van een voldoende geestelijk luie aspirerende assistent hoogleraar die moral hazard, de kredietcrisis, Adam, Eva, en de prijs van appels correleert.
Het onderzoeksrapport ‘E i V’ laat zien dat de kredietcrisis met behulp van het projectiemechanisme, het spiegelneuron kan worden verklaard.

Voor topsalaris en bonus is geen goede rechtvaardiging (Fred Zijlstra, Volkskrant 16 oktober 2010)
Met hoge salarissen en variabele beloningen zouden managers beter presteren. Gedragspsychologisch gezien klopt dat idee helemaal niet.
Belonen (en straffen) zijn psychologische processen. Dus gaat het hier in feite om een gedragswetenschappelijk vraagstukken over salarissen en beloningen in relatie tot arbeidsmotivatie.
Vele deskundigen behandelen motivatie en beloningen als een economisch vraagstuk . En dat is het eigenlijk niet. Het is meer een psychologisch en een ethisch vraagstuk.
Variabele beloningen (bonussen) lokken voornamelijk strategisch gedrag uit. Dat wil zeggen, mensen doen niet wat goed is voor de organisatie, maar richten zich vooral op wat god is voor hun portemonnee. Het wakkert enkel hebzucht aan. Om die reden is het ook maar beter geen variabele beloningen in te voeren.

De eerder gevoerde ‘wetenschappelijke’ abstracte discussies over wel of geen bonussen toekennen zijn leuk voor de borreltafel. De discussie behoort te gaan hoe meet je in complexe organisaties de kwalitatieve meerwaarde waarop de bonussen, de extra beloningen van individuen zijn gebaseerd? Promotie, tantième, een snellere doorstroming zijn de bekende prikkels die al heel lang worden toegepast. Hoe voorkom je de 'exhibitionistische zelfverrijking' van Wim Kok?

Door het stuur uit handen te geven los je geen problemen op. Marktdenken berust enkel op het principe van belonen en straffen. Het verdeelt de wereld in winners en losers.

De sleutel die op het slot past is al millennia bekend. Het kapitalisme is in zijn valkuil gelopen, door de moraal van het verhaal uit het oog te verliezen. Dwaasheid prevaleert boven wijsheid. Het gaat er niet om producten te ontwikkelen die zoveel mogelijk geld aan de samenleving onttrekken, maar om producten op de markt te brengen die aan de kwaliteit van het samenleven bijdragen. Natuurlijke vijanden van de mens worden meer en meer door kunstmatige vijanden, de door de mens veroorzaakte crisissen vervangen.

De innovaties van de banken hebben een averechts effect opgeleverd. Uitgangspunt daarbij is dat een kleine conjunctuurcyclus zich binnen de marges van het morele kompas beweegt, daarentegen een grote schommeling zoals de kredietcrisis speelt zich binnen het ‘maskerkwadrant’ af. Het marktmechanisme faalt wanneer de individuele verantwoordelijkheid, de ethische drijfveren van zowel verkopers als kopers, van zowel overheid als burgers uit beeld verdwijnt. In hoeverre is de overheid zowel de oorzaak als de oplossing van het probleem? Een ding is zeker de overheid is te veel gefocussed op de korte in plaats van op de lange termijn. In hoeverre zijn we bereid van de ervaringen uit het verleden te leren?

Onder het mom van marktwerking is er in de collectieve sector een graaicultuur ontstaan die zijn weerga niet kent. De verhouding tussen prestatie en beloning is volledig zoek. In plaats van het immorele neoliberale gedachtengoed te bestrijden wordt met name door de PvdA het spel 'links lullen en rechts vullen' enthousiast meegespeeld. Door de politieke machtsspelletjes met rechts mee te spelen is het tegenwicht naar extreem rechts verloren gegaan. De handelsgeest van het Gouden kalf werd de norm van de gehele, op het maken van winst gerichte samenleving.

De innovatie in de financiële sector staat diametraal tegenover de innovatie van religie, volgens Jared Diamond een manier om mensenmassa’s in bedwang te houden. Het draait primair om hoe kunnen we de kwaliteit van de besluitvorming verbeteren. Er dient wel degelijk met de keerzijde van de evolutietheorie rekening te worden gehouden dat er van doelgerichtheid in de natuur sprake is.

Waar ligt het juiste evenwicht tussen de klassieke benadering van een bank: hoe kan ik zoveel mogelijk verdienen voor de klant en de op het gedachtengoed van de neoliberale economen (paranoïde kapitalisten) gebaseerde insteek hoe kan ik zoveel mogelijk verdienen aan deze klant? Het probleem is dat de morele inhoud slechts voor een deel in regels valt te vangen. Ook al zijn er veel regels het wil nog niet zeggen dat mensen zich er ook daadwerkelijk naar gedragen. Het is juist de religie die de leemte van het morele kader beoogt op te vullen. Al betekent dit niet dat religieuze dogma’s niet ter discussie kunnen worden gesteld.
De oplossing van het kredietcrisis heeft niets met rationele rekenmodellen maar alles met de psychologische, sociologische en filosofische invalshoek te maken. Het is uiteindelijk de kuddementaliteit die de crisis veroorzaakt. Concepten als groupthink, cognitieve dissonantie en performativiteit komen meer centraal te staan.

