Het nieuwe leren (Meta-Leren)

---

Groupthink (Spiegelsymmetrie, Ethica, Navelstaren)

Zo'n 350 jaar geleden was de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden de machtigste staat in de wereld met de sterkste vloot en een bloeiende handel tot in alle uithoeken van de wereld. Die tijd bracht voort. Constantijn (1596-1687) was dichter en diplomaat. Als secretaris van de stadhouders van Oranje was hij een van de architecten van de groei en bloei van de Republiek. Zijn briljante zoon Christiaan (1629-1695) ontwikkelde zich tot een groot wetenschapper, bedreven in wiskunde, natuurkunde en sterrenkunde.

Profiel: Emil Cioran
Het zwaartepunt van het onzinnige (Jan Postma De groene Amsterdammer, 17 november 2022, p. 46-51):
Zijn diepe ontgoocheling over de wereld wist de Roemeens-Franse filosoof Emil Cioran om te zetten in een oeuvre waarvan ieder boek als ‘een uitgestelde zelfmoord’ geldt. Hem lezen werkt louterend.
Cioran vond dat we alleen boeken zouden moeten schrijven om de dingen te zeggen die we niemand durven toe te vertrouwen. Wat durfde hij niemand toe te vertrouwen? Hoe diep hij geloofde dat alles ijdel en vergeefs is, denk ik, en hoe vrij ons dat maakt. Zijn oeuvre is het enige in de geschiedenis van de literatuur dat geen bouwwerk is maar een schroothoop. En zo het enige geloofwaardige monument voor een betekenisloze wereld.

Emil Cioran: The anti-philosopher of life and death (Karl White):
Does philosophy fail in the face of death? Karl White turns to the Romanian philosopher Emil Cioran’s life-long meditation on birth, existence and annihilation, asking whether philosophy can save us from the despair of our final hour or whether its limits lie at the very edge of our own mortality.

Xi tegen Poetin: ‘Er komt verandering zoals we in geen 100 jaar tijd hebben gezien’ (Buitenlandredactie %redeAD 22 maart 2022):
Het is volgens verscheidene media een boodschap niet alleen voor zijn gastheer Poetin, maar ook aan het Westen.
Poetin ziet in de oorlog in Oekraïne ook een strijd tegen de vermeende pogingen van de VS dat land als een vazalstaat in te lijven in het westerse blok.
Uraniumdeeltjes kunnen blijven stralen en veroorzaken dan op plaatsen waar de munitie werd ingezet langere tijd afwijkingen bij geboortes, kanker en andere gezondheidsproblemen. ,,Het lijkt erop dat het Westen tegen Rusland wil vechten tot de laatste Oekraïner”, aldus een boze Poetin. Volgens de Britse regering is de munitie geen nucleaire escalatie, enkel een wapen voor de verdediging van Oekraïne.

Staat de wereld een Koude Oorlog te wachten tussen China en de VS? Zelfs een ‘Hete’ valt niet uit te sluiten (Joseph S. Nye ''de Volkskrant 16 maart 2023, p. 27-28):
De verhouding tussen de VS en China staat onder druk sinds het incident met de spionageballon. Toch hebben beide grootmachten er alle belang bij afspraken te maken over hun onderlinge concurrentiepositie.
Als China afziet van een invasie en slechts zou proberen Taiwan tot gehoorzaamheid te dwingen via een blokkade, of door een eiland voor de kust in te nemen, zou één enkele botsing met schepen of vliegtuigen al snel kunnen leiden tot een bredere escalatie. Indien de VS zouden reageren door bijvoorbeeld Chinese tegoeden te bevriezen of door de inzet van ‘Trading with the Enemy Act’ (een wet die de Amerikaanse president de mogelijkheid biedt handel te verbieden), kunnen de twee landen snel afglijden naar een echte Koude Oorlog – of zelfs een Hete.
Bonus
De voormalige Australische premier Kevin Rudd heeft betoogd dat het Westen niet moet streven naar een totale overwinning op China. De verstandigste strategie is om de concurrentie met het land in goede banen te leiden en China niet te demoniseren. Als China op de lange termijn ten goede keert, is dat een bonus in een tijd van zowel traditionele als economische en ecologische afhankelijkheid.

China pakt hoofdrol op het wereldtoneel met deal in Midden-Oosten (Gijs Moes Trouw 14 maart 2023):
Een akkoord tussen Saudi-Arabië en Iran laat zien dat China een wereldmacht is. En dit lijkt nog maar het begin van de nieuwe Chinese rol in de internationale betrekkingen. Geen Nobelprijs voor de Vrede
Waar het Midden-Oosten decennialang gold als een achtertuin van de Verenigde Staten, die daar als bondgenoot van Israël, Saudi-Arabië en verschillende golfstaten de dienst uitmaakten, is het nu China dat een einde maakt aan een van de langst slepende vijandschappen in de regio. Een voorlopig einde, want zoals bij alle akkoorden in het Midden-Oosten zal de tijd leren hoe houdbaar dit is.
Xi en Poetin gaan elkaar weer ontmoeten
Het Saudisch-Iraanse akkoord lijkt een opstapje naar meer Chinese initiatieven in de internationale betrekkingen. Mogelijk krijgt dit volgende week al een vervolg, als Xi naar Moskou reist – als, want de aankondiging van persbureau Reuters, op basis van anonieme bronnen, is nog nergens bevestigd. Volgens de Amerikaanse krant The Washington Post zal Xi daarna ook telefonisch overleggen met de Oekraïense president Zelensky.

Op agriport A7 Wat er gebeurt als Hollandse grond ten prooi valt aan goedkope Amerikaanse dromen (Toine Heijmans de Volkskrant 16 maart 2023, p. 14):
Agriport A7 ligt als een meteoriet in het landschap en heeft officiële plaatsnaamborden, ook al is het particulier bezit. Duizend hectare ex-landbouwgrond ontwikkeld door familiebedrijf Hiemstra dat ooit begon in aardappelen.
‘We gaan van kans naar kans’, zei Anton Hiemstra daarover in de Volkskrant.

Vrees voor crisis door onrust over Credit Suisse (Daan Andersen en Daan Ballegeer de Volkskrant 16 maart 2023, p. 13):
De Zwitserse systeembank Credit Suisse raakte woensdag zwaar in de problemen. Dat leidde wereldwijd tot onrust op de financiële markten.
Sinds de val van de Amerikaanse Silicon Valley Bank groeit de vrees voor een sneeuwbaleffect. Zowel ING als ABN Amro sloot bijna 10 procent lager.
Sneeuwbaleffect
Hoewel de problemen bij Credit Suisse strikt genomen losstaan van die in de Amerikaanse bancaire sector, zorgde die laatste ontwikkeling voor zoveel nervositeit dat ook het vertrouwen in Europese financiële instellingen afbrokkelt. Daardoor worden investeerders en spaarders impulsiever, en dat vreet aan de stabiliteit van het financiële systeem. Dit creëert het gevaar van een sneeuwbaleffect.
De prijs van een dergelijke credit default swap voor Credit Suisse is achttien keer zo hoog als een soortgelijke verzekering van beleggingen in concurrent UBS.
Overigens profiteert die laatste vooralsnog van de crisis bij Credit Suisse. ‘De afgelopen dagen hebben we (kapitaal) zien binnenvloeien’, zei voormalig ING-topman Ralph Hamers, nu ceo van UBS.

Problemen bij Credit Suisse: ‘Iedereen is bezorgd’ (Jurriaan Nolles, Cyril Rosman AD 15 maart 2023):
Grote problemen bij de Zwitserse ‘systeembank’ Credit Suisse zorgen voor veel onrust op de financiële markten. De Europese Centrale Bank heeft uit voorzorg banken in de eurozone gevraagd hoeveel geld ze hebben uitstaan bij de Zwitsers.

Politiebonden halen vernietigend uit naar Yesilgöz (Sebastiaan Quekel AD 15 maart 2023):
Bij grote en gevaarlijke operaties komen de levens van politiemensen onnodig in gevaar door ‘het al jaren haperende’ communicatiesysteem. De korpsleiding en het ministerie van Veiligheid en Justitie zijn al langere tijd op de hoogte van deze problemen maar grijpen niet in, schrijven de vier politiebonden in een brief aan korpschef Henk van Essen en veiligheidsminister Dilan Yesilgöz. De bonden zijn het spuugzat en dienen een officiële klacht in bij de Arbeidsinspectie.

Wat de BBB onschuldig presenteert is giftige scepsis in een kwetsbaar democratisch systeem (Marcia Luyten de Volkskrant 14 maart 2023, p. 2):
Maar niet alles is spel. De agribusiness heeft grote belangen bij de status quo. Dus voedt ze boerenprotestbewegingen om stikstofmaatregelen te saboteren. In Overijssel trok de actiegroep VollGass met een geolied apparaat langs de weilanden aan grote wegen. Met een machine werd een gat geboord, daarin een paal met de omgekeerde vlag, gat dicht en daar wapperde het blauwwitrood. De boeren werd niks gevraagd, het was ‘ja, tenzij’, vertelde Tubantia-journalist Leo van Raaij op Radio 1. De enige boer die bezwaar maakte, moest lang praten om VollGass van zijn land te weren. De provinciale weg tussen Lochem en Goor is 16 kilometer lang een allee van boerenvlaggen.

Het is toch om je ogen uit je kop te schamen als je dit leest over jezelf of je man? (Angela de Jong black%13 maart 2023):
Appje van een collega zaterdagmorgen. ‘Eén ding dat je gisteravond bij Jinek zei over de onthullingen over NOS Sport, vond ik raar. Je zei ‘arme Tom en arme Janke’, terwijl ik juist dacht: arm slachtoffer’.

Oud-minister Ben Bot smult van afgang van 'leugens strooiende’ Lavrov (Bob van Huët AD 5 maart 2023):
De video van het publiekelijk uitlachen van Sergej Lavrov is viraal gegaan. En dat is maar goed ook, vindt Ben Bot die in zijn lange carrière regelmatig met oud-collega Lavrov te maken had.
Een ziedende Lavrov riep destijds de Nederlandse ambassadeur in Moskou op het matje vanwege de vermeende ‘lasterlijke uitspraken’ van Bot. ,,Wat er nu in India is gebeurd raakt hem persoonlijk”, denkt Bot. ,,Het is een ijdele man met een enorm ego. Als minister van Buitenlandse Zaken staat hij nu toch voor de wereld te kijk. Zijn verhaal is doorgeprikt waar hij zelf bij zat en iedereen smult ervan, heel pijnlijk. Want net als heel veel mensen erger ik me groen en geel aan die propaganda van Russische kant en die permanente verdraaiing van de feiten. Dat hij niet het minste beetje begrip kan tonen voor vreselijke toestanden in Oekraïne, dat doet Rusland geen goed en Lavrov zeker niet.”

Rutte zoekt nieuwe vrienden (Natalie Righten de Volkskrant 23 juni 2017 p. 6-7):
Met het vertrek van de Britten verliest Nederland een natuurlijke bondgenoot binnen de EU. Een waar diplomatiek offensief moet voorkomen dat Parijs en Berlijn straks over Den Haag heen walsen.
De Britse en Nederlandse ideeën over Europese defensie, de begroting, maar ook vrijhandel, de interne markt en regeldruk vanuit Brussel lagen de afgelopen 25 jaar nooit ver uiteen. In bijna alle belangrijke dossiers - behalve de euro, want die wilden de Britten niet - trokken de twee landen samen op. Oud-minister en oud-diplomaat Ben Bot: Als iets je niet beviel, dan kreeg je de Britten mee, omdat het hen meestal ook niet beviel.'
Maar daar komt nu een einde aan. Als een beetje vaart wordt gemaakt, zitten de Britten vanaf maart 2019 niet meer in de EU. En net zoals bij een baan opzeggen geldt: wie eenmaal zegt dat hij weg gaat, is al een beetje weg.

Russische minister legt op G20 invasie Oekraïne uit, en wordt uitgelachen door de zaal (Bob van Huët AD 4 maart 2023):
De Russische minister van Buitenlandse Zaken, Sergej Lavrov, beleefde een pijnlijk moment op een conferentie in de marge van afgesloten G20-top in India. Hij werd door de zaal ronduit uitgelachen toen hij ging uitleggen wie de oorlog in Oekraïne was begonnen.

Oorlog in Oekraïne verdeelt G20-landen, geen slotverklaring (Anne ter Rele Trouw 2 maart 2023):
De G20-bijeenkomst in New Delhi heeft niet geleid tot een gezamenlijke slotverklaring door oplopende spanningen rondom de oorlog in Oekraïne.
Minister Hoekstra
Ook de Nederlandse buitenlandminister Wopke Hoekstra sprak zich in India fel uit over de oorlog. Zo ondersteunde hij de Amerikaanse roep om steun aan Oekraïne te blijven geven. “Want alleen als Oekraïne succesvol is op het strijdveld, kan het succesvol zijn aan de onderhandelingstafel”, zei hij in New Delhi.

Eigen parochie eerst (Gijs Beukers de Volkskrant 17 maart 2021 p. V7):
Ooit adviseerde de hoofdredacteur van de katholieke Volkskrant de lezers op de KVP te stemmen. Die tijden zijn voorbij. Maar waarom geven kranten geen stemadvies meer?
Als de katholieke beginselen worden losgelaten, ‘komt ons hele eigen organisatieleven op losse schroeven te staan’, schreef de Volkskrant op 13 juni 1956, de dag van de Tweede Kamerverkiezingen, in een hoofdredactioneel commentaar. Dat eigen organisatieleven gold ‘als bron van inspiratie en kracht om het Evangelie, met zijn erbarming voor het zwakke en het behoeftige, ook in deze wereld waar te maken’.
Zo'n homogeen lezerspubliek was in de jaren zestig gebruikelijker dan nu. De invloed van stemadviezen was daardoor beperkt, zegt Bart Brouwers. ‘Alle Volkskrant-lezers stemden al KVP. De krant preekte dus voor eigen parochie. Een stemadvies versterkte het clubgevoel, maar leverde weinig stemmen op.’ Die stemmen waren de KVP in 1956 goed van pas gekomen. De partij behaalde 49 zetels, maar Carl Romme werd geen minister-president. Die functie kreeg Willem Drees, wiens PvdA er 50 behaalde.

Ik ben een product van het Rijke Roomse leven. Om dit te illustreren, mijn oma had een stapel, ca. 20 ingebonden exemplaren van de Katholieke Illustratie (1867-1967). Uit de erfenis zijn drie delen in mijn bezit, 1914/15, 1918/19 en 1922/23.
In mijn jeugd zat ik op zondag vaak naast de oud hoofdredacteur van de Volkskrant professor Romme in de kerk. In het kader van een heitje voor een karweitje heb ik de schoenen van Carl Romme mogen poetsen. Baden Powell was in die tijd het boegbeeld van de padvinderij. Maar toen ik vijftien werd verruilde ik de verkennerij voor de sportschool van Nauwelaerts de Agé in Bloemendaal en was Anton Geesink mijn idool, die ik in de sportschool regelmatig heb zien trainen.

‘Samenzwering in de Alpen’ Hoe de Great Reset een wereldwijd complot werd (Peter Giesen de Volkskrant 15 januari 2023, p. 13-15):
In vooral extreem-rechtse kringen zingen verhalen rond dat de mondiale elite bezig is door middel van totale werelddominantie haar ultralinkse ideeën door te drukken. De grootste boosdoener: het World Economic Forum in Davos. Laat dat nou vandaag weer beginnen.
In totaal worden 2.700 zakenmensen, bankiers, academici, bewindslieden, regeringsleiders en vertegenwoordigers van ngo’s verwacht. Er is ook een stevige Nederlandse delegatie. Premier Mark Rutte is er woensdag en donderdag. Ook de ministers Kaag (Financiën), Hoekstra (Buitenlandse Zaken), Ollongren (Defensie) Van Gennip (Sociale Zaken) en Schreinemacher (Buitenlandse Handel) bezoeken het bergdorp, naast DNB-president Klaas Knot en vicevoorzitter Frans Timmermans van de Europese Commissie. Vanuit het bedrijfsleven staan de topmannen van onder meer ING, ABN Amro, Philips, Heineken, DSM en Rabobank op de deelnemerslijst.

‘Openlijke steun voor Civitas Christiana levert je een stevig gesprek met de bisschop op’ (Chiel de Groot Trouw 1 maart 2023):
De ultraconservatieve stichting Civitas Christiana komt vaak in het nieuws en beroept zich op de rooms-katholieke leer. Maar hoeveel invloed hebben ze eigenlijk binnen de Nederlandse katholieke kerk?

Een beetje de boeren ‘bashen’? Nee, deze laat Edith Schippers even aan zich voorbijgaan (Frank Heinen de Volkskrant 1 maart 2023, p. 2):
Bij een stelling over stikstof verschoot Schippers’ lampje niet van kleur, zij vond de stelling ‘te polariserend’. Een beetje de boeren ‘bashen’, nee, daar deed ze niet aan mee, dank u beleefd. Ondanks aandringen van de gastheer liet ze deze even aan zich voorbijgaan.
‘We kunnen het niet aan’, zei Schippers over de verwachte aantallen nieuwe asielzoekers.
Oftewel: deze laten we even aan ons voorbijgaan.

Is belastingontwijking topsporters te vergoelijken? (Peter de Waard de Volkskrant 1 maart 2023, p. 23):
Ook sporters behoren in eigen land belasting te betalen. En anders zouden ze moeten worden uitgesloten van internationale wedstrijden. Drie maanden in Monaco wonen om niets aan de gemeenschap af te geven is minstens even kwalijk als toevallig te zijn geboren in een land dat tot pariastaat is uitgeroepen.
Topsporters zijn financieel gezien geen haar beter of slechter dan de haaien van de financiële wereld.

Een fout toegeven heft de schuld op, schaamte moet je overwinnen (Marcia Luyten de Volkskrant 28 februari 2023, p. 2):
Een fundamenteel onderscheid tussen schuldcultuur en schaamtecultuur werd door de Amerikaanse sociologe Ruth Benedict gemaakt. Grof gezegd is in westerse landen de schuldcultuur dominant. Daardoor voelt degene die een norm overtreedt, zich persoonlijk schuldig. De fout toegeven, de waarheid spreken (vooral dat!) en de fout herstellen, heft de schuld op.

Opgestuwd (Arno Haijtema de Volkskrant 28 februari 2023, p. V2):
Was het ijdelheid van Twan Huys dat hij zijn journalistieke taak ontsteeg?
Was hij in de dagen dat een jaar oorlog in Oekraïne werd herdacht bedwelmd door euforie, in het centrum van het wereldnieuws? Was het het charisma van de Oekraïense president Zelensky, die Huys tegenover zich zag zitten op het podium? Was het ijdelheid? Of was het, nog waarschijnlijker, een combinatie van die factoren?

In Landgraaf
De ereconsul van Rusland heeft een nieuw adresje gevonden in Limburg (Ana van Es de Volkskrant 28 februari 2023, p. 12):
U als lezer kent Van Vloten: een collega-columnist schreef al eens eerder over hem. Constantijn van Vloten, een geslaagde zakenman, in Rusland actief in de catering voor paleizen en bij museum de Hermitage in Sint-Petersburg, is sinds 2014 consul van Rusland voor Noord-Brabant en Limburg. In de grensstreek wonen relatief veel Russen.
In Maastricht, waar zijn consulaat aanvankelijk was gevestigd, gold zoiets jarenlang, ook ver na het neerhalen van MH17, als onschuldige causerie met een boeiend rechts schelmenrandje.
Maar dat beeld kantelde toen Van Vloten vorig jaar in een interview met dagblad De Limburger de inval in de Oekraïne omschreef als ‘een vredesmissie’.

Wat gaat minister Dijkgraaf ondernemen om wantoestanden na het Fontys-debacle te voorkomen? (Aleid Truijens de Volkskrant 28 februari 2023, p. 15):
Dit moet stoppen. De overheid is verantwoordelijk voor de kwaliteit van onderwijs en voor het toezicht. In het hbo beoordelen de visitatiecommissies van de NVAO (Nederlands-Vlaamse Accreditatieorganisatie) de opleidingen. Wat vonden die eigenlijk van de Fontys-opleidingen? Het is even graven, maar op de site van de NVAO zijn de rapporten te vinden. En hé, laat nu in 2017 niemand minder dan prof. dr. F.J.R.C. Dochy, de goeroe zelve, lid zijn geweest van het visitatiepanel van de HBO-ICT van Fontys.

Onderweg naar het nieuwe leren raakte het onderwijs zoek (Mark Misérus en Irenee de Zwaan de Volkskrant 25 februari 2023, Zaterdag p. 12-14):
De invoering van een nieuwe onderwijsmethode bij hogeschool Fontys heeft een felle richtingenstrijd ontketend. De sfeer is hierdoor zo gepolariseerd geraakt, dat kritische docenten hun mond niet meer open durven te trekken. ‘Dan beland je al snel in een wij-zij-discussie.’

Moed (Arno Haijtema de Volkskrant 27 februari 2023, p. V2):
‘Verkracht aan het front’ is hartverscheurende televisie.
Na de Oekraïense actualiteit zoekt Vrancken in Bosnië naar de sporen die massaverkrachtingen tijdens de Joegoslavische oorlogen hebben nagelaten. De schattingen van het aantal slachtoffers lopen uiteen tussen de 20 en 50 duizend – schandelijk onnauwkeurig, bij gebrek aan accurate documentatie.

Als er was geluisterd, had dat jaren leed gescheeld (Kustaw Bessems interviewt Sandra Palmen de Volkskrant 25 februari 2023, Zaterdag p. 2-4):
Al in het voorjaar van 2017 waarschuwt ambtenaar Sandra Palmen voor ernstige gebreken in het toeslagensysteem. Pas in 2020 wordt haar memo openbaar. Hoe kijkt zij terug op de affaire, en op het hardnekkig negeren van haar advies?

Voormalige topambtenaren schaafden aan gevoelig rapport over memo-Palmen (Yvonne Hofs De Volkskrant 6 oktober 2021 p. 2):
Voormalige topambtenaren van de Belastingdienst en het ministerie van Financiën hebben het onderzoeksrapport van PwC over het memo-Palmen in de toeslagenaffaire op gevoelige punten bijgeschaafd. Diverse aanwijzingen dat de top in juni 2019 besefte hoe explosief het memo was, zijn in het eindrapport afgezwakt of geschrapt.

Een aardbeving zou ons wakker houden na de presentatie van het rapport gaswinning (Bert Wagendorp de Volkskrant 24 februari 2023, p. 2):
Maar het verhaal staat vast: dat gaat over de onmacht van de overheid om een op zich overzichtelijk probleem op te lossen. Het geld is er. De wil, mag je aannemen, ook. En toch lukt het niet en lijkt het meer op een georganiseerde poging duizenden mensen krankzinnig te maken dan op een efficiënte hersteloperatie. De voorzitter van het na ellenlang gesteggel herbouwde dorpshuis van Zeerijp zei het in Trouw zo: ‘Ze willen wel, maar ze krijgen het gewoon niet voor elkaar.’

Oog in oog met boze burgers, wat doe je dan als politicus? (Iva Venneman de Volkskrant 24 februari 2023, p. 8):
Toen D66-leider Sigrid Kaag zondag op haar eerste campagnedag in Diepenheim aankwam, werd ze daar door een menigte met brandende fakkels opgewacht. Wat als je als politicus op campagne dit soort intimiderend gedrag van kiezers treft, hoe kan die zich dan het beste opstellen?

Links-radicaal of rechts-radicaal, allebei menen ze dat hun nobele doel de middelen heiligt (Elma Drayer de Volkskrant 24 februari 2023, p. 25):
Wellicht had het Progressief Café zich laten inspireren door de nieuwe held van de internationale klimaatbeweging, de Zweedse activist Andreas Malm, een paar maanden geleden tijdens een bezoek aan Amsterdam nog uitvoerig geïnterviewd in deze krant. Hij schreef het boek Eco-sabotage, of hoe je een pijpleiding opblaast, vindt de klimaatbeweging tot nog toe ‘te vreedzaam’ en pleit voor een ‘agressiever’ klimaatprotest.
Interessant, evenzogoed, hoe de extremen elkaar wederom raken. Of de luitjes nu het links-radicale of het rechts-radicale gedachtengoed zijn toegedaan, allebei menen ze dat hun nobele doel de middelen heiligt. Allebei menen ze te mogen fantaseren over geweld. Tot het tegendeel blijkt ben ik zo vrij ze allebei even griezelig te vinden.

Met soep gooien alleen komen we nergens (Maartje Bakker de Volkskrant 5 november 2022, Opinie p. 22-23):
De Zweedse klimaatwetenschapper en -activist Andreas Malm vindt dat de klimaatbeweging tot nu toe te vreedzaam is geweest. Om de politieke en economische elite tot verandering te dwingen, is hardere actie nodig, betoogt hij.

De ophef moet gaan over de ‘zwendel’ van vervuilers (Jaap Tielbeke De Groene Amsterdammer 3 november oktober 2022, p. 5):
Je zou verwachten dat Andreas Malm niet vies is van provocatieve acties. De Zweedse milieuhistoricus schreef nota bene een boek met de titel How to Blow Up a Pipeline (in het Nederlands iets braver vertaald als Eco-sabotage).
‘Als je een herhaaldelijk doelwit kiest, zorg er dan voor dat het een logisch doelwit is’, zei Malm afgelopen weekend op het Brainwash-festival in Amsterdam. Als voorbeeld gaf hij de klimaatrebellen die de banden van SUV’s laten leeglopen. Ik interviewde Malm begin vorig jaar, kort na de verschijning van zijn boek, dat ik met rode oortjes las. Niet dat hij instructies gaf voor het opblazen van pijpleidingen, maar het kwam toch neer op een pleidooi voor vandalisme. Zou dat het grote publiek niet juist afschrikken? Wat ik niet had zien aankomen was hoe snel zijn ogenschijnlijk controversiële ideeën zich zouden verspreiden binnen de klimaatbeweging. Paradiso zat vol met bezorgde burgers die kwamen luisteren naar Malms adviezen over ‘how to fight in a world on fire’.

Oorlog in Oekraïne zet wereldorde op losse schroeven (Arnout Brouwers de Volkskrant 20 februari 2023, p. 8):
De wil om Oekraïne te blijven steunen stond centraal op de veiligheidsconferentie van München. Ook heerste het besef dat het Westen zijn kernwapenbeleid en zijn relaties met het Zuiden heeft verslonsd.
Kritiek op VS
China’s topdiplomaat Wang Yi herhaalt dat absolute taboe op het gebruik van kernwapens nog eens. Maar zijn charmeoffensief richting Europa, doorspekt met felle kritiek op de VS, oogst scepsis – een poging een wig te drijven tussen de bondgenoten. Alarmerend daarentegen zijn de waarschuwingen van politici uit Japan en Zuid-Korea en van Navo-chef Jens Stoltenberg dat als Rusland ‘wint’ in Oekraïne, dit een heel gevaarlijk precedent schept voor Oost-Azië. Wang Yi gaat niet in op een verzoek te bevestigen dat China de komende tijd geen militaire actie tegen Taiwan zal ondernemen.

Kan president Santokhi de rust en stabiliteit herstellen? (Sterre Lindhout de Volkskrant 20 februari 2023, p. 6-7):
De bestorming van het parlement in Suriname was onderdeel van een gecoördineerde actie, menen sommigen. Het was in elk geval een escalatie van de al langer levende onvrede: Suriname zucht onder harde financiële maatregelen en een gierende inflatie. Krijgt president Santokhi de geest weer in de fles?

Dit moet iedereen weten (Laura de Jong interviewt Maxim Februar de Volkskrant 18 februari 2023, Boeken, p. 7-9):
Digitalisering zet de rechtsstaat hevig onder druk, maar dat lijkt nergens écht door te dringen. Maxim Februari besloot er dan maar zelf een essay aan te wijden.
Doe zelf normaal is inderdaad een boek dat iedereen zou moeten lezen. Omdat het je scherper doet nadenken over de toekomst. Over digitalisering, kunstmatige intelligentie, norm en normaliteit, de democratie en de rechtsstaat. Taaie kost. Maar als iemand het helder kan verwoorden, is het Februari.
‘Pubers als Elon Musk razen door, want die zijn geld aan het verdienen, maar de volwassenen moeten nadenken: hoe kun je dit netjes doen? Hoe kom je tot beslissingen? Hoe selecteer je je data? Hoe trek je daar conclusies uit? Hoe ga je om met het feit dat bedrijven zo’n enorme macht over ons leven hebben gekregen? ‘Ik vertrouw op nadenken. Op een gegeven moment, over vijftig jaar ofzo, hebben we er greep op, maar we moeten er even doorheen, door deze .’

De pacifistische stemming in Zweden is in een klap omgeslagen (Jeroen Visser de Volkskrant 18 februari 2023, Zaterdag p. 8-9):
Zweden staat door de oorlog in Oekraïne op het punt lid te worden van de Navo. Na tweehonderd jaar militaire onafhankelijkheid, die het land buiten oorlogen hield. Het is een lastige tijd voor de vredesbeweging, zegt de Zweedse pacifist en schrijver Stina Oscarson.
Na de Koude Oorlog nam de invloed af, maar de pacifistische ideeën konden nog altijd op veel sympathie rekenen. Hoewel de oorlog heeft gezorgd voor een groeiend aantal leden voor Svenska Fred, is het volgens Oscarson een lastige tijd voor de vredesbeweging, omdat nu slechts één denkrichting wordt geaccepteerd. ‘Als je iets anders zegt, ben je een vriend van Poetin. Svenska Fred heeft de vreselijkste dingen over zich heen gekregen.’

Week van reperatie (Raoul du Pré de Volkskrant 18 februari 2023, Opinie p. 23):
Rutte IV draaide deze week drie grote hervormingen radicaal terug.
Hoewel: de Wet Handhaving Sociale Zekerheid, die deze week door minister Van Gennip werd gelanceerd, komt in de buurt. Die wet repareert niet het beleid van Rutte II, maar gaat één kabinet verder terug, tot Rutte I, toen alles nog in het teken stond van harde straffen voor iedereen die een fout maakte bij het aanvragen van een uitkering. Dat beleid werd destijds gesteund door GroenLinks, D66, VVD, SGP, ChristenUnie, CDA en PVV – allemaal partijen die nu goedkeurend toekijken hoe het kabinet het regime aanmerkelijk versoepelt. ‘Wie een uitkering aanvraagt, wordt voortaan met vertrouwen bejegend’, verwoordde Van Gennip de nieuwe tijdgeest.
Ze had het nog niet gezegd of minister De Jonge presenteerde donderdag zijn Woningwet, waarmee hij namens de Rijksoverheid de regie hoopt terug te nemen op de woningbouw in Nederland en zich tot in detail bemoeit met de ruimtelijke ordening. Mark Rutte was ook al premier toen in 2010 het ministerie van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening werd afgeschaft vanuit de overtuiging dat gemeenten, provincies en particuliere investeerders het zelf wel af konden.
‘We hadden niet moeten instemmen met dat leenstelsel’, zei het berouwvolle GroenLinks-Kamerlid Lisa Westerveld woensdag in het studiebeursdebat, woorden die zullen nagalmen in de nog komende debatten over het fraudebeleid en de Woningwet. Dat heeft iets geruststellends: stel dat volksvertegenwoordigers niet bereid zouden zijn inschattingsfouten te erkennen en het roer om te gooien.

Frictie om woningwet: VVD wil minder sociale huurwoningen (Natalie Righten de Volkskrant 18 februari 2023, p. 5):
De regeringspartijen zijn het in hoofdlijnen eens over de nieuwe woningwet, maar de VVD denkt anders over de invulling ervan. Er dreigt een conflict binnen de coalitie over de juiste uitvoering.
Het grote pijnpunt
Het probleem is volgens de VVD niet zozeer dat er überhaupt sociale huurwoningen worden gebouwd, maar dat ‘met name grote steden al veel sociale huurwoningen hebben en er in hun plannen nóg veel meer willen bijbouwen’.

Burgers – de kwetsbaarsten voorop – werden armer, maar multinationals en aandeelhouders werden heel veel rijker (Asha ten Broeke de Volkskrant 17 februari 2023, p. ):
Niet iedereen snapt waarom deze realiteit mij zo dwars zit. Sommigen zeggen: ‘Shell maakt gewoon handig gebruik van de wetten van vraag en aanbod.’ Of: ‘Het staat je toch vrij de spullen van Unilever links te laten liggen? Dat is het mooie van kapitalisme: er is concurrentie en keus voor consumenten.’
Is dat het mooie? Ik vraag het me af. Een van de grootste politieke veranderingen van de afgelopen vijftig jaar is dat we onze problemen niet meer collectief adresseren, maar als individuen, schreef George Monbiot in The Guardian. Onder invloed van de marketing van het grootkapitaal zijn we veranderd van burgers in consumenten.

Overlevenden (Hassan Bahara de Volkskrant 16 februari 2023, p. V2):
De moeders die heen en weer wiegen, kermend van verdriet: dat zijn de beelden die bijblijven.
Op Twitter circuleerde onlangs een oproep om de Usar-leden na hun terugkeer naar Nederland op Schiphol met een erehaag te ontvangen. Ik weet niet of deze bescheiden en plichtsgetrouwe mannen en vrouwen daar op zitten te wachten, maar ze zouden het wel verdienen.

Nederlands eerste activistische aandeelhouder (Peter de Waard de Volkskrant 16 februari 2023, p. 31):
Topmanagers van grote bedrijven namen hun aandeelhouders niet erg serieus, zag Ruurt Hazewinkel in de jaren zeventig. Deze telg uit een Groningse familie van dagbladuitgevers was wel te porren voor enig weerwerk.

Sporen van de nederlandse slavernij - Koloniaal netwerk (Leendert van der Valk De Groene Amsterdammer 16 februari 2023, p. ):
Het slavernijverleden waar Nederland recent officieel zijn excuses voor maakte, strekt ver voorbij Suriname en de Antillen. Wat was het totale Nederlandse aandeel in de mondiale slavenhandel?
Op de wereldkaart wordt zichtbaar hoe het koloniale netwerk zich vier eeuwen lang uitstrekte rondom de aardbol, met name in wat nu wel ‘the global south’ wordt genoemd. Dat is het deel van de wereld dat sociaal-economisch op achterstand staat ten opzichte van het mondiale noorden, een achterstand die grotendeels voortkomt uit het koloniale verleden.

De Grote Tijdroof (Koen Haegens De Groene Amsterdammer 16 februari 2023, p. 9):
Makkelijker te kwantificeren is overwerk. De rekening blijkt zelfs al keurig opgesteld, met dank aan de onderzoekers van TNO. Zij vonden uit dat Nederlanders zich gemiddeld drie uur per week onbetaald inzetten voor hun werkgever. Dat is goed voor het astronomische jaarlijkse bedrag van 21 miljard euro. Oftewel een slordige 3200 euro per betrokkene. Vergeleken daarmee zijn die 51 onproductieve uren van luie (of onhandige, zoals ze zelf volhield in haar rechtszaak) werknemers als Karlee Besse kruimelwerk.

Balloncrisis? ‘We moeten ons niet alleen druk maken over wat er in het Amerikaanse luchtruim gebeurt’ (Iñaki Oñorbe Genovesi de Volkskrant 15 februari 2023, p. 27):
‘Het lijdt geen twijfel dat het woord spion een verontrustend element toevoegt aan elk nieuwsbericht’, zo begon Soledad Alcaide, de ombudsvrouw van de Spaanse krant El País, afgelopen weekeinde haar column.
Het ballonconflict tussen de VS en China lijkt daarmee verder geëscaleerd. Beide grootmachten voeren deze week mogelijk op hoog niveau overleg over de kwestie.
‘De VS schilderen hun vijanden graag af als almachtige, allesbedreigende en alwetende actoren om zo paniek te zaaien onder Amerikanen, waardoor die denken dat ze ‘nu ertegen moeten optreden’, aldus Fowdy. ‘Dergelijke narratieven omvatten gefabriceerd nieuws, zoals Saddam Hoessein die ‘massavernietigingswapens’ bezit, Noord-Korea dat van plan is ‘een nucleaire aanval tegen de VS te beginnen’, Rusland dat zich ‘bemoeit met de Amerikaanse verkiezingen’ en ‘China dat naar verluidt de VS bespionert op tal van terreinen’. (...) Met de huidige balloncrisis herinneren de VS ons er nog maar eens aan dat georkestreerd drama en angst een cruciaal aspect zijn van het naar hegemonie strevende buitenlandse beleid van de VS.’

Trump en Netanyahu passen in de fascistische traditie in hun pogingen om aan de macht te blijven (Heleen Mees de Volkskrant 15 februari 2023, p. 29):
Arnon Grunberg waarschuwde destijds dat dit het gezicht van het hedendaags fascisme is. Vergeet laarzen en fakkeloptochten, dat was de 20ste eeuw. Denk aan parfum, de schijn van aristocratie en democratie.

Goede bedoelingen zijn op de beurs niks waard, daarom moet de staat kosten beprijzen (Marcia Luyten de Volkskrant 14 februari 2023, p. 2):
Wie ‘dat kán toch niet’ jammert mag zijn licht opsteken in China. Daar gebruikt de keizer het kapitalisme voor zijn politieke doel. In ons doorgeslagen, perverse systeem zien we hoe energiereuzen extra gas geven richting afgrond. Terwijl we het marktmechanisme kunnen laten werken voor welzijn in plaats van maximale winst. De kracht van het beest beteugelen voor een groen politiek kapitalisme.

Brand in Fort Europa of Fort Europa in brand? (Joke Kaviaar 10 februari 2023):
Wetten zijn er niet om mensen te beschermen. Wetten zijn er om staten en kapitalisten te vrijwaren van verantwoordelijkheid voor de gevolgen van vervuilings- en uitsluitpolitiek. Dat wordt weer eens pijnlijk duidelijk door de veroordeling van een vluchtelinge in Griekenland, ver buiten het zicht van Europese beleidsmakers en schrijftafelmoordenaars zoals Rutte.

Volgens deze activist pur sang is de wet ‘een misdadige constructie’ (Anneke Stoffelen de Volkskrant 14 februari 2023, p. 31):
Extinction Rebellion wil graag een beweging zijn van gewone, bezorgde burgers. Maar onder de gearresteerde acht ‘rebellen’ die hun gebiedsverbod dinsdag aanvechten bij de rechter, is ook de doorgewinterde activist Joke Kaviaar. ‘Acivisme heeft altijd zin.’
Voor Kaviaar is veel geoorloofd in de strijd tegen het grootkapitaal en tegen de ‘terreurorganisatie die overheid heet’. Zolang het maar aandacht oplevert voor de door haar gesignaleerde misstand.

Mét de Euro is lastig, zonder gaat niet (Yvonne Hofs de Volkskrant 14 februari 2023, p. 10):
De euro verdeelt en heerst. De dertien economen die de Tweede Kamer maandag hun visie gaven op de toekomst van de euro waren het onderling ontzettend oneens over de vraag of de eenheidsmunt voor Nederland een vloek of een zegen is. Waar ze het wel heel erg over eens waren, is dat er eigenlijk geen weg terug is.

Opa was in 1938 een ‘vijand van de staat’, kleinzoon is nu ‘buitenlands agent’ (Arnour Brouwers de Volkskrant 11 februari 2023, p. 2):
Sommige Russen begrijpen dat terwijl Poetin Oekraïne naar het stenen tijdperk terug bombardeert, hij Rusland mentaal ruïneert. Andrei Kolesnikov, die werkte bij de nu gesloten denktank Carnegie Moskou, schreef er een indringend artikel over in Foreign Affairs: ‘How Russians Learned to Stop Worrying and Love The War’. Zijn opa werd in 1938 als ‘vijand van de staat’ gearresteerd. Nu krijgt Kolesnikov zelf, 84 jaar later, het stempel ‘buitenlands agent’. Zijn stuk eindigt met een aan Pjotr Stolypin toegeschreven citaat: ‘Binnen een jaar verandert alles in het land, binnen een eeuw niets.’ Je zou van minder wanhopen.

Chatbot Bard geeft verkeerd antwoord en prompt zakt de aandelenkoers van Google in (Niels Waarlo en Laurens Verhagen de Volkskrant 10 februari 2023, p. 2):
De presentatie van Googles chatbot Bard is uitgelopen op een mislukking. Nota bene in een reclamefilmpje van Google zelf ging hij de fout in. Pardoes zakte de aandelenkoers in met bijna 8 procent.

Bestuurscultuur (Buitenhoof 12 februari 2023, NPO2):
Correspondent en schrijver Koert Lindijer doet al meer dan veertig jaar verslag van hongersnoden, moordpartijen, epidemieën en oorlogen in Afrika. Toch is hij verliefd op het continent. In zijn nieuwe boek ‘Een wolkenkrabber op de Savanne’ doet hij een poging deze liefde te beschrijven. Welke toekomst ziet hij voor Afrika?

Waarom huil ik niet? (Saskia Houttuin interviewt Koert Lindijer de Volkskrant 6 februari 2023, p. V-4-6):
In zijn nieuwe boek Een wolkenkrabber op de savanne schrijft journalist Koert Lindijer over zijn veertig jaar durende correspondentschap, de omwentelingen in Afrikaanse landen en de vele gruwelijkheden die hij aanschouwde.
Je schrijft dat de journalistiek ook een periode van dekolonisatie doormaakt. In hoeverre is ze daarin geslaagd?
‘We hebben maar ten dele de westerse vooringenomenheid over het continent kunnen wegnemen. Ik bedoel, als de vrouw van Trump hier met een tropenhelm op komt, denk ik: dit soort mensen begrijpt dus niet wat hier aan schade is aangericht door mensen met zulke helmen op. De verhouding tussen de witte en de zwarte wereld is nog steeds niet in verhouding. Dat moet je wel erkennen.

Ons probleem is niet polarisatie, maar onze armzalige debatcultuur (Sander Schimmelpennick de Volkskrant 6 februari 2023, p. 2):
In een tijd van grote veranderingen hebben we de plicht om op het scherpst van de snede te debatteren. Soms is het belangrijk om te roeren waar het stinkt, om mensen te dwingen te kiezen. Klimaatverandering en kansenongelijkheid zijn immers geen zaak van procentpunten meer of minder. Deze tijd is van grote veranderingen, activisme en leiderschap, in plaats van kleine stapjes, diplomatie en management. Publieke stemmen zullen daarbij steeds feller worden, van mensen die door de zogenaamd fatsoenlijke Nederlander boos, polariserend en ongezellig zullen worden genoemd, als afleiding voor de eigen angst iets te moeten inleveren.

Negeer Shell en kijk naar overheden, die fossiele brandstoffen grof subsidiëren (Frank Kalshoven de Volkskrant 4 februari 2023, p. 19):
Maatschappelijk zéér relevant is het gedrag van overheden, die het speelveld bepalen waarbinnen ondernemingen, ook Shell, hun strategie bepalen. En hierin staan economen en de actievoerders van Extinction Rebellion zij aan zij, desnoods op de A12 in Den Haag. Stop met het subsidiëren van fossiele brandstoffen!

Taxi van Uber weer volop besteld (Anna de Haas de Volkskrant 8 februari 2023, p. 21):
Techbedrijf Uber lijkt weinig last te hebben van het dalende vertrouwen onder consumenten en investeerders. De taxi- en maaltijdbezorgdienst behaalde het laatste kwartaal van 2022 een recordomzet van 8,6 miljard dollar dankzij de heropleving van de taxirit.

Correspondentie Neelie Kroes en Rutte over Uber onthuld (Laurens Verhagen de Volkskrant 4 februari 2023, p. 7):
Vrijgegeven sms’jes en mails werpen vers licht op het omstreden lobbywerk dat Neelie Kroes voor taxibedrijf Uber verrichtte. Toenmalig topman Travis Kalanick ‘kan mijn kleinzoon zijn’, schrijft ze onder meer enthousiast aan Rutte.
Het Europese bureau voor fraudebestrijding Olaf doet op dit moment onderzoek naar het lobbywerk van Kroes. Als blijkt dat Kroes de regels heeft overtreden, kan Brussel overgaan tot sancties, door haar bijvoorbeeld te korten op het pensioen.

Wij zijn geen gazelles, maar amorfe gnoes (Alexa Gratema de Volkskrant 17 februari 2016, p. 25):
Burgerparticipatie (participatiesamenleving)
Wie stuurde de gnoes de verkeerde kant op? Ze moeten zich meer met de besluitvorming bemoeien.
Deze maand stonden de kranten vol van de innige contacten tussen politici en het bedrijfsleven. Aanleiding was het voortijdige vertrek van een Kamerlid naar Uber, welk bedrijf ongetwijfeld zal profiteren van zijn netwerk en in Den Haag opgebouwde kennis. Lastig is het dat wij niet weten hoe zij precies werken, de lobbyisten, én dat we er volgens oud-politici niet zo moeilijk over moeten doen.
Misschien moeten wij luisteren naar de burgemeester van Borne, Rob Welten, in Twentsche Courant Tubantia van 30 januari. Hij roept de gnoes op zich van het achterveld los te maken en zich meer met de besluitvorming voorin te bemoeien. Wellicht dat dit helpt de hyena's buiten de kudde houden.

Met de Forum-app door de stad, op zoek naar gelijkgestemden (Toine Heijmans de Volkskrant 4 februari 2023, p. 17):
Sinds kort heeft de app ook een marktplaats voor tweedehands spullen, waaraan niets bijzonders is te zien, en straks kun je er daten. De eerste Forum-school is al goedgekeurd door de inspectie.
De top van Forum voor Democratie weet onderwijl heel goed dat de verzuiling een manier voor de elite was om de mensen eronder te houden.

'Milieu-inspecteur verruilt baan als toezichthouder voor functie bij Tata Steel (John Schoorl de Volkskrant 3 februari 2023, p. 5):
Een ervaren milieu-inspecteur, die namens de Omgevingsdienst Noordzeekanaalgebied toezicht hield op Tata Steel, is per 1 januari overgestapt naar de staalfabrikant. Ze was aanspreekpunt van de Omgevingsdienst voor omwonenden in Wijk aan Zee en IJmuiden.

Planeet Geld (Mirjam de Rijk De Groene Amsterdammer 2 februari 2023, p. 9):
Het Financieele Dagblad wijdde aan beide series meerdere artikelen. Als we voor het gemak aannemen dat het FD een aardige thermometer is voor wat er leeft in de financiële wereld voelt men zich er op z’n minst door uitgedaagd. Maar tot echte zelfreflectie leidt het nog niet. Madoff is voor de krant vooral aanleiding om te waarschuwen tegen crypto’s, de onderwerpen van Planet Finance worden geduid als ‘niches’. De boodschap: hartstikke interessante series, maar met de echte financiële wereld hebben ze weinig van doen.
Dat valt te bezien. Om niet nogmaals collectief het ravijn in te lopen werd in Nederland na de financiële crisis van 2008 het Stabiliteitscomité (FSC) in het leven geroepen, met daarin De Nederlandsche Bank, de Autoriteit Financiële Markten, het Centraal Planbureau en het ministerie van Financiën.

Met het uitsterven van de ‘fatsoenlijke’ rechtse kiezer moet de VVD terug naar de basis (Sander Schimmelpennick de Volkskrant 30 januari 2023, p. 2):
De angst van de VVD voor een centrum-links blok is overigens wel terecht. Nederland zal net als veel andere landen steeds verder polariseren, waarbij de keuze zal worden versimpeld tot centrum-links of extreem-rechts. Met het uitsterven van de ‘fatsoenlijke’ rechtse kiezer zou de VVD er goed aan doen terug te keren naar haar liberale basis; ik heb nog wel wat goede literatuur voor ze.

Vermoord door partner of ex: ‘Bij een vreemde kun je denken wat een monster’ (Menno van Dongen de Volkskrant 30 januari 2023, p. 13-15):
Door de schietpartij op twee vrouwen in Zwijndrecht staat ‘femicide’, oftewel vrouwenmoord, volop in de belangstelling. Het gaat ‘schandalig vaak’ mis in Nederland, vinden nabestaanden.

Uitspraken Zuid-Afrikaanse minister bieden een veelzeggend inkijkje in de wereld van de Brics-landen (Arnout Brouwer de Volkskrant 30 januari 2023, p. 21):
De kloof is veelzeggend voor een kentering in de internationale orde die al langer gaande is – weg van een door de VS gedomineerd systeem naar een meer ‘multipolaire’ ordening, met meerdere polen dus, zoals onder meer Rusland, Brazilië, China, India en Zuid-Afrika voorstaan. Nog veel meer landen in het mondiale zuiden doen dat, maar deze vijf landen richtten in 2009 een club op die bekend staat als Brics.

Zes klimaatactivisten van hun bed gelicht (Anneke Stoffelen de Volkskrant 27 januari 2023, p. 6-7):
Zes klimaatactivisten van Extinction Rebellion zijn donderdagochtend vroeg door de politie in hun woning gearresteerd. Ze worden verdacht van opruiing omdat ze via sociale media hebben opgeroepen zaterdag naar een demonstratie te komen op de A12 in Den Haag.
Hoogleraar staats- en bestuursrecht Jon Schilder (Vrije Universiteit) denkt mede daarom dat het ingrijpen van justitie in deze zaak geoorloofd is. ‘Het recht om te demonstreren betekent niet automatisch dat je het recht hebt om een weg te blokkeren. De Wet Openbare Manifestaties is daar duidelijk over. Het is aan de burgemeester om te beoordelen in hoeverre een aangemelde demonstratie opweegt tegen de bescherming van de gezondheid, het verkeersbelang en het voorkomen van wanordelijkheden. Maar als je geen demonstratie aanmeldt en wel oproept om een weg te blokkeren, dan kun je je moeilijk beroepen op het demonstratierecht.’

Hopeloos (Alex Mazereeuw de Volkskrant 26 januari 2023, p. V2):
Aan de talkshowtafel met Schimmelpenninck bleef het vooral bij praten óver de andere kant van de kloof.
Bij Khalid & Sophie vertelde VVD-onderwijsminister Dennis Wiersma opgetogen over zijn stage op een Zoetermeerse basisschool en kansenongelijkheid in het onderwijs, terwijl Jinek een halve uitzending inruimde voor nieuwbakken kloofdichter des vaderlands Sander Schimmelpenninck, die in een boek vijf voorstellen doet voor een ‘eerlijker Nederland’.

‘Van klassiek naar nieuw onderwijs’: schoolbestuurders verkopen hun falen als vernieuwing (Aleid Truijens de Volkskrant 7 februari 2023, p. 15):
De plompverloren en regenteske manier waarop drie Amsterdamse schoolbestuurders in Het Parool vorige week proclameerden dat ‘het klassieke onderwijsbeeld waarin we een leerkracht voor één klas zetten’ gaat verdwijnen, is ongehoord arrogant.
Hopelijk maken de ministers Wiersma en Dijkgraaf vaart met het verbeteren van de lerarenopleidingen. Uit een onderzoek dat de Onderwijsraad in 2020 liet uitvoeren bleek dat slechts 5 procent van de docenten Nederlands op de pabo geloofde dat minimaal 81 procent van de afgestudeerden startbekwaam is voor het taalonderwijs; bij rekenen dacht 36 procent dat hun studenten voldoende niveau hadden. Toch oefenen die afgestudeerden gewoon het beroep uit. Zouden we dat pikken bij ‘chirurgen, piloten of tandartsen’?

Het voordeel van de twijfel voor stapelaar Dennis Wiersma, de leerling onder de ministers (Aleid Truijens de Volkskrant 4 januari 2022 p. 19):
Laten we hem niet bij voorbaat afschrijven, deze leerling onder de ministers. Misschien inspireert de wrakke staat van ons onderwijs hem tot onliberale overheidsinmenging. Slechter dan een lange reeks voorgangers kan hij het niet doen.
Op de Waddenzee
Schouderophalend voorbij aan de smeerpijp in het kwetsbaarste natuurgebied van Nederland (Toine Heijmans de Volkskrant 26 januari 2023, p. 12):
Er is geen vergunning voor het afvaltransport, dus gaat het waterschap nu ‘legaliseren’. Alsof er pasgeleden niet alweer alarm is geslagen over het lot van de Waddenzee, die van alle kanten wordt aangevallen. Naar het oosten de vlammende industrie en de opdringerige lichten van windmolenparken, naar het westen de zoutwinning, naar het noorden de gasboringen en hier borrelt almaar rotzooi op.
En de Waddenzee zwijgt, want die heeft geen stem. De almaar sterkere roep om haar rechten te geven, is alweer handig weggewerkt door minister Van der Wal, die gaat over de natuur: ‘niet wenselijk’, ‘symbolische waarde’. Onhandig ook, voor winstgevende bedrijven.
Uiteindelijk gaat het niet om de smeerpijp, het gaat om de brij eromheen.
Het gaat erom dat niemand stoer genoeg is te zeggen: afgelopen.

Van den Oever probeerde chantage en dreigementen. Maar arrestatie? Ho maar (Marcia Luyten de Volkskrant 24 januari 2023, p. 2):
Een duidelijk geval van klassenjustitie, want als je Lucas Winnips van Extinction Rebellion (XR) neemt, die komt te voet naar de snelweg – de stumper regelt niet eens een trekker – en heeft de demonstratie van zaterdag ook nog eens aangemeld bij de politie. Sterker, al vóór zijn arrestatie zocht hij contact met Rijkswaterstaat zodat die de veiligheid kan garanderen.

Academicus voert actie. Mag dat? (Stan van Pelt de Volkskrant 5 november 2022, Wetenschap p. 19-21);
Verenigd in Scientist Rebellion, verwant aan Extinction Rebellion, gaan wetenschappers de straat op voor het klimaat. Hoe verhoudt idealisme zich tot het wetenschappelijke werk?

Heel democratisch en met koffie en chocola (Tom Roggen 28 oktober 2020):
Terwijl Lucas Winnips een persbericht laat uitgaan over de volgende actie van Extincion Rebellion, halen twee andere 'rebellen' uit hun rugzak een meterslang spandoek met daarop de tekst: ‘4,5 miljard in rook op’. De beveiliging van het Ministerie van Economische Zaken heeft al snel in de gaten dat dit geen gewone werkdag gaat worden.

Investeerders blij, maar analisten bezorgd over nieuwe koers Xi (Leen Vervaeke de Volkskrant 23 januari 2023, p. 6-7):
De afgelopen maanden toonde de Chinese partijleider Xi Jinping een nieuw gezicht. Niet alleen het zerocovidbeleid werd losgelaten, ook op tal van andere terreinen voerde de Chinese leider koerswijzigingen door. Analisten waarschuwen voor het gevaar van het onvoorspelbare en dus onzekere beleid.

‘Davos’ raakt zijn glans kwijt nu mondialisering aan kracht verliest (Peter Giesen de Volkskrant 23 januari 2023, p. 7):
Voor de 53ste keer kwam een gezelschap van regeringsleiders en industriëlen vorige week bijeen in het Zwitserse skioord Davos. Na de afsluiting van het World Economic Forum beklijft vooral het beeld dat het mondialiseringsfeest flink op zijn retour is.
Natuurlijk liepen er nog altijd duizenden hoogvliegers door de straten van het Zwitserse plaatsje, maar de ‘Davosmens’, de kosmopolitische vertegenwoordiger van het internationale kapitaal, lijkt zijn beste tijd te hebben gehad.

Haagse weerzin tegen advies over opslaan alle chatverkeer tekent worsteling met transparantie (Frank Hendrickx de Volkskrant 23 januari 2023, p. 12):
De huidige regring is beducht voor het opslaan van al het chatverkeer tussn ministers en andere sleutelfiguren. Toch is dat het advies aan het kabinet.

Dreigende ziekte en een dode baby zijn sterke troeven als je de boel in beweging wil krijgen (Ibtihal Jadib de Volkskrant 19 januari 2023, p. 2):
Beeldvorming is de sterkste katalysator geworden in de manier waarop zaken worden geregeld in ons land. Dat is best knap, gezien de kwetsbare en veranderlijke aard ervan. Mensen zijn niet voor niets wantrouwend geworden, het beeld van iets of iemand kan zo weer omslaan.

Naast Oekraïne is ook technoreus China onderwep van gesprek bij Biden en Rutte (Arnout Brouwer de Volkskrant 19 januari 2023, p. 12):
President Biden en premier Rutte bespreken deze week ook de strategie van de VS en Europa jegens China. De gedeelde belangen overstijgen vooralsnog de onderlinge verschillen.
Natuurlijk is er ruimte voor en behoefte aan een eigen Nederlandse en Europese positiebepaling in dit cruciale debat. Maar de gedeelde belangen overstijgen gelukkig de onderlinge verschillen. De verhouding tot China wordt vaak gepresenteerd als potentiële conflictstof tussen Amerika en Europa, maar in het huidige tijdsgewricht biedt het juist veel kansen tot samenwerking.

In Deest en Druten (Toine Heijmans de Volkskrant 19 januari 2023, p. 12):
Wij voeren een strijd tegen het water, maar het water voert geen strijd met ons
Aan de andere kant van de winterdijk is recentelijk veel welvaart aangemeerd: nieuwbouwwijken en bedrijfsterreinen volgens de laatste mode met veel glas en antraciet, ze kwamen in de plaats van weiden en boomgaarden die minder opbrachten en zijn verkocht.
Daar pas valt op hoe laag dat land ligt, binnendijks. En het zal alleen maar zakken terwijl het water stijgt.
‘Jouw kinderen gaan nog meemaken’, zegt oom Henk, ‘dat alles hier onder water staat. Reken op het einde van deze eeuw. Want het is niet te beheersen, niet voor altijd.’
Dat zeker weten, is ook wat waard.

Wel verantwoord, niet verantwoordelijk (Michael Persson de Volkskrant 19 januari 2023, p. 21):
‘Een kat in het bakkie’, leek de invoering van de nieuwe Wet over verantwoord ondernemen. Alle partijen waren het erover eens dat bedrijven zich ook in het buitenland moeten gedragen. Nu de consequenties indalen, laait de discussie hoog op. Ook in de Tweede Kamer.
3. Het gelijke speelveld
Iedereen wil een gelijk speelveld. Bedrijven die al veel doen willen dat achterblijvers tot meer verplicht worden, terwijl de achterblijvers op het speelveld willen blijven waar hun buitenlandse concurrenten opereren. Duitsland en Frankrijk hebben weliswaar IMVO-wetten ingevoerd, maar die zijn minder verstrekkend dan de Nederlandse initiatiefwet. Daarom willen VNO-NCW en partijen als CDA en VVD graag een door Duitsland en Frankrijk geïnspireerde Europese wet, die overigens door hun zusterpartijen in Brussel verder wordt uitgehold.

Brief van de dag Opnieuw zijn Sami het slachtoffer (Sofia Krol de Volkskrant 19 januari 2023, p. 29):
De Sami werden ooit naar de onbewoonbare moerassen in het Noorden gejaagd. Het land waar niemand wilde wonen, totdat er ijzererts en nu zeldzame aardmetalen zijn gevonden. Hun land en cultuur worden kapotgemaakt door alle industriële activiteiten boven de poolcirkel.
Hun eeuwenoude rendiercultuur is nu bijna ter ziele, omdat zij als eersten zijn geraakt door de klimaatopwarming. Het volk met de kleinste voetprint van Europa wordt nu ook gedwongen om in de vervuilende mijnbouw te gaan werken in de voor hen ‘bezielde’ aarde. Ik ben benieuwd of Greta Thunberg ook gaat demonstreren in haar eigen land.

Groene industrieplan Brussel stuit op groeiende weerstand bij lidstaten (Marc Peeperkorn de Volkskrant 18 januari 2023, p. 1):
Europa moet de bakermat worden van schone technologieën die nodig zijn voor de omschakeling naar een duurzame samenleving. De ambitie van de Europese Commissie om daarvoor bestaande regelgeving overboord te gooien, ondervindt echter groeiende weerstand bij de lidstaten.
Sommige EU-diplomaten menen dat de Commissie zich op sleeptouw laat nemen door de Frans-Duitse wensen voor strategische autonomie van de EU. Medio februari komen de regeringsleiders naar Brussel voor extra topoverleg over deze kwestie.

Klimaatactivist Thunberg aangehouden bij hernieuwd protest tegen bruinkoolwinning in Lützerath (Sterre Lindhout de Volkskrant 18 januari 2023, p. 2):
Klimaatactivist Greta Thunberg is dinsdag opgepakt bij een demonstratie tegen de bruinkoolwinning in het Duitse dorp Lützerath. Ze maakte deel uit van een groep van zestig demonstranten die aan de rand van de bruinkoolmijn protesteerden.
De politie van Aken liet weten dat Thunberg en de anderen dinsdagavond nog zonder verdere straf zouden worden vrijgelaten.

ASML hoog op agenda Rutte en Biden (Arnout Brouwers de Volkskrant 17 januari 2023, p. 4):
Mark Rutte en Joe Biden zullen dinsdag in Washington de overlevingskracht van de trans-Atlantische band vieren. Maar met ASML bevindt Nederland zich in het oog van een geopolitieke storm, zonder dat het kabinet een koers heeft bepaald.
De wederzijdse vriendschap die tentoongespreid zal worden, zal welgemeend zijn – de echte strategische keuzes omtrent ASML en de ‘gezamenlijke Europese strategie’ jegens China laten nog op zich wachten.

