2.5 Creativiteit en Culturele innovatie

Shakespeare: De kunst een spiegel is die men de natuur voorhoudt.
Carl Jung: Wat de natuur onvolkomen laat, vervolmaakt de kunst.
Ian Stevenson: Het is al veel vaker gezegd dat er voor de meeste mensen niets zo lastig is als een nieuw idee, en ik denk dat zoiets al helemaal telt voor wetenschappers.
P.A. de Génestet: Veel wordt bewezen dat toch in den grond niet waar is, en veel is eeuwig waar, ofschoon 't bewijs niet daar is.
Vincent van Gogh: in 1885 aan broer Theo: Laat men lullen van techniek wat men wil met farizeese, holle, schijnheilige woorden. De ware schilders laten zich leiden door die consciëntie, die men sentiment noemt. Hun ziel, hun hersenen zijn niet voor ’t penseel, maar ’t penseel is voor hun hersenen.
De aanblik van de sterren zet me altijd aan het dromen, even gemakkelijk als ik tot dromen word aangezet door de zwarte stippen die op een landkaart de steden & dorpen aangeven. Waarom, denk ik dan, zouden die lichtende punten aan het firmament minder toegankelijk voor ons zijn dan de zwarte stippen op de kaart van Frankrijk? Als we de trein nemen om naar Tarascon of Rouen te gaan, dan nemen we de dood om naar een ster te gaan.
Thomas Hardy: Om de wereld te kunnen verbeteren, moet je je volledig rekenschap geven van haar slechtheid.
Escher: Vul niet uw leegte, maar leeg uw volte.
H.W.J.M. Keuls: Al wat ik verover gaat mij verloren. En mijn bezit is wat ik niet bereik.
Hermes Trismegistos: Wie muziek begrijpt, die begrijpt de orde van de wereld.
Thomas Carlyle: Zie diep genoeg en je zult muziek zien: het hart van alle dingen is altijd muziek.(“If you look deep enough you will see music; the heart of nature being everywhere music.”)
Herman Gorter: Een nieuwe lente en een nieuw geluid
Ik wil dat dit lied klinkt als het gefluit
Dat ik vaak hoorde voor een zomernacht,
In een oud stadje, langs de watergracht
J. Slauerhoff: In Nederland wil ik niet leven,
Men moet er steeds zijn lusten reven,
Ter wille van de goede buren,
Die gretig door elk gaatje gluren.
'k Ga liever leven in de steppen,
Waar men geen last heeft van zijn naasten:
Om ‘t krijschen van mijn lust zal zich geen reiger reppen,
Geen vos zijn tred verhaasten.
In Nederland wil ik niet blijven,
Ik zou dichtgroeien en verstijven.
Het gaat mij daar te kalm, te deftig,
Men spreekt er langzaam, wordt nooit heftig,
En danst nooit op het slappe koord.
Wel worden weerloozen gekweld,
Nooit wordt zoo'n plompe boerenkop gesneld,
En nooit, neen nooit gebeurt een mooie passiemoord.
Gerard Reve: God is oorspronkelijk een Eendenei geweest. Men heeft verzuimd Hem 10 minuten te koken; daarmee is alle ellende begonnen.
Hofnar: In de grap ligt de wijsheid verborgen
Marcel Douwe Dekker Als conceptueel kunstenaar werk ik over de grenzen van de kunst, vormgeving, wetenschap en organisatie aan een samenhangende visie op de wetenschap en maatschappij en het menselijk denken en doen. Hiermee wil ik bijdragen aan het denken over en het werken aan de duurzame samenleving.
Willem Jan Otten Er bestaat zoiets als de ervaring samen te vallen met het kunstwerk, erin op te gaan en daardoor jezelf te verliezen, en zelfs: van jezelf van je gekijk en geluister en je duiderij en betekenistoekenning verlost te zijn- tijdens dit zelfverlies, deze ontlediging (die niet zelden een deconditionering impliceert) gevuld te worden met iets nieuws, anders, onbekends, iets wat je zelf nooit had kunnen bedenken en toch is het je vertrouwd, lijk je het te ‘herkennen’… (uit: Onze lieve vrouwe van de schemering)

Creativethink (Verbeeldingskracht, Spontane generatie, Tetraëder, 'Entropie en Negentropie')

Marcus Tullius Cicero: Geen verstandig mens zal ooit zeggen, dat van mening veranderen onstandvastigheid betekent.
Een kamer zonder boeken is als een lichaam zonder ziel.
Als ik een zaak niet begrijp, is dat geen reden om te zeggen dat zij verkeerd is, het is veeleer een bewijs van mijn onwetendheid.
Afgunst ten gevolge van deugd heb ik altijd als roem beschouwd, niet als afgunst.
Dwalen kan iedereen; maar alleen dwazen volharden in hun dwaling.
Velen willen niet zozeer deugd bezitten als wel de schijn ervan hebben.
Onze wijsgeren, die boeken schrijven over het verachtelijke van de roem, vermelden hun naam toch maar op de titelpagina!
Handelingen 17-27: Opdat zij den Heere zouden zoeken, of zij Hem immers tasten en vinden mochten; hoewel Hij niet verre is van een ieder van ons.
Hand.17:27 opdat zij God zouden zoeken, of zij Hem al tastende vinden mochten, hoewel Hij niet ver is van een ieder van ons.
Uit uw hemel zonder grenzen
komt Gij
tastend aan het licht
met een naam en een gezicht
even weerloos als wij mensen
. (Gezangen voor Liturgie, 530 Liedboek voor de kerken, gezang 161)
Pieter Kooistra: Het kunstwerk is een middel tot bewustwording van eenheid in verscheidenheid, zoals het leven zelf.
Simon Vinkenoog: De eenheid in oneindige verscheidenheid. De macro- en de microkosmos, en wij mensen precies in het midden daarvan aanwezig.
Bas Heijne: Als iedereen zijn eigen waarheid gaat geloven, wordt de verhouding tussen individu en buitenwereld onvermijdelijk problematisch en ligt de weg open voor radicale pogingen om de wereld die zich niet naar hem wil voegen te vernietigen, of zichzelf - en meestal allebei tegelijk.
Christian Wiman: Christus spreekt in verhalen omdat het bestaan niet een puzzel is om op te lossen, maar een vertelling die we erven. (Willem Jan Otten Trouw 26 oktober 2014)
Daniel Froschauer: "Muziek raakt aan de ziel van mensen, en deze muziek reflecteert een betere tijd" (Nieuwjaarsconcert Wiener Philharmoniker 1 januari 2022)
Dirigent Daniel Barenboim: "Muziek moet live beleefd worden, speciaal in deze moeilijke tijden." Hij zei zich bevoorrecht te voelen: "We zijn gelukkig dat we dit kunnen doen. Slechts 1000 mensen in de zaal is niet ideaal, maar meer dan draaglijk."

Wiener Philharmoniker
De Wiener Philharmoniker is een in Wenen gevestigd Oostenrijks symfonieorkest, dat in 1842 werd opgericht. Naast concerten in de thuisbasis, de Wiener Musikverein, en diverse andere zalen, is het ook het orkest van de Weense Staatsopera onder de naam Orchester der Wiener Staatsoper.
Weense Staatsopera
De Weense Staatsopera (Wiener Staatsoper) is het belangrijkste en grootste operahuis van Oostenrijk en wordt gezien als een van de beste ter wereld. Sinds de heropeningspremière in 1955, nadat het gebouw grotendeels was verwoest in de Tweede Wereldoorlog en daarna weer werd herbouwd, staat de opera als symbool van de vrijheid van Oostenrijk en is daardoor een belangrijk monument.

Wat zingt er (Boeddhistische blik 2 januari 2021 NPO2):
Wat zingt er vertelt het verhaal hoe een hele gemeenschap geïnspireerd raakt initiatieven te ontwikkelen naar aanleiding van een stervende boom, nadat een vioolbouwer het idee initieert om uit het hout van de stervende boom strijkinstrumenten te bouwen. Een componist, een geluidskunstenaar en een cellist geraakt door de boom besluiten samen te werken aan een speciaal voor dit thema geschreven muziekstuk om de boom nieuw leven in te blazen en cultuur te laten ademen. Zo komt er een kettingreactie aan leven op gang rond de dode boom en wordt er een verband gelegd en stilgestaan bij het idee dat niets voor niets is en dat alles met elkaar in verband staat. Een ode aan de cyclus van leven en dood.

Kasteel Warmelo Expositie 2021 - thema Tijd
Laat u verrassen hoe divers de "Tijd" kan zijn. De verschillende manieren van tijd registratie kennen we allemaal, maar "De Tijd" is ook een geliefd onderwerp in de kunst. "Tijd" is tijdloos.
28 zandsculpturen telt de bijzondere expositie in het Engelse deel van het park van het Warmelo, dat in de 18e eeuw is aangelegd. De sculpturen zijn gemaakt door tien kunstenaars uit Nederland, Ierland, Italië, Letland, Rusland en Amerika.

C.A. van Peursen: Steeds moet de Naam van de unieke macht, die de
mens in zijn leven leidt, hernieuwd onderkend en
gespeld worden. Wij weten niet, evenmin als Abraham,
bij voorbaat wie of wat 'God' is. Zijn Naam, d.w.z.
zijn aanwezigheid in de gewone gebeurtenissen, tekent
zich gaandeweg af. De betekenis van het woordje 'God'
is niet 'en masse', substantieel en bovennatuurlijk,
gegeven, maar functioneert als een nieuwe en steeds
meer verrassende herkenning van een bevrijdende
Aanwezigheid.
(Hij is het weer! Beschouwingen over de betekenis van het woordje 'God)

A New Age of Anxiety (Nexus-conferentie 14 november2020):
Je hoeft geen psycholoog te zijn om te weten dat angst de dominante menselijke emotie is, en je hoeft ook geen historicus te zijn om te beseffen dat er nooit een tijdperk is geweest waarin mensen zonder vrees leefden.
Toch vatte de dichter W.H. Auden in 1947 de 20e-eeuwse tijdgeest perfect samen als hij zijn proza-gedicht ‘The Age of Anxiety’ publiceert – want dat was de 20e eeuw! Met de val van de Berlijnse Muur in 1989 verdwijnt langzaam maar zeker dat angstgevoel. Nu, in de 21e eeuw, met de om zich heen grijpende economische, ecologische, sociale en politieke crises, is de angst weer terug! Deze angst leidt tot nog meer depressies, suicides, maar ook ressentiment, xenofobie, wanhoop en haat. En bij dit alles beleeft de wereld sinds 11 maart de pandemie die wereldwijd zoveel dood en verderf zaait dat het welhaast apocalyptische vormen lijkt aan te nemen.

G. de Purucker Levensvragen in het licht van de esoterische wijsheid
Hoofdstuk 3
De innerlijke god (p. 73):
De mens is in diepste wezen verwant aan de goden, verwant aan de kosmische geesten. Het heelal is ons thuis. We kunnen het nooit verlaten. We zijn de kinderen, de voortbrengselen ervan, en daarom zijn wijzelf in ons meest innerlijke wezen alles wat de grenzeloze ruimte is. We zijn er geboren en de grenzeloze ruimte is ons thuis, en daarom zegt ons instinct ons: ‘Alles is goed.’
79: De menselijke ziel is daarvan een straal; deze straal is wat u kent als de mens, het gevoel van ‘ik ben ik’. En de ziel is evenals de geest een groeiende, zich ontwikkelende, evoluerende entiteit, die steeds in grootsheid toeneemt. In eonen van de verre toekomst zal de ziel op haar beurt haar eigen ingeboren en latente vermogens, krachten en gaven – de innerlijke luister – zo hebben ontwikkeld dat ze van ziel geest is geworden, omdat de wortel of het zaad van de ziel een geestelijke straal is. Wanneer dat hoogtepunt is bereikt, heeft de mens zich ontwikkeld uit het menselijke tot het
menselijk-goddelijke en is hij van een mens, een geïncarneerde god geworden. Dan zal de god in u zich met zijn bovenzinnelijke vermogens en krachten manifesteren en zult u een levende boeddha zijn geworden.

G. de Purucker De Mens in de Evolutie Voorwoord (p. 12):
Mens en Evolutie biedt een unieke benadering: het behandelt de evolutie veeleer van binnenuit dan vanaf de buitenkant. In plaats van te steunen op ontbrekende schakels onder fossiele resten, verschaft het de enige werkelijk ontbrekende schakel in het hele spectrum van de evolutietheorieën: die van de geestelijke of dynamische factor, de goddelijk gedreven intelligente entiteit, die in, door en achter alle processen van geboorte, groei, rijping, verval en dood aan het werk is. Voor de schrijver is de plaats van de mens in de kosmos een axioma, niet iets dat bewezen moet worden.
Hoofdstuk 10. Mens en mensaap – II (p. 146):
Ik ga door met het citeren van professor Keith:
We beseffen nu dat als we in de tijd teruggaan, we zullen ontdekken dat de mensheid niet, zoals in de huidige wereld in afzonderlijke rassen, maar in talrijke en afzonderlijke soorten uiteenvalt. Als we naar een nog verder verleden teruggaan, treden er zoveel verschillen op dat we ze niet langer moeten zien als behorende tot verschillende soorten, maar tot verschillende geslachten. In deze chaos van uitgestorven fossiele vormen waarmee de oude wereld is bezaaid, moeten we de
zigzag lijn van de afstamming van de mens zien te vinden. Verwondert het u dat we soms struikelen en verkeerde aanwijzingen volgen?*
*) Begrijp goed dat verschillende “mensenrassen” duidt op mensen die veel meer op elkaar lijken dan verschillende “
mensensoorten” doen en dat verschillende “mensensoorten” meer op elkaar lijken dan verschillende “mensengeslachten”.

Herman van Rompuy:
in de winter
klinkt het gekras van de kraaien
ijler dan anders (
haiku, 19 december 2010)

Maurice Nuiten: Onderzoek naar gelukbeleving
Hoogtepunt, dieptepunt, kantelpunt (Kunstkrant maart/april 2022 - p. 40-41):
Hoe vergaat het de kunstwereld na corona? Zijn de
overlevingsstrategieën toereikend om weer met volle vaart vooruit te gaan of worden kunstenaars geremd door de negatieve ervaringen van de afgelopen twee jaar? Heeft de pandemie hun visie op kunst en samenleving beïnvloed? Voor Maurice Nuiten (Roosendaal & Nispen, 1990) werd door de coronacrisis alles anders. De gezondheidscrisis ging voor hem gepaard met een existentiële crisis.
Laten we we vooropstellen dat
geboren zijn een ongemak is.
Niemand vroeg je of je geboren wilde worden en niemand beloofde je dat het gemakkelijk zou zijn. In een doorlopend onderzoek is Maurice Nuiten op zoek naar de ultieme vraag waarom we hier zijn, op zoek naar een doel. Een daarvan is om gelukkig te zijn. Op basis van deze existentiële filosofie baseert hij zijn theoretisch onderzoekskader. Nuiten is op zoek naar een antwoord waarin hij balanceert tussen het echte leven en (pseudo)wetenschap. Nuiten wil dat we de momenten zien die hij tegenkomt. Hij toont ons de wrijving en strijd tussen de wereld en zichzelf die hij ervaart in de absurde wereld. Hij noemt zichzelf geen 'fotograaf' in de mediumspecifieke betekenis van het woord: performance, fotografie, installatie en tekst maken deel uit van zijn verkenningen. Het bereik van deze instrumenten biedt hem een ​​breder palet om de omstandigheden van zijn/ons bestaan ​​te begrijpen.

Marty Bax is op de relatie tussen kunst en spiritualiteit gepromoveerd. In haar proefschrift Het web der schepping, Theosofie en kunst in Nederland van Lauweriks tot Mondriaan schrijft ze op p. 34:
Vierkanten met concentrische cirkels, 1913
Sixten Ringbom bracht in 1966 de theosofie in verband met de Russisch pionier van de abstracte kunst, Wassily Kandinsky, en uitvoeriger in 1970 in zijn boek The sounding cosmos. A study in the spiritualism of Kandinsky and abstract painting, waarin hij in meer algemene zin op esoterische tendensen in de kunst inging.25
p. 169 Annie Besant, ex-voorzitter van de Theosofische Vereniging was in 1874 lid geworden van de Engelse
vrijdenkersbeweging The National Secular Society. Richard Dawkins is op dit moment een bekend lid van deze vereniging. Piet Mondriaan is in 1909 lid geworden van de Theosofische Vereniging.
Met haar stelling dat kunst alleen juist te interpreteren is wanneer je bekend bent met het gedachtegoed van de kunstenaar (
en de geest van de tijd), heeft ze, zo verduidelijkte ze tijdens de verdediging van haar proefschrift, voor een andere dan in de kunstgeschiedenis gebruikelijke invalshoek gekozen. Daar waar ‘traditionele’ kunstgeschiedenis kiest voor een analyse van het beeld (compositie, kleurgebruik, expressieve waarde, enz.) is juist een bewuste aanpak vanuit de filosofische achtergrond interessant. Zelf spreekt ze van een ‘interdisciplinair onderzoek’, waarin ze kunstgeschiedenis verbindt met sociologie en religie (in dit geval ‘antieke wijsheid’). Haar stelling is: “Wie niets weet van Theosofie zal de bedoeling van Mondriaan niet kunnen begrijpen.” Ook als haar boek aangeeft wat Theosofie is, is het toch eigenlijk niet verwonderlijk dat een van de opponenten, die middag, opnieuw vroeg om een definitie van ‘Theosofie’, en ook van ‘Theosofische kunst’.

Onvergetelijk ijl (Rudi Fuchs De Groene Amsterdammer 5 april 2017):
Voor zijn wekelijkse rubriek ‘
Kijken’ schrijft Rudi Fuchs sinds 2009 wekelijks ‘een stukje’, waarin hij ‘in de luim van de dag’ naar kunst kijkt. Deze week: Line Made by Walking van Richard Long.
Wat die
tekens betreft is er in zijn kunst in de loop van de jaren een specifiek repertoire ontstaan. Je kunt ze ook zien als markering van de plek en van de aanwezigheid van de kunstenaar daar, op het moment van maken. Het zijn simpele vormen die goed bij de lichtheid van de sculptuur passen. Een sculptuur, vindt Richard Long, mag de aarde niet zwaar belasten. Denk aan voetstappen die niet zwaarder op de grond neerkomen dan met het gewicht van het lichaam – en maar even want dan gaat de voet naar de volgende stap. Een sculptuur moet ook zo liggen. Daarom zijn de vormen die hij neerlegt vooral eenvoudige en discrete vormen: cirkel, rechthoek, lijn, kruisende lijnen, spiraal, zigzag. Dat zijn lijnen die je kunt lopen maar die ook kunnen worden neergelegd met materiaal dat ter plekke voorhanden is. In een rotsachtig gebied in Schotland kun je met keien die daar liggen bijvoorbeeld een cirkel neerleggen. Op een kiezelstrand in Engeland hoefde hij alleen wat kiezels te herschikken tot er een slanke rechthoek lag. Je kunt altijd wat maken omdat er overal altijd wel wat ligt om te gebruiken.

Towards a Sustainable Future (Radboud Reflects 12 oktober 2020):
Can we work towards a sustainable future? In the face of global pollution, climate change, and pandemics, there seems to be little reason for hope. Yet, according to Swedish oncologist and sustainability expert Karl-Henrik Robèrt, there is a way forward. He developed a framework for sustainable development in which governments, companies and citizens can work together to create a green and durable society. How should we understand sustainability? What social, ecological and technological challenges do we face in the sustainability transition? Come and listen to sustainability expert Karl-Henrik Robèrt about our fight for a sustainable future.

Bach in de ogen kijken (Guido van Oorschot de Volkskrant 1 april 2022 p. V14-15):
Dirigent Raphaël Pichon verstaat de kunst Bach
wakker te kussen voor nieuwe generaties. Maar geen calvinist zal mopperen over de grondtoon van de avond: verwondering over het geloofsmysterie, de idee dat een religieuze waarheid het verstand te boven gaat. ‘Bachs passies vormen een zoektocht naar spirituele antwoorden’, zegt Pichon. ‘Sinds de kerk uit de maatschappij is verdwenen, hebben we daar meer dan ooit behoefte aan. Als ik namens mezelf mag spreken: ik geloof in God en Bachs muziek getuigt van zijn bestaan.’

John Eliot Gardiner BACH Muziek als een wenk van de hemel
Gardiner presenteert in de inleiding zijn benadering van Bach als veertien spaken aan één wiel, waarvan Bach de as vormt. Het wiel komt ook bij Bach vaak terug, als de levenscyclus en de cyclus der seizoenen. Meer dan eens stelt Gardiner dat er zo bijna pre-christelijke elementen in de muziek sluipen. Hij benadrukt dat Bach zich zeer bewust was van de menselijke gebondenheid aan de aarde en de oogst.

Het universum is muziek
432 Hz verweven in hele universum Als we teruggaan naar het wijsje, dan is de ‘do’ de eerste toon, de grondtoon. Die eerste toon is van oudsher 432 trillingen per seconde, oftewel 432 Hertz (Hz). Die 432 trillingen per seconde is een toon die nauw verband houdt met het universum om ons heen. Die toon zit verweven in de natuur, in de wiskunde, in de planeetbanen, in het hele universum. Dat is ook de reden dat muziek normaal zo goed voor ons is, die muziek stemt ons als het ware af op het universum. Wij weten dat al heel lang. Dat is al heel oude kennis. Alle klassieke muziek van Bach, Brahms enzovoorts tot en met Verdi is gecomponeerd en uitgevoerd met gebruik van de ‘standaard’ A op 432Hz. In deze standaard is de C 512 Hz of in een lager octaaf 256 Hz, maar in steeds lagere octaven (512-256-128-64-32-16-8-4-2-1) komt de C uit op precies 1 trilling per seconde, de zogenaamde “oertoon”. Ze noemen deze stemming ook wel ‘wetenschappelijke stemming’, omdat deze stemming ook wetenschappelijk gezien past bij het universum. De oudst bekende voorstander van deze stemming is Plato, de wijsgeer uit Griekenland.

Door het schone van bijvoorbeeld kunst en muziek met anderen te delen kunnen tegenstellingen worden overwonnen. Een topmusicus beheerst niet alleen de techniek om zijn instrument te bespelen, maar hij weet ook een compositie op een authentieke wijze te interpreteren. De taal van muziek, de 'muziek van de sferen' (eonische muziek) is universeel. Volgens Johannes Kepler bestaat de verbinding tussen geometrie, kosmologie, astrologie, harmonie en muziek door de musica universalis.

Bachtherapie (Guido van Oorschot interviewt Murray Perahia Volkskrant 16 december 2016 katern p. 6-7):
Midden in een existentiële crisis herontdekt meesterpianist Murray Perahia (69) het werk van Bach, dat hem nieuwe vleugels geeft. De Volkskrant sprak de sterspeler bij hem thuis in Londen.
Speurend naar het geheim achter de noten stuit hij op Heinrich Schenker. Deze Oostenrijkse theoreticus en componist, een pupil van Anton Bruckner, heeft een invloedrijke methode ontwikkeld om muziek te analyseren. Met Schenker in de hand kijkt Perahia bij Bach onder de motorkap. Hij benoemt akkoorden, duidt ritmen, ontrafelt melodieën. Perahia komt tot de conclusie dat Bach de grootste evenwichtskunstenaar van de muziekgeschiedenis is. De componist brengt de krachten van melodie (horizontaal) en akkoord (verticaal) op de notenbalk volmaakt in balans.

Collegedag: Natuur 16 november 2020 volgt de interdiciplinaire 'Hoofdroute'.
De redactie van Filosofie Magazine houdt goede hoop dat het normale leven in het najaar weer doorgang kan vinden en verplaatst de Collegedag: Natuur van 15 juni naar 16 november 2020.
De natuur staat volop in de schijnwerpers. Of het nu klimaatspijbelaars of boze boeren zijn, iedereen lijkt zich met de natuur te bemoeien. Maar hoe verhoudt de mens zich ten opzichte van de natuur? Kunnen wij de natuur bedwingen of zijn wij juist aan haar overgeleverd?
Filosofie Magazine organiseert op 16 november in de Zuiderkerk te Amsterdam een veelbelovende collegedag waarin soortgelijke natuurvragen centraal staan.
Prof. dr. Koo van der Wal bijt de spits af met een lezing over de
ecologische crisis. Daarin gaat hij in op de tegenstelling tussen het gemechaniseerde wereldbeeld van de natuur enerzijds, en een dynamisch en veelkleurig natuurbeeld anderzijds. Van der Wal legt uit hoe verschillende natuuropvattingen de basis vormen voor het erkennen van de intrinsieke waarde van planten, dieren en ecosystemen.
Prof. dr. René ten Bos richt zich op de
meteosofie. Hoe verhoudt de omgang van de mens zich met het weer? Hoe worden meteorologische verschijnselen vanuit een filosofisch oogpunt bekeken? Ten Bos betoogt dat ondanks alle wetenschappelijke vooruitgang, de angst voor alles wat ons letterlijk boven het hoofd hangt nauwelijks is bezworen.
Dr. Angela Roothaan gaat in op het
sjamanistisch wereldbeeld van inheemse volkeren in relatie tot de natuur. Voor het belang en de houdbaarheid van de aarde, zou de Westerse cultuur er verstandig aan doen een voorbeeld te nemen aan de wijze waarop zij met de natuur leven.
Dr. Erno Eskens sluit af met een lezing over
natuurrechten. Dierenrechten zijn inmiddels een bekend begrip in de ethiek en rechtsfilosofie, maar hoe zit het met rechten voor natuurgebieden als oceanen? Hoe krijgt de omgang met ecologische kwesties daarmee een hele andere invulling?

Cultureel Kapitaal debat over cultuureducatie en cultuurparticipatie (Ramsey Nasr 26 november 2016):
Sinds de aanslagen in Parijs is het belang van kunst voor kinderen groter dan ooit, schrijft Ramsey Nasr. Niet omdat dat zo nobel, chic of menslievend is, maar ‘omdat onze maatschappij anders morgen niet meer bestaat.’ Wie op jonge leeftijd in aanraking komt met kunst, kan ervaren dat de wereld niet stopt aan de voordeur.
Als wij kinderen en kunst echt serieus nemen, gaat er een wereld voor ons open. Kunstonderwijs dus: op elk leerniveau, op zwarte en op witte scholen, aan christenen, moslims, hindoes en atheïsten. Het biedt een remedie tegen de Waarheid, die elke verbeelding in ons doodt.

Stem in het donker (Herien Wensink interviewt Juliet Stevenson de Volkskrant 25 februari 2022 p. V12-15):
En enthousiast, zeker waar het de techniek betreft van de audiovoorstelling
Blindness, naar pandemieroman Stad der blinden (1995) van José Saramago. In de zomer van 2020 creëerde Stevenson met regisseur Walter Meierjohann bij het Londense theater Donmar Warehouse deze beklemmende audiovoorstelling, waarin haar betoverende stem in het theater werd vergezeld door indringende geluidseffecten en een hypnotiserend lichtplan.
Wat vooral is blijven hangen uit
Blindness, zegt ze na enig nadenken, is hoe aan het slot in een soort bijbelse regenbui de wereld wordt schoongewassen. ‘De oude manier van leven is weggevaagd, en dan rijst de vraag: ontstaat er ruimte voor iets nieuws, iets beters? Dat gevoel heerste ook tijdens de eerste lockdown, weet je nog? Dat is grotendeels utopisch gebleken, maar ik vind het nog steeds een aansprekende gedachte. We kunnen echt niet zomaar terug, alleen al door de misstanden en grote sociale ongelijkheid die deze crisis aan het licht heeft gebracht. En verergerd.

Ramsey Nasr tegen Mark Rutte: Alleen op cultuur zet je een ork (Ramsey Nasr de Volkskrant 28 juni 2011):
U heeft een blinde vlek, meneer de premier, voor alles wat zich niet laat vangen in de netten van die vrije markt. Voor wat niet in materie valt uit te drukken en door de mazen glipt. Ook uw bewindslieden weten zich geen raad met het immateriële. Vandaar dat een VVD-minister van Volksgezondheid zonder schaamte kan stellen dat psychiatrische aandoeningen en depressies 'binnen de eigen kring uitgevogeld' moeten worden. En Stef Blok zal zich op zijn beurt afvragen waarom hij daar eigenlijk belasting voor moet betalen. Als iemand nu gewoon gehandicapt wil zijn, hoeft een andere burger daar toch niet voor op te draaien?

Liefde in tijden van klimaatverandering (Gidi Heesakkers Volkskrant 3 juni 2017 Bijlage Sir Edmund p. 16-19):
Lieke Marsman over het nut van angst en zelfreflectie
'Angst was voor mij eerder een overschot aan levenslust'
Lieke Marsman schreef een roman over de dreigende ondergang van de wereld. Met een supernavelstaarderige hoofdpersoon. Want navelstaren is juist goed. 'Sommige leiders zouden best meer aan zelfreflectie mogen doen.'
In Het tegenovergestelde van een mens wisselt Marsman essays en gedichten af met korte hoofdstukjes die het verhaal van de hyperzelfbewuste, egocentrische Ida (29) vertellen. Op een dag zegt Ida's moeder haar dat mensen door en door slecht zijn, alvorens een winterpeen doormidden te hakken. De uitspraak maakt indruk. 'Als mensen slecht waren, en ik wilde goed zijn, dan moest ik ervoor zorgen dat ik het tegenovergestelde van een mens was.'
'Het personage in mijn boek is supernavelstaarderig. Ik zie veel nadenken over je eigen gevoelens en handelen niet als iets slechts, al word ik er zelf weleens gek van. Volgens mij is het juist heel belangrijk om met jezelf bezig te zijn. Mensen vergeten vaak dat de grote slechte dingen die er in de wereld gebeuren het resultaat zijn van kleine slechte keuzes die mensen binnenshuis maken. Sommige leiders zouden best wat meer aan zelfreflectie mogen doen.'
Over angst heb je veel gedichten geschreven.
'Over angst bestaan veel misverstanden. Mensen denken vaak dat angstig zijn hetzelfde is als depressief of verdrietig zijn. Maar iemand die angstig is, is niet per se verdrietig, net zoals depressiviteit zich niet alleen maar uit door niets meer te willen. Het kan juist ook een vorm zijn van álles willen, van levenslust die niet beantwoord wordt. In mijn angstige periodes was ik bang voor alles, maar tegelijkertijd heel gelukkig. Ik ben nog nooit zo levenslustig geweest als op de momenten dat ik bang was.
Angst was voor mij eerder een overschot aan levenslust dan een gebrek daaraan. Pas toen ik zo angstig was, heb ik van mezelf leren houden. Daarvoor vond ik mezelf best wel stom, maar ik vond mezelf niet zó stom dat ik mezelf die verschrikkelijke angstbuien gunde. Ik had nooit in de gaten hoeveel zin ik eigenlijk had in... alles. In het leven, in normaal zijn.'