Het is een goed initiatief van de SP om het aantal bijbanen te beperken. De oude politieke netwerken zijn niet in staat gebleken de continuïteit van organisaties te waarborgen. Om een duurzame samenleving te bevorderen zijn nieuwe netwerken, beslissingsstructuren nodig. Elke beslissing vindt in het nu, vaak in een split second plaats. Het leven bestaat alleen in het eeuwige nu. Waar kiezen we, bewust of onbewust, voor in het leven?

Creativethink maakt het mogelijk de ongeordendheid van een systeem, de entropie te verminderen. Creativethink (Zelfgenezend vermogen), geestelijke ordening staat tegenover chaos. Creativethink, leren in het kader van de geestelijke wereld, stelt zich open voor nieuwe ervaringen, voor creativiteit. Er wordt niet op oude patronen, conditioneringen en groupthink voortgeborduurd.

Alleen het plaatsen van de wereldvraagstukken in de juiste context maakt het mogelijk probleem en oplossing dichter bij elkaar te brengen. Daarvoor is het eerst nodig deze context te begrijpen. Aan de hand van het 5D-denkkader en symbolische beelden is het mogelijk te laten zien hoe verschillende concepten in de universele context met elkaar samenhangen. Cultuuroverdracht heeft op de imitatie van Plato betrekking en niet op intimidatie.

De keerzijde van de nauwe verwevenheid tussen publieke en private belangen is, dat het voor burgers niet meer duidelijk is in hoeverre het publieke belang meetelt. Dit wordt nog versterkt wanneer zelfs de wetenschappers het niet met elkaar eens zijn. Met name de ontkenning dat er wat aan de hand is met het ecologische systeem door klimaatsceptici als Hans Labohm en Arthur Rörsch. De door de overheid gestimuleerde marktwerking heeft de wetenschap in toenemende mate gecommercialiseerd. De wetenschap is altijd aan specifieke uitgangspunten, aan een context gebonden.

De waan van de dag regeert. De politieke agenda wordt nu sterk beïnvloed door machtige brancheorganisaties die in Brussel en Den Haag voor de belangen van hun achterban lobbyen. Het gebrek aan een langere termijn visie bij de coalitiepartijen en dus ook bij de centrale overheid wordt nu door machtige brancheorganisaties opgevuld. Het heilige geloof van de overheid in de marktideologie heeft tot gevolg dat de sterkste partij die het hardst aan de deken trekt de ander bloot legt. Het gaat nu al zo ver dat er politici zijn die pleiten voor een tarief voor de inkomstenbelasting. Het is een oud dilemma dat wat goed is voor een individu behoeft nog niet goed te zijn voor het collectief. Het is als met je vrijheid houdt op waar die van de ander begint.

De kredietcrisis is mensenwerk en kan door de wederkerigheid tussen het innerlijke en uiterlijke universum te onderzoeken worden begrepen.
Het zijn de monopolistische tendensen van de multinationals, de internationale bancaire sector die de kredietcrisis hebben veroorzaakt. De kredietcrisis speelt zich binnen het maskerkwadrant af. Of met andere woorden wat betreft deze sectoren is de zakenwereld ontmaskerd.

Het ontstaan van spontane zelfordening (spontaneous order) uit chaos wordt emergentie genoemd.

Zie ook:

Boeken:

• Michail Gorbatsjov Wat er op het spel staat Mijn oproep voor vrede en vrijheid
• Anne Case and Angus Deaton Deaths of Despair and the Future of Capitalism
• Jaap van Ginneken Rages & crashes Over de onvoorspelbaaheid van de economie
• Wilma de Rek De gulden snede Herman Wijffels over een economie die werkt voor mens en aarde
• Joris Luyendijk en Kees van Lede ‘Pessimisme is voor losers’ (recensie)
• Jane Mayer DarkMoney The Hidden History of the Billionaires Behind the Rise of the Radical Right (recensie-1, recensie-2)
• Thomas Piketty Capital in the Twenty-First Century (recensie)
• Waarom Pikketty Lezen? 49 reflecties op ‘Kapitaal in de 21e eeuw’ (geredigeerd door Robert Went)
• Dani Rodrik De globaliseringsparadox waarom mondiale vrijhandel, de natiestaat en democratie niet samengaan (recensie)
• Michael J. Sandel Niet alles is te koop De morele grenzen van marktwerking
• Edin Mujagic Geldmoord - Hoe de centrale banken ons geld vernietigen (recensie)
• Olav Velthuis & Noordegraaf Op naar de volgende crisis over het verleidend vermogen van de financiële markt (recensie-1, recensie-2)
• Olav Velthuis Imaginaire Economie hedendaagse kunstenaars over de wereld van het grote geld
• Justitiële verkenningen De kredietcrisis (diverse auteurs)
• Ivo Valkenburg Louter leven Als de liefde spreekt door mens en economie
• Karl Polanyi The Great Transformation
• Joris Luyendijk Dit kan niet waar zijn Joris Luyendijk onder bankiers (recensie-1, recensie-2, recensie-3)
• Joris Luyendijk Het zijn net mensen Beelden uit het Midden-Oosten
• Hugues Le Bret De Afgrond
• Tony de Bree Dagboek van een bankier
• Egbert Kalse, Kees Vendrik Het crisisdiner De kredietcrisis gefileerd
• Rutger Bregman & Jesse Frederik - Waarom vuilnismannen meer verdienen dan bankiers (recensie - Het wordt tijd voor een salarisherziening Sir Edmund 4 april 2015)
• Rutger Bregman De geschiedenis van de vooruitgang (recensie-1, recensie-2, recensie-3)
• Rutger Bregman Met de kennis van toen Actuele problemen in het licht van de geschiedenis
• Rutger Bregman Gratis geld voor iedereen en nog vijf grote ideeën die de wereld kunnen veranderen (Tegenlicht)
• Marcel van Dam Niemands land biografie van een ideaal (recensie)
• Maarten van den Heuvel Vrijheid, gelijkheid, broederschap Oude waarden in nieuwe tijden (recensie)
• Martin van Hees, Patrick van Schie & Mark van de Velde NEO-LIBERALISME een politieke fictie (recensie-1, recensie-2)
• Colin Crouch The Strange Non-Death of Neo-liberalism
• Edmund Fawcett Liberalisme Het verhaal van een idee (recensie-1, recensie-2)
• Hugo Van de Voorde Naar één wereld De drie stappen van de globalisering, 16de-21ste eeuw
• Ietje Lindermann Innerlijk leiderschap
• Robert Reich Superkapitalisme en de bedreiging voor onze democratie
• Adam Smith The Theory of Moral Sentiments (invisible hand)
• Adam Smith The Wealth of Nations
• Tomáš Sedlácek De economie van goed en kwaad Zoektocht naar economische zingeving van Gilgamesj tot Wall Street (recensie)
• Joseph E. Stiglitz De prijs van ongelijkheid (recensie)
• Ewald Engelen Follow the money (recensie)
• Ewald Engelen e.a. After the great complacence
• Maarten van Rossem Kapitalisme zonder remmen Opkomst en ondergang van het marktfundamentalisme (recensie-1, recensie-2)
• Hans Achterhuis De utopie van de vrije markt
• George Soros De internationale kredietcrisis (recensie-1, recensie-2, recensie-3)
• George Soros De crisis van het mondiale kapitalisme. De ondergang van de vrije wereld. (recensie-1, recensie-2)
• George Soros De weg uit de financiële crisis
• George Soros The Alchemy of Finance
• Philip Bagusen Andreas Marqart Warum andere auf Ihre Kosten immer reicher werden
• Michael Maier Die Plünderung der Welt Wie die Finanz-Eliten unsere Enteignung planen
• Dr. B. Jacobs en prof. dr. J.J.M. Theeuwes Innovatie in Nederland De markt draalt en de overheid faalt (Preadviezen 2004)
• Jeffrey Sachs The Price of Civilization Reawakening American Virtue and Prosperity
• Jeffrey Sachs The End of Poverty Economic Possibilities for Our Time (recensie)
• David G. Shink Beware the Financial-Industrial Complex Strategies for Investing in a Corporatist World'
• M.T. Appelo ''Waardenloze gesprekken Socratisch motiveren in de praktijk.
• M.T. Appelo Een-spiegel-voor-narcisten? (recensie Wim Couwenberg)
• Bewegen voor je brein én psyche (diverse boeken)
• Tony Atkinson Inequality What Can Be Done?
• Kishore Mahbubani ‘The New Asian Hemisphere’ (‘Seven pillars of Western wisdom’)
• Daniel Kahneman Thinking Fast And Slow (Ons feilbare denken)
• Bernard Lietaer Geld en duurzaamheid Van een falend geldsysteem naar een monetair ecosysteem (recensie)
• Daron Acemoğlu & James Robinson Why Nations Fail: The Origins of Power, Prosperity, and Poverty
• George Packer De ontluistering van Amerika (recensie)
• Geert Mak Reizen zonder John Op zoek naar Amerika (recensie)
• Anneke Smelik Ik, cyborg (recensie-1, recensie-2)
• C. K. Prahalad & Stuart L. Hart The fortune at the bottom of the pyramid
• Stuart L. Hart Capitalism at the Crossroads Next generation business strategies for a postcrisis world