Laat onze bewindspersonen in Davos dat doen wat ze in Montreal nalieten (Iris Dicke de Volkskrant 17 januari 2023, p. 28):
De desinteresse van onze bewindspersonen voor de VN-Biodiversiteitstop in Montreal staat in schril contrast met hun belangstelling voor het World Economic Forum in Davos. En waarom schittert de minister voor Natuur daar door afwezigheid?
Ontbrekende leiders
Dat was wel anders bij de Biodiversiteitstop in Montreal, waar regeringsleiders grotendeels ontbraken en voor Nederland alleen de minister voor Natuur, Christianne van der Wal, aanwezig was. In Davos zal die minister niet aanwezig zijn. En dat terwijl natuur en biodiversiteit de basis zijn van ons bestaan en dus ook van onze economie. Dit wordt onderstreept door het meest recente rapport van het WEF.

Moeten we de jaarlijkse biecht van de elite nu ineens omarmen? (Peter de Waard ''de Volkskrant 14 januari 2023, p. 21):
Zolang er wordt gedacht dat het enige zin zou hebben, kan elk jaar een nieuwe conferentie worden gehouden, waarbij de oude wijn weer in nieuwe zakken wordt gestopt. En zo gaat het al 52 jaar door. Misschien zou het een keer tijd worden voor het Grote Einde. Al is het alleen maar om één complottheorie uit de wereld te helpen.

Het probleem van filantropie (Jonathan Witteman interviewt Arnand Giridharadas de Volkskrant 2 februari 2019, Opinie p. 6-8):
Het probleem van liefdadigheid, zegt schrijver Anand Giridharadas, is dat het door de superrijken gebruikt kan worden om zich vrij te pleiten van de schade die zij de wereld berokkenen. Wat écht nodig is, is een systeem waarin zij nooit zo buitensporig rijk hadden kunnen worden.
‘De Aspen-consensus’, zoals hij de gedeelde opvattingen in de zaal noemde, ‘is in een notendop dit: de winnaars van onze tijd moeten worden uitgedaagd om meer goede dingen te doen. Maar vraag ze nooit en te nimmer om minder schade te berokkenen.’ Schade zoals belasting ontwijken, geld wegsluizen naar tropische eilanden, risico’s afwentelen op werknemers en speculeren in plaats van waarde creëren – allemaal foefjes waardoor de inkomens van de rijkste 1 procent Amerikanen sinds 1980 verdrievoudigd zijn, terwijl de 50 procent armste Amerikanen er amper een dollar op vooruit is gegaan, hield hij zijn publiek voor.
Het sinistere aan het grootste machtscentrum van onze tijd, Silicon Valley, schrijft Giridharadas, is dat deze nieuwste generatie van superrijken de eigen macht ontkent.\\ ‘De tech-industrie is het Romeinse Rijk van onze tijd. Ik denk dat er niemand is in Nederland wiens leven niet geraakt wordt door de beslissingen die in Silicon Valley worden genomen. Niemand kan zich aan de invloed van de tech-industrie onttrekken. Dat is wat het betekent om in een imperium te leven. We zijn allemaal inwoners van Silicon Valley’s wereldrijk. Ik denk dat John D. Rockefeller en Andrew Carnegie, honderd jaar geleden de rijkste mensen op aarde, lang niet zo’n grote invloed hebben gehad op Nederland als de tech-industrie nu.
Een ander deel van de oplossing, vindt Giridharadas, is een Amerika met minder miljardairs. Hij vindt daarin een medestander in Alexandria Ocasio-Cortez, de rijzende ster van de Democraten, die onlangs de Republikeinen in de gordijnen joeg met haar voorstel om inkomens boven de 10 miljoen dollar met 70 procent te belasten. En historicus Rutger Bregman haalde in een viraal gegaan filmpje van zijn optreden op het World Economic Forum in Davos uit naar miljardairs die de mond vol hebben van filantropie, maar ondertussen nauwelijks belasting betalen. ‘Taxes, taxes, taxes. All the rest is bullshit in my opinion’, zei Bregman.
‘Ik denk dat we er als samenleving naar zouden moeten streven om überhaupt minder miljardairs te hebben. Daarvoor zijn heel andere belastingtarieven nodig.

Zo bescherm je Nederland tegen online dreiging (Huib Modderkolk de Volkskrant 14 januari 2023, Zaterdag p. 2-5):
Nationaal cybercentrum NCSC waarschuwt instanties die het slachtoffer dreigen te worden van digitale gevaren. Althans, dat is de bedoeling. Directeur Hans de Vries strijdt al vier jaar voor meer bevoegdheden om effectief zijn werk te kunnen doen. Nu zit er eindelijk schot in de zaak. Waar ging het mis? En hoe nu verder?

Een staat die zich niet aan de wet houdt bedreigt iedereen, boer of vluchteling (Kustaw Bessems de Volkskrant 14 januari 2023, Opinie p. 16):
Daarbij heeft de staat lange tijd nota bene weinig te klagen gehad. In geschillen met burgers heeft hij lange tijd, minstens tot en met het toeslagenschandaal, het voordeel van de twijfel gehad. Bestuursrechters gingen er al te vaak van uit dat de overheid wel netjes zou hebben gehandeld. Dat heeft de Raad van State zelfs met zoveel woorden erkend. De burger moest het tegendeel maar bewijzen. En het is zeer de vraag of hierin al genoeg verandering is gekomen.

De wisseltruc met stikstof in Wapse: twee gasboringen voor 371 koeien die er zijn (Jurre van den Berg de Volkskrant 11 januari 2022, p. 13-15):
De deal op papier: de stikstofuitstoot van in totaal 371 koeien voor twee gasboringen. Alleen: die koeien stonden er al jaren niet meer.

Veroordeeld racist is gek op wapens en provocaties (Jorem Bolle de Volkskrant 6 januari 2023, p. 27):
Om in het kabinet-Netanyahu op te vallen aan de uiterste rechterflank moet je het wel bont maken. Itamar Ben-Gvir (46), minister van Nationale Veiligheid van Israël, doet dat.

Mobieltjes de klas uit: hoe moeilijk kan het zijn? Nou, het is ons niet gelukt (Titia Wittenberg de Volkskrant 8 januari 2022, p. 27):
Mobiele telefoons in het klaslokaal leiden tot stress in het onderwijs. Verbieden lijkt een voor de hand liggende oplossing. Maar daarvoor moet eerst een ander obstakel worden weggewerkt – bij de leraren.
De kunst voor docenten is juist een didactisch en pedagogisch evenwicht te vinden in het mobieltjesgebruik tijdens de lessen. Het om leren gaan met de doorgeslagen onderhandelingssituaties in het klaslokaal zou meer prioriteit moeten krijgen binnen de huidige lerarenopleidingen. Goed klassenmanagement behoort, naast gedegen vakkennis, immers tot het belangrijkste instrumentarium van een leerkracht.
Maar, hoe goed een docent ook orde kan houden, ook bij hem of haar lekt er veel energie weg door voortdurend alert te moeten blijven. Dat komt omdat er nog een ander obstakel moet worden weggewerkt: het gebrek aan consensus onder de docententeams op scholen.

Hoeveel losers kent de Postcodeloterij? (Peter de Waard de Volkskrant 10 januari 2022, p. 23):
Uit eerder onderzoek van de centrale bank' van Philadelphia bleek dat loterijen met grote geldprijzen een negatief effect hebben op de gemeenschap. Als er in een plaats of buurt prijzen vallen, gaan andere mensen meer geld lenen of riskanter speculeren om op even grote voet te kunnen leven. Het gevolg is dat daar het aantal faillissementen met gemiddeld 7 procent stijgt.
Als de Droomfabriek over de kop gaat, kan het land zich met echte losers bezighouden.

Naar huis bellen was kapitale blunder (Stieve Bamdharie de Volkskrant 5 januari 2023, p. 9):
Het gebruik van mobiele telefoons is al vanaf het begin van de invasie in Oekraïne een zwakke plek van het Russische leger. Daar­door konden de Oekraïners meeluisteren en op Nieuwjaarsdag hun aanval uitvoeren op de barakken in Makijivka, zegt Moskou.

Dat ChatGPT is echt krankzinnig (Henk Raaff de Volkskrant 5 januari 2023, p. 29):
Dat ChatGPT is echt krankzinnig. Op de vraag ‘schrijf een essay over Henk Raaff’ krijg ik de volgende behoorlijk bizarre tekst: ‘Henk Raaff was een Nederlandse journalist en presentator die vooral bekendheid verwierf door zijn werk voor de publieke omroep. Hij begon zijn loopbaan als journalist bij het regionale nieuwsblad De Gelderlander, waarna hij doorstroomde naar de NOS en terechtkwam bij de VPRO. Bij deze omroep was hij onder andere werkzaam als presentator van het populaire programma VPRO’s Nachtmerrie.

Internet in Wirsum Jurre van den Berg en Marieke de Ruiter ''de Volkskrant 4 januari 2023, p. 13-15):
Een recordaantal van een miljoen aansluitingen op glasvezel kwam er in 2022 bij. Hoe hevig de strijd tussen de aanbieders van het snelle internet is, merkt Winsum, waar de straten twee keer opengebroken zijn. ‘Moet dit nu allemaal?’
Maar nadat de uitrol dit millennium een vliegende start had gekend, kwam deze nagenoeg tot stilstand toen KPN in 2014 de grootste speler op de glasvezelmarkt, Reggefiber, inlijfde en de investeringen vrijwel stopzette. ‘KPN haalde aanvankelijk de gereedschapskist om glasvezel uit te rollen binnenboord, zonder er veel mee te doen’, vertelt emeritus hoogleraar breedbandnetwerken Ton Koonen van de TU Eindhoven. De vraag is of investeringen in het glasvezelnetwerk zich op deze plaatsen nog zullen terugverdienen. In Winsum haalt horeca-uitbater Veldhuis haar schouders op. Ondanks de vele huisbezoekjes die ze afgelopen maanden heeft gekregen van Delta Fiber en ViberQ, heeft ze zich voor geen van beide aangemeld. Het uitzenden van voetbalwedstrijden op groot scherm gaat vooralsnog prima via de bestaande koperdraad. ‘Ik ben een echte Groninger hè: eerst even aankiek’n.’

Lavrov stelt Oekraïne ultimatum Buitenlandredactie AD 26 december 2022):
Het ‘aanbod’ van de Russische president Poetin om te onderhandelen met Oekraïne blijft niet lang staan. Dat zegt zijn buitenlandminister Lavrov, die een ultimatum stelt. Als Oekraïne niet ingaat op de voorstellen van Rusland, om onder meer een vijfde van het land op te geven, zal het Russische leger de ‘kwestie’ oplossen, zegt hij. Volg alle ontwikkelingen van de oorlog in het liveblog hieronder.

Een regering met racisten en criminelen (Sacha Kester de Volkskrant 20 december 2022, p. 4):
Om maar aan de macht te blijven, probeert Benjamin Netanyahu een regering te vormen met veroordeelde terroristen, extremisten, vrouwenhaters en racisten. Woensdag is de deadline. ‘Het land dreigt een theocratie te worden.’

Speciaal Gerechtshof in Den Haag laat zien hoe je oorlogsmisdaden vooral níét moet vervolgen (Daan Everts de Volkskrant 20 december 2022, p. 28):
Hoe moet straks een vervolg worden gegeven aan oorlogsmisdaden gepleegd in Oekraïne? De berechting moet in ieder geval zorgvuldiger dan die van vier voormannen van de Kosovaarse verzetsbeweging, vanwege vermeende misdaden gepleegd eind jaren negentig.
Helaas voor Kosovo is zijn vrijheidsstrijd van twintig jaar geleden geheel verbleekt in de actualiteit van Oekraine’s heroïsch verzet tegen Rusland in 2022. En dus sleept deze twijfelachtige rechtszaak zich voort in bijna-vergetelheid.

Als arrogante machtspartij is D66 de nieuwe PvdA (Teun van de Keuken de Volkskrant 19 december 2022, p. 15):
Een goed voorbeeld is . Ze was jarenlang voorzitter van de NPO en kreeg een half jaar geleden opeens een ongelooflijk belangrijke wethouderspost in Amsterdam. Ze gaat onder andere over de zorg en de publieke gezondheid. Hoe kan dat? Heeft ze zich ooit met deze zaken beziggehouden? Heeft ze er affiniteit mee? Verstand van?
Maar het voedselprobleem kan niet echt worden opgelost zolang er armoede bestaat. Er moet bestaanszekerheid en gelijkwaardigheid worden gecreëerd, stelden de twee vrouwen.

Ursula von der Leyen, Einzelkämpferin?
De machtigste vrouw van Europa (Daan Stoop De Groene Amsterdammer 15 december 2022, p. 17-19):
Alles zelf in de hand houden en weinig delegeren zijn terugkerende thema’s bij Ursula von der Leyen, voorzitter van de Europese Commissie. Hoe houdt ze zich in crises, en hoe wordt ze gezien?
Ook opmerkelijk: de gezamenlijke gigabestellingen volstonden niet om een korting te bedingen, zo onderzocht de Financial Times. Europa betaalde bij zijn eerste aankoop, in 2020, 15,50 euro per dosis. Hoewel het in 2021 veel meer vaccins kocht, steeg de prijs – naar 19,50 dollar.
Ombudsvrouw O’Reilly wil de transparantieregels herzien, en vindt dat dit een ‘wake-upcall voor alle EU-instellingen’ moet zijn. ‘Sms-gate’ is een nog onopgelost dossier: midden oktober kondigde ook de Europees openbaar aanklager (EPPO) een nieuw onderzoek aan naar de rol van Von der Leyen in de vaccinaankoop. En Pfizer-baas Bourla? Die schreef een boek, Moonshot, waarin hij de zoektocht naar het vaccin reconstrueerde en Von der Leyen lovend omschreef als ‘een bijzondere vrouw die altijd haar woord houdt, met de opmerkelijke kwaliteit om haar slag thuis te halen’.

‘Wij zijn geen mondiale inspecteur’ (Diederik Baazil De Groene Amsterdammer 19 januari 2023, p. 20-25):
Lang sloot Nederland de ogen voor de rol die het speelde bij belastingontwijking van multinationals. Toen een discussie uiteindelijk oplaaide, ging het lang over de vraag of Nederland nou wel of niet een belastingparadijs is, terwijl maatregelen uitbleven. Een ommekeer kwam, leert een reconstructie, maar dreigt te vroeg weer te stoppen.
‘Extra nationale fiscale maatregelen’ acht hij dan ook niet nodig, zei hij daar op het ministerie, maar hij drukt zich enkele maanden later iets voorzichtiger uit. ‘Als blijkt dat de bestaande wet- en regelgeving niet toereikend is’ zal hij ‘waar nodig’ toch nationale maatregelen nemen tegen belastingontwijking. ‘Wij gaan niet achterover zitten leunen’, belooft hij de Kamer.
Nederland is geen belastingparadijs, herhaalt Marnix van Rij, maar hij trekt een duidelijke lijn waar de Kamerleden van nu hem aan kunnen houden: ‘We moeten niet een land zijn dat belastingontwijking faciliteert waardoor er in andere landen geen of te weinig belasting betaald wordt.’

Te gevaarlijk dat de staat en de banken al ons betalingsverkeer bij elkaar willen harken (Kustaw Bessems de Volkskrant 17 december 2022, Opinie p. 16):
Juist daarom is die centrale opslag nodig, zullen kabinet en banken zeggen. Maar dat is alsof ze nog op de cursus geweerschieten zitten en al vragen of ze vast een atoombom mogen.
Onder dat alles ligt iets fundamenteels. Want hoe is Nederland zo’n internationale witwasmachine geworden? Belangrijke oorzaak zijn de bizar lage belastingen voor bedrijven en de duizelingwekkende aantallen brievenbusfirma’s die daarop afkwamen. Met het terugdringen is in het kabinet onder leiding van oud-topfiscalist, oud-belangenbehartiger voor de branche én belastingparadijsontkenner Marnix van Rij nog slechts een beginnetje gemaakt.
De staat en de banken mogen kortom eerst hun eigen rommel weleens opruimen voordat ze ons betalingsverkeer bij elkaar beginnen te harken.

‘De Europese Unie kampt met een structureel integriteitsprobleem’ (Maurits Chabot, Iñaki Oñorbe Genovesi, Reinout van der Veer de Volkskrant 15 december 2022, p. 217):
Bij het grootschalige omkoopschandaal in het Europees Parlement zijn diverse prominente politici opgepakt en is 1,5 miljoen euro aan cash in beslag genomen. Wat zegt ‘Qatargate’ over de kwetsbaarheid van de Europese Unie?
Volgens Commissievoorzitter Ursula von der Leyen moet er snel een ethische instantie komen voor alle EU-instellingen om nieuwe uniforme gedragsregels op te stellen en toe te zien op de naleving ervan.
‘Het voorstel van Von der Leyen is op zich een goed idee, want een adequaat integriteitsmechanisme ontbreekt nu totaal: er is geen handhaving en geen monitoring. De vraag is welke bevoegdheden zo’n instantie krijgt. Het moet immers onderzoek mogen doen en ook zélf sancties mogen opleggen. Als het niet voldoende budget en zeggenschap krijgt, helpt een nieuwe instantie niet.’
‘Dat Von der Leyen nu met het plan van een ethisch comité komt is een standaardreflex. Het is een schijnoplossing, want contacten worden nu ook al geregistreerd.’

Met de handen stevig aan het roer (Marc Peeperkorn de Volkskrant 10 december 2022, Zaterdag p. 2-5):
Ruim duizend dagen staat Ursula von der Leyen aan het roer van de Europese Commissie. De scepsis van het begin heeft plaatsgemaakt voor bewondering. Portret van een altijd glimlachende workaholic.
‘Ze heeft zich verbluffend snel ingewerkt’, zegt een ervaren EU-ambtenaar. Haar leercurve was steiler dan die hockeystick over de klimaatopwarming. ‘Ze werkt altijd – tenzij ze slaapt. En dat doet ze niet veel’, beaamt een nauw betrokken medewerker. Ze rookt niet, drinkt niet, is vegetariër en eet matig, organiseert ‘wandelvergaderingen’ in een nabijgelegen park en gebruikt haar schaarse vrije momenten voor joggen in plaats van op de bank te hangen. Een groter verschil met haar voorganger Jean-Claude Juncker is niet denkbaar.
Machtsuitbreiding
De woorden mission creep vallen regelmatig bij ambtenaren en diplomaten: de sluipende machtsuitbreiding van de Commissie ten koste van de lidstaten en Michel. Zo duwde Von der Leyen de oprichting van een nieuw Europees economisch herstelfonds door, met Berlijn en Parijs als kruiwagens, tot ontsteltenis en woede van Nederland. Het fonds (750 miljard euro) verdubbelt bijna het budget van de Commissie. Bittere noodzaak, oordeelde Von der Leyen, om te voorkomen dat na de pandemie alleen de Duitse en Nederlandse economie nog wat zouden pruttelen.
Top down
‘De manier waarop ze de Commissie bestiert is topdownmanagement’, stelt D66-Europarlementariër In ‘t Veld. Von der Leyen heeft het Franse presidentiële systeem met Duitse Gründlichkeit geperfectioneerd. Ook volgens VVD-Europarlementariër Malik Azmani is de Commissievoorzitter geen teamspeler. ‘Ze laat de andere Commissarissen niet shinen.’

Gemis (Dirk Bezemer De Groene Amsterdammer 15 december 2022, p. 9):
De biodiversiteitstop in Montreal herinnerde mij eraan dat er op de planeet nu meer spullen zijn dan biomassa.
De logica van dat systeem suggereert een ander antwoord, in het spoor van Keynes, Kalecki en Marx, de systeemdenkers van het kapitalisme. Zonder stijgende consumptie, was hun analyse, stagneren de winsten en hapert het economisch systeem.
Of misschien ligt de verklaring niet alleen in het systeem, maar ook in ons. Dat is wat psychoanalytici zoals Lacan, en in zijn spoor de Canadese hoogleraar McGowan, voorstellen. De mens ervaart een fundamenteel gemis, stelt hij. Het kapitalisme is een waardensysteem waarin bezit van spullen de belofte in zich draagt dat gemis op te heffen − totdat de feitelijke aankoop gedaan wordt. Het bezit van de zaak blijkt teleurstellend, de jacht op de volgende aankoop wordt geopend.

‘Het idee is gecreëerd dat je als huurder geen volwaardige burger bent’ (Cody Hochstenbach de Volkskrant 12 december 2022, p. 18-19):
Cody Hochstenbach heeft zich gemanifesteerd als belangrijke stem in het debat over de wooncrisis. Om die te begrijpen, is het belangrijk om naar schaamte te kijken, betoogt de onderzoeker aan de Universiteit van Amsterdam.
In Uitgewoond beschrijft Cody Hochstenbach hoe het huis eraan toe is. ‘De verf bladdert van de kozijnen af, de schimmelplekken in de douche worden almaar groter, de tuindeur sluit niet meer goed en de keuken is al minstens 25 jaar oud.’ Bent u eigenlijk bozer op links of op rechts, als het gaat om de wooncrisis?
‘De rol die de PvdA en op lokaal niveau GroenLinks hebben gespeeld vind ik ook echt kwalijk. Tussen 2006 en 2010 hadden die partijen het in Amsterdam samen voor het zeggen. Ze stelden een woonvisie op waarin stond dat het aantal sociale huurwoningen met 75 duizend verminderd moest worden. Daar was dus helemaal geen rechtse partij voor nodig. De stad wilde meer rijke mensen trekken om te concurreren met andere steden.
In interviews en in zijn boek vertelde hij over zijn vader die dakloos raakte toen zijn kleine sieradenzaak failliet ging. Twee jaar lang leefde de vader op straat, tot grote schaamte van zijn tienerzoon. Angstvallig hield die de dakloosheid van zijn vader stil, eerst op de middelbare school, later op de universiteit.
Schaamte fungeert als een ‘disciplinerend instrument’, zegt u in de Den Uyl-lezing. Hoe heeft de politiek daaraan bijgedragen?
‘Onder invloed van het neoliberalisme is succes en falen geïndividualiseerd.

Aandeelhouders krijgen steeds groter deel nationaal inkomen (Yvonne Hofs de Volkskrant 8 december 2022, p. 1):
Werkende Nederlanders krijgen steeds minder van het nationaal inkomen toebedeeld. Hun aandeel in de economische ‘koek’ daalt naar een van de laagste niveaus in meer dan vijftig jaar, voorspelt het CPB. Bedrijven en hun aandeelhouders profiteren; zij krijgen juist meer.
Marktderegulering
Dat werkenden er steeds bekaaider afkomen, is een wereldwijde trend met structurele oorzaken. De belangrijkste zijn (sinds begin jaren tachtig) de marktderegulering door overheden en de globalisering. De internationalisering van de economie heeft de macht van grote bedrijven vergroot en die van vakbonden verkleind. Werkgevers kunnen tegenwoordig gemakkelijk goedkope arbeid importeren. Ook kunnen ze nationale overheden die de winstbelasting willen verhogen tegen elkaar uitspelen.

Kan Van Boxmeer lelijk eendje Vodafone redden van aasgieren? (Peter de Waard de Volkskrant 9 december 2022, p. 19):
Deze week zette hij als chairman of the board van Vodafone zijn ceo Nick Read aan de kant, hoewel die volgens de officiële berichten zelf de handdoek in de ring zou hebben gegooid.
Nick Read is nu tot zondebok uitgeroepen. Van Boxmeer moet op zoek naar een opvolger die een manier weet om deze aasgieren te verjagen. In een officieel persbericht prijst Van Boxmeer de vertrekkende ceo het graf in. Hij zou het geweldig goed hebben gedaan, hoewel zijn tijd bij Vodafone meer op een opeenstapeling van miskleunen lijkt.

Economie - 375 miljard verdwenen (Mirjam de Rijk De Groene Amsterdammer 17 november 2022, p. 9):
Het verlies zit zo. Iedereen in loondienst draagt pakweg een kwart van het brutoloon af aan de gezamenlijke pensioenspaarpot. Fijn voor later. Maar: eind vorig jaar zat in die spaarpot 1815 miljard euro, en nu nog maar 1440 miljard. Een verlies van 375 miljard. 375.000.000.000 euro, oftewel dertigduizend per pensioenspaarder. Weg, foetsie.

De BV Nederland begon als metafoor, maar is inmiddels de harde werkelijkheid (Marcia Luyten Volkskrant 7 juli 2021 p. 29):
Geld maken mocht geen strobreed in de weg worden gelegd. Toezicht, het handhaven van regels, in het helle nieuwe licht werd dat allemaal hindermacht. Nog voordat de VVD zijn eerste premier leverde, koerste Wim Kok met de derde Weg richting een openbaar bestuur waarin effectiviteit, efficiëntie en rendement centrale waarden werden. Wat begon als metafoor, werd een mal voor de werkelijkheid: de BV Nederland.
Waar winst de heilige graal is, worden leefomgevingen vervuild, biodiversiteit vernietigd, de eisen van agressieve boeren ingewilligd en arbeidsmigranten uitgebuit; daar is exploitatie geoorloofd want ‘het draaien van de BV’ is de alfa en omega van het politiek-economische systeem. Daarin is kapitaal als een beest dat zichzelf alsmaar sneller vermeerdert. Wie iets van vermogen erfde of vergaarde, hoeft nooit meer te werken. Die kan beleggen en rentenieren. Die wordt rijk van wat zo mooi ‘onverdiend inkomen’ heet.

Groepsdenken is de basisvoorwaarde voor overheersing en onderdrukking (Esther van Fenema de Volkskrant 15 juli 2020):
Door corona zijn we erg bezig met de kwetsbaarheden van bepaalde groepen. Daarmee versterken we onbewust ook de boodschap dat we blijkbaar in groepen moeten denken. Dat heeft vele risico's, betoogt Esther van Fenema.
Volgens historicus Yuval Harari zijn we als mens evolutionair geprogrammeerd om in kleine groepen samen te werken. Zo lang we elkaar persoonlijk kennen, zetten we er graag samen de schouders onder. Maar naarmate groepen groter zijn wordt samenwerken moeilijker en hebben we een verbindend verhaal nodig. Zonder een gedeelde overtuiging of geloof geen hechte groep.
Groupthink
Irvin Janis onderzocht het fenomeen groupthink in de jaren ‘70 en concludeerde dat mensen die nauw met elkaar samenwerken en daarbij een hechte groep vormen zoveel waarde hechten aan de unanieme groepsmening, dat deze unanimiteit belangrijker wordt geacht dan een kritische rationele instelling.

Hokjesgeest (Herien Wensink interviewt Dries Verhoeven Volkskrant 6 juli 2020 V6-8):
De herneming stond al gepland, maar door corona werd het kunstwerk U bevindt zich hier (2007) van Dries Verhoeven, met mensen alleen in kleine kamertjes, wel heel relevant. V sprak de kunstenaar.
Maar we werden toch dagelijks geconfronteerd met eindeloze hoeveelheden sterfgevallen?
‘Met de getallen, ja. Maar ik heb deze ramp heel anders beleefd dan bijvoorbeeld de aanslagen op 11 september. De aangrijpende nieuwsbeelden toen confronteerden ons ook met onze collectieve sterfelijkheid, en ik denk dat die ervaring louterend kan werken. Nu zag ik nauwelijks hartverscheurende beelden van wegkwijnende patiënten. ‘Ja, er was dat ene aangrijpende filmpje van de Italiaanse verpleegster. Maar ik zag toch vooral vrolijk loungende mensen in het Erasmuspark. Ik had ook het gevoel dat het nieuws voortdurend van een positieve disclaimer werd voorzien, zo van: ‘Er zijn wel veel doden, maar dat komt door hoe we tellen.’ Alles om er maar voor te zorgen dat we niet in paniek zouden raken. Terwijl collectieve huivering, net als collectieve woede of verdriet, misschien ook wel de functie heeft van catharsis.’

Is grootste investering VS in klimaat ooit genoeg voor het klimaat? (Sterre Lindhout de Volkskrant 9 augustus 2022 p. 6-7):
Dat de Amerikaanse president Joe Biden met zijn klimaatwet een politieke overwinning heeft behaald, staat buiten kijf. Maar hoeveel baat heeft het klimaat erbij? ‘Als het om het klimaat gaat, moet je altijd halfvolle glazen zien, anders word je depressief.’
Klimaatzelfmoordpakket
Maar verder gebeurt er niet al te veel aan de andere kant van de energiemedaille, waar vervuilende industrie aan banden zou moeten worden gelegd. Wat betreft fossiele brandstoffen heeft de regering concessies moeten doen aan partijgenoot Joe Manchin. Hij bedong bijvoorbeeld dat de regering, in ruil voor de investeringen in schone industrie, meer stukken openbare grond en zee veilt voor boringen naar olie en gas, onder andere in de Golf van Mexico en in Alaska. Milieuactivisten noemen het pakket daarom spottend ‘een klimaatzelfmoordpakket’.

Hoe mensen aan het denken te zetten (Patricia van Bosse Civis Mundi Digitaal #124 juli 2022):
David McRaney studeerde psychologie en journalistiek. Hij is wetenschapsjournalist gespecialiseerd in cognitieve processen. Sinds 2009 maakt hij de veelbeluisterde podcast You are not so smart, waarin hij denkfouten en vooroordelen bespreekt. Zijn boek met dezelfde titel en de opvolger You are now less dumb werden bestsellers in de VS.
De les die McRaney hieruit trekt is, dat iedereen een bijdrage heeft aan het mentale klimaat, dat degenen die verandering willen bewerkstelligen, moeten doorzetten. Met enig geluk, want het moet de juiste tijd zijn, en als voldoende mensen meedoen zal die verandering er komen.

Macht en manipulatie van Big Tech (Piet Ransijn Civis Mundi Digitaal #124 juli 2022):
Aanleiding tot haar boek over Big Tech was de verslaving van haar zoon aan internet spelletjes. Hij maakte gebruik van haar bankrekening voor aankopen van spelbenodigdheden. Dat alarmeerde haar. Het opende haar ogen voor de enorme en niets ontziende invloed van Big Tech, die er niet voor schroomt kinderen berekenend te binden met psychologische beïnvloeding. “De Big Tech-bedrijven zijn nu de rijkste en machtigste bedrijven ter wereld... Die omvang hebben ze ingezet om hun concurrenten uit te schakelen of op te slokken, om zich de persoonlijke gegevens van hun gebruikers toe te eigenen, en - in het geval van Google, Facebook en Amazon - om die voor eigen gewin te benutten”. De andere leden van de Big Five zijn Microsoft en Apple. Netflix wordt ook genoemd en Microsoft geldt als oudere deelnemer.
Surveillance en gebrek aan privacybescherming
De schrijfster wijst op landen waar met behulp van (informatie van) Google en Facebook bevolkingen worden onderdrukt of vermoord en op het gevaar van surveillance in een autoritaire staat, met name bij een alliantie met Big Tech-bedrijven. Ook Apple, dat zich graag profileert als kampioen op het gebied van privacy-bescherming, “lijkt evenmin veel bezwaren tegen ‘lokale Chinese regels’ te hebben,” die een onderdrukkend karakter hebben naar westerse maatstaven.

Uit de bubbel (Robert Vuijsje interviewt Pete Philly Volkskrant 5 februari 2018 p. V4-5):
Welke rol speelt afkomst in Nederland? Dat onderzoekt de Volkskrant in een reeks interviews. Rapper Pete Philly (37): 'Wanneer Rutte de minister-president is, heb je als land een probleem.'
Wat herken je in Rutte?
Op die scholen was het een vanzelfsprekende gedachte: bepaalde deuren worden voor ons geopend. Zonder te beseffen dat die voor anderen dus gesloten blijven. Ze kijken naar de rest en denken: waarom sta jij niet op het speelveld dat voor mij zo makkelijk bereikbaar was? In dat milieu zag ik vaak niet genoeg empathie voor mensen met een andere achtergrond. En zo iemand is nu de minister-president van Nederland.
'Iemand als Rutte is nooit gedwongen om zijn privilege te herkennen. Hij zegt: Zwarte Piet is nou eenmaal zwart, dus fuck off. Dat herken ik, zo werd op die scholen naar veel dingen gekeken: it's my way or the fuckin' highway. Wanneer je in een sociale bubbel leeft en voor die manier van denken ook nog high fives krijgt, dan ga je er zelf in geloven. Het mag allemaal, ik wil geen oorlog beginnen, ik constateer alleen dat Rutte een blinde vlek heeft. Het is niet uniek, overal op de wereld bestaan dit soort systemen. Maar wanneer zo iemand de minister-president is, heb je als land een probleem.'
Waarom kwam je vader naar Nederland?
Mijn eerste school was een Amerikaanse, met mijn eerste vriendjes sprak ik Engels. Dat ik in het Engels muziek schrijf is geen masker dat ik opzet, het is een masker dat ik afzet. Het is de taal waarin ik mezelf het meest intiem en begrijpelijk kan uiten.
'Wat ik op Aruba heb gezien: cultuur is beweeglijk en multi-interpretabel. Je had een mix van Noord-Amerikaanse, Zuid-Amerikaanse, Caribische en Nederlandse cultuur. Op een bepaald moment zegt iemand: dit is hoe we dingen hier doen. Dat kan zo weer veranderen als later iemand anders zegt: en vanaf nu doen we het zo.

Mix tussen communisme en hyperkapitalisme (Robert van Gijssel, Jonathan Witteman Volkskrant 28 mei 2016 katern Vonk p. 4):
WINNER TAKES ALL-MODEL
Het kuddegedrag van de consument hangt samen met de observatie die socioloog William McPhee al een halve eeuw geleden deed: bij hits bestaat een onevenredig groot deel van het publiek uit consumenten die normaal gesproken zelden of nooit een plaat kopen of naar de bioscoop gaan, legt Elberse uit. Bestsellers als Fifty Shades of Grey of Gijp leunden bijvoorbeeld voor een belangrijk deel op mensen die normaal niet zo van lezen houden. Het publiek voor obscure boeken bestaat vooral uit veellezers. En doordat ze veel lezen - cq veel muziek luisteren of films kijken - zijn deze consumenten vaak ook kritischer. Dit draagt eraan bij dat de populairste boeken vaak ook beter gewaardeerd worden dan mindere verkoopsuccessen.
Het winner takes all-model tekent zich extra sterk af in de muziek. De muziekindustrie is anno 2016 een curieuze mix tussen hyperkapitalisme en communisme. Nog steeds weet een minuscule elite van artiesten, producers en platenbonzen fabelachtige rijkdom te vergaren met muziek. Maar door piraterij en de schamele royalty's bij streamingdiensten is het voor de mindere goden sappelen.

Hello Ontworstel- of onderwerpingsliedje (Robert van Gijssel Volkskrant 28 mei 2016 katern Vonk p. 5):
Hillary Clinton begreep Stand By Your Man van Tammy Wynette niet en nu voelt Adele zich geroepen haar Hello uit te leggen.
Maar dat verhaal in Stand By Your Man is natuurlijk ook heel anders op te vatten, vooral als je er niet in slaagt enig sarcasme uit Wynettes tekst te vissen.
Dat lukte bijvoorbeeld Hillary Clinton totaal niet. In een interview op tv vertelde zij in 1992: 'Ik ben geen klein vrouwtje dat naast haar man staat en koekjes bakt, zoals Tammy Wynette.' Clinton bespeurde in Stand By Your Man een vrouwelijke onderdanigheid en een ouderwetse moederlijkheid. En daar werd de zangeres woedend over. Zij stuurde een boze brief naar Clinton: 'Jij hebt iedere vrouw beledigd die het op eigen kracht heeft gered in het leven, die niet door haar man mee naar het Witte Huis werd genomen.'
Ja, Tammy Wynette wist na die vijf huwelijken wel hoe ze van zich af moest bijten.
OVERLEVINGSKRACHT
Dat bleek ook uit haar beroemde liedje Till I Can Make It On My Own, waarmee ze een zoveelste echtscheiding aankondigde. Met dat nummer over vrouwelijke overlevingskracht werd Wynette de fakkeldraagster voor sterke en vrijgevochten vrouwen, maar ook dát lied bleek weer heel anders uit te leggen. 'Ik ga bij je weg', zong Wynette, 'maar je weet dat ik je ook weer eens zal opbellen, als ik het even niet meer zie zitten.' Dat vonden sommige vrouwen dan weer niet zo sterk.

Te veel politici en hun beleidsmedewerkers hebben door de verantwoordelijkheid voor het rentmeesterschap aan het grootkapitaal over te dragen het paard achter de wagen gespannen. Het probleem is nu dat door het gebrek aan tegenwicht het grootkapitaal in zijn eigen spelletjes, lees sprookjes is gaan geloven en geleidelijk het casinokapitalisme centraal is komen te staan.
Logisch dat Adele zich geroepen zag haar tekst nog eens nader te duiden, zoals Wynette dat ook honderd keer moest doen. Hello ging volgens Adele niet over een ex, maar over ouder worden en verwijderd raken van familie en vrienden. Die 'other side' stond voor de volwassen levensfase, waarin je vaak met weemoed terugdenkt aan de jeugdjaren.
En of we er verder, alsjeblieft, niet al te ingewikkeld over wilden doen.

Outplacement of Een Kamerlid kan een lastige puzzel zijn (Ariejan Korteweg Volkskrant 21 april 2016 p. 21):
Zet 'Kamerlid' op je cv en de deuren springen niet open.
Een Kamerlid kan een lastige puzzel zijn, zegt Roeland Doornbosch van LoopbaanNaPolitiek een dag later peinzend. 'Een doorsnee werkgever heeft weinig beeld van wat zo iemand doet. Kan hij managen, een project leiden?' Hij kan beïnvloeden, argumenteren, snel schakelen, charmeren misschien - maar wat voor baan hoort daarbij? Zet Kamerlid op je cv en de deuren springen niet open. Eerder omgekeerd, denkt Doornbosch.
Belangenbehartiger, woordvoerder, lobbyist - veel verder komt Doornbosch niet. Zijn advies: begin op tijd met nadenken over wat je wilt. Een zoektocht duurt zeker een half jaar.
Het grote aftellen is begonnen. Eind dit jaar gaat Den Haag in de campagnestand. Dat betekent: nu voorbereiden op de sprong van de apenrots.

New York laat Hillary weer stralen (Michael Persson Volkskrant 21 april 2016 p. 5):
New York is dus toch de staat van Hillary gebleven. Clinton deelde dinsdag in de Democratische presidentiële voorverkiezingen een flinke klap uit aan concurrent Bernie Sanders, die nu nagenoeg kansloos is voor de nominatie (maar zeg nooit nooit, natuurlijk). Bij de Republikeinen won Donald Trump met overmacht, maar zijn pad naar de nominatie is nog steeds bochtig en glibberig.
Maar voor een deel is het negatieve imago van Clinton aan Sanders zelf te danken. Omdat hij Clinton wegzet in steeds fellere bewoordingen wegzet als schoothondje van het grootkapitaal en radertje van het systeem (deze week maakte hij ook haar campagnefinanciering verdacht), komt Clinton ook bij veel Democraten in een steeds valer daglicht te staan. Een woordvoerder van Clinton noemde dat dinsdag 'destructief' en 'niet productief voor de Democraten', noch voor het land.
Tegelijkertijd vindt tweederde van de Democraten dat de felle campagne de partij energie geeft. Sanders heeft de progressieve agenda van de partij ontegenzeggelijk scherper gesteld. De vraag is nu hoe ver hij kan gaan voordat het pijn gaat doen.

'Faceboek brengt pavlovtechniek naar nieuw level' (Janita Naaijer Volkskrant 21 april 2016 p. 23):
Erdogan-cartoons van Ruben L. Oppenheimer zijn niet welkom op Facebook, en ook een Erdogan-hekeldicht van journalist Annabel Nanninga werd naar de digitale prullenbak verwezen. Technologiedeskundige en jurist Danny Mekic over de houdbaarheid van Facebooks huisregels.
Wat zou Zuckerberg moeten doen?
'Hij moet de nationale wetgeving van ieder land handhaven. Je kunt niet één norm hanteren voor zeven miljard mensen. Facebook moet doen wat Twitter doet. Twitter laat bepaalde tweets in sommige landen niet zien, omdat die daar in strijd zijn met de wet. Tegelijkertijd tonen ze wel dát ze een tweet hebben weggehaald, terwijl het op Facebook volledig onduidelijk blijft welke posts verwijderd zijn.'

In de Samenvatting eindrapport Commissie Parlementair Onderzoek Onderwijsvernieuwingen onder voorzitterschap van Jeroen Dijsselbloem staat 'Verantwoordelijke bewindslieden vertoonden een tunnelvisie': De uitvoering van het vernieuwingsproces werd gedurende de gehele jaren negentig uit handen gegeven aan externe procesmanagers. Een dergelijke constructie stond op gespannen voet met de ministeriële verantwoordelijkheid en een adequaat parlementair toezicht. De kring van beleidsmakers stond onvoldoende open voor kritiek en waarschuwingen. Eigen ervaringen in plaats van wetenschappelijk onderzoek vormden de onderbouwing van de ingezette didactische vernieuwingen. Deugdelijke pilots en experimenten ontbraken.

Mede naar aanleiding van de Commissie Dijsselbloem en de kwaliteit van het onderwijs stelt Ronald Plasterk in de Volkskrant van 1 december 2007 dat: De vernieuwingen het niveau hebben verlaagd.

Microbiologie Verdachte plaatjes
Beelddetective in de biologie (George van Hal Volkskrant 28 november 2020 Wetenschap p. 22-23):
Deze maand trok wetenschapsblad Science een artikel terug van oud-minister Ronald Plasterk. ‘Beelddetective’ Elisabeth Bik bracht de bal aan het rollen met haar speurwerk naar dubieuze afbeeldingen in vakartikelen. Wat drijft haar?
Elisabeth Bik speurt naar verdachte afbeeldingen in de vakartikelen van haar ex-collega’s. Naar patronen die zich herhalen. Naar dezelfde cellen die opduiken op microscoopfoto’s van verschillende weefsels, bijvoorbeeld. Naar streepjes en vlekjes die op meerdere afbeeldingen staan, terwijl je gezond verstand je vertelt dat dat absoluut onmogelijk is.
Zo ook die twee vlekjes, aanwezig in plaatjes uit een artikel dat dertien jaar geleden in het toonaangevende vakblad Science werd gepubliceerd door Ronald Plasterk en collega’s. De oud-minister maakte destijds furore als wetenschapper bij het Hubrecht Instituut in Utrecht, de plek waar ook zijn co-auteurs werkten.
Het artikel doet verslag van het gedrag van rna, een neefje van dna waarin eveneens de genetische informatie van het leven schuilt. Dat leven is in dit geval de rondworm C. elegans, wiens rna Plasterk en collega’s in kaart brachten met zogeheten northern blots, een analysetechniek die rna zichtbaar maakt.
Zo ging het in eerste instantie ook met het artikel van Plasterk. Pas nadat Bik openbaar haar beklag had gedaan op Twitter kwam de bal aan het rollen. En dan zijn er van Plasterk nóg eens drie artikelen waar Bik en anderen op PubPeer hun twijfels bij hebben geplaatst.
‘Eentje heeft nu een formele expression of concern’, zegt ze. Daarmee geeft de uitgever toe dat er iets verdachts aan de hand is zonder het artikel meteen terug te trekken. Dat artikel verscheen in 2004 in het vakblad Nucleic Acids Research. In de publicatie duiken foto’s op van embryo’s van zebravissen die overduidelijk hetzelfde zijn, terwijl het artikel claimt dat het om verschillende embryo's gaat.
Of er ook gevolgen zullen zijn voor de andere twee artikelen met verdachte plaatjes en of de vondsten invloed zullen hebben op de carrière van Plasterk, durft Bik niet te zeggen. Daarvoor gebeurt het nog net iets te vaak dat haar vondsten geen consequenties hebben.

Negeerde het Pentagon spionagedrones omdat het te druk was met ufo’s? (George van Hal de Volkskrant 10 november 2022, p. 15):
Het zal je maar gebeuren dat je je belangrijkste geopolitieke vijand geen strobreed in de weg legt wanneer deze met spionagedrones over je legerbasissen vliegt omdat je te druk bent met giechelen over aliens.
Althans: als het rapport inderdaad de conclusies trekt die The New York Times bij monde van zijn bronnen liet optekenen. Want dat rapport zélf is nog altijd spoorloos. Het had 31 oktober al aan het Congres gepresenteerd moeten worden. Deze week antwoordde een woordvoerder van het Amerikaanse Department of Defense op persvragen dat hij niet wist wanneer het rapport precies zou komen en dat hij ook niets kon zeggen over de rol van Chinese drones. In het ufo-wereldje namen de geruchten over een doofpotpoging direct toe.

Een enkele jaren geleden uitgebracht OESO-rapport schrijft dat het Ministerie van Onderwijs onvoldoende greep op het hoger onderwijs heeft. De OESO waarschuwt: Er is een reëel gevaar dat het onderwijs een sociale tweedeling langs culturele lijnen aan het vestigen is.

Neem taalonderwijs voor jongeren serieus. Leer ze de taal van de wereld om hun heen (Els Stronks en Jacques Vriens de Volkskrant 14 juli 2022 p. 28):
Aleid Truijens bepleitte onlangs in haar column (Ten eerste, 12 juli) om toegezegd extra onderwijsgeld in te zetten voor basisvaardigheden, niet voor burgerschapsvorming. Kinderboekenschrijver Jacques Vriens is het niet met haar eens.

Begin nou maar eens met lezen, schrijven en rekenen. Wie dat niet kan is verloren (Aleid Truijens de Volkskrant 12 juli 2022 p. 15):
Duurzame kwaliteitsverhoging is alleen te verwachten van het verbeteren van de lerarenopleidingen, opdat die voortaan mensen afleveren die precies weten hoe je kinderen effectief basisvaardigheden bijbrengt en aan wie je dat gerust kunt overlaten. Dat vergt weer heel andere investeringen en inspanningen.

Een kortere lesweek hoeft geen kortere schoolweek te betekenen. Het kan een verrijking zijn (Aleid Truijens de Volkskrant 5 juli 2022 p. 15):
Dat is wat ik mis, bij alle daadkracht van deze ministers: een historische analyse van de ontsporing. Waar ging het vele geld voor de bestrijding van het lerarentekort heen? Waar zit het lek? Waardoor stegen de overheadkosten en groeide het aantal mensen met een lesbevoegdheid dat niet voor de klas staat? Waarom verdwenen de academici uit het onderwijs? Intussen daalden de leerprestaties en daalde de status van het leraarschap. Geen toeval. Kijk het monster in de bek en traceer de oorzaken, anders werken ook deze voorstellen niet.
En houd eens op met zeggen dat het leraarschap zo nobel en prachtig is, zoals Dijkgraaf deed in Op1.

De grootsteomissie in de wetenschappelijke wereld is te onderkennen dat een computer wel het denken maar niet het voelen, de menselijke emoties kan simuleren. Het helicoptergeld dat door zowel de EU als de VS wordt uitgestrooid zal niet door de bubbel waarin Frits Bolkestein gevangen zit worden opgelost. Tegenover de 10 miljard van ASML-topman Peter Wennink is de 1 miljard extra van Robbert Dijkgraaf voor de wetenschap zeer bescheiden. In plaats van dat we in het leven onze eigen weg, de middenweg, de route van balancerend leiderschap kiezen prefereren we veelal het kuddegedrag (Groupthink). Bij nabootsend gedrag kiezen we voor de bekende weg, de opvattingen van de kudde.

Oordeel niet zo snel over kinderen (Aleid Truijens Volkskrant 16 april 2016 p. 16):
Zeg niet dat niemand heeft gewaarschuwd. De beschamende conclusie die de Onderwijsinspectie trekt in haar jaarverslag is niet verrassend.
De kloof tussen kinderen van hoogopgeleide en die van laagopgeleide ouders groeit; bij gelijke intelligentie krijgen die van hoogopgeleiden gemiddeld een 'hoger' schooladvies. Vaak een té hoog advies: bij kinderen van hoogopgeleide ouders is sprake van 'overadvisering'; hun kinderen komen als zij een gemiddelde intelligentie (vmbo-t) hebben toch vaak (38,8 procent) op het vwo terecht. Bij kinderen van laagopgeleide ouders is juist sprake van 'onderadvisering'.
'Onacceptabel!' roept voorzitter Paul Rosenmöller van de VO-raad. 'Zorgelijk' sippen minister Jet Bussemaker en staatssecretaris Sander Dekker. Dat gejammer hoeven we niet serieus te nemen. De groeiende ongelijkheid is gewoon een gevolg van overheidsbeleid.
De onlangs overleden onderwijssocioloog Jaap Dronkers wees onvermoeibaar op ongelijkheid in kansen, op cruciale verschillen in 'cultureel kapitaal'. Hij bewees dat vroege selectie - de valbijl waaraan wij onze 12-jarigen onderwerpen - kansen verkleint. Dat de heersende modes in het onderwijs, eerst het competentieleren en vervolgens de 21ste-eeuwse vaardigheden, in het nadeel zijn van kinderen uit lagere milieus. Bij rekenen is iedereen gelijk, maar dat geldt niet voor vaardigheden als zelfstandig werken, jezelf presenteren, werkstukjes maken en samenwerken. Ook voor de citotoets is iedereen gelijk. Een toets heeft geen vooroordelen of verwachtingen. De Citotoets kon voor onderschatte kinderen hun redding betekenen.
Dit kabinet nam welbewust maatregelen die de ongelijkheid vergrootten: het schafte de basisbeurs af en de bijdrage in de studiekosten. Het oordeel van de leerkracht in groep 8 ging zwaarder tellen dan de Cito-score. Die maatregel had meteen gevolgen: kinderen van hoogopgeleide ouders die hetzelfde scoren als die van lager opgeleiden, bleken 3,5 keer zo vaak een hoger advies krijgen. Vreselijk, jammerde Bussemaker afgelopen herfst. Maar ze herriep de maatregel niet. Hopelijk gebeurt dat nu.

Ict heeft valse hoop gewekt of De computer moet een middel worden, geen oplossing (Aleid Truijens Volkskrant 19 september 2015 p. 12):
De zegeningen van ict in het onderwijs, het is een gevoelig onderwerp. Alle kinderen een iPad, waarop ze hun individuele leerroute volgen? Zal dat de nieuwe generatie wapenen met nieuwe vaardigheden, broodnodig deze eeuw van snelle technologische veranderingen? Geeft dat kinderen die in het huidige onderwijssysteem vastlopen nieuwe kansen? Etc.
Toch fijn dat onderzoekers van PISA, de organisatie die voor de OESO wereldwijd onderwijsresultaten toetst en vergelijkt, nu eens gekeken hebben hoe het echt zit. PISA onderzocht het gebruik van ict in de afgelopen tien jaar in zeventig landen en bekeek de samenhang met leerresultaten. De onderzoekers hebben slecht nieuws: leerlingen die veel gebruikmaken van computers op school zijn niet beter gaan presteren in taal, rekenen/wiskunde en natuurkunde. Eerder slechter. De enorme investeringen in ict in het westerse onderwijs betalen zich vooralsnog nergens uit (Students, Computers and Learning: - (Where’s the connection?).

Schoolvak geschiedenis moet zelfstandig blijven of Leerlingen kunnen niet zonder het schoolvak geschiedenis (Cees van der Kooij Volkskrant 15 maart 2016 p. 21):
Ons Onderwijs 2032
We moeten ons niet op sleeptouw laten nemen door het advies van de commissie-Schnabel.
Bij geschiedenis leer je kijken door de ogen van een ander. Leerlingen leren medemensen uit andere tijden en culturen niet in de eerste plaats te beoordelen, maar te begrijpen. Daardoor leren ze ook zichzelf beter kennen. Geschiedenis mag niet tot een historisch perspectief binnen actuele thema's worden gereduceerd, chronologie en feitelijke kennis mogen niet gemarginaliseerd worden om het beoogde historisch denken en redeneren te kunnen realiseren.
Geschiedenis en identiteit zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Dat maakt ons vak relevant en spannend. Op basis van historische informatie formuleren mensen wie ze zijn, welke grenzen tussen hen en de ander zijn getrokken in de loop der tijd, wat verschillen en overeenkomsten zijn. Een dergelijke benadering leidt tot reflectie op eigen waarden en normen. Verhalen over het verleden wekken verwondering en verbazing, soms boosheid en ergernis. Geschiedenis nodigt uit tot verbeelding én tot kritisch denken en heeft daarmee een belangrijke rol in de persoonsvorming. Wie ben ik in deze wereld en wat is mijn taak? Bewustwording van de eigen en andermans standplaatsgebondenheid is een wezenlijk onderdeel van deze persoonsvorming.
Beslissen over de toekomst
De unieke bijdrage van het vak geschiedenis aan de vorming van de leerling is inzicht en overzicht bieden in die enorme wereld die achter ons ligt en tegelijkertijd deel uitmaakt van onze cultuur. Het begrijpen van het heden en het op juiste wijze beslissen over de toekomst, kan niet zonder kennis van de ontwikkeling die ons gebracht heeft waar we nu zijn. Wie niet weet waar hij vandaan komt, weet niet waarheen hij onderweg is. We noemen dit historisch besef. Er zitten schakels tussen verleden, heden en toekomst. Ook als individu ben je een schakel in een keten van gebeurtenissen, je bent geworden wie je geworden bent door het verleden.

In De Gammacanon (51 en slot) toont Jaap Dronkers de sociale ongelijkheid, lees onrechtvaardigheid, de asymmetrieën op aarde.

Jaap Dronkers, ‘Ruggengraat van ongelijkheid’, Elsevier 13 oktober 2007: Het streven in het onderwijs de laatste decennia was: ongelijkheid tegengaan. Gelijke mensen, gelijke kansen was het devies. Maar de afgelopen decennia is die ongelijkheid alleen maar toegenomen, volgens de socioloog Jaap Dronkers – ondanks maatregelen om dat tegen te gaan, en soms juist dóór die maatregelen. Het lijkt wel of de gunstige vernieuwingen van de eerste driekwart eeuw voor een groot deel teniet zijn gedaan door wat er de laatste 25 jaar werd ingevoerd. Dronkers bepleit het navolgen van de eerste zin van het grondwetsartikel over onderwijs: Het onderwijs heeft de voortdurende zorg van de regering.

Aleid Truijens geeft in haar column in de Volkskrant van 20 oktober een reactie op het rapport van Jaap Dronkers. Ons onderwijs vervult zijn functie als ‘hefboom’naar een beter leven beroerd. Het mechanisme van de self-fulfilling prophecy wordt bij ons op geraffineerde wijze vervolmaakt: het is bijna onmogelijk om onder de doem van lage verwachtingen uit te komen. Dankzij een heersende gelijkheidsideologie, en onder goedkeurend geknik van opeenvolgende sociaal-democratische bestuurders. Een van de oorzaken voor ongelijke kansen in het onderwijs: ‘zachte didactische methoden’, die niet het te behalen eindresultaat vooropstellen, maar de ‘ontplooiingskansen’.

In de Volkskrant 17 juni 2008 een column van Aleid Truijens over het thema dat Dronkers heeft aangesneden. Naast nuttige informatie die ik nog niet had (over niet meer betalen van de tweede corrector), is het een voor Aleid onverwacht reactionair stukje, ik kan me tenminste niet voorstellen dat de uitsmijter ironisch is bedoeld: "Alleen een examen waarvoor je flinke kans loopt te zakken, is de moeite van het halen waard." Brrrrrrrrr. Aleid wil het nakijken verder optuigen, dat is eerlijker niet waar, maar dat gaat eraan voorbij dat alle tijd en kosten die besteed worden aan dat nakijken, ten koste gaan van—worden gestolen van—de vorming en de opleiding van diezelfde leerlingen. Trouwens, ons middelbaar onderwijs is al zo waanzinnig selectief, moet dat eindexamen dan ook nog eens idioot selectief worden opgetuigd? In wiens belang is dat?

'Controle EU-miljarden is vlooienspel' (Marc Peeperkorn de Volkskrant 13 oktober 2016 p. 10-11):
De Europese Unie kan haar miljarden veel zinvoller en efficiënter besteden, stelt Alex Brenninkmeijer, het Nederlandse lid van de Europese Rekenkamer. Hoe? Door simpel de vraag te stellen: is het doel wel nuttig waaraan het geld wordt besteed? Vandaag zal de Europese Rekenkamer voor het 22ste jaar op rij geen goedkeuring geven aan de besteding van de EU-miljarden.
Vandaag presenteert de Rekenkamer haar jaarverslag over de besteding van het EU-budget 2015 (145,2 miljard euro). En voor het 22ste jaar op rij blijft een goedkeurende verklaring uit over de rechtmatigheid van die uitgaven. 'Een volstrekt deprimerend beeld', beaamt Brenninkmeijer. 'Zeker omdat het Europees Parlement en de lidstaten vervolgens overgaan tot de orde van de dag. Dat voedt het vermoeden dat ze het eigenlijk niets kan schelen.'
Is de vraag niet of er sowieso wegen aangelegd moeten worden met EU-geld? Of onverkoopbare melk gesubsidieerd?
'Dat soort vragen moeten inderdaad veel meer gesteld worden. Niet alleen: heeft u bereikt wat u wilde bereiken? Maar: was het doel wel nuttig? Op dat moment belandt de Rekenkamer echter midden in de politieke discussie. Want de lidstaten bepalen waar het geld naartoe gaat.'
Biedt de Brexit geen kans de EU-begroting open te breken? Een grote nettobetaler valt weg, veranderingen zijn onvermijdelijk.
'Het biedt zeker een unieke kans. Dat we niet meer kijken over welke landen en projecten het geld wordt verdeeld maar op basis van welke uitgangspunten. Budgetcommissaris Kristalina Georgieva noemde de Europese meerjarenbegroting onlangs een vredesakkoord, gestold wantrouwen tussen de lidstaten. Het effect is dat er steeds zeven jaar geen zinvolle discussie wordt gevoerd over wat we met het geld doen. De huidige EU-begroting is een begroting van het verleden.'
Blijven landen niet proberen zo veel mogelijk geld binnen te harken?
'Het is juist deze politiek die de burgers afstoot. Het is positioneel onderhandelen: een land heeft een belang, spijkert die positie zo goed mogelijk dicht en vervolgens gaan de hakken in het zand en begint het touwtrekken. Dynamiek zonder voortgang. Je kunt ook integratief onderhandelen, dan breng je eerst de belangen in kaart en kijk je waar die overlappen. Mijn ervaring met conflictbemiddeling leert dat 60 procent van de belangen gelijkgericht zijn. Met Europese samenwerking kun je een race to the bottom - steeds lagere lonen, steeds meer belasting ontduiken - ombuigen in een race to the top.'

Daar gaat ons geld (de Volkskrant 24 november 2007) gunt Yvonne Doorduyn het publiek een blik in de keuken van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap.
Schaal 11
Veel topambtenaren waren oud-onderwijzers of onderwijskundigen met dezelfde idealen. De grote vernieuwingen – van basisvorming tot vmbo – waren politiek gedreven, dat wel. Maar de ambtelijke top werkte gretig mee. ‘Het waren elkaar versterkende processen’, zegt Jan van Dam, manager voor de sector OCW bij de Algemene Rekenkamer. ‘Het was een netwerkproces tussen politiek en onderwijskundigen, met een grote rol voor de wetenschap. Plannen werden ontworpen vanachter de tekentafel, zonder deugdelijke toetsing of ze ook echt konden worden uitgevoerd.’
Naar aanleiding van deze publicatie kan de vraag gesteld worden in hoeverre creëren grote bureaucratische organisaties nog kwalitatieve meerwaarde?

Arie van der Hek geeft in de Volkskrant van 2 februari 2008 een reactie. Wim Mijnen was een erkende goeroe op het gebied van de onderwijsvernieuwing. Zijn invloed op bewindslieden was groot. Het gevolg was dat de bestuurder en managers in het onderwijs, trendgevoelig als ze zijn, zich snel tot het nieuwe leren bekenden. Zo is nu eenmaal de cultuur in onderwijsland. Onderwijsambtenaren en inspecteurs zorgden ervoor dat daar geen verandering in kwam.

Hij haakt in op de column Het gedraai van de vernieuwingspolitie van Aleid Truijens in de Volkskrant van 29 januari 2008. Het is opvallend om te zien hoe snel bestuurders als Kete Kervezee en Heim Meijerink met een andere pet op van kleur veranderen.

Jouke de Vries en Paul Bordewijk boek Rijdende treinen en gegepasseerde stations – Over Screbrenica, de kredietcrisis en andere beleidsfiasco’s.
Kennis is niet bestuurlijk neutraal, maar steeds meer een onderdeel van de politiek zelf geworden. Dat noemen Bordewijk en De Vries met een duur woord een ‘beleidsparadigma’, het geheel van diepe overtuigingen, morele veronderstellingen, technieken en vaste gewoontes waarmee bestuursproblemen plegen te worden opgelost. Buiten zo’n paradigma is over het algemeen weinig heil en wordt tegenspraak al vlot opgevat als vervelende dwarsigheid, hindermacht of rancune. Critici bevinden zich ‘buiten de politieke realiteit’, zoals de auteurs aangeven.