Toeslagenaffaire (Hans Nagtegaal Volkskrant 22 december 2020 p. 27):
Hun reputaties zijn zo erg en onherstelbaar beschadigd dat ze nooit meer een functie in een openbaar ambt mogen bekleden. Dat geldt in elk geval voor Eric Wiebes, die na zijn falen bij de vergoedingen van de Groningse aardbevingschade, opnieuw de
krokodillentranen voor de dag haalde. Maar dat geldt ook voor Asscher en ook voor Rutte en andere verantwoordelijken. Alleen als ze dat doen zijn ze geloofwaardig.
Menselijke maat (Felipe Leenaerts Volkskrant 22 december 2020 p. 27):
Die menselijke maat is bij de overheid zoek. Tenminste, dat hoor en lees ik steeds vaker. Meest recent nog in de toeslagenaffaire. De burger is verstrikt geraakt in een web van regels en wordt structureel gewantrouwd.
De roep om de terugkeer van maatwerk klinkt steeds luider en dit inzicht lijkt te zijn doorgedrongen in Den Haag.
Talkshows moeten meer diepgang zoeken (Femke Atsma Volkskrant 22 december 2020 p. 27):
Het interview met Rachel Franse, eindredacteur bij Op1, over haar coronajaar laat goed zien hoe het mis gaat in talkshows . Zij zegt: ‘Voor het debat aan tafel is nuance niet fijn.’ Zij zegt ook: ‘Wij willen debat, dat vinden mensen fijn om naar te kijken. Hoe scherper, hoe beter, dan kun je thuis een goed oordeel vellen.’
Er moet juist meer aandacht besteed worden aan educatie en informatie en aan het voeren van een rustig gesprek, in plaats van de focus op vermaak en kijkcijfers en een emotioneel debat. Zeker in tijden van crisis werkt gebrek aan nuance averechts en wordt het maatschappelijk belang niet gediend.
Burgers en de maatschappij als geheel zijn in deze onzekere tijden juist gebaat bij nuance, kalmte en objectiviteit in het publieke debat.

Taal en politiek - Een analyse van taalmanipulatie en dwangcommunicatie (Bert Snel* Civis Mundi Digitaal #5 mei 2011):
*) Prof. dr. Bert Snel is em. hoogleraar sociologie en criminologie en gedragskundige.
Taal en context
Het gaat me niet zozeer om de retorica, maar vooral om de pragmatiek: wie zegt wat in welke situatie met welke impliciete en expliciete bedoelingen en met welke effecten?[2] Dat is de contextuele bepaaldheid van taal. Zonder contextuele informatie is taal niet te begrijpen. Die context is nooit helemaal hetzelfde, omdat er steeds wisselende ‘acteurs’ in optreden en de (externe) invloeden die meespelen niet altijd voelbaar zijn.
Het taalgebruik van sommige politici is zo elastisch dat zij moeiteloos
volledig tegengestelde maatregelen of voorstellen kunnen legitimeren met dezelfde woorden. Soms gaat het zelfs om één en dezelfde persoon met slechts een tussentijd van enkele minuten. Een hapering in het korte geheugen is meestal niet de oorzaak. Is het dan vreemd dat veel mensen afhaken en de politiek laten voor wat het is?
[2] De retorica is een van de artes liberales of vrije kunsten. Volgens een gangbare indeling zijn dit er zeven: drie
geesteswetenschappelijke artes, het trivium (grammatica, retorica, dialectica) en vier natuurwetenschappelijke artes, het quadrivium (arithmetica, musica, geometrica en astronomia analoog aan de ‘bron van harmonie’ van Pythagoras). Het klassieke begrip ars betekent iets anders dan ons woordkunst, waar het in de regel mee vertaald wordt. Een ars is een logisch systeem van regels dat men door middel van ervaring heeft verkregen. Een dergelijke ars kan door mensen aangeleerd worden, en ook aan anderen worden onderwezen. Om van deze aangeleerde ars gebruik te kunnen maken moet men wel beschikken over een zekere mate van natuurlijke begaafdheid.
Doorgaans wordt alleen een beperkte versie van het begrip gebruikt: retorica in de betekenis
kunst van de welsprekendheid (kort gezegd: woordkunst). Dit speelt een belangrijke rol in politieke communicatie. Er bestaat een etymologische verwantschap met het begrip ‘retoriek’ dat volgens De Grote Van Dale gelijk staat aan ‘het tentoonspreiden van kunstige vormen zonder veel inhoud, lege woordenpraal, vormwelsprekendheid, bombast. Retorica is een meer neutraal begrip. Het belang ervan werd al door de oude Grieken onderkend. Tegenwoordig zijn er maar weinig politici die de kunst der welsprekendheid beheersen. Een uitzondering was I. A. Diepenhorst die als Kamerlid en minister van Onderwijs vriend en vijand vergaste op met zijn sonore stem uitgesproken doorgaans lange volzinnen. Een andere woordkunstenaar was premier Van Agt die er vaak in slaagde tegenstanders de mond te snoeren met taalkundige spitsvondigheden.
Zijn opvolgers als minister-president konden hen wat dit betreft niet evenaren. Op het zogenaamde ‘
Lubberiaans taalgebruik is de term taalmanipulatie wel enigszins van toepassing, gezien zijn politiek-taalkundige handigheid om met heel veel omhalen nog niets te zeggen. Vgl. Enthoven, 2011, pp. 168-169.

‘Alles zien en niets uit de weg gaan’ (Fokke Obbema interviewt Oek de Jong Volkskrant 21 december 2020 p. 12-13):
Wat zijn uw bevindingen?
‘Wat ik zo prachtig bij Montaigne vind is dat hij destijds al over de intelligentie en gevoeligheid van dieren schreef om te laten zien hoe beperkt de mens is. Vooruitgang is voor mij een relatief begrip. Op basis van 2.500 jaar literatuur heb ik het inzicht verworven dat we als mensheid blijven ronddraaien in het rad van goed en kwaad. Dat is voor mij de kern, al boeken we enige vooruitgang. Alleen bewustwording kan ons helpen, filosofen bepleiten dat al eeuwen. Praktisch vertaald betekent dat onderwijs, onderwijs, onderwijs. Leren inzien wie je bent en hoe je met anderen omgaat. Eerlijkheid ten opzichte van jezelf, daar gaat het om.’

Essay Ik wil geen dwarslezer zijn Verlos me van mezelf (Marja Pruis De Groene Amsterdammer 17 december 2020 p. 106-109):
In mijn beroepspraktijk van literair criticus doe ik steeds vaker oogkleppen op.
Uphoff of Kollaard… Ik wil het mooie en het goede, het exceptionele blijven zien en eren, ook als het iets is wat veel mensen mooi vinden. Ik wil niet de hele dag oordelen.
Kun je een ander mens worden gedurende één leven?
In interviews vertelde ze hoe ze in de literatuur ruimte voor dit verhaal uithakte die er anders niet zou zijn. Dat ze de woorden moest vinden om de ervaringen recht te doen, wat een worsteling het was, een zoektocht.
Geef die vrouw een prijs, zou je zeggen, maar zo gaat het vaak niet.
Wat wel duidelijk is, is dat
Uit het leven van een hond niet méér tegengesteld had kunnen zijn, hoe absurd het ook is om twee unieke creaties op die manier aan de uiteinden van één lijn te zetten. Als Kollaard kaas is, dan is Uphoff absint. Aarde versus sterrenhemel. Alles in de roman van Kollaard ademt ‘normaliteit’, wat zowel tot uiting komt in de rondheid van zijn taalgebruik, als in het verhaal dat hij vertelt, de alledaagsheid van zijn personage, het licht sukkelige. Tegelijkertijd stijgt hij in het kleine tot de hoogste hoogte, en gaat het in zijn roman over niets minder dan sterfelijkheid, levenslust en -aarzeling, liefde.
Gebrek aan fantasie of iets wat je je moet kunnen veroorloven? Een opmerking die Zadie Smith maakte een paar jaar geleden, toen ze in De Balie in gesprek ging met Arnon Grunberg, is me altijd bijgebleven:
‘Je afvragen wie je bent is een luxe.’ De realiteit is immers dat anderen vaak aan één oogopslag genoeg denken te hebben om te weten wie je bent: zwart, joods, vrouw, oud, rijk.

Zomaar iedereen uitmaken voor racist, lees racisme (Marco Vischer interview Andrew Doyle Volkskrant 12 december 2020 Opinie p. 24-27):
De strijd voor
sociale rechtvaardigheid is ontspoord, meent de Britse komiek en satiricus Andrew Doyle. Spot helpt om de activisten te ontmaskeren.
In 2018 maakte Doyle een
Twitteraccount aan voor Titania McGrath, een ‘radicale, intersectionele dichter’ die strijdt voor sociale rechtvaardigheid. Ze is volgens haar bedenker het prototype van iemand die woke is: zelfingenomen en geprivilegieerd, maar levend in de waan dat ze wordt onderdrukt. Met meer dan een half miljoen volgers groeide Titania uit tot een cultheld.
U wordt vast ook uitgemaakt voor racist.
Hoe toepasselijk dus, dat Titania McGraths nieuwste boek zich richt tot kinderen tussen 6 maanden en 6 jaar. Het bevat verhalen over de meest inspirerende mensen uit de wereldgeschiedenis, zoals Hillary Clinton, Greta Thunberg en Jozef Stalin. Wat staat er zoal in? Omdat Titania een keer 24 uur was geschorst door Twitter, weet ze hoe Nelson Mandela zich moet hebben gevoeld in de gevangenis. Over Rosa Parks, de zwarte burgerrechtenactivist die in 1955 weigerde haar zitplaats in de bus af te staan aan een witte passagier, schrijft Titania dat ze iedere vergelijking met haar naast zich neerlegt: ‘Ik zou nog niet dood willen worden gevonden in het openbaar vervoer.’
U wilt een einde aan de
wokecultuur. Wat moet daar volgens u voor gebeuren?
‘We moeten moediger zijn en terugvechten. Dat zal soms vervelende gevolgen hebben: sommigen zullen hun baan verliezen, misschien ook vrienden en familie. Toch lijkt me dat beter dan het alternatief, namelijk een samenleving die steeds meer restricties zal opleggen aan wat we doen, wat we zeggen en wat we denken. De wokecultuur eindigt pas als minder mensen deze malligheid serieus nemen en als we ophouden om ons eraan over te geven.’

Winnaar muziekprijs speelt liever in Salzburg of Winnaar muziekprijs: van muziek kan je niet meer rondkomen (Merlijn Kerkhof Volkskrant 2 januari 2017 bijlage p. 2):
Hoornist Rob van de Laar, winnaar van de Nederlandse Muziekprijs, ziet dat musici door de bezuinigingen amper nog van de muziek kunnen leven.
De Haagse PVV-lijsttrekker had ons orkest 'dat tromboneclubje' genoemd.
Traditie
'Kijk nou naar Het Gelders Orkest. De musici spelen voor 60 procent van hun aanvankelijke salaris. Ze moeten bijklussen om zichzelf te kunnen onderhouden. Ik vind dat zo ontzettend triest. Als jij dan vraagt of ik in Salzburg zit omdat ik daar beter kan verdienen, dan is het antwoord: nee, ik zit hier omdat ik van de muziek wil leven.' 'Het is niet alleen een geldkwestie. Ik denk dat het typisch Nederlands is dat we ons om de vijf jaar afvragen: zo'n symfonieorkest, zo'n muziekschool, hebben we die nog nodig? Ik begrijp echt wel dat als er moet worden gekozen tussen een orkest en meer handen aan het bed, de zorg het altijd wint. Maar dat iemand daar op het podium zit te spelen, voor jóú, en je diep in je hart kan raken, dat is toch het mooiste wat er is? Als we daar al niet meer de waarde van inzien, waar leven we dan voor?'

Oudejaarsconference Claudia de Breij:
In een briljante vondst typeert ze Geert Wilders als een moeder die tegen haar kinderen schreeuwt: „Doet internet het niet? Dat is de schuld van de elite, al die buren met hun drie routers! Minder, minder, minder! Wat zeg je? De router aan en uit zetten? Nee hoor, op kalme en rationele oplossingen zitten we hier niet te wachten!”

Poptempeltje (Paul Onkenhout de Volkskrant 19 mei 2022 p. V11):
In het Haarlemse poppodium De Waag traden voor een klein publiek grootheden op als Joan Baez, Simon én Garfunkel. Journalist
(Peter Bruyn schreef het boek Troubadour over het korte maar legendarische leven van het ‘folkcafé’.
Het Spaarne werd in 1973 door Lennaert Nijgh en Boudewijn de Groot geëerd in een gelijknamig nummer:
Het Spaarne stroomt, het Spaarne stroomt, het Spaarne stroomt voorbij. Voorbij de stad waar niets meer wordt geladen, er liggen voor de waag geen schepen meer.
Die rivier dus, en dat weeggebouw voor koopwaar, een plek die in de jaren zestig van de vorige eeuw
een voorname broedplaats was van folkzangers annex troubadours. Singer-songwriters, zeg maar, óók van buitenlandse afkomst. De namen maken nog indruk: Boudewijn de Groot, Simon & Garfunkel, Joan Baez, Tom Paxton, Pete Seeger.

Het Uur van de Wolf Touwtje uit de deur (29 december 2016 Vrienten, Kooymans en de Groot NPO2):
Boudewijn de Groot, George Kooymans en Henny Vrienten delen
een halve eeuw Nederlandse muziekgeschiedenis. Periodes van hysterische beroemdheid liggen achter hen, maar nog steeds vullen ze moeiteloos zalen. Ze toeren nu door het land onder de naam Vreemde Kostgangers, met een programma van oude en nieuwe liedjes. In deze samenwerking vallen de onderlinge verschillen weg: het zijn drie mannen die doen wat ze het liefste doen: muziek maken. De drie schrijven graag liedjes. Dat is na al die jaren niet eenvoudiger geworden. Een goed liedje overkomt je, maar is ook hard werken, sleutelen en slijpen tot alles klopt. Het grote streven is altijd om een liedje te maken dat aanslaat. Hoe groot de hits die ze op hun naam hebben staan ook, er is altijd een verlangen om er nog een te maken: een liedje dat voort zal leven. De teksten die de drie schrijven weerspiegelen de levensfase waarin ze zich bevinden: ze gaan over het leven, over oude liefdes en jeugdherinneringen. In deze documentaire zien we hoe deze mannen samen in een buitenhuis in Twente sleutelen aan nieuwe liedjes. Doorwerken tot diep in de nacht, de herinneringen die ze delen, wederzijdse waardering, kleine irritaties en milde spot, maar bovenal het plezier van het maken. Langzaam krijgen de liedjes vorm, en het optreden komt steeds dichterbij: zal deze mix bij hun publiek in de smaak vallen?

We moeten op zoek naar wat we nog wél delen of 'We moeten ons engageren met mensen met wie we het níet eens zijn' (Frank van Zijl Volkskrant 17 december 2016 katern Vonk p. 14-15):
Essayist Bas Heijne vertrok naar Parijs om in alle rust te kunnen nadenken en schrijven. Maar de actualiteit roept, aldus de kersverse winnaar van de P.C. Hooft-prijs.
U zegt: door die illusie van de onbeperkte zelfbeschikking is onze beschaving in het geding.
'Ja, want die burger denkt: mijn vrijheid is onbeperkt. Tot hij beseft dat hij voortdurend wordt gemonitord en gemanipuleerd. Snowden is wat dit betreft een omslagpunt: we zijn geen subject dat zijn eigen wereld creëert, maar een object dat wordt bekeken. We zijn broedmachines voor commercie, we zijn niet vrij. Dan worden mensen driftig, omdat ze zich gedwarsboomd en bedrogen voelen.
Doet Asscher dat straks anders? 'Je zult in gesprek moeten met degenen die vanuit miskenning redeneren, zoals Gerard Joling in zijn internetcolumn. Die schrijft dingen als: mijn moeder moet 12 kilometer fietsen voor een kerk, terwijl er om de hoek een moskee staat. Het is nagemeten en het is totaal niet waar, maar je moet wel weten dat dit leeft. Want uit de blindheid van politici komt deels het ressentiment tegen de elite voort.'
Daarmee is het probleem nog niet opgelost
'Ik ben niet optimistisch, maar er is geen reden om bij de pakken neer te zitten. We dienen ons te engageren met mensen met wie we het niet eens zijn. We zitten allemaal in hetzelfde schuitje. Aboutaleb in Rotterdam zegt: we zijn een gemeenschap en als je die afwijst, dan vertrek je maar. Ik vind het onterecht dat daar zoveel kritiek op komt. Mij wordt verweten dat ik geen panklaar recept heb: hij analyseert van alles, maar biedt geen oplossing.
Ik probeer slechts te laten zien waar het volgens mij om gaat. Voor de rest zeg ik: er is in de wereld nog nooit iets veranderd zonder een bewustzijnsverandering vooraf.'

Open Boekje (Annette Embrechts interviewt Hans Croiset de Volkskrant 27 mei 2022 p. V12-13):
Met V blikt
toneelgrootheid Hans Croiset (86) terug op zijn carrière van 70(!) jaar.
Fan als archivaris
Voor deze ochtend ligt het
werkzame leven van Croiset uitgespreid over de vloer, in elk geval de belangrijkste archiefmappen met knipsels, brieven, scripts, notulen, aantekenboekjes, foto’s en kritieken. Jan de Krijger (77), een toegewijde fan en gepensioneerd ingenieur, is bezig met het digitaliseren van Croisets immense archief. Hij is speciaal vanuit Hoorn naar Breukelen aan de Vecht gereden om een terugblik op hoogte- en dieptepunten te ondersteunen met feitenmateriaal. ‘Jan weet meer over mijn carrière dan ik. Mijn hele verzameling wordt door hem tot in detail geordend.’
Ook voor het
lesgeven op de toneelschool heeft hij decennialang geput uit eigen archief. ‘Wat je niet al moet doen om een stukje accordeonmuziek te pakken te krijgen van Vincent van Warmerdam uit mijn regie van Bredero’s Moortje voor Het Nationale Toneel in 1993. Weet je dat Bredero voor Moortje het blijspel Eunuchus van de Romeinse blijspeldichter Terentius heeft ver-Hollandst, over het ontmaskeren van schijnheiligheid? Bredero is de Freek de Jonge van de Gouden Eeuw. Ik leerde studenten hoe heerlijk het is zoiets vanaf het podium ingepeperd te krijgen.’

Harry Mulisch Het theater de brief en de waarheid Een tegenspraak
De
schrijver zegt iets onmogelijks te hebben gewaagd. Het eerste en tweede deel kunnen niet samen waar zijn. Het zijn twee complementaire werelden die elkaar uitsluiten.[7] Maar misschien toont het wel de volledige waarheid. Maar de schrijver stelt wel ondubbelzinnig dat hij zijn eigen fantasie op het oorspronkelijke verhaal van Jules Croiset heeft losgelaten. Het is een literair verhaal. Maar Jules Croiset en zijn bewonderenswaardige vrouw leven beiden nog en worden bedankt voor hun medewerking. Harry Mulisch kreeg een afschrift van de politieverhoren. Na lezing van de tekst van het Boekenweekgeschenk heeft Jules Croiset nog enige waardevolle aanvullingen gegeven.
7) Let op de eerder besproken ‘
coincidentia oppositorum’.

Coen Verbraak laat vooral de mens Mulisch zien, niet de schrijver (Peter van Brummelen Het Parool 26 oktober 2020):
Tien jaar geleden overleed Harry Mulisch. In diens oude werkkamer interviewde Coen Verbraak intimi van de schrijver.
Geweldig grappig is in Harry Mulisch - schepper van zichzelf een oud tv-fragment waarin de schrijver zojuist is gearriveerd op Schiphol. Een taxiregelaar meent hem ergens van te kennen. Mulisch stelt zich netjes voor. In volks accent zegt de regelaar tegen een taxichauffeur: “Dan krijg je nou meneer Mulisch. Van de Nobelprijs van de Vrede, geloof ik.”
Harry Mulisch besefte rond zijn vijftiende een genie te zijn, hij wist alleen nog niet waarin. Toen hij op zijn achttiende begon te schrijven, wist hij het. Een jaar later publiceerde hij in Elseviers Weekblad zijn eerste verhaal.
Ganzenbord
Van Mulisch’ drie kinderen komt alleen dochter Anna aan het woord.
Van de door Verbraak geïnterviewden is zij het meest kritisch.
Ze heeft er nogal onder geleden dat voor haar vader
zijn werk het allerbelangrijkste in zijn leven was. In zo’n oud tv-fragment vraagt Sonja Barend of de schrijver weleens, zoals andere vaders, met zijn kinderen naar de Efteling gaat of een potje Ganzenbord speelt. Het gezicht van Mulisch spreekt boekdelen: het idéé alleen al.

Harry Mulisch schepper van zichzelf (Niels van Arkel Gids TV 25 oktober 2020):
Tien jaar na de dood van schrijver
Harry Mulisch gaat regisseur Coen Verbraak op zoek naar de persoon achter de schrijver, door in Mulisch' oude werkkamer met intimi te praten.
Onaangeroerd
Op 30 oktober 2010 stierf
Harry Mulisch. Zijn werkkamer in Amsterdam is sinds die dag onaangeroerd gebleven. Daar schreef hij de klassiekers als 'Het Stenen Bruidsbed', 'De Aanslag' en 'De Ontdekking van de Hemel'.
Coen Verbraak gaat op zoek naar de persoon achter de schrijver. Hoe was hij als vader en echtgenoot? Waarom had hij zoveel sympathie voor Fidel Castro en is het waar dat hij meer van teckels hield dan van mensen?
Gesprekspartners
Verbraak spreekt onder anderen met Adriaan van Dis, Jeroen Krabbé, Remco Campert, Mulisch' dochter Anna en zijn partner Kitty Saal. Ook komt de schrijver zelf volop aan het woord via archiefbeelden, waarvan sommige nooit eerder zijn vertoond.

Herrinneringen aan Harry (Onno Blom Volkskrant 24 oktober 2020 Ten eerste p. 4-6):
Het moest nog maar bewezen worden dat hij kon doodgaan, vond Harry Mulisch. Tien jaar geleden, op 30 oktober 2010, gebeurde het toch. Onno Blom schreef een boek over
Mulisch’ late jaren, waarin hij zijn beste werk publiceerde, en haalt herinneringen op.

‘Je bent een afgrijselijk mispunt’, schreef zijn moeder aan Harry Mulisch (Onno Blom Volkskrant 24 oktober 2020 Ten eerste p. 6):
De brieven van zijn moeder, een nieuwe druk van
Het mirakel met een extra verhaal en een bundel met aforismen: drie boeken bij de tiende sterfdag van Harry Mulisch.
‘Het beste is, het raadsel te vergroten.’ – maar ook veel onbekends. Tot vlak voor zijn dood noteerde Mulisch invallen op velletjes van hotelblocnotes, die overal in zijn werkkamer rondzwierven. Samen vormen de aforismen uit het werk en het archief een heerlijke verzameling vol paradoxen over genialiteit en gekte, orakeltaal over vrouwen en vriendschap, en betrokken statements over oorlog en kwaad. Je vindt er speldenprikken als ‘dieren zijn ook mensen’ en ‘naïviteit is kracht’, maar ook puntig geformuleerde aanmoedigingen op weg naar de onsterfelijkheid: ‘Houd nooit op te beginnen; begin nooit op te houden.’

De ideale leeslijst (Joost de Vries De Groene Amsterdammer 9 mei 2019 p. 122-125):
Voor je uit rennen
De vraag is natuurlijk: geef je scholieren liever romans die bij hun leefwereld aansluiten, of geef je ze romans die voor ze uit rennen en die ze maar moeten zien bij te halen? Mijn leefwereld was te saai voor romanschrijvers, té rijtjeshuis, té vinex. Dus ik las The Ground Beneath Her Feet van Salman Rushdie tijdens mijn keuzewerktijduren – in het Engels, op een idioot kleine lettergrootte, met een woordenboek naast me. Ik deed er vier weken over. Jaren later las ik het nog eens en snapte ik dat ik bij eerste lezing de helft niet begrepen had. Maar het boek – een modern sprookje over twee gedoemde geliefden die de grootste rocksterren van de wereld worden – stond bol van mythen, politiek en popcultuur en reikte me een wereld aan waarvan ik vermoedde dat hij bestond, maar waar ik anders nooit bij was gekomen. Eigenlijk is dit dus een pleidooi voor De ontdekking van de hemel van Harry Mulisch. Ik las het in 2000 en kreeg tussen de kaften van één roman alle hoop en angst van de tweede helft van de twintigste eeuw aangereikt. Het lezen gaf me het gevoel dat ik ergens bij aansloot, ergens aan meedeed.

To the point (Robert van Gijssel interviewt Nana Ajoa Volkskrant 26 oktober 2020 p. V4-6):
Bassist en zangeres Nana Adjoa (29) houdt niet van
smalltalk. Prima! Praten we toch over vijf nummers van haar prachtige debuut Big Dreaming Ants
In Lesser Light Pollution
'
'Big Dreaming Ants is een plaat over de wanhopige zoektocht van de nietige mens naar iets groters. Over krioelende mieren met grote dromen. En daarom vond Adjoa haar song In Lesser Light Pollution'' eigenlijk niet op het album passen. Waarom niet? ‘Nou ja, het is nogal een liefdesliedje. Ik was gewoon heel erg verliefd geworden. Voor de eerste keer. Ik ben helemaal groen in het liefdesgedoe. Ik had dus ook nooit een liefdesliedje geschreven. Ik dacht: past dit op mijn plaat? Het voelde heel vreemd om die kant van mezelf bloot te geven. Ik was gewoon nooit zo met de liefde bezig, al had ik soms best het gevoel dat ik iets miste. Het lukte niet zo, ik kwam niet echt iemand tegen.

Opheffer Helden (Floris Tilanus De Groene Amsterdammer 22 oktober 2020 p. 65):
De grote drie – Hermans, Reve en Mulisch – zouden niet meer worden gelezen.
Is dat erg?Nee, wel verdrietig.
Vooral voor ons, naoorlogse jeugd. Wij hadden een hamer, een boor en een nijptang nodig om de wereld na 1945 af te breken en op te bouwen.
Toen kwamen daar drie schrijvende pubers, ieder met hun
eigen oorlogslittekens en hun eigen verwonde geesten die de literatuur kwamen overnemen en, hoe gek het ook klinkt, ons een handvat gaven voor een levenshouding die echt van ons was.
In
De avonden herkende je iets van wat niet werd uitgesproken. Waarom vonden onze ouders het een vervelend boek? Omdat zij eveneens zichzelf herkenden; de onmacht om een oorlog te vergeten en iets nieuws te ondernemen. Ze konden niets anders dan het leven oppakken van voor de oorlog en proberen die rottijd te vergeten. In De avonden wordt maar één keer, terloops, naar die oorlog verwezen, terwijl het boek uit 1947 is. De oorlog is nog niet verwerkt – ook niet door Frits van Egters, ‘de held van dit verhaal’.
De Tweede Wereldoorlog is wat deze drie schrijvers verbindt. Alle drie op zoek naar een levenshouding die ze waren kwijtgeraakt. Mulisch, door een joodse moeder en een foute vader, Hermans door een zus die zelfmoord had gepleegd omdat ze de liefde en de oorlog niet aankon – en misschien omdat Willem Frederik zelf aan de rand van de afgrond van verkeerde beslissingen had gestaan en daarom iedereen later langs de morele meetlat legde.
Ze worden niet meer gelezen – ik weet het.
De generatie van na de oorlog heeft haar kinderen opgevoed en die hebben nu weer andere problemen en een eigen taal.
Ik voel jammer.
Opheffer Wat doen (Floris Tilanus De Groene Amsterdammer 8 oktober 2020 p. 65):
‘Je bent stil, waar denk je aan?’
‘Aan een verhaal… Over een man die gelukkig is als hij zijn vrouw vermoordt, dan de hond en dan zichzelf.’
Ze glimlacht.
De hond springt bij me op schoot. Zwaluwen vliegen hoog over. Mijn vrouw is nog zo mooi…
‘Ga het schrijven’, zegt ze.
‘Voor wie?’
Ze gaat
‘voor mij’ zeggen – twee woorden waar ik nog droeviger van word dan ik al ben. ‘Voor mij’, zegt ze.

‘Niet iedereen is klaar voor de grote reset’ (Jeroen Junte interviewt Lidewij Edelkoort Volkskrant Magazine 3 oktober 2020 p. 66-70):
In een televisie-interview voor het VPRO-programma Tegenlicht zei ze zelfs dankbaar te zijn voor het virus. Het kwam haar op hoon te staan. ‘Helaas is niet iedereen klaar voor de grote reset’, verdedigt zij haar standpunt. ‘Maar gelukkig krijg ik ook veel bemoedigende reacties van mensen die zijn geïnspireerd door mijn oproep om te vertragen.’
‘Deze crisis genereert nieuwe energie en inzichten’. Nog verdoofd door het overlijden van haar levenspartner grafisch ontwerper Anthon Beeke, in september twee jaar geleden, kreeg ze zijn enorme bibliotheek met kunst, erotiek, fotoboeken en grafisch werk.
Eveneens tijdens de DDW (Edelkoort is als ambassadeur betrokken bij de programmering) presenteert zij het
World Hope Forum. ‘Het is een nieuwe community van creatieven die online lezingen kunnen volgen over interessante processen en scenario’s. Een keer per jaar is er een fysiek congres. Het wordt een soort anti-Davosforum, toegankelijk voor iedereen, met name voor het zuidelijk halfrond dat staat te popelen om mee te doen.’
Voor deze rubriek gidst de trend forecaster, varend op haar
onfeilbare intuïtie, ons met kleuren en symbolen naar de komende decennia.
De grijze kiezel
Interwoven Diana Scherer
Het animisme is de basis van alle religies. Het eerste geloof van de mensheid is dat alles bezield is en dus ook het recht heeft om te bestaan. Kinderen hebben dat besef overigens nog niet verloren. Daarom verzamelen zij steentjes en veertjes en kunnen zij uren naar wolken of een stromend beekje kijken. Het empathische besef dat alles energie heeft en dus ook energie kan geven, zal ingeburgerd raken.
Diana Scherer is een Duitse ontwerper die 3D-profielen in de aarde legt, waarlangs wortels van gewassen volgens een
vlechtpatroon groeien en zo een kantwerk vormen. Op deze manier laat zij jurken van wortelsystemen groeien vanuit de grond. Dan heb je het niet meer over vormgeven, maar over vormvinden. Dat gebaar, bijna nederig, symboliseert hoe wij ons opnieuw willen verbinden aan de aarde.’
Welke wijsheid in bestuur, ceremonieën, rechtspraak, voeding enzovoort hebben zij? Het is een onderzoek naar onze meest basale eigenschappen, naar dat wat ons menselijk maakt. Ik zou hier het liefst een masteropleiding voor opzetten. Die kennis hebben wij nodig om te overleven met robotica en kunstmatige intelligentie. Zonder besef van wie wij zijn, worden wij straks weggevaagd.’