• Karim Benammar Reframing - The Art of Thinking Differently
• Gary Hamel, C.K. Prahalad De strijd om de toekomst
• Andrew McAfee The Second Machine Age Work, Progress, and Prosperity in a Time of Brilliant Technologies (recensie, VPRO Tegenlicht Het werken van morgen)
• Eric Bolle Filosofie en leiderschap
• Tyler Cowen The Great Stagnation: - How America Ate All the Low-Hanging Fruit of Modern History, Got Sick, and Will (Eventually) Feel Better
• Tim Jackson Prosperity Without Growth
• Robert and Edward Skidelsky How Much Is Enough? The Economics and Philosophy of the Good Life
• Robert Skidelsky Keynes: The Return of the Master
• Worldwatch Institute State of the World (State of the World 2014 Governing for SUSTAINABILITY)
• Hans Schnitzler Het digitale proletariaat – een kritiek van de digitale rede (recensie-1, recensie-2)
• Jonathan Holslag De kracht van het paradijs hoe Europa kan overleven in de Aziatische eeuw (recensie)
• Henk van Tuinen Ons land kan menselijker naar een economie die de samenleving verbetert
• Stephen Marglin The Dismal Science. How Thinking Like an Economist Undermines Community.
• Rana Dasgupta Capital, The Eruption of Delhi (recensie)
• Jos Defoort Het Grote Geld keerpunten in de monetaire geschiedenis
• Tom Eijsbouts Rutte onaardig, onwaardig, schaamteloos - en meer over crisis en democratie in Nederland de EU 2009-2014
• Joseph Vogl Het spook van het kapitaal (recensie)
• Carmen M. Reinhart, Kenneth S. Rogoff This Time is Different - A Panoramic View of Eight Centuries of Financial Crises (recensie)
• Paul Collier The Bottom Billion Why the Poorest Countries are Failing and What Can Be Done About It
• Paul Collier Exodus - hoe migratie onze wereld verandert
• Luigi Zingales A Capitalism for the People: Recapturing the Lost Genius of American Prosperity
• John Stuart Mill On Liberty
• Jeremy Rifkin The Empathic Civilization: The Race to Global Consciousness In a World In Crisis
• Lant Pritchett Let their people come - Breaking the Policy Deadlock on International Labor Mobility
• Anat R Admati and Martin Hellwig The Bankers' New Clothes: What's Wrong With Banking and What to Do About It (recensie Volkskrant 11 mei 2013)
• Avner Offer The Challenge of Affluence: Self-control and Well-being in the USA and Britain since 1950 (Oxford, 2006)
• Bernard Connolly The Rotten Heart of Europe: The Dirty War for Europe's Money
• Martin van Geest, Joost van Kleef, Henk Willem Smits Het belastingparadijs (recensie)
• James S. Henry The Blood Bankers: Tales from the Global Underground Economy
• James S. Henry Pirate Bankers: First-Hand Investigations Of Private Banking, ...
• E. F. Schumacher Small Is Beautiful
• Nelleke Noordervliet Wij kunnen dit (recensie-1, recensie-2)
• Diane Coyle The Economics of Enough: How to run the economy as if the future matters
• Michael Lewis The Big Short
• John Kenneth Galbraith The Affluent Society
• John B. Taylor (Monetary policy)
• Prof.dr. Paul Frentrop Andermans geld Over de korte termijn geneigdheid van institutionele beleggers
• David Priestland Merchant, Soldier, Sage A New History Of Power
• George Möller Waardenloos banking on ethics
• Frank Knight Risk, Uncertainty, and Profit
• Xenophon Oeconomicus
• Aristotle Economics (Aristotle)
• John Kay Obliquity: Why our goals are best achieved indirectly
• Gilles Deleuze Capitalism and Schizophrenia
• Dambisa Moyo Winner Take All
• Alfred Chandler The Visible Hand
• Jason Manolopoulos Greece's 'Odious' Debt The Looting of the Hellenic Republic by the Euro, the Political Elite and the Investment Community
• Raghuram Govind Rajan Foreign Affairs
• Peter Van Der Slikke Ontmaskerd - hoe de financiële wereld echt werkt
• Paul Gilding The Great Disruption
• Johan Witteveen Soefisme en economie
• Christophor Coppes In harmonie met het Licht Universele Boodschappen Van Bijna-Doodervaringen
• Coen Teulings e.a. Europa in crisis Het Centraal Planbureau over schulden en de toekomst van de eurozone
• Frits Bolkestein De intellectuele verleiding – gevaarlijke ideeën in de politiek (recensie)
• Frederik Obermaier & Bastian Obermaier Panama Papers Die Geschichte einer weltweiten Enthüllung
• Walter Baets Wie orde zaait zal chaos oogsten
• Peter Sloterdijk: Je moet je leven veranderen
• René ten Bos Merkwaardige moraal Goed en kwaad in managementtheorie en praktijk
• Naomi Klein ‘De Shockdoctrine’
• Naomi Klein: De shockdoctrine: de opkomst van rampenkapitalisme
• Adriaan Hiele Samen rijk worden
• Walter van den Broeck Terug naar Walden
• Bob Goudzwaard Kapitalisme en vooruitgang
• E. Borgman De werking van de Heilige Geest / druk 1: in de Europese cultuur en traditie
• Jan Verplaetse Zonder vrije wil Een filosofisch essay over verantwoordelijkheid (recensie)
• Ad Broere Ending The Global Casino?
• Ad Broere Een Menselijke Economie
• Ivo ValkenburgSpirit in Finance
• Hein Klemann Nederland 1938-1948 economie en samenleving in jaren van oorlog en bezetting
• Steven Laureys The Boundaries of Consciousness
• Evert Schoorl Jean-Baptiste Say -Revolutionary, Entrepreneur, Economist
• Muel Kaptein Dienaren van het Volk: Over de macht van integriteit