Door de toenemende complexiteit van de politieke vraagstukken neemt de kans op Groepsdenken toe. De Groupthink theorie van de Amerikaan Irving Janis kan tot gevolg hebben dat pas wordt opgetreden wanneer het duidelijk misloopt. Instituties kunnen een enorm probleem vormen in de zelfverwerkelijking van het individu en de ontwikkeling van een duurzame, betekenisvolle unificatie van de samenlevingen die deel uitmaken van de wereldorde. Het gewraakte Group thinking (hokjesgeest, bewustzijnsvernauwing), een tunnelvisie, houdt in dat bestuurders marionetten van het systeem kunnen worden waar ze mee willen triomferen en dat alle overige betrokkenen in de samenleving in zielloze mechanische ledepoppen neigen te veranderen. Het individualisme en de algehele hekel aan een idee van buitenaf opgelegde orde is het resultaat.

Om grip te krijgen op het verschijnsel organisatiecultuur wordt een constructieve oplossing, het duurzamere energiemanagement van een nieuwe wereldorde aangereikt; een aangepast energiemanagement in de zin van een persoonlijk en collectief beter omgaan met de energie van mensen in relatie tot zichzelf en het systeem waar ze deel van uitmaken.

In het kader van het innovatieplatform schrijft Jan Peter Balkenende (Volkskrant 3 juni 2006):
Het onderwijs staat niet alleen voor de zware opgave schooluitval te vermijden, maar zal ook leerlingen moeten uitdagen het allerbeste uit zichzelf te halen. Samen verstevigen we de basis voor 'Welvaart en Welzijn' (Kwaliteit en Kwantiteit) in de toekomst. Op alle Nederlanders van jong tot oud zal een appèl worden gedaan het beste uit zichzelf te halen en hun kennis en vaardigheden up to date te houden.

Extreemrechts en nazistisch gedachtegoed is nu onderdeel van het mainstream debat (Tim Luimes 4 september 2017):
Naast de wat onschuldigere gekrechtse buzzwords als ‘partijkartel’, doen ook wat duisterdere woorden en gedachten hun intrede: ‘omvolking’ is een woord dat steeds meer gehoord wordt, een woord dat de beginselen kent bij de nazi’s; eerder dit weekend sprak Theo Hiddema nog over ‘rassenvermenging’ die de integratie ten goede zou komen (Witteman vraagt burgemeester Aboutaleb daarover: is dat een goed idee?); en nu dan: het ‘cultuurmarxisme’.
Aan tafel van Buitenhof 3 september 2017 zaten Sid Lukkassen, schrijver van het boek Avondland en Identiteit, en Groene Amsterdammer-redacteur Casper Thomas.
Lukkassen (30) is naast frequent noemer van allerlei mooie namen en buzzwords – waarmee hij mooi in het alt-right straatje van Thierry Baudet en consorten past, lekker bedienend van Latijnse frasen en prachtige zelfbedachte, maar nietszeggende woorden als ‘oikofobie’ en ‘occidentofobie’ – ook nog raadslid van de VVD in Duiven en huisgenoot van zijn ouders, zo valt te lezen in een recent interview met De Volkskrant. Het zou me niet verbazen als hij zijn carrière binnenkort voortzet bij Forum voor Democratie, nadat hij de VVD is uitgeflikkerd.

Afscheidsrede Paul van Tongeren: Dankbaarheid als levenshouding (Sid Lukkassen Civis Mundi Digitaal #35, 6 februari 2016):
Op dit vlak leek Paul van Tongeren echter buiten de “massamens” te rekenen. Want precies de Spaanse filosoof Ortega y Gasset (1883 – 1955) maakte duidelijk dat de massamens “existentieel ondankbaar is” – existentiële ondankbaarheid is daarom kenmerkend voor het tijdvlak van de kosmopolitische metropool en het massaconsumentisme. “Massamens” slaat op het menstype dat een zeker naïef techniek-optimisme kent: de huidige tijd is beter en wetenschappelijker dan eerdere tijden – daarom is hij niet bereid om de lessen uit eerdere tijden serieus te nemen. Hij of zij is niet bereid om een dialoog over de tijd te voeren, om naar stemmen te luisteren uit het verleden. De massamens is klein omdat hij niet op de schouders van reuzen staat: welvaart wordt als vanzelfsprekend beleefd en men meent daar ‘recht’ op te hebben. Het leven van de massamens is makkelijk en aangenaam en in diens beleving hoort dat zo te zijn. Tegenover de massamens stelt Ortega y Gasset de excellente en selecte mens, die zichzelf voortdurend hogere uitdagingen voorlegt, en anders niet met zichzelf tevreden is. Het doet denken aan wat Oswald Spengler als de “faustische ziel van Europa” omschreef: a spirit of restless striving.
Dat betrekt ‘dankbaarheid’ slechts op het materiële vlak, maar neem ook het geestesleven. Toen Van Tongeren aantrad waren de tradities rond Aristoteles en Nietzsche levenskrachtig, terwijl er vandaag fel geknokt moet worden om dit te laten overleven. Van Tongeren zelf maar ook andere sprekers wezen hierop. We maken daaruit op dat maar weinigen de universiteiten danken voor de politieke correctheid en het managementdenken. Hun hele leven lang vielen postmodernen de begrippen ‘waarheid’, ‘goedheid’ en ‘schoonheid’ aan met sofistische technieken – zij verdienden daarmee dikbelegde boterhammen terwijl een filosoof vandaag moet bedelen om een halfjaarcontract. Onder het mom van “dekolonisatie” zijn Randstadse actiegroepen alvast in verzet gekomen tegen het Westers cultureel erfgoed omdat deze tradities minderheden zouden kwetsen. redblackred%schoonheid die we in onze nabijheid aantreffen, de duistere zijde van dit leven bedekt.

Burgemeester Rob Welten: 'Voer een politieke dienstplicht in'
Burgemeester Welten van Borne op Tubantia.nl van 30 januari:
'Het gaat erom dat mensen nu niet het gevoel hebben dat ze door politiek en bestuur goed worden vertegenwoordigd. 'Je zou honderd mensen kunnen loten uit het bevolkingsregister en die samen een fysiek burgerpanel laten vormen, een klankbord voor het college van B en W en de gemeenteraad.

De belangstelling voor het nieuwe leren hangt vermoedelijk met mijn eerste publicatie in Het Landelijke H.T.S.-orgaan van maart 1966 samen. De reactie haakte destijds in op een polemiek rond het thema H.T.S. nieuwe stijl. Mijn kritiek had op het eenzijdige, vrijwel uitsluitend klassikaal gerichte, onderwijs betrekking. Nu is het zo dat op scholen voor het hoger beroepsonderwijs het klassikale onderricht soms beperkt blijft tot enkele uren per week.
In mijn praktijkjaar bezocht ik een Volkshogeschool waar onder andere maatschappelijke onderwerpen in discussievorm aan de orde werden gesteld. Conclusie in het bewuste artikel was: Door actualiteiten (bijvoorbeeld de wet op het televisiebestel van minister Vrolijk) en andere onderwerpen als bijvoorbeeld leidinggeven, kunst en literatuur in discussievorm te behandelen, zal het creatief denken zeer zeker worden bevorderd alsmede spreekvaardigheid, gedachtenfomulering en mensenkennis. Terwijl het ook verruimend werkt op het maatschappelijk inzicht.

Wederkerig altruïsme, het verschijnsel waarbij men elkaar wederzijds helpt of een gunst verleent, is een veelvuldig onderzocht onderwerp binnen de Evolutionaire psychologie. De reciprociteit van "voor wat hoort wat" is "heb uw naaste lief". Rita Smaniotto: Op basis van experimenten, simulatie-onderzoek en een heranalyse van een aantal antropologische studies naar het delen van voedsel in jagers-en verzamelaarsvolkeren concludeert Rita Smaniotto in haar proefschrift dat het "voor wat hoort wat" mechanisme niet zo wijdverspreid is als doorgaans wordt aangenomen. Volgens haar is er in veel gevallen sprake van een alternatief mechanisme, het "heb uw naaste lief" mechanisme. Dit mechanisme is vooral gericht op het welzijn van personen in iemands directe omgeving.

Creativethink (Schijnbare paradox, Geest - Ziel - Lichaam, Perceptie, Levensbeschouwing, ‘Zaaien en Oogsten’)

Alleen het verleden blijft (Bert Wagendorp interviewt Hylke Speerstra de Volkskrant 4 maart 2023, Boeken p. 7-9):\\ In Testament van de ziel laat Hylke Speerstra twee oude Friezen terugkijken op een leven in den vreemde. Want hoe oud een mens ook wordt, zag hij, hij vergeet zijn thuisstreek nooit.
Ergens in Testament van de ziel staat de zin die de kern vormt van zijn werk: ‘Alles gaat voorbij, maar het verleden niet.’ Van dat motto zijn al zijn boeken doordesemd. Het verleden blijft en reist met de mens mee. ‘Ze emigreren vanwege de toekomst van hun kinderen, maar slepen het verleden achter zich aan. Dat is de tragiek van de miljoenen landverhuizers: het oude ligt achter hen en tot het nieuwe worden ze nooit helemaal toegelaten. Ze hebben een hoge prijs betaald.’

'Het opus magnum van De Haan' (Omroep Friesland 18,19 maart 2023, NPO2):
Zijn werk, met als bekendste stuk 'Ouverture to a new age' wordt door duizenden verenigingen gespeeld. Niet alleen in Nederland maar overal ter wereld, van Japan tot Brazilië. Het leven van Jan de Haan (Nijefurd, 1951) staat elke dag in het teken van muziek. Thuis, omringd door de bossen van Oranjewoud, werkt De Haan aan opdrachten en eigen werk. 'Tijdens het componeren ben ik soms finaal van de wereld,' zegt hij. 'Dan krijg ik een klankvoorstelling van het stuk en weet ik al precies hoe het gaat klinken.'

In ‘Silver Haze’ kan een gevoel van lotsverbondenheid plots omslaan in vijandigheid en homofobie. (Bor Beekman de Volkskrant 2 maart 2023, p. V9):
De film van Sacha Polak heeft een wat dwarrelige structuur, maar schiet raak op scèneniveau.
En steeds trekt hoofdrolspeler Vicky Knight de kijker naar zich toe als Franky. Het ongepolijste, felle natuurtalent uit Dirty God dat ondertussen is gerijpt: het spel nog wat verfijnder, maar nog steeds geen greintje bestudeerd. Zij maakt Silver Haze tot een bezienswaardigheid.

Kijken, kijken naar het Kremlin (Gijs Beukers de Volkskrant 1 maart 2023, p. V4-6):
Hoe doe je als westerse journalist je werk in Rusland, waar de waarheid geweld wordt aangedaan en alles achter de schermen gebeurt? Zes Poetin-watchers over opletten, netwerken, lef tonen, inbinden, intuïtie en pure listigheid.

Mary Seacole (Nieuwe blik terug 19 maart 2023, NPO2):
Iedereen kent Florence Nightingale, maar wie kent die andere grote verpleegkundige en pionier? Mary Seacole (1805-1881) vervult een soortgelijke rol in dezelfde tijd en in hetzelfde conflict, de Krimoorlog. Toch is haar naam maar bij weinigen bekend. Mary leert het vak van haar Jamaicaanse moeder, die genezer is. Haar vader is een Schotse militair. Vanuit haar eigen verpleeghotel in de Krim bezoekt ze de slagvelden, verzorgt de gewonde soldaten en redt zo vele levens. En dat allemaal met haar eigen financiële middelen. Dat breekt haar ook op, want na de oorlog wordt ze in Londen failliet verklaard. Maar daarmee eindigt haar verhaal niet.

Nieuwe blik terug (Josph Bolgne Chevalier 26 februari 2023 - NTR (1/6) NPO2):
Op afbeeldingen zien we hem met fraaie pruik, geheel naar de mode van zijn tijd: Joseph Bologne Chevalier de Saint-George (1745-1799), zoon van een Franse plantage-eigenaar en een tot slaaf gemaakte moeder. Als 10-jarige komt hij vanuit Guadeloupe naar Frankrijk. Daar ontpopt hij zich als virtuoos componist en violist, maar ook als schermkampioen én kolonel in het Franse leger. Ruim 200 jaar lang is zijn werk onder het stof van de geschiedenis verdwenen, maar daar lijkt nu verandering in te komen. Er is zelfs een film over hem gemaakt. Wie is deze alleskunner? Wat is er waar van het verhaal over zijn rivaliteit met Mozart?

Het leven van een jonge vrouw is een dubbeltje op zijn kant (Aisha Dutrieux de Volkskrant 23 februari 2023, p. 2):
In een campagnespot van White Ribbon, een Canadese organisatie die zich richt op het stoppen van mannelijk geweld tegen vrouwen, is te zien hoe een opgroeiende jongen voortdurend dezelfde boodschap krijgt: jongens huilen niet. Hoe al zijn opgespaarde frustratie en verdriet vervolgens uitmonden in geweld.

Per ongeluk persoonlijk (Bor Beekman interviewt Charlotte Wells de Volkskrant 23 februari 2023, p. 4-5, de recensie staat op pag V6):
Dat ze een film maakte die ook over haar rouw ging, had regisseur Charlotte Wells aanvankelijk niet door. Ze is ontroerd dat de critici, die Aftersun jubelend ontvingen, in de titel een metafoor vonden voor ‘balsem tegen pijn’.

Robin Raven Vijand van de VOC, volksheld van Indonesië.
Surapati is het spannende, waargebeurde levensverhaal van een man die veel rollen had: slaafgemaakte en regent, bediende en vrijheidsstrijder, vijand en held. Surapati stierf in 1706 tijdens een veldslag met de VOC. Hij wordt tot de dag van vandaag geëerd als Held van Indonesië. De auteur baseerde dit verhaal op VOC-bronnen en historische Javaanse Babads.

VII Hoe verzet aanhoudt en wint
Familieportret (Robin Raven de Volkskrant 22 februari 2023, p. V7):
''Op een familieportret uit 1665 staat, in de schaduw, de tot slaaf gemaakte bediende Untung. Hij ontsnapt - en drie eeuwen later wordt diezelfde jongen in Indonesië uitgeroepen tot nationale held.
Na de dood van Surapati voeren strijders nog generaties lang vanuit de bergen een guerrilla tegen de koloniale bezetter. De legitimering van deze ongelijke strijd volgt in 1975, als president Soeharto Surapati uitroept tot nationale held. Niet alleen van Java en Bali, maar van heel Indonesië.

Hamels hoofd (Paul Onkenhout interviewt Micha Hamel de Volkskrant 22 februari 2023, p. V10-12):
Hamel wijst ook op een resonantie met het Egyptische dodenboek. ‘Daarin wordt de ziel, als hij niet zo licht is als een veertje, opgegeten door een krokodil.’ De krokodil keert meermaals terug in Is daar iemand. Elders in de bundel staat de zin: en het eten is best lekker. Zijn nieuwe dichtbundel is een ‘psychografie’, zegt componist, dirigent en dichter Micha Hamel: een duik in zijn geest van veertien jaar geleden, toen hij met wanen werd opgenomen. Lang had hij geen zin om terug te keren naar de periode. Nu vond hij er de woorden voor.
Is het geruststellend om te weten dat u lang niet de enige bent met een stoornis als deze?
‘Ja, ja. En het besef dat een ziel niet ziek kan zijn. Dat komt een paar keer terug in de gedichten. Je denkt dat je hele persoon ziek is, maar dat klopt niet. Alleen je hersenen zijn ziek. Want je ziel is wie je bent. Dat zit veel dieper dan alleen maar die hersenen. Door trainingen en therapie en er zelf over na te denken kom je daar achter. Ik had er een paar jaar voor nodig.’

Sean Penn oogst nogal wat kritiek met zijn documentaire over de oorlog in Oekraïne (Berend Jan Bockting de Volkskrant 20 februari 2023, p. V3):
Wie ‘Superpower’ op het filmfestival van Berlijn ‘propaganda’ noemt krijgt met een geagiteerde Penn te maken.
Geagiteerd: ‘Het woord propaganda kan worden gebruikt als minachting voor wat wij hebben gedaan. Wij laten de eensgezindheid van een land zien dat vecht voor alles wat het leven de moeite waard maakt. Als het tonen van de waarheid propaganda is, word ik graag een propagandist genoemd.’ Met Russen werd niet gesproken. Praten met een muur had vermoedelijk meer zin, zegt hij.

Gelöksgevoel (Cécile Narinx interviewt Jan van Mersbergen de Volkskrant 17 februari 2023, p. V10-11):
Wat zijn dit voor vragen? Naar aanleiding van zijn non-fictieboek Carnaval. Een levensverhaal: tien dilemma’s voor de protestant opgevoede schrijver Jan van Mersbergen (51) over het naderende volksfeest. ‘Het is absoluut noodzakelijk om je totaal over te geven.’ Geluk of gelök?
Ben Verdellen zong: euveral leit gelök verborgen, overal ligt geluk verborgen, en dat is nog steeds een van de mooiste liedjes die er zijn. Het heet ook Gelök. Die puntjes op de o, die in het Nederlands een u is, die maken me steeds weer blij. Het is mooi om carnaval te verbinden aan een zoektocht naar geluk. Of niet eens een zoektocht. Carnaval is de zekerheid dat je het geluk gaat vinden, dat gaat verder dan een belofte. Dat durf ik te stellen. Als je in je eentje naar Venlo gaat, je kent een stuk of tien liedjes, je zingt mee en je praat met wat mensen, dán vind je gegarandeerd geluk.’

Verder met Vincent (Michiel Kruijt interviewt Willem van Gogh en Janne Heling de Volkskrant 10 februari 2023, p. V2-4):
Het Van Gogh Museum viert zijn 50ste verjaardag met een expositie als ‘eerbetoon’ aan de familie die het museum mogelijk maakte en er altijd bij betrokken is gebleven. Twee familieleden vertellen over hun bijzondere rol.

Driftschrijver (Paul Onkenhout de Volkskrant 3 februari 2023, p. V10-11):
Naar aanleiding van haar nieuwe boek Neem nooit een beste vriend, leggen we schrijfster Erna Sassen de vraag voor: Als ze moet kiezen wie het verschrikkelijkst is, prins Bernhard jr. of Thierry Baudet?

'Kenelijk kan ik toch wel wat' (Paul Onkenhout interviewt Raymond Thiry Volkskrant Magazine 27 januari 2023, p. 14-21):
Raymond Thiry is een begenadigd acteur − hij speelde in ruim zestig films en series − maar ook de man van de betere anekdote (over een gemummificeerde rat). En hij is ‘verrotte handig’. Klussen geeft hem houvast.
Met Kerstmis waren alle ouders en kinderen samen in een huisje. ‘Het was echt leuk. Ze maken muziek en springen als jonge honden boven op elkaar. Ze kunnen het heel goed met elkaar vinden. Het gaat goed met ze.’
Lijken ze op je? ‘Ja, zeker wel. Bij de ene herken ik de diplomatie waarvan ik me ook kan bedienen, bij de ander de hysterie. En fysiek ook wel, ja. Het leukst vind ik de wijze waarop ze in het leven staan. Dát herken ik heel erg. Ze gedragen zich allerminst krampachtig. Ze staan overal voor open en ze houden ervan om te ontregelen. Als ik hier om de hoek sta te praten met een paar halvegaren, komen ze erbij staan en mengen ze zich in het gesprek. Daar geniet ik enorm van.’

Boekenhonger (Gijs Beukers interviewt Ellen Deckwitz de Volkskrant 27 januari 2023, p. V10-11):
Dichter Ellen Deckwitz leest een boek per dag, gaat liever naar de bieb dan naar een bar en heeft het hele oeuvre van Toerrgenjev op de fiets gelezen.
Van mijn lievelingsboek van het afgelopen jaar, Bevrijdingsdag van George Saunders, lees ik een verhaal per dag. Wetende dat hij soms maanden over een halve pagina doet, ga ik dat niet als een Big Mac-menu wegwerken.
Prozac of proza?
‘Ik heb mezelf moeten aanleren om tijd te verspillen. De Franse filosoof Jean Baudrillard zei dat vriendschap de bereidheid is om tijd met elkaar te verspillen. Ik probeer vriendschap te sluiten met de onrust in mij. Daarom ben ik ook gaan gamen.
‘Ik kies dus voor prozac, George Saunders moet helaas weg. Maar de poëzie mag blijven, toch?’

Muzen (Gijs Beukers interviewt Rosita Steenbeek De Volkskrant 23 december 2022, p. V10-11):
Naar aanleiding van de documentaireserie Viva l’umanità!, 9 dilemma’s voor schrijver Rosita Steenbeek (65)
Viva l’umanità! of Droomland Italië?
‘Ze vullen elkaar aan. Voor Droomland Italië, mijn boek, reis ik vanuit het eiland Lampedusa heel Italië door naar Triëst om verslag te doen van de wereld van vluchtelingen en migranten. ‘De CPNB heeft mij in 2016 gevraagd een essay over compassie te schrijven (Heb uw vijanden lief, red.). Een mooi onderwerp, maar wat schrijf je? Ik besloot een persoonlijk verhaal te mengen met een groot, actueel thema en ging naar Lampedusa, voor veel vluchtelingen de eerste stop richting Europa. In december zag ik vluchtelingen ’s nachts op blote voeten aankomen bij de haven. Ik werd getroffen door de compassie van hulpverleners als Pietro Bartolo, die 25 jaar vluchtelingen uit zee haalde, levend of dood, en nu in het Europees Parlement zit.
Homerus of Mozes?
‘Zowel de Griekse literatuur als de Bijbel zijn enorme inspiratiebronnen geweest. In mijn kindertijd was het alsof Mozes, Jacob, Abraham en Sara familieleden waren.

De eerste tijd stond ik trillend als een rietje voor de camera’ (Gijs Beukers de Volkskrant 16 juni 2022):
Een ‘krankzinnige periode in de Britse geschiedenis’ lang was Tim de Wit de keurige, neutrale NOS-correspondent in Engeland. Nu mag hij eindelijk zijn mening geven over het land – en de vrouwen.
‘In 2019 mocht ik aanschuiven bij een Brits staatsbanket met het Nederlandse koningshuis. Ik ben een doodgewone jongen uit Bussum-Zuid waar vroeger met de pannen op tafel werd gegeten en er zijn weinig plekken met zoveel etiquette per vierkante meter als Buckingham Palace. Voorafgaand aan het diner las een pedel met een stok een brief voor: Mr. Tim de Wit, from the Dutch national television. Ik mocht vervolgens niet mijn hand uitsteken naar de queen of het woord tot haar richten. ‘Hello, nice to meet you’, zei ze. ‘Hoelang woont u hier al?’ Toen zag ik haar blik al achter mij verdwijnen. Dat was mijn moment met de beroemdste vrouw van de wereld.
‘‘Hé, een bekend gezicht’, hoorde ik meteen daarna. ‘Kon je wel weg, met de Brexit?’ Dat was koning Willem-Alexander, die een hand op mijn schouder legde. Het contrast met de queen was groot.

Kielowsli op zijn bet (Pauline Kleijer de Volkskrant 12 januari 2023, p. V4-7):
Het werk van de Poolse filmmaker Krzysztof Kieslowski, die geëerd wordt met een groot retrospectief, staat nog fier overeind. Zijn belangrijkste vraag zal immers niet snel verouderen: wat betekent het om een goed mens te zijn?

Op ridderschap en trouw (De stamhouder 22 januari 2023, NPO2):
Aan het eind van de jaren '30 vechten Frans en Wera voor hun liefde. Terwijl oude heer Münninghoff zijn stamhouder probeert te koppelen aan een goede echtgenote, komen zelfs even de Kennedy's in het vizier. Frans wil echter alleen maar trouwen met Wera en dan naar het leger.
De stamhouder sluit mooi aan bij onze eerdere constatering dat we in een nieuwe gouden tijd voor Nederlandse series leven, waarin ambities en budget beter op elkaar aansluiten dan in het verleden wel het geval was. Deze nieuwe Nederlandse Golf laat de kwaliteiten van makers en acteurs veel beter tot hun recht komen.

De overheid is zichzelf als een bedrijf gaan zien, dat is slecht voor de moraal (Bas Mesters de Volkskrant 21 januari 2023, Opinie p. 22-25):
Hoe kun je ervoor zorgen dat ethiek, moraal en het gesprek daarover terugkeert in het werk van 130 duizend rijksambtenaren? Dat is de opdracht van Erik Pool. Een immense klus die hem al doende radicaliseert, merkt hij.
Macht en Moed
Waar macht is, moet ook tegenmacht zijn. Wat er gebeurt als die tegenmacht ontbreekt, is de afgelopen tijd pijnlijk duidelijk geworden. Erik Pool (programmadirecteur bij de Rijksoverheid) schreef een boek over ambtelijk vakmanschap en de kunst van het tegenspreken, dat onlangs uitkwam.

‘Tijd voor meer autonomie in Europese veiligheid’ (Arnout Brouwers interviewt Dick Berlijn de Volkskrant 20 augustus 2019, p. 8-9):
Nederland moet de bakens verzetten in het veiligheidsbeleid, zegt voormalig commandant der Strijdkrachten Dick Berlijn. Want de rol als ‘trouwe, kleine bondgenoot’ van de VS is niet vol te houden.
Loskomen van ‘grote broer’ Amerika: oud-generaal Dick Berlijn pleit voor een ander veiligheidsbeleid.

‘ Liefde is biologisch vuurwerk’ (Kaya Bouma interviewt de Volkskrant 20 januari 2023, Wetenschap p. 19-21):
De specialist in de liefde die ook specialist in de rouw werd: ‘Liefde is biologisch vuurwerk’ Neurowetenschapper die zich verdiept in de liefde verliest haar man, een neurowetenschapper die zich verdiepte in eenzaamheid. Daarna verdiepte Stephanie Cacioppo zich ook in de rouw.
Liefde is noodzakelijk voor ons welzijn, zegt u. Maar hoe moet dat als die liefde wegvalt, zoals u overkwam?
‘Ten eerste moet je het accepteren. Ik ontdekte dat dat voor mij de enige manier was om John bij me te houden. Ik moest eerst onder ogen zien dat hij er niet meer was, dat hij een herinnering was. Ik vond dat ondraaglijk pijnlijk en doodeng.’

‘Schrijven is uitgesteld sterven’ (Onno Blom interviewt Cees Nooteboom de Volkskrant 21 januari 2023, Boeken p. 7-9):
Na lang uitstellen heeft Cees Nooteboom al zijn poëzie gebundeld in Zo worden jaren tijd, een boek van 656 pagina’s. Waarom nu? ‘Ik dacht altijd: er komt nog wat.’

Jeroen Henneman Het leven der dingen (t/m 10 april 2023):
Kunstenaar Jeroen Henneman (Haarlem, 1942) verstaat de kunst om zich te blijven verbazen over de wereld om hem heen. Onbevangen verwondering, humor en – soms letterlijke – licht- en luchtigheid, maar ook een red%gretig-onderzoekende geest die de grenzen van de optische waarneming bevraagt: ze vormen constanten in Hennemans werk en typeren tegelijkertijd de mens Henneman. Zijn sculpturale werk, maar ook zijn installaties, schilderijen en tekeningen getuigen van een open blik en belangstelling voor zowel de grote schaal van de openbare ruimte en de stad als de wijze waarop ons oog er geleid wordt door het kleinste detail.

‘Voor mannen moet je op je hoede zijn’ (Sara Berkeljon interviewt Marion Bloem Volkskrant Magazine 14 januari 2023, p. 14-23):
De hoofdpersoon in de nieuwe roman van Marion Bloem lijkt in bijna alles op haar, behalve in één ding: de schrijver ontmoet in Ivan Wolffers haar soulmate, de hoofdpersoon komt er alleen voor te staan. Zo moest ze het wel schrijven, wetende dat ze hem kwijt zou raken. In oktober overleed hij, na 51 jaar samen. ‘Ik weet dat ik dankbaar moet zijn.’
In haar nieuwe roman Meisjes uit het dorp, die deze week verscheen, blikt hoofdpersoon Ramona, dochter van een Indische luchtmachtmilitair, als 70-jarige terug op haar jeugd, op de trauma’s van haar ouders, op haar eigen schooltijd, eerste vriendjes en − vooral − op de meisjesvriendschappen die geen van alle standhielden. ‘De ijkpunten in de roman komen overeen met mijn eigen leven.

De ijkpunten gedrag en vlijt laten zich niet zomaar wegjagen van de scholen. Ze kregen nieuwe kleren (Aleid Truyens de Volkskrant 22 november 2022, p. 15):
Scholen spelen een belangrijke rol in de opvoeding, maar zijn geen instituten voor gedragsbeheersing. Het is niet aan het onderwijs, aan de overheid, om te bepalen welke persoonlijkheid voldoet. Onderwijs is er niet om burgers in het gewenste model te kneden of op maat gezaagde persoonlijkheden voor de arbeidsmarkt te produceren. De wereld heeft alle soorten mensen nodig, ook types die minder handig zijn in communiceren, samenwerken of zelfregulering. Zonder afwijkende eenlingen zijn we nergens.

Hier zie je Piet (Merel Bem de Volkskrant 20 januari 2023, p. V2-5):
Het imago van Piet Mondriaan is al decennia zo onbuigzaam als de zwarte lijnen op zijn schilderijen. Het is een beeld dat hij zelf cultiveerde: de serieuze kunstenaar. Informele foto’s, die veel recenter opdoken, tonen nu zijn vrolijke, innemende kant.
‘Mondriaan was óók iemand met humor en zelfrelativering. Tegelijkertijd stonden zijn kunstenaarschap en zijn imago altijd voorop, dus wat dat betreft dank ik: hem. Maar hij is ontegenzeggelijk boven zichzelf uitgegroeid; het is belangrijk om over grote kunstenaars als hij alles te weten te komen. We maken hem niet belachelijk, we nemen hem extreem serieus.

‘Tegenover je vrijheid staat de plicht uit te zoeken wie je bent’ (Fokke Obbema interviewt Lili Jung de Volkskrant 20 januari 2023, p. 16-17):
Haar leven lang worstelde psycholoog Lili Jung met een ambivalente houding ten opzichte van presteren. Nu ze in de ‘palliatieve fase’ zit, is die dubbelzinnigheid weg. ‘Ik weet nu: wanneer ik het leven laat stromen, presteer ik vanzelf.’
Wat heeft u geleerd?
‘Ik geloof dat het de bedoeling van het leven is dat iedereen doet waar hij of zij zelf gelukkig van wordt, maar daarvoor is het wel noodzakelijk dat je scherp krijgt wie je zelf bent. Voor mij staat tegenover de vrijheid om je eigen pad naar geluk te gaan de plicht uit te zoeken wie je bent. En de verantwoordelijkheid om daar zo zuiver mogelijk in te zijn. Dan krijg je vanzelf de mensen om je heen die je nodig hebt. Pas dan kunnen we als mensen een verbindend geheel met elkaar vormen. Maar veel mensen weten niet wie ze zijn.’
‘Wat me helpt is dat ik, terugkijkend op mijn leven, zie dat ik geleefd heb in vrijheid, zoals ik dat zelf heb gewild. De worsteling uit mijn jeugd ermee is daarvoor zinvol geweest. Ik ben ook dankbaar dat ik me veerkrachtig voel. Dat is niet iets waar ik mijn best voor heb gedaan, maar dat zit kennelijk in me. Natuurlijk kies ik het liefst voor het leven, maar mijn gevoel zegt ook: kom maar op, laat maar zien hoe dat is, doodgaan.’

‘Ieder poging de chaos te bedwingen is legitiem’ (Fokke Obbema de Volkskrant 27 mei 2019 p. 12-14):
De arts en schrijver Ivan Wolffers is gefascineerd door het thema overleven. Hoe kan het dat de mens in vrijwel alle omstandigheden standhoudt?
Hoe kijkt u aan tegen religies?
‘Mensen verwachten nogal eens een harde, wetenschappelijke afwijzing van mij, maar ik kijk met respect en piëteit naar iedere poging van mensen de chaos te bedwingen. Zo zie ik religies. Richard Dawkins (evolutiebioloog, red.) heeft steekhoudende argumenten voor atheïsme, maar ik vind zijn dwangmatige kant irritant. Laat mensen toch, denk ik dan.’
Wat heeft u van uw ziekte geleerd?
‘Als je ziek wordt, leer je beter zien wat de essentie van het leven is. Je beseft wat je over het hoofd zag toen je nog gezond was. Zelf kwam ik bijvoorbeeld achter de schoonheid van de natuur. Die had ik nauwelijks tot me laten doordringen, ook al liep ik dagelijks hard door de bossen. Wat je vooral niet wilt zien als je gezond bent, is de dood. Die beschouwen we als iets voor anderen. Dat is geen verwijt, want je moet daar ook helemaal niet dagelijks mee rondlopen. Ga maar zolang mogelijk uit van het eeuwige leven.’

Essay Het Calamiteitperk
Leven in het licht van de eindigheid (Tim Fransen De Groene Amsterdammer 12 januari 2023, p. 46-51):
Het vooruitgangsgeloof is een misvatting gebleken. We gaan turbulente decennia tegemoet. Wat biedt troost en hoe kunnen we het best handelen als crisis op crisis volgt, in het Calamiteitperk?
Het is door onze kwetsbaarheid, onze eindigheid dat we op elkaar zijn aangewezen, voor zorg, voor troost; en het is ook precies hierdoor dat morele waarden er überhaupt toe doen, moed, wijsheid, solidariteit. Dat is een vorm van hoop die ons – ongeacht de afloop van dit alles – nooit kan worden afgenomen: de mogelijkheid om te kunnen blijven kiezen tussen goed en slecht.
En het is dit soort keuzes, dat er in het Calamiteitperk alleen maar meer toe zal doen.

‘Laten we lachen om ons zelf’ (Tim Fransen de Volkskrant 1 april 2019, p. 12-13):
Zijn twee cabaretprogramma’s, Het failliet van de moderne tijd (2014-2016) en Het kromme hout der mensheid (2017-2018), zijn doordrenkt van de zinvraag. Ook Brieven aan Koos (2018), zijn eerste boek, valt in dat licht te lezen: wat moet de mens aan met zijn bestaan, sinds Friedrich Nietzsche God dood heeft verklaard? De uitspraak van de Duitse filosoof uit 1882 houdt Fransen voor ‘mogelijk de meest bepalende gebeurtenis in de menselijke beschaving’. Dat schrijft hij in zijn afgelopen weekeinde gepubliceerde -essay Het leven als tragikomedie, waarin hij de mens psychologisch en filosofisch fileert. Gebrekkige zelfkennis, hunkering naar erkenning en misplaatste eigendunk zijn voorbeelden van tekortkomingen, waardoor de mens op dwaalsporen komt. Bovendien is hij tragisch, want uitgerust met zowel biologische overlevingsdrift als een bewustzijn dat hem zijn sterfelijkheid voorhoudt. Mede door die gespletenheid is lijden zijn natuurlijke staat. Vroeger bood het geloof daarvoor nog een rechtvaardiging, met de hemel als wenkend perspectief. Maar sinds Nietzsche heeft het leven de vorm van een tragedie gekregen, vindt Fransen. Toch ziet hij een uitweg.
Hoort bij het relativerende perspectief ook het besef van sterfelijkheid?
‘Een tweede voordeel zie ik op maatschappelijk vlak. Door het besef van sterfelijkheid komen we hopelijk niet meer in de verleiding mensen op te offeren voor grote utopieën of onsterfelijkheidsprojecten. Ik denk dan aan religie, maar ook aan nationalisme, waarbij het om de glorie van de natiestaat draait. Zo’n hoger doel is maar al te vaak ingezet om mensen te offeren.
De gespletenheid van de mens maakt ook beschaving mogelijk, schrijft u.
‘Beschaving is de houding die we innemen ten opzichte van onze natuur. Van nature zijn we niet altijd geneigd het goede te doen – we hebben allerlei egoïstische, wrede neigingen. De mens ziet bijvoorbeeld de ander helemaal niet als gelijkwaardig – hij wil zich juist superieur tonen. Toch hebben we besloten dat iedereen gelijk is voor de wet, tegen onze natuur in. Onze geest kan dus onze natuurlijke aandrang observeren en de vraag stellen: ‘Als iedereen dat heeft, hoe kunnen we dan de samenleving het beste inrichten, welke regels passen daarbij?’ Ons bewustzijn maakt dat we onszelf kunnen doorzien en onze natuurlijke neigingen in goede banen kunnen leiden. In die zin is onze gespletenheid niet alleen het probleem, maar ook onze beste hoop op een oplossing.’

Naar ratio (Roger Abrahams Volkskrant 1 november 2017 V4-7):
Voor zijn tweede avondvullende show reisde cabaretier Tim Fransen naar Kaliningrad, op zoek naar de erfenis van filosoof Immanuel Kant. De Volkskrant mocht mee. En had erna nog geen benul van hoe de grote Verlichtingsdenker uiteindelijk in de voorstelling terechtkomt.
Denker van de Verlichting
Immanuel Kant (1724-1804) geldt als een van de belangrijkste denkers van de Verlichting. Hij oefende grote invloed uit op de ontwikkeling van de westerse filosofie. Arthur Schopenhauer noemde Kants Kritik der reinen Vernunft (1781) het 'belangrijkste boek dat ooit in Europa verschenen is'. De opvatting over het godsbewijs is als een rode draad in Kants kritieken aanwezig. In zijn kritieken betoogt hij dat een godsbewijs volgens de zuivere rede onmogelijk is. Desondanks bleef hij theïst.
Driften
'Latere denkers, zoals Schopenhauer, Nietzsche en Freud, hebben laten zien dat de mens wordt geregeerd door allerlei driften en irrationele processen', doceert hij. 'En denkers uit de Romantiek - Herder, Schiller en Fichte - vonden dat de essentie van de mens niet ligt in zijn rationele vermogen, maar juist in de cultuur waarin hij is opgegroeid. blackred%identiteit gaat over verschillen tussen groepen mensen, niet over overeenkomsten of solidariteit.'
Daarom is Kant relevant voor onze tijd, stelt Fransen. 'Kants universele ethiek redden, dat is wat ik probeer te doen. Die kan mensen binden.' Maar als ze niet op de Rede gebaseerd mag zijn, waarop dan wel? 'Op onze fundamentele gebrekkigheid, denk ik. Daar wil ik het in mijn voorstelling over hebben. We zijn niet perfect en daar schamen we ons allemaal weleens voor. Toch moet iedereen uiteindelijk erkennen dat hij tekortschiet, langzaam uit elkaar valt en, zonder te weten wat de bedoeling is van dit leven, de dood tegemoet gaat. Die gedeelde gebrekkigheid drijft ons in elkaars armen. Althans, dat wordt mijn these.'

De instroom en de revolutie (Boeken & Wetenschap Arnon Grunberg de Volkskrant 31 december 2022, p. 7):
Wij verlangen naar het goede, althans de meesten van ons. Daarmee is dat goede onderhevig aan de wetten van het verlangen. Sinds Plato beseffen we dat datgene waarnaar we verlangen nooit ons bezit kan worden, want dan dooft het verlangen. Het goede is elders. Hoe goed deze wereld ooit ook moge zijn, de wet van het verlangen zal ons geen berusting toestaan.

R. Nasrs Wunderkammer (11 januari 2022 NPO2):
Geen plek in het huis van acteur en schrijver Ramsey Nasr is onbezet: boeken en cd’s, maar ook minder gebruikelijke zaken als vlinders, fossielen, opgezette dieren, natuurencyclopedieën, vuistbijlen, oude prenten, fotografie, - hij verzamelt het allemaal. Waar komt die fascinatie vandaan? Zit er een lijn in al die verschillende dingen, en is een verzameling ooit ‘af’? In een wereld die zich veelal online afspeelt, verdwijnen we in deze serie in het tastbare universum van Ramsey Nasr en zijn Wunderkammer. Een zelfgecreëerde wereld die de kijker de vraag stelt: hoe verhouden wij ons tot het verleden?
· Aflevering 1: Orde en chaos (11 januari 2022)
· Aflevering 2: Kijken en bekeken worden (18 januari 2022)
· Aflevering 3: Ons lichaam (25 januari 2022)
· Aflevering 4: De schoonheid van ellende (28 januari 2022)
· Aflevering 5: Vergankelijkheid
· Aflevering 6: Leven als een verzamelaar

Kersttoespraak Willem Alexander (Raoul du Pré de Volkskrant 27 december 2022, p. 10):
‘Het is ook een confronterende tijd. Want dwingt de ons niet tot drastische keuzes? En lopen we in ons land met zijn beperkte ruimte en botsende belangen niet tegen grenzen op? We voelen op onze klompen aan dat we moeilijke beslissingen niet meer vooruit kunnen schuiven. Lapmiddelen en noodverbanden helpen niet meer. Het moet ánders.’
Tegelijkertijd ziet Willem-Alexander volop tekenen van hoop. Hij noemde ‘de moed en de eensgezindheid van het Oekraïense volk’ en de energie van de Nederlandse jeugd. ‘Ik ontmoet ze overal. Jonge mensen met idealen en verbeeldingskracht. Zij voelen zich medeverantwoordelijk en zijn bereid de toekomst op hun schouders te nemen. Er zit zóveel veerkracht in de jonge generatie!’

De rauwe werkelijkheid van de geopolitieke conflicten drong zich op aan de EU (Peter Giesen de Volkskrant 27 december 2022, p.10):
Maar het goede leven in Europa is sterk afhankelijk van anderen. Van Amerika voor zijn veiligheid, zoals de oorlog in Oekraïne ten overvloede heeft aangetoond.
‘Europa moet zijn lot in eigen handen nemen’, zei de Duitse bondskanselier Merkel toen Donald Trump in 2016 tot president van de Verenigde Staten werd gekozen.

In de spiegel (Xandra Schutte De groen Amsterdammer 22 december 2022, p. 3):
In haar prachtige boek Rebelse genieën vertelt Andrea Wulf (p. 88-91) over ‘de uitvinding van het ik’, zoals de ondertitel luidt, maar beschrijft ze ook hoe de filosoof Fichte zijn ik-filosofie uitbreidt naar de natie. Wij doen min of meer hetzelfde in dit dubbelnummer, maar dan omgekeerd: van collectief naar individueel zelfbeeld. Schrijfster Helen Macdonald reflecteert (p. p. 44-49) op de relatie tussen mens en natuur, Arthur Eaton (p. 106-109) overdenkt het zelf zoals Freud het concipieerde en Arjen van Veelen (p. 98-101) stelt dat de zelfverliefde Narcissus in deze tijd heeft plaatsgemaakt voor Atlas, die de wereld op zijn rug torst. ‘We zijn ontsnapt aan de fuik van het ik en geven nu de wereld de schuld van alles wat misgaat in ons leven’, schrijft hij. De vraag is of dat een troost is, schrijft hij er meteen bij.

Een nieuw bewustzijn Buitenhof 11 december 2022, NPO1):
Lidewij Edelkoort reisde over het zuidelijk halfrond en zag een nieuw bewustzijn. In Proud South bundelt ze werk van jonge kunstenaars uit Afrika en Zuid-Amerika, een kleurrijke verzameling foto’s van een generatie die zich richt en trots is op de eigen cultuur en zich losmaakt van het noorden.

Het vinden van balans tussen masculiene en feminiene kwaliteiten
De twee polen 'mannelijk' en 'vrouwelijk' vinden we in veel grote filosofieën terug, zoals bijvoorbeeld yin-yang. Yin en Yang worden beschouwd als twee tegengestelde en complementaire energieën of krachten in het universum, dus ook in de mens. Prof. Carl Jung stelde vervolgens dat een vrouw een feminien bewustzijn heeft en een masculiene component of pool in het onbewuste zetelt en bij de man is het andersom: hij heeft een mannelijk bewustzijn en zijn feminiene pool ligt in zijn onbewuste. Hij stelde tevens dat een mens zich van zijn of haar andere pool niet vanzelfsprekend bewust is en dat bewustwording hiervan afhankelijk is van, en omgekeerd ook leidt tot, menselijke ontwikkeling. Dit noemde hij het anima-animus principe. We zullen beide componenten of polen in de mens nu kort beschrijven.

Zingeving van het leven voor en na de dood, Deel II, De visie van Tolstoj en Jung (Piet Ransijn Civis Mundi Digitaal #34, december 2015)
Jung beschouwt opvattingen omtrent voorbestaan na de dood niet als sociaal bepaalde functionele fantasieën die angst reduceren, zoals socioloog Norbert Elias schrijft in zijn boek De eenzaamheid van stervenden In onze tijd. We beginnen met de sociologische context, daarna de visie van Tolstoj gevolgd door die van Jung.

We hebben geen idee wat een burn-out is (Ianthe Sahadat interviewt Christiaan Vinkers de Volkskrant 17 december 2022, p. Opinie p. 22-25):
Geen enkele arts kan een burn-out vaststellen, zegt psychiater en hoogleraar stress en veerkracht Christiaan Vinkers. Als ziekte bestaat een burn-out niet, zegt hij. En dat is een probleem, want het komt er nu op neer dat mensen met het label ‘burn-out’ aan hun lot worden overgelaten.

Een vleugje magie (Anna van leeuwen de Volkskrant 16 december 2022, p. V1-4):
De link tussen kunst en ‘het hogere’ is niet nieuw. Maar kunstenaars van nu hebben vaak zélf een spirituele ervaring, die bijvoorbeeld te maken heeft met hun familiegeschiedenis. Dat vervolgens overbrengen in een museumzaal is nog een zoektocht op zich.
Deugniet (Abel Bormans interviewt Peter de Bie de Volkskrant 16 december 2022, p. V10-11):
Zaterdagochtend is Peter de Bie (72) voor het laatst te horen als presentator van Nieuwsweekend op NPO Radio 1. Zes dilemma's voor de man die zichzelf ‘absoluut niet inschikkelijk’ noemt.
Balorig of inschikkelijk?
‘Balorig. Ik ben absoluut niet inschikkelijk. Als ik echt het gevoel heb: dit deugt niet, dan zeg ik dat. Ik ben nooit te beroerd geweest om volledig onaangekondigd de directiekamer binnen te stappen en te zeggen wat me niet zint. Dat levert kameraden op, maar het gaat ook af en toe rigoureus fout. Ik ben bij verschillende omroepen vertrokken.

Een deel van Jeroen (Herien Wensink de Volkskrant 13 december 2022, p. V12):
Over de radicale en grensverleggende acteur Jeroen Willems verschijnt tien jaar na zijn plotselinge dood een wat brave biografie van classica Mieke Koenen. Toch is het een onmisbaar documentgeworden over een zoekende perfectionist met een beestachtige kracht op het toneel.
Af en toe gun je Willems een meedogenlozer biograaf. Nu ligt soms romantisering, dan weer trivialisering op de loer.
Maar tussen die twee uitersten doemt uiteindelijk toch een mooi portret op, van een zoekend, onzeker mens en een ongrijpbare kunstenaar. Van een onstuitbare perfectionist, en een ‘mijmerende aarzelaar’. En van een lieve jongen met een beestachtige kracht op toneel. Je lied wordt gehoord toont al die facetten, precies, zorgvuldig en respectvol, en is daarmee – ondanks de gebreken, een onmisbaar document.

Klank van thuis (Merlijn Kerkhof interviewt Mila Baslawskaja en Dmitri Ferschtman de Volkskrant 12 december 2022, V4-6):
In de jaren zeventig kwamen veel musici uit de Sovjet-Unie naar Nederland. Zo ook Dmitry Ferschtman en Mila Baslawskaja. Hoe kijkt het echtpaar nu naar Rusland, en alle musici die moeten vluchten?
‘Een monumentje! Voor ons!’ Mila Baslawskaja gilt het uit van de pret. Ja, het was bij nader inzien een wat pathetische formulering, maar het was hoog tijd voor een interview met Dmitry ‘Dima’ Ferschtman, cellist, en Mila Baslawskaja, pianist, en het echtpaar liet zich niet zo eenvoudig overtuigen van de noodzaak.
Zij zou nog bekender worden dan haar ouders en uitgroeien tot een van Nederlands meest succesvolle violisten: Liza Ferschtman.
De emigratie betekende dat Baslawskaja haar vader nooit meer zou zien, zelfs nooit meer zou spreken. Na haar vertrek verloor hij zijn baan, een topfunctie in de luchtvaartindustrie. Alle contact werd onmogelijk gemaakt. Kort daarna overleed hij.
Ferschtman: ‘Dat schuldgevoel gaat niet over.’
Toen we tien jaar geleden samen een album uitbrachten met duo’s, dacht ik: en nú gaat ze zeggen dat ze niet meer met mij wil spelen. Dat was ongegrond natuurlijk, maar... We vinden onszelf nooit goed genoeg.’
Is dat niet precies wat, als we mogen generaliseren, de topmusici uit de voormalige Sovjet-Unie kenmerkt? Baslawskaja: ‘Svjatoslav Richter ging na elk concert pianospelen, dan speelde hij ’s nachts precies het repertoire dat hij die avond voor publiek had gespeeld. Ik denk dat het klopt.’ Ze wijst naar boven. ‘De componist is dáár. En wij kunnen als uitvoerders alleen maar klimmen, het blijft altijd een poging daar te komen.’

Tim Hofman (Kruispunt 11 december 2022 NPO2):
Het jaar 2022 was zonder twijfel dat van Tim Hofman. Met zijn onlineprogramma BOOS over de misstanden bij The Voice zette hij seksueel overschrijdend gedrag op de kaart. Hij won er de Nipkowschijf en andere prijzen mee. Het onderstreepte nog eens zijn imago van succesvol strijder tegen onrecht. Waar komt die gedrevenheid vandaan? Wat is zijn kracht? Verschillende mensen schetsen hoe televisiemaker Tim Hofman zich kan vastbijten in iets en hoe hij deuren kan openen. Zo komen onder meer zijn beste vriendin Talisia Misiedjan, zijn vriend van de middelbare school Damion Grey en Gert-Jan Segers aan het woord.

‘Rusland was al jaren voor de oorlogaan het infiltreren en stoken in Oekraïne’(Fleur de Weerd interviewt Okasa Zaboezjko, de Volkskrant 10 december 2022, Opinie p. 22-25):
Al vijftien jaar verkondigt de Oekraïense schrijver Oksana Zaboezjko (62) het aan iedereen die het wil horen: de Koude Oorlog is nooit echt gestopt in Oost-Europa, al wilde het Westen het tegendeel nog zo graag geloven. Sinds februari vindt ze ineens een luisterend oor.
Wat bedoelt u daarmee?
De enige onderbreking van dat beleid waren de eerste jaren na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie. Toen had Rusland het te druk met zichzelf, met de enorme economische chaos. Daarna zijn ze weer verder gegaan met wat ze al decennia doen: het vergroten van hun rijk en invloedssfeer, ten koste van het Westen. Hij zette de Koude Oorlog aan onze kant van het IJzeren Gordijn gewoon voort. Met desinformatie en psychologische oorlogsvoering.’
Hoe zag dat eruit?
Ook internationale militaire experts zijn het erover eens dat Rusland jaren voor de oorlog al begon met psychologische oorlogsvoering in Oekraïne, en daarbij methodes gebruikte die het eerder al in Georgië toepaste. In Oekraïne ging het waarschijnlijk om beïnvloeding op verschillende niveaus: van het inspelen op pro-Russische sentimenten onder de bevolking - bijvoorbeeld door het goedkoop distribueren van Russischtalige boeken, maar ook middels het verspreiden van complottheorieën - tot en met het infiltreren van overheidsorganisaties, het leger, financiële structuren en de rechtsstaat. Dit alles had tot doel het bestaansrecht van het land te ondermijnen.
Is dit de culturele renaissance van Oekraïne?
‘Maar ondertussen is het prachtig om te zien hoe in het vrije Oekraïne mensen literatuur herontdekken, en popmuziek maken in hun eigen taal. Er is zoveel talent in ons land. Sinds lange tijd voelen we weer toegang tot onze eigen cultuur. We pakken het erfgoed terug dat ons afgenomen is.’

Londense City blij met Russische miljardairs (Peter de Waard de Volkskrant 20 april 2004):
De rijkste 'Brit' is niet langer een Brit maar een Rus. Roman Abramovitsj is sinds afgelopen weekeinde officieus de rijkste inwoner van het land....

We beleven een transitie als in de Renaissance (Thomas Friedman de Volkskrant 24 juni 2016 p. 21):
Net als van 1450 tot 1550 is dit de beste tijd om te leven en toch hebben velen het gevoel slechter af te zijn.
Ian Goldin, hoofd van de Oxford Martin School aan Oxford University, en Chris Kutarna, ook van Oxford Martin, hebben zojuist een boek gepubliceerd - Age of Discovery: Navigating the Risks and Rewards of Our New Renaissance - over lessen die we kunnen trekken uit de periode van 1450 tot 1550 die bekend staat als het Tijdperk van de Ontdekking. De wereld maakte toen grote stappen voorwaarts - aangejaagd door Da Vinci, Michelangelo, Copernicus en Columbus - waaruit de Renaissance voortkwam. Wetenschap, onderwijs, de maakindustrie, communicatie, politiek en geopolitiek gingen op de schop.
De establishment-politici van die tijd 'onderschatten de macht van die nieuwe informatierevolutie om verder te gaan dan bestaande wetenschappelijke en culture ideeën' en populistische stemmen te versterken die de autoriteiten uitdaagden.
Bah! Hoe stoppen we dat?
'Er moeten meer risico's worden genomen als de veranderingen sneller gaan, zowel voor de werkers die van baan moeten veranderen als voor de bedrijven die constant moeten innoveren om bij te blijven', meent Goldin. De taak van de overheid is om de vangnetten en de infrastructuur te versterken opdat individuen en bedrijven zo gewaagd mogelijk kunnen opereren als nodig - wat betreft leren, aanpassen en in zichzelf investeren. Tegelijkertijd moet Amerika 'meer, niet minder betrokken zijn bij de rest van de wereld' omdat 'dreigingen vanuit het klimaat, pandemieën, cyberaanvallen of terrorisme niet kleiner zullen worden door Amerika's terugtrekking'.
Destijds, net als nu, hielpen muren niet meer. 'Kanonnen en buskruit kwamen naar Europa; zij konden door muren of eroverheen en boeken konden ideeën erlangs sluizen.' Destijds, net als nu, maakten muren je slechts armer, dommer en onveiliger.

De kosmische reis van de elementen van het leven (George van Hal de Volkskrant 10 december 2022, Wetenschap p. 24-25):
Ieder mens bestaat uit simpele elementen zoals waterstof, koolstof en stikstof. Maar hoe zijn die ooit op de aarde terechtgekomen? De route die deze bouwstenen van het leven hebben afgelegd, aan de hand van recente kosmische bewijsstukken.
‘Uit al die kleine stoffen die men daar straks zal vinden, kun je zóveel leren’, zegt Van der Tak. Want als het onderzoek naar de chemische geschiedenis van het zonnestelsel ons iets heeft geleerd, is het dat de geheimen van zijn grootste bewoners schuilen in de allerkleinste deeltjes.

Wetenschapper loopt verwonderd rond in eigen immuuncel (George van Hal en Maarten Keulemans (Volkskrant 14 oktober 2020 p. 29):
Wat de software nu levert is echter nog geen bewegende simulatie van het binnenste van een cel. Het simuleert de aanwezige moleculen en structuren, maar geeft geen beeld van de pulserende chaos in het binnenste van onze cellen. Dat is jammer, want de vervreemdende stortvloed aan trillende, in elkaar grijpende moleculen en overlappende, bizarre structuren die onze lichamen op de kleinste schaal beheersen, zou een reisje opleveren dat nóg buitenaardser aandoet dan een tocht door de ijle pracht van de kosmos.

Periodiek Systeem (Micha Bonn de Volkskrant 25 mei 2007):
Maar bij het bouwen van uw moleculen moet u zich realiseren dat de atomen niet in elke willekeurige volgorde gecombineerd kunnen worden - zoals ook niet elke lettercombinatie een woord oplevert: er bestaan in het Nederlands ongeveer 5 miljoen woorden, en ruwweg 20 miljoen moleculen op aarde. Hottentottententententoonstelling is weliswaar een woord dat uit veel (33) letters bestaat, maar de meeste moleculen bestaan uit veel meer atomen. Het hemoglobinemolecuul dat zuurstof transporteert in uw lichaam bestaat bijvoorbeeld uit koolstof (symbool: C), waterstof (H), stikstof (N), zuurstof (O), zwavel (S) en ijzer (Fe), in de verhouding: C2952H4664N812O832S8Fe4, dus in totaal 9272 atomen.

De Geheime Leer Deel II, Hoofdstuk 25 De mysteriën van het zevental (p. 678):
Maar laten wij terugkeren tot de beschouwing van het zevental in de oude religieuze symboliek. Aan de metrologische sleutel tot de symboliek van de Hebreeën, die numeriek het meetkundige verband van de cirkel (al-godheid) tot het vierkant, de kubus, de driehoek en alle emanaties van het goddelijke gebied onthult, kan de theogonische sleutel worden toegevoegd. Deze sleutel verklaart dat Noach, de aartsvader van de zondvloed, in één aspect de omzetting van de godheid (de universele scheppende wet) is, ten dienste van de vorming van onze aarde, haar bevolking en de voortplanting van het leven daarop in het algemeen.
679: Maar of hij nu een viertal (tetragrammaton) of een triade is, de scheppende god van de bijbel is niet de universele 10, tenzij verenigd met AIN-SOPH (zoals Brahmā met Parabrahm), maar een zevental, een van de vele zeventallen van de universele zevenvoudigheid. Bij het verklaren van de vraag die nu aan de orde is, kunnen de positie en de status van Noach het best worden verduidelijkt door de 3 en de 4 parallel met de ‘kosmische’ en ‘menselijke’ beginselen te plaatsen. Voor deze laatste wordt de oude bekende classificatie gebruikt.
686: Maar de pythagoreeërs beschouwden het getal zeven of de heptagoon als een religieus en volmaakt getal. Het werd ‘telesphoros’ genoemd, omdat door dit getal alles in het Heelal en de mensheid tot zijn einde, d.w.z. zijn hoogtepunt, wordt gevoerd' (Philo, de Mund. opif.). De leer van de sferen, vanaf de tijd van Lemurië tot aan Pythagoras, toont aan dat zowel de zeven krachten van de aardse en ondermaanse natuur, die onder het bestuur van de zeven heilige planeten staan, als de zeven grote krachten van het Heelal, te werk gaan en zich evolueren in zeven tonen, die de zeven noten van de toonladder zijn.

Stand-upcomedian Hannah Gadsby combineert zelfspot en zelfvertrouwen in feelgoodshow ‘Body of Work’ (Gidi Heesakkers de Volkskrant 21 november 2022, p. V7):
De Australische stand-upcomedian is in een paar jaar tijd uitgegroeid tot een geliefde ster, voor wie al een ovatie van het uitzinnigste soort klinkt wanneer op het podium alleen nog een paarsbelichte lampjesslinger te zien is – het schijnsel van een knus tuinfeest.
‘Zelfspot is en blijft belangrijk, omdat je nu eenmaal niet altijd een winnaar bent in het leven’, zei Gadsby deze zomer in een interview in de Volkskrant. ‘Omdat zwakten menselijk zijn. Maar ik sta mijzelf nu meer toe mijn zelfvertrouwen 0te tonen op het podium. Ik heb er ook vrede mee dat er mensen zijn die niet houden van een zelfverzekerde vrouw op het podium. Die willen niks met mij te maken hebben, en dat is prima. Voor dat soort bezoekers zijn er nog genoeg andere komieken.’

Klimaatcyclus (Klimaatverandering):
Een Fourier-analyse test niet of er daadwerkelijk periodiciteit in een dataset zit, maar ontleedt elke dataset in een combinatie van sinussen en cosinussen. Ofwel: in een combinatie van cycli, of golven, of oscillaties; wiskundig gezien komt dat allemaal op hetzelfde neer.

De Milanković-parameters, ook: Milankovitch-parameters, zijn astronomische grootheden die cyclische variaties veroorzaken. Zij zijn van invloed op de klimaatveranderingen op de aarde, gezien over de perioden van duizenden jaren, op het ritme waarmee ijstijden en interglacialen elkaar afwisselen. Dat komt omdat zij de intensiteit en de verdeling van het zonlicht op de aarde bepalen.
Ze zijn mede door de Servische wiskundige Milutin Milanković opgesteld. Het zijn de excentriciteit, obliquiteit en precessie, dus parameters van de baan en de oriëntatie van vooral planeten. De eerste wetenschappelijk publicatie hierover was in 1976.[1]

In het Anti-heelal is alles omgekeerd (Govert Schilling de Volkskrant 23 februari 2019, Sir Edmund p. 40-42):
Met hun theorie van een spiegeluniversum, waarin de tijd achterstevoren verstrijkt en alles antimaterie is, denken enkele prominente onderzoekers een oplossing te hebben voor enkele slepende kwesties in de kosmologie.