‘Niet zeuren, doen’ (Evelien van Veen interviewt Ineke Hans Volkskrant Magazine 3 oktober 2020 p. 16-22):
Ontwerper Ineke Hans is zelf net zo no-nonsense als de ontwerpen waar ze om bekendstaat. ‘Ik kan af en toe heel bot zijn ja. Sorry hoor, maar sommige mensen zijn te snel op hun teentjes getrapt.’
Op tafel ligt de catalogus van de tentoonstelling in Nijmegen, waarin staat dat Hans zich laat inspireren door de nieuwste materialen en technieken, maar ook door ‘boerenverstand, folklore en menselijk gedrag.’ Ontwerper alléén is ze al een hele tijd niet meer; ze heeft een afdeling Design & social context opgezet aan de Universität der Künste in Berlijn en organiseert debatten over de rol van de ontwerper. Die, vindt ze, zou veel beter moeten nadenken over duurzaamheid en de context waarin hij werkt.
Heb je als designer die op duurzaamheid hamert inmiddels niet een soort haat-liefdeverhouding met je vak?
‘Ik ken bijna geen ontwerper die zich níét afvraagt: moeten we nog wel nieuwe stoelen ontwerpen? En soms moet je concluderen: nee, het beste is om dat gewoon niet te doen. Het lastige is dat ik het ook zo ontzettend léúk vind om een stoel te ontwerpen.
Dus als ik het doe, ga ik wel uitvoerig met de fabrikant in gesprek over de impact van dat ding.’

Positief geluid (Gijsbert Kamer interviewt Alicia Keys Volkskrant 25 september 2020 p. V6-7):
Haar album
Alicia moest ze uitstellen wegens corona. Het is er nu toch, iets aangepast. Met een positief geluid. ‘Ik zie om me heen dat de wil om elkaar uit de ellende te halen groter is dan ooit.’
We zijn inmiddels meer dan een half jaar verder. Covid-19 is nog alomtegenwoordig maar het album Alicia is vorige week dan toch verschenen en V mocht als aanvulling op de twintig minuten in Londen, vijftien minuten met de zangeres bellen. Hoe heeft ze het afgelopen half jaar beleefd, wachtend op het moment dat ze Alicia met de wereld kon delen?
Alicia was een mooie
weerspiegeling van dat positieve gevoel, maar na de moorden moest Keys toch ingrijpen vond ze. ‘Meteen heb ik Perfect Way To Die toch op het album gezet. Die titel moet je natuurlijk ironisch zien. Er is geen perfecte manier om te sterven door politiegeweld, maar voor de moeder in het liedje die haar zoon verliest is de gedachte aan het laatste, gelukkige, beeld van haar zoon een troost.’
De bewustwording wordt groter. Vaak had ik het idee dat iedereen alles maar onderging. Dat steeds meer mensen zeggen: stop, nu is het genoeg, vind ik hoopgevend. Ik weet niet of muziek in algemene zin een rol speelt in de transitie die we nu doormaken, laat staan mijn muziek.

Vraag niet, voel het (Mark Moorman Volkskrant 25 septemer 2020 p. V4-5):
Twee recente films,
Tenet en I’m Thinking of Ending Things, zijn als een ingewikkelde puzzel, die de toeschouwer na afloop met een hele waslijst aan vragen achterlaat. In hoeverre heb je antwoorden nodig om kunst te waarderen? Een ode aan het onbegrijpelijke.
Maar zelfs als je de soms duizenden woorden tellende exegesen van Tenet online had gelezen – uit het kamp ‘giant sexy brain’, waarin Nolan werd beschreven alsof hij met de film niet alleen een binnenstebuiten gekeerde James Bond had geprobeerd te maken, maar en passant ook een geinige draai had gegeven aan de alomvattende unificatietheorie – dan nog was Tenet lastig na te vertellen. Jaja, Tenet was een palindroom, maar kon je de film dan ook van achteren naar voren bekijken?
Ebert omarmde het raadsel en noemde de film een schitterende parabel over het
wezen van de mens: ‘En misschien is het wezen van de mens dat hij niet te veel wil weten over het wezen van de mens.’\\ Maar goed, dat was in 1968. Tegenwoordig willen we antwoorden.

Dichters & Denkers Hoe het leven voelt (Niña WeijersDe Groene Amsterdammer 24 september 2020 p. 56-58):
Het komt voor Vivian Gornick altijd aan op zelfkennis en de mate waarin die bereikt of geblokkeerd wordt. Ook in Het einde van de liefdesroman, na 23 jaar vertaald, is het ongeleefde leven haar onderwerp.
Hier is een schrijver aan het woord die een vaag voelen omzet in denken, en denken in formuleringen die zo scherp en zo precies zijn dat inhoud en stijl volledig met elkaar vervloeien. Gornicks denken, met andere woorden, ís haar stijl – zoals voor haar, zoals ze meermaals opmerkt, de toon van een roman het eigenlijke verhaal is (‘taal wordt het ding zelf’). Niet vaak lees je literatuurbeschouwingen van dit niveau, waarbij
lezen en leven een volstrekt vanzelfsprekende synthese aangaan en een begrip uitdrukken dat niet alleen diepgaand is, maar vaak dwars door de materie heen gaat, een achterkant laat zien.
Het begin van
het einde van de liefdesroman ziet Gornick in een handjevol romans, geschreven aan het einde van de negentiende eeuw en het begin van de twintigste, waar de vrouw, op het moment dat zij zou moeten zwichten voor de liefde, juist verhardt, zich terugtrekt: ‘In die ene flits van helder inzicht is de sentimentele liefde voor haar verleden tijd geworden.’

Dwars door de camera (Merel Bem interviewt Alec Soth Volkskrant 4 september 2020 p. V12-13):
Toen de Amerikaanse fotograaf Alec Soth fotograferen ging combineren met
mediteren, vond hij de verbinding waarnaar hij zo lang op zoek was geweest. Aan de Volkskrant legt hij uit wat hij daarmee bedoelt en hoe het zijn werk heeft veranderd.
De echte doorbraak kwam in de vorm van Anna Helprin, een choreograaf op hoge leeftijd die niet naar de studio kon komen om te spelen. Hij bezocht haar thuis en maakte voor het eerst sinds tijden weer eens een echt portret, met in zijn achterhoofd al die vorige ontmoetingen. Dat was het begin van iets nieuws, het begin van wat zou uitgroeien tot
I Know How Furiously Your Heart Is Beating, een serie die iets zachter is dan het werk waarmee Soth bekend werd, nauwelijks een verhaal vertelt en alleen gaat om het samenkomen van de mens vóór en die achter de camera.
De
openheid die hij voelde tijdens het fotograferen voor I Know Just How Furiously Your Heart Is Beating – hij mag die inmiddels een beetje kwijt zijn, maar hij weet nog wel hoe ze voelt. ‘Daar probeer ik nu weer uit te komen.’

Mondo 30 augustus 2020 NPO2
Fotograaf Jan Hoek geeft in zijn werk de regie aan de mensen die hij fotografeert. Lotte van Eijk en Bruin Parry stonden model voor Jan Hoek en vertellen hoe het is om zelf te bepalen hoe je op de foto staat. Het resultaat is te zien op de aankomende editie van BredaPhoto. Hier lees je een interview met Jan Hoek.
Met je stichting Captain Hoek wil je de barrière tussen insider- en outsiderkunstenaars verbreken. Wat is het verschil tussen die twee?
‘Outsiderkunstenaars zijn kunstenaars ‘met een afstand tot de reguliere kunstmarkt’, zo heet dat officieel. Vaak zijn het mensen die autodidact zijn, die net een beetje anders zijn. Voor hen is een soort hele aparte kunstwereld ontstaan, met eigen werkplaatsen, eigen biënnales, eigen musea. Veel outsiderkunstenaars ontmoeten nooit insiderkunstenaars.

In goed gezelschap (Hein Janssen interviewt Lenny Kuhr Volkskrant 11 mei 2020 p. V1, 7-8):
De troubadour van Lenny Kuhr is er altijd op het juiste moment. In 1969, als winnend lied op het Songfestival, en nu, voor eenzame ouderen.
‘Ik heb altijd een spirituele, mystieke aard gehad, altijd een diep heimwee gevoeld, maar wist niet waarnaar. Later bleek dat het heimwee was naar wie ik zelf ten diepste ben.
‘De zoektocht naar het mysterie van het leven ben ik vol aangegaan, vooral in de periode dat ik begin jaren negentig door neurologische problemen een tijdlang mijn stem ben kwijt geweest. Ik kon niet meer zingen en nog nauwelijks praten. Pas na een jaar kwam mijn stem langzaamaan terug. Ik dacht: als ik nooit meer kan zingen, wie ben ik dan? Toen het steeds beter ging, ben ik weer gaan zingen. Heel breekbaar allemaal, in het alternatieve circuit, waar ik me veilig en geborgen voelde en waar ik mijn verhaal in liedjes vertelde. In dat afpellen van mezelf kwam ik uit bij niets, ik was niets meer. Een zangeres zonder naam kan nog, maar een zangeres zonder stem? Nee, dat kan niet. Maar ik heb mijn stem en mezelf hervonden.’
Op de hoes van de cd Het lied gaat door staat een foto van Kuhr en haar twee muzikanten. Van de achterkant gefotografeerd, alle drie met een gitaar op de rug, een stoere jas aan, op weg naar weer een optreden. ‘Ik ben geen vedette. Als we optreden sjouw ik gewoon mee, ik help met het decor, en ik rol na afloop het kleed op.’
En het lied gaat door,
het lied gaat door
Het lied gaat altijd door
In een andere taal,
in een ander verhaal
Het lied gaat altijd door
Steeds verandert het
van zanger en decor
En het lied gaat altijd door.

Overvloedige liefdesverklaring van een postume vriend (Désanne van Brederode Volkskrant 6 juni 2015 bijlage Sir Edmund p. 11):
Liefhebben is verduiveld moeilijk, maar Goethe was die duivelskunstenaar, blijkt uit de biografie
Kameleon
De ogenschijnlijke kameleon is levenslang trouw aan het principe van de natuurlijke metamorfose, hoe paradoxaal dat ook mag lijken. Het middelpunt in vele samenkomsten, maar ook iemand die aldoor zelf naar het juiste midden blijft zoeken en zichzelf daarbij niet spaart. Dat Goethe de levenskunst beoefende, laat Safranski? elk hoofdstuk blijken. Toch zou Goethe aan de huidige levenskunstcursussen, 'zingevingsvraagstukken' en georganiseerde bezinning en bezieling een broertje dood hebben gehad. Hoezo: je terugtrekken uit de wereld en het juiste 'kairotische' moment afwachten? Je kunt evengoed met volle interesse aan wereldse zaken deelnemen en je afschermen voor kleingeestige of heethoofdige types en zelf een masker van gelijkmoedigheid opzetten, zodat er een vrije speelruimte voor het onderzoekende, creatieve gemoed blijft om iets nieuws te maken: over vrijheid klets je niet, je moet het doen.
'De mens kent zichzelf slechts voor zover hij de wereld kent, die hij alleen in zichzelf en zichzelf alleen in haar gewaarwordt', schrijft Goethe. En die zinnen worden voorafgegaan door een simpele opmerking van Safranski: 'Zelfkennis bestaat voor hem alleen via de omweg van de wereld.' Om het citaat te besluiten met: 'Dat betekent allereerst dat je jezelf primair leert kennen door wat je hebt gedaan en niet door begeleidende reflectie, laat staan door die psychische binnenwerelden die nooit vorm willen aannemen. En ten tweede dat je de reacties en inzichten van anderen nodig hebt. In hun spiegel, dus in de spiegel van andermans kennis, ontstaat zelfkennis. Ik ken mezelf omdat ik gekend word.' Etc.
Goethe durfde op voet van gelijkheid te verkeren met de stenen en de sterren, met goden en demonen, met eigen gaven en opdrachten van buitenaf, met de tijd, de wereld, met christendom, atheïsme, pantheïsme, met de islam, en met Fichte, Hegel, Schopenhauer, en er toch het zijne van te denken, dichtenderwijs. Een soeverein die prima zonder leerstellingen kan, en zonder lovende recensies, maar niet zonder het
tegenwicht van zielsverwanten. 'Himmelhoch jauchzend, zum Tode betrübt - glucklich allein ist die Seele die liebt.'

Der Mann mit ganz viel Eigenschaften (interview Rudiger Safranski Volkskrant 6 juni 2015 bijlage Sir Edmund p. 8-12):
Dichter/filosoof/staatsman Goethe had er veel, (soms pesterig) veel lol in totaal verschillende rollen aan te nemen, zegt meester-biograaf Rüdiger Safranski in zijn zojuist in het Nederlands vertaalde Goethe . En dat allemaal gedreven door een schandelijk onderschatte kwaliteit:
nieuwsgierigheid.
Vaak wringt het bij denkers en schrijvers tussen leven en werk. Toch richtte u zich vooral op dat werk. Uw boek over heet zelfs Biografie van zijn denken. Bij Goethe wordt die spanning zelf een thema en staat levensbeschrijving niet meer louter in dienst van het werk. Hoe komt dat?
'Ik wist bij Goethe meteen dat ik het anders zou doen, de titel stond aan het begin al vast. Het moest gaan over het leven als kunstwerk, hoe Goethe erin slaagde deze twee werelden met elkaar in balans te brengen, als levenskunstenaar. Nietzsche lukte dat niet, precies daarom bewonderde hij Goethe zo. Wanneer hij ervoor pleit dat je je hele repertoire aan charmes in moet zetten als een spel, gaat het over Goethe, al noemt hij hem niet expliciet. Goethe was bij uitstek een voorbeeld voor Nietzsches idee van de Übermensch, niet het Blonde Beest dat men er later wel van maakte.'

Trudy Raymakers TRANSITIE EN INNOVATIE
De samenleving is ingrijpend aan het veranderen. Sommigen, zoals de bekende auteur Chris Anderson, spreken van een derde Industriële Revolutie, anderen van transformatie en transitie. Daniel Pink noemt het de overgang naar het conceptuele tijdperk. Structurele veranderingen die het resultaat zijn van op elkaar inwerkende en elkaar versterkende ontwikkelingen op het gebied van economie, het milieu, technologie, cultuur en demografie. Dit gaat samen met complexiteit, systeeminnovatie, zoals de overheidstransities in het sociale domein- en disruptieve innovatie. Alles is in beweging, de burger hergroepeert, de instelling vindt zichzelf opnieuw uit en de overheid zoekt naar de verbinding tussen systeem- en leefwereld. Op deze pagina wil ik de belangrijkste inspiratiebronnen en invloeden op mijn werk en denken naar voren laten komen.

Jan Wicherink boek Ontheemde zielen ontwaken, (p. 154): De schepping zelf echter lijkt het bewijs te zijn van het feit dat de totale orde in het universum is toegenomen sinds haar vroegste conceptie en dat negentropie (negatieve entropie) dus ook moet bestaan. De levenskracht in iedere plant, elk dier en ieder mens op deze planeet is de kracht die voortdurend de effecten van de entropie tegengaat. Dus naast de tweede wet van de thermodynamica die alles afbreekt, moet er ook een creatieve kracht in de natuur bestaan die zomaar orde uit de chaos schept.

 

Over creativiteit geeft PRANA nr. 159 (Ten geleide) interessante voorbeelden.
Brahms zegt dat hij als hij componeert in contact staat met dezelfde geest als waar Jezus zo vaak naar verwees.
Richard Strauss beschrijft overweldigende visioenen
Dan put ik uit de bron van oneindige en eeuwige energie waaruit wij allen en alles voortkomen.
In de religie noemt men dit God
.
Grieg zegt: Wij componisten projecteren het oneindige in het eindige.
Picasso is een ander groot kunstenaar die met zijn schilderij ‘Guernica’ toont hoe het paard aan de lans van zijn eigen ruiter ten onder gaat.

Het mysterie van het leven kan in poëzie of rab voelbaar worden gemaakt.

Rainer Maria Rilke liet zijn Malte Laurids Brigge optekenen, in zijn dagboek toen hij in Parijs was (De Groene Amsterdammer 11 maart 2015):
In elk bestanddeel van de lucht proef je ellende, in ieder zuurstofdeeltje herken je het verschrikkelijke. Je ademt het in met iets doorzichtigs; maar binnen in je slaat het neer, wordt het hard, krijgt het kantige geometrische vormen tussen de organen; want alles wat aan pijn en afschuw bezweken is op de gerechtsplaatsen, in de folterkamers, de gekkenhuizen, de operatiezalen, onder de brugbogen in de late herfst: dat alles is van een taaie onvergankelijkheid, dat alles leidt een zelfstandig bestaan en houdt, jaloers op alles wat leeft, aan zijn eigen verschrikkelijke werkelijkheid vast.
Gottfried de Purucker boek Grondslagen der Esoterische Wijsbegeerte, Deel I, Hoofdstuk 2 (De Gezegden van LaoZi, naar vert. Lionel Giles):
Het tao dat in woorden kan worden uitgedrukt, is niet het eeuwige tao; de naam die kan worden uitgesproken, is niet zijn eeuwige naam. Zonder naam is het het begin van hemel en aarde, met een naam is het de moeder van alle dingen. Alleen wie voor altijd vrij is van aardse hartstochten kan de geestelijke essentie ervan begrijpen; wie steeds door hartstochten wordt belemmerd, kan niet meer zien dan de uiterlijke vorm ervan. Deze twee, het geestelijke en het stoffelijke, zijn in oorsprong een en hetzelfde, al geven wij daaraan verschillende namen. Deze gelijkheid is een mysterie – het mysterie der mysteriën. Het is de poort tot alle spiritualiteit.
LaoZi (gedeelte van gedicht):
Waarlijk, hij die zich kan bevrijden van verlangen,
ziet het geheime wezen der dingen.
Hij die zich nooit heeft bevrijd van verlangen,
ziet alleen de uitkomsten.
Deze twee dingen komen voort uit dezelfde Bron,
maar hebben niettemin een andere vorm.
Deze Bron kunnen we alleen maar het Mysterie noemen,
de Poort waaruit alle geheimen voortkomen.
De volledigheid is als water, Laozi:
Wanneer iemand zou willen regeren en iets tot stand zou willen brengen door handeling, besef ik dat hij niet slagen kan. Het koninkrijk is een geestelijk ding en kan niet door handelen worden verworven. Hij, die het op die wijze zou willen winnen, vernietigt het. Hij, die het in zijn greep zou willen vasthouden, verliest het. Een geestelijk koninkrijk wordt alleen werkelijk veroverd door vrij te zijn van doelstelling en activiteit. De wijze is niet menslievend of goed, de volledigheid is als water. Water doet goed aan alle wezens en strijdt niet. Het woont op plaatsen door alle mensen veracht. Daarin komt de wijze Tao nabij. Hij leeft graag op lage plaats. Zijn hart mint de diepte. In weldoen mint hij de liefde. In spreken de waarheid, in bestuur de orde, in werken bekwaamheid, in handelen de geschikte tijd. Hij strijdt niet, daardoor treft hem geen blaam.
Ge moet het Tao van de oudheid doorgronden om over het bestaan van het heden te kunnen regeren.
Wie het begin weet van het oorspronkelijke heeft de draad van Tao in handen.
Wislawa Szymborska:
Uit het raam heb je een mooi uitzicht op het meer,
maar dat uitzicht ziet niet zichzelf.
Kleurloos en vormloos, stemloos, geurloos
en pijnloos bestaat het op deze wereld.
Flex de Hittespitter 'De Anti-christ Mixtape':
Satan:
"ken je mij nog? heb je 'n tijd niet gezien
je was 'n tijd binnen en tijd is wat je dient
je bent nu wel vrij, maar nog steeds van mij
en ik heb heb 'n paar klussen voor jou is wat ik zei"
Flex:
"modderfok dit kil, ik ben klaar met jou
ik doe niks meer wat me van het licht weghoudt
ik doe geen fout meer, loop een rechter pad
fok 666, ik ben die bullshit zat!"

Een variant op het peterprincipe: is het sprookje De nieuwe kleren van de keizer van Hans Christian Andersen.
Het zelf-bewustzijn, het Reflexief Bewustzijn licht dit thema toe.

Verbeelding (Julien Althusius Volkskrant 21 juli 2020 p. V2):
De ideale televisieavond van Glenn de Randamie (die natuurlijk Typhoon is, Neerlands bekendste hiphopartiest en de man van het fantastische album Lobi da Basi, dat in 2014 een genreoverstijgend succes werd) begon met een fragment uit de film Copying Beethoven.
Na een fragment uit
As it is in heaven, een film over een dirigent die zijn koorleden probeert kennis te laten maken met hun innerlijke muziek, kwamen de tranen. Het was een film over een witte Zweedse gemeenschap, maar De Randamie herkende er de strijd tegen racisme in, omdat het ging over ‘vrijheid, zelfbeschikkingsrecht, zijn wie je wilt zijn, wie je mag zijn’. Hij vond het verschrikkelijk dat er nu, anno 2020, nog steeds zoiets gezegd moet worden als ‘black lives matter’. ‘Dat komt er bij mij echt niet in, het zou zo vanzelfsprekend moeten zijn.’
Zo kroop Zomergasten wat stilletjes naar de nacht, maar kreeg het met een uitvoering van Amazing Grace door Aretha Franklin het einde waarin alles - muziek, zwarte cultuur, de stilte tussen twee noten, vrijheid, God en genade - daverend samenkwam.

Evert van Uitert (1936-2021) (Peter de Waard Volkskrant 21 juni 2021 p. 22):
De sfeer op de universiteiten in de jaren tachtig beviel hem maar matig. Gelukkig kon hij ontsnappen naar zijn favoriete Van Gogh Museum.
In 1983 promoveerde hij op een dissertatie over de artistieke competitie tussen Van Gogh en Gauguin. Een jaar later werd hij hoogleraar moderne kunst in Amsterdam. In zijn oratie stelde hij dat ‘kunst geen religie’ was, maar ‘mensenwerk, onderhevig aan sociale en economische processen’, dat door relativerende historici in beeld gebracht moest worden. Dat leidde tot veel ophef. De sfeer op de universiteit in de jaren tachtig beviel hem ook maar matig. ‘Hoorcolleges werden elitair en autoritair gevonden, dus verboden. Gelukkig had hij zijn uitweg naar het Van Gogh Museum’, zegt Claudine.
Geld om zelf een kunstverzameling op te bouwen had hij niet. Maar hij had wel een van de
allergrootste verzamelingen moderne kunstboeken van Nederland.

Bas Heijne: Gauguin probeerde het aardse achter zich te laten door zich terug te trekken in zijn verbeelding (en in de fantasie van een grotendeels verzonnen tropisch paradijs, waar de lelijke moderne wereld op wonderbaarlijke wijze onzichtbaar was gemaakt), terwijl van Gogh de zichtbare werkelijkheid als het ware wilde bekeren tot zijn blik. In zijn verhitte discussies met zijn vermeende kunstbroeder stond hij erop dat hij altijd realistisch wilde zijn, dat wil zeggen, dat zijn schilderijen altijd een echt onderwerp moesten hebben. Een echt gezicht, echte zonnebloemen, een echt paar versleten schoenen; de verbeelding van Van Gogh moest altijd in direct contact met de werkelijkheid staan, die vervolgens door hem getransformeerd werd in iets nieuws en ongeziens. Die grote verwachting van de kunst als radicale vernieuwer van de wereld werd niet ingelost; en je kunt zeggen dat de kunst sindsdien bezig is geweest vooral zichzelf eindeloos te vernieuwen. Het politieke engagement van veel kunstenaars, zowel extreem links als rechts, in de twintigste eeuw ging er opnieuw van uit dat de kunst een belangrijke rol in het vernieuwen van de wereld te spelen had, maar de nadruk lag nu veel meer op een maatschappelijke, politieke omwenteling. Het idee van een artistieke avant-garde was nauw verbonden met de grote ideologische ideeën over de Nieuwe Mens. Ook die grote verwachtingen werden niet ingelost; de meeste eindigden in dood en vernietiging. In de afgrond tussen verbeelding en werkelijkheid die de grote ideologieën van de twintigste eeuw hebben geopend, echode de kreet van afgrijzen door die al helemaal aan het begin van die eeuw uit de vertrokken mond van een stervende Mr Kurtz te horen was: ,,The horror! The horror!’’ Sindsdien zingt de kunst een flink toontje lager.

De macht is mijn tegenstander’ (Rob Vreeken interviewt Nadia Khiari de Volkskrant 17 december 2019, p. 14-15):
Bij het begin van de opstand in Tunesië, dinsdag negen jaar geleden, werd kunstschilder Nadia Khiari cartoonist. Haar kat
‘Willis from Tunis’ werd een icoon van de revolutie en sindsdien neemt ze deel aan het maatschappelijk debat.
‘Heerlijk. Ik heb contact met de jeugd nodig, ik geef ook les aan minderjarigen in gevangenissen.
Jongeren zijn de toekomst, zo kan ik zaadjes planten. Omdat ze jong zijn, hebben ze hun dromen. Het maakt me optimistisch, ik vertrouw erop dat de jeugd dingen kan veranderen. Vooral degenen die na de revolutie zijn geboren, zij hebben de dictatuur niet in hun brein. We hadden geen toverstokje in 2011. Het duurt zo twintig jaar om een nieuwe, democratische generatie te vormen.’

Met de VVD voorop worden wij weggezet als subsidievreters (Tom S. Hageman Volkskrant 17 december 2019 p.23 ):
In de beeldende kunsten is alles wat na de oorlog werd opgebouwd aan ondersteuning, distributie, educatieve voorzieningen, vanaf het begin van de 21ste eeuw nagenoeg geheel afgebroken. Nu zijn de orkesten aan de beurt.
De tactiek is steeds hetzelfde: het begint met verdachtmakingen, scheldpartijen zelfs: kunstenaars worden uitgemaakt voor uitvreters, subsidieslurpers. Kunst en cultuur zijn overbodige uitwassen, want het leven draait immers om vreten, voortplanten en sterven.
Net als bij konijnen, wasberen, ratten en kakkerlakken.
Dank zij de neoliberalen raken we honderdduizend jaar terug in de tijd.

‘Ik ervaar het leven niet in pasteltinten’ (Antoinette Scheulderman interviewt Roxane van Ieperen Volkskrant Magazine 14 december 2019 p. 16-23):
Met haar oorlogsvertelling ’t Hooge Nest over haar eigen huis scoorde Roxane van Iperen een ongekende hit. Maar dat wil niet zeggen dat haar eigen verleden nu ook op straat komt te liggen, hoopt de schrijver.

Verbeelding (Toine Heijmans Volkskrant 10 december 2019 p. 21):
Nobelprijswinnar Olga Tokarczuk over de waarde van verhalen.
Vandaag krijgt Olga Tokarczuk de Nobelprijs voor Literatuur uitgereikt en op een wonderlijke manier – zoals haar boeken wonderlijk zijn, in die zin dat ze alle verbeeldingskracht toelaten die uit het echte leven wordt verbannen – bevond ik me twee weken geleden met haar in een gezelschap van reizende schrijvers dat om en om het podium betrad van de grote zaal in het onderzeebootcomplex van Saint Nazaire, waar we tijdens een literair festival bevraagd werden over wat de schrijver drijft.
Boeken zijn bedreigend in een wereld die steeds minder verbeeldingskracht duldt, waar je links moet zijn of rechts, waar gebrek is aan mysterie en nuance. Niet voor niets heet Olga’s Nobeltoespraak
‘De tedere verteller’. ‘De wereld is gemaakt van woorden’, zegt ze daarin, alleen hebben we geen taal meer voor de ‘ultrasnelle’ veranderingen van vandaag. ‘We komen metaforen tekort, mythen en nieuwe fabels’, en houden daarom vast aan ‘roestige oude verhalen’ die niet meer passen.
Het is een prachtig pleidooi voor de verbeelding.

Beeldende kunst (Machiel Bosman Volkskrant 9 december 2019 p. V3):
In zijn boek Rembrandts plan laat historicus Machiel Bosman zien dat Rembrandt helemaal niet slecht met geld kon omgaan.

Vanessa Friedman: ‘Iedereen is met mode bezig. Vooral mannen die zeggen dat ze er niks mee hebben’ (Cécile Narinx interviewt Vanessa Friedman Volkskrant Magazine 7 september 2019 p. 12-19):
Noem jij jezelf een discipel of een activist?
Lachend: ‘Geen van beide. De enige manier waarop ik me een activist voel is door mijn best te doen mensen mode serieus te laten nemen. Toen ik in 2003 begon als modejournalist voor The Financial Times merkte ik dat veel mensen afwijzend staan ten opzichte van mode als onderwerp van een kwaliteitskrant. Ze zijn bezorgd dat als ze interesse tonen in mode ze voor frivool en niet intellectueel versleten worden. Terwijl er drie dingen universeel en essentieel zijn om te kunnen overleven: dat je iets je in je lichaam stopt, voedsel dus; dat je een dak boven je hoofd hebt en dat je iets aan je lichaam draagt om warm te blijven. De rest is allemaal context en smaak. Je kunt bijna over alles schrijven door de lens van de mode. Iederéén draagt kleding en is er, onbewust misschien, elke dag mee bezig. Vooral mannen die zeggen dat ze er niks mee hebben, zijn ermee bezig. Ik zou mode heel graag willen destigmatiseren. In politieke kringen is het voor vrouwen nu bijvoorbeeld lastig om te praten over mode.
Hoe zou je, in één Friedmaniaanse volzin, beschrijven wat je aan de mode kunt aflezen over de huidige tijd waarin we leven? (Betrapt lachje)
‘Mijn eindredacteuren willen graag dat ik wat meer punten gebruik en wat minder komma’s, klopt. Maar ik heb hier niet eens een hele zin voor nodig, ik heb aan één woord genoeg: messy! Het is een grote zooi. We staan op een enorm keerpunt, op alle niveaus. Kijk naar hoe we communiceren, naar de mogelijkheid voor individuen om hun stem te laten horen, sociale media, politiek. De Amerikaanse eeuw loopt ten einde, de Chinese eeuw begint. De hele balans van macht tussen landen verschuift.

Beeldende kunst (Machiel Bosman Volkskrant 9 december 2019 p. V3):
In zijn boek Rembrandts plan laat historicus Machiel Bosman zien dat Rembrandt helemaal niet slecht met geld kon omgaan.

‘Het eindigt altijd in rampspoed’ (Sander Pleij interviewt Robert Harris Volkskrant 23 november 2019 Boeken p. 7-9):
Hoe schrijft de schrijver? De Britse schrijver Robert Harris knalt zijn bestsellers, waarin hij historie en fictie mengt, er in één jaar uit. Zijn nieuwe boek De tweede slaap verschijnt nu tegelijk met de verfilming van De officier door Roman Polanski.
Uit dit boek neem ik mee dat samenlevingen ineenstorten, maar dat er menselijke trekken bestaan die voor altijd hetzelfde blijven.
‘Ja, we hebben buitengewone technologie maar fundamenteel zijn wij niet snuggerder en staan we niet meer in contact met de fundamenten van het menselijk bestaan. Op veel manieren hebben mensen in Cicero’s tijd juist dieper nagedacht. Ja, er zijn die fantastische sociale media en het internet, maar waarvoor gebruiken we ze? Voor poep. Grote, onontkoombare poep! Dat niet eens: uitvergrote poep. Een tsunami aan poep die op onze hoofden neerkomt. Poep-ideeën. Dát is waarom ik dit boek wilde schrijven. Dáárover gaat het. Over het feit dat we alleen maar meer idiotie mogelijk maken. De idioot is machtiger dan ooit. We hebben de idioot almachtig gemaakt. De idioot zit in het Witte Huis!’