Externe Links

• World Economic Forum (Davos)
• Me Judice Economen in debat
• Dirk-Jan van Baar Onno Ruding over het Griekse schuldendrama (11 juni, 2011)
• RABOBANK GROTE OPLICHTER EN DE ELITE WEET VEEL MEER (15 augustus 2014)
• De Rabobank heeft dinsdag een schikking van 774 miljoen euro met toezichthouders getroffen voor de manipulatie van de zogeheten Libor-rente.
• Libor & Euribor
• Erik de Vlieger: 'Ook de Rabobank is niet het braafste jongetje van de klas' (FGH)
• Kalff: zelfreinigend vermogen banken te gering (26 augustus 2013)
• Legal Houdini INDELING LITERATUUR EN WEBSITES CREDIT CRISIS (11 augustus 2009)
• Teun Gautier 'Handjevol partijleden verdeelt de beste banen'
• Fiduciair geld
• Doorsluisroutes bieden forse belastingverlaging voor multinationals (Maarten van ’t Riet en Arjan Lejour Centraal Planbureau 14 november 2014)
• Zo werd Nederland het grootste belastingparadijs voor Amerikaanse multinationals (Jesse Frederik 1 juni 2017)
• PvdA-ers tegen neoliberaal beleid van het kabinet (Maarten van den Heuvel 9 april 2015)
• Bram Mellink Politici zonder partij. Sociale zekerheid en de geboorte van het neoliberalisme in Nederland (1945-1958)
• 2. Zekerheid en kansen in een nieuwe economie (Regeerakkoord 2017)
• 2.4 Economie, innovatiebeleid en vestigingsklimaat
• Verruiming monetair beleid is niet hetzelfde als geld bijdrukken
• Het neoliberalisme is een links spookbeeld (Patrick van Schie en Paul Kalma Volkskrant 1 maart 2014)
• Het ontzielde midden Hoe de gevestigde politiek de democratie uitholt (Paul Kalma De Groene Amsterdammer 31 oktober 2012)
• Beloften die schuld maken (Marcel van Dam Volkskrant 25 februari 2010)
• Global Alliance for Banking on Values (GABV)
• Moral economy
• Ethical banking
• Bankiers leven in een amoreel universum (Joris Luyendijk NRC 11 april 2015)
• Joris Luyendijk Het brein van de bankier: op zoek in de Londense City (Tegenlicht 1 januari 2013)
• Cash geld wordt verboden om het ‘piramidespel’ van banken en staat op te lossen (Iloa Beaard 9 juni 2016)
• ECB, banken en staten bezig met piramidespel (Harry Geels Telegraaf 9 oktober 2013)
• Van piramidespel naar sociaal financieel systeem (interview Dirk Bezemer 2 april 2013)
• Geld: het is een piramidesysteem (Henk Mutsaers)
• Schijnwelvaart (Professor dr. Luc Soete, directeur van UNU-MERIT)
• Schijnwelvaart (Reformatorisch Dagblad 28 maart 1979)
• Marten Toonder, De Bovenbazen in sociologisch perspectief (Piet Ransijn Civis Mundi Digitaal #43 februari 2017)
• Marten Toonder De Bovenbazen
• Marten Toonder De geweldige wiswassen
• Filosofisch scepticisme
• Münchhausen trilemma
• Economic equilibrium
• Waarom iedereen Piketty moet lezen (Esther Bijlo Trouw 29 oktober 2014)
• Ton van Schaik Verbreed discussie over Piketty's boek naar belasten van winst (16 juni 2014)
• Mondiale valutaoorlogen
• Valuta Oorlog – deel 1
• Valuta Oorlog
• International political economy
• Society for Economic Anthropology
• Economic anthropology
• De financieel-economische crisis en de samenleving (21minuten.nl)
• Category: Business economics
• New International Economic Order (Ervin Laszlo)
• Group of Thirty (G30, is an international body of leading financiers and academics)
• Peterson Institute for International Economics
• Oratie Jeroen Smit: ‘Waakhond van de democratie moet wakker worden’
• ICIJ The International Consortium of Investigative Journalists
• Ancient economic thought
• Categorie: Economische geschiedenis
• NCDO is het Nederlandse kennis- en adviescentrum voor burgerschap en internationale samenwerking.
• Categorie: Geschiedenis van het economisch denken
• Economische kringloop
• Algemene economie = Economische structuur tussen Micro-economie en Macro-economie
• Introduction to Economics and Microeconomic Theory
• What Is the Relationship between Micro-economics and Business?
• Category: New economy
• New economy
• Categorie: Economie
• Categorie: Economisch proces
• Categorie: Micro-economie