Waakzaam (Ianthe Sahadat de Volkskrant 18 november 2022, p. V10-11):
Naar aanleiding van haar boek De omwenteling of de eeuw van de vrouw veertien dilemma’s voor schrijfster Suzanna Jansen (58).
Het kiespotlood of de pil?
‘Daar wil ik niet tussen kiezen. Zonder evenveel politieke invloed als mannen, waren vrouwen nog steeds vergeten. We hebben veertig jaar moeten strijden voor kiesrecht. Toen vrouwen in 1922 eindelijk konden stemmen, duurde het nog ruim dertig jaar voor de eerste kleine veranderingen in de wet ten bate van vrouwen zijn doorgevoerd.
Pas dit jaar zitten er evenveel vrouwen in de regering als mannen. Voor het parlement geldt dat nog steeds niet en we hebben ook nog nooit een vrouwelijke premier gehad.
‘De pil is natuurlijk net zo cruciaal. Doordat vrouwen meer controle kregen over het dragen en baren van kinderen, kregen ze meer zeggenschap over hun leven en lichaam.’

Eudaimonia heeft betrekking op de 4e Dimensie van de Zwaartekrachtruimte die Gerrit Teule in zijn boek Hebben wij een ziel? of van het Blokuniversum waar Jim van de Heijden gebruik van maakt. Het blokuniversum is niet volledig gedetermineerd, zoals Wim Rietdijk tracht te bewijzen. Het is onze vrije wil, het is het vermogen van de mens zich aan de veranderende omgeving aan te passen en de mogelijkheid van creativiteit die het leven zinvol maakt. Creativiteit, verbeeldingskracht (imaginatie) zorgt dat het lichtpuntje aan het eind van de tunnel feller gaat schijnen. De gangbare methode om de wils- en verbeeldingskracht te verenigen is yoga, contemplatie, meditatie.

De favoriete 16 (Jenny Camilleri de Volkskrant 5 november 2022, p. 30-35):
De Volkskrant loodst u elke zaterdag door het culturele aanbod, opdat de keuze net wat eenvoudiger wordt. Deze week 16 tips met onder meer Tazewell Thompson, Porcupine Tree, Ali Abbasi, Ibrahim Mahama, seizoen 5 van The Crown en Pieter Laurens Mol.

Wie dit leest, kan worden besmet (Olaf Tempelman de Volkskrant 29 mei 2018 p. V8-9):
The Ex
The Ex ontstond in 1979 in de Amsterdamse kraakbeweging als anarcho-punk ensemble. Het vroege werk was beïnvloed door The Fall. Al snel werden de muzikale grenzen vergaand verlegd. Door de jaren heen experimenteerde de band met free jazz en vele soorten wereldmuziek. The Ex bracht ruim 25 albums uit en trad op in alle werelddelen. Het ensemble trok ook tweemaal naar Ethiopië om daar gratis concerten in de open lucht te geven. Voor zover bekend is The Ex de enige westerse formatie die er ooit buiten de hoofdstad Addis Abeba heeft gespeeld. De huidige bezetting bestaat behalve uit Terrie Hessels (gitaar) uit Katherina Bornefeld (slagwerk) , Andy Moor (gitaar) en Arnold de Boer (zang, gitaar). Op de bekende verzamelaar The Rough Guide to Ethiopian Jazz geeft The Ex acte présence samen met saxofonist Getatchew Mekuria.
Blazen
Als Terrie Hessels en Emma Fischer de grootste Ethiopische blazer van de 20ste eeuw niet hadden opgespoord voor het te laat was, had de wereld het met een paar oude opnamen moeten doen in plaats van de Getatchew--collectie van Terp Records. ‘Rauw vlees is goed voor je sound’, was het adagium van saxofonist Getatchew -Mekuria (1935-2016).
Experiment
Saxofonist Getatchew Mekuria was vóór Terrie Hessels en Emma Fischer op zijn deur klopten Ethiopië nooit uitgeweest. Pas in Europa en de VS hoorde hij dat zijn werk ‘jazz’ werd genoemd en dat hijzelf ‘een pionier’ of zelfs ‘de aartsvader’ van de freejazz was. Zijn reacties waren altijd hetzelfde. ‘Jazz, daar kan ik niets mee.’ ‘Freejazz, ik weet niet wat dat is.’
Mystiek
Maken blazers Ethiopische muziek tomeloos swingend en energiek, orgeltjes en een palet aan traditionele instrumenten zorgen ervoor dat die bijna altijd mystiek klinkt. Hailu Mergia bespeelt op zijn huidige optredens een veelheid aan instrumenten, maar in de Walias Band was hij de meester van het mystieke orgeltje. Deze muziek is omschreven als de enige waarin zowel uit de allerhoogste als de allerlaagste chakra’s energie stroomt – hoofd, hart en onderbuik worden tegelijkertijd bediend.
Let in Wormer óók op de bruid en de bruidegom op de foto’s van die Ethiopische trouwerij. In Nederland waren Terrie en Emma nooit getrouwd. In Addis Abeba organiseerden Ethiopische artiesten en ‘soulmates’ voor dit ongetrouwde paar ‘een superfeest’ als dank voor bewezen diensten. ‘Wat jij aan Ethiopië geeft, krijg je geheel terug’, zegt Terrie Hessels.

Lessen leren gaat misschien toch iets makkelijker als er wél wat koppen rollen (Kustaw Bessems de Volkskrant 2 juli 2022 Opinie p. 16):
Dat lerend vermogen in het openbaar bestuur, waar is dat nou eigenlijk te vinden? Van de illegale vermogensbelasting tot de chaotische asielopvang, van het verwaarloosde leger tot de aardbevingsschade in Groningen en van het stikstofdrama tot het toeslagenschandaal: Nederland draait zichzelf momenteel vast in hersteloperaties. Zo zeer dat eventuele ambities voor de toekomst achter de horizon zijn verdwenen. Maar leren is meer dan in paniek noodverbanden aanleggen. En voor dat leren ontbreken telkens de voorwaarden: het zonder smoesjes onder ogen zien van misstappen, erkenning dat volledige reparatie onmogelijk is en het leggen van verantwoordelijkheid waar die hoort. Zeg maar de Wet van Meau.

Parallel (21 februari 2021 NPO2):
Choreografe Ruth Meyer keert terug naar de oorsprong van haar verbeeldingskracht, haar onderduiktijd tijdens de Tweede Wereldoorlog. Samen met een aantal beeldend kunstenaars en choreografen met wie ze zich verwant voelt, wordt een dansmozaïek gecreëerd. Deze poëtische visualisatie brengt op persoonlijke wijze de helende werking van de verbeelding tot leven. Dit gesamtkunstwerk op het snijvlak van dans, beeldende kunst, drama en documentaire is een ware ode aan de fantasie.
De film laat zo het verband zien tussen het verleden en de invloed daarvan op het heden: hoe beleef je een oorlog als kind en hoe ga je later hiermee om? De bron voor haar levensvisie ligt in de Tweede Wereldoorlog toen Ruth Meyer als klein meisje met haar Joodse familie was ondergedoken. Om te ontsnappen aan de realiteit gebruikte zij haar verbeelding. “Verbeelding als vlucht naar binnen”, zegt ze nu. Pas op latere leeftijd kwam ze tot dit inzicht. Haar gehele carrière als danser, choreograaf en filmmaker bleek gebouwd op die overlevingsstrategie.
Alleen in zijn gedachten is de mens waarlijk vrij. Als de nood maar hoog genoeg is, blijken we zelfs in staat om een parallelle wereld te bedenken, zoals Ruth Meyer als kind deed tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het Joodse meisje ging in haar eigen fantasie wonen, om de gruwelijke werkelijkheid van de Jodenvervolging buiten te sluiten.
Vanuit diezelfde bron, pure verbeelding, bouwde ze later een carrière op als succesvol choreografe. Zonder dat ze zich realiseerde dat de basis daarvoor eigenlijk werd gelegd tijdens die traumatische jeugdjaren. Haar verbeelding had als een soort ‘veilige vlucht naar binnen’ gefunctioneerd.
In de associatieve documentaire Parallel (55 min.) van Ellen Blom creëert Meyer, met kunstenaars, componisten en choreografen waarmee ze zich verwant voelt, een zinnenprikkelende dansmozaïek, waarin dans, drama, beeldende kunst en documentaire samenkomen. Ieder van hen laat bovendien zijn gedachten gaan over wat verbeelding voor hen en hun werk betekent. Verbeelding kan het bestaan in hun optiek rijker, interessant of gewoon draaglijk maken en biedt zelfs uitkomst als het leven helemaal aan het eind, zoals bij de hoogbejaarde Ruth Meyer, nog een ongemakkelijke uitdaging in petto blijkt te hebben.
De documentaire laat zien hoe het mogelijk is de Kwintessens, de verborgen 5e Dimensie, het 'verborgen pad' van Roberto Assagioli te verbeelden.

Onrust over ethisch beleid Google (Pieter Sabel Volkskrant 23 februari 2021 p. 22):
In korte tijd zijn allebei de onderzoekers vertrokken die zich bij Google bezighielden met de ethiek van kunstmatige intelligenties. Wat is er aan de hand?
Mitchell, die haar ontslag op Twitter bekendmaakte, publiceerde eerder een kritische brief over het vertrek van Gebru.\\ Zowel Mitchell als Gebru waarschuwden binnen en buiten Google voor het gebruik van zelflerende algoritmen.
Google krijgt al langer kritiek over het gebrek aan diversiteit binnen het bedrijf.
Vakbond
Die onvrede leeft ook binnen Google zelf. Begin dit jaar richtte een groep werknemers een vakbond op. Niet om te kunnen onderhandelen over werkomstandigheden, maar om een orgaan te hebben dat met de leiding van het bedrijf kan praten over ethische kwesties en de bedrijfsvoering.
Werknemers protesteerden eerder tegen de manier waarop Google om ging met meldingen van seksuele intimidatie, en tegen activiteiten die de werknemers onethisch vinden. Zo werkte Google samen met het Amerikaanse ministerie van Defensie om kunstmatige intelligentie in te kunnen zetten bij aanvallen met drones. Na protest van werknemers stopte Google die samenwerking.

Wellicht gammaflits bij zwaartekrachtgolf (Martijn van Calmthout de Volkskrant 16 februari 2016 p. 23):
Astronomen wereldwijd puzzelen op een kleine flits gammastraling die op 14 september 2015 aan de hemel verscheen, vrijwel gelijk met de inmiddels befaamde zwaartekrachtgolf. De kans dat die gammaflits 0,4 seconde na de ruimtetijdgolf toeval is, is gering, schat het team van de Fermi-ruimtetelescoop, dat nu een artikel over de waarneming publiceert. Gemiddeld wordt er één gammaflits per dag waargenomen.
Niet logisch
Volgens astronoom prof. van de Universiteit van Amsterdam, een specialist in gammaflitsen, past een uitbarsting van gammastraling 'niet logisch' in het verhaal van de heftige gravitatiegolf van september vorig jaar. Wijers: 'Het scenario is dat van twee zwarte gaten die met elkaar versmelten en de ruimtetijd laten golven. Daarbij komt in theorie alleen gravitatie-energie vrij in de vorm van golven. Geen straling.'

Ik opperde dat dit een soort mentale oefening is die buitengewoon vermoeiend is. H.P.B. glimlachte en knikte:
Je moet niet zo dwaas zijn jezelf het gekkenhuis in te werken door teveel ineens te willen doen. De hersenen zijn het instrument van het waak-bewustzijn en ieder bewust mentaal beeld dat gevormd wordt betekent verandering en vernietiging van atomen van de hersenen. Gewone intellectuele aktiviteit verloopt langs gebaande wegen in de hersenen en vereist geen plotselinge aanpassingen en vernietigingen in hun substantie. Maar deze nieuwe soort van mentale inspanningen vraagt om iets totaal anders - het scheppen van "nieuwe hersenpaden" (new brain paths), het tot stand brengen van een andere orde in de kleine levens in de hersenen. Als dit geforceerd en onoordeelkundig geschiedt, kan dit ernstige fysieke schade aan de hersenen toebrengen.
Ik heb deze weergave van haar lessen aan HPB voorgelezen en haar gevraagd of ik haar goed begrepen had. Zij noemde mij een 'onnozele domkop' om te veronderstellen dat iets ooit goed in woorden uitgedrukt kan worden. Maar zij glimlachte en knikte instemmend, en zei dat ik het echt beter onder woorden gebracht had dan iemand anders het ooit gedaan had, en ook beter dan zij dat zelf kon.

Ietje Pauw plaatst het navelstaren in een positieve context.

Ietje Pauw De kunst van het navelstaren De didactische implicaties van de retorisering van reflectieverslagen op de pabo Een exploratieve studie
Uit onvrede met en verbazing over de wijze waarop studenten hun reflectieverslagen schreven, heb ik als centrale vraag van mijn onderzoek geformuleerd: hoe kan ik het schrijven van reflectieverslagen door pabostudenten op een hoger niveau brengen?\\ De beantwoording van deze centrale vraag vereist de voorafgaande beantwoording van een drietal deelvragen:
1. Wat is reflecteren?
2. Wat zijn de kenmerken van een reflectieverslag?
3. Hoe ziet een tentatieve didactiek van het schrijven van reflectieverslagen eruit?

Op grond van een zeer nauwkeurige retorische analyse van het taalgebruik van bestaande omschrijvingen van reflecteren presenteer ik als antwoord op mijn eerste deelvraag een voor de onderwijspraktijk van de lerarenopleiding bruikbare omschrijving:
Reflecteren is nadenken over wat je op wat voor manier gedaan hebt in onderwijsleersituaties en waarom je dat op deze manier gedaan hebt, met het doel tot (nieuwe) inzichten te komen; inzichten in/over jezelf en je eigen leren en ontwikkeling, in relatie tot de maatschappij waarin je leeft; inzichten in/over je leerlingen en hun leren en ontwikkeling in relatie tot de maatschappij waarin je leeft; inzichten die handvatten bieden voor verbetering.

De beantwoording van de tweede deelvraag Wat zijn de kenmerken van een reflectieverslag? leidt mij tot een grondige excursie naar aspecten van klassieke en moderne (communicatieve) retorica. Ik heb het verslag geïnterpreteerd als de weergave van een denkproces n.a.v. een gebeurtenis of een reeks gebeurtenissen, met een strakke opbouw en een professioneel taalgebruik, dat zich manifesteert in woordkeuze, zinsbouw, gebruik van narratieve (c.q. expressieve), argumentatieve en deliberatieve verbale strategieën. Voor het reflectieverslag leidt dat tot een opbouw die, naast de gebruikelijke structuurelementen opening, inleiding, samenvatting en conclusie, als kern een drietal elementen bevat: de weergave van een gebeurtenis of reeks gebeurtenissen in de klas in de vorm van een vertelling, de weergave van het commentaar op elementen uit die gebeurtenis(sen), en het ontwerpen van een scenario voor toekomstige activiteiten. Als ideaalmodel schets ik het narratieve essay.

Een student moet leren reflecteren in de zin van zorgvuldig en levendig vertellen wat er gebeurd is in de klas, commentaar leveren op opvallende elementen uit die gebeurtenis en plannen maken voor de toekomst, een scenario. Om die vaardigheden aan te leren heb ik een tentatieve didactiek voor het schrijven van reflectieverslagen ontwikkeld die gebaseerd is op twee pijlers: de narratieve strategie en de argumentatieve strategie. Inventiotechnieken zijn essentieel hierbij. Vertelling, commentaar en scenario zijn niet lineair geschakeld, ik gebruik hiervoor de metafoor van de cakewalk die ook van toepassing is op de retorische taken inventio, dispositio en elocutio bij de constructie van het uiteindelijke resultaat: het reflectieverslag.

====

Leraar en Leerling (Authentiek leiderschap, Nietzsche, Individueel – en Collectief, Eenheid in Verscheidenheid)

Peter Kropotkin Anarchist Communism
'Everywhere you will find that the wealth of the wealthy springs from the poverty of the poor' Fuelled by anger at injustice and optimism about humankind's ability to make a better, truly communal society, the anarchist writings of Peter Kropotkin have influenced radicals the world over, from nineteenth-century workers to today's activists. One of twenty new books in the bestselling Penguin Great Ideas series. This new selection showcases a diverse list of thinkers who have helped shape our world today, from anarchists to stoics, feminists to prophets, satirists to Zen Buddhists.

Kenzabuo Oë (Geertjan de Vugt de Volkskrant 14 maart 2023, p. 31):
De Japanse schrijver Kenzaburo Oë hoopte met zijn romans mensen nader tot elkaar te brengen. In zijn boeken toonde hij zich steevast een geëngageerd auteur voor wie de menselijke eigenzinnigheid een groot goed was. Het leverde hem in 1994 de Nobelprijs voor de Literatuur op.

Tussen de meren en wouden van Värmland (Joost de Vries De Groene Amsterdammer 17 november 2006 nr. 46):
Honderd jaar geleden werd Nils Holgersson geboren, een van de onvergetelijke figuren uit de (kinder)literatuur, held van Kenzaburo Oë en Karl Popper. Wie kent zijn schepper nog, de eerste vrouwelijke winnaar van de Nobelprijs voor de literatuur? De Japanse Nobelprijswinnaar Kenzaburo Oë vertelde in 1994 bij de aanvaarding van zijn prijs in Stockholm dat hij Nils Holgersson in zijn jeugd meermalen had gelezen en daardoor het gevoel had Zweden al lang te kennen. De filosoof Karl Popper bekende dat hij het boek gemiddeld één keer per jaar herlas. En voor natuurfotograaf Frans Lanting was de ‘wonderbare reis’ zijn inspirerende kennismaking met de wereldfauna.

Tussen droom en wakker (Joost de Vries De Groene Amsterdammer 18 augustus 2006 nr. 33):
Het verhaal wil dat Haruki Murakami (1949), toen eigenaar van een jazzcafé, in 1978 naar een honkbalwedstrijd keek toen hij ineens, op het moment dat de slagman de bal raakte, zelf werd getroffen door het idee dat hij wel eens een roman zou kunnen schrijven. Diezelfde avond ging hij aan de slag en binnen een jaar won hij een van de meest prestigieuze schrijfwedstrijden van Japan met zijn debuutroman Hear the Wind Sing.
Zijn grootste criticus was de Nobelprijs-laureaat Kenzaburo Oë die zijn werk maar «populair» en «westers» vond. Vergeleken met het werk van Oë of Yasunari Kawabata (Nobelprijs 1968) doet Murakami’s oeuvre inderdaad niet typisch Japans aan. Moderne Japanse literatuur is vooral stugge kost, die meer focust op karakter- dan op plotontwikkeling en veel waarde hecht aan een sterk gecontroleerde schrijfstijl.

Laatste verzoek van leermeester Hawking (George van Hal de Volkskrant 11 maart 2023, Wetenschap p. 24-25):
Het is ‘misschien wel de grootste vraag’ waarover Stephen Hawking nadacht: waarom uit de oerknal een heelal vol leven ontstond. Thomas Hertog, die twintig jaar met Hawking werkte, zoekt in Het ontstaan van de tijd naar een antwoord.
Waarnemingen suggereren een waarnemer. Beweert u dat mensen het heelal hebben geschapen?
Twintig jaar lang werkte Hertog met Hawking samen en dat blijkt uit Het ontstaan van de tijd, Hertogs boek met de ondertitel Mijn reis met Stephen Hawking voorbij de oerknal.
‘Een waarneming kan in de natuurkunde ook zonder mensen. Het vindt al plaats wanneer een ontmoeting met een deeltje in de vroege kosmos een van de talloze mogelijke paden van de geschiedenis van het heelal plots uitsluit. Maar: uit ons idee blijkt wel dat de werkelijkheid een gevolg is van zijn geschiedenis. En van die geschiedenis maken wij deel uit. Het heelal is daarom op een dieper niveau toch een co-creatie.’

Fysicus Roger Penrose scchreef echter al het boek Wat was er vóór de oerknal? Met zijn boek Wat Was Er Voor De Oerknal en andere kwesties die het voorstellingsvermogen te boven gaan heeft ook Robbert Schilling zich in dit thema verdiept.

Fred Hoyle, beroemd maar omstreden astrofysicus, is overleden.
Tijdens de oorlog werkte Hoyle samen met Bondi en Gold aan militaire projecten. Uit discussies tijdens die periode ontstond zijn theorie van de Steady State of het stationair heelal. Die zou hij, samen met Bondi en Gold, blijven verdedigen "tegen" de bekende theorie dat het heelal ontstaan is uit een oerknal of "Big Bang". Hoyle was trouwens de uitvinder van de term "Big Bang", die hij in de vijftiger jaren ironiserend gebruikte tijdens een radio-interview voor de BBC (de naam verloor evenwel al snel zijn ironiserende betekenis).

‘Het hele universum is willekeur’ (Sheila Sitalsing interviewt Martin Rombouts Volkskrant Magazine 11 maart 2023, p. 16-23):
Schrijver Martin Rombouts staat al jaren op de planken met theatershows en zijn boyband, maar écht bekend werd hij pas toen hij vorige maand De slimste mens won. Nu staan grote commerciële partijen voor hem in de rij. Voor hem voelt dat vooral als willekeur. ‘Ik had er ook in de eerste ronde uit kunnen vliegen, dan hadden ze niet gebeld.’

Vrijheid voor de een, onvrijheid voor de ander (Maral Noshad Sharifi de Volkskrant 10 maart 2023, p. 13-15):
In Florida lopen Republikeinse kiezers weg met gouverneur Ron DeSantis. Hij wordt er gezien als de ‘Trump met hersenen’ en als de nieuwe president van de VS. Maar zijn eigenzinnige, oerconservatieve koers is omstreden. Gebruikt hij Florida als proeftuin om straks het land zijn wil op te leggen?

Codekraker (Gijs Beukers interviewt Kitty Herwijer ‘’de Volkskrant’’ 10 maart 2023, p. V10-11):
Wat zijn dit voor vragen? Naar aanleiding van de Boekenweek, negen dilemma’s voor journalist Kitty Herweijer (32) van Eus’ boekenclub.
‘Ik denk dat het goed is om mensen die sociale codes te leren. Gister was ik ergens waar een meisje ‘hun’ zei in plaats van ‘zij’. Haar collega wees haar erop, gevolgd door een excuus dat hij er iets van zei. Nee, dacht ik, het is juist goed om haar te verbeteren. Anders blijft ze die fout maken en blijven deuren voor haar gesloten.’
Small talk of big talk?
‘Big talk. Small talk zuigt energie uit mijn lichaam. Van gesprekken die me een nieuw perspectief bieden word ik blij. Ik was laatst op een borrel waar een zestiger vertelde dat hij op zijn 28ste lang was opgenomen in een psychiatrische inrichting. Dat vind ik boeiend.

Harry de Winter (1949-2023)(Paul Onkenhout de Volkskrant 9 maart 2023, p. 31):
Ondernemer, programmamaker, kunstenaar – Harry de Winter was buitengewoon succesvol, en altijd op zoek naar wrijving. Dinsdag overleed hij aan de gevolgen van asbestkanker.
‘Ik heb gelukkig altijd alles gedaan wat ik wilde’, zei hij eind vorig jaar tijdens een van zijn laatste publieke optredens, de opening van zijn eerste expositie als kunstenaar.
TV monument Harry de Winter (Omroep MAX 9 maart 2023 NPO2):
Hij is een van de eerste onafhankelijke televisieproducenten van Nederland. Met tv-chroniqueur Han Peekel

Karin Bloemen (Volle zalen AVROTROS 8 maart 2023 NPO2):
Karin Bloemen viert dit jaar haar 40-jarig artiestenbestaan. Wat heeft de lange carrière haar gebracht? Wat is de functie van humor in haar werk? Wanneer is een lied goed of niet?
Cornald Maas bezoekt onder andere haar jubileumconcert in Koninklijk Theater Carré in Amsterdam, waar ze voor het eerst het speciaal voor haar gecomponeerde lied van tekstschrijver Jurriaan van Dongen ten gehore brengt.

In de voetsporen van de jaren zestig (Omroep MAX 28 januari 2023 NPO2):
In Parijs bezoekt Philip samen met journaliste Jacqueline Wesselius de plekken van de studentenopstand van mei ’68. Op het Domplein in Utrecht vertelt John Panders nog steeds vol trots over zijn harde protestacties. Philip loopt met Wouter van Dieren door de Amsterdamse Jordaan, die zonder zijn protest niet meer zou hebben bestaan.

Van de kick naar de klas (Evelien van Veen de Volkskrant 12 juli 2022 p. V4-6):
Als oorlogsverslaggever verloor Joeri Boom zijn beste vriend, als India-correspondent zijn huwelijk. Tegenwoordig staat hij als meester voor leerlingen van groep 7 en 8. De vraag is: voor hoelang?
Van 2012 tot 2017 woont Boom, deels met zijn vrouw en twee jonge dochtertjes, in New Delhi. Vóór die tijd werkt hij zeventien jaar voor De Groene Amsterdammer, een tijd waarin hij regelmatig als oorlogsverslaggever naar conflictgebieden gaat, vaak samen met fotograaf Jeroen Oerlemans, die zijn beste vriend wordt. Ik wil weg is aan hem opgedragen; Oerlemans wordt in 2016 in Libië doodgeschoten door een sluipschutter van IS.
Vandaar het basisonderwijs?
‘Dat zat al lang in mijn hoofd. Het is misschien ook een soort schuld inlossen tegenover de kinderen die ik oorlogen zag rondrennen en die ik niet kon helpen. Ik weet nog dat ik in Afghanistan met Jeroen door de sneeuw liep, om de beurt in elkaars voetsporen, want er konden mijnen liggen. Vanaf de top van een heuvel zagen we een schoolklasje aan de oever van een zoutmeer. Een lerares luidde de bel en riep de kinderen bij elkaar. Het was zo’n sereen beeld, we durfden er niet heen. En ik dacht: wauw, dit zijn echt de dapperste mensen, de leerkrachten in oorlogsgebied, want die vluchten niet, die blijven.’

Als het waar is wat Madeleijn van den Nieuwenhuizen schrijft over nepotisme in de media, ben ook ik er gloeiend bij (Max Pam de Volkskrant 18 januari 2023, p. 19):
Onlangs stond in de Volkskrant een voortreffelijk stuk van Marilse Eerkens, waarin zij onderwijsminister Robbert Dijkgraaf bekritiseert. Volgens Eerkens is Dijkgraaf ‘de zoveelste minister die in het afgelopen decennium heeft geprobeerd om ouders tevredener te laten zijn met een ‘lager’ schooladvies’. Dat is inderdaad een wereldvreemd streven. ‘Tegen ouders zeggen dat ze niet zoveel waarde moeten hechten aan de status van een bepaald opleidingsniveau is net zoiets als tegen zwaarlijvige mensen zeggen dat ze minder moeten eten’, schrijft Eerkens.
De boze vinger heffen tegen het nepotisme zal evenmin helpen. Het beschermen van je kind is een oerdrift, die niet verdwijnt door sussende woorden van een minister. Het is belangrijker het onderwijs te verbeteren en zo in te richten dat ieder kind precies terechtkomt waar het aan de verwachtingen kan voldoen. Maar dan hebben wij het wel over een ideale wereld.

Westerse escalatie? Die is er pas als Oekraïne westerse wapens gebruikt om Russisch grondgebied aan te vallen (Heleen Mees de Volkskrant 18 januari 2023, p. 29):
Toen de Oekraïense president vlak voor Kerst een bliksembezoek bracht aan Washington, twitterde Donald Trump jr. dat de Oekraïense president Zelensky eigenlijk een ondankbare internationale bijstandskoningin was. In zijn toespraak voor het Amerikaanse Congres ’s avonds diende Zelensky hem van repliek. De militaire steun aan Oekraïne is geen liefdadigheid, aldus Zelensky. Het is een investering in veiligheid en democratie wereldwijd waar Oekraïne uiterst verantwoord mee omspringt.

‘Napels aan de Noordzee’ is in werkelijkheid polderlulligheid (Alex Mazereeuw de Volkskrant 11 januari 2022, p. V2):
Treffend is de scène waarin De Mos dineert met Limburgse wethouder Jos van Rey, die ‘in hetzelfde schuitje’ zit (Van Rey werd eerder veroordeeld voor corruptie en verkiezingsfraude). Als dit dan inderdaad een samenkomst was van ‘Napolitaans Nederland’, had het toch vooral iets knulligs: het was meer Veep dan House of Cards.

Kolonisten-AOW of In de spierballenpolitiek blijkt ruimte voor soepelheid (Sheila Sitalsing Volkskrant 20 juni 2016 p. 2):
Voor fraaie inkijkjes in de bestuurscultuur in Nederland moesten we afgelopen weekend bij NRC Handelsblad zijn. Daaruit viste ik het volgende pareltje op: een minister van CDA-huize die in 2008 over een onwettige situatie die de overheid al geruime tijd onder de pet hield tegen zijn ambtenaren opmerkte: 'Wetswijziging lokt alleen maar een groot debat uit. Kunnen we het niet provisorisch oplossen?' Later werd deze CDA-man vicepresident van de Raad van State, de hoogste bestuursrechter in het land.
Dat vind ik grappig, en ook wel mooi, dat in het land van onkreukbaarheid als hoogste deugd en regels zijn regels ook op de hoogste niveaus iemand in al zijn ingebeelde onkreukbaarheid zegt: 'Kunnen we het niet provisorisch oplossen?' Schijnheiligheid kan iedereen treffen, zou Jos van Rey zeggen.
De pijlen zijn nu op Lodewijk Asscher gericht, toevallig nu minister van Sociale Zaken, omdat hij de SVB dwong de wet te overtreden, maar de fascinerende geschiedenis gaat terug tot het eerste kabinet van Jan Peter Balkenende. Premiers bemoeiden zich er persoonlijk mee, ministers van PvdA-huize en van het CDA: iedereen heeft zich druk gemaakt, ingespannen en erop toegezien dat de zaak buiten de publiciteit bleef.
Het interessante aan de zaak is dat er onder de bestuurdelijke stoerheid, de spierballenpolitiek en de regels zijn regelsretoriek wel degelijk ruimte blijkt voor soepelheid. Nu nog het politieke lef om dat in het openbaar te verdedigen.

Met volle overgave (Ariejan Korteweg interviewt Mohamed Mbougar Sarr de Volkskrant 7 januari 2023, Boeken p. 7-9):
Met De diepst verborgen herinnering van de mens schreef de Senegalese schrijver een duizelingwekkende ideeënroman, waarvoor hij de Prix Goncourt kreeg. Wat vindt hij van zijn enorme succes?
Is er een passage in het boek waarover u bij uitstek tevreden bent?
‘Het boek begint met de belevenissen van die Parijse bende van Afrikaanse schrijvers en vertalers, met hun pretenties, hun zware literaire discussies, hun uitspattingen. Dat blijft dicht bij wat ik zelf meemaakte, maar is tegelijk een complete transformatie. Het is misschien niet het beste deel van het boek, maar ik had veel plezier bij het schrijven.’

De trappisten van Tilburg Bidden, werken, rusten (Ralf Bodelier De Groene Amsterdammer 22 december 2022, p. 68-73):
Achttien trappisten huist Abdij Koningshoeven. Ze leven in een traditie van stilte en gehoorzaamheid. En in autonomie. Tegendraads en duurzaam. De monniken bouwen door aan een betere wereld.

Dit is geen straf van de natuur (Ralf Bodelier Volkskrant 20 juni 2020 Opinie p. 18-19):
De ecodicee bestrijden
Eind 18de eeuw hadden Kant en Voltaire goede redenen om de theodicee te bestrijden. Vandaag zijn er even goede redenen om de ecodicee aan te pakken. De eerste reden ligt voor de hand. De natuur verdient geen goddelijke status. De natuur heeft geen ogen en oren waarmee ze ons waarneemt, ze beschikt niet over een moraal of over het vermogen om te oordelen. De natuur denkt niet over de mens na, laat staan dat ze ons straft of corrigeert. En nee, de natuur is ook niet ‘vergevingsgezind’, zoals Luyten schrijft. Het is precies andersom. Mensen nemen waar, denken na, oordelen, straffen en vergeven. Mensen zijn geïnteresseerd in de natuur, verzamelen kennis over de natuur en corrigeren de natuur. Wég met de malariamug en het coronavirus, red de panda!
Rampspoed? Een straf van God, dacht men vroeger. In de coronacrisis krijgt de natuur dezelfde krachten toebedeeld, ziet filosoof Ralf Bodelier. En daar schieten we weinig mee op.
Niet God of de natuur zal ons redden. Alleen onze eigen, menselijke scheppingskracht leidt tot een betere wereld voor iedereen.

Opvoeden, wat kun je? Schipperend voor ouder spelen (Ranne Hovius de Volkskrant 30 november 2007):
En dan, bij het horen van de hartslagjes van de baby, slaat de kracht van de evolutionaire voorbestemming toe: 'Toen is ook mijn moederhart beginnen te kloppen', vertelt Inge Becks. 'Vanaf dat moment ben ik van het kleintje gaan houden met een liefde die ik nooit voor mogelijk heb gehouden.' Dat kleintje, Yahmina, zal het al net zo min aan vaderliefde ontbreken. Dirk Draulans beschrijft in Dagboek voor mijn dochter het eerste jaar van zijn kleine 'mirakel'.
De opvoeding van de moderne westerse cultuur, constateert ontwikkelingspsycholoog Paul van Geert, is over het algemeen van hoge kwaliteit. En op grond van onderzoek ziet hij ook weinig reden om de softe jaren zestig-ouder als de schurk in het drama aan te wijzen: 'Verschillen tussen groepen ouders met een meer democratische en een meer autoritaire opvoedingsstijl zijn statistisch nauwelijks waar te nemen.' 'Opvoeden', zegt Van Geert, 'is nu eenmaal tastend door de mist je weg zoeken en hopen dat elke volgende stap je de goede kant opleidt.' Effecten op de lange termijn zijn zelden te voorspellen, en het geloof in het maakbare kind is al jarenlang tanende. Dat laatste heeft te maken met de toegenomen kennis over het brein.
Van Geert is een van de achttien wetenschappers die door Carine Ex zijn geïnterviewd voor haar boek Opvoeden, wat kun je?

Bestuurscultuur (Buitenhof 7 juni 2020 NPO1
Het ging maandag fout op de Dam in Amsterdam. Hoe kijkt oud-voorzitter van de Onderzoeksraad voor Veiligheid Tjibbe Joustra daarnaar?
Het racismedebat wordt volop gevoerd, maar wat is de kern van het probleem? Daarover antropoloog Gloria Wekker en D66-senator Boris Dittrich.
Staatssecretaris van Financiën Hans Vijlbrief over de chaos bij de Belastingdienst en over hoe bedrijven meer buffers hebben om een crisis te kunnen managen.
Bioloog en journalist Dirk Draulans over de tweede coronagolf.

Helaas, er is geen enkele reden om de leesramp te relativeren (Aleid Truijens de Volkskrant 3 januari 2023, p. 19):
Voorspelbaar genoeg gebeurt dat wel, juist door degenen die medeverantwoordelijk zijn voor de ramp en de oplossing. Henk Hagoort, voorzitter van de VO-Raad, grijpt het nieuwsbericht gretig aan om op Twitter de kanttekeningen van het CPB ‘onthutsend’ te noemen en Pisa-onderzoek ‘onbruikbaar om beleid op te baseren’ te verklaren. De VO-Raad zal dus rustig doorgaan met het faciliteren van falend leesonderwijs.

Ommekeer Sander Donkers de Volkskrant 5 december 2022, p. 1):
n zijn nieuwe roman Tasmanië onderzoekt schrijver Paolo Giordano het gegeven ‘dat alles, hoe erg ook, achtergrondruis in onze levens wordt’. In een interview met NRC betrekt hij het op grote zaken als klimaatontwrichting, covid en de oorlog in Oekraïne, maar ik moest aan zijn woorden denken toen ik zaterdag na de wedstrijd tegen Amerika mijn neus buiten de deur stak.

‘Ik kan niet huilen om het klimaat. Niemand kan dat’ (Thomas de Veen interviewt Paolo Giordano NRC 2 december 2022):
In zijn nieuwe roman onderzoekt Paolo Giordano waarom elke crisis na een tijdje ‘normaal’ wordt. „We leven met het idee van een op handen zijnde ineenstorting, maar het beïnvloedt onze hoofden niet echt.”
Kent schrijver Paolo Giordano (1982), wiens nieuwe roman Tasmanië gaat over de wens om een kind te krijgen én over de crises die de wereld bedreigen, eigenlijk iemand die daarvoor gekozen heeft? „Nee, ik denk het niet.
„Ja, het wórdt relevanter, als het dichterbij komt. In het Westen is het klimaatprobleem, ondanks alles, nog achtergrondruis. Ik kan niet huilen om het klimaat. Niemand kan dat.”
Daar gaat Giordano’s boek over – over het gevoel van onthechting, bijvoorbeeld als het over het klimaat gaat. De roman vangt aan met de klimaatconferentie in Parijs van 2015, waar de hoofdpersoon belandt. Vooral om zijn eigen leven te ontvluchten – hij bekent „als er geen klimaatconferentie was geweest, had ik waarschijnlijk wel een ander excuus verzonnen om op pad te gaan, een gewapend conflict, een humanitaire crisis, wat dan ook, zolang ik maar kon opgaan in iets anders en groters dan mijn eigen zorgen”, in de vertaling van Manon Smits.

Ingrijpende sociale veranderingen (Piet Ransijn Civis Mundi Digitaal #97, april 2020 II):
Deel 2: Mogelijke veranderingen bij de coronacrisis
Leiderschap
De coronacrisis noopt tot internationale samenwerking, maar ook tot een krachtige nationale aanpak. Hoe deze ogenschijnlijk tegenstrijdige tendensen worden verbonden in de EU is nog niet in kannen en kruiken. ‘Dit kan het einde van Europa betekenen’ kopte de Volkskrant een interview met de Italiaanse schrijver Paolo Giordano (Sander Plij 18 april 2020). Het is al vaker gezegd dat het avondland zou ondergaan. Dat leek er veel op, maar leidde daarna tot meer samenwerking, die ook volgens Giordano structureel gezien hard nodig is, omdat het virus geen grenzen kent. Gezien de onvoorspelbaarheid en complexiteit van de veranderingen, weten we niet hoe het gaat lopen. Het zal wellicht anders lopen dan verwacht, voor zover er uitgesproken verwachtingen zijn.

Inspiratie van onze gids deze week: (Karolien Knols de Volkskrant 17 mei 2019):
De Italiaanse schrijver Paolo Giordano (De eenzaamheid van de priemgetallen) heeft alweer zijn vierde boek geschreven en gidst ons graag langs films, muziek, eten en - natuurlijk - boeken.
De hemel verslinden, Giordano’s vierde roman, verscheen een jaar geleden in Italië, maar zoals dat gaat met succesvolle auteurs: de publiciteit gaat nog door als het boek voor de schrijver alweer naar de achtergrond is verdreven. Dat maakt het, geeft hij toe, moeilijker om er nog met even groot enthousiasme over te praten als vlak na verschijning. ‘Het gaat dus steeds vaker over thema’s die gerelateerd zijn aan je verhaal. In het geval van ''De hemel verslinden: over de jeugd die de straat opgaat om te demonstreren voor het klimaat. Je moet ze serieus nemen, die jongeren. De jeugd is de thermometer van de samenleving.’

De hemel verslinden (Edwin Krijgsman de Volkskrant 28 december 2018):
Paolo Giordano wil te veel in deze onvolmaakte roman, die je desalniettemin ademloos uitleest.
Groen paradijs
Aanvankelijk is de masseria een hof van Eden waar eendrachtig wordt gezaaid en geoogst en de lucht zindert van geluk en bedrijvigheid, alles volgens streng ecologische en morele normen. Maar het fanatieke idealisme en activisme van de bewoners leidt, samen met sluipende onderlinge haat en nijd, tot de teloorgang van hun groene paradijs.
Die beweging die je maakt, van de cijfers naar het menselijke verhaal, zit in je roman als het gaat over de slachtoffers van de atoombom.
„Ja, dat is een voorbeeld van de onpersoonlijke wetenschap die een punt bereikte waar alle menselijkheid uit zicht was verdwenen, waardoor die destructief werd. Voor mijn hoofdpersoon wordt het interessant als hij overlevenden van de atoombom te spreken krijgt. Door het persoonlijke drama raakt hij gegrepen.”

VWS verstopt De Jonge in hooiberg (de Volkskrant 3 december 2022, p. 9):
Het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) gaat geen openheid verschaffen over eventuele contacten tussen CDA-minister Hugo de Jonge en andere bewindspersonen over de mondkapjesdeal. Niet alleen de inhoud van die contacten blijft geheim, maar ook of die contacten er zijn geweest.
Bij VWS gaan er inmiddels stemmen op om helemaal geen chatberichten meer te openbaren. De op een na hoogste ambtenaar van het ministerie, Abigail Norville, betwijfelt zaterdag in een interview met de Volkskrant of whatsappberichten van belang zijn voor transparantie en verantwoording afleggen. ‘Wat dragen al die whatsappberichten eraan bij? Ik vraag me werkelijk af wat Nederlanders er beter van worden als we zo veel appjes moeten openbaren.’

Zo veel mensen zijn zo lang onderschat (Abigail Norville de Volkskrant 3 december 2022, Opinie p. 22-25):
Topambtenaar Abigail Norville wil meer streetwise collega’s aantrekken op haar ministerie. ‘Mensen die weten hoe het is als een overheid er niet voor je is..’ Zo kunnen signalen uit de samenleving beter worden opgepikt.
Als Abigail Norville, de een-na-hoogste ambtenaar op het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, een sollicitatiegesprek afneemt, vraagt zij: ‘Uit wat voor nest kom je, met welke waarden en normen ben je opgevoed en wat zie ik daar vandaag de dag nog van?’
Openbaarheid kost veel tijd, zegt u. Vindt u dan niet dat u die tijd erin moet steken?
‘Niet op deze manier. Ik vraag me werkelijk af wat Nederlanders er beter van worden als we zo veel appjes moeten openbaren.’
U wilt de ambtenarij minder Haags maken. In hoeverre bent u zelf al verhaagst?
‘Ik snap inmiddels wel hoe het werkt in Den Haag, maar ik kan me er nog over verbazen, bijvoorbeeld over het aantal mensen en afdelingen waarmee je iets moet afstemmen. Ik loop nog weleens bij een collega binnen om te zeggen: wat belachelijk dat dit zo gaat. Dat is denk ik van belang. Zodra je het allemaal voor lief neemt, kun je het ook niet meer veranderen.’

Moeders zijn ook dochters (Boeddhistische blik, 19 maart 2023 NPO2
Tweedelige documentaire over moeders en dochters. Wat is de impact en betekenis van de moeder-dochter relatie? Met deze vragen gaat filmmaakster Sarah Marijnissen op onderzoek uit, als ze na 29 jaar haar relatie verbreekt. “Je moeder is je eerste en misschien wel grootste leermeester.” Herhaling: zondag 19 maart 2023 (deel 1) en zondag 26 maart 2023 (deel 2) De relatie met onze moeder is misschien wel de meest vanzelfsprekende en complexe relatie in ons leven. Aan haar danken we ons leven en van haar aandacht en liefde zijn we afhankelijk om uit te groeien tot een gezonde volwassene. Maar wat als de moeder zelf behoeftig is? In onze cultuur leeft het idee dat een moeder perfect moet zijn. Er is weinig aandacht voor de tekorten die moeders vroeger zelf ervoeren. En daarmee ook voor de mogelijke gevolgen van die tekorten, zoals emotionele bezetting of verwaarlozing van hun dochter.
Dit soort ouder-kind dynamieken bemoeilijken het losmakingsproces van de dochter: zij trekt zich het lot van de moeder aan en wil dat verlichten. Het kind neemt de verantwoordelijkheid van haar over of zoekt als volwassen vrouw compensatie voor de ervaren tekorten uit de jeugd bij een partner en haar omgeving. Deze onbewuste patronen maken het op eigen benen staan en aangaan van volwassen relaties lastig.

Midwives (De Boeddhistische blik 12 februari 2023 NPO2):
In het verscheurde Myanmar werken twee verloskundigen samen om kinderen van Rohingya-moslims gezond ter wereld te krijgen. Hla is boeddhist en eigenaar van een medische kliniek in Rakhine, Nyo Nyo is moslima en haar assistent. Veel Rohingya spreken geen Rakhinees, de voertaal in Rakhine, dus Nyo Nyo treedt op als tolk. Haar familie woont al generaties lang in het gebied, maar ze worden als indringers beschouwd. Aangemoedigd door Hla, die haar eigen veiligheid op het spel zet door moslimpatiënten te helpen, wil Nyo Nyo verloskundige worden. Ze worden jarenlang gevolgd, terwijl de leefomstandigheden van de Rohingya's steeds moeilijker worden.

Free as a Monk (Boeddhistische blik 5 februari 2023, NPO2):
Vanuit het Hollandse Drenthe strijdt de Tibetaanse monnik en beeldend kunstenaar Tashi Norbu al jaren voor politieke vrijheid in Tibet. In zijn woonplaats Emmen richtte hij het Museum voor Tibetaanse Hedendaagse Kunst op. Een unicum in de wereld, waar hij met onvermoeibare inzet Tibetaanse kunst en het voortbestaan van de Tibetaanse cultuur tot zijn levenstaak heeft gemaakt. Vanwege dit werk wordt hij nu door de Chinese overheid als dissident beschouwd en kan hij nooit meer een voet op Tibetaanse of Chinese bodem zetten.

Het geluid van een kind dat nee zegt (Boeddhistische blik 15 januari 2023, NPO2):
Van alle moeilijke taken die je als mens met jezelf confronteren, is het ouderschap misschien wel de ingewikkeldste. Bijna alle mensen willen het graag goed doen en juist daarom gaat het vaak verkeerd. Elf moedige ouders gaan tijdens een driedaagse opvoedretraite op zoek naar de onderliggende overtuigingen en zelfafwijzende gedachten die ten grondslag liggen aan conflicten tussen ouder en kind. In de hoop op een uitbreiding van het helende veld en om meer kwetsbaarheid en eerlijkheid in onze alledaagsheid te brengen, delen deze ouders hun kwetsbaarste vraagstukken met de camera en de kijker.

Boeddha in de polder (20 december 2022, NPO2):
Het zijn onzekere tijden vol burn-outs, depressies en stress. In een spirituele zoektocht gaat Joris Linssen in gesprek met mensen die een persoonlijke crisis hebben weten om te buigen tot een waardevolle levensles. Joris ervaart de kracht van de maan met schrijfster Susan Smit, ontdekt een boeddhistische monnik Sander Oudenampsen in een katholieke kerk en drumt samen met yogaleraar Raymond Vijverberg om de zomer te verwelkomen.

Boeddha in de Bijlmer - (Boeddhistische blik 4 december 2022 NPO2):
De Bijlmer lijkt soms maar niet van haar negatieve imago af te komen, maar voor de van oorsprong Surinaamse Audia (39), die met haar drie zoontjes in de Amsterdamse wijk woont, is het een plek waar ze bezieling vindt in het Nichiren boeddhisme.
Op tienjarige leeftijd wordt Audia door een familielid vanuit Suriname meegenomen naar Nederland. Haar toekomstmogelijkheden zouden hier veel hoger liggen, maar eenmaal aangekomen in de Bijlmer wordt die belofte niet ingelost: vanaf haar achttiende mag ze geen onderwijs meer volgen en ze ervaart een traumatische tijd in het pleeggezin waar ze veel zorgtaken krijgt. Het duurt tot haar 26e jaar, voordat ze weg durft te lopen. Hoewel het licht aan de horizon gloort, moet ze zichzelf helemaal opnieuw uitvinden, te beginnen bij een verblijfsvergunning. Ze merkt vooral dan hoe de beoefening van het boeddhisme haar helpt richting te geven aan haar nieuwe leven en hoe ze haar negatieve beeld over de Bijlmer, mede veroorzaakt door haar jeugdtrauma’s, weet om te buigen tot een positief beeld.

Onderwijs weerspiegelt ook het lelijke gezicht van meritocratisering (Edith Hooge FD 20 december 2020):
In het kort
· Meritocratie kent ook schaduwkanten.
· Want merites (eigen verdienste) wordt te eenzijdig bepaald door hoogte schooldiploma.
· We moeten ook andere capaciteiten gaan waarderen.
Edith Hooge is voorzitter van de Onderwijsraad en hoogleraar onderwijsbestuur aan TIAS, Universiteit van Tilburg.

Profiel Georges Sorel
Een intellectueel in de marge (Ewoud Kieft De Groene Amsterdammer 1 december 2022, p. 54-57):
In de ouderwetse oorlogsromantiek van soldatenmoed en opoffering herkende de Franse filosoof Georges Sorel iets wat het socialisme vaak ontbeerde: de bezielende werking van mythische verhalen. Wat leert het huidige socialisme ervan?
Het was allemaal pure romantisering, precies zoals in de VS nu nog steeds de vrijheid om een wapen te dragen wordt verheerlijkt door politici die zelf in omhekte villa’s wonen. Geweld is acceptabel, en zelfs toe te juichen, zolang het uit edelmoedige motieven voortkomt, daar komt de morele code van zo ongeveer elke actiefilm uit Hollywood nog steeds op neer.

Antoine Deltour of Personificatie van de strijd tegen het establishment (Sheila Sitalsing de Volkskrant 27 april 2016 p. 2):
Op support-antoine.org kunnen sympathisanten hun steun betuigen aan Antoine Deltour, gruwel van de Luxemburgse autoriteiten en multinationals, held van de mensen die zeggen op te komen voor de kleine man en voor wat ze fiscale rechtvaardigheid noemen. Gisteren begon de rechtszaak die de Luxemburgse autoriteiten tegen Deltour hebben aangespannen.
Deltour overhandigde in 2012 zijn bestanden aan een Franse journaliste, wier publicatie nog niet veel losmaakte. Twee jaar tijd later stortte het internationale consortium van onderzoeksjournalisten ICIJ zich op de rest van de duizenden documenten en het Luxleaks-schandaal was geboren.
De voorloper van de Panama Papers gaf een fraai inkijkje in hoe een EU-lidstaat een indrukwekkende trapeze had opgebouwd aan fiscale ontwijkingsmogelijkheden waardoor multinationals overal ter wereld actief kunnen zijn, maar nergens ter wereld in overdreven mate hoeven bij te dragen aan de financiering van zaken die nodig zijn om een samenleving draaiende te houden.
Deltour staat terecht in Luxemburg. Hij kan voor tien jaar de gevangenis in draaien, maar hij heeft de publieke opinie aan zijn kant, net als de Europese Commissie, de OECD en andere instanties die er ook klaar mee zijn.
Zo is Deltour de personificatie geworden van de strijd tegen 'de 1 procent', tegen het establishment, en tegen de partijen die groot en machtig genoeg zijn om zich te onttrekken aan de regels. Niet door ze te overtreden, maar door ze te omzeilen. Dat is legaal. Deltour heeft laten zien dat legaal en normaal niet per se hetzelfde zijn.

'Het lijkt weer 1939.' Hans Goedkoop de Volkskrant 5 mei 2022 p. 4):
Hans Goedkoop, historicus en voormalig presentator van geschiedenisprogramma Andere tijden, de jaarlijkse 4-meilezing voor in de Nieuwe Kerk. Het eerste deel van zijn toespraak ging over het indrukwekkende ‘morele kompas’ dat de Joodse advocaat en schrijver Abel Herzberg in concentratiekamp Bergen-Belsen aan de dag legde.
Volgens Goedkoop bieden en boden Nederlandse wetten die ‘nog maar kort geleden’ in het leven zijn geroepen Russische miljardairs bescherming. Dit alles ‘om een prettig vestigingsklimaat te scheppen voor het geld van die agressor, waarvan we ook toen al wisten dat het dievengeld was.

‘Mijn eenzaamheid is goed omringd, daardoor kan ik anderen toelaten’ (Fokke Obbema interviewt Dirk de Wachter de Volkskrant 2 december 2022, p. 16-17):
De Belgische psychiater Dirk de Wachter viel ‘een noodlottige lastigheid te beurt’: kanker. Het heeft zijn ideeën over het leven niet veranderd, zegt hij, eerder bevestigd. En daarin is de mens fundamenteel eenzaam.
Waar put u troost uit, behalve uit uw naasten? Helpen filosofie, kunst of religie u wellicht?
‘Op religieus vlak noem ik mezelf een ‘christelijk non-theïstisch mens’, een absurde tegenstrijdigheid. Mensen roepen dan: ‘Hoe kun je christelijk zijn zonder in God te geloven?’ Toch is dat mijn positie. Mijn oom, die missionaris in Congo was, zei aan het einde van zijn leven: ‘Of er een hemel en een God bestaan weet ik niet, maar ik geloof zeer in de boodschap van liefde van Jezus.’ Daar kan ik me heel goed in vinden. Ik ben een romanticus die in de liefde en de literatuur gelooft. Maar als het erop aankomt ben ik bovenal een nuchter mens. Dat geldt meestal ook voor het vooruitzicht van mijn dood. Soms scheurt het vlies, heb ik het te kwaad. Gelukkig kan ik me dan een gevoelig mens tonen.’

Zwitserse oud-CEO beëindigt zijn leven (Nanda Troost de Volkskrant 31 mei 2016 p. 27):
Opnieuw een zelfdoding van een (oud)topman van de Zwitserse verzekeraar Zurich. Is de druk op deze managers te groot?
Het gaat om Martin Senn (59), tot december topman van de verzekeraar. In 2013 pleegde financieel directeur Pierre Wauthier zelfmoord. Senn was toen CEO van Zurich Insurance Group.
Zelfmoorden onder managers
Rond de bankencrisis werd de financiële sector opgeschrikt door een aantal zelfmoorden onder topmanagers. Onder hen Huibert Boumeester, tweede man bij ABN Amro, die zijn baan was kwijtgeraakt na een vijandige overname (Fortis e.a.). De Belgische psychiater Dirk de Wachter zei eerder al dat de kans dat topmensen zelfmoord plegen veel groter is dan dat ze hulp inroepen. 'Ik denk dat het in de persoonlijke levens van nogal wat managers een ravage is', zei De Wachter in zakenblad Trends. 'Het is bovendien typisch voor mensen die op een hoog niveau werken om voor alles of niets te kiezen. Dat is het harakirisyndroom, het niet mogen falen.'

Uw maandelijkse zorgpremie nog verder omhoog? Dat kan niet. Dus moet de politiek kiezen in de zorg (Christiaan Rompen de Volkskrant 2 december 2022, p. 23):
Ziekenhuizen komen niet uit met hun budgetten. In plaats van dat de zorgverzekeraars dat risico dekken, schuiven ze het af op de zorgverlener. Als die dat niet meer pikt, wordt iets anders duidelijk: de premies deugen niet.
Zo is het risico dat bij het vak verzekeren hoort, verlegd van de verzekeraars naar de ziekenhuizen en andere zorgaanbieders. Nergens in de Zorgverzekeringswet is afgesproken dat zorgaanbieders ook verzekeringsmaatschappij moeten spelen.
En terwijl de verzekeraars hun reserves aanhouden en vergroten, schuiven zij hun risico door naar de zorginstellingen. Toezichthouders weten dit en gedogen dit. Rolverzaking dus.
En dan wordt pijnlijk zichtbaar dat de premies veel te laag zijn om alles wat de zorgpolis momenteel belooft voor iedereen waar te kunnen maken. Omdat de basis zorgpolis niet nog veel duurder kán worden, resteert geen andere optie dan eindelijk het politiek maatschappelijke debat te openen over keuzes in de zorg.

Zacht autoritaire windvaan en handige ritselaar (Leen Vervaeke de Volkskrant 31 november 2022, p. 31):
Woensdag overleed de voormalige Chinese leider Jiang Zemin. Hij regeerde van 1989 tot 2002 over China – een tijdperk van toenadering tot het Westen en pragmatisme.
President Jiang Zemin werd aanvankelijk afgeschreven als een politieke windvaan. Maar hij heeft zijn vele critici versteld doen staan. Hij overleefde zonder veel moeite de eerste zeven maanden zonder zijn mentor, de in februari overleden Deng Xiaoping, en heeft zich zelfs ontpopt als een hervormer....
Jiang Zemin werd van een Chinese bureaucraat tot een machtige mannetjesmaker (Eva Rammeloo Trouw 30 november 2022)
De Chinese oud-leider Jiang Zemin is overleden. Hij legde de basis voor een nieuw, kapitalistischer China. Zijn invloed bleef lang na zijn terugtreden merkbaar.
In het bericht over Jiangs overlijden benadrukt de CCP woensdagavond hoe ‘kameraad Jiang Zemin de stabiliteit van Shanghai effectief handhaafde’.

De pensioensector heeft de politiek in de tang met slimme framing (Martin ten Cate de Volkskrant 1 december 2022, p. 27):
Morgen begint de artikelsgewijze behandeling van de Wet toekomst pensioenen, WTP. Hoe (on)gunstig die wet straks ook uitpakt voor de gepensioneerden, de sector zelf is financieel binnen. Hopelijk denkt de Eerste Kamer straks nog eens dieper na over het stelsel.
In 2021 bedroegen de kosten van de pensioensector 14,5 miljard euro. Daarvan ging geen cent naar uw pensioen(opbouw). Het waren hoofdzakelijk lonen en salarissen voor de sector zelf. Maar liefst 7 miljard euro werd uitbetaald aan bonussen.
De pensioensector en politici zijn erin geslaagd een beeld te creëren dat we geld tekortkomen. Een knap stukje framing, maar het is echt onzin. Nederland is een puissant rijk land. Het heeft ieder jaar een groot spaaroverschot en het heeft per saldo grote vorderingen op het buitenland. Ons pensioenstelsel is simpel te hervormen en wat we dan met de pensioenpotten moeten doen, is een luxeprobleem. De WTP zal waarschijnlijk in de Tweede Kamer worden aangenomen. Nu maar hopen dat er in Eerste Kamer wel conceptueel wordt nagedacht.

Er worden redelijke eisen gesteld aan schoolbestuurders – nu zijn ze kwaad (Aleid Truyens de Volkskrant 30 november 2022, p. 23):
Hij herinnert de schoolbestuurders aan twintig jaar falen: op het internationale Pisa-leesvaardigheidsonderzoek onder 15-jarigen zakte Nederland van een mooie negende plaats in 2003 naar een 26ste plaats in 2018, onder het EU-gemiddelde. Terecht is dit Wiersma’s grootste zorg en zet hij in op de verbetering van de basisvaardigheden.

‘Het is mijn taak om leraren te helpen. Als schoolbesturen daar niet aan meehelpen, zal ik ingrijpen’ (Aluid Truyens interviewt Dennis Wiersma de Volkskrant 27 augustus 2022, Zaterdag p. 6-8):
Luister naar leraren, zegt minister voor Primair en Voortgezet Onderwijs Dennis Wiersma, dan weet je wat voor hen het beroep onaantrekkelijk maakt. ‘Dat leraren zich vaak slechts uitvoerders voelen van wat bestuurders voor hen bedenken, leidt tot scheve gezichten.’

Dronkers hoorde er niet bij (Martin Sommer de Volkskrant 9 april 2016 p. 19):
Jaap Dronkers vond dat Ons Onderwijs 2032 ten koste gaat van gelijke kansen.
Dronkers was getuige geweest voor de commissie-Dijsselbloem, die in 2007 de onderwijsvernieuwingen onderzocht. Daar vertelde hij hoe hij in 1997 samen met dagblad Trouw was begonnen met het publiceren van de prestaties van middelbare scholen.
Het was voor het ministerie zo onverdraaglijk geweest, dat Dronkers tien jaar lang geen toegang kreeg. 'Bis zum auf den heutigen Tag', riep hij Dijsselbloem toe. 'Niente!' Het zat hem nog dwars. Zoals hem ook dwarszat dat zijn afscheidsrede toen hij in 1999 als hoogleraar uit Amsterdam vertrok, nergens werd gepubliceerd. Hij behandelde daarin de verschillen in becijfering bij schoolonderzoeken en centraal schriftelijke examens en hoe zwarte scholen hun leerlingen met een hoger cijfer een kontje dachten te geven.
Dronkers verwijt de politiek het denken over onderwijs uit handen te hebben gegeven aan deelbelangen zoals de onderwijswerkgevers. Denk aan Paul Rosenmöller van de VO-raad, die het ene na het andere flexibiliseringsplan lanceert; allemaal namens de schoolbesturen en allemaal met de verzekering dat hier louter en alleen het publieke belang wordt gediend.
Dronkers' laatste waarschuwing was dat een aan zichzelf overgelaten onderwijsbestel 'in dienst staat van de leidende groeperingen en alleen hun belangen zal behartigen'. Ik zal hem zeer missen, want zonder stoorzenders als Dronkers gaat het niet.

‘Carrièrevrouw? Zo zou ik mijzelf niet willen noemen. Ik wilde mij graag ontwikkelen’ (Marjon Bolwijn interviewt Mies Streekstra de Volkskrant 28 november 2022, p. 16-17):
Mies Streekstra is 100 jaar. Hoe kijkt de econoom, gepensioneerde topvrouw bij Berenschot en einzelgänger naar de eeuw die achter haar ligt?
Naast mijn werk en na mijn pensioen was ik actief in allerlei besturen, zoals van de schouwburg en de muziekschool in Amstelveen. Ook ben ik ouderling geweest van de hervormde kerk en gemeenteraadslid voor de VVD. Dat laatste zou ik nu niet meer doen.’
Wat zou u nu niet meer doen?
‘Ik koos voor de VVD omdat ik hecht aan vrijheid. Maar ik vind dat de VVD de mensen die het moeilijk hebben aan de kant laat staan. De verschillen tussen rijk en arm zijn groter geworden. Ik ga niet meer op de VVD stemmen, maar op de PvdA.’