‘In ben geen wegloper’ (Nathalie Huigsloot en Remco Meijer interviewen Ivo Opstelten Volkskrant Magazine 26 oktober 2019 p. 12-20):
Vier jaar geleden riep Mark Rutte hem naar het Torentje en zei: ‘Het is klaar.’ VVD-coryfee Ivo Opstelten moest aftreden als minister van Veiligheid en Justitie. Daarna hield hij zich stil. Tot nu.
U bent niet zo’n reflectief persoon, zeggen mensen in uw door Ron Meerhof geschreven biografie. Hij vertelde dat de totstandkoming van het boek op een gegeven moment ook een dip had. ‘Als het op deze manier verder gaat is het niet genoeg,’ zei hij tegen u.
U zegt dat het door de tijd komt, maar is het ook een karaktereigenschap van u dat u niet heel erg van de
zelfreflectie bent?
‘Nee, ik denk… ik vind…. dat is volkomen juist. Ik herinner me dat een door mij zeer gewaardeerde wethouder van het CDA, Leonard Geluk, zei: ‘Die stijl van Opstelten was voor Rotterdam goed, hij nam duidelijke standpunten in waarop hij bleef hameren, maar zelf hou ik meer van reflectie. Opstelten is nu eenmaal geen reflectief persoon.’ Maar ik vind dat als je bestuurt je er niet voortdurend blijk van kunt geven dat je aan het reflecteren bent over je eigen standpunt.’ Twijfel tonen kan toch heel sympathiek zijn?
‘Zeker. Tuurlijk kan je ook heel goed ‘ik weet het niet’ zeggen, maar daarin ben ik niet altijd sterk geweest. De bonnetjesaffaire is daar een goed voorbeeld van. De Tweede Kamer wilde in maart 2014 weten om welke bedragen het precies ging in de deal die Fred Teeven sloot met drugshandelaar Cees H. En ik had gewoon ‘ik weet het niet’ moeten zeggen.
De politieke betekenis van dat woord vergat u even.
‘Ja. Dat was echt een fout. Het tweede punt, en dat vind ik onbegrijpelijk van mezelf, is dat ik genoegen heb genomen met de conclusie dat het
bonnetje van de deal niet meer te vinden was. Dat was sub-optimaal en dat is tegen mijn natuur. Ik had bij wijze van spreken moeten zeggen: ‘We gaan met het hele departement naar het Paleis van Justitie in Amsterdam en gaan niet eerder weg totdat we dat bonnetje hebben.’\\ Een jaar later.
‘Een jaar later komt het ineens weer terug. Want plotseling is het bonnetje door anderen wel gevonden. Toen hebben we gezegd: nu moeten wij het ook vinden. En dat is ook gebeurd. Ik herinner me de zondagavond voor mijn aftreden, ik was in de middag bij Feyenoord-NAC geweest. ’s Avonds kreeg ik een telefoontje van mijn directeur-generaal: ‘We hebben het gevonden.’

Bluf en schuld (Jean-Pierre Geelen Volkskrant 25 oktober 2019 p. 2):
Het geheugen van Ivo Opstelten (75) doet het weer! Deze krant en het AD vonden dat zo groot nieuws, dat beide donderdag preludeerden op interviews op zaterdag. Hier klonk het welgeorkestreerde tromgeroffel rond een kloeke biografie door oud-Volkskrant-journalist Ron Meerhof, nu auteur van toespraken op Opsteltens oude ministerie.
Dat hij niet tot het uiterste had gezocht naar dat verrekte
bonnetje, noemt hij nu ‘suboptimaal’; een heerlijk eufemisme voor een blunder.
Ik schreef het hier eerder:
iets niet weten is een ondergewaardeerde deugd. Een nog grotere deugd is dat toegeven. De hele wijsbegeerte draait om de vraag wat wij (kunnen) weten. Dat blijkt nog een zware dobber. Als er al eeuwen over soebatten, hoeft een eenvoudig minister zich niet te schamen voor zijn onzekerheid over een fokking bonnetje. Hij had het alleen maar hoeven zeggen.
De angst regeert. Voor de beulen en het volksgericht. Op de radio memoreerde Job Cohen hoe een zekere politicus (hijzelf) op tv de prijs van een halfje bruin niet uit zijn hoofd kon oplepelen. Het werd zijn doodsteek.

Sociale advocatuur (Ibtihal Jadib Volkskrant Magazine 19 oktober 2019 p. 21):
Teeven biechtte in 2017 op waarom hij als staatssecretaris zo had bezuinigd op de advocatuur: ‘Als je aan een advocaat niet al te veel tijd geeft om aan een verdachte te besteden, dan wordt het ook niet zo veel, die verdediging.’ De rechtstaat is prachtig, maar ook een tikkeltje belemmerend als je in Den Haag werkt.

De aardse hoogtepunten van André het astronautje (George van Hal Volkskrant Magazine 19 oktober 2019 p. 66-70):
Astronaut André Kuipers gidst ons langs zijn sterren, van sciencefictionheld Perry Rhodan tot manta’s die opdoemen uit de duisternis.
‘Ik realiseer me heel goed dat het niet om mij persoonlijk gaat’, vertelt André Kuipers, die twee missies naar het ISS vloog voor de Europese ruimtevaartorganisatie ESA en als ruimtevaarder inmiddels met pensioen is. ‘Het is mythevorming. Ik ben een man van 61 en kleine kinderen hebben mijn ruimtevluchten niet meegemaakt, maar toch vinden ze het geweldig om mijn verhalen te horen. Eigenlijk bizar, maar ik herken die magie wel. Wanneer een astronaut in de buurt was, zette ik vroeger ook alles opzij om hem of haar te horen spreken.’ Waar sommigen hun kosmische faam omzetten in een ministerschap, een prominente rol in het bedrijfsleven of een leven als wetenschapper, wilde Kuipers vooral verhalen vertellen.
Muziek: John CageEtudes Australes
Mensen die nooit onder water kijken, missen de halve planeet. Ik duik zelf sinds 1986, raakte gefascineerd door de films van Jacques Cousteau. Die onderwaterwereld, dat blauwe niets, ik vond het waanzinnig indrukwekkend.
Ik deed eens een nachtduik met manta’s. Onder water maak je met een schijnwerper een kolom van licht. Je zit zelf op een diepte van een meter of tien. Op dat licht komt plankton af, en dan komen de manta’s, voor een gratis buffet. Het zijn net buitenaardse wezens, met die grote muilen van ze. Heel onwerkelijk.
Ik wilde mijn kinderen hetzelfde laten zien, dus met mijn twee jongsten hebben mijn vrouw Helen en ik vorig jaar opnieuw gekeken of we manta’s konden zien. Ditmaal snorkelend. Ook dat is groots. In het water zie je die beesten onder je opdoemen uit de duisternis.
Ze zweven naar je toe, maken loopings. Het is een ervaring die je nooit zult vergeten. ‘’

Marsman (reportage over Joris van Casteren door John Schoorl Volkskrant 2 september 2016 katern Vonk p. 14-16):
Schrijver Joris van Casteren reisde drie jaar de wereld rond om alles te weten te komen over de menselijke obsessie voor Mars. Het boek dat hij erover schreef leert ons opvallend veel over de hoogmoed van aardbewoners.
Werkelijkheid als jachtgebied
Wat een onzin, dacht Joris, en met hem astrolegenden als Wubbo Ockels en André Kuipers. Maar hoe kan het dan dat de directeur van innovatieorganisatie TNO het initiatief steunde, en met hem Gerard 't Hooft, Nobelprijswinnaar in de natuurkunde? Het zou natuurlijk wel mind-blowing zijn, als het zou gaan lukken; wat wist hij er eigenlijk van?
En Mars? Mars weet van niks. De planeet is op weg naar conjunctie. Mars heeft zijn tweejaarlijkse cyclus naar de zon ingezet, en neemt afstand van de Aarde.
Van Casteren hoeft de Astromaster 70 er maar bij te halen om te zien dat de roestbruine stip langzaam verdwijnt. Bij het afronden van zijn boek was-ie in volle glorie te zien. En nu Mensen op Mars er is, is de planeet als een hartslag die steeds zwakker wordt. Geheel toevallig allemaal, overigens.

Dwars door de bomen, op weg naar het modebos (Cécile Narinx Volkskrant Magazine 7 september 2019 p. 20-28):
Het valt niet mee om trends te ontdekken op de catwalks. Maar volg gerust Cécile Narinx op haar wandeling naar het Bois de Bourgeois. Het wát?
Zelden was er een grotere diversiteit aan trends, stoffen, kleuren en silhouetten te onderscheiden als voor het komende modeseizoen najaar 2019/ winter 2020. It’s a mess!, zegt modecriticus Vanessa Friedman van The New York Times hierover ook al terecht. Want het ging alle kanten op, van zoet en teer tot wuft en kleurrijk tot duister en militant.
Maar goed, met een beetje afstand en wat tijd valt er door de vele bomen toch wel degelijk bos te zien. Of nou ja: een aantal bossen en bosjes. Het eerste geboomte is meteen al groot en onheilspellend: een duister sprookjeswoud vol somber-romantische kleren.

'Wij hebben kunst nodig om tot perfectie te komen' (Nell Westerlaken Volkskrant Magazine 28 maart 2015 ):
'Inspiratiebronnen? Ik héb helemaal geen inspiratiebronnen!' Fotograaf Oliviero Toscani, wereldberoemd van zijn opruiende Benetton-campagnes, wil evengoed best vertellen wat hem cultureel behaagt.
Ontregelen, hij deed het eerder dit jaar in het Amsterdamse debatcentrum De Balie. Wat is goede marketing, vroeg een jonge marketingman.
'Goede marketing bestaat niet. Marketing is bullshit', bulderde Toscani door de zaal. Toch werd de naam van fotograaf Oliviero Toscani definitief gevestigd met marketingcampagnes.\\ 'Inspiratiebronnen! Ik heb helemaal geen Inspiratiebronnen!'
Tot slot: Gelukkig kunnen paarden niet schrijven. Dat hebben ze ook helemaal niet nodig, want ze zijn al perfect van zichzelf. Een paard is een perfect stukje natuur - alle dieren eigenlijk. Daarom hoeven ze geen kunst te maken. Wij wel, wij hebben kunst nodig om tot perfectie te komen.

'Ik ben onsterfelijk' (Gert Jonkers Volkskrant 6 mei 2006):
Met de pensioengerechtigde leeftijd in zicht dook reclamefotograaf Oliviero Toscani, vermaard om zijn advertenties voor Benetton, bij de Italiaanse parlementsverkiezingen op een van de linkse kieslijsten op....
Verzoening
Hij werkte voor Vogue en Andy Warhols Interview en voor modemerken als Valentino, Chanel en Fiorucci. Maar het modemerk dat hij beroemd zou maken, en waarmee hij zelf beroemd werd, was Benetton, waarvoor hij vanaf 1982 de reclamecampagnes fotografeerde of overzag.
Foto's van pasgeboren baby's, een zwarte vrouw met een blank kind aan de borst, een aids-slachtoffer op zijn sterfbed, de bebloede kleren van een in Bosnië gesneuvelde soldaat; vaak ellendige beelden waar altijd de hang naar vrede, vriendschap en verzoening in school.
De innige relatie tussen Toscani en Benetton duurde achttien jaar, totdat de koek in 2000 op was. Zijn laatste campagne was een serie portretten van Amerikaanse gevangenen in death row. De aangrijpende serie van ter dood veroordeelden riep in Amerika veel protestreacties op. Toscani zou zich onder valse voorwendselen de gevangenissen ingewerkt hebben ('Uiteraard, anders hadden ze me niet toegelaten', aldus Toscani) en hij zou misdadigers als meelijwekkende slachtoffers presenteren. Nu had Benetton net een deal met winkelketen Sears gesloten voor de opening van 800 verkooppunten van Benetton in Amerika. Dankzij het protest ging die miljoenendeal de prullenbak in, reeds geopende winkels gingen snel dicht en enkele weken later maakten Benetton en Toscani hun scheiding bekend.

Oliviero Toscani, (Wim de Jong Volkskrant Magazine 11 maart 2000):
'Zo werkt het', legt Toscani uit. 'Ik wil reacties losmaken over de procedure, over het systeem dat ik volg. Over het feit dat alle media die ik gebruik om te communiceren, elkaar overlappen: reclame, journalistiek, marketing, het verkopen van kleren. Het zijn allemaal middelen waarvan de belangen tegenovergesteld zijn aan elkaar en met elkaar conflicteren, maar die, eenmaal samengesmeed, tot een nieuwe manier van communiceren kunnen leiden. Effect kunnen sorteren.'
Degenen, die de campagnes voor God hebben gedaan, hebben goed werk verricht, toch?
'Zo werkt het', legt Toscani uit. 'Ik wil reacties losmaken over de procedure, over het systeem dat ik volg. Over het feit dat alle media die ik gebruik om te communiceren, elkaar overlappen: reclame, journalistiek, marketing, het verkopen van kleren. Het zijn allemaal middelen waarvan de belangen tegenovergesteld zijn aan elkaar en met elkaar conflicteren, maar die, eenmaal samengesmeed, tot een nieuwe manier van communiceren kunnen leiden. Effect kunnen sorteren.'
'Nou, degenen, die de campagnes voor God hebben gedaan, hebben goed werk verricht, toch? Ze hebben de grootste illusie op aarde uitgevonden en aan de man gebracht.
'Weet je, het is heel raar maar ik denk dat het grote probleem is ontstaan doordat wij mensen in staat zijn te cre ёren. Dieren leven in een eco-systeem waarin alles op zijn plaats valt, een ideale wereld zonder bullshit. Wij zijn nog steeds niet klaar, dus God heeft zijn werk niet afgemaakt. Het feit dat wij creativiteit als eigenschap kennen, bewijst dat we niet perfect zijn. En moeten de menselijke perfectie zien te creëren.
En aan intelligentie alleen hebben we dan niet genoeg. Intelligentie is een teken, een bewijs van onze innerlijke leegheid. Het is instinct dat je er tegenover kunt stellen. Er is een dierlijk instinct in ons waarnaar we weer zouden moeten leren luisteren.
We hebben dat instinct allemaal, maar je moet het kunnen combineren met moed en talent. Talent is de amplificatie van dat instinct. Opvoeding en onderwijs zijn het tegenovergestelde ervan. Politici zijn de domste personen die ik ooit heb ontmoet. Ze hebben zichzelf uitgevonden: mensen die helemaal niets kunnen en daarom maar politicus zijn geworden. Hoe dan ook, ik kan
liefde en haat uitlokken, en dat is een groot voorrecht. Discipline en vrijheid zijn twee zaken die nauw aan elkaar verbonden zijn. Als alles chaos is dan ben je er de slaaf van. Managers zijn het tuig van de samenleving. En wij: wij zijn uitverkoren door God! En moeten de menselijke perfectie zien te creëren.
‘Mode gaat alleen nog maar over kopiëren, marketing, conformeren. De mode van nu lijdt aan inflatie. De creativiteit is weg. Het gaat alleen nog om geld maken. De middelmaat regeert. Niet alleen in de mode, je ziet het ook op televisie, en in de kunst. De hele wereld is aangetast door de middelmaat. Het meeste is shit.’

Een leven zonder muziek was er voor hem niet (Peter de Waard Volkskrant 2 juli 2019 p. 20):
De muziek stond voor hem altijd voorop. Het gymnasium verruilde hij voor de mulo, zodat hij tijd had om ieder weekend te spelen.
Jos Geris was gek op nieuwe gadgets. Hij was een van de eerste mensen in Meijel met een eigen personal computer. ‘Hij betaalde er 4.800 gulden voor. Ik zei: ‘Ben je gek?’ ‘Moet je luisteren Yvonne. Dit is de toekomst’, zei hij toen. Aan die toekomst kwam ineens een einde. Maar hij had geen spijt. ‘Yvonne’, zo zei hij altijd tegen mij: ‘Ik heb in mijn leven duizend levens geleid.’

‘Nederland is niet los te zien van zijn koloniale verleden’ (Sander van Walsum interviewt Gert Oostindie Volkskrant 1 juli 2019 p. 8-9):
Hoogleraar Gert Oostindie over een thema waar veel Nederlanders niet aan willen: ‘Het is knap lastig een verhaal te vertellen waarin de trots op Rembrandt de schaamte over de slavernij niet in de weg staat.’
Tegen het verwijt
‘je komt uit een koloniale context’ kan ik mij ook moeilijk verweren. Maar als ik eerlijk ben, heb ik ook wel begrip voor de frustratie van deze critici dat een thema dat voor hen zo belangrijk is in Nederland zo laat en met zoveel tegenzin is erkend als onderdeel van onze nationale geschiedenis.’

‘In het oog van de orkaan, daar wil ik zijn’ (Fokke Obbema interviewt Christianne Stotijn Volkskrant 1 juli 2019 p. 12-13):
Haar grootste overwinning is dat ze zich ‘onbelangrijk is gaan voelen’, zegt Christianne Stotijn.
Want haar ego liet haar de donkere kanten van het leven zien, vertelt ze Fokke Obbema.
Wat is de zin van ons leven?
‘Voor anderen kan ik dat niet zeggen, maar ik kan wel aangeven wat ik als de zin van mijn leven zie. Dat is het leven zelf, met al zijn schoonheid, confrontaties, ontmoetingen, verdriet, het intens geluk met een kind.
Het leven maakt zichzelf zinvol. Voor mij is de zin ervan in verbinding staan met de ander en liefde geven.’
Uw ego mag niet in de weg zitten. Maar uw ambitie heeft u toch ook ver gebracht?
‘Voor mij zit in dat vuur ook de zin van het leven –
het vuur om te vertellen, je liefde te delen, reizen te maken, de natuur te aanschouwen en voor mij dan vooral, het vuur om te zingen. Dat is het fijnste op aarde, als je met een stroom mee kunt gaan. Als alles klopt en je in volledige vrijheid er kunt staan, voel ik niet alleen geen enkele spanning, maar zelfs niet meer mijn stem in mijn keel. Zingen wordt dan een klank die door je heen gaat – een vibratie van je wezen. Ja, dat is wat het is: een vibratie van je wezen! Zodra je dat wilt gaan sturen, gaat het weg.’

Pitspoezen (Toine Heijmans Volkskrant 1 juli 2019 p. 17):
Zelfs de partij van de minister, D66, opgericht om de democratie te vernieuwen, is een partij geworden van technocraten. Die met voorkeurstemmen aan komen zetten om de kloof te dichten, en daar misschien nog in geloven ook.
58 procent van de Nederlanders ziet de bureaucratie als een bedreiging van de Nederlandse identiteit, schreef het SCP vorige week. Maurits’ werk: ‘De pijn en zorgen verlichten die leven bij de mensen.’ Ook als het onzichtbaar werk is, ‘te saai en te gedegen om op te vallen’.
Het huidige systeem van voorkeurstemmen, zegt het met voorkeurstemmen gekozen Tweede Kamerlid, ‘is eigenlijk niet zo slecht’.
Democratie moet je niet alleen regelen, zegt hij ook, ‘je moet het vóelen’.

Politiseer en moraliseer literatuur niet (Ela Colak Volkskrant 1 juli 2019 p. 18):
Als een schrijver zich als een zak gedraagt en daar over wil schrijven, heeft hij daar alle recht toe.
Volgens schrijver Geert Mak is het belangrijkste dat literaire non-fictie 'in de buurt komt' van wat er echt gebeurd is. Zelfs in dit genre kan een schrijver zich dus enige literaire vrijheid permitteren.
De inmiddels ex-vriendin van Grunberg, Van Ees, heeft ook een verhaal geschreven over hun reis door de Verenigde Staten.
Het gaat me er niet om welk perspectief het dichtst bij de waarheid komt. Het gaat mij erom dat als Grunberg zich als een zak gedraagt en daar over wil schrijven, hij daar alle recht toe heeft.
Literatuur is iets dat eeuwen later nog gelezen zal worden en een indruk geeft van een mensenleven. Ons huidige narratief, seksuele verhoudingen en collectieve angsten kunnen een bron van inspiratie zijn voor latere generaties. Dit mogen we nooit politiseren, zoals in Turkije, en niet moraliseren, zoals bij Baudet en Grunberg.
Schrijvers hebben de kans om met woorden hun innerlijke beleving te weerspiegelen. Soms zijn het lelijke woorden, over seksueel misbruik, misantropie, zelfhaat, wat je geloof in de mens op zijn grondvesten doet schudden. Maar schrijvers die hun lage momenten met ons delen, fictief of non-fictief, maken het beeld van de mens compleet, en dat kan ik alleen maar toejuichen.

Morbide bewondering (Marjan Slob Volkskrant 1 juli 2019 p. 19):
Op het moment dat Alex aan die allermoeilijkste passage begint, draait de cameraman zijn hoofd weg van zijn enorme telelens. 'Ik kan niet geloven dat jullie hier echt naar kijken', zegt hij. Nou, reken maar. Wij willen dit zien: een man met een obsessie die idiote risico's neemt. Dat is het goede verhaal, het zuigende verhaal van onze tijd. Wij willen de heroïek van de uitzonderlijke eenling die zich opoffert voor een ideaal. Een ideaal? Lang zwemmen, hoog klimmen? Eh, vraag vooral niet verder. Het ideaal functioneert als de MacGuffin in een Hitchcock-thriller: het is het vage ding dat de plot in werking zet, meer niet. Waar het om gaat, is dat wij willen trillen. Wij willen de extreme gedrevenheid zien van Maarten en Alex - en wij drijven hen op met onze morbide bewondering. We brengen hen naar het randje. Wij willen vergeten dat niet alles wat uitzonderlijk is, daarmee ook bewondering verdient.

Kunst, de moraal van het verhaal maakt het mogelijk de eenheid in verscheidenheid te duiden.

Muziek (Max Masterclass Professor Scherder 25 juni 2019 NPO1):
Hoogleraar neuropsychologie Erik Scherder geeft een masterclass over ons meest tot de verbeelding sprekende orgaan: het brein!
Muziek is niet voor niets het onderwerp van de eerste masterclass. Professor Scherder publiceerde al eerder over de unieke samenwerking tussen muziek en de hersenen. In dit college bespreekt hij wat er allemaal gebeurt in het brein als we luisteren naar muziek. Waarom houden we van droevige muziek? Op wat voor manier kan muziek een helende werking hebben? Ook legt de professor uit waarom dat ene liedje soms eindeloos in het hoofd blijft hangen.
Dit is een herhaling van 9 mei 2018.

DWDD Summerschool Waylon Outlaw (20 juni 2019, herhaling 23 juni 2019 NPO1):
Voortbordurend op zijn korte colleges in DWDD komt Waylon met een Summerschool over de Outlaws in de countrymuziek. Met de sterke verhalen die aan de basis van deze muziek staan. Denk gevangenissen, helikopters, drank en drugs, maar ook veel, heel veel mooie muziek. Johnny Cash, Kris Kristofferson, Merle Haggard en uiteraard Waylon Jennings. Met een gitaar op schoot eert Waylon de vrijbuiters en vrijheidsstrijders van de Amerikaanse gitaarmuziek, die Nashville en de Amerikaanse muziekgeschiedenis voor altijd zouden veranderen door zich niet altijd even netjes aan de regels te houden.

Score Collective Levenskunst
Topstudenten musiceren onder leiding van Ed Spanjaard
Topstudenten die een masterstudie volgen aan de klassieke afdeling (incl. hedendaagse muziek) van het Conservatorium van Amsterdam, vormen samen het nieuwe ensemble Score Collective. De circa twintig streng geselecteerde musici spelen in dit concert muziek uit de afgelopen vijftig jaar, waaronder een compleet nieuw werk van compositiestudent David Collier. Nieuwer kan nieuwe muziek niet zijn. Klanktovenaar, dirigent én directiedocent Ed Spanjaard leidt het ensemble.

Het vermoeden 26 mei 2019 NPO2
Marleen Stelling ontmoet theoloog en auteur Trees van Montfoort naar aanleiding van haar onlangs verschenen boek Groene Theologie. Van Montfoort: "Ik nodig in mijn boek uit om, vanuit de bijbel en de christelijke traditie, holistisch naar de werkelijkheid te kijken. Met termen als 'rentmeesterschap' en 'zorg voor de aarde' stellen we ons als mens boven de aarde. Maar we zouden nergens zijn zonder haar. In het westers christendom wordt veel te dualistisch gedacht. We zijn volledig van de natuur afhankelijk. De ecologische crisis vraagt om een herbezinning in denken, doen en geloven."

John Keats used the term negative capability to discuss the state of being in which we are "capable of being in uncertainties, Mysteries, doubts without any irritable reaching after fact & reason.... [Being] content with half knowledge" where one trusts in the heart's perceptions.[110] He wrote later he was "certain of nothing but the holiness of the Heart's affections and the truth of Imagination – What the imagination seizes as Beauty must be truth – whether it existed before or not – for I have the same Idea of all our Passions as of Love they are all in their sublime, creative of essential Beauty"[111]
110) Duncan Wu, 2005.
Romanticism: an anthology: Edition: 3, illustrated. Blackwell, 2005 p. 1351. Citing letter to George Keats. Sunday, 21 December 1817.
111) Letter to Benjamin Bailey, 22 November 1817.

VPRO boeken 26 mei 2019 NPO1
‘Ik heb absoluut mijn buik vol van literaire lieden en wil nooit meer iets met ze te maken hebben,’ schreef de grote romantische dichter John Keats in 1817. In de geest daarvan neemt Arie Storm de literaire wereld en de literatuur van nu op de hak. Vele grootheden passeren de revue, maar eveneens tal van minder belangrijke personages. Ook over zijn eigen gevoelens en ideeën licht Storm ons uitvoerig in.
Dit boek biedt een beeld van de literatuur dat in elk opzicht eerlijk en onthullend is.
Het horrortheater van de Nederlandse literatuur is een hartstochtelijk, vaak geestig maar soms ook woedend essay in de vorm van een gloedvolle roman. Scherp, geniaal en scandaleus. Eerder schreef Arie Storm het boek Het onontkoombaar eigene van de Nederlandse literatuur.

Vergeven is jezelf bevrijden
Desmond Tutu was de eerste zwarte bisschop in de Anglicaanse kerk en ontving in 1984 de Nobelprijs voor de Vrede voor zijn inspanningen tegen de apartheid in Zuid Afrika.

Verhalenverteller (Paul Onkenhout de Volkskrant 21 januari 2022 V18-19):
Wat zijn dit voor vragen? Naar aanleiding van VPRO-programma Frontlinie, acht dilemma’s voor journalist Bram Vermeulen.
Desmond Tutu of Nelson Mandela?
‘Mannen als Mandela blijven tot in de
eeuwigheid citeerbaar. En Tutu ook. Hun leiderschap is onwaarschijnlijk groot. Vergelijk dat eens met die mannen en vrouwen op het bordes in Den Haag, met de politiek in Nederland. Wie kan zich met deze mensen meten, qua visie? Het is ongeëvenaard.’

De ontvoering van Europa (Onno Blom Volkskrant 21 mei 2019 p. V6):
Rembrandt leefde in een tijd waarin al veel van de politieke, religieuze en maatschappelijke problemen speelden die ons continent nog altijd in de greep houden.
De ontvoering van Europa heeft na vier eeuwen niets van zijn dramatische kracht verloren: de verbijsterde blik in de ogen van het meisje, haar angstige greep om de hoorn. Hoeven stampen schuimend door de branding. De staart van het beest staat recht opgeheven van spanning over wat komen gaat. Het mooist is het licht: de witte stier houdt de blik strak gericht op het westen. Hij gaat de ondergaande zon tegemoet. De duisternis van het bos, de Moorse voerman, de huilende vrouwen op het strand laat hij achter. Hij gaat van het Morgenland naar het Avondland.
Schoonheid wordt overal geboren én geschonden.

Sexy en betrokken bij de wereld (Anna van Leeuwen de Volkskrant 10 mei 2019', p. 15):
Voor de 58ste editie van de Biënnale van Venetië, de grote kunsttentoonstelling die de ‘
Olympische Spelen voor de Kunsten’ wordt genoemd, is de kleine toeristenstad bedolven onder de exposities. Elke twee jaar willen curatoren en kunstenaars zich hier van hun beste kant zien: betrokken met de kunst maar vooral ook met de stand van de wereld.
Het Braziliaans-Duitse kunstenaarsduo
Bárbara Wagner (38) en Benjamin de Burca (43) viel op in recente grote internationale tentoonstellingen. Drie van hun films zijn nu ook te zien in het Stedelijk Museum in Amsterdam. Wie bekend is met hun werk, weet dat dit niet simpelweg Brazilië van zijn geile bilschuddende kant is. ‘Wij zijn geïnteresseerd in dans als vorm van verzet. En in de relatie met smaak, klasse en gender’, vat De Burca het samen.
Identiteiten
De dansgroep waartoe zij behoort heet
Extremo. Hun seksuele identiteiten kan Wagner kort samenvatten: ‘De jongens vallen op jongens en de meiden zijn transvrouwen.’ Wagner en De Burca werken al jaren met hen samen. De dansers voelen zich bedreigd sinds Bolsonaro aan de macht is. De Burca: ‘Ze merkten het tijdens de verkiezingen al. Dat mensen hen aanspraken, zo van: ‘Straks zijn we van jullie af!

Drie films Bárbara Wagner & Benjamin de Burca (Bron: Stedelijk Museum Amsterdam 26 februari 2019):
In het noordoosten van Brazilië is meer dan de helft van de bevolking van gemengde, Afrikaanse afkomst. Muziek en dans zijn daar van oorsprong verbonden met rebellie tegen kolonialisme en slavernij. De video’s van Wagner & de Burca laten zien hoe lokale jongeren zich deze vormen van muziek en dans toe-eigenen en daarmee reageren op de officiële cultuur en commerciële mainstream. Zo wordt de door de toeristenindustrie gepromote folkloristische ‘Frevo’ dans uit de Pernambuco regio, een capoeira-achtige dans met kleine paraplu’s, door de transgender gemeenschap getransformeerd in een subversieve en zelfbewuste Vogue-stijl zoals te zien in Faz Que Vai. De hedendaagse en van oorsprong volkse Brega-muziekscene vindt, op geheel eigen wijze, zijn weg naar het publiek via een subcultuur van feesten en zelfgeproduceerde muziekvideo’s die op social media worden gepost (Estás Vendo Coisas). Terremoto Santo laat de voor jongeren onverwachte mogelijkheid zien om via de gospelmuziek een economisch bestaan op te bouwen als gevolg van de stormachtige opkomst van de protestantse evangelische kerk in Brazilië.

De kleuren van Casper (aflevering 4 - Geel AVROTROS 12 juli 2022 NPO2):
Kunstenaar Charlotte Caspers onderzoekt de vele facetten van de kleur geel: van de zonnebloemen van Vincent van Gogh in Zuid-Frankrijk tot het knalgeel in het werk van mode-ontwerper Bas Kosters. En waarom was geel in de middeleeuwen de kleur van prostituees?