• Keynesianisme
• Conjunctuur (Laagconjunctuur en Hoogconjunctuur
• Gedragseconomie
• Banencarrousel in Brussel: banden tussen EU-commissarissen en bedrijven blijken erg nauw (28 oktober 2015)
• PvdA-top versterkt grip door banencarrousel (Thijs Niemantsverdriet 4 november 2015)
• Banencarrousel aan de gang bij VVD (24 maart 2015)
• Draaideurpoliticus Teeven en de bende bij de VVD (Kee en Van Jole bespreken de liberale puinhopen 25 maart 2015)
• Draaideurpolitici (Seger Weehuizen Beter Onderwijs Nederland)
• Ewald Engelen De „beleidsmatige lulkoek” in Nederland
• Ewald Engelen
• Follow the Money (Eric Smit)
• Category: Economic growth
• Kategorie: Produktionsfunktion
• Diminishing returns (Ertragsgesetz)
• Draghi verrast vriend en vijand (23 januari 2015)
• De vijf grootste knelpunten van de eurozone (26 december 2014)
• Tikkende tijdbom: de wereld bouwt steeds meer schuld op (29 september 2014)
• Kun je wel uit deze crisis groeien? (discussie over dit thema juli 2012)
• DE GROOTSTE ZWENDEL VAN DE EEUW (11 juni 2012)
• Genua, Global Village van antikapitalistisch verzet (zomer 2001)
• Adam Smith’s Ethics: The Ethics of a Free Society
• Adam-Smith-Problem (Umschwungstheorie)
• Economists’ Club
• Shadow banking system
• MACHT BANKENLOBBY BROKKELT VERDER AF
• Polderparade 2014 veertig hedendaagse Nederlandse en Belgische economen
• Financieel-industrieel complex De steeds snellere veramerikanisering van Nederland. (1 maart 2015)
• Bestaat er in de VS een financieel-politiek complex? (13 april 2009)
• The Military-Financial-Industrial Complex
• Beware the Financial-Industrial Complex (9 september 2010)
• ‘Financial infotainment industrial complex’
• G20: Een teleurstellende uitkomst voor zowel Noord als Zuid (18 mei 2009)
• De beurskrach van 1987
• Wolfgang Schäuble: de gevaarlijkste man van Europa
• Stichting Ons Geld
• Virtuele gemeenschap
• Internetzeepbel (Dot-com bubble)
• Er is een alternatief voor de macht van grote bedrijven en marktfundamentalisme (George Monbiot)
• Trickle-down economics (Matthew effect)
• Reaganomics or laissez-faire & Trickle up effect
• Carin Citroen Rentmeesterschap van de wereld (verjaardagsboodschap van Annie Besant in 1923)
• Nieuwe campagne Triodos breekt oude denkbeelden
• 'We lenen heel veel, maar wat levert het op?' (interview Dirk Bezemer Volkskrant 10 juni 2015)
• Complementary currency (Bernard Lietaer)
• Circular Economy (Chaostheorie)
• Finance Watch
• Europa speelt eensgezind niets klaar tegen VS
• Jawel, 9 miljard boete betaalt Franse bank BNP aan Amerikanen
• Miljardenboete Deutsche Bank voor rol Libor-affaire (2,3 miljard euro wegens manipuleren rentetarieven)
• Rens van Tilburg houdt zich als senior onderzoeker bij SOMO (Stichting Onderzoek Multinationale Ondernemingen) bezig met de hervorming van de financiële sector.
• Institute for New Economic Thinking
• Muel Kaptein Appèl tegen corruptie is geen bedrijfseconomisch sommetje (Civis MUndi 27 juni 2014)
• DIKW model van Data naar informatie, naar Kennis, naar Wijsheid.
• W. Edwards Deming ("Plan-Do-Check-Act" cycle)
• Rutger Bregman 'Laat het onbehagen ons motiveren tot idealisme' (Volkskrant 28 maart 2013)
• Rutger Bregman: 'Ik zoek slechts naar een remedie tegen de verlammende angst om fouten te maken' (Volkskrant 4 november 2012)
• C.K. Prahalad Bottom of the Pyramid framework
• ONEWORLD (Nr. 3 april 2015 bevat een interview met Stuart Hart 'Geen groei? Dat is absurd')
• Seminar met prof. Stuart Hart ‘Reinventing business models for sustainable value creation’
• Club van Boedapest
• Greenpease
• Ploumen: 'Hier wordt iedereen beter van!' (Volkskrant 2 maart 2014)
• Ploumen gooit kennis en kunde ontwikkelingswerk over de schutting (Volkskrant 6 maart 2014)
• Gerard Reijn Ontwikkelingshulp levert vele duizenden banen op (Volkskrant 4 juli 2014)
• Boekpresentatie: Het digitale proletariaat (Hans Schnitzler)
• De misvattingen van Hans Schnitzler