Leuk emancipatie, maar doe jij de was? (Marieke de Ruiter de Volkskrant 26 november 2022, Zaterdag p. 1-5):
55 jaar nadat Joke Smit met Het onbehagen bij de vrouw de tweede feministische golf ontketende, vinden Nederlanders de ongelijkheid tussen mannen en vrouwen nog altijd de belangrijkste om te bestrijden. Maar zélf veranderen? Dat willen ze liever niet, blijkt uit een enquête in opdracht van de Volkskrant.
Het vergt een lange adem, maar de snellere route, een nieuwe emancipatiegolf, lijkt volgens de enquête vrijwel uitgesloten. 55 jaar na Joke Smit, denkt slechts één op de drie Nederlanders nog iets te winnen te hebben met emancipatie. Een nog kleinere minderheid voelt zich überhaupt nog feminist.

James Long boek Mens, vonk der eeuwigheid
Hoofdstuk Steenkool of diamant? (p. 158,159):
Als de goddelijke intelligentie inderdaad elk deeltje van de oneindigheid doordringt, dan heeft ieder mens de beschikking over alle kracht en elk scheppend initiatief om met die goddelijke intelligentie en haar constructieve elementen in de natuur te werken. We mogen dan veel steenkool en ruwe olie in onze samenstelling hebben, maar we hebben ook de potentie van een diamant. Daarom spraken de boeddhisten, vooral in Tibet, over de Heer Boeddha als ‘het diamanten hart’, hij van wie het hele wezen door de druk van de eeuwen en de intensiteit van zijn ervaringen was omgezet in de zuiverheid en kracht van de diamant. Door het vuur van de beproeving veranderde de aard van Gautama van heel ondoorzichtig in een die heel doorschijnend was; een even volmaakte weerspiegeling van het licht in hem als van het leed van de mensheid buiten hem. Inderdaad een voorbeeld van mededogen, want hij was wat wilskracht en vastberadenheid betreft hard als diamant, en tegelijk geheel en al oor voor de hartenkreet van de wereld, zodat hij afstand deed van de zegening van de alwetendheid om terug te keren naar de aarde en de hele mensheid te laten delen in de glorie van zijn triomf.
Hoofdstuk De zes verheven deugden van het boeddhisme – II (p. 173,174):
Vraag — Ik ontving kort geleden een brief van een vriendin die in de particuliere verpleging werkt. Ze schreef hoe ‘treurig het leven was’ – ze had haar uiterste best gedaan en toch was haar patiënt, van wie ze veel was gaan houden, gestorven. ‘En zo gaat het maar door’, schreef ze, ‘de ene patiënt na de andere: sommigen worden beter, anderen slepen hun leven in ellende voort, en weer anderen ‘halen’ het niet en sterven’. Het lijkt gemakkelijk de beginselen te begrijpen als we hier erover spreken, maar als je ze dag in dag uit onder vrij moeilijke omstandigheden moet toepassen, komen er heel andere dingen kijken.\\ Commentaar — Hieruit blijkt duidelijk het fijne onderscheid tussen louter theorie en praktijk. Het zou het toppunt van huichelarij zijn als we niet zowel het verdriet als het geluk van anderen zouden meevoelen. We moeten voor hun vreugde en hun smart steeds gevoeliger worden, en in dezelfde mate ongevoeliger voor de onze. Dat is een eerste vereiste.

Een weerbare staat en broederschap zijn nu cruciaal (Peter Giesen de Volkskrant 26 november 2022, Opinie p. 18-19):
De oorlog in Oekraïne heeft de [[SriAurobindo|vijand weer teruggebracht. We ervaren angsten die we vergeten waren, zoals de angst voor kernwapens. Maar de oorlog biedt ook de kans om een betere wereld tot stand te brengen, met minder markt en meer ordening, met minder concurrentie en meer solidariteit en oog voor het gemeenschappelijk belang. Hoe onveiliger de buitenwereld, hoe groter de noodzaak van een veilige binnenwereld. Komende winter moet blijken of de prille nieuwe wereld bestand is tegen de spanningen die de oorlog oproept. Het zal een belangrijke test zijn.

De band tussen Londen en Rusland
Welkom in ‘Londongrad’ (Patrick van IJzendoorn De Groene Amsterdammer 28 april 2022, p. 12-13):
Londen heeft altijd een grote aantrekkingskracht uitgeoefend op Rusland, en Britse politici ontvangen de Russen en hun roebels met open armen. Maar hoeveel invloed heeft Russisch geld precies op de Britse politiek?
Londen heeft altijd een aantrekkingskracht uitgeoefend op Russen, van tsaar Peter de Grote, Dostojevski tot Abramovitsj. Wie door Bloomsbury wandelt ziet onder meer blauwe gedenkstenen voor Lenin (virtuele buurman van de komische schrijver Jerome K. Jerome) en voor Alexander Herzen, de laatnegentiende-eeuwse opstandeling en oprichter van de Vrije Russische Pers. In de bedeesde buitenwijk Bromley woonde de anarchist Peter Kropotkin.
De Britse hoofdstad was niet alleen de broedkamer van het communisme, van Marx’ Das Kapital, maar ook profiteur van de teloorgang ervan. Eind jaren negentig begonnen de eerste rijke Russen te arriveren. Londen voldeed aan alle wensen: de taal, gunstige tijdzone, toponderwijs, privacy, een betrouwbaar rechtssysteem, volop cultuur en vermaak. En alles was te koop, mooi beschreven door Mark Hollingsworth in Londongrad From Russia with Cash;the Inside Story of the Oligarchs. Chique pleinen veranderden in ‘Red Squares’ en landhuizen in Sussex in datsja’s. Chelsea werd ‘Chelski’.

Topman Triodos Bank: ‘We zijn in Nederland veel te geduldig. Het probleem is nu’ (Koen Haegens interviewt Peter Blom de Volkskrant 4 juni 2021):
Hij pionierde al met ‘duurzaam bankieren’ toen het grote geld nog niet eens wist wat dat betekende. Na veertig jaar vertrekt Peter Blom als hoogste baas bij Triodos Bank. ‘Hebben politici en ceo’s wel in de gaten dat we op een zinkend schip zitten?’
U was in die tijd fan van de Russische revolutionair Peter Kropotkin (1842-1921). Bent u nog steeds anarchist?
‘Je hebt natuurlijk een heleboel soorten anarchisme. De variant waarbij mensen zelf verantwoordelijkheid nemen, uit een sociaal motief, sprak me al vanaf de middelbare school aan. Kropotkin schreef een reactie op Darwins survival of the fittest;. Hij had het over wederzijdse hulp. Die nam hij als wetenschapper in de dieren­wereld waar, maar hij zag het ook in menselijke gemeenschappen, zoals de Zwitserse horlogemakers.

Historicus en evolutiebioloog Peter Turchin over toenemende ongelijkheid (Piet Ransijn Civis Mundi Digitaal #107, februari 2021):
3 De theorie van collectieve actie van Mansur Olson: individuele en collective belangen
Door de persoonlijke voordelen die groepsbelangen opleveren, zijn mensen eerder geneigd hun eigen groepsbelang te steunen dan een collectief belang dat iedereen ten goede komt. Daarom zullen ze noodgedwongen, onder dwang van de omstandigheden eerder tot collectieve actie overgaan dan vrijwillig. Ze kunnen ook worden meegenomen door een golf van collectief enthousiasme voor een goed doel of worden bewogen door internationale gevoelens van medemenselijkheid of door sociaal-culturele en religieuze waarden zoals solidariteit, samenwerking en altruïsme, volgens Tolstoj, Durkheim, Kropotkin, Sorokin en Turchin.
De verzorgingsstaat: meer geïntegreerde samenleving of samenleving in verval?
Samenwerking, collectieve solidariteit, een hoge mate van sociale cohesie en inzet voor collectieve belangen correleren met algemene welvaart en gaan achteruit bij sociale ongelijkheid en onderlinge strijd die sociaal-cultureel verval inluidt. Ook in pre-industriële samenlevingen, zoals Turchin, Kropotkin, Sorokin en anderen laten zien. De verzorgingsstaat, die onder meer wordt bedreigd door toenemende ongelijkheid en afnemende collectieve inzet, laat een eigentijds voorbeeld zien van deze processen. Ook al is deze niet meer betaalbaar willen wij de levensstandaard kost wat kost handhaven, hetzij door ‘roof’ en uitbuiting van andere volken, door gecoördineerde samenwerking, of beide, aldus Olson en Turchin.

Het verlangen naar veiligheid leidt tot beloeren, aangeven en klikken (Martin Sommer de Volkskrant 2022 8 oktober 2022, Opinie p. 21):
De commissie voor de Werkwijze van de Kamer mag de scherven opvegen. Die kan beginnen het laatste deel te lezen van het advies over de kwestie van landsadvocaat Pels Rijcken. Onder punt 8 vraagt de landsadvocaat bijzondere ‘zorgvuldigheid en proportionaliteit’ in de omgang met Betrokkene, met een hoofdletter B. Die Betrokkene is Khadija Arib.
Voor het soort bezwaren dat leeft tegen Arib is een stevig gesprek het geëigende antwoord. In het verslag van Pels Rijcken staat dat verschillende pogingen niets hadden opgeleverd en dat twee griffiers, twee directeuren en het personeel van de PvdA-fractie kennelijk niet tegen haar waren opgewassen. Daarna is de landsadvocaat ingeschakeld. Daarmee is een fatsoenskwestie geëscaleerd tot een juridisch gevecht.

Vooruitgang met stikstof zal meer aan Van der Wal te danken zijn dan aan Remkes (Kustaw Bessems de Volkskrant 7 oktober 2022, Opinie p. 16):
Laten we hier wel even vaststellen: mócht er vooruitgang worden geboekt in het stikstofdossier, dan is dat meer aan Van der Wal te danken dan aan Remkes. En aan Hoekstra of Rutte zal het helemaal niet hebben gelegen.

Machtsspel Oekraïense oligarchen bereikt Amsterdamse rechter (Tom Kreling de Volkskrant 5 april 2018):
De kern van het conflict is eenvoudig. In 2013 kocht miljardair Rinat Achmetov, een van de rijkste mensen van Oekraïne en eigenaar van het grootste staalbedrijf en de grootste energieproducent van het land, met zijn bedrijf SCM voor 860 miljoen dollar het telecombedrijf Ukrtelecom van een bedrijf op Cyprus.
Maar – en nu wordt het interessant – op de achtergrond speelt ook nog een andere Oekraïense oligarch een rol: Dmitry Firtash. Deze Firtash zou volgens de Financial Times bij de privatisering van het telecombedrijf een deel van de deal gefinancierd hebben, waardoor hij nu nog circa 300 miljoen euro van Raga krijgt.
Maar Firtash is tevens bekend van zijn zakelijke banden met Paul Manafort, de voormalig campagnemanager van Donald Trump. Manafort werkte eerder ook als pr-man voor de pro-Russische Janoekovitsj. Manafort is zelf in de Verenigde Staten door speciaal onderzoeker Robert Mueller aangeklaagd voor belastingontduiking.
Zo grijpt alles in elkaar, in een zaak met financiële en politieke belangen. En dat machtsspel van Oekraïense oligarchen strekt zich inmiddels uit van Oekraïne tot Cyprus en van Groot-Brittannië tot de Amsterdamse rechter.

Kleptocraat voelt zich thuis in 'Moskou aan de Theems' (Patrick van IJzendoorn de Volkskrant 7 maart 2016):
Een rondje door Londen met corruptiebestrijder Borisovitsj laat zien hoe dubieuze Russen de duurste huizen in de stad bezitten. 'Niemand stelt hier vragen.'
Wat Borisovitsj ergert is dat zijn landgenoten die over de ruggen van de gewone Russen rijk zijn geworden, geen strobreed in de weg wordt gelegd door de Britse autoriteiten, hoe slecht de Brits-Russische relatie ook heet te zijn. Om dat aan te tonen, laat hij de tour eindigen op Whitehall, waar de overheidsdepartementen staan en de premier resideert. Op Horse Guards Avenue wijst hij op een elegant appartement. 'Dat is voor 11 miljoen pond gekocht door Igor Shuvalov, de op vier na belangrijkste politicus onder Poetin. Hij heeft een fraai uitzicht over de Theems, nietwaar?'

Spelen, de motor van de evolutie
Wat heeft het leven voor zin als we geen plezier kunnen maken? (David Graeber 6 augustus 2014):
Sinds Darwin beschouwen wij de biologische wereld uitsluitend in economische termen. Dat apen, kikkers of zelfs mieren meer doen dan alleen maar voortbestaan, wil er bij wetenschappers nauwelijks in. Toch lijken kreeften soms voorwerpen te verplaatsen gewoon voor hun plezier.
In Rusland kwam een alternatieve school van het darwinisme op, die samenwerking in plaats van concurrentie aanwees als de drijvende kracht achter evolutionaire veranderingen. In 1902 werd deze benadering verwoord in een populair boek, Wederzijdse hulp: Een factor in de evolutie, van de natuurvorser en revolutionair-anarchistische propagandist Peter Kropotkin.
In een expliciete reactie op de sociaal-darwinisten betoogde Kropotkin dat hun hele theoretische basis niet klopte. Juist de soorten die het meest effectief samenwerken zijn op de lange termijn het meest concurrerend. Kropotkin, die als prins was geboren (en als jonge man afstand deed van die titel) heeft vele jaren als natuurvorser in Siberië gewerkt voordat hij gevangen werd gezet wegens revolutionaire agitatie, waarna hij ontsnapte en naar Londen vluchtte. Wederzijdse hulp ontstond uit een serie essays die hij had geschreven in reactie op sociaal-darwinist Thomas Henry Huxley en somde de Russische inzichten uit die tijd op: hoewel concurrentie ongetwijfeld een factor was in de natuurlijke en sociale evolutie was de rol van samenwerking uiteindelijk doorslaggevend.

Frans Timmermans: Bas Heijne is een praatjesmaker NRC-columnist is 'Opperpriester van het eigen morele gelijk' (16 maart 2014):
Minister van Buitenlandse Zaken Frans Timmermans (PvdA) was afgelopen week te gast bij College Tour. Op zijn Facebook-account wilde hij zijn grote schare volgers bedanken voor de ‘vele positieve reacties’. Eén van hen wees de bewindsman op de zaterdag-column van NRC-denker Bas Heijne. Heijne schrijft over de Nederlandse houding ten opzichte van Rusland in onder meer het Oekraïne-dossier. Heijne hekelt slappe excuses, idiote drogredenen en schaamteloos cynisme en de rol daarbij van Timmermans.
‘Opperpriester van het eigen morele gelijk’
De Timmerfrans-volger weet dat de bewindsman beschikt over een kort lontje: omgaan met kritiek is bepaaldelijk geen forte van de sociaal-democraat. “Hij wordt bij wijze van spreken al woedend als zijn aansteker het niet doet, dat ziet hij als een directe en persoonlijke aanval”, vertrouwde een oud-fractiegenoot ons eens toe. De kritiek van Heijne leidde dan ook tot een felle reactie.

Een bevlogen telg van de jaren zestig (Peter de Waard de Volkskrant 7 juni 2010):
Als leraar geschiedenis op de onderbouw van de pedagogische academie aan de Loudelsweg in Bergen liet hij scripties schrijven over de Russische anarchist Peter Kropotkin....
Hans Verploeg die op 26 mei op 65-jarige leeftijd overleed aan een erfelijke leverziekte, moet toen 26 jaar zijn geweest.
Hij studeerde politicologie en geschiedenis en was een telg van de jaren zestig. Kropotkin (1842-1921) was een revolutionair die hem wel aansprak. Hij zou er later, samen met ‘kabouter’ Roel van Duijn, nog een studie aan wijden die in 1978 werd gepubliceerd.

Eigen stem, eigen klank eigenwijs (Merlijn Kerkhof interviewt Sylvia Huang de Volkskrant 13 juli 2022 p. V10-12):
Ze is een natuurtalent dat zich niet de wet laat voorschrijven. En dus verlaat Sylvia Huang na acht jaar het Concertgebouworkest om de eerste viool te spelen bij de opera in Brussel. ‘Ik dacht, waarom niet?’
Tot slot: zien we je nog eens terug als concertmeester bij het Concertgebouworkest?
Weer een schaterlach: ‘Ik doe niet aan carrièreplanning. Ik leef per dag. Alles is bij mij een beetje geïmproviseerd.’

Voorbij Bach (Nell Westerlaken de Volkskrant 12 juli 2022 p. V10-11):
Han de Vries (80) was een wereldster als hoboïst, maar sinds zijn pensioen heeft hij de hobo (zijn ‘vijand’) voor de schilderskwast verruild. Honderden schilderijen maakte hij sindsdien, nu samengebracht in een boek. ‘Totaal anders dan musiceren. Niemand denkt dat je Rembrandt bent.’
Absoluut geen therapeutisch gedoe
Vader De Vries was architect, hij verongelukte toen Han 17 was. Onder het pseudoniem Chanah Milner kreeg zijn moeder na de oorlog bekendheid als zangeres van het Joodse lied. Zijn jeugd speelde zich af tussen mensen die het kamp hadden overleefd of die in het verzet hadden gezeten, kunstenaars en artiesten, en niemand kwam zonder littekens. ‘Op verjaardagen bij Mien en Dick Elffers mocht de kamerdeur nooit dicht. Mien had Ravensbrück overleefd en in Vught gezeten. Na een incident was ze met tachtig andere vrouwen opgesloten in een bunker. De volgende dag ging de deur open en donderde de helft er dood uit. Mien leefde nog. Ze is er totaal claustrofobisch van geworden.’
‘Nee, nee, het is absoluut geen therapeutisch gedoe, dat schilderen van mij’, bezweert hij. Niettemin lijkt er veel nacht en ontij in zijn werk te zitten, woedende zeeën, graven, doden, omineuze berkenbossen en anonieme massa’s opgejaagde wezens. Die beelden zijn ‘volstrekt algemeen’, zegt hij, ‘het zal wel iets te maken hebben met mijn achtergrond, dat komt er dan blijkbaar uit, maar daarvan ben ik me tijdens het schilderen niet altijd bewust. Soms heb ik een vage sfeer in mijn hoofd en die verschijnt dan op het doek.’

Eén familie, twee werelden. De Heus, miljardairsfamilie die pal achter de boeren staat (Michael Persson de Volkskrant 13 juli 2022 p. 13-15):
Ze staan dankzij hun veevoermultinational hoog in de lijst rijkste Nederlanders en bezitten een koninklijk onderscheiden kunstcollectie. Ze doen er ook alles aan om de boeren te steunen in hun protesten. Wie is de familie De Heus?
Eén familie, twee gezichten. Zeer salonfähig, maar ook voor de boeren op de bres. Het is, in deze zwaar gepolariseerde tijden, bijna onvoorstelbaar dat dezelfde naam aan weerszijden van de culturele kloof opduikt. Of is er toch een verband tussen die twee?
‘Wie het beter heeft eet meer vlees of vis, dat heeft ook iets met status te maken’, aldus global director business development Hein Brenninkmeijer vorig jaar op de M&A-website Mena. En dan is daar dus meer kippen-, varkens-, koeien- en visvoer bij nodig. Conclusie, in 2004: dáár moeten we zijn.
Volgens De Heus is dit een onjuiste voorstelling van zaken door Brenninkmeijer, die niet meer werkzaam is bij De Heus. ‘Met familiebedrijven hebben we vaak een culturele fit. Dergelijke bedrijven hebben vaak uitstekende adviseurs in dienst, die op een zeer goede manier de belangen van hun cliënten behartigen.

Te veel om dood te slaan (Joeri Boom De Groene Amsterdammer 9 juni 2022):
Deze week verschijnt Ik wil weg*, van voormalig oorlogsverslaggever, correspondent in India en Groene-redacteur Joeri Boom. Het rommelde in Kasjmir en dus liet Boom zijn gezin in Delhi achter en trok hij met een jonge fotograaf naar de opstandige regio. ‘Dit wordt een goed verhaal, boss.’
*) Dit is een hoofdstuk uit Ik wil weg, een boek van voormalig Groene-redacteur Joeri Boom

(Wilma de Rek de Volkskrant 9 juli mei 2022, Boeken p. 4):
Jan Lucassen wijdde zijn levenswerk aan werk. In het onlangs in vertaling verschenen De wereld aan het werk geeft de emeritus hoogleraar een zeer gedetailleerde beschrijving van de geschiedenis van arbeid wereldwijd – en daarmee ook van ongelijkheid.

De afgrond, een dansfeest (Arnon Grunberg de Volkskrant 7 maart 2023, p. V10-11):
In Duitsland 1923 – Het jaar van de afgrond beschrijft Volker Ullrich de hyperinflatie van destijds, de soepelheid jegens extreem-rechts en de roes van de dans om in te vluchten. Arnon Grunberg las het boek en concludeert dat 1923 en 2023 behoorlijk wat overeenkomsten hebben.
De geschiedenis is geen moreel leerstuk en wie dat van haar wil maken doet haar complexiteit altijd tekort.
Dat neemt niet weg dat het boek van Ullrich uitstekend laat zien hoezeer bepaalde dilemma’s die honderd jaar geleden speelden ons nog steeds, of beter gezegd opnieuw, bezighouden; hoe oprispingen van toen ons kunnen doen denken aan oprispingen van nu.
Maar omdat er onenigheid bestaat over wat rechtvaardige doelen zijn – iedereen die het maatschappelijk debat een klein beetje volgt, kan dagelijks getuige zijn van die niet altijd even verheffende onenigheid – hebben burgers hun natuurrecht afgedragen aan de staat. Immers, het geweld van allen tegen allen, in naam van welk rechtvaardig doel dan ook, is waarlijk geen pretje.

Acht verschuivingen die de wereld van morgen bepalen (Marit de Jong VPRO Tegenlicht 7 juli 2022):
De geopolitieke spanningen wereldwijd lopen hoog op. Rusland veroorzaakt een schok die over de hele wereld voelbaar is. In Taiwan zijn mensen bang voor een soortgelijke inval door China. Ondertussen ervaart Servië de niet duurzame gevolgen van de energietransitie. Sommigen vinden heil in een nieuwe, digitale wereld en vechten tegen desinformatie. Ondernemers richten intussen onze handelssystemen opnieuw in.
Sommige veranderingen zijn hoopvol, anderen beangstigend.
· 1. China wordt steeds dominanter
· 2. de handel komt dichterbij huis
· 3. we gaan anders reizen
· 4. de energietransitie dreigt nieuwe slachtoffers te maken
· 5. steeds meer mensen zijn klaar met het ‘kapitalistische gelul’
· 6. we bewegen naar een digitale wereld
· 7. we strijden harder tegen desinformatie
· 8. journalisten moeten hun vak verdedigen

Of met andere woorden in hoeverre is de geopolitiek van het Westen, verwoordt door van Baalen en Verhofstadt op de oorlog van Poetin in Oekraïne van invloed geweest.

Oorlog mét koelkast, of vrede zonder (Arnon Grunberg de Volkskrant 6 juli 2022 p. V6-7):
Als marktwerking niet de oplossing is, wat dan wel?
Arnon Grunberg vermoedt dat de zoekterm ‘neoliberalisme’ nog een lange toekomst voor zich heeft, omdat het schrikbeeld relevant blijft: waar het collectief het individu vermorzelt, begint het totalitarisme.
Hoe ruim het begrip is geworden, mag blijken uit een recente observatie van Volkskrant-columnist Kustaw Bessems. Hij meent dat minister De Jonge in zijn speeches keer op keer afscheid neemt van het neoliberalisme, terwijl zijn beleid uitstekend onder die noemer kan worden geschaard – waaruit tevens blijkt dat woord en daad twee verschillende kanten uit kunnen marcheren.
Uit ergernis over de veronderstelling dat neoliberalisme als politieke stroming niet zou bestaan en als gedachtengoed niet te definiëren zou zijn, schreven historicus Bram Mellink en socioloog Merijn Oudenampsen, met hulp van Naomi Woltring, het boek Neoliberalisme Een Nederlandse geschiedenis, dat in deze krant verdiend vijf sterren kreeg van recensent Ronald van Raak. Ondertitel van hun boek luidt Een Nederlandse geschiedenis.
Ik vermoed dat de zoekterm ‘neoliberalisme’ nog een lange toekomst voor zich heeft, omdat het schrikbeeld, zie juist ook China, relevant blijft: waar het collectief het individu vermorzelt, begint het totalitarisme.

Schrijvers en columnisten hoeven niet aardig te zijn (Arnon Grunberg de Volkskrant 5 juli 2022 p. 7):
In 2004 schreef Frits Abrahams in NRC: ‘De moedigste van allen was Remco Campert, die het als eerste durfde te zeggen.’ In een column, kort na de moord op Theo van Gogh, had Campert gesteld dat vrijheid van meningsuiting iets anders is ‘dan de vrijheid om de mensen tot in hun ziel pijn te doen’.
Ik had natuurlijk moeten zeggen dat het er voor schrijvers en columnisten niet op aankomt aardig te zijn. Naast stijl en inzicht in de condition humaine – het meest houd ik van Remco’s gedichten – is ook moed een vereiste, geloof ik.
Daarom sluit ik me nu nogmaals graag aan bij wat Abrahams in 2004 schreef.

Johan Remkes gaat als ‘brandjesblusser’ bemiddelen tussen boeren en politiek (Pepijn de Lange de Volkskrant 4 juli 2022 p. 7):
Die gesprekken moeten in de tweede helft van augustus beginnen, schrijven minister Henk Staghouwer (Landbouw) en minister Christianne van der Wal (Natuur en Stikstof) aan de Kamer.
Vicevoorzitter Jos Ubels van Farmers Defence Force is sceptisch over de beslissing van het kabinet. ‘Ik snap niet wat het doel is van deze exercitie’, schrijft hij in een reactie aan persbureau ANP. ‘Het kabinet maakt blunder op blunder en nu sturen ze een bemiddelaar op pad die eenzijdig het gesprek aan moet gaan zonder aan de doelen te mogen tornen.’ Ook boerenactiegroep Agractie ziet de benoeming van Remkes niet zitten. ‘Hij geniet geen vertrouwen in de sector’, aldus voorman Bart Kemp.

Chefsache Bas van der Schot (de Volkskrant 4 juni 2022 p. 21) Attach:763

Remkes gaat als bemiddelaar gesprekken tussen boeren en politiek leiden (Binnenlandredactie AD 3 juli 2022):
Johan Remkes is aangewezen als bemiddelaar die gesprekken met boeren en de politiek moet leiden. De Tweede Kamer had om zo’n bemiddelaar gevraagd vanwege de heftige reactie uit de agrarische sector op de ingrijpende stikstofplannen.

Michael Schur Perfect: de handleiding – Het juiste antwoord op elke ethische kwestie
Wat betekent het om een goed mens te zijn? Hoe beoordelen we of acties goed of slecht zijn? Wie bepaalt eigenlijk wat goed en slecht is? En als we nu een perfect mens willen worden, hoe doen we dat?
Schur neemt de lezer mee op een reis die 2.500 jaar aan ethiek beslaat, en hij beschrijft wat grote denkers hebben gezegd over moraliteit, fatsoen en ethisch handelen. Hij legt uit wat ze bedoelen, hoe je erom kunt lachen, hoe je het kunt toepassen en hoe je je leven zou moeten leven als je een goed mens wilt zijn.
Ethiek en humor, gaat dat samen? Ja, bewees Michael Schur in zijn comedyserie The Good Place. In zijn nieuwe boek schrijft hij geestig over filosofen als Aristoteles en Kant. Waar komt zijn fascinatie vandaan? En waarom wil hij die zo graag overbrengen?
Perfect: de handleiding moet voor de ethiek gaan betekenen wat A Brief History of Time van Stephen Hawking heeft betekend voor de astrofysica, zei Schur al eens grappend.

‘Leraren in romans doen het imago weinig goed’ (Iantha Sahadat interviewt Ton Bastings Volkskrant 19 december 2018 p. 27):
U eindigt uw proefschrift met een persoonlijk betoog over de problemen van het moderne onderwijs en het imago van de leraar.
‘Het onderwerp van mijn proefschrift is met mijzelf verweven. De herwaardering van het leraarschap gaat mij aan het hart. Het vak Nederlands heeft in het mbo ten onrechte een marginale rol. Dat je zie trouwens in het hele onderwijs – niet alleen bij ons. Het niveau gaat omlaag, het niveau van de leraren Nederlands is enorm gekelderd, ja wat verwacht je dan van leerlingen.
‘De overheid wil het imago van leraren verbeteren. Maar je ziet in onderzoek dat het zelfbeeld van leraren en de opkomst van het lerarentekort parallel lopen aan het nieuwe leren . Als ik kijk naar mijn directe omgeving: natuurlijk gaat het zelfbeeld omlaag als je vijf vakken moet geven waar je te weinig kennis van hebt.’

Macron profileert zich weer als redder (Daan Kool, Marc Peeperkoorn Volkskrant 5 maart 2019 p. 5):
In een open brief aan alle burgers van de Europese Unie ontvouwt Emmanuel Macron vandaag zijn visie voor Europa. De Franse president hoopt daarmee de geesten rijp te maken voor zijn Europese verkiezingscampagne. Het is niet de eerste keer dat hij met een uitvoerig EU-plan komt, maar niet eerder stond er voor hem zo veel op het spel. De Europese verkiezingen in mei zijn de eerste echte peiling voor Macron sinds hij in 2017 aantrad als president.
De brief staat op opiniepagina’s van kranten in alle 28 EU-lidstaten; in Nederland drukt de Volkskrant hem af. De 41-jarige Macron doet daarin een waaier aan ambitieuze voorstellen voor ‘een Europa dat beschermt’. Hij pleit onder meer voor een Europees minimumloon, een verbod op financiering van politieke partijen door buitenlandse mogendheden en een gemeenschappelijk Europees asielbeleid.
Het Europese concurrentie- en handelsbeleid moet strategische bedrijven beschermen tegen vijandige overnames en de EU-regels voor milieu en rechtvaardige belastingen overeind houden.
Vόόr de venieuwing van Europa (Emanuel Macron Volkskrant 5 maart 2019 p. 22-23):
We zullen ons concurrentiebeleid moeten hervormen, ons handelsbeleid herzien: sancties opleggen aan of verbieden van bedrijven die afbreuk doen aan onze strategische belangen en onze basiswaarden, zoals milieunormen, gegevensbescherming en eerlijke belastingbetaling; en gaan staan voor een Europees voorkeursrecht inzake strategische industrieën en overheidsopdrachten, in navolging van onze Amerikaanse en Chinese concurrenten.
De vooruitgangsgedachte weer opvatten, betekent ook voorop lopen bij het milieudebat. Kunnen wij straks onze kinderen nog recht in de ogen kijken, als we niet ook onze klimaatschuld inlossen? De Europese Unie moet zijn ambities vaststellen – koolstofvrij in 2050, halvering van de pesticiden in 2025 – en het beleid afstemmen op deze eisen: een Europese klimaatbank om de ecologische transitie te financieren; een Europese gezondheidsautoriteit om onze voedselveiligheid te versterken; een onafhankelijke wetenschappelijke toetsing van stoffen die gevaarlijk zijn voor gezondheid en milieu om de lobbydreiging tegen te gaan, enz.

Franse rebellen tegen het systeem (Martin Sommer Volkskrant 22 april 2017 Bijlage Opinie p. 5):
Niet vergeten: president Hollande won vijf jaar geleden onder verwijzing naar zijn 'grootste vijand': de financiële wereld. Macron is al bij al een radicale keuze. Mocht Le Pen winnen, dan wil ze af van de euro en vooral wil ze de staatsschuld in gedevalueerde nieuwe francs betalen. De dag na haar overwinning is de volgende financiële crisis een feit.
Is Frankrijk bijzonder? Wij hebben het graag over de Franse weigering te moderniseren, het immobilisme. Maar het ongenoegen is veel wijder verbreid. Premier May schrijft vervroegde verkiezingen uit in verband met de Brexit. Hier denken we aan de excentrieke Britten, met één been in Europa en één been erbuiten. Toch is het Britse gemor ook niet alleen maar Brits, aangezien ze in de VS intussen president Trump hebben gekozen. Vergeet Nederland niet. Hier wordt nu ouderwets geformeerd. We zijn al bijna vergeten dat de vorige regering bij de verkiezingen vrijwel werd gehalveerd.
Het kwam allemaal bekend voor. Onze eigen onderkoning Piet Hein Donner had twee weken geleden precies dezelfde boodschap aan de natie. Het gaat niet slecht maar goed en we moeten niet achter rattenvangers met hun referenda aanlopen. Daarvoor is zowel de samenleving als het bestuur te ingewikkeld geworden. En we hebben onze welvaart, rechtsstaat en stabiliteit aan Europa te danken.
Nu is het bestuur zo impopulair, dat álle overgebleven kandidaten zich als antisysteemkandidaten profileren. Niet alleen Le Pen en de zeer linkse Mélanchon keren zich tegen het establishment, ook Fillon en Macron.
Allemaal antisysteemkandidaten dus, die stuk voor stuk niets liever willen dan de macht. Dit alles leidt tot voorspelbaar gefnuikte verwachtingen straks. De meest hoopgevende kandidaat is zonder twijfel Emmanuel Macron.
Macron doet onweerstaanbaar denken aan Hans van Mierlo, toen hij de antisysteempartij D66 presenteerde in een filmpje. Weggedoken in zijn kraag sprak hij zijn klaagzang uit over de ingezakte partijen in het verkalkte Nederland. Maar dat was wel vijftig jaar geleden. De rebellen van toen zijn de regenten van nu.

Als Frankrijk valt (Martin Sommer interviewt H.L. Wesseling Volkskrant 22 april 2017 Bijlage Sir Edmund p. 22-25):
Aan Frankrijk heeft historicus H.L. Wesseling zijn leven gewijd. Een gesprek over zijn nieuwe boek en de vreemdste verkiezingen die hij ooit heeft meegemaakt.
HOE KOMT HET DAT KERK EN STAAT ZO'N ENORME KWESTIE WAREN?
Veel van wat over de negentiende eeuw in het boek staat, komt de 21ste-eeuwer bekend voor. Er zijn recentelijk zeker tien boeken verschenen over het verval van Frankrijk. Maar al in 1849 was de Franse decadentie onderwerp van debat. 'Toen al teerde Frankrijk op dat enorme verleden, van Lodewijk XIV tot en met Napoleon, met heel Europa aan zijn voeten. Waarom stemde 80 procent van het land op Napoleon III? Alleen maar vanwege de naam. Na 1815 is Frankrijk nooit meer geworden wat het was geweest. De hang naar grandeur zat ook achter het Franse imperialisme. In tien jaar tijd werd Frankrijk het op één na grootste koloniale rijk. Terwijl Fransen zelf niet emigreren. Afrika is nooit van enige economische betekenis geweest. Pure geopolitiek.'
DE NOTIE VAN VERVAL SPEELT OOK EEN ROL BIJ DE PRESIDENTSVERKIEZINGEN WAARVAN WE MORGEN DE EERSTE RONDE BELEVEN. GAAT FRANKRIJK ZICH SCHRAP ZETTEN TEGEN DE MODERNISERING OF GAAT HET ZICH JUIST VOEGEN?
'Het zijn de vreemdste verkiezingen die ik ooit heb meegemaakt. Normaal zou zijn: Hollande gaat op voor een tweede termijn, tegen Fillon. Zo is het twee eeuwen gegaan. Links tegen rechts. Fillon is uiteraard rechts, tegen het homohuwelijk, en katholiek, met zijn kasteel. Maar hij heeft een onwaarschijnlijk programma dat onfrans is. Hij wil een half miljoen ambtenaren schrappen. Terwijl Fransen nog altijd niets liever willen dan ambtenaar worden. En hij wil het arbeidsrecht terugbrengen van tweeduizend naar twintig pagina's. Ik geef het je te doen in Frankrijk. De enige acceptabele aanpassing van het arbeidsrecht is daar verdere verkorting van de werkweek.'

Blokkeerboeren voeren actie bij de verkeerde Schouten (Ariejan Korteweg de Volkskrant 14 juli 2022 p. 9):
Een van de blokkerende boeren was Barry Klein Holkenborg, melkveehouder in Ruurlo. Een ervaren actievoerder, hij was in Stroe en op het Malieveld en reed vorig jaar met de trekker naar Bennie Jolink om de Normaal-zanger het boerenbelang bij te brengen; Jolink vond dat intimiderend.
Dit is de laatste verslaggeverscolumn van Ariejan Korteweg. In het Zaterdagkatern van komend weekeinde staat zijn afscheidsstuk.

Het mechanisme, dat Kustaw Bessems in zijn publicatie Donald, net zo gewoon als wij neushoorns beoogt te duiden hangt met het 'Groot Verhaal' van Teun van Keuken en een gloedvol Groot Verhaal van Thom Egberts samen. Het onderzoeksrapport 'E i V' brengt het 'Grote Verhaal' met behulp van de Kwintessens tot uitdrukking. Het Rathenau Instituut houdt zich bezig met vraagstukken op het snijvlak van wetenschap, technologie en samenleving en die politiek, beleid en samenleving daarover informeert. Om het welzijn van de samenleving te bevorderen houdt daarentegen het onderzoeksrapport 'E i V' zich bezig met vraagstukken op het snijvlak van wetenschap, religie en filosofie, lees de status quo van béta, alfa en gammawetenschappen en de synthese van politiek, beleid en samenleving op basis van het morele kompas. De unificatietheorie kan niet worden uitgevonden want het is de status quo van de alfa-, béta- en gammawetenschappen.

Spiegelpaleis, het kristalpaleis is een metafoor voor ons reflexief bewustzijn, de spiegelsymmetrie (weerspiegeling, weerkaatsing). De definitie van het reflexief bewustzijn biedt, net als de Allegorie van de grot van Plato of het Hologram-paradigma (Cultuur holografisch gespiegeld, Het holografische paradigma) een model om de spiegelwerking van de psyche, het bewustwordingsproces te verklaren.

Opmerkelijk dat de grondslag van het pensioenstelsel buiten het debat blijft (Fokke Oeseberg de Volkskrant 12 juli 2022 p. 29):
De laatste tijd wordt weer het nodige gediscussieerd over ons pensioenstelsel. Thema’s zijn de rekenrente, het feit dat er niet geïndexeerd wordt et cetera. Bijdragen onlangs in de Volkskrant op 4 juli (Cees Grimbergen), 8 juli (Lezers over Pensioenen) en 9 juli (Frank Kalshoven). Interessant is dat in deze artikelen niet de grondslag van ons stelsel (kapitaalstelsel) ter discussie wordt gesteld.
Dat doet Dirk Bezemer (RUG) wel. Hij vermeldde twee jaar geleden in een artikel in De Groene dat op het ogenblik 32 miljard euro aan pensioenpremies wordt ingelegd en dat de lieve somma van 8,4 miljard euro (sic) wordt betaald aan uitvoeringskosten, bonussen en transactiekosten. Hij baseert zich daarbij op het boek Waar blijft mijn pensioen? Hoe ons pensioenstelsel uw pensioen ondermijnt van Martin ten Cate.

De wereld anders denken (Jan Postma interviewt James Bridle De Groene Amsterdammer 14 juli 2022 p. 44- 49):
In Ways of Being onderzoekt de Britse kunstenaar James Bridle het leven in een werkelijkheid die de mens overstijgt. Om nieuwe ideeën te formuleren, voorbij het trauma van de klimaatrouw. ‘Het is bevrijdend te beseffen dat wij niet de belangrijkste soort op aarde zijn.’ Bridle laat zien hoeveel van de harde grenzen die we waarnemen tussen dingen in werkelijkheid poreus of zelfs illusoir zijn, dat zoveel van zulke afbakeningen niet de realiteit maar onze pogingen houvast te krijgen op dat wat van nature veranderlijk en ongrijpbaar is, dat wat overal in elkaar overvloeit. Dat zelfs wat we begrepen als biologische individuen en soorten hopeloze vereenvoudigingen zijn. Dat het nu eenmaal zo is dat we geneigd zijn eenvoudige verhalen te verzinnen over de wereld. Ways of Being lijkt te zijn geschreven in de stellige overtuiging dat de wereld zoals hij is niet de wereld is zoals hij zal zijn. Dat ons voorstellingsvermogen altijd maar verandert en dat de wereld die we ons kunnen voorstellen de wereld is waarin we leven.
De bioloog Edward Osborne Wilson geloofde stellig dat de enige manier om onze relatie met de planeet te veranderen het cultiveren van een diepe liefde ervoor is. Biofilie, noemde hij het. Het is iets waartoe we zeker in staat zijn, maar ook iets waartoe we maar zelden komen. Ik denk er weliswaar vaak over, zonder dat dat betekent dat ikzelf vaak op dat punt weet te geraken.

Een land van kleine buffers Er is genoeg geld, maar we gebruiken het verkeerd Dirk Bezemer De Groene Amsterdammer 4 februari 2021 p. 9
Zaterdag stond de ambtelijke top van het Openbaar Ministerie, rechtspraak en politie gezamenlijk met een groot interview in Trouw. De drie topambtenaren vrezen de bezuinigingen die op de pandemiesteun gaan volgen. Ze wensen deze keer buiten schot te blijven. Want, en hier gebruiken ze grote woorden: anders kunnen ze hun rol binnen de rechtsstaat niet naar behoren vervullen. Tussen de regels door lees ik: nu al eigenlijk niet meer.
Natuurlijk, de hele Tweede Kamer heeft zich bij de Algemene Beschouwingen in september uitgesproken voor een sterkere overheid. De topambtenaren vertrouwen het echter niet.
Het gaat niet alleen om geld, ook om mensen. De rechtspraak komt tweehonderd rechters tekort, de politie krijgt de roosters nauwelijks meer rond. Ze wil duizend mensen erbij, op de langere termijn 3500. Ze lopen op hun tenen en de burger merkt het. Verdachten worden niet opgepakt, rechtszaken slepen.
Dit is deel van een groter plaatje. Bij het schrijven van mijn boek Een land van kleine buffers stuitte ik op kleine financiële buffers bij veel huishoudens, bij bedrijven en bij gemeenten, en ook op zeer magere reële buffers, in mensen en middelen, in de gehele publieke sector.
In 2013 al rapporteerde het CBS dat gemeenten, provincies en waterschappen met een tekort van 4,1 miljard euro worstelden. De krimp vertaalde zich in afname van menskracht. In 2008 werkten er bij het rijk 123.000 mensen, in 2018 121.000 – en dat terwijl de Nederlandse bevolking toenam van 16,4 miljoen naar 17,2 miljoen mensen en de samenleving snel complexer werd. Ook bij de gemeenten daalde het aantal medewerkers in die jaren, van 171.000 naar 147.000 mensen. Bij de provincies van dertienduizend naar elfduizend. Hoe kan een krimpende publieke sector de maatschappij op hetzelfde niveau blijven ondersteunen?

Economie Pensioen (Dirk Bezemer De Groene Amsterdammer 25 juni 2020 p. 9):
Nadat de FNV vorige week het pensioenakkoord toch niet had goedgekeurd, verscheen er een erg chagrijnige minister Wouter Koolmees op de televisie. Pensioenen zijn z’n hobby, en hier heeft hij jaren voor gewerkt. In het akkoord gaat de fictieve rekenrente van tafel, kortingen worden nu vermeden maar komen later net zo goed nog, de belofte van een vast pensioen moeten we loslaten. Ik denk dat veel mensen niet precies begrijpen waarom we daar blij mee moeten zijn.
Op de ongeveer 31 miljard euro pensioenuitkeringen per jaar wordt 8,4 miljard euro betaald aan uitvoeringskosten (één miljard), bonussen (twee miljard) en transactiekosten. De cijfers komen uit het boek Waar blijft mijn pensioen? Hoe ons pensioenstelsel uw pensioen ondermijnt van Martin ten Cate.
Het boek werd in september 2019 aan de Nyenrode Universiteit gepresenteerd, in aanwezigheid van minister Koolmees en vertegenwoordigers van de pensioensector. Het viel dood. Er kwam nauwelijks een gesprek op gang. De minister reageerde lauw. De reacties na de pauze van de pensioenspecialisten waren nietszeggend. Voor een boek dat zo’n fundamenteel punt aan de orde stelt, was deze lauwe reactie verbijsterend. Dat de gemiddelde Nederlander een beetje glazig gaat kijken bij dekkingsgraden en omslagstelsels is te begrijpen, maar dit waren de mensen die erover gaan.
Inhoudelijk heel vreemd, maar best te begrijpen als je bedenkt waar die 8,4 miljard aan kosten naartoe gaan. Naar vermogensbeheerders in Londen en New York, maar ook naar de Nederlandse pensioensector. Jazeker: er is een sector ontstaan rond die enorme spaarpot. Minister Koolmees praat nooit serieus over het afbouwen van het kapitaaldekkingsstelsel, maar zit in plaats daarvan om de tafel met de pensioensector… die leeft van het kapitaaldekkingsstelsel. Hij heeft dus niet de ruimte om onbevangen naar de problemen te kijken. De minister zou vooral met onafhankelijke macro-economen moeten praten. Dan kunnen we die 8,4 miljard beter besteden. Ik denk ook dat de minister er zelf een stuk vrolijker van gaat worden, want hij houdt van oplossingen.

Nationaal icoon KLM leidt ons een sprookjestoekomst binnen (Frank Heinen de Volkskrant 8 maart 2023, p. 2):
Gruwelijk detail uit het interview: KLM heeft net voor zeven miljard nieuwe toestellen gekocht. Ja, daar kun je natuurlijk niet het grofvuil voor bellen. Tuurlijk, de overheid moet grote vervuilers aan banden leggen, omwonenden beschermen, haar eigen regels handhaven. Maar toch niet nét als ons nationale icoon voor zeven miljard nieuwe toestellen heeft aangeschaft? Je maakt het toch ook niet uit met iemand die net een tandem heeft gekocht?
Onbeperkte groei, ogenschijnlijk in strijd met ieder ander belang dan dat van KLM, is het enige wat ons redden kan van een teruggang naar 2014. Vooruit moeten we, omhoog, met gezagvoerder Rintel een doodstille, stikstofarme, klimaatneutrale, hubfunctionele sprookjestoekomst tegemoet.

'Natuurlijk kun je zeggen: minder vliegen. Maar daar gaan we spijt van krijgen' (Ashwant Nandram en Wilco Dekker de Volkskrant 4 maart 2023, p. 16-17):
KLM neemt het voortouw in de strijd tegen de krimp van Schiphol. De luchtvaartmaatschappij spant een kort geding aan tegen het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. ‘We moeten onze concurrentiepositie tegenover andere maatschappijen behouden.’
Uw voorganger Pieter Elbers moest vertrekken, naar verluidt omdat hij zich te veel verzette tegen het moederbedrijf Air France-KLM, dat meer grip wil op de KLM. Hoe is uw relatie met Parijs?
‘Ik krijg van buitenstaanders vaker de vraag naar mijn relatie met het moederbedrijf. Ik werk goed samen met Ben Smith (topman van Air France-KLM, red.), die ook niets ziet in de krimp van Schiphol. De vijand zit buiten, niet binnen. KLM heeft hevige competitie. De markt is aan het consolideren. Dan moeten Air France en KLM geen ruzie maken, dat is hopeloos verspilde energie.’

Economie Blauwe trots (Dirk Bezemer Groene Amsterdammer 28 mei 2020 p. 9):
Universiteiten en zelfs MBA-opleidingen gingen de schaduwzijden van de markteconomie bestuderen. De kritiek richtte zich op bankiers en de financiële sector, maar het besef dat die verknoopt waren met de geglobaliseerde economie nam toe. Wat ook meespeelde is dat Amerika zichtbaar begon af te takelen, terwijl China meer werd dan slechts een fabriekshal van het Westen. De machtsbalans was aan het verschuiven. Globalisering was niet meer onverdeeld fantastisch voor het Westen. Dus ontstond er, heel opportunistisch, in het Westen meer ruimte voor globaliseringskritiek. Andersglobalisme werd mainstream.
Nu al is het narratief rond de Nederlandse megabedrijven aan het kantelen. De blauwgekleurde trots op KLM is aan het verdwijnen, nu duidelijk wordt dat het bedrijf belasting ontwijkt in Ierland en zelfs tijdens de acute crisis Air France-KLM de topman nog een douceurtje wilde geven. In het verlengde van KLM zullen Unilever, Philips, AkzoNobel en andere Nederlandse bedrijven tegen het licht gehouden worden.

In de huidige consensus politiek van de kool en de geit sparen staat niet de moraal, maar het belonen en bestraffen, het zondebokmechanisme centraal. Wanneer je je niet aan de regels van het spel houdt dan word je buitengesloten of opgesloten. Recent stond in de Volkskrant dat het aantal gevangenen in Nederland sinds 1985 is verviervoudigd. Marcel van Dam scheef er een aardige column over. Gaan we alleen voor de worst ('carrot and stick' van Hans van Baalen?) Uitgangspunt van veel politici is dat de wetenschap, de technologie in staat is alle problemen wel op te lossen. In de politieke machtsspelletjes verschuift het accent steeds meer naar de beeldvorming, niet naar de inhoud. Doordat de vorm van het debat gaat overheersen wordt het steeds lastiger om inhoudelijk een punt te scoren. Holle retoriek en het willen scoren met schijnoplossingen komen centraal te staan en dit geldt ook voor de pensioenparadox.

Prijsimplosie (Koen Haegens De Groene Amsterdammer 9 juni 2022 p. 9):
Blijft over optie twee: creatieve disruptie (disruptive innovation, creative destruction). Het is tijd dat Europa en de Verenigde Staten de regels van het spel herschrijven, net als Ford en Amazon ooit deden. Stoppen dus met de vruchteloze pogingen om Rusland op zijn eigen, fossiele terrein te verslaan. De duurzame ommekeer is nu nodig – en niet pas in 2050.

De doe-het-zelf economie (Koen Haegens Volkskrant 13 mei 2017 Bijlage Zaterdag p. 10-11):
Van zelf scannen in de supermarkt tot thuisbankieren: bedrijven weten hun klanten steeds vaker in te zetten als gratis arbeidskracht. En dit is pas het begin.
Greep op de wereld
Ergens bij horen, identiteit, echte keuzes: dat klinkt verdacht veel als het verlanglijstje van de burgers die de afgelopen jaren zo massaal voor populistische partijen kozen. Take back control. Het blijkt ook keer op keer uit de onderzoeken van het Sociaal en Cultureel Planbureau: mensen zijn op zoek naar greep op de wereld om zich heen. Naar hernieuwde zeggenschap over hun leven. De politiek blijft het antwoord daarop schuldig. Maar het doe-kapitalisme staat te trappelen om een surrogaat te bieden voor datgene wat mensen in democratisch opzicht tekortkomen.
De mogelijkheden van het doe-het-zelfkapitalisme zijn eindeloos.

Lopen voor de wetenschap, tegen Trump (Martijn van Calmthout Volkskrant 21 april 2017 p. 15):
Eensgezind over de wetenschap, verdeeld over klimaatontkenning
Zaterdag marcheert wetenschappelijk Nederland in Amsterdam voor de wetenschap. Maar niet iedereen.
Een mars voor wie hecht aan wetenschap en feiten, zo afficheren de organisatoren van de March for Science Nederland de manifestatie zaterdag om 12 uur op het Museumplein. Inspiratiebron is de Amerikaanse mars in Washington, ook zaterdag, waar wetenschappers te hoop lopen tegen de ingrepen van de regering-Trump tegen wetenschappelijke instellingen als het milieubureau EPA. Ook het schrappen van klimaatbeleid en Trumps 'alternatieve feiten' moeten het ontgelden.

De bottleneck op de route hangt vaak samen met hokjesgeest. Wanneer je bereid bent het belangenspel mee te spelen krijg je een beloning.
Het principe van belonen en bestraffen staat centraal.
Het zijn de zwakke managers, de 'carrièremanagers' met een groot ego, die dreigen en intimideren om hun gelijk te behalen.
Opportunistische managers hanteren het foefje van de 'kool en de geit sparen' , grijze muizen bekennen geen kleur. Door hun standpunten abstract te formuleren is het niet mogelijk dat ze daarover later verantwoordelijkheid behoeven af te leggen. Volgens grote ego’s ligt de oorzaak van problemen altijd aan de omgeving en nooit aan henzelf. Managers met een sterk ego kunnen tegen kritiek en nemen wanneer dat wenselijk is effectieve beslissingen.

De geschiedenis leert dat de verbeeldingskracht, de complexiteit van de menselijke geest zich niet zo gemakkelijk laat beheersen. Door socialisten werd er vroeger op gewezen dat de directeur het volk arm en de pastoor ze dom hield. Nu is er ondanks de welvaart zelfs een grotere tweedeling tussen arm en rijk ontstaan. Het impliceert dat we, mede als gevolg van het uitbesteden van de moraal aan de markt, de lat lager hebben gelegd. De kredietcrisis laat zien dat de bestuurders te veel met het bemachtigen van bonussen in de weer zijn geweest en dat ze daardoor onvoldoende tijd hebben overgehouden om echt op het winkeltje te passen. Nu zorgen het onderwijs en de teloorgang van de media (Volkskrant 13 december 2008) er voor om de domheid van het volk te bevorderen en de toezichthouders, die zich met gebakken lucht bezig houden voor het eerste. Door een gebrek aan een consistent en gedeeld waardepatroon is de afstand tussen ideaal (Goede, Ware en Schone) en gesignaleerde werkelijkheid duidelijk toegenomen. De symptomen van ressentiment in de maatschappij zeggen iets over het psychosociale klimaat van deze tijd. Draait het niet juist om de discipline moraliteit? De dubbele moraal maakt het lastig om de veelheid van culturen met universele waarden te verbinden. Waarom laten we het gebeuren dat de schijnwereld in het multiculturele Nederland toeneemt?

Duitse overheid moet veel meer investeren (Raoul Leering, Carsten BrzeskiVolkskrant 21 april 2017 p. 23):
Wilbur Ross, de Amerikaanse minister van handel, herhaalde in de Financial Times eerdere Amerikaanse beschuldigingen dat China, Japan maar ook Europa oneerlijk handeldrijven met de VS. Voor alle duidelijkheid voegde hij eraan toe dat president Trump dit niet langer tolereert. Trump houdt vast aan zijn 'America First- beleid' en dit leidt tot het opschudden van de Amerikaanse handelsrelaties, aldus Ross.
Zoals met veel uitspraken van Trump en zijn team zit ook in de kritiek op Duitsland, naast veel onzin, dus een kern van waarheid. Het is tijd dat Duitsland zijn rol serieus neemt in het bijdragen aan een wereldeconomie met evenwichtiger handelsbalansen.

De kredietcrisis leert dat de kwantitatieve modellen van het CPB geen rekening houden dat een mens meer is dan een koel en calculerend wezen, maar zich vooral door emoties en angsten laat leiden. De basis van de economische ordening is op eenvoudige rekensommen gebaseerd. Om dit in de gemanifesteerde wereld te illustreren maken we gebruik van de economische kringloop van François Quesnay, de kringloop van geld – en goederenstromen, de import en export. Wereldwijd is de invoer van alle landen gelijk aan de uitvoer van allen, 'Invoer + Uitvoer' = 0. Het exportoverschot van het ene land hangt met de schuldenberg van een ander land samen. Artificiële intelligentie leert dat het veel lastiger is om met kwalitatieve parameters, de kwalitatieve relaties rekening te houden.

Alleen lijden is niet genoeg (Asha ten Broeke Volkskrant 21 april 2017 p. 25):
Er waren dagen dat Charles Darwin te ellendig was om uit bed te komen. Hij leed aan een chronische ziekte, al wist geen enkele arts die hij bezocht een diagnose te stellen. Zijn hart ging soms wild tekeer, zijn buik raakte overstuur, hij was duizelig, had hoofdpijn, rillingen, angsten, hysterische huilbuien en was vaak extreem uitgeput. Zelf merkte hij dat de symptomen samenhingen met wat hij 'opwinding' noemde - wij zouden zeggen: met stress. Een belangrijke wetenschappelijke bijeenkomst, onverwacht bezoek, de drukte van het leven in de stad; het maakte hem zo beroerd dat hij vaak niet of maar kort kon werken.
Het is niet moeilijk om te zien hoe zoiets tot een neerwaartse spiraal kan leiden. Zeker, kwalen gaan wel eens vanzelf over, en tijd heelt soms wonden. Maar er bestaat ook veel pijn die niet weggaat, alleen omdat de samenleving vindt dat dit lijden niet 'echt genoeg' is voor hulp. Ik vraag me af: hoeveel ellende verergert juist doordat we mensen in eerste instantie de juiste hulp en voldoende ruimte, respect en medeleven ontzeggen? Hoeveel mensen zouden beter af zijn als ze, net als Charles Darwin vroeger, af en toe in bed mogen blijven, gewoon omdat ze zelf zeggen dat het allemaal even niet meer gaat?

Onderwijs nog niet klaar voor 2032 (Remco Meijer Volkskrant 20 april 2017 p. 9):
D66'er Paul Schnabel presenteerde in 2016 een ingrijpend plan om het onderwijs klaar te stomen voor de 21ste eeuw. De Kamer debatteert nu over een afgezwakte versie. Zijn politici kopschuw voor vernieuwingen in het onderwijs?
Wat is er mis met het huidige onderwijsaanbod?
De analyse dat vernieuwing nodig is, werd vorige week bevestigd in het jaarverslag van de Onderwijsinspectie. 'Vergeleken met leerlingen in andere landen zijn Nederlandse leerlingen minder gemotiveerd om te leren', stelde de inspectie. Ze zijn ook minder bereid hard te werken: 'Ze ontwijken vaker complexe problemen en blijven minder lang geïnteresseerd in de stof die ze zouden moeten leren.'

Jeroen Dijsselbloem heeft gelijk (Frits Bolkestein Volkskrant 20 april 2017 p. 26):
Door de invoering van de euro konden de huidige tekortlanden tegen een veel lagere rente lenen dan daarvoor. Zij hebben dat in een waar bacchanaal (= drank + vrouwen) gedaan. Waar is dat geld gebleven? Wat is ermee gebeurd? En nu moeten ze terugbetalen. Dat valt niet mee. Dan boffen ze nog dat de rente zo laag is. Straks loopt de rente op en dan wacht ons een waar gehuil van verontwaardiging.

'Aartsvijand' Gülen: Erdogan is vergiftigd door macht (de Volkskrant 18 juli 2016, redactie):
De Turkse premier Erdogan is 'vergiftigd' door macht. Dat zegt de Turkse liberale islamitische geleerde Fethullah Gülen, die door Erdogan wordt gezien als het brein achter de mislukte coup van afgelopen weekeinde, maandag in de Duitse krant Der Spiegel. 'Omdat Erdogan zelf zo'n machtshonger heeft, denkt hij dat iedereen daaraan lijdt.'
Uitlevering
De Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken John Kerry zei maandag dat de VS geen formeel verzoek tot uitlevering van Gülen hebben ontvangen. Erdogan heeft gezegd dat hij wil dat Washington zijn rivaal, die hij verdenkt achter de mislukte staatsgreep te zitten, uitlevert.
Volgens Kerry zijn daarvoor officiële wegen en dat heeft hij zijn Turkse ambtsgenoot Mevlut Cavusoglu ook duidelijk gemaakt, zei hij. 'Turkije moet met bewijs komen, niet met beschuldigingen.' De VS zullen volgens Kerry niets ondernemen om een legale procedure tegen te houden.

Rivaliserende wereldrijken (Niall Ferguson De Groene Amsterdammer 22 oktober 2004):
Velen zien een overwinning van John Kerry op 2 november als een noodzakelijke voorwaarde voor restauratie van wat vroeger eenvoudig «het Westen» heette. Maar is die transatlantische toenadering nog wel mogelijk?
De Oxford-historicus en journalist Timothy Garton Ash stelt in zijn nieuwe boek Free World dat de Verenigde Staten en de Europese Unie te veel gemeenschappelijke belangen hebben om permanent van elkaar vervreemd te raken. Hij ziet «geen onverbiddelijk uiteendrijven van twee solide continentale platen», maar eerder «elkaar overlappende continentale lagen». Garton Ash wijst erop dat de recente transatlantische verwijdering veel complexer is dan wat Robert Kagan suggereerde in zijn vermaarde essay Of Paradise and Power. Daarin werden de strijdlustige (van Mars afkomstige) Amerikanen tegenover de lafhartige (van Venus afkomstige) Europeanen gesteld. Om te beginnen waren de Europese regeringen niet eensgezind in hun afwijzing van de oorlog tegen Saddam Hoessein. Een meerderheid ondertekende brieven waarin het Amerikaanse beleid werd ondersteund. Ten tweede waren de Amerikanen niet eensgezind in hun steun aan de oorlog. De opiniepeilingen van het afgelopen jaar laten zien dat alleen de Republikeinen «van Mars» komen. De Democraten zijn in hun weerzin tegen het voeren van oorlog even «venusiaans» als de Europeanen. Zelfs conservatieve Amerikanen hebben minder imperialistische neigingen dan men in het buitenland meestal denkt. Een boer uit Kansas vertelde Garton Ash vorig jaar: «Ik denk dat we te veel proberen de zaakjes van de hele wereld te regelen (…) net als de Romeinen deden.» Deze republiek is een zeer onwillig imperium. Garton Ash concludeert dat de Amerikanen en Europeanen nog altijd veel te veel gemeenschappelijk hebben om toe te staan dat er een permanente verwijdering ontstaat.