Werk, bid en bewonder Een nieuwe kijk op kunst en calvinisme - Volkskrant 10 mei 2019 p. V3 (Dordrechts museum 11 november 2018 t/m 26 mei 2019):
De Nederlandse politieke elite bestond vanaf de 17de eeuw – de Gouden Eeuw – uit calvinisten. Hun rijkdom en maatschappelijke status etaleerden ze met grote huizen, chique interieurs én fraaie kunst. Maar kunst en calvinisme; gaat dat wel samen?
Calvinisme wordt immers geassocieerd met sober, streng en spaarzaam. En kunst met rijkdom en luxe. Maar wat was de werkelijke relatie van calvinisten tot kunst?
In Werk, bid & bewonder worden clichés over
kunst en calvinisme ontrafeld en enkele hardnekkige mythes ontkracht. De tentoonstelling laat de relatie tussen calvinisme en kunst in een brede context zien. Ook literatuur, muziek en kerkarchitectuur komen namelijk aan bod, in de vorm van (kunst)objecten, maar ook in videoportretten met onder meer architect Francine Houben, zanger Ernst Daniël Smid en cabaretier Freek de Jonge.
Bewonder het werk van schilders van de 17de tot begin 20ste eeuw, zoals Ferdinand Bol, Rembrandt van Rijn, Vincent van Gogh, Theo van Doesburg en Piet Mondriaan.
Foto- & videokunstenaar Ahmet Polat zorgt voor een hedendaagse vertaling van het begrip calvinisme in onze huidige samenleving.

Van 24 augustus 2018 t/m 2 september 2018 vond in Utrecht het Festival Oude Muziek Het Bourgondische leven plaats.
Paul van Nevel liet in zijn concertmarathon een breder spectrum horen van de Bourgondische muziek met een alfabet van componisten.
Een polyfone marathon als prelude op het Festival. Tijdens drie opeenvolgende concerten zingt het Huelgas Ensemble een heel alfabet aan Bourgondische componisten bij elkaar. Voor elke letter één.
Het gaat om componisten die in dienst waren van het Bourgondische hof, met een speciale uitzondering voor de prins van de polyfonie, Josquin. De zangers gaan arm in arm met Paul Van Nevel langs misdelen, motetten en chansons van bekende en te ontdekken meesters als Champion, Divitis, Binchois, De Orto, Van Weerbeke en vele anderen. Met Anoniem en Incertus wordt een ode gebracht aan de vele polyfonisten-zonder-naam en hun adembenemende bijdragen aan het meerstemmige repertoire van de 15de eeuw.
Het tijdschrift Luister (juli-augustus 2018 p. 53-54)
Filips de Stoute trouwde met Margaretha van Frankrijk en erfde door de dood van haar vader Vlaanderen, een economisch wingebied waar Bourgondië zijn rijkdom aan ontleende. Onder zijn opvolgers breidde het hertogdom zich gigantisch uit, grofweg van frankrijk tot de Duitstalige landen.
De hertogen waren enorme kunstliefhebbers. Aan het einde van zijn bewind wist
Filips de Stoute op sluwe wijze een hofkapel te vormen door goede componisten als Tapissier, Grenon en Egidius weg te kapen bij het franse hof. Sindsdien stonden het Franse en Bourgondische hof op politiek en artistiek vlak lijnrecht tegenover elkaar, maar de Bourgondische muziekkapel floreerde en werd de bakermat van de Frans-Vlaamse polyfonie, de plek waar de muzikale vernieuwingen in gang werden gezet.

De zonnegod van de Pyreneeën Gaston Febus (1331-1391) - (Dick E.H. de Boer):
Tot de best onderzochte hoven in Frankrijk, waarover immers relatief veel gegevens bewaard zijn gebleven, behoort het hof van de Bourgondische hertogen, zoals zich dat vanaf 1364 ging ontwikkelen, toen de Franse koning Karel V het vacante hertogdom aan zijn broer Filips de Stoute verleende.29 Binnen enkele decennia had dit hertogelijk hof van koninklijke allure een enorme faam op cultureel gebied verworven, ook al zou de werkelijke uitstraling daarvan pas in de vijftiende eeuw in alle opzichten tot ontwikkeling komen. In een stad als Brugge was, mede door de geregelde aanwezigheid van het Vlaams-Bourgondische hof en door haar rol als handels- en cultuurcentrum, de muziekcultuur sterk ontwikkeld.30 Maar deze ontwikkeling beperkte zich zeker niet tot de Bourgondische wereld. Van de grote Italiaanse stadsrepublieken tot kleine Hanzesteden aan de Pruisische kust droeg men de stedelijke trots muzikaal uit.
De Chantilly-codex als spiegel van muziekcultuur
Door naar de Chantilly-codex te kijken, kunnen we een indruk krijgen van het daarin
weerspiegelde muziekleven. Dit is een van de beroemdste handschriften met een selectie uit de liedcultuur van de tweede helft van de veertiende eeuw. Het bevat circa 113 composities, die volgens een logische rubricering zijn ingedeeld: eerst driestemmige en dan vierstemmige ballades, virelais (dansliederen) en rondeGlLX (rondelen), gevolgd door een reeks drie- dan wel vierstemmige motetten.20

‘Ik probeer het leven wat lichter te maken dan het is’ (Nathalie Huigsloot interviewt Jeroen van Koningsbrugge Volkskrant Magazine 6 april 2019 p. 12-20):
In 24 uur met analyseerde presentator en tevens goede vriend Theo Maassen je neiging tot relativeren en alles positief zien. ‘Jij kan grote drama’s meemaken, maar daarna ga je door en is er ogenschijnlijk niks aan de hand’, zei hij. ‘Ik mis dan wel een beetje je geworstel met je leven.’
‘Ik heb wat meegemaakt, maar ik wil niet dat het drama de hele tijd over me heen hangt. Theo is een binnenvetter. Als hij ruzie heeft met zijn vriendin duurt dat soms een maand. Ik denk na een half uur al: zullen we even gaan zitten alsjeblieft, ik kan hier niet tegen. Ik wil gewoon dat het leuk is. Ik probeer het leven wat lichter te maken dan het is. Ik vind het ook fijn als mensen zeggen dat ze depressief waren maar door een filmpje van Draadstaal of Neonletters even hebben moeten lachen.’
Dat klinkt niet echt als verdriet.
‘Haha nee, dat is waar. Maar na die boze periode is er bij mij gewoon een knop omgegaan. Toen besefte ik dat ik er ook door ben gevormd. De relatie met mijn ouders is nu heel goed. Eigenlijk ben ik stiekem dankbaar voor wat ik erdoor gekregen heb.
Daardoor ben ik geworden wie ik nu ben en sta ik stevig op de grond. Ik weet dat het goed of slecht kan gaan, maar dat je je eigen geluk in de hand hebt. Je kunt je geluk afdwingen. Dat heeft met het visualiseren van dingen te maken en vol voor iets gaan.’
Wat bedoel je met visualiseren?
‘Als ik heel graag een film wil doen, dan benoem ik dat. En dan zie ik het ook helemaal voor me hoe dat gaat. Ik heb nu al een keer of zes meegemaakt dat ik dat deed, en dat ik de dag erna werd opgebeld met de mededeling dat ze mij voor die speelfilm wilden. Mijn vrouw Claire zegt dan ook:
‘Het is ongelooflijk. Hoe dan?!’

Joep van Lieshout stelt New York de vraag: branden we eerst alles plat of komt de verandering geleidelijk? (Anne van Driel Volkskrant 13 maart 2019 p. V3):
De Nederlandse kunstenaar beleeft zijn grootste expositie in de Verenigde Staten tot nog toe.
In een oude staalfabriek in Brooklyn staat een staalfabriek voor de toekomst. Het is een donkerbruine stalen hoogoven, zo’n 12 meter hoog, compleet met filters en luchtvoorverwarmers. En wanneer kunstenaar Joep van Lieshout (56) erover vertelt, klinkt die toekomst niet eens zo ver weg.
‘Er komt een tijd dat er alleen werk is voor bureaucraten, technocraten’, zegt hij. ‘Ik heb deze hoogoven, Blast Furnace, bedacht voor een fictieve stam van staalarbeiders, die verlangen naar de mens achter de machine.
Hij is de laatste tijd veel met klokken bezig, zegt Van Lieshout, verwijzend naar Pendulum (2019), een geel gevaarte dat elke vijftien minuten een gong doet klinken,
‘ter aankondiging van het einde van de wereld’.
‘Ik denk dat we op een moment zijn aangekomen dat er iets moet gebeuren in onze maatschappij’
, zegt Van Lieshout. ‘De vraag is, komt die verandering op revolutionaire of op evolutionaire manier tot stand? Branden we eerst alles plat, en beginnen we opnieuw, met heel weinig mensen? Of gaan we gewoon door?’
De Pendulum staat via raderen en staalkabels in verbinding met vervaarlijk boven de expositie bungelende valhamers. Elke dag om vijf uur ’s middags komt er een naar beneden gezeild en die een alledaags voorwerp verplettert.

De betrokken kunstenaar (Sandra Kooke en Henny de Lange Trouw 8 december 2007):
Moeten kunstenaars geëngageerde burgers zijn met een actieve maatschappelijke bijdrage? Moeten musea geëngageerde kunst stimuleren? Over deze vraag heerst een tweedeling in de kunstwereld. Het conflict is op scherp gezet door de affaire van de Iraanse fotografe Sooreh Hera, wier werk werd geweigerd door het Gemeentemuseum.
Guernica van Pablo Picasso, Victory Boogie Woogie van Piet Mondriaan, de vilten omhulsels van Joseph Beuys, de Geert-Wildersaltaartjes van Jonas Staal, Hell van de gebroeders Chapman. Er kan een eindeloze rij voorbeelden worden gemaakt van maatschappelijk geëngageerde kunstwerken. Velen zien het als de taak van de kunstenaar om in het werk te reflecteren op maatschappelijke gevoelens en gebeurtenissen. Zeker na 9/11, en in ons land na de moord op Theo van Gogh, kwam de oproep aan kunstenaars om de wanhoop, angst en verscheurde samenleving te verbeelden. Veel kunstenaars deden dat ook. Maar leverde het bijzondere kunst op? Hielp het de samenleving bij het verwerken van de gebeurtenissen? Bracht het ons bijzondere inzichten? De vraag is niet te beantwoorden. Kunst maken en kunst kijken zijn individuele processen.
Niettemin heerst er een pittig debat in de museumwereld over de vraag of geëngageerde kunst meerwaarde heeft en daarom gestimuleerd moet worden. Voor- en tegenstanders staan lijnrecht tegenover elkaar. Centraal in de discussie staat de Mondriaan Stichting, het stimuleringsfonds voor beeldende kunst, vormgeving en cultureel erfgoed. Die ondersteunt de beeldende kunst met een flinke hoeveelheid geld. Volgens de stichting hoort kunst zich met maatschappelijke vraagstukken bezig te houden en moeten musea dat aanmoedigen.

Zwarte martelaar (Robert van Gijssel interviewt Marea Stamper, alias The Black Madonna Volkskrant 17 oktober 2018 p. V1, V4-7):
‘Trump, onaanvaardbaar’
We zijn nog niet klaar met Trump. ‘Ik haat die man, maar echt: alles in mijn lichaam verzet zich tegen hem. Hij is een pestkop, iemand die zelf misbruik maakt van mensen. Een sociopaat. En hij haat vrouwen. Het is onaanvaardbaar dat hij de president is van mijn land. Maar geloof me, dit gaat voorbij. Ik denk dat de Republikeinen nu totaal onderschatten hoe intens de woede is, die is losgekomen. Deze woede gaat niet meer achter slot en grendel.’
‘Beetje slimmer dan de rest’
We zitten al anderhalf uur te praten. Onze stellingen zijn we helemaal vergeten. Ach, stellingen. Stamper: ‘
Zeg maar tegen je lezers dat ik binnenkort met een nieuw, vlammend manifest kom. En dat het goed wordt.
HET MANIFESTO
Toen Marea Stamper populair werd tot ver buiten haar thuisbasis, de Smartbar in Chicago, en ging draaien van Londen tot Berlijn en Amsterdam, en daarna in de rest van de wereld, ontdekte ze dat er flink wat mis was met de dancecultuur – en dus met de erfenis van haar leermeester Frankie Knuckles. De housecultuur in de danceclubs was ooit een vrijplaats voor ruimdenkenden en voor bijvoorbeeld de lhbt-gemeenschap.
Maar Stamper zag zichzelf vaak draaien in geheel witte clubs, waar mede door een strikt deurbeleid een nogal elitaire doelgroep stond te dansen.
In 2015 publiceerde Stamper een Manifesto, dat de clubcultuur flink in verwarring bracht. Ze schreef dat de dance meer vrouwen nodig had en bijvoorbeeld ook meer vrouwen van boven de 40. ‘Dancemuziek heeft Patti Smith nodig’, schreef ze. En: ‘Dancemuziek heeft zout in de wonde nodig, en mensen die de hele week keihard hebben gewerkt en die niet de juiste schoenen dragen om te worden toegelaten tot de club.’
Met het actieproject DAPHNE probeert Stamper al jaren meer vrouwen achter de dj-tafels te krijgen. En dat lukt, zegt ze. ‘We krijgen de laatste tijd harde cijfers binnen en het gaat goed: er worden echt meer vrouwen geboekt. Maar er is méér nodig. We moeten er nu voor zorgen dat die vrouwen blijven. Dat ze zich veilig voelen op hun werk. Dat ze een goed management krijgen.
En dat ze het dj-leven kunnen combineren met hun privéleven, dat soort dingen. Daar werken we aan.

Vader van de wereldjeugdmuziek (Guido van Oorschot Volkskrant 26 maart 2018 p. 3):
In Venezuela is zaterdag op 78-jarige leeftijd José Antonio Abreu overleden, de man die klassieke muziek heeft ontdekt als middel om kinderen uit de onderklasse te redden van geweld, drugs en prostitutie.
De vraag is of de erfenis van José Antonio Abreu gevaar loopt. Venezuela kan failliet gaan, zeggen zijn trouwe aanhangers, El Sistema niet. Ze blijven spelen en strijden. En typeerden meester Abreu met een grap. 'Rust?', placht de workaholic te zeggen tegen overbelaste medewerkers, 'rust breekt pas aan bij de eeuwige rust.'

Jacobine op zondag (NPO2 25 maart 2018):
Prostituee of de vertrouweling van Jezus? In ieder geval een vrouw die intrigeert en nieuwsgierig maakt.\\ Afgelopen week kwam er een internationale speelfilm over haar uit. Wat zegt Maria Magdalena ons nog in deze tijd? Een gesprek met Manuela Kalsky, theoloog, Bram Moerland, cultuurfilosoof, en met Paul van Geest, hoogleraar Kerkgeschiedenis.

Jezus' liefste (Rob van Scheers Volkskrant 22 maart 2018 V8-9):
In Mary Magdalene wordt het klassieke beeld van de Bijbelse Maria Magdalena bijgesteld. Ze was geen hoer.
Net als Jezus blijft Maria Magdalena een multi-interpretabele icoon. Daar gaat de nieuwe speelfilm Mary Magdalene weinig aan veranderen. Erg is dat niet. Zo blijft er nog wat over voor een geanimeerde nazit.

Wie dit leest, kan worden besmet (Olaf Tempelman de Volkskrant 29 mei 2018 p. V8-9):
The Ex
The Ex ontstond in 1979 in de Amsterdamse kraakbeweging als anarcho-punk ensemble. Het vroege werk was beïnvloed door The Fall. Al snel werden de muzikale grenzen vergaand verlegd. Door de jaren heen experimenteerde de band met free jazz en
vele soorten wereldmuziek. The Ex bracht ruim 25 albums uit en trad op in alle werelddelen. Het ensemble trok ook tweemaal naar Ethiopië om daar gratis concerten in de open lucht te geven. Voor zover bekend is The Ex de enige westerse formatie die er ooit buiten de hoofdstad Addis Abeba heeft gespeeld. De huidige bezetting bestaat behalve uit Terrie Hessels (gitaar) uit Katherina Bornefeld (slagwerk) , Andy Moor (gitaar) en Arnold de Boer (zang, gitaar). Op de bekende verzamelaar The Rough Guide to Ethiopian Jazz geeft The Ex acte présence samen met saxofonist Getatchew Mekuria.
Blazen
Als Terrie Hessels en Emma Fischer de grootste Ethiopische blazer van de 20ste eeuw niet hadden opgespoord voor het te laat was, had de wereld het met een paar oude opnamen moeten doen in plaats van de Getatchew--collectie van Terp Records. ‘Rauw vlees is goed voor je sound’, was het adagium van saxofonist Getatchew -Mekuria (1935-2016).
Experiment
Saxofonist Getatchew Mekuria was vóór Terrie Hessels en Emma Fischer op zijn deur klopten Ethiopië nooit uitgeweest. Pas in Europa en de VS hoorde hij dat zijn werk ‘jazz’ werd genoemd en dat hijzelf ‘een pionier’ of zelfs ‘de aartsvader’ van de freejazz was. Zijn reacties waren altijd hetzelfde. ‘Jazz, daar kan ik niets mee.’ ‘Freejazz, ik weet niet wat dat is.’
Mystiek
Maken blazers Ethiopische muziek tomeloos swingend en energiek, orgeltjes en een palet aan traditionele instrumenten zorgen ervoor dat die bijna altijd mystiek klinkt. Hailu Mergia bespeelt op zijn huidige optredens een veelheid aan instrumenten, maar in de Walias Band was hij de meester van het mystieke orgeltje. Deze muziek is omschreven als de enige waarin zowel uit de allerhoogste als de allerlaagste chakra’s energie stroomt – hoofd, hart en onderbuik worden tegelijkertijd bediend.
Let in Wormer óók op de bruid en de bruidegom op de foto’s van die Ethiopische trouwerij. In Nederland waren Terrie en Emma nooit getrouwd. In Addis Abeba organiseerden Ethiopische artiesten en ‘soulmates’ voor dit ongetrouwde paar ‘een superfeest’ als dank voor bewezen diensten.
‘Wat jij aan Ethiopië geeft, krijg je geheel terug’, zegt Terrie Hessels.

Monumentaal (Jeroen Junte Volkskrant 10 maart 2018 Sir Edmund p. 61-67):
'Om te ontspannen leer ik sonnetten van Shakespeare uit mijn hoofd. Je hersens zijn een leeg huis dat je zelf moet meubileren. Waarmee kan dat beter dan met Shakespeare? Zijn werk is een complete bibliotheek vol liefde, macht, verraad, hebzucht en ga zo maar door.' Zo houdt de wereldberoemde architect Daniel Libeskind zich staande in zijn voortdurende doorreis naar zijn kantoren in New York en Zürich of langs prestigieuze bouwprojecten, zoals zes geschakelde woontorens in Singapore, een park in Bangkok of het hoogste kantoorgebouw van Warschau. Voor Daniel Libeskind - Joods Museum in Berlijn, de WTC Grounds in New York - begint bijna elke gedachte met architectuur. Dus hij vertelt graag over de 'moeder aller kunsten', maar ook over Henri-Cartier Bresson, Francis Bacon en cowboylaarzen. Tegelijkertijd kreeg ik als architect alle vrijheid. In New York was juist iedereen ervan overtuigd dat er een bijzonder gebouw moest komen op de plek van het World Trade Centre. Maar de uiteindelijke besluitvorming ging vooral over macht en geld.' Beide uitersten van architectuur - de betekenisvolle dromen en de grauwe realiteit - zijn in Libeskind verenigd. Hij bouwt prestigieuze wolkenkrabbers vol kantoren, peperdure privéhuizen en luxehotels, maar ook betaalbare ouderenwoningen in New York of een innovatieve prefabwoning. In Erbil in Irak staat het Nationale Museum van Koerdistan gepland en op The Strip in Las Vegas bouwde hij een glimmend winkelcentrum. 'Architectuur is tenslotte de moeder aller kunsten. Het bestaat uit geometrie, poëzie, dans, beeldhouwkunst, theater. Wij leven en werken in architectuur en daarmee vormt het onze wereld. Het helpt ons om greep krijgen op ons bestaan.'
1. Bouwwerk: Piramides van Gizeh
'Zoals de schrijver Herman Melville zei: 'De piramides hebben geen dak, muur, deur of raam. Dat is pas architectuur.'
Na een vette schaterlach: 'Maar het gaat mij vooral om het gevoel van mysterie en ontzag dat deze bouwwerken, ook nog eens de oudste ter wereld, oproepen - vierduizend jaar geleden al en nu nog steeds. Architectuur moet universele waarden vertegenwoordigen. Vreugde en trots maar ook verlies én troost.'
8. Kunstenaar: Francis bacon
'Francis Bacon toont ons de mens in zijn meest rauwe, naakte voorkomen. Vlees en bloed zijn we, maar tegelijkertijd ook vol emoties. Zijn werk is verontrustend en vol tegenstellingen, net als het echte leven.'

Lucebert is toch al een dichter die leeft bij de uitleg van dubbele bodems en daar is er nu nog eentje bijgekomen.
Zijn beroemde gedicht School der poëzie uit Apocrief begint met: 'Ik ben geen lieflijke dichter, ik ben de schielijke oplichter der liefde.' En de tweede strofe luidt: 'lyriek is de moeder der politiek, ik ben niets dan oproer en mijn mystiek is het bedorven voer van leugen waarmee de deugd zich verziekt'.
Wij hadden het kunnen weten, maar de dichter heeft ons bedwelmd. (Max Pam Volkskrant 14 februari 2018 p. 22)

Waar komt het geweten vandaan?
Vanwaar heeft de mens zijn geweten? Vóór de zondenval wist de mens niets van een geweten. Hij was in de toestand van onschuld en kon goed en kwaad niet onderscheiden (Gen. 3:5). Nadat Adam en Eva gezondigd hadden, zag de zaak er anders uit: Zij schaamden zich dat zij naakt waren, en verborgen zich voor God. Er was opeens de innerlijke stem, die hen duidelijk maakte dat zij zo, zoals zij van nature waren, niet voor God bestaan konden. Nu wisten zij wat goed en kwaad was (Gen. 3:22)

Blijf af van onwelgevallige bijbelteksten (Paul Verheijen de Volkskrant 19 december 2017, p. 24):
Sla het hele Bijbelse boek Job er nog eens op na om te concluderen dat uitgerekend de goddelijke beproeving hierin een letterlijk existentieel thema is.
Houden sommige christenen dan nooit op onwelgevallige Bijbelteksten om te buigen in vertalingen waarmee men beter kan leven? Het is wettelijk toegestaan en we kunnen er zeker de Kerst mee in. Maar close reading van de Griekse tekst verbiedt een Oosterhuisvertaling als 'houd ons staande in de beproeving'.

Margaret Atwoods zalvende boodschap Overleven met een lachspiegel (Joost de Vries De Groene Amsterdammer 11 januari 2018 p. 66-69):
Wanneer is een dystopie dystopisch genoeg?
Zodra het over klimaatverandering gaat is er een probleem met dystopische fictie, schrijft de Indiase romancier en essayist Amitav Ghosh in zijn vorig jaar verschenen The Great Derangement. ‘De klimaatcrisis is een crisis van cultuur en dus van de verbeelding.’
Dat zit zo:
Toen Ghosh een jonge student was werd hij op een doordeweekse voorjaarsdag overvallen door een tornado. Hij zat braaf te werken in de bibliotheek, zag het weer steeds onheilspellender worden en besloot vroeg naar huis te gaan. Hij nam een andere route dan zijn normale, en juist in die straat, waar hij stond te schuilen onder een afdakje, knalde een wervelwind door het verkeer heen. Hij had nog nooit zoiets gezien. Een freak event, want tornado’s kwamen zelden voor, en al helemaal niet in het voorjaar. Het was gruwelijk en ontzagwekkend tegelijk.
De vraag is alleen: wat moeten ze overleven, de wildernis of de Amerikanen? Want Atwoods postapocalyptische landschap is eigenlijk slechts een Amerikaanse maatschappij in maximum overdrive. Van de beschaving waarin wij nu leven, zien Toby en Ren de laatste restanten, als een verloren gewaande stad, die is overwoekerd door de jungle – alleen deze keer zijn de overwoekerende planten fastfoodketens en IT-molochs, de roofdieren zijn de kapitalistische multinationals.
Zoals elke utopie de kiem van een dystopie in zich draagt, zo draagt Atwoods dystopie uiteindelijk zijn utopie in zich mee.

Margaret Atwood Essay The Handmaid’s Tale is getuigenisliteratuur - Offred is net als Anne Frank (De Groene Amsterdammer 11 januari 2018 p. 74-77):
In de nasleep van de Amerikaanse verkiezingen nemen angst en vrees een hoge vlucht. Elementaire burgerrechten lijken in het gedrang te komen, net als veel rechten van vrouwen, die in de afgelopen decennia, of zelfs eeuwen, zijn bevochten. In dit klimaat van verdeeldheid, waarin de haat voor verschillende groepen binnen de samenleving lijkt aan te wakkeren en waarin extremisten van divers pluimage hun minachting uiten voor het democratisch bestel, kan het niet anders of er is ergens iemand – meerdere mensen, zou ik denken – die opschrijft wat hij of zij meemaakt terwijl dit alles gaande is. Of mensen die het opslaan in hun geheugen en het later op schrift zullen stellen, als ze daartoe in staat zijn.
Zullen hun berichten worden gecensureerd en verstopt? Zullen die berichten over enkele eeuwen ergens achter de muur van een oud huis te voorschijn komen? Laten we hopen dat het niet zo ver zal komen. Ik vertrouw erop dat het niet zo ver zal komen.

Mecenas (Sheila Sitalsing Volkskrant 5 februari 2018 p. 2):
Joop van den Ende schenkt zijn geld vooral aan zichzelf en zijn eigen mensen, las ik bij het platform voor onderzoeksjournalistiek Investico. Het stond er een beetje verongelijkt, alsof ze graag hadden gezien dat het Van den Ende-vermogen naar onderzoeksjournalistiek was gegaan.
De familie moet dus uit het bestuur, eiste de fiscus. Dan stoppen we met doneren, stampvoette Van den Ende. Oké, laat dan maar, zei de fiscus.
Bij ons thuis lukt het nooit, dat we stampvoeten en dat de fiscus zegt: oké, laat dan maar.
In de radiouitzending zei Van den Ende dat hij het 'jammer' zou vinden als de onderzoeksjournalisten 'te veel suggesties zouden neerzetten'. Zaterdag kwam er een verklaring achteraan: hij voelt zich 'gekwetst', er wordt 'geen recht gedaan aan de belangeloze steun die ik en mijn vrouw al jaren geven'.
Of het klopt, van de linkerhand die naast de vele belangeloze giften ook de rechterhand belastingvrij schenkt, liet hij in het midden.
Ik vermoed dat Joop van den Ende voorlopig geen geld in onderzoeksjournalistiek gaat steken.

Rechts-populisten kunnen niet om Europa heen (Dirk-Jan van Baar Volkskrant 5 februari 2018 p. 18):
Paradox
We stuiten hier op een populistische paradox. Enerzijds brengen populisten veel nationalistische tonen voort en zetten zij zich af tegen de kosmopolitische elites in de nationale hoofdsteden en in Brussel. Anderzijds zouden zij buiten de EU geheel in de kou staan, in hun eentje overgeleverd aan alle uitdagingen uit de buitenwereld. Het verklaart waarom de Grieken nooit uit de euro durfden te stappen, de Italianen dat ook niet zullen doen en zelfs Marine Le Pen afstand nam van een Frexit. De Catalanen willen wel uit Spanje, maar niet uit de EU.

Nederland is over Afrin hypocriet én incoherent (Michiel Leezenberg en Mariwan Kanie Volkskrant 5 februari 2018 p. 18):
Er is geen excuus voor het negeren van het volkenrecht en het achterwege laten van serieus beleid.
Minister van Buitenlandse Zaken Halbe Zijlstra heeft geweigerd Turkije te veroordelen en gezegd dat de Koerden ook geen 'onschuldige lammeren' zijn. Zo lijkt Nederland de neutraliteit in een ingewikkeld conflict te bewaren. Maar Nederland heeft in de oorlog in Syrië allang partij gekozen. Sinds jaren zijn we, samen met andere Europese staten, actief betrokken in de strijd tegen IS. De coalitie heeft de Koerdische guerrilla's dankbaar gebruikt als grondtroepen tegen IS en laat ze nu genadeloos in de steek. Er is geen enkel excuus voor dit hypocriete gedrag, dat de naam 'beleid' niet verdient.
Deze houding is behalve hypocriet ook incoherent.
Tot dusverre hebben de VS steeds geprobeerd om de Koerdische kool en de Turkse geit te sparen. Maar noch onder Obama, noch onder Trump is een samenhangende visie op het Syrische conflict en op de rol van de Koerden ontwikkeld.

Stervende talen (Aleid Truijens Volkskrant 3 februari 2018 Opinie p. 6):
Deze week kwam er een tegengeluid. Een noodkreet. Terwijl de discussie over Engels in het hoger onderwijs doorzeurt, laten docenten en wetenschappers in Duitse en Franse taal en cultuur zich horen. Op buurtaalonderwijs.nl/manifest staat een hartstochtelijk pleidooi om de positie van Frans en Duits te herwinnen, ondertekend door onderen anderen Ben Bot, Hedy d'Ancona en Bram Peper. Zij willen meer lesuren voor deze vakken, en een verplichte kennismaking in de onderbouw, en eindexamens die ook de actieve taalbeheersing toetsen.
Ze hebben gelijk, de manifestschrijvers. Maar dat gelijk krijgen ze pas al de noodzaak zich aandient. Waarom zou het Engels, niet langer de taal van één EU-land, altijd EU-voertaal blijven? Frankrijk en Duitsland zijn de grootste landen van de unie. Misschien is Trumpland de komende jaren geen bewonderd gidsland meer. Scholen: spring in dat gat in de markt.

Hoe je Joods bent (Kustaw Bessems interviewt deelnemers aan Oy Vey de Volkskrant 31 oktober 2023, p. V8-11):
De progressieve organisatie Oy VeY zet zich in voor een
zichtbaar en vreugdevol Jodendom . V spreekt vier deelnemers over hun Joods-zijn, gesprekken die ruw werden verstoord door de oorlog in Israël en Gaza.

Bestuurscultuur (Buitenhof 29 oktober 2023, NPO1):
In Buitenhof VRT oorlogsverslaggever
Rudi Vranckx vanuit Israël over de laatste ontwikkelingen van de oorlog. Welke berichten hoort hij van de frontlinie?
Humanitarian Affairs Manager van Artsen zonder Grenzen
Frederieke van Dongen zit in Oost-Jeruzalem en vertelt over de laatste berichten die zij van haar collega’s uit het gebied ontving.
Hoe blijf je in verbinding met elkaar?
Aan tafel de Amsterdamse burgemeester
Femke Halsema over haar oproep tijdens het Vrijdenkersfestival in de Balie: ‘Houd het Joodse volk niet verantwoordelijk voor de daden van Israël’.
Tot slot laat
Jaap van Zweden zien hoe muziek kan verbinden. Onlangs verscheen zijn biografie ‘Dat is Jaap’. Hij voetbalde in zijn jeugd met zijn vrienden op straat én studeerde dagelijks urenlang viool. Van jongste concertmeester van het Concertgebouworkest tot dirigent van de meest bekende orkesten ter wereld.
Het
West-Eastern Divan Orkest – Sivilla, Spanje is een jeugdorkest in Sevilla, Spanje, bestaande uit muzikanten uit landen in het Midden-Oosten, van Egyptische, Iraanse, Israëlische, Jordaanse, Libanese, Palestijnse, Syrische en Spaanse afkomst. Het orkest wil laten zien dat muziek mensen verbind en kan samenbrengen, ook wanneer dat op het eerste gezicht onmogelijk lijkt (Arabieren en Joden).
De Argentijns-Israëlische dirigent
Daniel Barenboim en de overleden Palestijns-Amerikaanse academicus Edward Said richtten het orkest in 1999 op, en noemden het ensemble naar een bloemlezing van gedichten van Johann Wolfgang von Goethe. De eerste orkestworkshop was in 1999 in Weimar, Duitsland nadat de organisatie meer dan 200 aanvragen van Arabische muziekstudenten had ontvangen. Barenboim heeft ook interesse getoond in muzikanten uit Iran (een niet-Arabisch land maar in conflict met Israël), en verdeelt elk jaar drie stoelen voor Iraanse muzikanten om in het orkest te spelen.
In 2016 benoemde de secretaris-generaal van de Verenigde Naties,
Ban Ki-moon, het orkest tot een wereldwijde pleitbezorger voor cultureel begrip van de Verenigde Naties, en prees de orkestdrift voor vrede en eenheid.