• Chris van de Wetering Strategisch leiderschap, Centre for Public Leadership (CPL)
• Geoff Mann COLLET TI ON THE CREDIT CRUNCH (p. 122: ‘In order to grasp today’s capitalism we need financial analysis, but the phenomenon of financialization sucks oxygen from the atmosphere’)
• Lodewijk Pessers Tijd om het vrije woord echt te gaan vertrouwen (dubbele moraal)
• Herman Wijffels Het Kerstvermoeden (4 januari 2015)
• Wijffels onderzoekt splitsing banken in een spaarbank en een zakelijke bank (3 september 2012)
• Realpolitik
• Race to the bottom
• Klaas Knot wil hypotheekrenteaftrek verder killen (31 december 2014)
• Alen Beattie, Clive Crook De dubieuze pretenties van 'het boek van 2014' (31 december 2014)
• Jonathan Holslag Is Europese smaak, kwaliteit en vreugde het antwoord op de wereldwijde economische concurrentiestrijd?
• Interaction between monetary and fiscal policies
• WTK-complex (Max Wildiers)
• Top-down and bottom-up design
• Tweespraak tussen Tomáš Sedláček en Joseph Vogl over economie, ethiek, religie en literatuur (Debat)
• Quantitative easing
• Falende toezicht van accountants
• Stress test (financial)
• Overheidsfalen
• Multiplier (economics)
• Multipliereffect
• Complex multiplier
• Multiplier uncertainty
• Brain–computer interface
• Big Mac-index
• E-cultuur
• Smartphone
• iPhone
• Wet van Say (Jean-Baptiste Say)
• Europese staatsschuldencrisis
• Kwantitatieve versoepeling (kwantitatieve geldveruimming)
• Access & Economic Partnership Agreements
• Financial repression
• Bezuinigen
• Jo Horn Aandacht gewenst voor integriteitsbeleid Voorkomen is beter dan genezen: tien tips
• Esther Janssen Corruptie; een kwestie van overleven?! Waar begint corruptie en waar eindigt het?
• Frans Doorman Crisis en economie: hoe de economische wetenschap de aanpak van onze maatschappelijke problemen belemmert - Economische stagnatie vs. technologische ontwikkeling (Civis Mundi 27 juni 2013)
• Bas Jacobs Europese leiders moeten per direct beginnen met de schoonmaak van de Europese bankensector.
• Carlota Perez (expert on technology and socio-economic development most famous for her concept of Techno-Economic Paradigm Shifts)
• Homo economicus
• Bas Jacobs Master Program Policy Economics
• Kredietcrisis versus Schuldencrisis
• Paranoid schizophrenia
• Sustainable Finance Lab Utrecht
• Economic history of the Netherlands (1500–1815)
• H.J. Witteveen website
• The new economics foundation
• David Stockman How Crony Capitalism Corrupts the Free Market, We've Been Lied To, Robbed, And Mislead
• Paul V McDowell Economic Anthropology, including production systems, property arrangements, exchange typology, and substantivism versus formalism (Avner Offer - Complementary Currencies - Economy of Regard)
• Economic stability
• Bail-out (Wirtschaft)
• Bailout (economie)
• Zalmnorm
• Complementary currency
• Norm of reciprocity (Avner Offer)
• Gift economy (Avner Offer)
• Gift economy (Non-market economics)
• Gift economy
• Reciprocity (cultural anthropology)
• Economic anthropology
• Ann Margaret Cabuenas Why do people help
• Wolfgang Münchau 'Jeroen Dijsselbloem, je wordt bedankt' (Volkskrant 29 maart 2013)
• Amerikaans economisch reddingsplan 2008
• Category: Offshore finance
• List of offshore financial centres
• Offshore financial centre
• Belastingontwijking en Belastingfraude
• Weekers: Nederland geen belastingparadijs
• Martijn van der Kroon Nederland: Fiscaal vestigingsklimaat vs. belastingparadijs
• Belastingparadijs (De OESO-landen zien dit vaak met lede ogen aan.)
• Definitie belastingparadijs (OESO)
• OESO lijsten van belastingparadijzen
• Small open economy
• Economies of scale
• Economic geography
• Finance and services (United Kingdom)
• Absolute advantage (economy)
• Budget sequestration
• 2013_Sequestration
• Categorie:Denktank
• Category:Cultural economics
• Arjo Klamer (cultureel econoom)
• Cognitive-cultural economy
• Ease of doing business index (NL gezakt van 28 naar plaats 31)