Remco Campert bracht de duistere oorlogsjaren en de frivole jaren zestig bij elkaar (Sander van Walsum de Volkskrant 5 juli 2022 p. 12):
Zijn gedichten, verhalen en romans zeggen meer over de voorbije tijd dan foto’s en bewegende beelden.
Leven en dood heeft hij met de dezelfde onbevangenheid bejegend, waardoor hij lichtheid bracht in duistere thema’s. Die lichtheid was overigens betrekkelijk, meende dichter Ramsey Nasr. ‘Hij verstond de kunst om te verhullen dat iets eigenlijk heel moeilijk is.’ Dat zat er al in toen hij op 10 mei 1940 tegen zijn moeder over de zojuist uitgebroken oorlog zei: ‘Ik vind er niets aan.’ Een deel van het oeuvre van Remco Campert zal onvermijdelijk in de vergetelheid raken. Maar de gedichten, de verhalen en de romans waarin de geest van de jaren zestig is gestold, hebben eeuwigheidswaarde. Omdat ze meer zeggen dan foto’s en bewegende beelden uit die tijd.

Kennis zit niet meer in je hersenen (Aleid Truijens de Volkskrant 10 oktober 2015 p. 18):
Ik vind dit rapport niet inspirerend, om maar eens een woord te gebruiken waar het Platform dol op is. Het toont verbluffend weinig visie op onderwijs. Er worden stokoude vernieuwende ideeën ontvouwd, platgetreden paden uit vier decennia mislukte onderwijsvernieuwing. Stokoud is bijvoorbeeld het idee dat je op school moet leren 'sollicitatiebrieven te schrijven'. Natuurlijk moet dat. Alsof er één leraar Nederlands is die dat niet allang doet! Zo vaak dat voor belangrijker dingen als literatuur geen tijd overblijft.
Het bekendste is het cliché dat kennis 'in onze gedigitaliseerde tijd' minder ertoe doet en dat onderwijs er minder nadruk op moet leggen. Schnabel zegt daarover in Trouw: 'Vroeger zat je kennis in je hersenen en je boeken, nu is dat de computer.' Hij 'worstelde' eerst nog 'met de emotie om daarvan afscheid te nemen', nu is zijn visie hierop 'radicaal veranderd'.
Schnabel is dus om. Kennis zit niet meer in je hersenen. Goh. Welke profeten hebben hem zover gekregen? Zou deze wetenschapper, hoogleraar, oude baas van het Sociaal en Cultureel Planbureau echt niet weten dat kennis iets anders is dan informatie? Dat wie niks weet en snapt ook niet kan opzoeken? Dat het bij kennis gaat om een zinvol verband, niet om de feiten zelf maar om het begrijpen van hun samenhang? Dat zou treurig zijn.
Kennis is ongezellig. 'In Nederland hoor je weinig te weten. Als je dat toch doet, is het je geraden om het verborgen te houden', schreef de wijze Remco Campert.
Wat gaan we kinderen onderwijzen? Dat moet de vraag zijn, niet 'wat moeten ze leren'. Leren doe je overal en altijd, thuis en op straat; school brengt je dingen bij die je niet vanzelf leert - een onderscheid dat pedagoog Gert Biesta terecht maakt.
Niet kneden, maar helpen vormen. Toekomstige volwassen de werktuigen bieden om kritisch na te denken over de wereld, dat zou de taak van onderwijs moeten zijn. Daarover zwijgt het rapport. Misschien iets voor het volgende 'voorstel'.

John Gray The Immortalization Commission Science and the Strange Quest to Cheat Death
At the heart of human experience lies an obsession with the nature of death. Religion, for most of history, has provided an explanation for human life and a vision of what comes after it. But in the late nineteenth and early twentieth centuries, such beliefs came under relentless pressure as new ideas―from psychiatry to evolution to communism―seemed to suggest that our fate was now in our own hands: humans could cease to be animals, defeat death, and become immortal.
In The Immortalization Commission'', the acclaimed political philosopher and critic wikipn:John_Gray_%28filosoof%29John Gray takes a brilliant and frightening look at humankind's dangerous striving toward a scientific version of immortality. Probing the parallel faiths of Bolshevik "God-builders," who sought to reshape the planet and psychical researchers, who believed they had evidence of a nonreligious form of life after death, Gray raises fascinating questions about how such beliefs threaten the very nature of what it means to be human. He looks to philosophers, journalists, politicians, charlatans, and mass murderers who all felt driven by a specifically scientific and modern worldview and whose revolt against death resulted in a series of experiments that ravaged whole countries. An urgent examination of Darwin's post-religious legacy, The Immortalization Commission is an important work from "one of Britain's leading public intellectuals" (The Wall Street Journal).
Recensie Frans Jacobs, Hoogleraar Wijsgerige Ethiek
Na de dood van Lenin kreeg een commissie de opdracht een passende rustplaats voor hem te scheppen. Na drie dagen kwam er een taak bij: ze moesten er ook voor zorgen dat zijn lijk zou worden geconserveerd. De opdrachtgevers waren immers de overtuiging toegedaan dat de wetenschap er ooit in zou slagen Lenin weer tot leven te wekken. Voor filosoof John Gray heeft deze ‘'Immortalization Commission' een hoog symbolisch gehalte. Zij laat zien dat wetenschap en occultisme vaak met elkaar samengaan, vooral bij pogingen de dood te overwinnen.
In het derde en laatste hoofdstuk, ‘Sweet Mortality’, poneert Gray stellingen die hij ook in andere publicaties uitdraagt en dan met name de stelling dat het geloof in de vooruitgang van de mensheid door middel van wetenschap een mythe is, een verhaal dat we onszelf vertellen om ons gerust te stellen. Maar we leven in een fundamenteel chaotische wereld, waarvan we de samenhang nooit kunnen kennen. We moeten dan niet denken dat wetenschap onwankelbare natuurwetten opspoort, die we naar onze hand kunnen zetten; dat is een occult geloof. Wie denkt dat de wetenschap de problemen wel zal oplossen die zij zelf heeft opgeroepen (zoals vervuiling en klimaatverandering), zal tot zijn schrik ontdekken dat inmiddels weer nieuwe problemen de kop opsteken, die ten slotte onoplosbaar zullen blijken. Dan gaat de mensheid eraan. Het meest destructieve dier dat de evolutie heeft voortgebracht, zal zichzelf vernietigen.
Dat beschouwt Gray niet als een sombere boodschap, al heeft de situatie voor hem wel iets absurds: het evolutieproces heeft een dier voortgebracht dat zich daarboven meent te kunnen verheffen, maar het zal ten slotte zijn leefmilieu en dus zichzelf vernietigen. Dat de gedachte aan d%[|sterfelijkheid]] ‘zoet’ is, demonstreert Gray bijvoorbeeld als volgt: stel, je hebt je laten invriezen, in wat voor wereld word je dan straks wakker? Niet de wereld waarin je je thuis voelde en waar je welkom was bij je geliefden.

Jacobine Geel ontvangt (NPO2 10 september 2017) de Britse religiewetenschapper en schrijver Karen Armstrong. Zij is bekend van haar boeken over geweld en religie en haar pleidooi voor compassie. Armstrong is in Nederland om een eredoctoraat in ontvangst te nemen aan de VU, vanwege haar bijzondere verdienste op het gebied van interreligieuze dialoog. Jacobine Geel is geboeid door Armstrong: 'Een wijze en spannende denker, deze vrouw. En als zij zegt dat het vermogen tot compassie de lakmoesproef is voor ware religiositeit, ben ik graag bereid haar te geloven.' Geel gaat met de vooraanstaande Britse in gesprek over onder andere de rol en de toekomst van religie in de samenleving en de compassie die we nodig hebben voor een betere wereld.
In het interview legt Karen Armstrong de nadruk op de Gulden regel en vindt dat religie een kunstvorm is. De reformatie, het aanpassingsproces, de cultuuroverdracht is niet eenmalig. Om de onbalans te herstellen vindt er continu een veranderingsproces plaats.

Is het paasverhaal actueler dan ooit? (Jacobine op zondag 16 april 2017):
Met drie vertellers uit The Passion gaat Jacobine Geel op zoek naar hun persoonlijke verhaal van hoop en opstanding: met Jorgen Raymann, Lenette van Dongen en Remco Veldhuis. Pasen is het feest van de opstanding. Ieder jaar kijken er miljoenen mensen naar The Passion. De verscheidenheid en de veelheid der menselijke werken berust op Pasen, symboliek rond de kruisiging, opstanding, verrijzenis, wederopstanding en wedergeboorte.

Pasen gaat veel verder weg dan Christus (Beri Shalmashi Volkskrant 18 april 2017 p. 22):
Juist religieuze dagen zoals Pasen zijn doordrenkt met wereldgeschiedenis, hoe dieper je zoekt hoe meer je beseft dat er van elkaar geleend moet zijn in tradities, dat het uiteindelijk gaat om hoe mens en natuur tot elkaar in verhouding staan. Zo'n ei is daar een prachtig voorbeeld van.

Zijn de VS en China bezig een allesvernietigende valstrik van Thucydides te zetten? (Peter de Waard de Volkskrant 24 augustus 2021 p. 19):
Die van China en de VS zou kunnen leiden tot de verwoesting van de aarde. Albert Einstein zei eens: ‘Ik ken de wapens niet waarmee de Derde Wereldoorlog zal worden uitgevochten. Maar ik weet wel dat in de Vierde Wereldoorlog stokken en stenen worden gebruikt.’ Hopelijk torpedeert die gedachte de klassieke theorie van Thucyclides’ valstrik.

Tattoos zijn bijgeloof, vindt China’s bijgelovige Partij (Jan van der Putten Groene Amsterdammer 2023 19 januari 2023):
Springlevend is ook de oude mythologie. In het Chinese ruimtevaartprogramma wemelt het van religieuze namen. Denk aan het ruimtevaartuig Tianzhou (Hemelschip), de maanlander Chang’e (godin van de maan) of het ruimtepak feitian (in de hemel vliegende god). Is dit allemaal niet raar voor een partij die van geloof niets wil weten en van feodaal bijgeloof nog minder? Nee hoor, zegt de Partij, dit terugvallen op de mythologie is juist een bewijs van ‘sterk cultureel vertrouwen’ in de Chinese traditie, die een bron van inspiratie vormt voor de moderne tijd. Confucius versmolten met Xi Jinping. Maar een tattoo is bijgeloof.

Jan van der Putten doet in Buitenhof 16 april 2017 verslag over de veranderende wereldsituatie en laat zien hoe Xi Jinping, volgens de leer van Confucius Donald Trump onderricht.

Jan van der Putten Botsende supermachten China en Amerika op ramkoers?
Begin 1968 toog ik naar Parijs, waar ik me aan de Sorbonne verder ging bekwamen in mijn promotie-onderwerp over het geschrift van de pseudo-kerkvader Arnobius. In de Bibliothèque Nationale bestudeerde ik het enige belangrijke Arnobius-handschrift, op de Sorbonne gaf ik een serie colleges over de man en zijn werk, voor het vakblad Vigiliae Christianae schreef ik in het Frans vier zeer specialistische artikelen, en zelfs zou ik een teksteditie met commentaar maken voor een beroemde Franse serie van Latijnse auteurs. Wat, hebt u nog nooit van de beroemde Arnobius gehoord? Schaam u niet: ikzelf was hem ook bijna vergeten toen ik na jaren mijn proefschrift ‘Arnobii Adversus Nationes 3, 1-19, uitgegeven met inleiding en commentaar’ trachtte te herlezen. Ach, dacht ik, wat moet die auteur geleerd zijn geweest... Parijs was vooral leuk vanwege mei ’68. Verboden te verbieden! De verbeelding aan de macht! En zelfs, geheel ten onrechte: De Gaulle moordenaar! Vanaf het begin heb ik er middenin gezeten. En vanaf het begin heb ik er verslag over gedaan in het dagblad De Tijd, dat op dat uitgelezen moment net geen correspondent meer ter plekke had. Het was mijn eerste ervaring met de grote politiek, met immense menigtes, met (mislukte) revoluties. En het was ook de eerste en tot op heden laatste keer dat ik heb vastgezeten in een politiecel. Samen met honderden andere studenten was ik opgebracht omdat we geweigerd hadden de binnenplaats van de Sorbonne te ontruimen, waar we stonden te luisteren naar een vurige toespraak van een roodharige jongeman, die Daniel Cohn-Bendit bleek te zijn, alias Dany Le Rouge. Het was het begin van de meirevolte. Een jaar lang heb ik Arnobius Arnobius gelaten om het journalistieke handwerk te leren, voornamelijk op straat.
In 2003, na 35 jaar buitenlandjournalistieke mallemolens, werd het tijd een beroep te kiezen. Voor het eerst heb ik toen iets gedaan wat voor de hand lag. Omdat ik wist dat China het in de wereld ging maken, of wij dat nu leuk zouden vinden of niet, verruilde ik Arnobius definitief voor Confucius en opende een praktijk als China-expert. Wat doet in mijn geval een China-expert? Deze website wil u informeren over de woorden die ik over China spreek en schrijf en over de belangrijkste nieuwsontwikkelingen en gebeurtenissen in en rond China.

G.R.S. Mead APOLLONIUS OF TYANA The Philosopher Explorer and Social Reformer of the First Century AD
SECTION IV - The Apollonius of Early Opinion
Arnobius, the teacher of Lactantius, however, writing at the end of the third century, before [36] the controversy, in referring to Apollonius simply classes him among Magi, such as Zoroaster and others mentioned in the passage of Appuleius to which we have already referred. [Arnobius, Adversus Nationes, i, 52; ed Hildebrand (Halle 1844) p 86. The Church Father, however, with that exclusiveness peculiar to the Judæo-Christian view, omits Moses from the list of Magi.]

Arnobius van Sicca, in het Grieks Ἀρνόβιος ἐκ Σίκκης, ook wel Arnobius de Oudere (geboren in Noord-Afrika in het midden van de derde eeuw, gestorven in de vierde eeuw), is een van de vroege kerkvaders van het christelijk geloof. Hij was een Numidiër die in het polytheïsme was opgegroeid. Arnobius studeerde retorica en vestigde zich in Sicca Veneria, nu El Kef in Tunesië. Aanvankelijk was hij tegen het christendom, maar hij bekeerde zich later. Omstreeks 303, tijdens de christenvervolgingen door keizer Diocletianus, schreef Arnobius het enige van hem bewaard gebleven boek, Adversus Nationes, waarin hij het polytheïsme afkeurde, en stelde dat het enige juiste pad het geloof in God is.
De kerkvader Hiëronymus van Stridon vermeldt enkele biografische gegevens van Arnobius in zijn Chronicon en in De Viris Illustribus, onder andere dat hij - vóór zijn bekering - een leermeester zou zijn geweest van de christelijke wijsgeer Lactantius. Deze noemt hem echter niet in hun bewaard gebleven werken. Andere bronnen over Arnobius zijn niet bekend.

“Mens en wereldbeeld” (Georganiseerd door de TheosofischeVereniging in Nederland en het Internationaal Theosofisch Centrum, met Klaas van Egmond:
De ontwikkeling van het menselijk bewustzijn in relatie met maatschappelijke ontwikkelingen.

Kijk uit voor praatjesmakers (René Cuperus de Volkskrant 5 februari 2018 p. 19):
Vorig weekend stond er weer zo'n typische praatjesmaker in deze krant (27 januari). Dat was geopolitiek strateeg Parag Khanna, auteur van het boek Connectography. Die werd omschreven als 'de ultieme Davosmens'. Geboren in India, opgegroeid in Dubai en de Verenigde Staten, en nu wonend in Singapore en Duitsland. Een man die driekwart van het jaar op reis is van het ene congres naar het andere om de mondiale elite van advies te dienen.
Dat toekomstbeeld, met een marginalisering van het Westen, blijkt ook de visie van onze geostrateeg. In plaats van de westerse liberale democratie geeft hij als ideale regeringsvorm de voorkeur aan de 'directe technocratie'. Zoiets als het Singapore-model.
Waarom zo'n hard oordeel over Parag Khanna als praatjesmaker? Omdat tot mijn grote verbijstering diezelfde man dit weekend met een groot interview in Trouw stond. En ik kon mijn ogen nauwelijks geloven: hier kwam hij met een totaal ander verhaal. Nu geen debunking van Europa als uitstervend museum, maar het tegenovergestelde. 'Ik ben een groot fan van Europa', tekent Trouw nu opeens uit zijn mond op. En: 'Ik ben veel optimistischer over Europa dan de meeste Europeanen. De neergang van Europa? Die bestaat helemaal niet.'
Twee interviews in dezelfde week met twee totaal contrasterende verhalen. Hoe serieus moeten we de strategische adviezen van deze man nemen? Maar pas op. Onderschat het niet. Trend- en toekomstanalyses van strategen, trendwatchers en consultants zijn verre van onschuldig. Die vormen wel degelijk een kompas voor beleidsmakers en politici. Die laten zich daardoor opfokken en mindfucken. Wat de wereld er niet beter op maakt.

H.P. Blavatsky zoals ik haar kende (Annie Besant Theosofia april 2007):
Uithoudingsvermogen en geduld zijn zeker de weergaloze eigenschappen geweest van HPB zoals ik haar gedurende de laatste jaren van haar leven gekend heb en zoals ik over haar gehoord heb van diegenen die zo gelukkig waren om haar meer jaren te kennen dan ik kan tellen tijdens haar huidige leven.
Als leraar inspireerde HPB, zij reikte suggesties aan, zij onderwees niet. Zij kon eigenlijk alleen maar met resultaat onderwijzen wanneer de leerling volledig met haar in contact stond en intuïtief snel de gaten vulde die zij in haar uiteenzetting open liet. In zulke gevallen placht zij de ene gedachte na de andere te uiten, met een prachtige rijkdom aan voorbeelden uit de meest uiteenlopende bronnen, waarvan de gedachten op het oppervlakkige niveau vaak niet met elkaar overeenkwamen, maar wanneer men ze achteraf weer zorgvuldig bestudeerde, bleken dat altijd weer a.h.w. schakels te zijn die licht wierpen op de een of andere ongebroken keten. De tussenliggende schakels waren in het duister achtergebleven en als de leerling ze óók in het licht kon brengen door het gebruik van zijn eigen intuitie, dan was dat goed. Maar wanneer de leerling haar denken niet beantwoordde, en haar snelle slagen als antwoord bij de rots geen vonk deed ontstaan , dan bleef HPB voor zo iemand altijd een raadsel, duister, verhuld, verloren in een web van metafysica en bleek zij net zo onbevredigend voor hen te zijn als zij hopeloos voor haar waren.

De Geheime Leer Deel III, p. 651: Skandha’s zijn de kiemen van het leven op alle zeven gebieden van het bestaan en vormen de samenheid van de subjectieve en de objectieve mens. Elke trilling die wij hebben doen ontstaan is een skandha.
De exoterische skandha’s hebben met de stoffelijke atomen en trillingen of de objectieve mens te maken, de esoterische met de innerlijke en subjectieve mens.

Skandha’s – een kwestie van leven en dood (Cecil Messer Theosofia juni 2004):
Ofschoon de skandha’s niet-permanent zijn en steeds veranderen, zegt HPB: ‘niets… kan ooit verloren gaan uit het Skandische archief van iemands leven. Niet eens de kleinste sensatie, de nietigste actie, impuls, gedachte, indruk of daad kan verbleken of verdwijnen uit of in het Universum’ (3,415). Volgens de Boeddha: ‘wanneer de Skandha’s opkomen, blinken en verzinken om uiteindelijk te sterven, o monnik, zo wordt u steeds geboren, komt tot bloei en sterft’ (4,33).
Het derde of passieve model van de skandha’s komt voor terwijl het in Devachan ‘verblijft’. Dus is hetgeen tussen levens overblijft in een gezuiverde en ongeconditioneerde toestand: waarlijk een ‘nieuw Ego’. De skandha’s liggen in een soort passieve toestand waar geen karma geproduceerd wordt. Dus is viññana, in zijn hogere aspecten, enigszins werkzaam in Devachan. De Mahatma KH zegt dat er in Devachan ‘zuiver spirituele waarnemingen, emoties en gevoelens van het zesde beginsel zijn [boeddhi], versterkt en om zo te zeggen, vastgemetseld door een deel van het vijfde [manas], dat deel dat noodzakelijk is in Devachan voor het achterhouden van een goddelijke gespiritualiseerde notie van het ‘ik’ in de Monade [zesde en zevende beginsel]’ (1,327). Misschien zijn de skandha’s in dit derde model identiek met de zogenoemde ‘permanente atomen’ van Annie Besant of met HPB’s ‘parels van het menselijk bestaan’. Volgens HPB is wat overblijft in Devachan ‘de MONADE in verbinding met MANAS, of liever het aroma daarvan – datgene wat overblijft van elke persoonlijkheid, wanneer deze zich waardig betoond heeft en afhangt van Atma-Boeddhi, de Vlam, aan de levensdraad [d.w.z. Fohat]’(5,238). Als voorbereiding op het vertrek van de Pelgrim uit Devachan zijn de vruchten van voorbije levens, zowel zoet als bitter, bewaard gebleven en ‘wacht Karma met zijn leger skandha’s op de drempel van Devachan’ (6,86). Zij vormen een regiment van vijanden en vrienden, elk een familielid, dat klaar staat om zich aan onze entourage te hechten voor de volgende reis.

H.P. Blavatsky Isis ontsluierd Een sleutel tot de mysteries van oude en moderne wetenschap en religie (Deel 1)
Hoofdstuk 1 Oude dingen met nieuwe namen (p. 68,69):
Enkele schrijvers van onze tijd waren eropuit om te bewijzen dat Zarathoestra de grondlegger van de magie was, omdat hij de stichter was van de religie van de magi. Ammianus Marcellinus, Arnobius, Plinius en andere historici uit de oudheid hebben afdoende aangetoond dat hij slechts een hervormer van de magie was zoals die werd beoefend door de Chaldeeën en Egyptenaren.1
Hoofdstuk 5 De ether of het astrale licht (p. 195,196):
We beginnen nu dagelijks bewijzen te krijgen dat deze krachten ten grondslag liggen aan de theürgische mysteriën, en zouden daarom misschien de occulte vermogens die oude en moderne thaumaturgen bezaten, evenals een groot deel van hun meest verbazingwekkende verrichtingen, kunnen verklaren. De gaven die door Jezus aan sommige van zijn discipelen werden overgedragen waren van die soort. Op het ogenblik van zijn wonderbaarlijke genezingen voelde de man van Nazareth een kracht van zich uitgaan. Wanneer Socrates in zijn dialoog met Theages1 over zijn huisgod (daimon) spreekt en over zijn macht om óf zijn wijsheid (dat is van Socrates) aan zijn leerlingen mee te delen óf te beletten dat deze degenen met wie hij verkeerde ten goede kwam, geeft hij het volgende voorbeeld ter ondersteuning van zijn woorden: ‘Socrates, ik zal u iets vertellen’, zegt Aristides, ‘dat – bij alle goden! – werkelijk ongelooflijk is, maar toch waar. Ik maakte vorderingen wanneer ik met u omging, zelfs al was ik in hetzelfde huis, hoewel niet in dezelfde kamer, maar nog meer als ik in dezelfde kamer was . . . en nog veel meer als ik u aankeek. . . . Maar ik maakte verreweg de grootste vorderingen als ik naast u zat en u aanraakte.’
196,197: Bij de oude Grieken was Kurios de god-geest (nous). ‘Koros [Kurios] betekent de zuivere en onvermengde aard van het intellect – wijsheid’, zegt Plato.2 Kurios is Mercurius, de goddelijke wijsheid en ‘Mercurius is de Sol’ (zon),3 van wie Thoth (Hermes) zijn goddelijke wijsheid ontving, die hij op zijn beurt in zijn boeken aan de wereld bekendmaakte. Hercules is ook de zon – de hemelse voorraadschuur van universeel magnetisme;4 of, beter gezegd, Hercules is het magnetische licht dat, wanneer het zich een weg heeft gebaand door het ‘geopende oog van de hemel’, de sferen van onze planeet bereikt en aldus de schepper wordt..
1) Plato, Theages, 130d, e. Cicero geeft dit woord daimovnion weer als quiddam divinum, iets goddelijks, niet iets persoonlijks.
2) Cratylus, 396b.
3) Zie Arnobius, Adversus gentes, 6:12.
411: Maar Epicurus die met zijn leer – die direct in strijd is met de tussenkomst van een opperwezen en goden bij het vormen of besturen van de wereld – wat atheïsme en materialisme betreft veel verder ging dan de stoïcijnen, leerde niettemin dat de ziel een verfijnde, tere essentie heeft, gevormd uit de gladste, rondste en meest verfijnde atomen; en deze beschrijving brengt ons weer bij dezelfde verfijnde ether. Arnobius, Tertullianus, Irenaeus en Origenes dachten, ondanks hun christendom, met de meer moderne Spinoza en Hobbes, dat de ziel stoffelijk is, hoewel van zeer fijne aard.

Net als H.P. Blavatsky in haar ouevre onderkent Chris van der Heijden in zijn DAT de nasleep NOOIT MEER van de Tweede Wereldoorlog in Nederland dat elke homo sapiens schrijft zijn eigen levensverhaal.

De paradox is dat heersers moeten dienen in plaats van heersen. Authentieke leiders leren het denken in vaste patronen los te laten, dus door de schijnwaarheden, de schijnheiligheid in het leven, de ingebakken clichés te demystificeren. Leiders die in hun werk eenzijdig de nadruk op aardse zaken als geld leggen dien je direct te ontslaan. Een goede manager neemt ook foute beslissingen, maar zo weinig dat de continuïteit van de organisatie daardoor niet in gevaar komt. De overheid is er voor een actieve dienstverlening aan de burger. Met klachtgericht werken is niets mis. Door de marktideologie “Voor wat hoort wat” te omhelzen heeft de overheid in eigen voet geschoten.

Groen Linkse Matthäus (Martin Sommer Volkskrant 14 april 2017 p. 23):
In de krant kwamen onlangs drie gediplomeerde historici voorbij die schamperden dat vrouwen in Nederland pas in de jaren vijftig gelijkberechtigd werden, dus wat nou christelijke traditie. Dat zeiden ze in reactie op Buma van het CDA, die het gelijkheidsstreven had teruggevoerd op de joods-christelijke wortels. Ik weet dat Buma's inspiratiebron Larry Siedentop heet, een belangrijk Brits-Amerikaanse ideeënhistoricus.
Volgens Siedentop gaan de individuele rechten terug op de apostel Paulus. Met als getuigenis diens brief aan de Galaten. 'Er is geen jood of heiden meer, geen slaaf of vrije, geen man of vrouw, want u bent allen één in Jezus Christus.' Over de christelijke grondslag van Jesse Klavers derde harde voorwaarde, ruimhartiger toegang voor vluchtelingen, hoeven we niet te twisten.
Larry Siedentop is geïnteresseerd in de morele dimensie van politiek. Anders dan menigeen denkt, gaat politiek niet ten onder aan technocratie bij gebrek aan ethiek. De politieke vraag is hoe morele intuïties in de praktijk uitpakken. Het christendom heeft ook tekortkomingen, aldus Siedentop. Het is een moraal van het individu ten overstaan van zijn naaste. De barmhartige Samaritaan, om zomaar een passant te noemen.
De burger en zijn verhouding tot de gemeenschap zijn er evenwel bij ingeschoten, met andere woorden de gezamenlijke verantwoordelijkheid voor het reilen en zeilen van de samenleving. Daar zit een christelijk gat.

Larry Siedentop Inventing the individual: Analytical history of the development of civil society from within
Langzamerhand lijkt in de westerse cultuur het beeld van de middeleeuwen als ‘donkere periode’ minder dominant te worden. Lange tijd was de gedachte overheersend dat die fase ‘tussen’ de bloeiperiodes van oudheid en moderniteit weinig goeds heeft voortgebracht en kon worden weggezet als tijdperk van nodeloos bloedvergieten, heksenvervolgingen, politieke chaos, religieuze haarkloverijen, kruistochten en ketters. Een tijd waarin redelijke kennis onderdrukt werd door onredelijk geloof. Waarin mensen met een kritische zin het leven zuur werd gemaakt, als men überhaupt al durfde te denken. Dit toonaangevende verhaal begint echter haarscheuren te vertonen.
Ergens aan het eind van het boek vraagt Siedentop zich dan ook af: “Was Paul the greatest revolutionary in human history?” (353) Hiermee komen we op het centrale punt. Siedentop betoogt dat het christendom de voedingsbodem heeft gelegd voor het ontstaan van het moderne liberalisme omdat het als eerste de mens als individu heeft erkend. In de Bijbel wordt namelijk de waardigheid van ieder afzonderlijk mens benoemd. “Er zijn geen Joden of Grieken meer, slaven of vrijen, mannen of vrouwen – u bent allen één in Christus Jezus”, aldus Paulus in de brief aan de Galaten (3,28). Het duurde lang eer Europa en vervolgens andere delen van de wereld dit inzicht van principiële gelijkwaardigheid hebben laten doordringen – en die ontwikkeling is nog steeds gaande – maar het veranderde de gewoonten, moraal en wetgeving in Europa op een grondige manier. De basisingrediënten van die revolutie waren er dus al aan het begin van onze jaartelling.

H.P. Blavatsky Isis ontsluierd Een sleutel tot de mysteries van oude en moderne wetenschap en religie (Deel 1)
Hoofdstuk 15. India – de bakermat van de mensheid (p. 711):
Had men de in de eerste hoofdstukken van Genesis opgenomen allegorieën beter begrepen, zelfs in hun geografische en historische betekenis die volstrekt niets esoterisch omvatten, dan konden de beweringen van de ware uitleggers ervan, de kabbalisten, moeilijk zo lang zijn verworpen. Iedereen die de Bijbel bestudeert, moet zich ervan bewust zijn dat het eerste en tweede hoofdstuk van Genesis niet uit dezelfde pen kunnen zijn gevloeid. Het zijn duidelijk allegorieën en gelijkenissen1, want de twee verhalen van de schepping en het bevolken van onze aarde spreken elkaar lijnrecht tegen in bijna alle details wat betreft volgorde, tijd, plaats en methoden die bij de zogenaamde schepping werden gevolgd.
1) Zie Galaten 4:24, en Mattheus 13:10-5.

H.P. Blavatsky Isis ontsluierd Een sleutel tot de mysteries van oude en moderne wetenschap en religie (Deel 2)
Hoofdstuk 4 Oosterse kosmogonieën en bijbelverhalen (p. 208,209):
En nu stellen we opnieuw de vraag: Wie waren de eerste christenen? Zij die gemakkelijk werden bekeerd door de welsprekende eenvoud van Paulus, die hun in naam van Jezus vrijheid beloofde van de enge banden van de kerkelijkheid. Ze begrepen maar één ding; ze waren de ‘kinderen van de belofte’ (Galaten 4:28). De ‘beeldspraak’ van de mozaïsche Bijbel werd aan hen onthuld; Hagar staat voor het verbond ‘van de berg Sinaï dat slaven baart’ (Galaten 4:24), de oude joodse synagoge, en ze belichaamde het Jeruzalem dat ‘in slavernij leefde met zijn kinderen’, maar het nieuwe en vrije Jeruzalem is ‘een moeder voor ons allen’. Aan de ene kant de synagoge en de wet die iedereen vervolgden die het waagde zich buiten het smalle pad van onverdraagzaamheid en dogmatisme te begeven; aan de andere kant het heidendom3 met zijn voor het oog verborgen grootse filosofische waarheden, dat zich slechts voor de weinigen ontsluierde, en het gewone volk hopeloos liet zoeken om te ontdekken wie in dit overvolle pantheon van godheden en subgodheden de god was. Aan anderen beloofde de apostel van de besnijdenis, gesteund door al zijn volgelingen, mits ze gehoorzaamden aan de ‘wet’, een leven in het hiernamaals, en een wederopstanding, een gedachte die ze nooit eerder hadden gehoord.
210: Houd dus stand in de vrijheid waarmee Christus ons heeft vrijgemaakt, en laat u niet opnieuw een slavenjuk opleggen. Zie, ik Paulus zeg u: als u zich laat besnijden, zal Christus u niets baten. 1
En wat zien we Petrus schrijven? Wie bedoelt hij, wanneer hij zegt:
zij die hoogdravende woorden spreken . . . Terwijl ze hen vrijheid beloven, zijn ze zelf slaven van het verderf: want waar men door beheerst wordt, daarvan is men slaaf. Want indien ze, nadat ze zich door de kennis van de Heer en Verlosser van het vuil van de wereld hebben losgemaakt, daar toch weer in verstrikt raken en erdoor worden overheerst. . . . was het beter voor hen geweest de weg van de rechtvaardigheid nooit gekend te hebben, dan die weg wel te kennen, en zich vervolgens af te wenden van het heilige gebod dat hun is overgeleverd. 2
1) Galaten 4:30, 5:1-2.
2) 2 Petrus 2:18-21.

Paus Adrianus, de Nederlandse paus (Documentaire 25 december 2022 en 31 december 2022 NPO2):
Deze documentaire neemt de kijker mee terug in de tijd naar 1522, dit jaar precies 500 jaar geleden. Het is het jaar van de verkiezing van Adrianus van Utrecht tot paus, de enige Nederlandse paus ooit. Hoe kon een timmermanszoon uit Utrecht het tot paus schoppen? En waarom hadden de Romeinen zo'n hekel aan hem? Hij was nog maar anderhalf jaar paus toen hij onder verdachte omstandigheden stierf. Vergiftigd misschien?

De bloedrode zon symboliseert er is niets nieuws onder de zon. Dit wordt niet alleen door boeken als De weg van Michael Puett en Leraar met hart en ziel Over persoonlijke en professionele groei van Parker J. Palmer, maar ook door recent besproken boeken De ondergrondse spoorweg (Buitenhof 22 januari 2017), De Nederlandse paus Adrianus van Utrecht 1459-1523 en Halleluja (VPRO boeken 22 januari 2017) tot uitdrukking gebracht.
Fritjof Capra heeft uiteindelijk een positieve boodschap: de mensheid als geheel, maar ook elk individu, kan keuzes maken tussen de kansen en bedreigingen die de toekomst brengt. Wij kunnen tegengestelde ontwikkelingen met elkaar verzoenen om het leven op deze planeet te behouden en te versterken.

Magic, magic, magic (Menno Pot interviewt Sting Volkskrant 15 april 2017 Bijlage Sir Edmund p. 62-67):
5. Meditatie: Transcendente meditatie
'Mijn streven is tweemaal per dag twintig minuten te mediteren, maar meestal kom ik maar tot één sessie. Ook goed. De man die me aan het mediteren kreeg, is mijn goede vriend David Lynch, de filmregisseur, met wie ik in de jaren tachtig aan de speelfilm Dune werkte. Op de set vertelde hij over transcendente meditatie. Hij is een prominente beoefenaar.
'Ik herinner me dat ik verbaasd was: het was totaal niet zweverig of religieus, maar eigenlijk heel praktisch. Gewoon een techniek waarmee je voorkomt dat je hersenen als een nest puppy's door de kamer stuiven. Ogen dicht, alles loslaten en wachten tot je voelt dat je in een andere mentale toestand belandt. Ik heb er al meer dan dertig jaar baat bij.'
8. Wereldleider: Paus Franciscus (Jorge Mario Bergoglio, 1936)
'Ik ben 65, ik voel me fit en ik ben ontzettend tevreden over mijn leven. Mijn zevende decennium op deze wereld bevalt me geweldig goed, tot nu toe. Ik ben in veel opzichten gelukkiger dan ooit, maar voor de mensheid en de planeet is het natuurlijk een barre tijd.
'Trump. Het Brexitschorriemorrie. Poetin. Erdogan. Assad. Het zijn clowns die niets anders doen dan hun eigen onmetelijke stupiditeit en misdadigheid etaleren.
'Laatst zat ik me af te vragen of ik eigenlijk nog een wereldleider kan verzinnen die ik werkelijk respecteer. Tot mijn eigen verbazing kwam ik uit bij de paus: paus Franciscus, meneer Bergoglio. Dat zeg ik nota bene als afvallige katholiek. Ik ben agnost.
'In het verleden zijn er foute pausen geweest, maar Franciscus is er eentje die oproept tot respect en naastenliefde voor álle mensen, of ze nou christenen zijn of niet. Eigenlijk ken ik geen andere leider die dat zo overtuigend doet. Ik geloof dat hij het meent.
'Tjonge, deel ik nou een pluim uit aan het opperhoofd van de katholieken? De Sting van 1977 zou niet goed zijn geworden.'

We hebben veel meer alarmisme nodig (Ben van Raaij interviewt Pankaj Mishra Volkskrant 15 april 2017 p. 10-13):
In de VS, Europa, het Midden-Oosten en India dagen verliezers van de globalisering de kapitalistische wereldorde uit. Nogal wiedes, zegt Pankaj Mishra, die een boek schreef over de wortels van hun woede.
Ook in uw boek staat ressentiment centraal.
'Dat is een cruciale ervaring, die in zijn vroegste vorm al beschreven werd door Rousseau. Een gevoel van jaloezie, vernedering en machteloosheid in een kapitalistische maatschappij waarin zowel concurrentie en eigenliefde als het idee van gelijkheid steeds belangrijker worden. Naarmate het kapitalisme zich ontwikkelt, botst de belofte van de gelijkheid steeds meer met de feitelijke structurele ongelijkheid, en dat mondt uit in wrok. Het idee dat anderen je inhalen, het veel beter hebben. Je wilt zijn als zij, maar dat lukt niet. Die gefnuikte mimetische begeerte is een belangrijke moderne drijfveer.
'Globalisering heeft de idealen van vrijheid, gelijkheid en concurrentie universeel gemaakt. Dat maakt dat ressentiment echt giftig, want iedereen wordt geraakt. Je leeft niet meer in beschermde gemeenschappen of natiestaten, maar in een enorme wereldwijde markt waarin iedereen geacht wordt te wedijveren met iedereen. Misschien wel met mensen in China die onze banen inpikken. Dat is ongekend. Een wereld zonder duidelijke begrenzingen, waarin mensen zich volkomen onveilig voelen.
Ook het westerse populisme komt volgens u voort uit wrok.
'Je ziet in alle westerse landen een opleving van nationalisme. Een herontdekking van een denkbeeldig verleden, toen de wereld nog vertrouwd en heel was, toen er geen vreemdelingen waren. Maar dat is een sprookje, een op zich natuurlijke reactie op een tijd van snelle en duizelingwekkende veranderingen. Mensen willen terug naar een wereld waarin het leven nog goed was. Door iedereen uit te sluiten die hun leven verpest: immigranten die ineens mensen opblazen, of Brusselse bureaucraten die hun land lijken te hebben overgenomen. Het is verlangen naar een voorbije tijd.'
En wat kunnen we daaraan doen?
'Daar vragen ze in Amerika altijd meteen naar: hoe lossen we het op? Maar er zijn problemen waarvoor geen oplossingen bestaan. Zoals klimaatverandering. Het enige wat we kunnen doen is vertragen wat onvermijdelijk is. Proberen de beloften van de moderniteit voor zo veel mogelijk mensen te realiseren. En op die manier de toekomst wat minder verontrustend en gewelddadig maken. Maar dan moeten we de problemen wel eerst correct benoemen en de enorme schaal ervan onder ogen zien. En daarin ligt mijn rol als schrijver.'

De Clintons waren woest over Hillary's falende campagne (Stieven Ramdharie Volkskrant 15 april 2017 p. 7):
In Shattered inside Hillary Clinton's Doomed Campaign, schetsen twee ervaren politieke journalisten een ontluisterend beeld van Clintons campagne. Volgens de Witte Huis-correspondenten Jonathan Allen (Politico) en Amie Parnes (The Hill), die met tal van Clintons stafleden spraken, gaf de Democraat vooral haar adviseurs de schuld van alle ellende. Het tweetal volgde de presidentsverkiezingen vanaf het begin.
Bill Clinton die Hillary's adviseurs op hun donder geeft. 'Jullie moeten verdomme je werk doen'. Hillary die ook pissig is en afgeeft op haar staf omdat de campagne niet verloopt zoals ze wil. 'Waarom doe jij het niet?', snauwt ze als ze kritiek krijgt bij een debatvoorbereiding. Een nieuw boek dat dinsdag uitkomt, geeft aan dat Clintons campagne niet zo'n geoliede machine was als men dacht.
Tijdens de debatoefening, komt alle frustratie naar boven. Vooral als haar belangrijkste strateeg, Jake Sullivan, kritiek heeft op haar antwoorden. 'Dat was niet goed', zegt Sullivan op een gegeven moment tegen haar. Hillary reageert meteen geïrriteerd. 'Echt waar?', snauwt ze terug. Sarcastisch: 'Waarom doe jij het dan niet?' Advocaat Sullivan, afgestudeerd aan Yale en ooit debatkampioen op school, besluit de uitdaging aan te nemen.
Donald Trump bezocht Michigan nog op de laatste dag van de campagne. Maar het Clinton-team deed het meteen af als een wanhoopsdaad. Op de verkiezingsavond zagen Clinton, Sullivan en de andere adviseurs tot hun stomme verbazing hoe Michigan inderdaad naar Trump ging. Net als Pennsylvania en Wisconsin, de twee andere Democratische staten die Clinton al in haar zak dacht te hebben. En dat terwijl de miljardair veel minder geld had besteed aan bijeenkomsten, reclame en peperdure aanvals-video's. Trumps campagne kostte 'slechts' 647 miljoen dollar.

Geert Mak (Volkskrant 20 november 2004): ‘Omdat de mentaliteit van topmanagers en topbestuurders langzaam maar zeker die van de hele samenleving wordt.’ Door zijn positie zet de manager de toon, stelt Mak. Hij bepaalt de richting die de samenleving opgaat. ‘En dat is nu totaal de verkeerde kant uit.’ Mentaliteit is volgens Mak allesbepalend.
‘Kijk naar de topambtenaren op het ministerie van Onderwijs. Daar is geen enkel besef meer van good-taxpayers’ money. Het is als in de nadagen van de Gouden Eeuw: de staatskas is een ruif waar je uit eet. Wie kan, die graait.’

Jan Verplaetse Het morele brein. Een geschiedenis over de plaats van de moraal in onze hersenen
Vandaag is het onderzoek naar het morele brein terug. Op dit ogenblik brengen specialisten wereldwijd met behulp van nieuwe beeldtechnieken hersenprocessen in kaart die ze verantwoordelijk achten voor het opwekken van morele gevoelens, het verwerven van sociale kennis of het totstandkomen van antisociaal gedrag. Momenteel weet niemand welke richting dit onderzoek uitgaat. Volgt er opnieuw een ontgoocheling of volgt er een echte doorbraak waardoor menselijke moraliteit in de toekomst een medisch manipuleerbaar verschijnsel wordt?

Jan Verplaetse Het morele instinct Over de natuurlijke oorsprong van onze moraal, Samenvatting van 'Het morele instinct':
Wat is goed en wat is kwaad? Dit boek is een uitvoerig antwoord op die vraag. Het verklaart moreel en immoreel gedrag als uitdrukkingsvormen van vijf morele systemen. Vier ervan berusten op intuïties of emoties (de hechtingsmoraal, de geweldmoraal, de reinigingsmoraal, de samenwerkingsmoraal) en slechts één is rationeel (de beginselenmoraal). Deze moralen zetten mensen ertoe aan om dingen te doen of te laten, maar op diverse gronden en op verschillende manieren. Gemeenschappelijk aan alle moraal is dat die onze individuele vrijheid begrenst ten gunste van het hogere belang.
Verplaetse vertelt wat we weten over de oorsprong en de ontwikkeling van moraal. Hij laat zien dat moraal veelal berust op biologische, automatische en emotionele processen. Neurowetenschappelijke bevindingen leveren overtuigend bewijs voor de diepe verankering van moraal in het menselijk lichaam. Zo heeft de ontdekking van duidelijk gemaakt dat empathie - volgens Schopenhauer de basis van alle moraal - een neurobiologisch gegeven is.
Dit boek gaat niet over de geest van de ethiek, maar over het vlees van de moraal. Het laat zien wat de mens, waar ook ter wereld en tot welke cultuur hij ook behoort, bezit aan vermogens om met het conflict tussen eigenbelang en hoger belang om te gaan. Het verschuift de focus van culturele diversiteit naar biologische gegevenheden.
Verplaetse pleit ten slotte voor een ethiek die niet alleen rekening houdt met morele beginselen, maar ook met de vier emotiemoralen. De ethiek van de toekomst zal een evenwicht moeten vinden tussen emotie en rede.

Adriaan Bekman Aandacht voor professionele ruimte in het onderwijs Minder geklaag, meer inspiratie! Is dat mogelijk?
George Steiner beschrijft in zijn boek Het oog van de meester (De Bezige Bij, 2004), dat het enige echte leerproces zich nog altijd afspeelt tussen meesters en leerlingen. De leerling moet een weg zoeken om aan de meester voorbij te komen. De meester leidt de leerling naar de bronnen.

Zingeving
Wat is de zin voor student en docent van een onderwijssysteem dat, zo is mijn conclusie, vooral opvoedt tot geprogrammeerd handelen en afschrikt tot het opzoeken van de vrije risicovolle bewegingsruimte? Dit vraagstuk toont zich in hoe docenten en studenten oordelen over hun eigen bestaan in deze rollen. Wanneer ik gedurende een aantal jaren met grote regelmaat studenten en docenten bevraag op hoe zij hun huidige bestaan beoordelen dan valt mij op dat het klagen over wat niet klopt de overhand heeft op de inspiratie waarmee het vak gedaan wordt. Je moet even boren wil je terecht komen bij de bron van waaruit docent en student in dit proces werken. Het gaat veel meer direct over de belastende en veeleisende situaties, de organisatie die niet klopt, de onduidelijkheid over schema’s en eisen die gesteld worden, de belastende extra arbeid met al die kwaliteit toetsen. De werking van dit systeem toont zich mijns inziens nog eens versterkt als studenten na hun opleiding aan het werk gaan. Ze komen dan in een wereld terecht waar opeens geen belangstelling meer is voor concepten en modellen. Ze komen in een wereld terecht van concrete hiërarchische machtsverhoudingen tussen mensen waarbinnen concreet gepresteerd moet worden. Ze staan op zichzelf. Ze worden aangezet zich te voegen in het organisatie geheel, in de eigen organisatie cultuur van bedrijf en team en ook wordt tegelijkertijd eigen initiatief verwacht en ondernemend handelen. Ze komen vandaag de organisatie binnen zonder een lange termijn perspectief, zonder een lange termijn ontwikkelagenda. Ze stappen in contract banen en moeten zelf de weg zoeken naar het volgende interessante alternatief.

Persoonlijk leiderschap
Een leerkracht stoeide met het vraagstuk hoe hij de studenten zo kon disciplineren dat zij de lessen geschiedenis volgens het gevraagde systeem wilden volgen om zo te kunnen beantwoorden aan de eisen die de programma’s stelden. Het lukte hem niet daar echte stappen in te zetten. In een zelfonderzoekproces kwam hij tot het inzicht dat hij het mogelijk om moest draaien. Hoe kan ik met mijn studenten zo geschiedenis doen dat zij discipline leren? Dat bleek veel beter te werken. Het focus was niet meer het vullen van vaten wat al snel tot verveling en gedoe leidt maar was het ontbranden van een vuur.
Deze docent was erg op zijn stof en de inhoud gericht en had weinig aandacht voor het proces dat zich voltrekt tussen docent en student. Zijn inspiratie lag bij het thema en niet bij het leren van de studenten. Door de draai die hij maakte kon hij zich veel meer op het proces richten wat zich afspeelt, de studenten waarnemen in hoe zij met de stof, elkaar en hem omgaan.
Wat kan een docent doen opdat de studenten innerlijk in beweging komen en op onderzoekpad gaan? Hoe scheppen zij samen professionele ruimte?
Dat vraagt allereerst van docenten dat zij de ontmoeting met studenten aangaan. Wie ben jij, wat beweegt jou, wat is jouw vraag, wat is jouw volgende stap? Ook omgekeerd.
Vervolgens is van de docent gevraagd dat hij een origineel proces voor zijn studenten inricht waarin zij met elkaar de stof verkennen en zich eigen maken?
Een essentieel vermogen daartoe is het voeren van dialoog met de studenten. De kern van dialoog voeren is luisteren naar de ander. Wat zegt zij of doet zij, welke gevoelens zijn daarmee verbonden, wat is de wilsrichting? Door vragen te stellen die tot nadenken leiden, door initiatieven te nemen die verrassende situaties scheppen, komen de studenten in beweging. Doordat studenten zich op eigen wijze de opgedane ervaringen en inzichten bewust maken, dat documenteren en daarover verslag doen, verinnerlijken ze het geleerde en wordt dit tot eigen geestkapitaal waarmee het leven gemeesterd kan worden. Het is het persoonlijk leiderschap van de docent dat het persoonlijk leiderschap van de student doet ontvonken.

Willen we in staat zijn deze aandacht voor de docent – student relatie en dialoog te geven, dan zal daartoe de besturing en aansturing in de onderwijsinstituten een ander accent moeten krijgen.
Nu is de besturing er vooral op gericht de buitenwereld te laten zien hoe goed beantwoord wordt aan alle kwaliteitseisen die allerlei instanties stellen. Klopt het studenten dossier, worden de voorgeschreven procedures gevolgd, is de opleiding geaccrediteerd, volgen de onderwijzers alle bijscholingen enzovoort.
Wat nu nodig is, is een versterkte aandacht voor de unieke kwaliteit van de docent – student dialoog en confrontatie, voor hun gemeenschappelijke proces en resultaat, voor hun gezamenlijk ontwikkelen van de professionele ruimte. Dit vraagt de moed om aan te knopen bij de concrete personen en het concrete proces dat zich voltrekt. Om dit een goede grond te geven is er een vernieuwde aandacht nodig voor de volgende vraagstukken:
Hoe richten we een inspirerend, avontuurlijk leerproces in voor dit vak, voor dit thema? Het zoeken en scheppen van een geëigend proces voor deze inhoud.
Hoe komen docent en student in dialoog, bevragen elkaar, luisteren naar elkaar en nemen initiatieven? Het tot elkaar doordringen en elkaar in beweging brengen.
Hoe knopen we alles vast aan de biografie van docent en student opdat zij in staat zijn samen zingeving te scheppen vanuit wat meegemaakt wordt?
Wat zou het mooi zijn als docent en student het samen gaan doen. Samen onderzoeken en experimenteren, samen leerprojecten vorm geven, samen een vak leren, samen wetenschap bedrijven.
Het is de leraar die de leerling meeneemt in een proces van leren, verkennen, oefenen, experimenteren, uitvinden, reflecteren, samen dialogerend. Het is de leerling die de leraar voor verrassende vragen stelt en ook ongebruikelijk interpretaties. Dat is samen leren vanuit de echte ontmoeting leraar – leerling. Dat is het innemen van professionele ruimte op een horizontale manier.

Horizontaal leiderschap ontwikkelen
Vervolgens vertelde Adriaan Bekman wat dit praktijkonderzoek inhoudt. Hij put hierbij uit 28 jaar leidinggegeven in het NPI, wat hij tot 2005 heeft gedaan. Daarna is hij een eigen adviesorganisatie begonnen, het IMO, een internationaal instituut met 72 leden. Ook zat hij twaalf jaar in het bestuur van Zonnehuizen, waarvan acht jaar als voorzitter. Het horizontaal leiderschap staat bij zijn lectoraat aan de Stenden Hogeschool centraal.
Als algemeen principe stelde Adriaan Bekman dat je niet alleen met jezelf bezig moet zijn. Ga naar buiten, was destijds ook zijn advies aan de FAG. Diegenen floreren, die de wereld ingaan. Want er komen vragen op en je straalt wat uit.
Een tweede principe dat hij in de praktijk had ervaren, was dat sociale vraagstukken niet natuurwetenschappelijk, sociologisch, te benaderen zijn. Maar net zo min geesteswetenschappelijk. Echter wel interactief, waarbij de ziel in dialoog treedt. Zonder dat gaat het niet. Deze benadering kent ook een eigen methodologie. Namelijk dat er in het sociale geen waarde is die objectief is. Die moet steeds worden geschapen.
Rudolf Steiner zegt hierover dat deze waarden werken als een natuurwet als je ze schept. Binnen het NPI is hierover lang geworsteld. Maar het is Adriaan Bekman inmiddels duidelijk geworden dat een gezonde ontwikkeling van het sociaal organisme een ultieme schepping van de menselijke ziel is. Sociale processen spelen zich dialogisch af, waarbij ritme een realiteit is. In het sociale zijn er ook geen modellen.
Deze overwegingen brachten hem tot drie voorwaarden waaraan moet worden voldaan:
1. zijn onze processen op de klant gericht; dan pakken eventuele overheidseisen ook goed uit,
2. alles in dialoog, in vraag en aanbod; dit werkt echter ook omgekeerd: door de vraag ontstaat tevens inzicht bij jezelf,
3. biografisch passend, geënt op de eigen unieke individualiteit.
Dus een drieslag van proces, dialoog en biografie. In het kader van onderzoek noemt Bekman dit de methodologie van de evidentie. Het is ‘action research’ in het sociale: een scheppend proces/onderzoek.
Je moet er geen project van maken, heeft hij ontdekt, dan hebben mensen het alleen over anderen. Mensen moeten daarentegen de kans krijgen hun eigen verhaal over zichzelf te vertellen, dus concreet waar zij mee bezig zijn. Zulke verhalen laten de geest zien die er werkt, terwijl opvattingen alleen dat niet doen.

Reynold Chandansingh De effectiviteit van “de gewone held” Wat is bepalend voor je leiderschap?
Leiderschap is een aspect van je interactie met anderen, meer dan een op zichzelf staand aspect van jou als manager of persoon. Omdat leiding geven gebeurt tussen mensen, is leiderschap niet een set van je eigenschappen, maar het sociaal proces tussen jou en je eigen manager, collegae (peers), medewerkers, klanten, leveranciers, e.a. Een interactie waarin je beïnvloedt en beïnvloed wordt. Met een gelijkwaardige relatie, in plaats van de hiërarchische betekenis die vaak aan leiderschap wordt toegekend.
Je leiderschap is dus niet vaststaand, maar ontstaat dus altijd in context, in het moment. Als manager ben je effectiever als je de context begrijpt en accepteert, doelen daarbinnen formuleert en ruimte creëert door grenzen te verleggen. Door aansluiting bij de context, vorm geven aan een nieuwe context. Het spanningsveld van ruimte krijgen en ruimte creëren, gebruikmakend van voortschrijdend inzicht.
In de praktijk is er niet één specifiek leiderschapstype succesvoller dan de ander. De diverse typen kunnen effectief zijn, zoals uit onderzoek blijkt. In dat opzicht kun je zeggen dat de diverse managementboeken en -trainingen waardevol zijn door diverse typen te beschrijven en aan te dragen. Echter, het onderzoek gaf ook aan dat de persoonlijke invulling bepalend is en vooral in de context en het moment ontdekt zal worden (of niet). Dat is lastig en al die boeken geven daar geen “formule” voor. Het is niet anders …

Henry Mintzberg Hoe heb jij je partner gekozen? (besluitvorming)
De Canadese professor Henry Mintzberg heeft een tijdje gelezen een nieuw boek geschreven. Het heet Mintzberg on Management. Sinds het begin van zijn carriere schrijft Mintzberg over management. Hij verbaasd zich over de discrepantie tussen de theorie en de praktijk. Toen hij Managers, not MBA’s schreef, ging er een zucht van verlichting door managementland. Eindelijk, erkenning! Vele managers maakten zich al jaren ongerust. Wat ze lazen in de MBA managementboekjes kwam niet overeen met hun praktijk van brandjes blussen, improviseren en ‘de zaak draaiende houden’. Mintzberg is lekker eigenwijs en dat vinden wij in Europa wel leuk. In Amerika geniet hij minder populariteit en is hij zelfs een beetje controversieel. Dat maakt hem niet minder interessant. Op YouTube vond ik een klein clipje, waarin hij aangeeft hoe hij denkt over management en besluitvorming. Interessant materiaal!

Waar gaan we voor? De constatering van Pierre Vinken dat de evolutie in tegengestelde richting verloopt wordt in het rapport 'E i V' echter met devolutie aangeduid. De vraag komt op of bij Pierre Vinken van een universele geest sprake is. In hoeverre zijn denken en voelen, theorie en praktijk, de beide hersenhelften bij Pierre Vinken echt in balans?
Het gaat om de reciprociteit (zie gegeneraliseerde 'reciprociteit' van Putnam) tussen beide kanten van de medaille.
Paul Frentrop portretteert Pierre Vinken als een opportunistische korte termijn denker, die niet in goed rentmeesterschap gelooft.

Hoe komen we tot een juiste beslissing in de complexe keuzemaatschappij? Ethische vraagstukken zijn keuzevraagstukken, welke beslissing nemen we in situatie A en welke in situatie B? Waardoor laten we ons bij specifieke levensvragen leiden en in hoeverre zijn we er van bewust wanneer we met twee maten meten? In het onderwijs dient aan de besluitvorming over ethische vraagstukken meer aandacht te worden besteed. Het rapport ‘E i V’ bevat hoofdlijnen hoe probleem en oplossing met elkaar zijn verbonden en biedt daarmee achtergrondinformatie voor het creëren van pasklare oplossingen.

Zorg eerst dat het geld de leerling bereikt (Presley Bergen Volkskrant 4 januari 2010)
Het staat vast dat van de ruim 30 miljard, meer dan de helft niet ten goede komt aan het primaire proces. Het is de overheid die uiteindelijk verantwoordelijk is voor de kwaliteit van het onderwijs. Zij weigert echter scholen te dwingen financieel transparant te zijn en daarmee schiet zij in eigen voet.
Presley Bergen laat zien hoe sterk de afgelopen vijftien jaar de bureaucratie in het onderwijs is toegenomen.

Het primaire proces in het onderwijs draait om de relatie ‘Leraar en Leerling’, de kennisoverdracht van inhoudelijke kennis. Door de schaalvergroting en de daarmee samenhangende bureaucratie in het onderwijs is deze relatie aardig onder druk komen te staan. In bureaucratische geleide organisaties staat veelal niet de klant, de leerling waar het feitelijk om moet draaien, maar het bouwen van eigen koninkrijkjes centraal. Het is een utopie te geloven dat door schaalvergroting de effectiviteit en efficiency in een dergelijke organisatie toeneemt. Het tegendeel is eerder het geval. Aan de neerwaartse spiraal, die de afgelopen decennia in het onderwijs naar voren is gekomen, is de zogenaamde marktwerking mede debet.

Inventarisatie van de knellendste problemen van het Nederlandse onderwijs (Volkskrant 29 december 2009)
Sywert van Lienden en Leonard Geluk richten zich op de toekomst. In mijn ogen is dat voor een onderwijsinstelling in zoverre relevant, dat zij leerlingen opleiden voor marktsegmenten waar voldoende vraag aanwezig is. In de meeste beroepen gaat het er om dat men een zodanig basispakket heeft verworven dat men direct inzetbaar is. In het bedrijfsleven zal men zich verder specialiseren en door education permanente nieuwe vaardigheden eigen moeten maken.

Waarom wordt in de media wel aan de mening van een nitwit als Geert Wilder uitgebreid aandacht besteed, maar nauwelijks aan de publicaties van de onderzoeksjournalisten David Simon, Bart Tromp en Marcel Metze, coryfeeën op hun vakgebied? De massamedia schromen niet om onderbuikgevoelens breed uit te meten. Onbenullige thema’s krijgen naar verhouding veel te veel aandacht. De emotie-TV viert hoogtij. Kijkcijfers dicteren het aanbod. Het streelt blijkbaar ons ego wanneer we op TV mensen zien die nog dommer, slechter, lelijker .... zijn dan wij. De TV wordt een poppenkast, waar theater hoogtij viert. Het komt er op neer dat we door selectieve informatie onze eigen vooroordelen bevestigd willen zien.

In zijn boek Counter-Democracy betoogt de Franse politicoloog Pierre Rosanvallon dat populisme een logische pendant is van een uit het lood geslagen democratie. Het dilemma is dat partijpolitici deel uitmaken van een politieke mores en daardoor niet boven die heersende cultuur staan, maar er onlosmakelijk mee verbonden zijn. Om een cultuuromslag te realiseren gaat het uiteindelijk om een integrale denktrant (de synthese tussen de domeinen van de alfa-, béta- en gammawetenschappers) die het parochiale denken van het ’eigen koninkrijkje’, de 'bv-Ego' overstijgt.

De geschiedenis leert dat personen als Socrates en Jezus Christus, die aan de kant van het volk staan, juist het slachtoffer worden van een politieke moord. Als het slecht gaat zoeken de ‘daders’ een ‘zondebok’. Om zelf buiten schot te blijven treedt het zondebokmechanisme in werking. Juist diegenen die niet corrupt zijn worden opgeofferd.