'Ik richt mijn energie op maatschappelijke vraagstukken' (Merlijn Twaalfhoven de Volkskrant 3 februari 2018, Opinie p. 4):
'Kunstenaars kijken met een andere blik naar de samenleving dan beleidsmakers en wetenschappers. Ik wil hen laten meedenken om nieuwe wegen te ontdekken. Laten we als musici geen achtergrondmuziekje spelen als de Titanic zinkt, maar op de brug gaan staan zodat degenen die aan het roer zijn niet alleen rationele beslissingen nemen maar ook luisteren naar hun gevoel, openstaan voor creatieve oplossingen en een visie ontwikkelen die voorbijgaat aan de zichtbare horizon.'

Maarten Zweers in "Tristan und Isolde"(5) moet de grootste held van deze "ego-vorming" - Tristan - ontdekken dat de Liefde een kracht is, die nog groter is dan zijn heldendom. De liefde breekt de geslotenheid van het ego - van de "Ring" - open. Van de christelijke boodschap is nog geen sprake, maar de essentie ervan is geboren. Die ervaring maakt de mens rijp voor de boodschap van Johannes de Doper, de wegbereider van de Christus, het centrale thema in "Die Meistersinger " (6). Johannes leerde hoe wij ons sterk geworden ego moeten inzetten voor een groter ideaal, dat het ego en de individuele liefde overstijgt. De ring moet worden opengebroken voor de gemeenschap. Een "gesloten" egocentrische levenshouding moet tot altruïsme geraken. De inspiratie, die tot op heden nog alleen de kunstenaar kenmerkt, is daarbij onontbeerlijk. Daarom is het wezen der kunsten het tweede thema in dit werk. De kunsten worden de inspiratiebron voor mens en maatschappij.
Eerst dan zullen we met Wagners "Parsifal" (7) de christelijke liefde volkomen in praktijk kunnen brengen. Met de verdramatisering van alle uiterlijke, maar vooral van alle innerlijke strijd, die de mens moet leveren om een ware Meester in het leven te worden, sluit Wagner zijn œuvre af. Wat met een "ring van duisternis" begon is tot een "ring van licht" geworden.

De ringcyclus is een vier voorstellingen durende muziek-theaterproductie, door Wagner omschreven als Ein Bühnenfestspiel für 3 Tage und einen Vorabend. De cyclus omvat 4 samenhangende werken, Das Rheingold, Die Walküre, Siegfried en Götterdämmerung (de laatste in het Nederlands vertaald als Godenschemering).

Wat deze ogen zagen (Onno Blom interviewt Remco Campert Volkskrant 15 januari 2018 V4-5):
In zijn nieuwe dichtbundel Open ogen toont Remco Campert (88) zich directer en geëngageerder dan ooit. Hij kon ook niet anders. 'Ik wil het nú zeggen, voor ik weg ben.'
U wilde de poëzie tot nut der mensheid aanwenden?
'Ja.' Hij lacht verlegen. 'Het was een experiment. Ik wist niet of dat wel ging lukken, maar ik merkte dat er onder mijn handen iets ontstond. De meeste van mijn gedichten zijn begonnen met een regel. Tijdens een wandeling door de stad viel mij die in en dan spoedde ik me naar huis om die onmiddellijk op te tikken. Vervolgens haalde de ene regel de andere aan. Maar de regels voor deze nieuwe gedichten kwamen niet aangevlogen uit het heelal. Ze kwamen voort uit iets concreets, iets grijpbaars. Iets wat ik zag. Een beeld dat op mijn netvlies brandde.'
Vraagt deze tijd daarom?
'Weet je aan welk gedicht ik veel heb moeten denken toen deze gedichten eenmaal op papier terecht waren gekomen? Aan 'Het lied der achttien dooden' van mijn vader, Jan Campert. Aan het verzet dat uit dat gedicht spreekt.'
Hij citeert een viertal regels van zijn vader uit het hoofd:
Ik wist de taak die ik begon,
een taak van moeiten zwaar,
maar 't hart dat het niet laten kon
schuwt nimmer het gevaar
Niet schrijven bestaat niet
Remco Campert (29 juli 1929) beschouwt zichzelf in de eerste plaats als dichter, maar heeft ook als prozaïst een schitterend oeuvre opgebouwd.
'Niet schrijven bestaat niet', zei hij tegen Onno Blom. Over twee weken gaat de verfilming van zijn roman Het leven is vurrukkulluk in première. 'Ik heb de film nog niet gezien, maar heb alle vertrouwen in de makers.' Hij herlas voor de gelegenheid zijn eigen roman uit 1961, die inmiddels meer dan dertig drukken beleefde. 'God, het is eigenlijk beter dan ik dacht.'

Reislustige woorden (Remco Campert Volkskrant 13 januari 2018 Sir Edmund p. 21):
Wat ik bijvoorbeeld nauwelijks meer doe is reizen. Een ritje met de tram, veel verder kom ik niet. Ik reis alleen nog in mijn hoofd. Mijn hoofd omvat veel landen. Mijn herinneringen vervagen. Was het Frankrijk, Amerika, Spanje? Zal ik ooit nog mijn koffers pakken?

Haarkloverij om het gebed bij uitstek (Peter de Graaf Volkskrant 18 december 2017 p. 15):
Katholiek en protestantse versie
Het Onze Vader (of Paternoster) is het bekendste en meest verbreide gebed van de christelijke kerken.
Gemiste kans
Waarom toen niet gekozen is voor de Franse variant (laat ons niet in beproeving komen), is onduidelijk. De kritische theoloog, dichter en liturgievernieuwer Huub Oosterhuis vindt het een gemiste kans dat de RKK bij die gelegenheid niet meteen duidelijkheid heeft geschapen. Hij oppert om van de zesde bede te maken: 'Houd ons staande in de beproeving.'

Wat is kennis?
In deze studie ga ik, al tastend, op zoek naar de werkelijke betekenis van de boom van de kennis van goed en kwaad.
Voor de overgrote meerderheid van de uitleggers staat deze boom voor de keuze van het kwaad, waarmee er een scheiding ontstond tussen God en mensen. Velen plaatsen de wetenschap dan ook nog eens in het verlengde van dit kwaad.
Men ziet dan de wetenschap, als zaak van het hoofd, staan tegenover het geloof, als zaak van het hart.

Actuele onderwerpen
Wie theologie studeert, krijgt met veel zaken te maken die persoonlijk verwerkt moeten worden. In de thuisgemeente is de kinderdoop vanzelfsprekend, maar voor het vak dogmatiek moeten alle argumenten voor en tegen geleerd worden, vertelt dr. M.J. Paul.
De eerste groep is vaak zoekend en tastend om een weg te vinden in de vele meningen die er zijn. De tweede groep brengt vaker bestaande opvattingen en praktijken in de discussies in. Nagenoeg alle studenten willen graag argumenten horen voor en tegen bepaalde meningen, en tevens zien hoe docenten theorie en praktijk in hun eigen leven integreren.
De discussies gaan over allerlei actuele onderwerpen en betreffen vooral de praktische uitwerking ervan in de gemeente.
Een vraag die steeds weer naar boven komt, is: wat heeft de kerk van vandaag nodig om te overleven en om wervend in deze cultuur te staan? Velen beschouwen de eigen traditie vooral als waardevol als die in verbinding gebracht kan worden met de vragen van onze tijd. Zij accepteren bijvoorbeeld het verzet van Luther en Calvijn tegen roomse opvattingen, maar vragen ook: Wat moeten wij in deze tijd, nu wij steeds meer met buitenkerkelijken en met aanhangers van andere godsdiensten te maken hebben?

Boeken (Frank Heinen Volkskrant 18 december 2017 p. V2):
VPRO Boeken gaat over het tastende gesprek, dat vrijwel helemaal van de tv is verdreven.
Soms ben ik minder de doelgroep. Dan is er een gast met een geïllustreerde geschiedenis over een mij onbekende archipel, of een poëziebundel over blaasinstrumenten. Ook dan kijk ik, want om het boek is het me eigenlijk niet te doen. Boeken gaat over het tastende gesprek, dat vrijwel helemaal van de tv is verdreven en onderdak heeft gevonden op onherbergzame FM-frequenties.
Het gesprek met Renate Dorrestein duurde een heerlijk halfuur. Het ging over schrijven, over het verschil tussen lezen en kijken, over het writer's block dat haar jaren geleden trof ('Ik dacht: dat wordt de rest van mijn leven ossenworst snijden bij de Hema') en over wat ze haar lezers wilde geven: 'Het gevoel dat je nooit alleen bent. Dat er geen emotie is of iemand anders heeft die emotie ook. (...) Je bent nooit alleen. Er is altijd een mooie roman geschreven over mensen zoals jij.' Verrast was ze niet in het gesprek, zei Dorrestein na afloop in een filmpje op social media. Daarvoor was ze al te vaak geïnterviewd. En toch... Op de vraag of zij de voltooiing van haar nieuwe boek nog ging meemaken, dacht ze even na. Ze aarzelde, zocht naar het beste antwoord, wilde niet alles prijsgeven en nam evenmin genoegen met een voor de hand liggende respons. Uiteindelijk besloot ze: 'Dit boek verdraagt mijn dood.'
Dichterbij kon ze niet komen. Achter haar, buiten, viel de schemer in.

Carolina Lo Galbo heeft Renate Dorrestein te gast (VPRO boeken NPO1 17 december 2017) waarmee zij spreekt over haar veelzijdig oeuvre en schrijverschap.
In verband met haar gezondheidssituatie geeft ze nog maar zelden interviews. Onder andere haar recente romans Reddende Engel, Liever horen we onszelf en Weerwater komen aan bod. Ook praten ze over haar bijzondere band met haar lezers.

Dans of Voor het verhaal van Zomergast Geuze was tijd en geduld nodig (Jean-Pierre Geelen Volkskrant17 augustus 2015 katern V2):
Interessanter dan die twee momenten was de rode lijn in Geuzes verhaal: de relatie tussen kunst, de volksaard en landschapsarchitectuur. 'De traditie van het land maken gaat diep. Het is een daad van cultuur.' Zijn grootvader (opzichter bij dijkwerken) had hem geleerd: 'Een dijk is een karakter waarin God, Bach en de ingenieur samenkomen.' Helaas vroeg De Jong niet door over de schoonheid van een dijk.
Nederlanders, die vreemden die ooit in moerasland gingen wonen en daarna het land herwonnen op de zee, schiepen eerst het land, daarna leerden kunstenaars hen het te begrijpen. 'Het was zo verpletterend mooi dat Rembrandt en Ruysdael dat schilderden.' Flevoland lijkt te zijn ontworpen langs de lijnen van Mondriaan. Dichter H.H. ter Balkt gaf Geuze de taal om landschap te beschrijven. De landschapsarchitect was zelf ook voortdurend op zoek naar de poëzie, van bijvoorbeeld het Rotterdamse Schouwburgplein. Jammer dat hij er zondag zo lang op zoek moest naar woorden.
Die vond hij pas echt halverwege de avond, toen hij op stoom kwam met een tirade tegen de lelijkheid langs snelwegen en de ondemocratische handel en wandel van pensioenfondsen en woningbouworganisaties die ons landschap vervuilen. 'Hornbach, McDonald's en Unilever bombarderen ons met lelijkheid. En wij vinden dat goed.'
Geuze dus niet; het was te wensen dat zijn geestdrift - over kunst, liefde en landschap, en onaangepasten als Hirsi Ali en Johan Cruijff - de kijker eerder had bereikt.
Een stukje uit New Earth van Joris Ivens, over de aanleg van de Afsluitdijk, maakte de dromer in hem los. Hij had 'op een of andere manier het romantische ideaal' dat die traditie van land scheppen weer terugkomt: Nederland verdubbelen, zoals Geuze al plannen had voor nieuwe eilanden ter grootte van Terschelling om de Nederlandse kust te beschermen.
In een BBC-film over dolfijnen die via een ingenieus systeem vissen in hun bek lieten springen, zag Geuze het bewijs 'dat degene die buiten de lijnen denkt, een zeer nuttig groepsdier is'. 'Ik voel mezelf als ingenieur in staat om dit te herkennen.'
Dat zinnetje tekende Geuze, maar ook de avond.

Brava, maesstra! (Persis Bekkering interviewt Barbara Hannigan Volkskrant 23 december 2017 Sir Edmund p. 56-63):
De nieuwe superster van de klassieke muziek heet Barbara Hannigan. Zij zingt en dirigeert en gidst ons langs podia en musici in de hele wereld om te eindigen bij Broodje Mokum.
Hannigan koos voor het Nederlandse collectief Ludwig om de muziek mee op te nemen. Ludwig werd na de zware cultuurbezuinigingen van 2013 opgericht door ondernemende musici van de orkesten van de omroep, en duikt sindsdien onregelmatig en in wisselende bezettingen op. 'Elke noot die dit orkest speelt is gepassioneerd. Het energieniveau is zo hoog. Dat vind je nergens anders', zegt Hannigan na afloop van de repetitie in Hilversum. Een dag later vertrekt ze met het orkest op Europese tour. De eerste stop: het Concertgebouw.

Dan ben ik maar twee mensen (John Schoorl Volkskrant Magazine 23 december 2017 p. 44-47):
Vanaf haar 9de jaar staat Cato van Dijck op het podium. Als frontvrouw van My Baby stond ze deze zomer voor duizenden in Glastonbury. Alsof er een sjamanische priester in haar was gevaren.
Verlangen naar Dat Hogere Zijn
In haar was op deze zomerse nacht een sjamanistische voorganger gevaren, zo vertelde ze het achteraf, hier in het magische eeuwenoude stadje in het zuidwesten van Engeland, niet ver van Stonehenge. Ze voelde hoe er een helende werking van haar muziek uitging, op zo'n moment. Want als ze naar het publiek keek, zag ze her en der gesloten ogen, mensen die zich vrij voelden om te dansen, die net als zij uitermate dankbaar waren voor wat hen nu was overkomen.
Ze kan echt trots zijn op haar alter ego. Die durft zich te uiten, die is nergens bang voor. My Baby is schaamteloos en excentriek. Weet je, dat scheelt, dan hoeft Cato dat zelf niet meer te zijn.
Schijt, zegt ze, dan ben ik maar twee mensen.
Andere energie
Want zelf voelt ze zich, nou ja, ja eigenlijk, dus gewoon en doodnormaal, zoals ze hier zit. Op straat wordt ze amper herkend. Een keer kwam er na een optreden een meisje naar haar toe om te vragen waar ze toch dat topje had gekocht, want dat topje droeg de zangeres van My Baby ook. Zo is het, zegt ze, zij is echt een ander, My Baby, met een totaal andere energie.

Amazing Grace (Persis Bekkering interviewt de Spaanse musicus Jordi Savall Volkskrant 4 mei 2017 Bijlage p. 13):
Waarom maakt u muziek voor een betere wereld? Kunt u niet beter lezingen geven?
'Fanatisme, populisme en extremisme zijn allemaal gebaseerd op onwetendheid. Onwetendheid is een van de slechtste eigenschappen van de mens. Hoe verander je daar iets aan? De mens functioneert in mijn ogen zo: we voelen eerst emotie, daaruit volgt reflectie en ten slotte kennis. Met muziek raak je mensen op het eerste niveau, het spreekt tot het hart. Ik ben er dus van overtuigd dat met muziek mensen veranderd kunnen worden, want de kennis die ons vanuit de muziek, via de emotie bereikt, is de diepste vorm. En die kennis is hard nodig. In het boek citeer ik de ontdekkingsreiziger Alexander von Humboldt, die schreef: als mensen hun geschiedenis niet kennen, kunnen ze ook de toekomst niet vormgeven.'
Ook in Nederland krijgen we weinig onderwijs in de geschiedenis van de slavernij. Het past niet bij de ideologie van ons grootse handelsverleden. Waarom weten we hier niet meer van?
'Ik ben niet heel optimistisch als het om de politiek gaat. Ik denk niet dat overheden eerdaags meer verantwoordelijkheid tonen voor dit verleden, of van toon veranderen.'

'Ik heb schijt aan hoe het heurt, vind het leuk om te verwarren' (Herien Wensink interviewt Daria Bukvic Volkskrant Magazine 16 december 2017 p. 14-19):
We moeten kleur bekennen, vindt toneelregisseur Daria Bukvic, die Shakespeare's Othello nu eens niet opvoert als liefdesdrama maar als 'ultieme racistische nachtmerrie'.
Zit jouw activisme de verleiding soms niet in de weg?
'Wat een oordeel schuilt er in die vraag! Nee, ze houden elkaar juist in balans. De vorm is belangrijk, anders had ik ook opiniemaker kunnen worden of politicus - vroeger dacht ik altijd dat ik de politiek in zou gaan. Maar ik heb geen pokerface en ben echt een estheet: ik hou van kunst en schoonheid. En de boodschap komt het hardste aan als hij verpakt wordt in de juiste vorm. Aantrekkelijk, en met humor. Neem Nobody Home: topzware materie, maar volgens mij had het publiek óók de avond van zijn leven. Dat is zoveel beter dan een avond Nieuwsuur kijken.'
Dramaturg Tom Helmer, jouw mentor, verwoordde jouw stijl als 'een mix van kerkmis en Beyoncé'.
Toen zei een docent op school een keer:
'Daria, jij bent de grenswachter van het Nederlands toneel. Jij kunt alles vanuit twee perspectieven bekijken: Nederlands en Bosnisch, kapitalistisch en socialistisch, modern en traditioneel. Dat maakt je rijk.' Zo simpel was het. Dat wat altijd maakte dat ik me minder voelde dan de rest, bleek opeens een pre. Toen ben ik dat steeds meer gaan cultiveren en voeden. En kon ik er voor het eerst van genieten.'
In het serieuze toneelwereldje ben je een opvallende verschijning: je voegt een soort hiphopglamour toe die je daar niet veel ziet.
Hoe komt het dat zij allemaal op elkaar lijken? Dat is gewoon een masker van wat ze denken dat een intellectuele uitstraling is. Terwijl er vervolgens alleen maar poep uit hun mond komt.
Waarom koos je juist dat stuk?
Bukvic is intussen opgestaan en paradeert geagiteerd door de huiskamer, op haar sokken. 'Omdat dát het verhaal is dat we nu moeten vertellen!
Othello gaat over het giftige sentiment dat vrijkomt zodra een zwarte man de witte qua positie voorbijstreeft. In het stuk wordt de ultieme racistische nachtmerrie verbeeld: dat de zwarte man zijn handen om de nek legt van het witte meisje en haar breekt. Voor mij is de omgang van de theatersector met dit stuk exemplarisch voor hoe Nederland dealt met raciale thema's. Dat hele aspect gewoon negeren, er een liefdesplotje op plakken... En ik denk dan: wacht even, wacht even: we hebben hier een jaloerse witte man, Jago, die in verschrikkelijke bewoordingen praat over een zwarte man, en hem kapot probeert te maken.

De man, de mythe (Daniela Hooghiemstra interviewt Auke Hulst Volkskrant 13 december 2017 V8-9):
Wat heeft u van uw moeder geleerd?
Maar intussen liep ik wel met gaten in mijn kleren. Mijn moeder was een soort verzonnen, gevallen adel. Eigenwaan, weet ik inmiddels, is een wapen tegen de werkelijkheid. We woonden in een bos, uit het zicht, in ons eigen koninkrijkje... Ik heb haar later eens opgehaald in Frankrijk, waar ze op de vlucht voor relatieproblemen en schulden was gaan zwerven. Toen ik haar vond, bestelde ik koffie voor haar op een terras. Tot haar vreugde zat er een kersenbonbon bij. 'Zo', zei ze toen ze die op had, 'al het goede is weer genoten.'
De werkelijkheid ontkennen is ook een talent
'Zeker. Van haar gave om hoe dan ook van het leven te genieten, zou ik graag meer opgestoken hebben.
Al is de keerzijde ervan dat je niet verantwoordelijk bent en je ogen sluit voor zaken die ingewikkeld zijn.'
Hoe bent u vanuit dat eigen koninkrijkje eigenlijk de wereld ingetrokken?
'Op de dag dat ik eindexamen deed, kondigde de Belastingdienst aan dat ons huis geveild werd. Ik ben naar de Kunstacademie in Groningen gegaan, waar ik ruzie kreeg. Toen ik colleges Engels en Nederlands volgde aan de universiteit, kreeg ik hoofdpijn van mijn angst voor andere studenten. Stapje voor stapje heb ik moeten resocialiseren. Als journalist kon ik werken omdat er een duidelijke afspraak was: ik stel de vraag, jij geeft het antwoord. Ik had ook veel steun aan een vriend die nooit ergens van opkeek. Hij vond het bijvoorbeeld niet raar dat ik de telefoon niet op durfde te nemen.'

De zoektocht naar het wezen van de kunst (p. 6):
Zoals gezegd begint Heidegger zijn zoektocht bij het kunstwerk en hij vraagt zich af wat dit is. We menen te weten dat het een ding is, want waar hebben we het anders over? Hij geeft een aantal voorbeelden van situaties waarin kunstwerken als dingen worden behandeld, wanneer een kunstwerk wordt vervoerd, opgeslagen of tentoongesteld, en uit deze voorbeelden spreekt al een zekere onvrede.
28: Maar als we naar Van Gogh’s schilderij kijken staan we wel stil. We staan stil voor het schilderij en we staan stil bij wat we op het schilderij zien, maar ook bij wat we op het schilderij niet zien. We zien een paar schoenen geheel geïsoleerd, maar kunnen ons er een hele wereld bij voorstellen. We zien de context niet, maar die zit in de schoenen zelf en deze geschilderde schoenen laten ons meer dan ooit de werkelijke tuigheid van het tuig zien, juist omdat het deze vanzelfsprekendheid zichtbaar maakt op een onalledaagse manier.
32: Laten we nogmaals de vraag stellen naar het belang van kunst, waarom doet kunst ertoe? Kunst doet ertoe omdat het ons de wereld anders laat ervaren, het
alledaagse in een ander licht plaatst en ons zo iets wezenlijks toont. Dat is wat Heidegger ons ook vertelt, wanneer hij uitlegt dat de tuigheid van het tuig eerst in het werk duidelijk wordt. Maar hij gaat verder, veel verder dan dat. Niet alleen is kunst in staat ons bewust te maken van dingen die wij nog niet zagen, met andere woorden waarheid laten zien, wat kunst eigenlijk doet is waarheid creëren. Het belang van kunst hangt heel nauw samen met wat kunst eigenlijk is. Het wezen van de kunst wijst al meteen op de noodzaak ervan. Volgens Heidegger is de dichter de enige echte kunstenaar; zonder taal geen dingen. Het wezen van de kunst is het in het werk stellen van de waarheid en dit komt er volgens Heidegger op neer dat de dichter waarheid schept, de dingen een naam geeft en dat daarmee de dingen pas bestaan. Dit is een uitleg van wat kunst is, maar als dit inderdaad is wat kunst is, dan geeft dat direct ook al het belang van de kunst aan. Als de dingen er pas zijn wanneer de dichter ze een naam geeft, dan is dat precies het belang van kunst, want anders waren die dingen er niet. Taal schept de dingen en het meest wezenlijke is het besef dat dit gebeurt. Het besef dat de dingen zijn, dat het zijnde is. Heidegger schrijft over het kunstwerk, maar het gaat hem uiteindelijk om de vraag naar het zijn en zo is zijn verhandeling over het kunstwerk veel algemener dan dat. Als ik de ontologische differentie juist begrepen heb, is dit analoog aan de verschillende concepties van waarheid die Heidegger onderscheidt.

De aradiso-sensatie (Hein Janssen in gesprek met Ruth Mackenzies Volkskrant 3 juni 2017 Bijlage Sir Edmund p. 62-67):
En het publiek kreeg na alle ellende in Europa behoefte aan cultuur. Dit jaar is het HF-thema democratie, want dat is nu belangrijker dan ooit - met de Brexit, Trump in Amerika en alle verkiezingen in Europa die er zijn geweest en nog komen.'
Wie door het programmaboekje bladert, ziet dat inderdaad nogal wat voorstellingen over de actualiteit gaan. Democracy in America van de Italiaan Romeo Castellucci, My Country door The National Theatre, The Nation door ons eigen Nationale Theater, The Gabriels (over het Amerika van Trump) en ook Peter Sellars' Flexn, over zwarte jongeren in Brooklyn die zich niet meer gehoord en gezien voelen. 'Sellars werkt nog steeds aan die show want het thema is urgenter dan ooit. Die jongeren voelen zich niet vertegenwoordigd, de kansen op een beetje mooie toekomst zijn weg.'

Vóór het trauma (Joris van Casteren Volkskrant 12 augustus 2017 ZomerMagazine p. 32-33):
In een nieuwe vertaling van het eerste deel van zijn verzameld werk staan de beste verhalen van Fjodor Dostojevski. Want na zijn bijna-executie in 1849 zou hij nooit meer zó excelleren.
De invloed van Gogol - Dostojevski was verrukt van De mantel en Dode zielen (1842) - is inderdaad hier en daar merkbaar, wat door sommigen destijds als bezwaarlijk werd ervaren.
Het verschil is evenwel dat Dostojevski er in slaagde doodgewone burgers levensecht - dus niet satirisch - en met journalistieke precisie te beschrijven. Omdat hij anders dan zijn generatiegenoten - Gogol, Poesjkin, Tolstoj, Toergenjev, Lermontov - geen adellijke opvoeding had genoten en gedurende zijn jeugd de gewone man in al zijn verschijningen van dichtbij had leren kennen.
Mooiste verhaal is wat mij betreft Mijnheer Prochartsjin; over de ambtenaar Semjon Ivanovitsj Prochartsjin, die al zeer lang bij hospita Oestina Fjodorovna in de kost is. Daar wordt hij 'gemeen bespot' door medehuurders, die hem allerlei 'verzonnen en volstrekt onwaarschijnlijke geruchten' op de mouw spelden.
Als Semjon Ivanovitsj die praatjes op de kanselarij ter sprake brengt, maakt hij zichzelf te schande en slaat van schaamte op de vlucht. Dagen later keert hij verstrikt in ernstige wanen bij Fjodorovna terug.
Semjon Ivanovitsj sterft op een oud matras, een koffer vol rommel als zijn enige bezit. Fjodorovna heeft nog geld van hem tegoed en geeft opdracht ook het matras, met daarop het verse lijk, te doorzoeken. Tot ieders verbijstering blijkt het matras een kapitaal te bevatten. 'Semjon Ivanovitsj Prochartsjin was de enige die zijn koelbloedigheid bewaarde, hij lag kalm op het bed en leek geen vermoeden te hebben van zijn naderende bankroet.'

De remedie tegen liefde (vertaling Leo Reijnen Volkskrant 12 augustus 2017 ZomerMagazine p. 37):
Filosoof en schrijver Alain de Botton, oprichter van The School of Life, schrijft elke week over hoe je óók zou kunnen leven.
Het zijn niet de charmes van de ander waardoor we gefascineerd blijven: het komt doordat we hun tekortkomingen niet kennen.
De remedie tegen onbeantwoorde liefde is daarom in principe heel eenvoudig. We moeten die ander gewoon beter leren kennen. Hoe meer we over ze weten, hoe minder ze de oplossing voor al onze problemen beginnen te lijken. We zouden achter de talloze kleine dingen komen die ze irritant maken; we zouden ontdekken hoe koppig, hoe kritisch, hoe kil ze zijn en hoe ze gekwetst kunnen zijn door dingen die voor ons onbelangrijk zijn. Met andere woorden, als we de ander beter zouden leren kennen, zouden we beseffen hoezeer ze op alle andere mensen lijken.
Hartstocht is nooit bestand tegen te veel blootstelling aan de werkelijkheid van een ander. De grenzeloze bewondering waarop hartstocht is gebaseerd, wordt onderuitgehaald door de kennis die een werkelijk gedeeld leven onvermijdelijk met zich meebrengt.

De Botton wordt gerekend tot 's werelds beste sprekers en wordt geroemd vanwege zijn praktische en toegankelijke vertaling van eeuwenoude filosofische ideeen voor vragen uit het alledaagse leven. De Botton is oprichter van The School of Life in Londen en staat aan de basis van het wereldwijde netwerk van scholen in steden als Melbourne, Seoul, Parijs, Berlijn, Tel Aviv, Istanbul en Sao Paulo. En natuurlijk Amsterdam. Hij schreef meer dan 15 boeken waarvan er wereldwijd miljoenen werden verkocht. Zijn Youtube-kanaal heeft meer dan 2 miljoen volgers en zijn Ted-Talks zijn pareltjes voor mensen die verdieping zoeken.
De Botton werkte twintig jaar aan ideeën voor een doordacht en zelfbewust leven. Tijdens zijn optreden geeft hij een overzicht van zijn meest succesvolle inzichten voor de belangrijkste vragen uit het leven. Volgens De Botton valt het leven te begrijpen vanuit twee perspectieven: werk en relaties. Deze fundamenten voor een vervullend leven worden verdiept en verbeterd door te werken en te denken over een reeks onderdelen ervan. Op 30 september focust hij op de onderwerpen kalmte, seks, een baan om van te houden, kleine genoegens en romantische liefde. De ideeen van de grootste denkers hierover vult hij aan met zijn eigen bewerkingen en vertalingen naar praktische inzichten waar we nu, vandaag, ons voordeel mee kunnen doen.
Alain de Botton heeft een utilitaire aanpak, in tegenstelling tot een academische: de beste en meest waardevolle ideeën uit het verleden worden gebruikt om ons eigen persoonlijke leven op een hoger niveau te tillen. Vandaag, misschien wel meer dan ooit, hebben we deze fundamentele inzichten nodig om ons eigen leven vorm te geven en richting te vinden in de verwarrende wereld waarin we leven. Alain de Botton wordt geroemd vanwege zijn sprankelende stijl, zowel in woord als in geschrift. Hij publiceerde in honderden bladen en magazines, sprak wereldwijd op festivals, in stadions, voor bedrijven en particulieren. Als mede-oprichter van de vestiging in Amsterdam spreekt hij eens per anderhalf jaar in Nederland.