• Amartya Sen
• Arvind Subramanian
• Thilo Sarrazin
• Positive economics (as opposed to Normative economics)
• Recession shapes
• Leverage (finance)
• Special purpose vehicle
• Leverage
• Joseph Schumpeter Creative destruction
• William Mathews SJ Euro Lessons in Context
• Ignacio Ramonet (Fifth power)
• Raymond van de wiel Geldsector is gebaat bij een permanente crisis vanwege het nieuwe verschijnsel van de ‘financialisering’ (Volkskrant 5 december 2011)
• Solidarity economy
• Hein A. M. Klemann 'Waarom zo bang voor het einde van de euro?' (Volkskrant 19 november 2011)
• Marc Peeperkorn, Xander van Uffelen De eurocrisis levert de schatkist juist 7,5 miljard op (Volkskrant 12 november 2011)
• Goldman Sachs conquers Europe What price the new democracy?
• Marc Peeperkorn Rekenkamer EU: toezicht noodfonds slecht (Volkskrant 11 november 2011)
• In gesprek met Hein A.M. Klemann ‘Ik geloof niet dat de economische geschiedenis de geschiedenis bepaalt.’
• Gyuri Vergouw De schuld van economen aan de crisis (26 september 2011)
• Rudo de Ruijter Van staatsschulden naar staatsgulden
• Business cycle (Conjunctuurcyclus)
• Kuznets swing
• Redactie 'Grieks faillissement kost Nederland 80 miljard' (Volkskrant 19 september 2011)
• Jan Verplaetse Ethiek - Praktische filosofie Leven zonder schuld en verantwoordelijkheid
• Frank Roels DE VRIJE WIL BESTAAT NIET. EN WAT DAN NOG? Een vrijzinnige visie
• Vrije wil
• E.P.N.M. (Erik) Borgman
• Derde Weg [Third Way (centrism)]
• Henk Steenhuis Intellectuelen zijn blind, 19 juni 2010 (Frits Bolkestein)
• Peter Vanden Houte Reflecties over reflexiviteit (George Soros)
• Gao Xiqing
• Lee Kuan Yew
• Mohamed A. El-Erian
• Harrie Bosman Markten en hun reflexiviteit (George Soros)
• Freddy Van den Spiegel “Economische chaos op komst”
• Jude Currivan ENOUGH IS ENOUGH! An Urgent Call to Prevent the Financial System from Destroying Democracy (May 12, 2011)
• Harrie Verbon Voor tandeloze Unie zijn Grieken niet bang (Volkskrant 16 mei 2011)
• Peter van Dalen/René Tissen Landen moeten failliet kunnen gaan (Volkskrant 28 april 2011)
• Walter Baets Wie orde zaait zal chaos oogsten Waarom alle wegen naar Rome leiden
• Walter Baets Complexity, Innovation, Knowledge and Learning
• Dennis de Jong Grieken de euro uit en banken splitsen
• Financial Stability Board
• Consumerism
• Financial crisis
• Rationele keuzetheorie Engelse versie
• Robert B. Cialdini Schaarste
• Jan Marijnissen In gesprek met Marcel van Dam
• Brief van Bussemaker aan de Kamer over Meavita Nederland
• L. Bovenberg en C.N. Teulings CPB Discussion Paper Rhineland exit
• CPB Economie en Geluk
• CPB great moderation ('grote matiging')
• Zelfverrijking
• Overheid moet zelfverrijking topmanagers hard aanpakken
• Kok riep nooit 'exhibitionistische zelfverrijking'
• Inkomen oud-premier Kok steeg met 18 procent
• Wim Kok verlaat ING €306.000 rijker
• Wim Kok niet meer geloofwaardig als sociaal democraat
• Specialisten: exhibitionistische zelfverrijking
• Loon van deel specialisten stijgt explosief
• The Economist Engelse versie
• Hans Schenk
• Gouden kalf (Hebreeuwse Bijbel)
• R. Brinkman Het Gouden Kalf
• Erik Borgman
• Business as usual
• Autoriteit Financiële Markten
• Money creation
• Fractional-reserve banking
• Willem Middelkoop legt uit hoe Fractional Reserve Banking werkt
• Criticism of fractional-reserve banking
• Basel III
• Basel II
• Basel I
• Actuaris
• Tulpenmanie
• Nouriel Roubini
• Holland Financial Centre
• Centrale bank
• Binnenlands betalingsverkeer (Nederland)
• Grensoverschrijdend betalingsverkeer
• Renminbi
• Olli Rehn
• Occupy Wall Street
• 15 mei-beweging Indignados
• Occupy: Corruptie door Michel van Hulten | TU Delft
• Majoreren
• Globish (Nerriere)
• Paul Hellyer Mondiaal bedrog, mondiale hoop
• Michael Burry
• 1 euro coins
• Private equity
• Hedgefonds
• Economic equilibrium
• Mercantilisme

<< vorige | volgende >>

Deze pagina werd sedert 16 dec. 2007 keer bekeken.