====

Cultuuroverdracht (Geest en Lichaam, Wederkerigheid, 'Wijsheid en Dwaasheid', ‘Theorie en Praktijk’, Analogie, Professionals & Politicals))

Het verslag van Frank Visser van de manifestatie “Klaar om te wenden?” bij het afscheid van ex-SER voorzitter Herman Wijffels op vrijdag 31 maart 2006 laat zien dat er wel degelijk een verband ligt. Om met het veranderen van de structuur een begin te maken is de strategie “Klaar om te wenden?” nog steeds hoogst actueel.
Spiral Dynamics is kort gezegd een theorie over de ontwikkeling van waardepatronen in de mens en de samenleving, die door de Amerikaanse psycholoog Clare Graves – een tijdgenoot en geestverwant van Maslow -- is ontwikkeld.
Don Beck is net terug van een bezoek aan het Midden-Oosten, waarvan hij op de hem eigen wijze verslag deed. Hij poneerde de uitdagende stelling dat het in het huidige Midden-Oosten niet om religie gaat, zoals het in het toenmalige Zuid-Afrika niet om ras ging, wat betreft de kern van het conflict. Veeleer zijn er botsende waardepatronen, die aan het licht gebracht moeten worden voordat aan een oplossing kan worden gedacht.
Op basis van Spiral dynamics is het mogelijk integrale, gemeenschappelijke visies, een gemeenschappelijk verhaal te ontwikkelen. Bijna alle problemen waarmee we te kampen hebben, worden direct of indirect veroorzaakt door schaarste en beperkingen aan het systeem dat we als land en wereld hebben opgetrokken. De energiecrisis natuurlijk, de klimaatcrisis en de black%, maar ook het stikstofprobleem, de inflatie, de woningnood, de migratiecrisis, en alle geopolitieke spanningen die daaruit voortvloeien. Als de beperkingen niet door de natuur worden opgelegd dan wel door onszelf. We kunnen niet op dezelfde voet blijven doorgaan.
Amnesty International noemt de werkwijze van politie en justitie ‘bijzonder problematisch’. Volgens de mensenrechtenorganisatie schoof het Openbaar Ministerie het demonstratierecht te makkelijk aan de kant. ‘De politie neemt de vreedzaamheid van demonstraties niet als uitgangspunt, en ziet demonstranten als potentieel risico. Die houding mondt uit in criminalisering van vreedzaam klimaatprotest.’

Russische beweging voor mensenrechten krijgt klap na klap, maar: ‘We gaan door’ (Geert Groot Koerkamp de Volkskrant 22 maart 2023, p. 18-19):
‘Pijnlijke realiteit’
Na de ineenstorting van het communistische regime en het uiteenvallen van de Sovjet-Unie keerde Aleksejeva terug naar Rusland, waar ze van 1996 tot haar dood in 2018 de organisatie leidde. ‘De mensenrechtenbeweging speelde een grote rol in het groeiproces van het nieuwe, democratische Rusland’, zegt Borsjtsjov. ‘Daarom ook is die totale vernietiging van de beweging die we nu zien zo’n pijnlijke realiteit.’
‘Ze hebben zich ten doel gesteld de mensenrechtenbeweging uit de weg te ruimen’, zegt Valeri Borsjtsjov (79), al sinds de jaren zeventig nauw betrokken bij het werk van de Helsinkigroep en in de jaren negentig betrokken bij het schrijven van de nieuwe Russische Grondwet. ‘Ze zijn begonnen met Memorial, daarna volgden wij, daarna het Sacharovcentrum. De mensenrechtenactivisten zitten hun in de weg, ze willen van ze af.’

Na de Provinciale-Statenverkiezingen
Verenigd in polarisatie (Coen van de Ven De Groene Amsterdammer 23 maart 2023, p. 12-15):
Rechts zocht de strijd op sentiment, links op de inhoud. De uitslag van de Provinciale-Statenverkiezingen bewijst dat je beide nodig hebt om Nederland van het slot te krijgen. Wordt het populisme na deze nieuwe revolte volwassen?
Is er dan helemaal geen lichtpuntje? Misschien ééntje. Johan Remkes waarschuwde vorig jaar voor de diepe kloof die gaapt tussen de Haagse systeemwereld waar kille kaartjes beleid voorschrijven en hoe dat tot ‘oprechte wanhoop’ leidt in de ‘ogen van redelijke mensen’. Ook daarbij kon je de oorzaak zoeken in een te lange weerzin tegen polarisatie: er was een kamp dat Haags beleid verkocht als: ‘Het moet van Brussel’ en een kamp dat riep: ‘Het probleem bestaat niet.’
Nu die werelden hard zijn gebotst, zijn ze tot elkaar veroordeeld. In de komende maanden moeten een technocratisch Den Haag en emotionele provinciehuizen er samen uitkomen. Als ze slagen vinden ze misschien een compromis tussen dwingende klimaatnormen en hoopvol perspectief.

Demonstratierecht in de knel
Klein tegen de grote politie (David van Benthem, Freyan Bosma, Simon Dequeker, Daphne ten Klooster en Sophie Polm De Groene Amsterdammer 23 maart 2023, p. 24-33):
De sfeer tussen demonstrant en autoriteiten verhardt. De politie arresteert en slaat vaker, burgemeesters leggen striktere regels op en demonstranten worden nauwlettend gevolgd. ‘Ze hebben me radicaal gemept.’
‘Het is heel makkelijk voor de politie om steeds sneller en eerder mensen op te zoeken: de technologie is er’, zegt Marc Schuilenburg, hoogleraar Digital Surveillance aan de Erasmus Universiteit. Dat de politie bij demonstranten ook familieleden opzoekt, gaat te ver voor Schuilenburg: ‘De politie moet hier terughoudender zijn, want het gaat om een grondrecht.’
Bij Laura ten Brink, pianolerares en klimaatactivist uit Haarlem, gaat een lichtje branden als ze het veiligheidshuis in haar BRP-dossier ziet staan. Ten Brink doet bijna wekelijks mee aan burgerlijk ongehoorzame acties van Extinction Rebellion en werd daarbij al ruim dertig keer opgepakt. In het najaar van 2021 – de arrestatieteller stond op acht – werd er bij haar aangebeld. ‘Het was een vrouw die zich voorstelde als een psycholoog van het veiligheidshuis’, herinnert Ten Brink zich. ‘Ze bleef maar vissen naar hoe ver ik bereid was te gaan. Ik zei dat ik nooit geweld zou gebruiken. Toen bedankte ze voor het gesprek.’ De psycholoog kwam niet meer terug, maar sindsdien kreeg Ten Brink al drie keer onverwacht visite van ‘een agent van een speciale deradicaliserings-eenheid’, vertelt ze. ‘Ze vragen nooit of ze binnen mogen komen. Vaak zijn het korte gesprekjes van vijf tot tien minuten. Het voelt als sociale controle.’
‘De criminaliteit is al jaren dalende, maar hoe veiliger een land, hoe hysterischer we met het laatste stukje onveiligheid omgaan’, zegt hoogleraar Schuilenburg. ‘Demonstreren wordt steeds meer als een potentiële verstoring van de openbare orde gezien. En ook dat laatste risicovolle stukje halen we vervolgens liever weg.’

Ansichtkaart (Rose Mary Alen de Volkskrant 21 maart 2023, p. V12):
Met deze ansichtkaart werd dankbaarheid om de afschaffing van de slavernij afgedwongen in de Nederlands-Caribische koloniën. Ook na de afgeschaffing bleven de ongelijkheid, de achterstelling en de vernederingen voortbestaan.
Rose Mary Allen (Curaçao, 1950) is cultureel antropoloog en buitengewoon hoogleraar cultuur, gemeenschap en geschiedenis aan de Universiteit van Curaçao. Voor haar proefschrift Di ki manera? documenteerde ze de oraal overgedragen persoonlijke geschiedenissen van Afro-Curaçaoënaars in de periode na de Emancipatie.

De ‘radicale onderstroom’ heeft zich ook tegen Caroline van der Plas gekeerd (Robert van der Griend en Loes Reijmer de Volkskrant 22 maart 2023, p. 13-15):
Het was niet alleen maar feest voor Caroline van der Plas bij de Statenverkiezingen. De winnende BBB-leider heeft te maken met intimidaties. Uit welke hoek die komen is onbekend. Zeker is wel dat Van der Plas er slecht op staat bij de anti-overheidsextremisten die haar eerst toejuichten.
Maar dan gebeuren er een aantal dingen waardoor méér aanhangers van de theorie over het WEF haar beginnen te wantrouwen: ze spreekt zich uit tegen het huisbezoek van boeren bij minister Van der Wal. ‘Jij bent niet voor de boeren, het zou me niks verbazen dat je ook bij het WEF zit!’, bijt een vrouw haar op Twitter toe.

Je moet kunnen zeggen: ‘Doe even normaal’, zonder te vrezen voor de gevolgen (Stine Jensen en Ronald van Raak en de Volkskrant 21 maart 2023, p. 28):
Discussie over waarden leek lange tijd taboe: we moesten vooral niet moraliseren en anderen onze waarden voorschrijven. Maar dat ongemak is niet erg en kan juist het begin zijn van een oplossing.

Marjan Slob, de nieuwe Denker des Vaderlands: ‘Ik vind het belangrijk dat je als individu ruimte maakt voor andere stemmen’ (Hassan Bahara de Volkskrant 20 maart 2023, p. V2):
Marjan Slob, al twintig jaar zelfstandig filosoof en essayist, ziet filosofie als levende praktijk.
Hoe wilt u invulling geven aan het debat hierover? Gaat u dan bijvoorbeeld in gesprek met BoerBurgerBeweging?
‘Ik wil zeker contact zoeken met interessante partijen in deze discussie, en als BBB een filosofisch gesprek over waarden wil voeren, dan denk ik graag met hen mee. Maar ik denk dat BBB nu even andere dingen aan het hoofd heeft. Ik ben geen politicus. Ik zie het als mijn rol om te wijzen op mogelijkheden om elkaar te vinden in een discussie, of om juist onuitgesproken verschillen van mening aan het licht te brengen. Filosofen zijn goed in dit soort metagesprekken. Natuurlijk heb ik als burger mijn eigen politieke voorkeur, maar als Denker gaat het niet om mijn voorkeur, maar om mijn filosofische vaardigheid.’
Op 7 april wordt Marjan Slob geïnaugureerd tijdens de Nacht van de Filosofie. Ze volgt dan de huidige Denker des Vaderland, Paul van Tongeren op.

Democratie = dynamiek. Soms in zo heftige mate dat zij net zo moeilijk te berijden is als een rodeostier (Arie Elshout de Volkskrant 20 maart 2023, p. 21):
Trump was de ‘culture warrior’ bij uitstek, nul procent politieke ervaring, honderd procent drama, maximale geldingsdrang, minimale zelfbeheersing. Na zijn beëdiging als president begon hij meteen vol gas tegen het verkeer in te rijden. Ryan als voorzitter van het Huis en Mitch McConnell als Republikeinse leider in de Senaat brachten overdrachtelijke vangrails en wegwijzers aan.
De politiek in een open democratie is in veel landen een soort bull riding geworden, weten ook Macron en Rutte. Toch is de oplossing niet minder openheid, maar méér; niet minder democratie, maar méér. Dus niet proberen de vele ongedurige en opstandige kiezers te isoleren maar goed naar ze luisteren en hun problemen serieus nemen.

Europa is alles voor ons (Geertjan de Vugt interviewt Robert Menass de Volkskrant 18 maart 2023, p. 10-11):
De Oostenrijker Robert Menasse schreef zijn tweede grote roman Erweiterung over de EU en haar ambtenaren. Taai is het boek allesbehalve. Maar noem Die Erweiterung ook geen satire. ‘Als het boek zo overkomt, is dat een probleem van de werkelijkheid.’
Stel, u kunt nu Ursula von der Leyen adviseren. Welk boek zou ze op haar nachtkastje moeten hebben liggen?
‘Een goede geschiedenis van de democratie. Die zou ze moeten lezen en dan begrijpen dat het een schande is dat ze voorzitter van de Europese Commissie is geworden zonder gekozen te zijn – en daarna moet ze terugtreden.’

De winst van BBB is hoopgevend, want we zitten op het normale politieke speelveld (Kustaw Bessems de Volkskrant 18 maart 2023, Opinie p. 16):
Binnen de spraakmakende klasse wordt nogal eens de neus opgehaald voor de waarneming dat Van der Plas in gewone, begrijpelijke taal spreekt, als gedeeltelijke verklaring voor haar succes. Dat weten we nu wel, is het idee. Maar weten we het écht wel?
Ik begrijp dat het moeilijk is om het succes van BBB met relativering te bekijken wanneer je de volle omvang van de klimaatcrisis tot je hebt laten doordringen. Er is immers geen seconde te verliezen. En het staat vast dat de opkomst van BBB de toch al labbekakkerige Nederlandse houding alleen maar erger maakt. Maar de strijd voor een beter klimaat is niet alleen urgent, hij is er ook een van de lange adem. Zonder een voorhoede als Extinction Rebellion beweegt er niets.

‘Ontdoe je van de lagen die je als kind hebt aangebracht om te overleven’ (Fokke Obbema interviewt Rob de Leeuw de Volkskrant 17 maart 2023, p. 16-17):
Bijna zijn hele leven houdt psycholoog Rob de Leeuw geheim dat hij als 13-jarige een maand in coma heeft gelegen. Dat komt hem duur te staan. Op z’n 55ste stort hij in. Het geheim heeft onbewust zijn leven overgenomen.
Wat ik heb geleerd, is hoe belangrijk het is je trauma’s en je overlevingsstrategieën te doorzien. De kunst is die niet langer onbewust voor je systeem van herkomst in te zetten, maar voor jezelf.’
Dat klinkt cryptisch.
De kunst is in te gaan zien hoezeer je door onbewuste processen wordt geleid, daarbovenuit te stijgen en dan zelf te gaan leven.’

Ontevredenheid en agitatie zijn nog altijd troef voor nieuwkomers in de politiek (Ibtihal Jadib de Volkskrant 16 maart 2023, p. 2):
Toch vraag ik me af waarom we ons zo gek laten maken. Als uiteenlopende belangen in een gordiaanse knoop verstrengeld zijn geraakt, helpt het niet wanneer iedereen vanaf één kant op z’n hardst gaat trekken. We hebben allemaal dezelfde koek te verdelen. Klimaatactivisten en boeren kwamen afgelopen zaterdag in één stad samen om te demonstreren, die ruimte ís er gewoon. Net zoals er voor elk probleem altijd een oplossing is, zolang je bereid bent tot het sluiten van compromissen. We zitten in Nederland niet ‘op slot’, we zitten te dreinen.
De manier waarop we onze huidige problemen bespreken, heeft effect op ons vermogen om die op te lossen. Dit wordt treffend beschreven in een ander antiek stukje dat ik tegenkwam in het boek Buitelingen (1948). Daarin schrijft Godfried Bomans over de alarmerende toon van het nieuws en het effect daarvan: ‘Miljoenen mensen, die, als wij hun omstandigheden in feite bezien, eigenlijk in rust en tevredenheid zouden kunnen leven, worden dag aan dag opgeschrikt door de confrontatie, in gloeiende koppen, met de verschrikkelijkste mogelijkheden, met bloedstollende perspectieven, adembenemende voorspellingen en de meest onrustbarende waarschijnlijkheden.
Deze ‘angstpsychose’ leidt volgens Bomans tot het waanidee dat onze mogelijkheden zijn uitgeput, terwijl iedere beschaving juist gered kan worden door een bewuste krachtinspanning van hen die in haar blijven geloven.
Agitatie en ontevredenheid; misschien is het tijd om die eindelijk eens los te laten.

Caroline van der Plas heeft opeens veel te torsen: de lakmoesproef moet nog beginnen (Roul du Pré de Volkskrant 17 maart 2023, p. 12):
Een zware last drukt op de schouders van Caroline van der Plas. Er zijn goede redenen om te hopen dat ze daaronder niet bezwijkt.
Zelfs D66 – toch de grote tegenpool in het stikstofbeleid – levert 7 procent van de BBB-stemmen.
Die diversiteit maakt het lastig te duiden wat al die kiezers beweegt, maar gelukkig is ook dat onderzocht: op één op de lijst van redenen, nog boven het stikstofbeleid, staat de ‘onbekwaamheid van ministers’. Op welke bewindslieden de kiezers precies doelen is niet duidelijk, maar het ligt voor de hand dat ze denken aan de reeks dossiers die de kabinetten-Rutte nu al jaren met zich meeslepen zonder dat er zichtbare vooruitgang in zit, van de afhandeling van de toeslagenaffaire en de gaswinningschade, tot de haperende woningbouw, en onvermijdelijk toch ook: het stikstofbeleid.

Winst BBB kan juist kans zijn voor zieke natuur, menen ze in Overijssel (Stefan Keukenkamp Trouw 17 maart 2023):
Natuurliefhebbers in Overijssel vrezen niet voor de gevolgen van de monsterzege van de BoerBurgerBeweging. Zelfs het provinciale GroenLinks is mild.
Betrokken bij het platteland
Laat er geen misverstand over bestaan: De Haan maakt zich grote zorgen over de staat van de Sallandse Heuvelrug. Maar of die zorgen bij hem zijn toegenomen na de verkiezingsuitslag? “Nee”, zegt hij resoluut. “Ik ben ervan overtuigd dat verreweg het grootste deel van de BBB-stemmers niet alleen maar op de rem wil. Zij zijn juist heel betrokken bij het platteland en de natuur.”

Hoe een slim communicatiebureau de macht greep in Nederland (Bert Wagendorp de Volkskrant 17 maart 2023, p. 2):
Henk Vermeer, een ex-partner in ReMarkAble, inmiddels ambtelijk secretaris van de BBB in Den Haag, schreef bij zijn afscheid in alle openheid over het plan van ReMarkAble om ‘via BBB politiek als middel in te zetten en zo de stem van en voor het platteland te gaan vormen’.
Maar de belangrijkste conclusie is toch dat communicatiebureaus een politieke partij kunnen oprichten als onderdeel van de marketingmix. Dat kan, dat mag en dat biedt ongekende mogelijkheden; al ben ik er nog niet helemaal uit of de kiezer daarmee wordt ge- of misbruikt.

De BBB kan wel claimen dat Overijssel nu van haar is, maar onze provincie is ook nog steeds van het korhoen en de graafwesp (Asha ten Broeke de Volkskrant 17 maart 2023, p. 25):
Carla Evers is naast lijsttrekker ook pluimveeboer. Haar bedrijf ligt vlakbij een Natura 2000-gebied, maar ze weigert te vertrekken. Daarmee vertegenwoordigt ze niet alleen in woord maar ook in daad het beleid van de BBB. Kort samengevat: de partij wil wel innoveren op kosten van de overheid, maar verder wil ze eigenlijk niets. Niet de natuur beschermen, geen reductie van de veestapel, niet biologisch boeren en uiteraard niet de stikstofuitstoot van boerenbedrijven terugdringen.

We moeten elkaar verheffen, in de geest van Bomans’ studentenpater (Ibtihal Jadib de Volkskrant 15 november 2022, p. 2):
Een mooi voorbeeld hiervan wordt beschreven door Bomans in zijn boek Beminde gelovigen, waarin hij een hoofdstuk wijdt aan zijn oude studentenpater. Die man was oprecht blij als iemand met z’n sores bij hem aanklopte, ‘omdat hij een diep respect had voor het verschijnsel mens en zich van elk nieuw exemplaar telkens weer de hoogst denkbare voorstelling vormde’.
Een veelgehoorde wens is gehoord of gezien te worden. Dat lijkt paradoxaal gezien het feit dat elk medium zo ongeveer uit elkaar barst van de persoonlijke verhalen, inzichten en opinies. Iedereen komt aan bod. Maar zolang we weinig van elkaar verwachten, heeft dat nauwelijks zin. Dan blijft men zitten in slachtofferschap, gekrenkte trots of een of andere modieuze vorm van schaamte. Doorgaans niet de beste uitgangspositie om de wereld te verbeteren.

Avant-gardisten van de beschaving (Joost de Vries De Groene Amsterdamm 16 maart 2023, p. 42-47):
Kijk niet naar die Verlichte salons in Europa, was de overtuiging van antropoloog David Graeber. De egalitaire piraten liepen honderd jaar voor op de pruiken in Europa. Waren piraten werkelijk het toonbeeld van de rede?
Wie Graeber niet kent, zal verbluft staan. Hopelijk werkt er iemand aan een solide biografie, waarin duidelijk wordt hoezeer het academische establishment en blijkbaar het overheidsapparaat hem dwarsboomde toen hij politiek activistisch werd, en tot het wandelende brein van de Occupy-beweging werd uitgeroepen.
Graeber heeft Linebaugh en Rediker in zijn bibliografie staan, maar hij trekt verdergaande conclusies uit de hydrarchie: de machtsdeling tussen kapitein en kwartiermaker is voor hem Montesquieu avant la lettre. Dat elke man een gelijkwaardig deel van de buit kreeg, daarin zit iets proto-socialistisch. Als Occupy’ers waren ze klassenbewust en uit op wraak op de rijken. Dat zieke en gewonde zeerovers, die niet konden meevechten, tot zo’n tachtig procent gecompenseerd werden, had iets van een verzorgingsstaat.
Uiteindelijk schuift de piratendroom een andere vraag naar voren: welke geschiedenis komt in de annalen en welke verdwijnt naar het rijk der mythen?
Maar wat nu als we dat verhaal van de mensheid niet meer zien in termen van groei, in termen van meer? Want is dat niet het punt dat velen hebben bereikt, dat er grenzen aan groei moeten worden gesteld, omdat het rationele, neoliberale systeem niet werkt, omdat de moderne mens gebukt gaat onder zijn eigen efficiëntiedrang, omdat de aardbol kaalgevreten wordt, omdat er geen plek ter wereld meer is om zorgeloos weg te dromen? Dan is de mythe van de piraat te prefereren boven de opdringerige werkelijkheid van de voortstuwende geschiedenis. Dan is het heel logisch de focus te verleggen van de Franse salons naar een experiment in een baai in Madagaskar. En dan weet je ook wat je te doen staat in het stemhokje: stem piraat, wie dat voor jou ook mag zijn.

Gloedvol betoog voor onafhankelijk denken, maar kritiek op sociale media is minder geslaagd (Hassan Bahara de Volkskrant 21 januari 2017, bijlage Sir Edmund p. 22-23):
Opstanden die via sociale media ontstaan, zouden mislukken door gebrek aan verbondenheid en duidelijke doelen.
Maar waar houdt gezonde scepsis over de kracht van sociale media op en begint makkelijk cultuurpessimisme? Die vraag komt geregeld op bij het lezen van Ik kom in opstand, dus wij zijn van Eva Rovers (de biografe van Boudewijn Büch) die met dit werk de vierde aflevering verzorgt in de pamflettenreeks Nieuw licht.
Rovers conclusie over het socialemedia-activisme van Occupy en Black Lives Matter overtuigt minder. Occupy heeft inderdaad niet de neoliberale wereldorde omver geworpen, maar Bernie Sanders, Syriza, Jeremy Corbyn en Podemos zijn ondenkbaar zonder het voorwerk van Occupy.
Occupy en Black Lives Matter hebben gepolariseerd en polariseren nog steeds, zeker, maar de successen die ze hebben geboekt zijn aanzienlijk. Dat is echt meer dan slechts 'hier en daar' een paar overwinningen.

Profiel Michel Houellebecq (Marijn Kruk De Groene Amsterdamm 16 maart 2023, p. 50-53):
Wij denken te gemakkelijk dat hij is verrechtst en geradicaliseerd, maar dan trappen we in zijn val. Het is veel complexer.
Deze week verschijnt de lang verwachte vertaling van Anéantir – Vernietigen in het Nederlands – Houellebecqs laatst verschenen roman, met ruim zevenhonderd pagina’s veruit de dikste tot nu toe. Het verhaal draait om |Paul Raison, werkzaam als topambtenaar bij het Franse ministerie van Financiën. Hij leeft in vreedzame co-existentie met zijn vrouw Prudence, zelf ook topambtenaar, in een koophuis met zicht op Parc de Bercy – op een steenworp van het ministerie. Hun huwelijk is kinderloos. Seks hebben ze al jaren niet meer.
Houellebecq heeft zich helemaal ingeleefd en uitgeleefd. De manier waarop hij uiteenzet wat er met Pauls kaak, en vooral met diens tong, moet gebeuren om nog te kunnen hopen op overleving, is van een chirurgische precisie. Het is een woord dat ik niet graag gebruik, omdat het meestal een bloedeloos cliché is, maar ‘aangrijpend’ is hier volledig op zijn plaats. Toen ik Vernietigen uit had, zat ik met een brok in de keel en een droge tong. Als ik ergens van hoop het nooit te zullen krijgen, dat is het wel kanker in mijn tong.

Beslisboom (Arjan Lubach De Avondschow, 15 maart 2023, na 16.30 minuten NPO3):
Arjen Lubach duikt via de waan van de dag langs inspirerende gasten tot op de bodem van het nieuws. Iedereen wil altijd van de waan van de dag naar verdieping.
Polderman bij Lubach
Op 15 mei is uw favoriete beslisboomchirurg Polderman te zien in De Avondshow met Arjen Lubach.

Katinka Polderman Beslisbos Zomaar wat vragen waar de gemiddelde mens vrijwel dagelijks tegenaan loopt en die in dit boek nu eindelijk eens stap voor stap, duidelijk en in handzaam formaat, worden beantwoord. Meesterbeslisbomenmaker des vaderlands Katinka Polderman wijst u vriendelijk de weg.

Wat is lezenswaardig deze week? (Paul Onkenhout de Volkskrant 26 juni 2022):
En daar is gelukkig cabaretière Katinka Polderman, deze keer in Onze Taal. De maker van de handige beslisbomen in de rubriek ‘Dag in, dag uit’ in de Volkskrant doet in het vernieuwde tijdschrift iets soortgelijks, met taal. In de eerste aflevering, een ‘Huiveringwekkend smalltalklabyrint’, geeft ze een handleiding voor een ontmoeting met een vage bekende. Het gaat erom vlot babbelend de uitgang te bereiken. Dat kan via onder meer ‘lekker weertje’, ‘instemmend gehum’, ‘ja, moeten we echt eens doen’ en ‘dit had je een jaar geleden ook niet gedacht’.

Borduurwerk (Susan Legêne de Volkskrant 15 maart 2023, p. V7):
Achter een ogenschijnlijk lieflijk borduurwerk uit de 18de eeuw gaat een filosofisch debat schuil over de vrijheid van de mens. Het toont hoe vrouwen in Nederland zich geïnspireerd door de Franse revolutie uitspraken tegen hun eigen onderdrukking en die van tot slaaf gemaakten in de koloniën.
De geringe bewegingsvrijheid voor vrouwen in het Nederlandse publieke debat kan mede verklaren waarom de afschaffing van slavenhandel en slavernij rond 1800 niet aan de orde was. Betje Wolff zweeg over haar rol als vertaler van Frossards anti-slavernijbetoog. Net als Elisabeth Post schreef ze binnen de marges die hun als vrouw waren toegestaan: huiselijk (Sara Burgerhart), niet politiek.
Susan Legêne (1955) is hoogleraar politieke geschiedenis en decaan van de faculteit der geesteswetenschappen van de Vrije Universiteit Amsterdam. Legêne publiceerde tal van lezingen en artikelen, onder meer op het raakvlak van (koloniale) geschiedenis en museologie. Tot 2008 was Legêne verbonden aan het Koninklijk Instituut voor de Tropen, sinds 1997 als hoofd museale zaken van het Tropenmuseum.

Tolstoj op de telefoon (Gijs Beukers interviewt Maryanne Wolf de Volkskrant 15 maart 2023, p. V4-6):
Het probleem is niet dat we (te) weinig lezen, zegt taalwetenschapper Maryanne Wolf. We lezen vooral steeds digitaler: sneller en oppervlakkiger. Ze waarschuwt: als we het vermogen ‘diep’ te lezen kunnen kwijtraken als we het niet gebruiken.
Maryanne Wolf (1946), taalwetenschapper en schrijver van Reader, Come Home The Reading Brain in a Digital World, las tijdens haar studie Engels alle boeken van Hermann Hesse. ‘Ik ging helemaal op in zijn werelden’, zegt de Amerikaanse. Het kralenspel, dat de Zwitser Hesse in 1943 publiceerde, was haar favoriet. Wolf: ‘Dat boek is een van de redenen dat Hesse de Nobelprijs heeft gewonnen, het heeft een grote invloed op me gehad.’

Voelen en denken zijn complementair. Hermann Hesse plaatst in zijn boeken eros tegenover logos. Het vrouwelijke staat tegenover het mannelijke, het aardse tegenover het hemelse.
De vraag komt naar voren of daaruit mag worden afgeleid dat de man zich een goddelijk rol mag toeëigenen?
Immers volgens het Johannesevangelie (Joh. 1:14) “Het Woord is mens geworden...”.
De observatie van Gerrit Teule dat mannen daarom voor zichzelf de leidende rol in deze wereld opeisen, lijkt mij nogal dwaas en onterecht sluit hierop aan.

Coalitie zal ook na een electorale dreun niet meteen omvallen (Frank Hendrickx de Volkskrant 15 maart 2023, p. 4-5):
De coalitie zet zich schrap voor een electorale klap bij de Provinciale Statenverkiezingen. Tot een kabinetscrisis hoeft dat niet meteen te leiden. Daarvoor hebben de coalitiepartijen nog steeds te veel te verliezen.
Hemelbestormer
Nu alles erop wijst dat BBB de nieuwste hemelbestormer wordt, zal de VVD er stilletjes op hopen dat Caroline van der Plas zich ontpopt tot een minder compromisloze oppositieleider dan Wilders of Thierry Baudet. Menig VVD’er is bereid om een kabinetscrisis te riskeren in ruil voor een strenger immigratiebeleid, maar dan moet er wel een alternatief zijn. Met BBB kan dat in beeld komen.

Is ‘America First’ van Joe Biden sluwer dan die van Donald Trump? (Peter de Waard de Volkskrant 15 maart 2023, p. 23):
Dat hij de Europese landen voor zijn karretje weet te spannen is vooral wonderlijk, omdat hij de Europese bedrijven uitsluit van de steun voor de energietransitie in de VS. De Amerikanen willen niet alleen de technologische race met China in militaire technologie, maar ook met die in Europa met verduurzaming, winnen. Duidelijk is dat slechts één land recht heeft op de wereldsuprematie op elk terrein.
Dat is een land met een dikke tachtiger als leider.

Een lithiummijn in de Portugese natuur, zodat Europa minder afhankelijk wordt (Peter Giesen de Volkskrant 14 maart 2023, p. 13-15):
De Europese Commissie presenteert donderdag een ambitieuze grondstoffenwet. Europa wil meer aardmetalen, die cruciaal zijn voor de energietransitie, zelf produceren. In een geïsoleerd dorp in Noord-Portugal is te zien hoeveel pijn dat kan doen: hier moet een enorme lithiummijn komen.
Hernieuwbare energie maakt Europa minder afhankelijk van fossiele brandstoffen uit Rusland en het Midden-Oosten. Zon en wind vind je overal, en nog gratis ook. Maar voor zonnepanelen, windturbines en elektrische auto’s zijn grondstoffen nodig die grotendeels buiten de EU worden gewonnen en verwerkt. China beheerst 80 tot 90 procent van de markt voor zeldzame aardmetalen, zoals neodymium of terbium, die nodig zijn voor windturbines, zegt onderzoeker Irina Patrahau van The Hague Centre of Strategic Studies. Ook kobalt en lithium voor accu’s worden grotendeels in China verwerkt.
Het lithium van Covas is nodig voor de elektrische auto’s die vooral door de rijkere stedelingen elders in Europa worden gereden. ‘Niemand in het dorp heeft een elektrische auto’, zegt Pires. ‘Elektrische auto’s zijn de volgende stap in de consumptiemaatschappij, het is big business.’
Aida Fernandes maakt zich zorgen over het klimaat. ‘Ik heb drie kinderen en wil de wereld niet slechter achterlaten dan ik haar aantrof. Maar als we het klimaat willen redden, dan moet het Westen zijn levensstijl veranderen en minder consumeren.’
Groene transitie
Politici winnen echter geen verkiezingen door burgers te vertellen dat zij minder moeten consumeren. De groene transitie is bedoeld om de hoge Europese levensstandaard te handhaven, tegen de achtergrond van een klimaatcrisis en de eindigheid van fossiele brandstoffen.
Patrahau: ‘Het kost wel tijd om mijnen te openen en een verwerkingsindustrie op te zetten. Je moet er nu mee beginnen om er later profijt van te hebben. Met de groene transitie zit de EU wel op het goede spoor. Ze is alleen nogal laat. Dat betekent dat we nog moeilijke jaren gaan meemaken, waarin energie en grondstoffen duur zullen blijven.’

Beperking van de asielinstroom is ook in het belang van linkse partijen (Harrie Verbon de Volkskrant 14 maart 2023, p. 27):
Het inperken van het aantal asielzoekers en migranten blackblueblack%. Toch dient een strenger asielbeleid niet zelden linkse doelen.
Winst
Het beperken van de asielinstroom door de asielprocedure naar partnerlanden te verplaatsen, dient dus linkse doelen (minder economische groei, minder wachtlijsten in de zorg, minder toename ongelijkheid). Daartegenover staat dat het voor vluchtelingen moeilijker zal worden Nederland te bereiken.

Ook Nederland beleeft een Zeitenwende, maar anders: niet uitgesproken, niet bediscussieerd en zonder zelfreflectie (Arnout Brouwers de Volkskrant 13 maart 2023, p. 21):
Soms, als je probeert naar de wereld te kijken vanuit Den Haag, valt niet te ontkomen aan het gevoel dat je diep in Plato’s Grot zit - je weet dat de schaduwen op de muur niet de realiteit zijn, maar het wajangspel dat wordt geboden. Sinds Poetins tweede invasie van Oekraïne is er wel wat veranderd. Ook Den Haag beleeft zijn mini-Zeitenwende, maar anders dan Berlijn: niet uitgesproken, niet bediscussieerd en zonder een spoortje zelfreflectie.
Nu Poetin met kernwapens dreigt, is schielijk het belang van nucleaire afschrikking herontdekt. Ook door D66, die in 2019 vonden dat de F35 geen kernwapentaak mocht krijgen.
Op een aantal belangrijke punten - defensie-uitgaven, nucleaire afschrikking, gas en Nord Stream - lijkt de Nederlandse weg op de Duitse. Maar waar die koerswijzigingen in Duitsland tot felle debatten hebben geleid, een getormenteerde blik in de spiegel, zeilt het Haagse bootje rustig verder, op de golf van dit moment. Den Haag doet blijkbaar niet aan zelfreflectie, in of buiten de grot.

Nu het monster zich tegen haar keert, zal Van der Plas beseffen met welk vuur ze speelt (Sander Schimmelpennick de Volkskrant 13 maart 2023, p. 2):
Mede dankzij de VVD, de partij die extreem-rechts blijft faciliteren, om zelf als redelijk midden aan de macht te kunnen blijven. Ook deze week kwam de VVD weer met een campagnefilmpje waarin klimaatactivisten, die zaterdag klassieke muziek speelden op de A12, werden gelijkgesteld aan het fascistische geweld iets verderop. De eerdergenoemde Camilla van der Burgt komt voort uit de gelehesjesbeweging, die in 2019 nog door Mark Rutte werd ontvangen in het Torentje. De ontmoeting verliep ongekend schofterig, maar zelfs wanneer de tanden in zijn kuiten staan, probeert onze premier de valse hond nog te aaien.

Lans Bovenberg (Peter de Waard de Volkskrant 13 maart 2023, p. 23):
‘Hij was de sociaal-economische intellectueel van het CDA’, zegt UvA-hoogleraar Arnoud Boot. ‘Dat maakte hem dominant in het Nederlandse beleidsdebat, althans van het deel ‘sociale zekerheid’. Onderschat daarbij de enorme kracht van de tandem Tilburg en CDA in die tijd niet!’ Veel hoogleraren in Tilburg waren katholiek en meerdere CDA-denkers studeerden en bestuurden daar.
Ook Bovenbergs artikel Macro-oplossing voor hypotheekberg, dat hij samen schreef met Arnoud Boot, bracht door de talrijke reacties veel citatiepunten op voor Bovenberg. In dit artikel werd het voorstel gedaan 300 miljard euro van het pensioenvermogen aan te wenden om hypotheken van banken over te nemen en zo de bankbalansen na de crisis op te schonen.
Blinde marktprofeten
Arnoud Boot: ‘Hij dacht in relaties als kern van de economie, in tegenstelling tot de blinde marktprofeten die alleen nog maar aan transacties dachten. Economie is relaties, wederkerigheid en elkaar iets gunnen.’

‘Je kind verliezen is anders dan je man. Het gaat dieper’ (Marjon Bolwijn interviewt Els Bannink-Hartman de Volkskrant 13 maart 2023, p. 16-17):
Ruim een jaar geleden interviewde ik uw 100-jarige man.
‘Louk had mij niet alleen moeten laten. Dat hadden we niet afgesproken.
Dus u stond vaak alleen voor de zorg en opvoeding van uw kinderen.
Ik dacht weleens: beseffen jullie mannen wel hoe bevoorrecht jullie zijn? Jullie ontmoeten veel interessante mensen, kunnen jullie ontwikkelen, terwijl jullie vrouwen thuis alles draaiende houden. Als Louk na een paar maanden weer thuis kwam, moest hij naar mij luisteren. Ik nam alle beslissingen. Ik zei nooit tegen de kinderen: vraag maar aan papa.
Voelt u zich nog thuis in deze tijd?
‘De vorige eeuw vond ik beter. Waarom, is moeilijk uit te leggen, dat is een gevoel. Het was meer ontspannen. Tegenwoordig is alles zo opgefokt.’

In Den Haag is de straat zaterdag al de arena (Raoul du Pré de Volkskrant 11 maart 2023, p. 2-3):
Het kabinet zal niet vallen, maar wezenlijke invloed op het regeringsbeleid staat woensdag wél op het spel in de stemhokjes. Wie krijgt de aandacht van Rutte IV. In Den Haag wordt zaterdag het voorprogramma alvast opgevoerd.

Voor mij zijn die boeren helden (Robert van de Griend de Volkskrant 11 maart 2023, p. 6-8):
De omgekeerde vlag lijkt het symbool van het boerenverzet tegen het stikstofbeleid en een stem op de BBB, maar uit gesprekken van de Volkskrant met vlaggenhangers blijkt dat de onvrede veel dieper zit, en vaak over andere dingen gaat.
Wie krijgt uw stem toe bij de verkiezingen?
‘Ik vind Pieter Omtzigt erg goed. Hij had tenminste de moed om tegen zijn eigen fractie in te gaan. Maar omdat Omtzigt niet meedoet aan deze verkiezingen, kies ik waarschijnlijk voor de SP, want daar zit Renske Leijten. Ook iemand die oprecht overkomt en helemaal haar eigen koers vaart. Daar heb ik groot respect voor.’

In de Zuidplaspolder heeft het water de strijd gewonnen (Noah Moeys de Volkskrant 9 maart 2023, p. 18-19):
In de Zuidplaspolder, de laagste polder van Nederland, stopt het waterschap de strijd tegen het water. Weilanden zullen daardoor steeds natter worden. Zelfs boeren scharen zich achter het besluit. ‘Er is een einde gekomen aan de maakbaarheid van dit stukje Nederland.’

Geen tijd meer om te polderen (Bijou van der Borst, Romy van Dijk en Emiel Woutersen De Groene Amsterdammer 9 maart 2023, p. 22-25):
Klimaatverandering zet ons watersysteem aan alle kanten onder druk. Waterschappen staan voor grote uitdagingen, maar bewandelen liever samen met de boeren de weg der geleidelijkheid. En als het rijk nieuw waterbeleid wil opleggen, lobbyt de landbouw de concrete maatregelen eruit.
De echt pijnlijke keuzes blijven buiten beeld, ook omdat provincies, gemeenten en waterschappen op elkaar wachten bij het nemen van de eerste stap. Dat is dankzij klimaatverandering simpelweg niet langer houdbaar, zeggen betrokkenen. ‘Je kunt niet blijven polderen tot sint-juttemis.’

De groeiende impact van de consultantindustrie
De nieuwe organisatiefluisteraars (Or Goldenberg en Karlijn Saris De Groene Amsterdammer 9 maart 2023, p. 38-43):
Werken bij een groot en prestigieus ‘advieskantoor’ is populair. Pas afgestudeerden worden verleid met beloftes over duurzaamheid en diversiteit, maar deskundigen waarschuwen voor de gevaren van de uitdijende adviessector, waarvan de toegevoegde waarde twijfelachtig is.
De Groene Amsterdammer sprak op achtergrondbasis met tientallen jonge consultants, werkzaam bij de zeven grootste en meest prestigieuze consultancykantoren ter wereld: de big four (PwC, EY, Deloitte, KPMG) – van oudsher accountantskantoren – en de big three (McKinsey, Bain & Company en BCG) – de zogeheten strategiekantoren.
Een jonge bedrijfsstructuur zwengelt de figuurlijke draaideur weliswaar lekker aan, dikwijls gaat het model ten koste van de kwaliteit van het advies, stellen Mazzucato en Collington in hun nieuwste boek. De lijst met gefaalde consultancyklussen die zij aanhalen is lang en pijnlijk, van het ontwerp voor een smart city in Kenia waar al ruim tien jaar geen investeerders op af komen en het uitrollen van een geflopte covid-vaccinatiestrategie voor de Franse overheid tot de ontwikkeling van een groene waterstofstrategie in Chili in 2025, terwijl de technologie daarvoor nog niet bestaat.

Geld maken (Koen Haegens De Groene Amsterdammer 9 Maart 2023, p. 9):
Uiteindelijk is economie een vorm van bezigheidstherapie. Je kunt je opwinden over wat wijlen David Graeber ‘bullshitbanen’ noemde, maar zolang mensen bereid zijn hier meer en meer voor te betalen, groeit het bbp. Ik vraag me alleen af waar in dit rentenierskapitalisme de specialisten blijven die de ASML’s en DSM’s van Nederland draaiende houden. En wie straks in hemelsnaam mijn keuken moet monteren.

Dat rechtspraak geld kost, realiseren mensen zich – blijkbaar – onvoldoende (Aisha Dutrieux de Volkskrant 2 maart 2023, p. 2):
Ook een probleem: no-cure-no-paybureautjes die talloze procedures – de kasten in de rechtbanken liggen er vol mee – aanspannen in de hoop dat er ergens een (procedurele) fout is gemaakt. Vaak leidt zo’n fout niet tot een wezenlijk andere uitkomst voor de betrokkene, maar wel tot een proceskostenveroordeling die volledig in de zak van het bureautje vloeit. De term no cure, no pay past goed in de huidige tijdgeest, aangezien het alleen slaat op de kosten voor het individu. Terwijl de kosten voor de samenleving immens zijn.

Partij-embleem (Reggie Baay de Volkskrant 8 maart 2023, p. V12):
Met een embleem dat verwijst naar strijd en geweld lieten de oprichters van de Indische Partij weinig twijfel bestaan over hun intenties. De partij werd al snel verboden, de oprichters werden verbannen. Hun bijdrage aan de Indonesische onafhankelijkheid wordt vaak onderschat.
Dit is het embleem van de in 1912 opgerichte Indische Partij, de eerste politieke ‘vereniging’ in de kolonie Nederlands-Indië. De personen achter de Indische Partij daagden de autoriteiten uit en namen een groot risico. Het waren dan ook niet de eersten de besten: de Javaanse arts Tjipto Mangoenkoesoemo, de Indo-Europese journalist Ernest Douwes Dekker (inderdaad: de achterneef van Eduard Douwes Dekker, oftewel Multatuli) en de Javaanse aristocraat Soewardi Soerjaningrat, kleinzoon van vorst Pakoe Alam III.

Reggie Baay schreef het boek Het lied van de goden
Dit boek van Reggie Baay ademt een grote kennis van de mensenhandel in de Oost, die Baay niet al te nadrukkelijk door zijn roman vlecht, hoewel hij in de levens van zijn twee hoofdpersonages wel heel veel laat gebeuren en het soms schuurt als een van de briefschrijvers iets uitlegt dat hedendaagse lezers mogelijk niet weten, maar de geadresseerden waarschijnlijk wel. Neemt niet weg dat het verhaal van Saromê aangrijpend is. Meeleven met Van der Elst, de zakenman die ten onder gaat, is lastiger, hij wordt daarvoor te koddig neergezet.

Karen van Oudenhoven directeur van het SCP heeft een duidelijke boodschap: om ongelijkheid te verkleinen is meer nodig dan inkomensbeleid, namelijke een integrale aanpak en beantwoordt de vraag wat is precariaat? (Omroep MAX 13 maart 2023)

We moeten het veel meer over de schaduwkanten van sociale mobiliteit hebben (Mark van Ostaijen de Volkskrant 10 maart 2023, p. 23):
Het debat over klassenmigratie is in Nederland nog onderontwikkeld. Dat moet veranderen, want meritocratie brengt ook vervreemding en gevoelens van verlies en schuld met zich mee, betoogt socioloog Mark van Ostaijen. Het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) publiceerde deze week het rapport Eigentijdse Ongelijkheid waarin de ongelijkheid in Nederland als een ‘hardnekkig en structureel’ verschijnsel wordt gepresenteerd. Een belangrijk onderwerp en het verdient enige sympathie dat het SCP hier aandacht voor vraagt. Maar om die ongelijkheid goed in kaart te brengen komt het SCP met een nieuwe klassenindeling op de proppen. Want, zo is de redenering, Nederland is een klassensamenleving. Van ‘precariaat’ tot ‘rentenierende bovenlaag’: het SCP meent dat er sprake is van zeven nieuwe klassen. Er zijn echter een aantal bezwaren aan te voeren.

Het ‘wie-verzint-dit-nou-beleid’ (TIM ’S Jongers de Volkskrant 7 juni 2022 p. 21):
Toen ik jaren geleden Putters hoorde spreken over de SCP-studie Verschil in Nederland, werd met moeilijke woorden als sociaal-, cultureel- en economisch kapitaal duiding gegeven aan een concreet verleden. Ik leerde dat ik zo’n twintig jaar van mijn bestaan tot het zogenaamde precariaat behoorde. Een groep waar je zelf niet toe behoren wil. Maar het leven kan verkeren.

SCP, onderzoek liever hoe we kansenongelijkheid in het onderwijs kunnen verminderen (Jochem Tolsma de Volkskrant 9 maart 2023, p. 27):
De nieuwe indeling in sociale klassen van het SCP is willekeurig en helpt niet om de ongelijkheid te verminderen. De focus zou veel meer op het onderwijs moeten liggen, want dat is de belangrijkste hulpbron, betoogt hoogleraar sociale scheidslijnen Jochem Tolsma.

Ongelijkheid bestrijden is een taaie opgave, maar kansen zijn er wel (Raoul du Pré de Volkskrant 8 maart 2023, p. 12):
Dat onderkent het SCP zelf ook. Het waarschuwt ambitieuze politici dan ook voor te hoge verwachtingen. Maar zonder de illusie dat daarmee de verschillen kunnen worden opgeheven, geeft het bureau wel wat aanwijzingen. Zo helpt het niet als onderwijsinstellingen hun leerlingen en studenten in toenemende mate selecteren op motivatie en presentatie, in plaats van op hun mogelijkheden en prestaties. Zo helpt het niet als het aantal kleine, hoogst onzekere baantjes maar blijft groeien. Zo helpt het niet als de toegang tot de verzorgingsstaat zo fijnmazig, selectief en complex wordt dat veel mensen de weg niet meer vinden. En zo helpt het niet als voor álle groepen het inkomensbeleid volledig gericht blijft op zelfredzaamheid en het vinden van werk, terwijl het vinden van een zinvolle dagbesteding in sommige gevallen waarschijnlijk meer zoden aan de dijk zet, in alle opzichten.

Koning op Internationale Vrouwendag: ‘De mannen hebben er een zooitje van gemaakt’ (Jeroen Schmale AD 8 maart 2023):
Koning Willem-Alexander heeft vrouwen op Internationale Vrouwendag opgeroepen vooral hun eigen talenten te gebruiken en mannen niet als voorbeeld te nemen. Op staatsbezoek in Slowakije merkte hij op dat mannen er de afgelopen eeuwen een zooitje van hebben gemaakt. Ook koningin Máxima kwam met een hartenkreet naar Slowaakse vrouwen, om vooral heel assertief te zijn in het opkomen voor gelijke rechten tussen mannen en vrouwen.

Minister Van Gennip roept op Vrouwendag op: ‘Vraag vrouwen of ze paar uur meer willen werken’ (Hanneke Keultjes, Laurens Kok AD 8 maart 2023):
Toen Karien van Gennip nog directeur in het bedrijfsleven was, stond ze elke zaterdag als coach langs het hockeyveld. Nu ze minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid is, lukt dat niet meer. ,,En ja, dus dat mis ik nu wel, en dat missen zij ook.”
Zo’n cultuurverandering is altijd erg moeilijk en duurt lang.
,,Ja, maar we willen ook begrijpen waarom mensen wel of niet die stap willen zetten. Want het kan ook zo zijn dat ze zeggen: de kinderen zijn weliswaar het huis uit of aan het eind van de middelbare school, maar nu heb ik mantelzorgtaken voor mijn ouders. En dat is ook heel intensief.”

SCP ziet zorgelijk grote verschillen tussen sociale klassen (Wilco Dekker de Volkskrant 7 maart 2023, p. 6):
Het op het oog zo egalitaire Nederland heeft zeven sociale klassen met grote onderlinge verschillen, constateert het Sociaal en Cultureel Planbureau. Om die te verkleinen is meer dan alleen economisch beleid nodig.
Onrechtvaardige oorzaken
Verder berusten de verschillen volgens het SCP deels op onrechtvaardige oorzaken, zoals discriminatie of een opeenstapeling van pech. En de verschillen hebben waarschijnlijk ongewenste gevolgen voor het persoonlijk welbevinden, de sociale cohesie in de samenleving en onvrede over het gevoerde beleid.
‘Ik pak de kansen die ik zie’ (Are Dekker interviewt Emmelien Barendregt de Volkskrant 7 maart 2023, p. 7):
Ik weet eigenlijk niet waarvoor ik ga stemmen. Mijn vaste kliekje wordt het dit jaar niet. De politiek maakt er maar een potje van. Ik heb altijd VVD gestemd, maar ik vind niet dat die mijn stem verdient.’
Pieter Coen Blom (80, Zandvoort, gepensioneerd psychiater, volgens het SCP deel van de rentenierende bovenlaag):
‘Iedereen beweegt zich in een bepaalde laag van de samenleving’
Stemmen vind ik belangrijk. Ik ben mijn hele leven al een PvdA’er. Er wordt gesjoemeld en gedaan in de politiek. Dat zint mij helemaal niet. Links is niet meer in staat om de boel goed door elkaar te schudden.’

Verharding debat baart burger zorgen (Margriet Oostveen de Volkskrant 29 december 2022. p. 4):
De tevredenheid met het functioneren van de democratie in Nederland is in tien jaar niet zo sterk gedaald. Nederlanders maken zich toenemend zorgen over de verharding van het debat, polarisatie en hebben een afkeer van geruzie in de Haagse politiek.
Het SCP wijst op het gevaar dat een bepaalde groep voor zichzelf de status van ‘authentieke’ Nederlander claimt. Politici zouden hun politieke keuzes daarom niet voor moeten stellen alsof ze lijnrecht tegenover elkaar staan: ‘Democratische politiek gaat om het behartigen van het algemeen belangblack%.’

Nederlanders zijn somber over hoe het land ervoor staat en moe van polarisatie (Hans van Soest AD 29 december 2022):
Behalve zorgen over economie, politiek en woningnood, zijn veel mensen bezorgd over oplopende tegenstellingen. Dat blijkt uit onderzoek van het SCP.

Mannen van de wereld (Hassan Bahara de Volkskrant 7 maart 2023, p. V4-6):
In de nieuwe tv-serie Langs de nieuwe zijderoute reizen journalisten Jelle Brandt Corstius en Ruben Terlou door Centraal-Azië. Thomas Erdbrink ging naar Afghanistan en Sinan Can trok naar Irak. Wat verklaart de aantrekkingskracht van zulke journalistieke reisprogramma’s?
Toevallige ontmoetingen
Toch zit een aanzienlijk deel van de aantrekkingskracht van dit soort programma’s in de toevallige, on-geregisseerde ontmoetingen op straat. De presentatoren lijken een soort magisch talent te hebben om tijdens een wandeling door een stad of dorp mensen tegen het lijf te lopen met levensverhalen waarin de tragiek en de hoop van deze gebieden samenkomen.
Dat is belangrijk, zegt Van Engelen. ‘Het moet documentair zijn, open voor de spontane ontmoeting, voor dingen die anders verlopen dan je van tevoren hebt bedacht. Vaak zijn dat soort improvisaties superspannend, maar ze leveren wel de mooiste tv op.’

De sherif en de bankier (Langs de nieuwe zijderoute VPRO 5 maart 2023, - 1/6), Schoondochters en soldaten (VPRO 12 maart 2023, - 2/6):
Centraal-Azië was ooit het knooppunt van de wereldhandel. Nu horen we er weinig van, terwijl het er wemelt van de intrigerende verhalen. In deze zesdelige serie gaan Ruben Terlou en Jelle Brandt Corstius daarnaar op zoek.
Grootmachten van de wereld zijn opnieuw geïnteresseerd in het gebied, dat door sommigen zelfs het 'nieuwe centrum van de wereld' wordt genoemd. Er is een groot spel gaande waarbij China en Rusland hun grip op landen als Kazachstan, Oezbekistan en Tadzjikistan proberen te verstevigen. Er worden grootse energie- en infrastructurele projecten opgetuigd en China steekt miljarden in de aanleg van haar ‘Nieuwe Zijderoute’ die dwars door landen als Kazachstan en Pakistan loopt. China wint snel aan invloed, want wie controle heeft over de zijderoute, bepaalt de geschiedenis.

Forse stijging van aantal coronapatiënten in ziekenhuizen (ANP/Redactie Trouw 6 maart 2023):
Het aantal coronapatiënten in de ziekenhuizen is maandag opgelopen tot 907. Dat is het hoogste niveau sinds 19 oktober vorig jaar, komt naar voren uit de cijfers van het Landelijk Coördinatiecentrum Patiënten Spreiding (LCPS). Sinds vrijdag steeg het aantal opgenomen patiënten netto met 139.

Waarom moet het altijd gezellig blijven? (Teun van de Keuken de Volkskrant 6 maart 2023, p. 17):
Eerder heb ik al geschreven dat ons dichtbevolkte land met zo’n 100 miljoen kippen de ideale plek zou zijn voor zo’n ramp. Juist corona zou een aansporing moeten zijn om ons af te vragen of we hier wel zoveel dieren zouden moeten houden. Zoönosen, infecties die van dieren op mensen kunnen worden overgedragen, kunnen enorme rampen veroorzaken. Ginny Mooij besloot haar betoog met de woorden: ‘We moeten het hierover hebben.’

Corona als politieke speelbal, daar heeft niemand wat aan (Raoul du Pré de Volkskrant 7 februari 2023, p. 12):
Met de corona-enquêtecommissie begeeft de Kamer zich op een heilloze weg. Alle seinen staan op rood.
Wie dan toch nog de hoop heeft dat het binnen de commissie nog wel goedkomt met de verhoudingen, moet zich realiseren dat de Kamer zelf op beslissende momenten een grote rol speelde in de coronabesluitvorming. En het is kort geleden: vrijwel alle betrokken parlementariërs zitten ook nu nog in de Kamer. Die moeten dus zichzelf gaan evalueren. Alleen dat al zou genoeg reden moeten zijn om dit onderzoek niet zelf te doen maar over te laten aan een onafhankelijke instantie. Zoals de Onderzoeksraad voor Veiligheid, die daarmee ook allang is begonnen.

Speelbal (Marien van Schijndel de Volkskrant 4 juli 2019 p. 25):
De Europese Unie speelt in de wereld altijd graag de moraalridder van democratische waarden. Uiteindelijk blijkt het altijd een dun sausje over botte machtspolitiek. Zo ook weer bij dit mistige rondje baantjes verdelen (Marc Peeperkorn de Volkskrant 2 juli 2019). De arena van regeringsleiders lijkt daarbij meer op een Poolse landdag, met egogestuurde belangetjes en dealtjes die een werkelijke volwassen sprong voorwaarts in de weg staan. De Europese droom van interdependentie die tot vreedzame co-ëxistentie leidt op het hele continent, blijkt telkens weer niet meer dan een verlangen dan realiteit.
Zo is Europa telkens een speelbal zonder een werkelijke wereldmacht te worden. Misschien is het daarom tijd voor een stap achteruit om er later weer twee vooruit te kunnen doen, want het eenwordingsproces is te snel verlopen. Tijdelijke ontvlechting van de EU. Economisch samenwerken binnen humane kaders en met Europese subsidies die je alleen kunt verdienen via promotie.
Zeg maar een eredivisie op basis van Europese gedeelde en geïnternaliseerde democratische waarden en een keukenkampioendivisie voor de landen, die het niet zo nauw nemen en die Europa opportunistisch gebruiken voor eigen gewin. Je kunt democratie niet alleen belijden als het je uitkomt. Want zo kweek je scepsis, cynisme en vervolgens populisme.

The Five Principles, as stated in the Sino–Indian Agreement 1954, are:
· mutual respect for each other's territorial integrity and sovereignty,
· mutual non-aggression,
· mutual non-interference in each other's internal affairs,
· equality and co-operation for mutual benefit, and
· peaceful co-existence
These principles are a strict interpretation of the Westphalian norms of state sovereignty.[2]

Het extreme optimisme van een wetenschapper die hulpverlener werd (Kustaw Bessems interviewt Albert Jan Kruiter de Volkskrant 4 maart 2023, Opinie p. 22-25):
Als actieonderzoeker probeert Albert Jan Kruiter problemen op te lossen van mensen die in de knel zitten en vastlopen in de bureaucratie. En dat lukt met een simpel middel: samenwerking.
Lukt het u al om iets aan het systeem te verbeteren?
‘Samen met zorgverzekeraar CZ hebben we uitgezocht: na zes maanden in de schulden declareren mensen door de stress 40 procent meer zorg. Als proef heeft CZ toen voor 150 huishoudens in totaal vijf ton aan schulden en andere kosten voorgeschoten en wij hebben met hen een plan gemaakt. Dat leidde ertoe dat zij 3 miljoen euro aan zorg niet meer nodig hadden. Vooral geestelijke gezondheidszorg, maar ook zorg die de gemeente betaalt, zoals maatschappelijke begeleiding en jeugdzorg. Dat heeft de gemeente weer terugbetaald aan CZ, een bijzondere samenwerking.’

Ook in deze complexe politieke tijd geniet de kracht van argumenten de voorkeur boven boosheid en geschreeuw (Alexander Rinnooy Kan en Joris Backer de Volkskrant 2 maart 2023, p. 28):
Laten we de rede niet wegzetten als intolerante norm, maar juist omhelzen als de basis voor een kansrijke politieke discussie, betogen Alexander Rinnooy Kan en Joris Backer.

Kees Verhoeven boek De democratie crasht, Politieke onmacht in het digitale tijdperk
Aan de hand van zijn ervaringen in de Tweede Kamer laat Kees Verhoeven zien hoe digitalisering de democratie veranderde; op de een of andere manier gaan de twee niet goed samen. Hij maakt duidelijk hoe digitale technologie ons in haar greep heeft en ons denken en doen beïnvloedt, en geeft antwoord op de vragen: Wat kunnen we doen om digitalisering in goede banen te leiden? Hoe kunnen we onze democratie redden?
Oud-Tweede Kamerlid Kees Verhoeven wijst fijntjes op de ­gevaren van digitalisering in de politiek. Wijze raad aan zijn vroegere collega’s: verbied smartphones tijdens debatten.
Sleepwet
Elders beschrijft hij de totstandkoming van de zogenoemde sleepwet, die de bevoegdheden van de inlichtingendiensten regelt. Verhoeven hield de hashtag #weesgeenkees over aan het referendum over deze wet, omdat hij als aanvankelijke tegenstander uiteindelijk voor de wet stemde. Het item dat Arjen Lubach aan de inlichtingenwet én aan Verhoeven besteedde, blijft hem naar eigen zeggen achtervolgen. Maar hij staat er nog steeds achter: soms is een compromis beter dan het vasthouden aan het eigen gelijk.

Door de boekdrukkunst kwam in de tijd van Luther de Bijbel ter beschikking van de massa. Internet is nu een weerspiegeling, de manifestatie van het informele circuit (facebook, instagram en twitter), de achterkamertjes in de politiek, maar ook van het formele circuit E-learning. De sleepwet is een product van de achterkamertjes politiek. De grenzen van de 'VOC mentaliteit' worden in Nederland duidelijk zichtbaar. Het is als met het legaliseren of juist verbieden? een uiterst gecompliceerd vraagstuk. Volgens het onderzoeksrapport 'E i V' is het geloof in het morele kompas wel degelijk verifieerbaar.