Alain de Botton over de waarde van kunst (19 februari 2017, 16.00 uur op NPO 2):
Filosoof Alain de Botton vond troost in kunst. Wat is de noodzaak van kunst, en hoe kan kunst helpen bij de grote levensvragen?

Gaan jongeren ten onder aan hun eigen solidariteit? (Peter de Waard Volkskrant 7 februari 2017 p. 29):
Sinds gebleken is dat verkiezingsdeelname van scholierenorganisatie LAKS nepnieuws was, ligt alle macht weer bij partijen die de ouderen op hun wenken bedienen. Zij domineren de media. Zij weten het electoraat het best te mobiliseren.
Krol speculeert op een rentestijging - iets wat goed, maar ook volkomen fout kan uitvallen. Daarmee is het een onverantwoorde gok.
Maar voor het grootste deel zullen de jongeren moeten opdraaien voor de kosten. Ze moeten of hogere premies betalen of ze vinden ergens rond 2040 de hond in de pot.
De toenemende vergrijzing kan zelfs door de grootste populisten niet als nepnieuws in twijfel worden getrokken. En dat geldt ook voor de enorme extra kosten die daarmee gepaard gaan: de langere duur van uitkeringen door de stijgende levensverwachting en de toenemende kosten van zorg door betere medische expertise.
Dat jongeren politiek zo apathisch zijn en zich in de luren laten leggen door partijen die alleen maar oog hebben voor de babyboomers, zou te maken kunnen hebben met het feit dat ze nog zo gemakkelijk in de sprookjes van Krol c.s. geloven.
Het kan er ook mee te maken hebben dat ze beschikken over een ongekend gevoel van solidariteit met de oudere generatie - en vooral hun eigen ouders - die ze een riant pensioen gunnen.

Pas op voor de antifa's of Vergelijk rechts-populisme niet met het fascisme (Hans Wansink Volkskrant 7 februari 2017 p. 23):
Demonisering
Je kunt het zien als satire, maar ik zie het als demonisering van Trump en zijn Europese geestverwanten. Het gelijkstellen van populisme aan rechts-extremisme en zelfs fascisme zet ons op een dwaalspoor. Juist in het gebruik van geweld onderscheidt het fascisme zich van het populisme, dat altijd opereert binnen de kaders van de parlementaire democratie.
Dat was nog onschuldig vergeleken met de 'antifascistische' terreur van de Rote Armee Fraktion in Duitsland en de Brigate Rosse in Italië in de jaren zeventig. Zij belichaamden de ultieme consequentie van de demonisering: het liquideren van 'fascistische' tegenstanders.

Is het dier een klok? of Die twee Hongaarse tomaten staan me bij als rood goud (Caspar JanssenVolkskrant 7 februari 2017 p. 24):
Goed nieuws onlangs in deze krant: de tomaat kan weer de 'oude' smaak krijgen. Wetenschappers menen te weten, aldus het bericht, hoe de originele tomatensmaak kan worden teruggebracht: kwestie van selecteren op 'oude' genen.
In het Antropoceen zal ook de oplossing van mensen moeten komen. Door gedragsverandering en techniek, zou ik zeggen. Door te beschermen wat er nog is. Door te stoppen met het kappen van tropische regenwouden. Door de natuur op een slimme manier te gebruiken. Door schonere energiebronnen, door minder vlees eten.
Microbioloog Rosanne Hertzberger denkt daar heel anders over, zo schreef ze in NRC Handelsblad. Innovatie lost alles op. Planten en dieren moeten, willen ze overleven, vooral de mens niet in de weg lopen en gewoon op hun rug gaan liggen in het laboratorium om verbeterd te worden. Want de natuur is niet goed genoeg. En het dier is een klok.
Vooralsnog - en zeker zolang de tomaat zijn smaak niet terug heeft - lijkt mij dat een sterk staaltje menselijke zelfoverschatting. En een grote gok.

Ring of Fire of Gedichten uit de geheime laden van Johnny Cash (John Schoorl Volkskrant 7 februari 2017 Bijlage p. 4-5):
Er was een tijd, tussen zijn 20ste en 30ste, dat hij er gek van werd de zoon-van te zijn. Hij speelde jaren in de band van zijn vader en produceerde de platen van zijn moeder.
Een eigen leven, dat was wat hij wilde, als zanger en entertainer. Net als zijn vader zocht hij de oplossing in verdoving, in drank en drugs. Tot 2000, toen kwam er rust in zijn leven, met zijn eigen gezin. Hij wist zijn 'demonen' te bedwingen.

Toch anders of 'Is dit dan het Aziatische in mij?' (Robert Vuijsje Volkskrant 7 februari 2017 Bijlage p. 10-11):
Harpist Lavinia Meijer (33) vraagt zich af: 'Is dit dan het Aziatische in mij?'
Hoe was het om daar te zijn?
'Tot een paar jaar geleden was ik niet zo bezig met mijn afkomst. Na bijna elk concert komen mensen uit het publiek naar me toe om vragen te stellen. Altijd vragen ze of ik mijn roots niet wilde opzoeken. Dan had ik een verhaaltje klaar.
'Ik weet nog niet hoe we verder gaan. Maar ik heb hem vergeven, vanuit de liefde die mijn adoptieouders voor me hebben opgebracht. Dat er mensen bestaan die zoiets doen voor kinderen die ze niet zelf hebben verwekt.
Door die reis kreeg de relatie met mijn adoptieouders een diepere laag. Ik voelde me los komen van ze, alsof ze eerst boven mij stonden en we nu op dezelfde hoogte waren gekomen.'

Ik heb in Groot-Brittannië niets meer te zoeken of Dit zijn de redenen van mijn Brexodus (Juha van 't Zelfde Volkskrant 4 februari 2017 katern Vonk p. 12-13):
Brain exit: vooral jongeren vertrekken
Artistiek directeur Juha van 't Zelfde heeft in Engeland zijn droombaan, maar door de Brexit heeft hij besloten het land te verlaten. Met pijn in zijn hart, dat wel.
Kunst als oplossing
Zelf heb ik een halfjaar geprobeerd een oplossing te zoeken, uit strijdlust tegen de cynische politiek en uit solidariteit met collega's, vrienden en iedereen die de destructieve gevolgen voelt. Het programma van Lighthouse stond de afgelopen jaren in het teken van de emanciperende werking van radicale verbeelding, en de verhalen, beelden en daden die hierop volgen. Een vrolijke en kritische bende van kunstenaars, wetenschappers en activisten, die complexe vraagstukken over onze wereld niet uit de weg gaan. Zoals de klimaatcrisis, het roofkapitalisme en oprukkend fascisme.
Mensen die in onze programma's zijn voorbijgekomen, zijn opinieleiders als filosoof Nina Power, journalist Paul Mason en activist Ash Sarkar. Politiek uitgesproken muzikanten als Holly Herndon, Gazelle Twin en Chino Amobi. Beeldend kunstenaars als Roger Hiorns, Kate Cooper en Metahaven. En filmmakers en gamedesigners als Glenn Freemantle (Gravity), The Chinese Room (Everybody's Gone To The Rapture) en Playdead (INSIDE). De een is meer bekend dan de ander, maar stuk voor stuk zijn ze voorlopers die werk maken dat de grenzen van ons denken, maken en verbeelden verkent en verlegt. In tijden van zo veel onrecht en onzekerheid zijn kunstenaars, wetenschappers en activisten belangrijk, en bepalend voor een betere toekomst. Verandering volgt uit het soort radicale verbeelding dat zij dagelijks aanspreken. Kunst is nodig opdat de mens de wereld kan herkennen en veranderen', schreef Ernst Fischer in The Necessity of Art in 1959. 'Maar kunst is ook nodig om haar inherente magie.'
In Hope in the Dark schrijft Rebecca Solnit mooi over de kracht van verbeelding. Politieke verandering komt voort uit 'the spread of ideas and the shaping of imaginations'. En: 'The most foundational change of all, the one from which all else issues, is hardest to track.' Echte verandering begint met verbeelding. En is langzaam. Maar stap voor stap kunnen we wel de politiek van de grote klap verslaan.

Dichters & Denkers Stel je een cirkel voor (Pieter Kranenborg De Groene Amsterdammer 25 februari 2021 p. 58):
In een van de verhalen in
Eerste persoon enkelvoud vertelt Murakami over de gedichtenbundel die hij als jonge schrijver schreef tijdens honkbalwedstrijden. Ze waren niet veel soeps, geeft hij toe. In eigen beheer drukte hij driehonderd exemplaren. ‘Inmiddels is het een collector’s item geworden waar verbazingwekkend hoge bedragen voor worden neergeteld’, aldus de schrijver.
Qua opzet zijn de verhalen typisch Murakami. Ze gaan over jeugdliefdes, mysterieuze ontmoetingen en natuurlijk muziek, van The Beatles tot Schumann. Er zijn mooie vondsten, zoals het verhaal waarin de hoofdpersoon als student een recensie schrijft van een niet-bestaand album van Charlie Parker:
Charlie Parker Plays Bossa Nova. Jaren later wordt hij in een droom door de overleden saxofonist bezocht, die de hoofdpersoon bedankt dat hij hem bossanova heeft laten spelen.
Maar wat opvalt is dat elk verhaal naar zo’n specifieke vondst of
een gedachte over het leven toewerkt, zonder veel meer te bieden.

Mijn Murakami Het geheim is openbaar (Joost de Vries De Groene Amsterdammer 13 februari 2009):
Er is niets mooiers dan een
geheim meesterwerk: de magistrale roman van de geweldige die jij hebt ontdekt en niemand anders. Met pijn in het hart moet je aanzien hoe jouw geheime liefde langzaam maar zeker openbaar wordt. Dat overkwam Joost de Vries met Haruki Murakami.
ALS EIND 2008 Murakami’s essay over
hardlopen en schrijven verschijnt, What I Talk about when I Talk about Running, en de eerste recensies in de Engelstalige media negatief zijn, ben ik zowaar opgelucht.
Welke persoonlijke eer is er nog te behalen in het goed vinden van iets wat iedereen goed vindt? Ooit was het nog origineel om Murakami op verjaardagen cadeau te doen; nu zou ik niet meer durven.
Het geheim is openbaar. Atlas heeft 132.000 Nederlandse Murakami-titels verkocht, van Norwegian Wood alleen al meer dan dertigduizend. Wat een investering van Atlas. Eén keer heb ik geprobeerd de Nederlandse editie te lezen. Het fragment over de vuurvlieg klinkt heel anders, minder poëtisch: ‘Dit vage licht danste in de dikke duisternis van mijn gesloten ogen een hele tijd door, als een ziel die zijn doel kwijt is…’ Het is misschien de tekortkoming van het Nederlands tegenover het rijkere Engels, maar voor mij bevestigt het wel dat de Murakami die ik gelezen heb niet de Murakami is die tienduizenden Nederlanders gelezen hebben. Ik alleen ben de sleutelbewaarder, de graalridder. Ik.

(Arjan Peters Volkskrant Sir Edmund 2 december 2017 p. 18-21):
Na een paar indifferentere werken schreef Haruki Murakami weer een roman die je bij de lurven grijpt. Maar wat doen al die idioot volledige, werktuiglijke zinnen toch in zijn werk?
Een zeker autisme is Haruki Murakami (68) niet vreemd. Uit respect wordt de productieve Japanse auteur en geduchte Nobelprijskandidaat die stoornis nooit toegedicht, terwijl het een onlosmakelijk onderdeel is van zijn stijl. In de grote roman De moord op Commendatore, waarvan nu het eerste deel Een idea verschijnt is vertaald, is het niet anders.
Magische mengeling
Die vraag raakt aan een interessante kwestie:
moet je alles weten van de biografie van een kunstenaar om diens werk te begrijpen? Of heeft Commendatore gelijk, de 'idea' die niettegenstaande zijn geringe lengte een fiere persoonlijkheid is, en die de verteller op de man af voorhoudt: 'Stel dat het schilderij iets wil vertellen, dan kun je het schilderij toch zelf laten spreken? Je laat de beeldspraak de beeldspraak, de code de code en het mandje het mandje. Wat is daar mis mee?'

Haruki Murakami Absolutely on Music
Recensie Het geheime verband (Erik van den Berg Volkskrant 4 februari 2017 Bijlage Sir Edmund p. 16-19):
In Murakami's romans duikt overal muziek op. Zijn jongste boek is er zelfs helemaal aan gewijd. Met Seiji Ozawa voert hij lange gesprekken over concerten, dirigenten en solisten.
Andere hoofdstukken gaan over Ozawa's herinneringen aan zijn leermeesters Leonard Bernstein en Herbert von Karajan (formidabele tegenpolen die hij veelzeggend genoeg 'Lenny' en 'Maestro' noemt), over ijdele platenverzamelaars, over Ozawa's zwak voor Chicago-blues,
het geheime verband tussen schrijven en musiceren (Murakami legt nog eens uit waarom hij altijd eerst het juiste zinsritme zoekt), de onbegrijpelijke kanten van Hector Berlioz' Symphonie fantastique, en Ozawa's triomfantelijke comeback (na een zware operatie) in Carnegie Hall, december 2010, met Brahms Eerste symfonie.
'On-Japans'
Herhaaldelijk vraagt Murakami hoe het was om als eerste Aziaat een toppositie te verwerven in een bij uitstek westers genre. Nou ja, dat leverde weleens fricties op, bekent de dirigent na enig aandringen. Nog in 1980 werd hij drie achtereenvolgende avonden uitgefloten in de Scala in Milaan, toen hij daar Puccini's operadrama Tosca dirigeerde, met Luciano Pavarotti in de hoofdrol. 'Italianen konden een Aziatische dirigent in Tosca gewoon niet accepteren.'
Omgekeerd wordt Ozawa tegenwoordig in eigen land bekritiseerd om zijn afwijkende aanpak in de jaarlijkse zomeracademie in Kyoto. Een oudere garde docenten laat hem weten: 'Er klopt niets van je methoden, wat jij doet heeft niets met lesgeven te maken.' Het is kritiek die Murakami bekend in de oren zal klinken: zijn Amerikaans beïnvloede romans werden in Japan aanvankelijk als 'on-Japans' afgeserveerd.
Ozawa praat er luchtig over, en je vraagt je af of hij de pijn negeert of dat hij echt gelooft dat muziek alle verschillen overbrugt. In jazztrompettist Louis Armstrong hoort hij shibumi (meesterschap dat zich uit in sublieme eenvoud) en de magie van Glenn Goulds haast ondraaglijk trage tempi valt voor de dirigent slechts te verklaren uit het Japanse begrip ma: het vermogen de lege ruimte tussen de noten tot leven te wekken. 'Oost of West, het komt op hetzelfde neer, als een grootmeester het doet.'

Voetnoot Verwarming (Arnon Grunberg de Volkskrant 27 januari 2017):
'De cake wordt in steeds kleinere helften opgesneden tot er niets meer van over is, de verwarming gaat lager en dan weer hoger', schreef
Arjen Fortuin verleden week in NRC Handelsblad]] over zijn ontmoeting met Judith Herzberg. De ontmoeting mocht geen interview worden, dat wilde ze niet.
Een jaar of vijfentwintig geleden kwam ik bij
Judith thuis, omdat ik haar toneelwerk moest zetten. Ze zette één tomaat op tafel. Of ik die wilde eten. In mijn herinnering ging de verwarming ook omhoog en omlaag.
Fortuin schrijft dat ze het werk van haar vader niet heeft gelezen, ze zou zich alleen maar kwaad maken. Abel Herzberg is overigens een groot stilist.
Als ik een kind had, zou ik graag willen dat het mijn boeken las, ook al zou het er kwaad om worden. Kwaadheid is een goede reactie. Ik heb de lezers die kwaad worden om mijn werk
lief.

‘Je denkt toch niet dat al die gedichten op de werkelijkheid]] zijn gebaseerd?’ (John Schoorl interviewt Judith Herzberg 21 januari 2023, p. 14-19):\\ Bij een stukje citroen-meringuetaart, of twee, gaat het gesprek met de 88-jarige dichter Judith Herzberg over schoenen, zelfportretten en denken aan de dood. ‘Verder vind ik leven toch wel beter dan niet leven. Dat weet ik wel zeker.’
Judith Herzberg (88), Nederlands grootste dichter: ‘Vanochtend, dacht ik, als ik iets aantrek, waarvoor doe ik dat? Doe ik dat voor mezelf, omdat het lekker zit, of omdat ik een bepaalde indruk wil maken? Bijvoorbeeld omdat ik bezoek krijg.’

Geen interview met Judith Herzberg (Arjen Fortuin NRC 19 januari 2017):
Ze is wars van interviews. Toch ontving Judith Herzberg ter gelegenheid van haar nieuwe bundel observaties, anekdotes en zeer korte verhaaltjes, een journalist op de thee.
Judith Herzberg had geen zin in een interview, maar ik mocht wel langskomen. Twee maanden geleden verscheen Er was er eens en er was er eens niet, geen poëzie, maar een mooie bundel observaties, anekdotes en zeer korte verhaaltjes.
Af en toe komt de oorlog voorbij. In een stukje over hoe er kort na de oorlog nog geen sprake was van ‘overleven’ (Freud: levensdrift) . Er werd gezegd ‘Hij is teruggekomen’ of ‘Hij is er’. Verderop beschrijft Herzberg een droom: ‘Ze zitten, onwetend, in de wachtruimte, tegen de muren. Ik weet het wel.’ Er wordt gezocht naar een koffer. Het verhaaltje sluit af met: ‘Moet ik het ze vertellen? Waarheen ze op weg zijn? Ik vertel het niet.’
Ze vertelt een verhaal dat ik écht niet verder mag vertellen
Herzbergs ouders kwamen in 1945 terug uit concentratiekamp Bergen-Belsen. Haar vader, Abel Herzberg, schreef het klassiek geworden Amor fati (1946) over het kamp. Zijn dochter heeft het nooit gelezen, vertelde ze in november op een aan ‘de literaire getuige’ gewijd symposium van de Jan Campert Stichting.
„Ik zou me alleen maar verschrikkelijk kwaad maken. Mijn vader had het er nooit met ons over.” Dat is volgens haar de enige manier om het vol te houden. Eigenlijk bewondert ze haar ouders erom, zegt Herzberg: die namen haar na de oorlog vooral mee naar grappige Amerikaanse films. En ze gingen poffertjes eten. Ze noemt een paar titels.
Geestig en scherp
Ik vraag of ik niet toch op mag nemen wat ze zegt. Zij zegt dat ze wel dacht dat ik zou proberen er toch een interview van te maken. Maar nee. Er komt nieuwe thee en de cake slinkt. Het gaat over hoe andere schrijvers het ene interview na het andere geven en vaak noodgedwongen hetzelfde vertellen. Van het openbare interview bij de Jan Campert Stichting kan ze zich nauwelijks iets herinneren. (Ze was scherp, geestig en ontregelend – en had de zaal aan haar voeten.) Herzberg vertelde er over een droom die ze ooit had, in verband met haar ouders en de oorlog.
In de droom stond ze bij een loket waar haar werd gevraagd: hoe wilt u worden uitbetaald? In doodsdrift of in levensvreugde?

Abel Herzberglezing Hoe gaan we om met de gast? (Arnon Grunberg Trouw 19 september 2016):
Een Europa waar geen plaats is voor de vreemdeling zal uiteindelijk een Europa zijn waar geen plaats is voor mensen. Dat betoogde schrijver Arnon Grunberg zondag tijdens de 27ste Abel Herzberglezing.
In 'Het zionisme bij nader inzien', vier opstellen over het zionisme die Hannah Arendt tussen 1945 en 1950 schreef, merkt ze op: 'Na tweeduizend jaar van 'galoet-mentaliteit' is het Joodse volk ineens opgehouden te geloven in overleving als ultieme waarde op zich en is in een paar jaar tijd overgestapt naar het tegenovergestelde extreme idee. Nu geloven Joden in vechten tegen elke prijs en denken dat 'ten onder gaan' een verstandige methode van politiek bedrijven is.'
Het neo-nationalisme slaat echter Arendts waarschuwing dat de natiestaat de vijand van soevereiniteit is in de wind en het lijkt zich niet bewust te zijn van het feit dat elk nationalisme een vijand nodig heeft. Zo doet het nieuwe nationalisme alsof de gast de gastheer tot vijand heeft gekozen, terwijl het eerder omgekeerd is: de gastheer heeft de gast uitgenodigd als vijand om gastheer, om heer des huizes te kunnen blijven. Hoeveel gastvrijheid kunnen wij opbrengen? Weinig vermoedelijk als men blijft geloven dat de vreemdeling uit is op werelddominantie.
Universele wet
In zijn colleges over gastvrijheid verwijst de Franse filosoof Jacques Derrida nadrukkelijk naar deze bekende tekst van Kant: 'Definitieve artikel voor de eeuwige vrede. Het burgerrecht moet zich beperken tot de voorwaarde voor een universele gastvrijheid.' Derrida erkent de spanning die noodzakelijkerwijs zal bestaan tussen gastheer en gast, tussen de vreemdeling en hij die denkt dat niet te zijn. De categorische imperatief van Kant die oproept tot universele gastvrijheid, die vaststelt dat geen enkel met rede behept wezen meer recht heeft op een stukje van deze aarde dan een ander stuit op de noodzakelijke corrumpeerbaarheid van meer praktische wetten.
De universele wet valt uiteen in wetten die soms op gespannen voet staan met die universele wet. Derrida plaatst het gebod tot universele gastvrijheid tegenover een andere tekst van Kant, over de vraag of je mag liegen, 'Über ein vermeintes Recht aus Menschenliebe zu lügen'. Dat gebeurt aan de hand van het bijbelse verhaal over Lot. Lot, zelf een vreemdeling, ontvangt gasten. Mannen van Sodom wensen deze gasten uitgeleverd te zien om hen te penetreren - met de komst van de vreemdeling komen zoals gezegd de seksuele angsten en verlangens los - maar in plaats van deze gasten uit te leveren biedt Lot de mannen zijn twee maagdelijke dochters aan.

Een gelukkig nieuwjaar (Harriet Duurvoort Volkskrant 2 januari 2017 p. 19):
Ik zou somber kunnen worden over 2017. Trump op de Amerikaanse troon, Wilders die hier lijkt af te stevenen op een verkiezingsoverwinning, Marine Le Pen ook. Aanslag na aanslag na aanslag. Iedereen bang, boos, rancuneus. We zijn zo gericht op ons gram halen dat we nauwelijks in de gaten hebben hoe zwampig de grond is waarop we allen staan, wij en de opponenten met wie we ruzie maken.
Wat is geluk überhaupt? Gezondheid, tevredenheid, succes, erkenning, liefde, geld, schoonheid? Muziek, ontroering, een mooie roman? Groots of klein en meeslepend? Humor? Dansen? Flirten? Natuurschoon? Kopjes krijgen van poes? Bungeejumpen? De verrukking van je kind als je samen met zijn treintjes speelt? Als schoonheid in de 'eye of the beholder' zit, dan zit geluk misschien in diens hart. In de samenleving is geluk wat algemener. Veiligheid, saamhorigheid, solidariteit, compassie, betrokkenheid, denk ik.
Ik wens u een gelukkig nieuwjaar. En
veerkracht om het onvermijdelijke ongeluk op te vangen.

Tobbende binnenvetters, Elsevier 15 november 2003:
In de visie van Kees van Lieshout, hoogleraar ontwikkelingspsychologie aan de katholieke universiteit Nijmegen, wordt extraversie bepaald door de wijze waarop mensen worden geactiveerd. Er is een duidelijk verschil tussen introverte en extraverte types bij prikkels uit de omgeving. Van Lieshout brengt liever een ander onderscheid aan tussen overcontrolers, undercontrolers, en veerkrachtige individuen. De veerkrachtige houden het (gulden) midden tussen beide extremen. De biologische bepaaldheid van persoonlijke eigenschappen verklaart mede de verschillen tussen 'mannen en vrouwen' . Overcontrolers zijn relatief vaak vrouwen, undercontrolers relatief vaak mannen. De overcontrolers met hun introverte aanleg zullen zich overigens eerder bij een psychotherapeut melden dan hun tegenhangers. Undercontrolers hebben de neiging anderen als de oorzaak van problemen aan te wijzen. Zij gedragen zich in de ogen van hun medemens vaak ook nogal ongevoelig, bot, agressief, antisociaal. Overcontrolers zoeken het probleem eerder bij zichzelf. Zij zijn plichtsgetrouw, hechten veel waarde aan de verwachtingen van hun omgeving.

Buitenkansje (Bas Heijne NRC 16 maart 2014):
Was de toon van Angela Merkel richting Rusland deze week hard en dreigend – die van onze minister van Buitenlandse Zaken, Frans Timmermans, kun je, als je vriendelijk wilt zijn, het beste als beschouwend omschrijven. „Ik zie niet hoe elkaar met sancties om de oren slaan uiteindelijk een oplossing kan bieden. De internationale gemeenschap moet hard reageren als een land de rechtsorde zo flagrant schendt als Rusland nu doet, maar moet ook zorgen voor een oplossing. Op dat vlak laat de internationale gemeenschap nog niet zoveel zien.”
Op de website van het Ministerie van Economische Zaken staat: Wilt u zakendoen in Rusland en bent u werkzaam in de sector energie? Ga dan van 13 tot en met 16 mei mee met de economische missie naar Moskou en Yamal met Henk Kamp.” Het gaat om een buitenkansje: „Er wordt een programma georganiseerd voor en met bedrijven in de olie- en gassector. Deze missie biedt kansen aan bedrijven om contacten te leggen met zakenpartners en autoriteiten in Rusland. Het programma bevat onder meer collectieve bezoeken aan ministeries en Russische olie- en gasbedrijven.’’ Navraag bij het ministerie leert dat men niet van plan is deze handelsmissie op te schorten of te annuleren.

Frans Timmermans: Bas Heijne is een praatjesmaker NRC-columnist is 'Opperpriester van het eigen morele gelijk' (16 maart 2014):
Minister van Buitenlandse Zaken
Frans Timmermans (PvdA) was afgelopen week te gast bij College Tour. Op zijn Facebook-account wilde hij zijn grote schare volgers bedanken voor de ‘vele positieve reacties’. Eén van hen wees de bewindsman op de zaterdag-column van NRC-denker Bas Heijne. Heijne schrijft over de Nederlandse houding ten opzichte van Rusland in onder meer het Oekraïne-dossier. Heijne hekelt slappe excuses, idiote drogredenen en schaamteloos cynisme en de rol daarbij van Timmermans.
‘Opperpriester van het eigen morele gelijk’
De
Timmerfrans-volger weet dat de bewindsman beschikt over een kort lontje: omgaan met kritiek is bepaaldelijk geen forte van de sociaal-democraat. “Hij wordt bij wijze van spreken al woedend als zijn aansteker het niet doet, dat ziet hij als een directe en persoonlijke aanval”, vertrouwde een oud-fractiegenoot ons eens toe. De kritiek van Heijne leidde dan ook tot een felle reactie.

Bas Heijne heeft gelijk wanneer hij stelt dat de oplossing van het vraagstuk van onbehagen in de maatschappij met bewustzijnsverandering samenhangt. De kern van het vraagstuk heeft op het lustprincipe, de sexuele drift volgens Freud betrekking. De oplossing geeft Carl Jung, namelijk de religieuze hartstocht, geestesdrift. De gewenste bewustzijnsverandering hing vroeger met het pythagorisme en nu met de interdisciplinaire systeemtheorie samen.

Mijn onderbuik wil een betere wereld (Asha ten Broeke Volkskrant 16 december 2016 p. 25):
Ik ben geen boze witte man. En dat is jammer, want als je een boze witte man bent, dan willen allerlei politici tegenwoordig graag naar je onderbuik luisteren.
Dit is natuurlijk al langer aan de hand. Sinds Pim Fortuyn langskwam en links zich een electoraal hoedje van formaat schrok, voelen progressieve politici zich sterk aangetrokken tot het leed van de rechtsdragende burger. Zo zeer zelfs, dat ik me inmiddels als trouwe linkse kiezer een beetje vergeten voel. Want als rechts luistert naar rechtse onderbuiken, en links luistert naar rechtse onderbuiken, wie luistert er in Den Haag dan naar die van mij?
Een terecht sentiment, maar mijn onderbuik wil weten waar de moeilijke vragen blijven. Waarom doet onze regering niets? Of de Europese Unie? Wat hebben we überhaupt aan de Verenigde Naties, aan de NAVO, aan de internationale gemeenschap, als we burgers niet kunnen beschermen tegen een live-getwitterde massaslachting? Ik zit niet te wachten op linkse politici die luisteren naar rechtse onderbuiken. Ik wil politici die idealen hooghouden, die durven te strijden voor een wereld die vreedzaam, vrij en eerlijk is. Politici voor wie ik me niet hoef te schamen omdat ze in de marge een slappe hap waren, maar op wie ik trots kan zijn, omdat ze iets probeerden, ook toen het hopeloos leek. Die alle kinderen een goede toekomst willen geven, ook als ons dat veel kost. Mijn onderbuik wil geen begrip voor mijn 'reële zorgen'. Mijn onderbuik verlangt naar een betere wereld.

' Ik ben dol op discipline' (Annette Embrechts interviewt Anna Tsygankova Volkskrant Magazine 11 november 2017 p. 14-20):
Ze groeide op in Siberië, danste bij het Bolsjoj Theater in Moskou en is nu de grote ster van Het Nationale Ballet. Maandag ontvangt Anna Tsygankova, zeven maanden zwanger, de Prijs van Verdienste. 'Ik kan niet wachten tot ik moeder ben.'
Waarom koos je in zo'n muzikale omgeving toch voor ballet?
'Ik wist sinds ik me kan herinneren al dat ik later zou gaan dansen. Ik kon niet stilzitten, pianospelen was me te traag. Toch wilde ik per se ballet én piano studeren, omdat ik al jong wist hoezeer de kennis van muziek mijn kijk op ballet zou verrijken. Het was niet makkelijk om beide studies te combineren. Maar ik heb nooit aansporing nodig gehad, ik heb een aangeboren voorkeur om me te focussen. Ik ben dol op discipline. Ik hou van orde. Als kleuter al wreef ik de vleugel op tot-ie glom en stalde daaronder netjes mijn favoriete speeltjes uit. Ik creëer graag harmonie.'
Je zegt dat je spiritueel in het leven staat.
'Er zit altijd groei verborgen in de omgang met tegenslag, hoe heftig ook. Daar kun je naar op zoek gaan. Het is belangrijk je krachtbron aan te boren die zorgt dat je doorgaat. Dat heb ik van het leven geleerd: nooit opgeven, no matter what.'