Stem van een land (Rasit Elibol interviewt Orhan Pamuk De Groene Amsterdammer 2 maart 2023, p. 45-48):
Dat Nobelprijswinnaar Orhan Pamuk wordt gezien als Turkije’s grootste schrijver is een rol die hij soms tegen wil en dank op zich neemt. ‘Laten we het maar niet over Erdogan hebben.’
Toen ik Pamuk voor het eerst sprak in september in zijn Amsterdamse hotel, een dag na zijn optreden in het Haagse theater, vertelde hij dat hij zijn laatste roman begon als een mogelijke allegorie over Erdogan ‘en niet noodzakelijkerwijs Erdogan, maar elk land dat een autoritaire regering heeft. Zijn de mensen die hen steunen daar blij mee of het is een noodzakelijk iets?’
Toch nog even terugkomend op wat hij in het theater zei, over niet naar de gevangenis gaan voor één zin, zegt hij: ‘Erdogan was extreem repressief in de afgelopen vijf, zes jaar. De dappere mensen in Turkije zijn geen fictieschrijvers. Ik heb vrienden die achter de tralies zijn beland omdat ze journalisten zijn.

Orhan Pamuk mist de verloren poel van de vakanties in zijn jeugd (Orhan Pamuk de Volkskrant 25 oktober 2021 p. 20):
Waar de Turkse schrijver als jochie allerlei zeediertjes bestudeerde, maakt ‘zeesnot’ nu alles dood. Overbevolking en industrieën maakten een eind aan de idyllische wereld van de Zee van Marmara.In 1967 is mijn poel gedempt en verscheen er op die plek een betonnen steiger, zodat de mensen die hun zomervakantie doorbrachten in de nabijgelegen flats een plek hadden om te zonnebaden. In juni 2021 verscheen er een mysterieuze, walgelijke, glanzende laag op het water van de Zee van Marmara, door de plaatselijke bevolking aangeduid als ‘zeesnot’. De openbare stranden van Istanbul en van de hele regio Marmara – die elk ooit een bijzondere wereld op zichzelf hadden gevormd, een beetje zoals in oude bioscopen – werden allemaal gesloten. De zeekomkommers en minuscule garnaaltjes waren al eerder verdwenen.

Olaf Koens Alle Oekraïners die ik ken (en een paar van wie ik alleen maar gehoord heb): Wanneer Rusland buurland Oekraïne binnenvalt en miljoenen mensen het land ontvluchten, reist Olaf Koens in tegengestelde richting, dwars door een land vol bittere en blijmoedige ontmoetingen. Hij spreekt familie en vrienden, hij reist langs frontlinies, veldhospitalen en mortuaria.
In een uitpuilende evacuatietrein realiseert Koens zich dat hij de Oekraïners heeft onderschat. Hij begint hun namen en verhalen te noteren, legt uit wie ze zijn en wat ze drijft. Het zijn alle Oekraïners die hij kent. Uit de lange stroom ontmoetingen rijst een ruw, pijnlijk, hoopvol en vooral persoonlijk portret van een onrechtvaardige oorlog, van een land en een volk in verzet.

Shell en de Tsjoektsja (Selma Schepel de Volkskrant 15 augustus 2015 p. 27):
Nooit is het Siberische Tsjoekotka in het nieuws, maar ineens twee keer achter elkaar: een indringende reportage van Olaf Koens en een zeer verontrustend artikel van Louwrens Hacquebord.
Moeilijke naam heeft dat volk, de Tsjoektsja, maar in hun taal klinkt die toch echt zoals het hier staat. Als Haquebord schrijft over de aanslag van Shell op de 'Chuckchi Zee' (zijn vertaling van Chuckchi Sea) 'ten noorden van Alaska', op het 'Amerikaanse continentale plat', dan lijkt die in een totaal andere wereld te liggen, maar het is toch echt de Tsjoektsjenzee, waarin de Siberische Tsjoektsja vissen voor hun levensonderhoud, die Shell nu bezig is te asfalteren door er olie te morsen.
Eerst walsten de Sovjets over de Tsjoektsja heen om het volk met discriminerende maatregelen en wodka (bijna) kapot te maken, en nu komt onze beminde oliepomper het nog eens overdoen.
Was Nigeria nog niet genoeg, Royal Dutch Shell plc?

De overheid op afstand (Erik Jansen Civis Mundi Digitaal #131, februari 2023:
Bespreking van Paul Frissen, De integrale staat, kritiek van de samenhang. Boom, 2023. Paul Frissen waarschuwt in zijn nieuwe boek voor utopische politiek en voor te veel inmenging van de overheid in het transparant maken van de samenleving door verdere classificatie boven wat nodig is voor haar kerntaken als belastingheffing, zorg en onderwijs. Nader in kaart brengen van diversiteit leidt tot de wens voor ‘maatwerk’ en meer ‘integraal beleid’. Beide zijn niet alleen onmogelijk, maar ook onwenselijk. De overheid moet juist op afstand blijven om de verschillen in de samenleving te respecteren. De overheid dient zich neutraal op te stellen en moet niet meewerken aan het ‘zichtbaar’ maken en benoemen van diversiteit om ‘gelijke kansen’ of ‘inclusie’ te bevorderen.
Tot besluit
Paul Frissen heeft weer een opmerkelijk boek geschreven dat in zijn observaties en voorbeelden bijzonder geestig en beeldend is. Helaas is de conclusie dat de overheid op haar handen moet gaan zitten en dat ze zich verre moet houden van grote ambities en zich hoogstens zou moeten beperken tot het ‘piecemeal social engineering’ van Karl Popper. Helaas voor al diegenen die graag een grotere rol voor de overheid zien.

Gun staat en burger geheimen of Het geheim van de laatste staat (Stephen Sanders Volkskrant 30 januari 2016 bijlage Sir Edmund p. 24-25):
Dwars tegen de tijdgeest in houdt Paul Frissen een overtuigend pleidooi voor het 'Recht op Duisternis'.
Schijnbare tegenstellingen
Frissen reageert op die verdwaasde, quasi-democratische openheidsmanie als een liberale denker die in de traditie staat van de Engelse filosoof Isaiah Berlin, die al stelde dat vrijheid de (problematische) kern vormt van de democratische rechtsstaat, meer nog dan die andere twee waarden: gelijkheid en broederschap.
En individuele vrijheid kan alleen bestaan bij gratie van het geheim - het privéterrein waartoe de staat niet zomaar toegang heeft, omdat de politiek niet alles is en niet alles politiek. Tegelijkertijd is het de taak van de rechtsstaat zijn burgers te beschermen en daarvoor zijn (soms) geheimhouding en geheime operaties nodig.
Zo komt Frissen tot zijn paradox - dat wil zeggen: schijnbare tegenstelling, geen contradictie: 'Zonder geheimen is de burger niet vrij, en zonder geheimhouding kan de staat de vrijheid van de burger niet beschermen.' Juist een waarachtig privéleven eist op gezette tijden dat de staat het geheim van de burger beschermt door zelf geheimen te hebben.
Frissen verwijst ook naar de socioloog Max Weber, die lang geleden de modernisering en 'onttovering' van de wereld al beschreef als het idee dat 'er per definitie geen geheimzinnige en onberekenbare machten zijn die een rol spelen, maar dat we integendeel alles - in beginsel - door berekening zouden kunnen beheersen'. Hier zien we al de kiemen van de transparantie-mythe, die in laatste instantie een beheersings- en maakbaarheidsmythe is.
Bepaald indrukwekkend is Frissen wanneer hij uitlegt waarom hij deze titel voor het boek heeft gekozen: 'Ik zie (...) de laatste staat als een rechtsstaat, veel minder dan als een verzorgingsstaat met omvattende en ingrijpende ambities.' Hier kiest de bestuurskundige Frissen uitdrukkelijk voor de lijn van eerder genoemde Isaiah Berlin, die met zijn begrip van 'negatieve vrijheid' de staatsbemoeienis streng afbakent - ook als daar hele leuke dingen voor linkse mensen van mochten komen.

Verwondering over de medebewoners van onze aarde (Patricia van Bosse Civis Mundi Digitaal #131, februari 2023:
Bespreking van Helen Macdonald, Schemervluchten. De Bezige Bij, 2021.
Tot slot
In principe hoeft wetenschappelijke kennis, die vaak de schuld krijgt van de onttovering, dat gevoel niet in de weg te staan. Als onze grondhouding er een is van verwondering dan draagt ook de kennis verkregen door wetenschap bij aan een versterking daarvan. De verwondering kunnen we ‘juist plaatsen’ als een fundamentele grondhouding. Het is een toestand van openheid van gevoel die zich in principe niet hoeft te sluiten als we het bevestigen als een van de in principe altijd mogelijke toestanden van ons bewustzijn. Die verwondering en openheid kan inspireren om ook op intermenselijk vlak meer open en liefdevol te zijn.

‘Ganz links’ tegen wapens voor Oekraïne (Remco Andersen de Volkskrant 27 februari 2023, p. 6-7):
Duizenden betogers in Berlijn spraken zich zaterdag uit tegen wapensteun voor Oekraïne. Georganiseerd door een dissidente linkse politicus Sahra Wagenknecht, werd vooral gevreesd dat ook extreem-rechts zich zou laten zien.

‘Misschien komt er een tweede leven, waarin ik hogerop kan komen’ (Marjon Bolwijn interviewt Tiny van Dijk-Koning de Volkskrant 27 februari 2023, p. 16-17):
Hoe vindt u het om 100 te zijn geworden?
Een pil van Drion, daar ben ik tegen. De natuur moet zijn werk doen, de mens heeft niets over zijn einde te zeggen.’
Mocht u als meisje uw eigen keuzen maken?
Ik ben naar de hbs gegaan en volgde daarna een secretaresse-opleiding. Later besefte ik dat ik een taal had willen studeren aan de universiteit, zodat ik een hoge baan kon krijgen. Meisjes werden in die tijd niet gestimuleerd door te leren. Je was maar een meisje, vrouwen deden altijd onder voor mannen. Dat vind ik onzin.’ (Luid en fel:) Vrouwen zijn even goed als mannen!
Heeft u als secretaresse gewerkt?
Ik voelde dat ik iets kon wat anderen niet konden, maar ik was maar een vrouw. Misschien komt er nog een tweede leven waarin ik hogerop kan komen.
‘De eerste twee jaar na de oorlog heb ik als secretaresse gewerkt voor generaal Kruls, op het ministerie van Oorlog aan Plein 1813 in Den Haag. Ik woonde op een kamer in Scheveningen, met zicht op zee. Kruls was de belangrijkste militair van Nederland. Hij leidde het Militair Gezag.’ (dat na de oorlog orde op zaken moest stellen, red.) ‘Misschien was hij wel een goede generaal, maar ik vond hem een heel vervelende vent. Een onvriendelijke, afstandelijke man.’
Kruls werkte nauw samen met prins Bernhard.
‘O ja, prins Bernhard, die voelde zich ook heel wat en kwam zonder kloppen mijn kamer binnen en vroeg: ‘Is de ‘general’ binnen? Zal ik naar binnen gaan?’ Dan antwoordde ik: ja, gaat u maar. Ik was niet benauwd voor hem, zo van: ooh, daar is prins Bernhard!’

‘Eén ding is zeker: de verkiezingen gaan niet over dit onderwerp’ (Remco Meijer de Volkskrant 27 februari 2023, p. 4):
Het eerste verkiezingsdebat bij WNL is levendig en ging alle kanten op. Dat stemmen op de deelnemers helemaal niet mogelijk is, en Provinciale Staten soms helemaal niet gaan over de onderwerpen die ze inbrachten, was bijzaak.
Schippers krijgt kritiek als zij haar punt poneert: ‘Wie agenten mishandelt, moet altijd de cel in.’ Nanninga: ‘Ik wil een overkoepelende opmerking maken. Het is een beetje een laffe stelling van de VVD. Ze zijn twaalf jaar aan de macht, we hebben een woon-, asiel- en toeslagencrisis, en dan komt de VVD als het campagne is met zo’n inkoppertje.’ Van Meenen sluit zich daarbij aan: ‘Eén ding is zeker. De verkiezingen gaan in ieder geval niet over dit onderwerp. Helemaal niet.’ De conclusie zou evengoed kunnen zijn dat de verkiezingen van de Provinciale Staten, ook dit keer weer, overal over kunnen gaan.

Ook provinciale politici hebben last van intimidaties en bedreigingen (Bart Zuidervaart en Judith Harmsen Trouw 25 februari 2023):
Lange tijd opereerden Statenleden in de luwte, maar aan de vooravond van de verkiezingen wordt duidelijk dat ze veelvuldig worden lastiggevallen.
Van haatberichten op sociale media tot scheldpartijen op het schoolplein: ook leden van de Provinciale Staten kregen de afgelopen vier jaar geregeld te maken met bedreigingen en intimidatie, blijkt uit onderzoek van Trouw.

Procedures waren het probleem niet, maar de leugens en minachting voor de democratie (Kustaw Bessems de Volkskrant 25 februari 2023, Opinie p. 16):
Gebrek aan scrupules
Toch gaat het grinniken door. Hetzelfde Eenvandaag had een item over Rutte als topdebater. Een van ‘de mooiste voorbeelden’ van hoe hij met ‘bluf’ tegenstanders ontregelde, dateerde uit 2012, toen Emile Roemer hem vroeg waarom hij het eigen risico in de zorg wilde verhogen. Rutte, zonder blikken of blozen: ‘Ik ben niet voor het verhogen van het eigen risico.’ En Roemer was inderdaad van zijn stuk, want dat was een leugen. Dat had een nationaal debat moeten ontketenen: wat moeten wij met een premier die zo exhibitionistisch is in zijn gebrek aan scrupules? Maar het was Roemer die als sukkel werd afgeserveerd.

Maak Nederland weer baas in eigen beurs (Peter de Waard de Volkskrant 25 februari 2023, Opinie 18-19):
De kapitaalmarkt kan regeringen maken en breken, maar de beurs in Nederland kwijnt weg en de controle dreigt in buitenlandse handen te raken. Het roer moet om, stelt Peter de Waard. Een eigen sterke kapitaalmarkt zal veel eerder in dienst staan van de eigen economie en maatschappij.

Profiel Rosey Pool
Van Westerbork tot Mississippi (Lonneke Geerlings De vele levens van ROSEY POOL strijdbaar van Westerbork tot Mississippi
Als overlevende van de holocaust en expert op het gebied van zwarte literatuur kwam Rosey Pool redblack%. Ze legde verbanden die niemand leek te zien.
Als expert op het gebied van Amerikaanse zwarte literatuur was ze gevraagd om les te komen geven aan Tougaloo College. Tijdens haar Creative Writing-klas moedigde Rosey haar Afro-Amerikaanse studenten aan om maar één ding te doen: schrijven, schrijven, schrijven, over wat dan ook. En dat bleek te werken. Rosey vond het prachtig dat ze op deze manier inzicht kreeg in ‘hun kwetsbare zielen, hun angsten, hun dromen’. Ze was overdonderd door de ‘ongelooflijke dingen’ die naar voren kwamen in de schrijfsels. Bijvoorbeeld de overtuiging dat bijgeloof iets was voor mensen van kleur, en dat de studenten zich vreselijk schaamden voor deze ‘eigenschap’. Op zulke momenten stelde Rosey haar studenten gerust. Bijgeloof was doodnormaal en had niets te maken met huidskleur. Zo ging Rosey de strijd aan met de uitwassen van racisme, één klas per keer.
Ze genoot ervan om mensen te zien ‘die zich al schrijvend willen uiten en misschien bevrijden. Schrijven is een lastige taak, maar ook belonend en genezend.’ Trots merkte ze op dat veel studenten de eerste bijeenkomsten amper hun mond open durfden te doen, maar dat in latere sessies de creativiteit ‘nauwelijks ingedamd kon worden’. Dat had alles te maken met de vorm van haar lessen, schreef ze: ‘Na een poosje ontstaat een situatie die te vergelijken zou zijn met psychiatrische groepstherapie.’

‘Ik ben ervan overtuigd dat ik door mijn werk langer leef’ (Fokke Obbema interviewt Mirjam Willemsen de Volkskrant 10 maart 2023, p. 16-17):
Als huisarts in een Heerlense achterstandswijk staat Mirjam Willemsen patiënten bij in hun laatste levensfase, als ze zelf getroffen wordt door kanker. In de documentaire Dying to Live wordt ze twee jaar lang gevolgd. ‘Dat ik doodga heb ik wel geaccepteerd. De weg erheen vind ik lastiger.’

‘Wanneer het sterven zich aandient, kom je dichter bij elkaar’ (Fokke Obbema interviewt Machteld Stakelbeek de Volkskrant 3 maart 2023, p. 16-17):
Na drie sterfgevallen in haar omgeving in drie maanden tijd besluit psycholoog Machteld Stakelbeek ‘de draak in de bek te kijken’. Ze schrijft het boek Dag dood, tot later. ‘Door er zo intensief naar te kijken, heb ik minder angst voor de dood gekregen.’
Dat is voor u de uitkomst?
‘Wat je ook over de dood bedenkt, het is altijd een constructie – een verhaal om de werkelijkheid voor jezelf te vatten en aanvaardbaar te maken. Ik wil mensen graag helpen daarover na te denken: welk verhaal vertel jij jezelf over de dood? Dat verhaal bepaalt hoe je in het leven staat. Van een waarheid kunnen we niet spreken. Of er bijvoorbeeld een voortzetting van het leven na de dood is, zullen we nooit weten. Zelf denk ik het niet, maar hoop ik het wel. Ik vind het een mooi verhaal te geloven dat er na mijn dood iets van bewustzijn of energie opgaat in iets groters, ook al is Machteld als individu dan ten einde gekomen. Het is een werkelijkheid die we nooit kunnen vatten, maar het is wel de moeite waard dat te proberen. Laten we op verkenningstocht blijven gaan, ook al weten we dat we het mysterie niet gaan ontraadselen.’

‘Sinds mijn ziekte is mijn leven nooit meer alledaags geweest’ (Fokke Obbema interviewt Chris Houtman de Volkskrant 23 februari 2023, p. 18-19):
‘Met de vraag of er al dan niet een God is, wil ik me niet meer bezighouden, ik heb belangrijker zaken aan mijn hoofd.’ Chris Houtman (67) schrijft het op, want sinds zijn keelkanker heeft hij geen stem meer. ‘De illusie van onsterfelijkheid ben ik kwijtgeraakt.’
Bent u door uw confrontatie met uw sterfelijkheid anders tegen het leven gaan aankijken?
‘Voordat ik ziek werd, leefde ik alsof ik onsterfelijk was, ik dacht nooit over de dood na. De meeste mensen leven denk ik zo. Niet voor niks liggen begraafplaatsen aan de rand van steden. We stoppen de dood in ons dagelijks leven weg.
Wat bent u als de essentie van het menselijk bestaan gaan zien?
‘Op de keper beschouwd draait het toch vooral om de intermenselijke relaties die ik heb mogen beleven: met mijn vrouw, onze kinderen, familie, vrienden, kennissen, lotgenoten. Dat is voor mij de essentie die ik in de voorbije tien jaar scherper ben gaan zien. Sinds mijn ziekte is mijn leven nooit meer alledaags geweest.

‘Mijn ziel wilde nog heel lang niet in mijn lichaam terugkeren’ (Fokke Obbema interviewt Liesbeth van Breemen de Volkskrant 17 februari 2023, p. 16-17):
Op de operatietafel beleefde Liesbeth van Breemen een bijna-doodervaring die haar leven ingrijpend zou veranderen. Haar worsteling leidde tot een burn-out, die haar op het pad van coaching zette. ‘Uit alle macht wilde ik terug naar die ervaring.’
Pas elf jaar later is ze over die weerstand heen. Inmiddels is ze moeder van vier kinderen en heeft ze een coachings- en trainingspraktijk waarin ze mensen begeleidt bij vraagstukken over werk, "leven en dood.
Hoe bent u uw worsteling te boven gekomen?
Wat ook hielp was dat ik me ging verdiepen in een methode om beter te communiceren, NLP (neurolinguïstisch programmeren, red.) en systemisch werken. Dat heeft me op het pad van coaching gezet. Gaandeweg leerde ik ook mijn ervaring te delen met mensen die angst hebben voor de dood. Wanneer ik zo iemand ontmoette, vertelde ik over wat me was overkomen en merkte ik dat die ander rustiger werd. Ik begon zo een rol voor mezelf te zien. Ik kreeg het gevoel dat ik zo recht kon doen aan die stroom van onvoorwaardelijke liefde die ik had ervaren.’
Zelf doet u dat toch wel.
‘Aan alle kanten voel ik dat die stroming groter wordt. Ik ben daardoor wel optimistisch. Jonge mensen brengen zoveel meer eigenheid in dan mijn eigen generatie destijds. Ik heb het dan niet alleen over hun klimaatbewustzijn, maar ook over hun besef dat we een eenheid vormen, dat we van een groter geheel deel uitmaken. Welke inhoud ze daaraan gaan geven, is aan hen. Dat wordt nog een hele strijd, want de oude verwachtingen trekken hard aan ze. Maar ik heb er vertrouwen in. Laat de wereld maar aan hen over, dan komt het wel goed.’

Op zoek naar een nieuwe verstandhouding (7)
Braver Angels
Praten met de Capitool-bestormer (Casper Thomas De Groene Amsterdammer 16 februari 2023, p. 18-21):
Maatschappelijke verdeeldheid tegengaan begint bij jezelf, aldus Braver Angels. Deze groep Amerikaanse activisten, onder wie auteur Mónica Guzmán, probeert Democraten en Republikeinen met elkaar in gesprek te brengen. ‘Goh, zo heb ik er nog niet tegenaan gekeken.’

Kremlin-speak
O broedervolk, wij omarmen u met genocide (Helga Salomon De Groene Amsterdammer 16 februari 2023, p. 22-25):
Net als in Hitlers Duitsland speelt taal een steeds belangrijkere rol in Poetins Rusland. De ‘Kremlin-speak’ is nodig om het volk te indoctrineren en de heksenjacht op Kremlin-critici te rechtvaardigen.

Eén jaar oorlog in Oekraïne
Hoe Europa de rug rechtte (Rutger van der Hoeven en Casper ThomasDe Groene Amsterdammer 16 februari 2023, p. 26-31):
Het afgelopen jaar ontdekte Europa dat het met meer eenheid en kracht kan optreden dan het zelf had gedacht. Een overzicht van een Europees keerpunt in zes delen.
De bulk van de Europese steun aan Oekraïne bestaat uit leningen. Die kwestie speelt pas over tien jaar, als de EU de eerste ronde aflossing verwacht, maar als een bevrijding van Rusland gepaard gaat met zware schulden zal het lastig worden om de gehoopte wederopbouw van de grond te krijgen. ‘Wat Oekraïne nodig heeft, zijn kwijtscheldingen. Helaas wil Europa dat het land blijft lenen’, aldus Eoin Drea, onderzoeker bij het Wilfried Martens Centre for European Studies, een Brusselse denktank. Anders wordt oorlog ingeruild voor een begrotingscrisis.

Publieke intellectuelen J.L. Heldring De waan zachtjes hoofdschuddend uitzitten (Remieg Aers De Groene Amsterdammer 16 februari 2023, p. 48-52):
J.L. Heldring schreef ruim een halve eeuw zijn column Dezer dagen, waarin hij zijn wijze-witte-mannenperspectief uitdroeg. Hoe moeten wij zijn liberaal conservatisme plaatsen en wat hebben we er nog aan?
Heldring was zelf vrij sceptisch over zijn rol als publieke intellectueel. ‘Veel invloed heb ik er niet mee in Nederland’, meende hij. ‘Als columnist ben ik weinig succesvol geweest in de opvoedende taak die ik voor mijzelf zag’, zei hij eens in een interview. Dat viel waarschijnlijk wel mee, in die zin dat de opvoeder niet wilde doceren maar zelf het voorbeeld van een socratische denkwijze overbracht. En ja, zulke mensen hebben we toch echt nodig.

HET WERK van GOD Gerrit-Jan Kleinjan interviewt Rozemarijn van ’t Einde de Volkskrant 11 februari 2023, Opinie p. 22-25):
Rozemarijn van ’t Einde is predikant en activist bij Extinction Rebellion. Ze vindt het onbegrijpelijk dat anderen zo weinig doen om de klimaatcrisis te bezweren.
Twintig keer werd zij de afgelopen twee jaar opgepakt tijdens verschillende manifestaties. Sinds deze week ligt haar boek Rebelleren voor het leven in de winkels. Ze roept daarin de lezers op haar voorbeeld te volgen. ‘Ik hoop dat anderen, zeker ook christenen, door krijgen dat ze een taak hebben, dat zij zien dat de opwarming van de aarde hemeltergend is.’

Ook dit kabinet heeft zich aan de wet te houden, knoopt Den Haag dat nu eens in de oren? (Aisha Dutrieux de Volkskrant 9 februari 2023, p. 2):
Nog niet zo lang geleden leek het een gegeven, en dat zou het ook moeten zijn, dat ook de overheid zich aan de wet houdt. Maar dit kabinet bewijst keer op keer dat het dit anders ziet. Geitenpaadjes, en: ‘we denken dat dit kan’, en: ‘de rechter moet er maar over oordelen’.

Sacraal bord van verbinding (Sylvia Pessireron de Volkskrant 8 februari 2023, p. V7):
Het bescheiden offerbord dat bij veel Molukse huishoudens in de woonkamer te vinden is, de piring natzar, is de tastbare samensmelting van eeuwenoude leefregels met nieuwe vormen van geloof die de kolonisatoren oplegden.
Bescheiden offerbord
Het oude en het nieuwe geloof smolten samen. In de loop der tijd verscheen in protestant-christelijke huizen een bescheiden offerbord, de piring natzar, dat afgedekt met een kleedje op een bijbel werd geplaatst, tussen de gezangboeken. Voor de kerkgang stond het gezin in gebed rond het offerbord. Daarna werden de muntstukken die erop lagen (de natzar of offergaven) meegenomen voor de collecte.

Schedelmeetapparatuur Ons koloniale verleden (Fenneke Sysling de Volkskrant 21 december 2022, p. V7):
In de tweede helft van de 19de eeuw werd meetbaarheid steeds belangrijker in de wetenschap. Disciplines als de natuurkunde boekten daar successen mee en daar wilden antropologen graag op meeliften. Medisch opgeleide antropologen (fysisch antropologen) trokken het begrip ‘ras’ daarmee naar zich toe en claimden dat dit een meetbare en wetenschappelijke categorie was. Dat wil niet zeggen dat de antropologie de enige tak van de wetenschap was die verweven was met rassendenken en racisme. Ook taalkundigen en geografen droegen daaraan bij.
Kritiek hierop was er wel, maar selectief. Zo stelde de generatie Nederlandse antropologen van de jaren dertig zich zeer kritisch op tegenover hun Duitse collega’s met nazisympathieën. Het joodse ras bestaat helemaal niet, beargumenteerden bijvoorbeeld de fysisch antropologen J.P. Kleiweg de Zwaan en Arie de Froe. Nee, volgens hen behoorden de joden grotendeels tot het mediterrane ras. Dit laat zien hoezeer het bestaan van rassen ook in hun denken verankerd was, net zozeer als in dat van hun tijdgenoten. Dat de inwoners van de koloniën tot andere rassen behoorden, stond voor hen nog steeds buiten kijf.

Kennis Nederlands-Indië moet beter, prominenter (Iva Venneman interviewt Jet Bussemaker de Volkskrant 8 februari 2023, p. 7):
Hoe kan de kennis over voormalig Nederlands-Indië worden verbeterd? In het rapport ‘Deel en verbind’ brengt een commissie onder leiding van voormalig onderwijsminister Jet Bussemaker daarover vandaag advies uit. ‘Laat mensen op straat over die geschiedenis ‘struikelen’.’

Hilversum, kijk eens hoe ze in Duitsland informatieve talkshows kunnen maken (Wim Bekkers de Volkskrant 6 februari 2023, p. 20):
Bij onze oosterburen geen dagelijkse praatprogramma’s waarin experts met influencers en andere leken over van alles en nog wat spreken, maar inhoudelijk sterke talkshows. Die desondanks door het tv-publiek goed bekeken worden.

Journalisten zijn te stil, ze moeten aankaarten dat hunn werk onder druk staat (Daphne van Paassen interviewt Dane van Paasen de Volkskrant 4 februari 2023, Opinie p. 22-25):
Persvrijheid is ook in Nederland geen vanzelfsprekendheid meer, stelt Ruth Kronenburg van Free Press Unlimited. Het verbaast haar dat media zelf daar weinig aandacht aan schenken.
‘Wees nog transparanter: laat zien dat je feiten dubbelcheckt, dat wederhoor wordt gehaald, dat er verschillende meningen zijn.’
Gebeurt dat niet?
‘De geschreven pers doet dat meer, maar op tv zie ik het te weinig. Aan de talkshowtafels zie je steeds dezelfde hoofden – zeker tijdens de coronacrisis. Er is te veel ruimte voor meningen en te weinig voor echt goede achtergrond- en onderzoeksjournalistiek. Juist die programma’s zijn door bezuinigingen gesneuveld.’

Wacht niet op anderen, doe nú iets groen (Daphne van Paassen de Volkskrant 10 februari 2018, Zaterdag p. 10-13):
Wat doe je als je letterlijk depressief wordt van alle onheilsboodschappen over het klimaat en apathisch onder een dekentje wilt kruipen? Daphne van Paassen zoekt uit hoe ze in actie kan komen.
Duurzaamheid en gedrag
Linda Steg, hoogleraar omgevingspsychologie aan de Rijksuniversiteit Groningen, doet onderzoek naar duurzaamheid en gedrag. 90 à 95 procent van de Europeanen gelooft in klimaatverandering, blijkt uit een grote nog ongepubliceerde Europese studie. En bijna net zo'n grote groep is ook overtuigd van de menselijke invloed hierop, zegt Steg, die vanuit Nederland meewerkte aan het onderzoek. 'Maar hele grote zorgen? Dat maken ze zich niet', zegt ze.
Onze psyche
Die paradox - mensen zijn overtuigd van klimaatverandering, maar maken zich slechts enigszins zorgen - zou er weleens de reden van kunnen zijn dat ze nog niet massaal in actie komen, vermoedde de Noorse psycholoog en econoom Per Espen Stoknes, schrijver van What We Think About When We Try Not To Think Of Global Warming.
Angsttherapie
Hoogleraar blueblack%adviseert te beginnen met iets makkelijks. Maakt niet uit wat. 'Onderzoeken laten zien dat als je je groen gedraagt je over jezelf gaat denken als duurzaam persoon waardoor je je gedrag daarmee in overeenstemming wilt brengen - we willen immers consistent zijn en dus ons gedragen naar het beeld dat we van onszelf hebben.'

‘Anderen veiligheid en welzijn geven, dat is de zin van het leven waarop ik ben uitgekomen’ (Fokke Obbema interviewwt Ko Colijn de Volkskrant 10 februari 2023, p. 16-17):
Plichtsbesef kenmerkt het leven van Ko Colijn, de oud-directeur van Clingendael die door ziekte tussen stoel en bed leeft. Op zijn 16de verloor hij zijn vader, als dertiger zijn vrouw. ‘Je gaat niet naar de kroeg wanneer je vrouw half op sterven ligt.’

‘Ik ben op de wereld met een doel: anderen de weg wijzen’ (Fokke Obbema interviewt Gimena Blindeling-Eliza ''de Volkskrant 3 februari 2023, p. 16-17):
Op het dieptepunt in haar leven hoorde ze een stem: ‘Ga naar Nederland.’ Ze ontmoet er haar man, met wie ze haar kinderen opvoedt op Curaçao. Na zijn overlijden keert Gimena Blindeling-Eliza terug naar Amsterdam, waar ze rouwtherapie biedt. ‘De dood is een les in nederigheid.’
Wat leerde zijn stervensproces u?
‘Hoe kwetsbaar we zijn, ook al staan we daar vaak niet bij stil. En hoe klein. Het lot stuurt mij en niet andersom. De dood leert je dat op een diepere manier, het is een les in nederigheid. Dat is zowel een mooie als een pijnlijke les.’

Mooi die wederopstanding van Den Uyl. Maar hij laat zich lastig naar deze tijd verplaatsen (Ariejan Korteweg de Volkskrant 7 februari 2023, p. 27-28):
Joop den Uyl is de voorbije weken uitgegroeid tot het symbool van de linkse samenwerking. Best opmerkelijk aangezien Den Uyl streefde naar verheffing van zijn achterban, terwijl de PvdA en GroenLinks tegenwoordig twee partijen zijn van en voor gearriveerde mensen.
Helderheid
De ‘linkse wolk’ moet op zoek naar helderheid, wetend dat door de nadruk op altruïsme en doelen voor de lange termijn de laatste restjes eigenbelang verdampen. Om die reden wordt door zowel voor- als tegenstanders teruggegrepen op Den Uyl, en op een tijdsgewricht (tijdgeet) waarin de tegenstellingen groot waren.

We moeten in Nederland wél terug naar de dagen van Joop den Uyl', die als premier fouten durfde te erkennen en altijd de inhoud voorop stelde (Daan Krahmer de Volkskrant'' 31 januari 2023, p. 28):
VVD’er Mark Rutte stelt dat Nederland niet terug moet naar de jaren zeventig van Joop den Uyl. Maar het idealistische PvdA-boegbeeld roept bij velen juist verlangens op naar de tijden van weleer, met de verbeelding aan de macht.
Den Uyl was niet perfect. Maar hij durfde fouten te erkennen, durfde zijn partijpolitiek los te laten voor het algemeen belang, durfde een onpopulair verhaal te vertellen. Hij stelde inhoud voorop, las tot in het holst van de nacht, luisterde naar jongeren en durfde verantwoordelijkheid te nemen, omdat het nodig was. Maar vooral: Den Uyl beoordeelde het heden, door te kijken naar verleden en zo de blik te richten op morgen, op de nabije toekomst. Misschien moeten we in Nederland wél terug naar de dagen van Joop den Uyl.

Beter getemd dan gekooid (Cécile Koekkoek interviewt Babah Tarawally de Volkskrant 30 januari 2023, p. V4-6):
In zijn boek De getemde man schrijft schrijver Babah Tarawally (50) over zijn leven als man tussen twee culturen. ‘In Sierra Leone zou ik de alwetende man zijn geworden’, vertelt hij. ‘In Nederland moest ik op zoek naar een nieuwe vorm van man-zijn.’
Hoe kijken mannen in Sierra Leone naar jou als getemde man?
‘In Sierra Leone vinden ze mij een verrader omdat ik ben gevlucht en niet heb gevochten in de burgeroorlog. Een echte man zou zijn gebleven. Ik heb vrienden in Sierra Leone die hebben gevochten en nu rijk zijn en vooraanstaande posities hebben. Getemde mannen vechten niet, of willen niet vechten. In een oorlog zijn het de ongetemde mannen die uitgroeien tot held.
‘De getemde man is hoe ik naar het leven kijk sinds de navelstreng met Sierra Leone is doorgeknipt. Dit is wat ik van mijn leven tussen twee werelden heb gemaakt.’

Elk woord moet betekenis hebben (Kustaw Bessems interviewt Lieke Marsman de Volkskrant 28 januari 2023, Opinie p. 22-25):
Als dichter Lieke Marsman naar politici en bestuurders luistert, hoort ze taalgebruik van mensen die totaal de controle kwijt zijn. ‘Als je niet meer weet wat je aan het doen bent ga je verhullende taal gebruiken, een beetje babbelen.’

‘Alles in je leven heeft te maken met het einde ervan’ (Fokke Obbema interviewt Jan Mulock Houwer de Volkskrant 27 januari 2023, p. 16-17):
Zijn bijna dertig jaar durende Shell-carrière vat geoloog Jan Mulock Houwer (88) samen als ‘niets bijzonders’. Pas toen zijn eerste vrouw Nicole hem aanspoorde zijn ‘spirituele bladzijde’ te openen, ging hij leven. Na haar sterven pakte hij zijn zoektocht echt op.
Gaat het in het leven om groei?
‘Ja, het lichaam en verstand gaan er in mijn levensfase op achteruit, maar de groei zit in de ziel. Je hébt je lichaam en je brein, maar wie je bént, dat is (wijst op zijn hart) je ziel. Groei is mogelijk op het waardenniveau vanwaaruit je leeft, zegt Simone Weil. Zij heeft het dan over ethische waarden als gerechtigheid, compassie en waarheid. Die bevinden zich boven de wetten en zeker boven de brute, overheersende kracht van competitie die we zien in de sport, het bedrijfsleven en in onze consumptiemaatschappij.

‘Aan iemand vragen ‘waar lijd je aan?’ vind ik een doodnormale vraag’ (Fokke Obbema interviewt Jaap Voigt de Volkskrant 18 november 2022, p. 16-17):
Jaap Voigt (81) heeft zijn project de naam ‘Goed doodgaan’ gegeven. De oud-hockeyinternational koestert de vijf waarheden van de Indiase filosoof Patanjali. ‘De meeste ouderen gaan boos dood. Oefen je in het genieten van iets, al is het maar een grasspriet.’
Ligt dat aan onze samenleving?
‘Erich Fromm stelde in zijn boek The Sane Society de vraag of een maatschappij ook krankzinnig kan zijn. Het antwoord: ja, dat kan. Daar leven we nu in. Maar nu komt het: dat is altijd zo geweest, al drieduizend jaar! Ook zijn er altijd mensen geweest die dat hebben ingezien. Bij die mensen hoor ik. Iemand die dat heeft verwoord, is Patanjali (Indiase filosoof, wanneer hij leefde is onbekend, sommige bronnen stellen in 4de eeuw voor Christus, red.). In zijn yogasoetra’s zegt hij dat vijf waarheden, het leven van ieder mens beheersen:
· Leegte - Avidya (onwetendheid of onbekend zijn met);
· Duade - asmita (egoïsme);
· Triade - raga (hartstocht);
· Tetrade - dvesha (haat) en
· Quintessence - abhinevesa (gehechtheid, toewijding).
Wat is uw boodschap aan komende generaties?
‘Volg je hart. Dat is het enige. Ik geef nu les op de Bildung Academie, waar de studenten zoekende jongens en meisjes van in de 20 zijn. Ik houd ze voor: jullie denken dat je moet worden zoals de buitenwereld van je verwacht. Willen jullie daarmee stoppen? Kijk eens wat die buitenwereld ervan heeft gemaakt: daar wil je toch niet aan meedoen? Dus volg je hart. Maak er iets liefs en mooiers van. Dat zeg ik ze, als strijder.’

Kuifje in Kabul (Alex Mazereeuw de Volkskrant 24 januari 2023):
Thomas Erdbrink vond een nieuw doel, en dat is niet alleen voor hem een zegen
Het uitwissen van vrouwen was het beeld dat bleef hangen in deze fantastische openingsaflevering. Het dapperst was een 23-jarige tv-journaliste, die een week na de machtsovername begon als journaalpresentatrice bij de laatst overgebleven onafhankelijke tv-zender. Het was deels een strategische keuze, want in de openbaarheid had ze de beste kans om te overleven. Wat bleef, was de hoop dat ze niet werd uitgewist, maar dapper weerstand kon blijven bieden.

Thomas Erdbrink en de Taliban (Abel Bormans de Volkskrant 21 januari 2023, p. 30-31):
Na het abrupte vertrek van de Amerikanen en buitenlandse verslaggevers uit Afghanistan, besloot journalist Thomas Erdbrink vorig jaar juist om naar Kabul af te reizen.
‘Amerika beloofde een op het Westen gerichte maatschappij. Maar als je iets begint, moet je het ook afmaken. Ineens vertrokken ze als een dief in de nacht en was het: boem, alles anders.’
‘Weet je wat ik fijn vond aan Onze man in Teheran?, zegt Erdbrink. ‘Na die serie snapten kijkers: Iraniërs zijn niet hetzelfde als het regime. Als Afghanen in Nederland door deze nieuwe serie een beetje meer begrip krijgen, dan zou ik dat al een groot succes vinden.’

Tragiek (Frank Heinen de Volkskrant 22 augustus 2016, katern Vonk p.2):
'En op een dag zijn we allemaal weg.' Zo trapte Jan Jaap van der Wal zondagmiddag HUMAN's Dus ik ben - Troost en tragiek af. Hij bedoelde dus niet: 'we', in 'Rio', als de medailles zijn geteld en het Holland House is ontmanteld.
Hoe moeilijk het is om dat laatste te doen, het goede, en hoe aanlokkelijk soms het andere pad, bewees socioloog Marcel Zeelenberg vrijdagavond. Aan tafel bij Coen Verbraak - bezig aan een zoveelste topreeks Kijken in de ziel, met wetenschappers ditmaal - ging het over publicatiedrift, plagiaatgevaar en fraude. Het duurde nog behoorlijk lang voor de naam Diederik Stapel viel. Collega's op afstand waren destijds 'heel erg verbijsterd' geweest, ze lachten erom of noemden Stapel 'een idioot'. Zeelenberg niet. Hij was een vriend en naaste collega toen Stapels bedrog uitkwam. Hij vertelde over de confrontatie, eerst zelfverzekerd, maar al snel kwamen er kraakjes in de stem. Bij de angst dat Stapel direct zou toegeven en hem zou vragen 'het in orde te maken', werd het Zeelenberg ook vijf jaar later nog zichtbaar koud om het hart.
'Wat had u dan gedaan?' vroeg Verbraak, op die bekende toon die een oliespoor door het gesprek verspreidt waarover vroeg of laat zelfs de hardste noten uitglijden en openbreken.
Zeelenberg stamelde wat - in hem tuimelden oprechte en pragmatische antwoorden over elkaar heen. 'Ik kan daar nou wel een mooi verhaal over gaan ophangen, maar dat weet ik niet.' Zelfs in hypotheses kan het soms verdraaid moeilijk zijn het goede te doen.
Het scheppen van schoonheid dan. Specialiteit van het huis van Griet Op de Beeck, schrijfster en Zomergast, die haar tv-avond inleidde met een liefdesverklaring aan de kunst, in de vorm van de minidocu The brief history of John Baldessari (over de Amerikaanse kunstenaar John Baldessari). Zelf wachtte ze tot haar 36ste om zich aan het schrijven van haar debuut te zetten. Waarom eigenlijk, wilde ondervrager Erdbrink weten. 'Omdat het heel eng is om jezelf binnenstebuiten te draaien.'
Tegelijk, legde Op de Beeck uit, dwingt kunst je stil te vallen, 'terwijl de tijd voortraast'. Erdbrink knikte, en zweeg. Hij keek er behoorlijk stralend bij.

‘De plekken waar de traditionele macht wordt uitgeoefend zijn aan verandering toe’ (Gijs Herderscheê en Sheila Sitalsing interviewen Kim Putters de Volkskrant 12 januari 2023, p. 18-19):
Honderd dagen is Kim Putters voorzitter van de Sociaal-Economische Raad (SER). Alles moet anders, is zijn opvatting: van de onderwerpen die de SER bespreekt tot de mensen die mogen meepraten. ‘Het maatschappelijke model dat zich richt op materiële groei loopt op zijn eind.’
Dubbelt dit niet met wat een instituut als de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid doet? Vergezichten schetsen over grote thema’s, waar vervolgens soms teleurstellend weinig mee gebeurt?
‘Wij kunnen met concrete voorstellen komen die een breed draagvlak hebben en die ook uitvoerbaar zijn. Er is geen gebrek aan rapporten en adviezen en beleid. Er is een ontzettende behoefte aan iets dóén, maar het loopt vast in de uitvoering. Daarom moet de SER zich er ook van vergewissen of bedrijven en uitvoerders de adviezen waar kunnen maken, anders is zo’n advies niks waard.’

Nieuwe wind (Sheila Sitalsing de Volkskrant 4 februari 2019, p. 2):
In Amerika roepen democratische politici mede daarom inmiddels ‘belast de rijken’. In Davos las de Nederlandse publicist Rutger Bregman de verzamelde bedrijfsleiders de les: ze moeten ophouden hun filantropie te gebruiken als schaamlap voor het feit dat ze op grote schaal belastingen ontwijken. Het filmpje met zijn oproep ging viral; net als een filmpje waarin topvrouw Winnie Byanyima van Oxfam uitlegt hoe overheden het bedrijfsleven vrij spel hebben gegeven in ‘het herschrijven van de regels op zo’n manier dat bedrijven de winnaars zijn geworden.’
De wind uit die hoek trekt aan. Met haar ouderwetse belastingbeleid staat de Nederlandse overheid vol in deze nieuwe wind.

Hoge prijzen zijn de wraak van de oude economie (Martin Sommer de Volkskrant 14 januari 2023, Opinie p. 21):
Precies dat zei ook Jeffrey Currie, grondstoffengoeroe van Goldman Sachs, in het FD. Hij sprak van ‘de wraak van de oude economie’.
Currie is oprecht begaan met het klimaat. Tegelijk waarschuwde hij dat als er niet langer in olie en gas wordt geïnvesteerd, de prijzen verder zullen stijgen omdat het aanbod de vraag steeds minder kan bijhouden. Dat heet ook wel een dilemma, maar daarvan hebben we op onze breedtegraad nooit veel last.

‘Wat jij ziet is niet de wereld, maar een model op basis van je ervaringen’ (Fokke Obbema interviewt Hans Vesseur de Volkskrant 13 januari 2023, p. 16-17):
Sinds een ernstig motorongeluk waarbij alles in Hans Vesseur stilstond, kijkt de architect anders naar het leven. ‘Tegenover de ellende ervan staat dat het me ook goeds heeft gebracht: dieper contact met mensen en een andere manier van werken, met meer aandacht.’
Heeft u het idee controle over uw leven te hebben?
‘Je hebt het idee dat je kunt sturen, maar dat is toch betrekkelijk. Uiteindelijk ben je niet meer dan een blokje hout in de rivier. De stroom bepaalt de richting. Hoe hard we ook ons best doen, het lot heeft zijn eigen plannen. De keuze om te stoppen met drinken maakte ikzelf, maar zonder mijn zoon betwijfel ik of het me was gelukt. Ik denk dat we altijd meer aan anderen te danken hebben bllack%dan we willen toegeven.’

Het nieuwe wapen heet afhankelijkheid (Kustaw Bessems interviewt Haroon Sheikh de Volkskrant 7 januari 2023,m Opinie p. 22-25):
Het Westen heeft zelfgenoegzaam zitten slapen terwijl China heel uitgekiend wereldwijd zijn macht uitbreidde. Het moet zijn zwakheden onder ogen zien en te lijf gaan, stelt filosoof en politicoloog Haroon Sheikh.
Ja, dat alles oorlog is, is in feite toch wat u beschrijft.
‘Dit is een van de dilemma’s waar ik voor sta. Hoe maak je beleid voor het serieuze fenomeen dat afhankelijkheden tot wapen worden gemaakt, zonder dat alle andere waarden waar we voor zouden moeten staan, worden overschaduwd.’

‘Andere angsten blijven, maar mijn doodsangst neemt af’ (Fokke Obbema interviewt Marli Huijer de Volkskrant 6 januari 2023):
Ze had door de aidsepidemie al veel mensen zien sterven, toen Marli Huijer de overstap van geneeskunde naar filosofie maakte om zich nog meer in de dood te verdiepen. ‘Ermee bezig zijn geeft me ook een soort regie.’
Hoe kijkt u naar de onbevattelijkheid van de dood, het straks er niet meer zijn?
‘In dat opzicht ben ik een stoïcijn. Vóór mij waren er miljoenen jaren, daar heb ik nooit last van gehad. Na mij zullen er weer miljoenen jaren zijn, daar heb ik evenmin last van. Ik rationaliseer mijn afwezig zijn binnen een seconde. Daarbij speelt ook dat ik het gevoel heb dat je in zekere zin blijft. Toen mijn moeder was begraven, zei ik tegen mijn zoon: ‘Ze ligt nu onder de grond, daar leven wormen en op die aarde kunnen bloemen groeien, het is niet zo dat oma helemaal weg is.’ Zelf wil ik ook graag begraven worden en dan niet in een kist, dat duurt me veel te lang. Al die atomen blijven bestaan, dat vind ik wel een troostend idee. Je weet niet of die op de een of andere manier ooit weer bij elkaar komen. Dat idee van eeuwige beweging en wederkeer van Nietzsche vind ik zo gek nog niet.’

Shopt een kleine groep mensen zich helemaal scheel, terwijl de rest ligt te creperen? (Ibtihal Jadib de Volkskrant 5 januari 2023, p. 2):
De zojuist vertrokken president van de Algemene Rekenkamer, Arno Visser, wil graag een ‘paradigmawisseling in het openbaar bestuur’ zien. In zijn afscheidsinterview met Elsevier Weekblad pleit hij ervoor dat iedereen die werkzaam is in het openbaar bestuur – van Den Haag tot decentrale organisaties als onderwijsbesturen – pas op de plaats maakt en zich kritisch gaat afvragen: wat hebben we met z’n allen gecreëerd?
De oproep van de heer Visser tot een paradigmawisseling in het openbaar bestuur zou ook doorgetrokken kunnen worden naar de burger. Ook wij als samenleving kunnen ons de vraag stellen: wat zijn we met z’n allen aan het creëren?
Een pas op de plaats maken en streven naar behoud kan ook een vorm van vooruitgang zijn.

Rutte waant zich een kleine Churchill en het Kremlin fluistert over onze superkazerne (Bert Wagendorp de Volkskrant 4 januari 2023, p. 2):
Rond Zeewolde is inmiddels verzet gerezen tegen de voorgenomen bouw van de superkazerne. Boeren stelden een brandbrief op waarin zij erop wijzen dat die zal worden gebouwd op de ‘vruchtbaarste grond van Flevoland’, waar nu nog kan worden genoten van ‘prachtige vergezichten met grasland, maïsland, tulpenvelden, spruiten en vee’. Ik ken dat soort vergezichten; kom maar op, met die infanteriebataljons en pantserhouwitsers.

Moeten accountants een beginsalaris van een half miljoen krijgen? (Peter de Waard de Volkskrant 7 februari 2023, p. 21):
Nu klagen accountants al 25 jaar over tekorten en te weinig instroom. Het hele systeem is nu eenmaal gebaseerd op een survival of the fittest-systeem waarbij de sterksten overleven en partner worden. Er gaan nu stemmen op om de eisen te verlichten door een ‘grondige herziening van de huidige opleiding’. Dat zou betekenen dat veel halfbakken accountants of zij-instromers direct de boeken gaan controleren. Als er dan iets over het hoofd wordt gezien, zijn de rapen gaar.

Heeft paus nog economische en sociale autoriteit? (Peter de Waard de Volkskrant 3 januari 2023, p. 21):
De op Oudejaarsdag overleden paus Benedictus XVI schreef zijn eigen Rerum Novarum. Zijn encycliek Caritas in Veritate (Liefdadigheid in Waarheid) was het antwoord van de kerk op de sociale gevolgen van kredietcrisis en mondialisering. De publicatie op 29 juni 2009 haalde nog de voorpagina van de Volkskrant. ‘In zijn nieuwe encycliek neemt Benedictus XVI in felle termen stelling tegen de hardvochtige uitwassen van de moderne economie en de mondialisering.
Blaast Nederland met de superkazerne eindelijk weer zijn partijtje mee op het wereldtoneel en fluisteren ze in het Kremlin over onze superkazerne, moet zo’n PvdA-jongen het weer terugbrengen tot iets plats als groei en arbeidsplaatsen: jammer.

Onder dak bij de filosofen (Gijs Beukes de Volkskrant 2 januari 2023, p. V2-4:
Zijn favoriete filosoof, hij heeft een schilderij van haar naast zijn bureau hangen, is Simone de Beauvoir (1908-1986). ‘Ze wordt geprezen als filosoof, maar tegelijkertijd nog altijd schandalig onderschat. Ze wordt nog altijd vergeleken met Jean-Paul Sartre, met wie ze een relatie had. Overduidelijk seksisme.’
In de ogen van West creëerde De Beauvoir in haar boek Pleidooi voor een moraal der dubbelzinnigheid de ‘allerbeste existentialistische moraal’ die ooit is beschreven. ‘Ik probeer daarnaar te leven.’
Dan volgt, met de disclaimer dat hij niet wil beweren haar denkbeelden in twee zinnen recht te kunnen doen, een spoedcursus De Beauvoir. ‘Volgens haar is de geschiedenis van filosofie gebaseerd op binaire tegenstellingen: mannelijk of vrouwelijk, goed en kwaad, subject (iemand die actief handelt) of object (iemand die passief ondergaat). Dit is een waanidee, zegt De Beauvoir. Zij stelt dat je je altijd in een staat van ambiguïteit bevindt. Door me daarvan bewust te zijn, kan ik het leven beter analyseren.’

‘Er is geen leven na de dood, maar wel continuïteit van bewustzijn’ (Fokke Obbema interviewt Pim van Lommel de Volkskrant 30 december 2022, p. 16-17):
Dus de vraag of God bestaat, beantwoordt u niet?
‘Nee, maar ik ben er wel van overtuigd dat de hoogste vorm van bewustzijn bestaat. Er zijn gradaties van bewustzijn, hoe dat precies zit weet ik ook niet. De bron van het leven, het mysterie ervan, zullen we nooit kunnen begrijpen. Net zoals we er nooit achter komen waar bewustzijn vandaan komt.’
Dat is een stellige uitspraak.
‘Dat gaat simpelweg onze mogelijkheden te boven. Zodra je het bewustzijn gaat onderzoeken, blijft ons bewustzijn de beperkende factor. Het is voor mij fundamenteel in het universum, de bron van alle materie, maar waar het vandaan komt? Daar kom je niet achter. Je kunt niet buiten en boven bewustzijn komen, want je zit erin. Mijn inzicht nu is dat het eindeloos is en de bron van alles.’

Nu markten worden bedreigd door oorlog en schaarste, zijn er te weinig waarborgen ingebouwd (Carlijne Vos de Volkskrant 30 december 2022, p. 12):
Marktwerking was een middel en geen doel op zich. In het doorgeslagen efficiencydenken is de menselijke maat verloren gegaan, zowel voor de klant als voor de werknemer. In dit verschraalde sociale domein, waarin veel burgers zich niet langer beschermd of gezien voelen, moet het besef terugkeren dat elke markt een ‘zachte‘ marktmeester nodig heeft. Nu essentiële diensten en nutsvoorzieningen op het spel staan, neemt de overheid de regie weer langzaam terug om betaalbaarheid, toegankelijkheid én kwaliteit te waarborgen. Dat is geen moment te vroeg.

Kennis van toen is wijsheid nu. Maar soms verandert er minder dan je hoopt (Dickjan Lust de Volkskrant 29 december 2022, p. 28):
Neoliberalisme
Voor de crises die ons land teisteren wordt door velen een alles verklarende oorzaak aangewezen: het ‘neoliberalisme’. Gaandeweg ging deze zogenaamde verklaring mij steeds meer tegenstaan en ik besloot het lezen van een artikel voortaan te staken zodra ik op het begrip zou stuiten.
Dat kon namelijk nooit een goed artikel zijn. Want, wist zo’n auteur eigenlijk wel wat dat neoliberalisme inhield? En wist ik dat zelf eigenlijk wel? Totdat ik onlangs een goed boek las: Bram Mellink & Merijn Oudenampsen, Neoliberalisme. Een Nederlandse geschiedenis. Mijn conclusie: niemand wist het inderdaad, ook ik niet.
Mijn advies: lees dit boek en u gebruikt nooit meer het niets verklarende begrip neoliberalisme als oorzaak en verklaring van hedendaagse crises.

Energiecrisis vraagt om nieuw denken: we kunnen niet zo doorgaan (Michael Persson de Volkskrant 29 december 2022. p. 12):
Bijna alle problemen waarmee we te kampen hebben, worden direct of indirect veroorzaakt door schaarste en beperkingen aan het systeem dat we als land en wereld hebben opgetrokken. De energiecrisis natuurlijk, de klimaatcrisis en de dramatisch teruglopende biodiversiteit, maar ook het stikstofprobleem, de inflatie, de woningnood, de migratiecrisis, en alle geopolitieke spanningen die daaruit voortvloeien. Als de beperkingen niet door de natuur worden opgelegd dan wel door onszelf. We kunnen niet op dezelfde voet blijven doorgaan.

'Water is leven, maar dat van ons raakt snel op. Hoe gaan jullie ons water redden?' (Ben an Raaij de Volkskrant 28 december 2022, p. 13-15):
In aanloop naar de VN-klimaattop in Egypte sprak de Volkskrant zeven jongeren uit alle delen van de wereld. We vroegen ze ook welke vraag zij aan wereldleiders zouden willen stellen over de klimaatcrisis. Frans Timmermans, Eurocommissaris voor de Green Deal, antwoordt.

De drie aapjes van het Europese migratiedebat zijn niet meer zo vanzelfsprekend als ze waren (Sandrino Smeets de Volkskrant 28 december 2022, p. 27):
Wat zijn we dit jaar opgeschoten in het debat over migratie? Het beeld is dat Europa faalt, maar intussen worden er heel voorzichtig dogma’s losgelaten om te kijken wat er dan wél kan, stelt EU-expert Sandrino Smeets.
Steeds meer direct betrokkenen stellen inmiddels openlijk de vraag, als dit dan allemaal niet kan of mag, wat doen we dan wél? En dus worden er heel voorzichtig dingen losgelaten: dat de oplossing per se op het communautaire niveau gevonden moet worden; dat het met alle lidstaten gezamenlijk moet; dat de oplossing in teksten en wetgeving ligt.

Er is toch vaak een hoop mis met Kerst (Sander van Walsum de Volkskrant 22 december 2022, p. 11):
Een natte Kerst is vele malen waarschijnlijker dan een witte Kerst. En de vrede die met Kerstmis wordt bezongen, ligt nooit binnen handbereik. Toch worden irreële verwachtingen elk jaar weer opgeklopt – tegen beter weten in.
Kerst is emotie, zeker nu. En die emotie zou tijdens de (rooms-katholieke) nachtmis of de (protestantse) nachtdienst door de voorganger moeten worden vertolkt. ‘Daarin mag ook best iets van schaamte doorklinken over het feit dat wij de wapens hebben gefinancierd waarmee de Oekraïners nu worden bestookt. Laten we ons tijdens de nachtmis aan die bittere waarheid blootstellen.’ Zolang er geen vrede is, kunnen we tenslotte ook geen welbehagen verlangen.

Een komma na de excuses, wat betekent dat voor het kabinet? (Avinash Bhikhie de Volkskrant 21 december 2022, p. 5):
In aanloop naar het grote herdenkingsjaar van de slavernij wil het kabinet ‘in gesprek met alle groepen en mensen met wie Nederland het slavernijverleden deelt om te werken aan bewustwording, erkenning en begrip’. Hoe ziet dat proces eruit?
Helingsproces
President Chan Santokhi heeft namens Suriname de excuses nog niet expliciet geaccepteerd. Premier Gilmar Pisas van Curaçao wil dat zijn parlement eerst een inhoudelijke reactie geeft. Op Sint Maarten werden de excuses nu niet aanvaard, zoals premier Silveria Jacobs van tevoren al had aangekondigd. Zij zullen eerst van het kabinet willen horen hoe de gezamenlijke toekomst na de komma eruit komt te zien.

Rutte namens Nederlandse staat:‘Hoe omvat je met woorden, zoveel onrecht, zoveel gruwelijkheden’ (Avinash Bhikhie en Raoul du Pré en de Volkskrant 20 december 2022, p. 2):
Bijna 150 jaar na de feitelijke afschaffing maakt de Nederlandse staat excuses voor de slavernij en het leed dat daaruit is voortgekomen voor de tot slaaf gemaakten en hun nazaten. ‘Eeuwenlang zijn mensen tot handelswaar gemaakt, uitgebuit en mishandeld. Eeuwenlang is onder Nederlands staatsgezag de menselijke waardigheid met voeten getreden op de meest afschuwelijke manier.’
De premier hield zijn toespraak onder hoge druk, omdat een deel van de gemeenschappen der nazaten vindt dat er te weinig is overlegd over de strekking van Ruttes woorden en dat het moment te willekeurig is gekozen. Rutte stond uitgebreid stil bij die verontwaardiging: ‘Hoe omvat je met woorden zoveel onrecht, zoveel pijn, zoveel gruwelijkheden?

Oprechte verontschuldigingen zijn altijd een weg vooruit (Ibtihal Jadib de volkskrant 20 december 2022, p. 2):
Hopelijk we onszelf en elkaar steeds beter te bevrijden. Het duurt vaak veel te lang, maar oprechte verontschuldigingen zijn altijd een weg vooruit.

Na school gaat de school door, voor meer gelijkheid (Jurre van den Berg de Volkskrant 21 december 2022, p. 13-15):
Het verkleinen van de kansenongelijkheid in het onderwijs staat hoog op de agenda. In zwakkere Groningse wijken kunnen leerlingen daarom dagelijks twee uur langer naar school: de Verlengde Schooldag. Helpen zulke initiatieven?
De segregatie neemt bovendien toe. In 2018 constateerde de Onderwijsraad dat in bijna alle steden leerlingen in groeiende mate niet in de wijk waar ze wonen naar school gaan. Wie wel honkvast is, treft meer achterblijvers.
Formeel, zegt Posthumus, moet het programma bijdragen aan ‘het vergroten van arb