Waarom het Russinnen wel is gelukt (Maartje Laterveer Volkskrant 4 februari 2017 katern Vonk p. 14-15):
Allemaal leuk meiden, al die marsen met pussy hats en zo, maar zal het iets uithalen? Maartje Laterveer roept vrouwen op het anders aan te pakken en vooral te leren van de geschiedenis.
Hetzelfde geldt voor het hele feministische discours, voor zover dat verder reikt dan Beyoncés Flawless. Geregeld lees ik een jonge feminist iets verkondigen wat al een halve eeuw geleden door Simone de Beauvoir is opgeschreven, of door Gloria Steinem of Dorothy Parker.
Is het niet eens tijd dat we voortborduren op het intellectuele klimaat dat onze voormoeders schiepen? Blijkbaar waren hun inzichten niet afdoende, anders stonden we niet weer op de barricaden. En dat staan we, wereldwijd. We willen nog steeds hetzelfde: vernieuwing. Een verandering van de status quo. Een wereld waarin we niet allereerst als vrouw worden gezien, maar als mens. Kennelijk hebben we daarvoor nog iets anders nodig dan wetswijzigingen. Een revolutie in denken, in perceptie. Maar wil je een revolutie, dan zul je revolutionair moeten zijn.
Misschien helpt het als we onszelf om te beginnen gaan zien als mens. Niet als vrouw, niet als 'prachtig', maar als mensen met ideeën, theorieën en alternatieven voor Trump, Poetin en al die andere despoten. Als iemand daar een denktank voor wil beginnen, dan ben ik je mens.

Witheet of 'Mensen denken dat racisme betekent dat je de Ku Klux Klan steunt' (Aimée Kiene interviewt Sunny Bergman Volkskrant 16 december 2016 katern p. 14-15):
Witte mensen, zegt Sunny Bergman, zien zichzelf als nulpunt. Zo zadelen ze onbewust hun kinderen op met vooroordelen. Hoe kunnen we dat anders doen?
Als progressieve goedwillende witte kijker ga je je afvragen: hoe kan ik het beter doen?
'Dat merk ik ook bij vertoningen van de documentaire, dat mensen willen weten: hoe dan en wat dan? Ik vind het wel ingewikkeld dat je, als je een probleem agendeert, ook de verantwoordelijkheid voor de oplossing bij jou wordt gelegd. Ik heb die wijsheid niet in pacht. Maar ik heb wel veel gesprekken gevoerd en suggesties gehoord. Je kunt je bijvoorbeeld aansluiten bij een beweging die de witte dominantie probeert te doorbreken. Er zijn heel veel interessante grassroots-organisaties die strijden tegen institutioneel racisme, die je kunt ondersteunen. Je kunt meedoen aan demonstraties. Je kunt in je eigen organisatie kijken wat er gedaan kan worden om de organisatie inclusiever te maken. Daar kun je de verantwoordelijken voor het personeelsbestand op aanspreken.
Je krijgt ook kritiek vanuit de anti-racismebeweging, dat je als wit persoon films maakt die beter door een niet-wit persoon gemaakt zouden kunnen worden.
'Ik begrijp waar de kritiek vandaan komt; waarom wordt Sunny de hele tijd gevraagd en geïnterviewd? Maar ik denk: wat is het alternatief? Mij niét uitspreken? Het is, helaas, onderdeel van het racistisch systeem, dat witte mensen sneller luisteren naar andere witte mensen. Ik denk: racisme is een probleem van witte mensen, witte mensen moeten veranderen en witte mensen moeten elkaar daarop aanspreken.'

Kiezen voor verbinding of Ik moest niet alleen schrijven maar ook verbinden (Harriet Duurvoort Volkskrant 29 februari 2016 p. 19):
In Zeist is die middag de afscheidsbijeenkomst van een goede kennis, dus ik wil een kaarsje branden. Frank Siddiqui had de vrijdag ervoor nog stralend zijn boekpresentatie bijgewoond. Ik ben blij dat ik er bij was.
In dat prachtige boek, Wat lukt is wat je wilt hebben bevriende journalisten hem de afgelopen maanden, toen hij al wist dat hij opgegeven was, geportretteerd.
Ik denk aan ons laatste gesprek, een week geleden. Hij was scherp, heel aanwezig. We hadden het over ons werk, de polarisering in het multiculturele debat. Over hoe pittig de journalistiek kon zijn, zeker als je vanuit een etnische belevingswereld over multiculturele thema's schrijft. Het vak zelf, dat competitief en solitair is. Hij had een klemmend advies; vond dat ik mij naast het schrijven op activiteiten moet richten die verbinden. 'Anders raak je makkelijk uit balans.' We spraken af dat we elkaar het komende weekend, als ik terug was uit Parijs, misschien nog even zouden proberen te treffen. Maar anderhalve dag later overleed hij al.
Ik vertelde haar over het Nederlandse debat over radicalisering en salafisme.
Symptoombestrijding, vond ze. Het monster is de tot haat vermalen frustratie van de zoveelste generatie verwaarloosde jongeren uit de banlieues. Een ghetto-vorming die voor die in de VS niet onder doet. De kwetsbaarsten vormen een makkelijke prooi voor welke moorddadige sekte dan ook, of het nu de maffia is, of jihadisme.
De helse realiteit was dat men geconfronteerd werd met Franse jeugd die Franse jeugd afslachtte.
Er is radicalisering, maar ook deze krachtige onderstroom. 'Het besef: C'est l'amour, ou la suïcide.' Of, zoals Frank het verwoordde op zijn rouwkaart:
'Niets of niemand gaat verloren, zolang het licht van liefde erover schijnt.'

Nader tot hem (John Schoorl Volkskrant 15 februari 2016 katern Vonk p. 4-6):
Twee broers, Joost en Alexander Zwagerman. De een ster-schrijver, de ander overtuigd christen. Toch waren ze dieper verbonden: Joosts postuum verschenen dichtbundel Wakend over God, inmiddels een bestseller, is onversneden religieus.
'Steeds is er dat verlangen naar God dat opduikt, naar het hiernamaals. Als hij nog zou leven, had je kunnen zeggen dat de dichter een religieuze fase doormaakte. Dan had het niet die lading gekregen. Nu wordt het gelezen als een worsteling met God, en met het leven, met het einde in zicht. Heel confronterend. Als ik het lees, is God meestal afwezig. Ik zie eigenlijk vooral Joost voor me, de hele tijd.'
Hij sluit zich altijd op en af
Ik ben Zijn stil en blind verdriet.
En zeg nou zelf, wie hem hoorde praten over kunst in De Wereld Draait Door of zijn beschouwingen in de Volkskrant las, wist dat hier een dominee in de dop aan het woord was. Er diende overtuigd te worden, zo leek het. 'Hij was evangelisch zonder evangelisch te zijn. Hij had vaak dat vingertje in de lucht, het typisch Nederlandse vingertje. Hij wilde mensen bekeren voor de evangelie van de kunsten of ze overtuigen van zijn grote gelijk, met een immens rechtvaardigheidsgevoel. Ik grapte weleens tegen hem: jij bent een betere christen zónder God dan ik als christen mét God.'
Misschien heeft God
Zich in mijn dood vergist
Wat Alexander vooral wil zeggen over de bundel geldt ook voor de zelfgekozen dood van zijn broer: 'Je verwacht het niet van dé Joost Zwagerman. Of het nu gaat om het reiken naar God, of de destructieve weg die hij insloeg naar een andere wereld, het was bij hem altijd een heilig moeten, alles moest maximaal. In het leven, en dus ook in de dood.'

'Wie is Wilders zonder ons, de buitenlanders?' of 'Als ik dicht, ben ik 95 procent Nederlander' (interview Sander van Walsum met Rodaan Al Galidi Volkskrant 27 januari 2016 p. 16-17):
Keulen, de opkomst van extreem-rechts, de zure discussies: volgens Rodaan Al Galidi, zelf ex-asielzoeker, zijn 'wij buitenlanders' verantwoordelijk voor alles wat momenteel misgaat in Europa.
Dit weekeinde presenteerde hij zijn zesde roman, Hoe ik talent voor het leven kreeg - over de lotgevallen van een Irakees die, net als hij, na omzwervingen door ongastvrije Aziatische landen in Nederland terechtkomt, en die, net als hij, negen jaar tussen hoop en vrees leeft. Te midden van lotgenoten die onder deze omstandigheden niet altijd aangenaam gezelschap zijn en die elkaar vaak slecht begrijpen.
De Nederlanders, overwegend passanten die haastig hun hondje uitlaten, zijn afstandelijk.
'Irak doodt het lichaam', schrijft hij, 'Nederland doodt de geest.'
Gedurende de eerste jaren in Nederland heb ik mijn situatie in het azc altijd vergeleken met mijn situatie in Irak. Die vergelijking stemt mild. Een azc is hoe dan ook vele malen barmhartiger dan het Irak van Saddam Hussein. Dat heeft me geholpen optimistisch te blijven en barmhartig voor mijzelf te zijn en voor de Nederlanders. En ik begreep dat zo'n klein land niet iedereen kon toelaten. Mijn boek is geen aanklacht tegen Nederland. Hooguit tegen Irak of tegen de andere landen waaruit mensen willen vluchten. Tegen het Midden-Oosten. Tegen misbruik van religie. Het is zeker geen aanklacht tegen de mensen hier.'
Verwijder IS en creëer daar een veilige zone. Dan gaan alle Syriërs terug naar hun boerderij, het mooie weer, naar de graven van hun oma's en opa's. Het Westen heeft het met Koeweit gedaan, doe nu hetzelfde in Syrië. Anders blijven er miljoenen komen. Niet alleen uit Syrië, maar ook uit Irak. Dat kan het Westen niet accepteren, omdat het Westen er kapot van gaat.
'Kijk naar de Russen. Die hebben Europa bevrijd van Napoleon Bonaparte. Anders hadden we hier nu Frans gesproken. Ze hebben Europa bevrijd van Hitler, anders hadden we nu Duits gesproken. En nu doen de Russen wat in Syrië. Ga niet naar Obama, maar ga naar de Russen. Ga naar Poetin. Hij bevecht IS op de grond, niet vanuit de lucht. Hij is een zoon van Stalin, hij kan tegen die barbaren van IS op.'

Hogerhand (Wieteke van Zeil Volkskrant 20 november 2015 katern Vonk p. 10-11):
Op dit moment wordt wereldwijd gewerkt aan tien restauraties van werken van Jheronimus Bosch. Daarmee is het een van de grootste onderzoeken naar één kunstenaar ooit. Met infraroodbeelden, detailfoto's, eindeloze concentratie en een Conchita Wurst vijhonderd jaar avant la lettre.
Op een bepaalde manier steekt de kunstenaar de draak met de mens en zijn falend streven naar roem en rijkdom met zijn voorstellingen van hemel en hel.
Onder aan de Rialtobrug ontmoet ik Jos Koldeweij, hoogleraar aan de Radboud Universiteit in Nijmegen en Bosch-expert.\\ Jos Koldeweij vermoedt dat onder het vrouwengezicht een baard schuilgaat. In dat geval is het Sint Wilgefortis, een heilige voor wie nauwelijks devotie bestond. Ze moest trouwen van haar vader maar bad tot God dat ze dat niet hoefde, omdat ze trouw wilde blijven aan Christus. Ze kreeg daarop een baard en werd verstoten door haar verloofde. Haar vader liet haar kruisigen; dan moest ze ook maar dezelfde straf ondergaan als de man die ze trouw wilde blijven. Als het Wilgefortis was, zegt Koldeweij, is de kans dat dit schilderij door Italiaanse opdrachtgevers is besteld, nihil. Het werk was weliswaar rond 1520 al in Italië, maar in Italië is er geen enkele traditie rondom Wilgefortis.
Dat ze weinig haar heeft, is natuurlijk omdat de kijker óók moet zien hoe mooi ze was, legt Jos Koldeweij uit. Het raadsel van de identiteit is opgelost. Al zijn ze niet achter de identiteit van de twee mannen op de zijluiken gekomen.
En waarom moesten er zulke duivels landschappen overheen worden geschilderd? Omdat men een echte Bosch wilde, denkt Ilsink. Zijn theorie: de oorspronkelijke opdrachtgevers hebben de opdracht teruggegeven of zijn gestorven, waarna de zijluiken met deze landschappen zijn overschilderd. Die overschildering van de zijluiken is zó goed, dat het heel dicht bij Bosch zit, zegt Jos Koldeweij. Bosch ís, zegt Ilsink, Koldeweijs voormalig leerling. Het is te goed geschilderd: wat hem betreft is het hele drieluik volledig eigenhandig van Bosch.
De Heremieten waren de ingrijpendste restauratie, vinden beide mannen, maar er is wel de meeste winst behaald. Het was geen eenvoudige problematiek, zoals bij Wilgefortis. Het lag ingewikkelder, alleen al omdat de betekenis van de voorstelling zich minder prijs geeft. Dat maakt het des te moeilijker als er veel gaten in de verflaag zijn, om deze goed te kunnen opvullen. Langzaam, stukje bij beetje konden de restauratoren punten verbinden.

In de hoofdrol of 'Mijn afkomst speelt een kleine bijrol, niet de hoofdrol' (interview Mimoun Oaissa Volkskrant 14 juli 2015 - bijlage V8-9):
Als jongetje wilde Mimoun Oaissa één ding: 'Worden zoals mijn broer. Ik voelde wel dat ons gezin in Amstelveen een aparte positie innam, maar ik relateerde het nooit aan: wij zijn Marokkanen. We waren het enige Marokkaanse gezin in de buurt, alleen heb ik dat nooit zo ervaren. Het was een andere tijd, we hadden niet die constante stroom aan nieuwsberichten over Marokkanen en moslims. Het was geen onderwerp. 'Iedereen heeft iets te klagen. De een komt hier vandaan, de ander daar vandaan. Voor mij is het: ik heb een doel en dat wil ik bereiken, de rest vind ik niet zo interessant. Vooroordelen zijn een probleem van de mensen die dat vooroordeel hebben. Waarom is dat mijn probleem? Het was een leuke bonus dat mensen zich zo herkenden in die film. Mijn eigen rol daarin moet ik niet onderschatten maar zeker ook niet overschatten.
'Wat het is met identiteit en afkomst: het lijkt alsof alles door dat filter wordt gezien. Terwijl dat filter er in het echt helemaal niet is. Wat ik wil maken en met wie en welke kant ik op wil - in het echte leven speelt mijn afkomst een kleine bijrol en niet de hoofdrol, zoals de buitenwereld vaak denkt.'

Shakespeare: ‘De storm’ van buiten een sprookje, van binnen is het een relaas over de antieke inwijdingsmysteriëen. Maar ook over de levensweg van de mens van alle tijden.’

A Midsummer Night's Dream (toneelstuk): De twist tussen Oberon en Titania beschrijft het krachtenspel in het onderbewuste van de Europese mens (niveau 1). De ontwikkeling die Theseus tijdens het stuk doormaakt, de aard van het huwelijk, dat hij met Hyppolyta aangaat, zijn ongeloof in de onzichtbare wereld der geesten en feeën en zijn veranderende ideeën over het recht op persoonlijke liefde, beschrijven aspecten van de bewuste denkwijze van de Europese mens (niveau 3). In het krachtveld van deze onderbewuste en bewuste wereld staat de mens. De wederwaardigheden van de geliefden en de handwerkslieden (niveau 2) zijn als een droom in een midzomernacht.

Søren Kierkegaard gaat uit van de metafysische gedachte dat de mens samengesteld is uit twee aspecten. Als tegenstelling heeft de dualiteit van Kierkegaard het eindige. De dualistische strijdvraag tussen de heilige God en de wilde natuur, die beiden eeuwig zijn is opgelost met de realisatie van het tijdelijke en relatieve waarin de vrije wil tot een keuze kan komen en het eigen lot kan bepalen.

Kerk (Triniteit) Søren Kierkegaard
Religie ----MoraalGoddelijke ----Oneindige, Eeuwige
||||
Amoreel ----PolitiekEindige ----Natuurlijke
 Staat (Trias Politica) 

G.A. Janse: Aan wat de Deense filosoof Søren Kierkegaard te zeggen had over de hogere grond heeft me altijd geboeid en er zonder meer aan voorbij te gaan of in de wind te slaan, zou een stuk zijns-rijkdom zonder meer ontkennen. Kierkegaard onderscheidt drie stadia om het hogere aan te raken, n.l. het esthetische, ethische en religieuze stadium. In het esthetische staan we in het alledaagse leven en denken. Gewoon genieten en verder niet zeuren of nadenken over de diepere zin van het leven. Zien of stilstaan bij dat alledaagse en oppervlakkige bestaan, waarvan sleur, verveling en onvrede met het bestaan dikwijls uiterlijke kenmerken zijn, of m.a.w. een existentiële zorg die knaagt, kan iemand d.m.v. een sprong in het ethische stadium brengen, waar normen en waarden een leidraad gaan vormen voor het leven. Die normen en waarden zijn dikwijls aangereikt door hogere instanties, opvoeders en mensen die zichzelf als voorbeeld stellen en strikt naleven wat goed of slecht is. Deze opgelegde waarden en normen, kan iemand zijn vrijheid ontnemen om vrij te handelen. Een volgende sprong is het religieuze stadium. Voor het religieuze stadium is moed nodig om de ethiek te kunnen overstijgen. Als voorbeelden noemt Kierkegaard Jezus, die in de tempel bleef tegen de wil van zijn vader in en Luther, die gehoor gaf aan zijn roeping. Deze roeping, het aangesproken worden door iets hogers, is de weg om gehoor te geven aan je eigen daimon, je innerlijke stem, je geweten, je zesde zintuig. Door de sprongen van het esthetische, in het ethische en tenslotte in het religieuze zijn gedachten aangaande de roeping van je levenstaak, zozeer gezuiverd, dat inzichten in een wijsheid komen te staan, die alle denken te boven gaan.

Dit betekent dat Tetragrammaton een 'universele sleutel tot creativiteit' is. Een 'getetragrammatoniseerd' bewustzijn is een 'Goddelijk bewustzijn'.
Zelfs het Pisces-tijdperk is tijdelijk ... Hoe voorzag Christus daarin? Door over een terugkomst te spreken. Hierdoor wordt de universele liefdesgeest losgemaakt van het tijdelijk karakter eigen aan de tijdperkenleer zelf (Yah & Christus zijn tijdelijke 'Namen' voor hetzelfde, n.l. YHVH). Tetragrammaton incarneert in alle tijdperken. Telkens in andere gestalten (dan Yah, dan Christus, dan Aquarius). Aan het einde van het tijdperk komt er immers steeds een 'nieuwe wet' (waardoor de 'cyclus' van de Wijsheid zich voltooit).

Willem Barnard, Volkskrant 25 juni 2004:
Hij ziet een wereld, die alleen nog uit is op ‘grijpen en begrijpen’. De Mammon van het grote geld lijkt tot de hoogste waarde in het leven te zijn verheven. Fel gekant als Barnard is tegen de luidruchtige zinledigheid van het moderne leven, meent hij dat alleen vanuit de kunst en de religie een tegengeluid te verwachten is. Maar juist die twee, stelt hij met droefheid vast, weigeren gezamenlijk op te trekken tegen de tijdgeest, verwikkeld als ze zijn in een onderlinge concurrentiestrijd.

Jonah Lehrer boek Proust was een neuroloog Waarom kunst vaak voorloopt op de wetenschap
Paul Depondt Tussen bètaland en alfastan (recensie)
Veel ontdekkingen uit de (neuro)wetenschap zijn al veel eerder gedaan door kunstenaars, componisten en schrijvers. Vaak zonder het door te hebben stuitten zij op zaken die pas veel later werden verklaard en bewezen door wetenschappers. Kunst kan dus, net als wetenschap, leiden tot inzicht; wetenschap heeft niet het monopolie op kennis van, in dit geval, ons brein. In dit fascinerende boek, dat het midden houdt tussen kritiek, biografie en populaire wetenschap, laat de auteur een aantal beroemde gevallen zien. Een eye-opener voor wie gefascineerd is door ons brein en door de manier waarop we daar tegenaan kunnen kijken. Uiteindelijk is het boek een pleidooi om wetenschap en kunst niet als tegenpolen op te vatten maar als twee elkaar aanvullende manieren om de werkelijkheid mee te beschouwen. Jonathan Lehrer is pas 25 en studeerde neurologie aan Columbia University. Hij schreef eerder diverse artikelen voor onder andere Nature en New Scientist.
In onze door technologie beheerste wereld gaan we ervan uit dat de wetenschap het antwoord heeft op al onze vragen. Maar zoals Jonah Lehrer in dit sprankelende debuut uitlegt, is wetenschap niet de enige weg naar kennis. Ook kunst kan tot inzicht leiden – en soms zelfs nog eerder dan wetenschap.
Lehrer toont aan dat een aantal beroemde kunstenaars elk een belangrijke waarheid over de werking van ons brein heeft ontdekt, waar de wetenschap pas veel later bewijzen voor leverde. Zo legde de Franse romancier Marcel Proust als eerste de feilbaarheid van het geheugen bloot, verkende Paul Cézanne tal van subtiliteiten van ons gezichtsvermogen en onthulde schrijfster Gertrude Stein, ver voor Noam Chomsky, de diepe structuur van taal. Kunst en wetenschap kunnen elkaar prachtig aanvullen.

Was Louis Couperus een ingewijde in de esoterie?
De Tilburgse schilder Marc Mulders afficheert zichzelf nadrukkelijk als katholiek kunstenaar, wat opmerkelijk genoeg zijn doorbraak in de hoogste regionen van de kunstwereld niet heeft verhinderd. Maar onlangs liet hij zich uitschrijven uit de rooms-katholieke kerk. „Onze Lieve Heer heeft jou en mij een geweten gegeven om naar te handelen. Dat heb ik met mijn uitschrijven gedaan. De schaamte werd me te groot”, zegt hij in een interview in Volzin.
De directe aanleiding was, net zoals bij de Nijmeegse ethicus
Jean-Pierre Wils, die zich in januari liet uitschrijven, de affaire-Williamson. Ongepast, vindt Mulders, dat de paus de excommunicatie van deze ultraconservatieve, Holocaust-ontkennende Pius X-bisschop heeft opgeheven. Maar ook het ’wegjagen’ door de paus van aidslijders en homoseksuelen stuit de kunstenaar tegen de borst.

In Couperus’ roman De berg van licht (1906) maakt de lezer kennis met Hydaspes de Magiër, de leraar van de jonge zonnepriester Bassianus, de latere keizer Heliogabalus. Deze moet terugstreven naar de ’originele androgyne staat van de mensheid’:
Moet de Uitverkoren Ziel eerst terug streven tot dien menschelijkeren vorm: de vorm der Tweeslachtigheid...''.

Petran Kockelkoren: College 4
Volgens Heidegger en Jaspers vervreemdt techniek ons, Don Ihde zegt dat niet meer. Volgens hem is alles al geaccepteerd, vriendelijk wat betreft ergonomie, massale casco’s die worden geproduceerd met voor iedere doelgroep andere features. Hij heeft het ook vooral over huishoudelijke apparaten, allemaal wat dichter bij huis.
Don Ihde maakt een verschil tussen micro- en macroperceptie, waarbij microperceptie is zoals je met je zintuigen waarneemt, macroperceptie is de culturele conditionering.
In gesprek met Petran Kockelkoren Professor op het grensvlak van kunst en techniek
Het denken van Kockelkoren is beïnvloed door Helmuth Plessner, de Duitse filosoof volgens wie de mens nooit rechtstreeks contact heeft met zijn omgeving, maar altijd via cultuur en techniek. Cultuur en techniek 'bemiddelen' de relatie tussen mens en wereld. Hoe geschiedt die bemiddeling en welke mogelijkheden biedt zij?

Kennisland China (Carlijne Vos Volkskrant 16 januari 2018 p. 21):
Nederland moet internationaal samenwerken om als kenniseconomie te blijven meetellen.
Zorgelijker is het dat de Nederlandse innovatie-ambities ver achterblijven bij de Chinese. China investeert al jarenlang ruim 2,5 procent van het bruto nationaal product om in 2020 tot de top-5 kenniseconomieën te behoren, en stuurt jaarlijks liefst 800 duizend studenten naar het buitenland om dit doel te bereiken. Nederland investeert nog geen 2 procent in R&D, kennisintensieve bedrijven trekken weg of stoten hun onderzoeksafdelingen af, waardoor op den duur ook academici de grens over moeten.
Internationale samenwerking is de enige manier om als kenniseconomie mee te blijven tellen. En zolang de eigen onderzoeksuitgaven zo laag zijn, is Nederland niet in de positie om China de les te lezen.

Dr. B. Jacobs en prof. dr. J. J. M. Theeuwes: Innovatie in Nederland De markt draalt en de overheid faalt
Frank Kalshoven concludeerde in een van zijn recente columns: ‘De kenniseconomie is alles, en dus niks’. Deze relativering is wellicht noodzakelijk om de verhitte gemoederen tot bedaren te brengen. De vraag is echter of er over innovatie en kenniseconomie dan helemaal niets zinnigs te zeggen valt. Wij zijn het gedeeltelijk met Kalshovens cri de coeur eens, want er wordt inderdaad een hoop onzin beweerd over kennis en innovatie; het Finse model heeft blond haar en blauwe ogen.

Esther-Mirjam Sent Managers bestieren onze universiteiten (Volkskrant 5 november 2010):
De Nederlandse wetenschapper besteedt onderhand meer tijd aan het afleggen van verantwoording dan aan onderzoek.
De druk is groot om meer diensten te verlenen tegen minder geld, om meer verantwoording af te leggen tegen minder vrijheid om eigen keuzes te maken.
Door de huidige nadruk op controle van boven af, verticale verantwoording en standaardisering, raakt het belang van de cliënt ondergesneeuwd.
Kortom, bij alle drie de pijlers - onderwijs, wetenschap en technologie – zien we dat de eerdere produktiviteit van de kenniseconomie gepaard is gegaan met perverse pogingen de bijbehorende toegenoemen complexiteit te beheersen. In onze controledrift proberen we alles dicht te regelen en te sanctioneren, en zo loopt de kenniseconomie in de fuik. Het nieuwe kabinet stelt zich ten doel Nederland op te laten klimmen naar de topvijf op de internationale ranglijst van kenniseconomieën. Bij dit streven is een aantal kanttekenigen te plaatsen.
Op korte termijn stimuleert consumentenvertrouwen consumptie en producentenvertrouwen investeringen. Op lange termijn vermindert vertrouwen transactiekosten en bevordert het de optimale allocatie van schaarse middelen.
Dat vertrouwen bouwen we niet op met een hiërarchische piramide, maar met een platte pannenkoek.
We moeten niet slecht gedrag bestraffen, maar goed gedrag stimuleren.
De groei van de kenniseconomie is van marginale betekenis als we ons niet weten te ontworstelen aan de angst die ons gijzelt. We hebben onszelf steeds verder ingekapseld in een net van regels en toezicht in onze uitzichtloze beheerszucht. Dit zelf gesponnen web ontneemt daarnaast ook nog het zicht op de weg naar een duurzame toekomst. Het is tijd dat we dit web afschudden.

Robbert Dijkgraaf, lid Innovatieplatform (NRC 27 december 2008: De architectuur van ons brein bepaalt en beperkt de wetenschap - Er is geen wiskunde zonder de mens - daar kwam ik achter):
De mens is slechts een onmisbare schakel in de ultieme cirkelredenering . U kunt deze lus zo vaak doorlopen als u wilt, net zoals de monikken de eindeloze trap op- en aflopen in de bekende prent Klimmen en dalen van M.C. Escher – een prent die trouwens geïnspireerd was door het werk van Penrose en zijn vader.
Op het eerste hoekpunt van de driehoek staat de wetenschap. Deze is verbonden met het tweede hoekpunt waar de mens staat, de bedenker van vele nutteloze en nuttige zaken, waarvan de wetenschap er slechts één is. Op zijn beurt vormt de mens weer een verbintenis met het derde hoekpunt, de natuur, wederom als onderdeel van een groter geheel, want de natuur brengt naast de mens ontelbaar andere verschijningsvormen voort. Ten slotte wordt de natuur weer verbonden met de wetenschap, een terrein dat veel meer bestrijkt dan alleen de beschrijving van de fysieke werkelijkheid.

Dr. Willem Marie Speelman Het lichaam en zijn omgeving Bijdrage aan de franciscaanse milieuspiritualiteit
Een op de heilige Franciscus teruggaande milieuspiritualiteit heeft haar bron in zijn lichamelijkheid en haar doel in zijn Lofzang van de schepselen. De Lofzang van de schepselen is de resonantie van de ziel met de schepping. Dit resoneren is het krachtigst op punten waar de ziel zichzelf in de schepselen weerspiegeld ziet. Eloi Leclerc schrijft over de sterren die Franciscus in zijn Lofzang ‘kostbaar’ noemt:
Als iemand graag de ‘kostbare’ sterren beschouwt hoog aan de hemel, dan bergt hij ook een of andere schat diep in zijn ziel. Het ‘kostbare’ geschitter aan de hemel is de weerkaatsing van iets dat fonkelt in zijn innerlijk.

H.P. Blavatsky boek Isis ontsluierd Deel I Hoofdstuk 8 Enkele natuurgeheimen (p. 380):
Alleen geest heeft geen vorm, daarom kan men van hem niet zeggen dat hij bestaat. Wanneer de mens (de etherische, innerlijke mens) dat punt bereikt waarop hij geheel spiritueel, dus vormloos, wordt, dan heeft hij een toestand van volmaakte gelukzaligheid bereikt. DE MENS als objectief wezen wordt vernietigd, maar de spirituele entiteit met haar subjectieve leven zal eeuwig leven, want geest is onvergankelijk en onsterfelijk.
Uit de geest van de leringen van Boeddha en Pythagoras kunnen we gemakkelijk inzien dat hun leer identiek is. De allesdoordringende universele ziel, de anima mundi, is nirvåña, en boeddha als algemene term is de antropomorf voorgestelde monade van Pythagoras.
Hoofdstuk 9 Cyclische verschijnselen (p. 383/384):
De ‘rokken van vellen’ die volgens hoofdstuk 3 van Genesis aan Adam en Eva werden gegeven, worden door bepaalde filosofen uit de oudheid verklaard als de lichamen van vlees waarmee in de loop van de cyclussen de voorouders van de mensheid werden bekleed. Ze beweerden dat de goddelijke, fysieke vorm steeds grover werd totdat het onderste punt van wat de laatste spirituele cyclus kan worden genoemd was bereikt, en de mensheid aan de opgaande boog van de eerste menselijke cyclus begon. Toen begon een onafgebroken reeks cyclussen of yuga’s; het juiste aantal jaren waaruit elk daarvan bestond bleef een onschendbaar geheim binnen de muren van de heiligdommen, en werd alleen aan de ingewijden onthuld.
390: Maar de mens moet niet ‘gelijk één van ons’ zijn, zegt de scheppende godheid, één van de elohim ‘aan wie het vervaardigen van het lagere dierlijke is toevertrouwd’.1 En zo kwam het dat de
mensen van het eerste ras hun evenwicht verloren toen ze de top van de eerste cyclus hadden bereikt; hun tweede omhulsel, het grovere kleed (astraal lichaam), trok hen langs de tegenovergestelde boog naar omlaag.
1 Zie Plato’s Timaeus.

H.P. Blavatsky De Geheime Leer Deel I, Stanza 6 Onze wereld, haar groei en ontwikkeling (p. 167):
‘De uitleg die ik u ga geven, zal volkomen mystiek schijnen, maar is niettemin van enorme betekenis als hij goed wordt begrepen. Onze oude schrijvers zeiden dat er vier soorten Vach zijn (zie de Rig Veda en de Upanishads). Vaikhari-Vach is wat wij uitspreken. Elke soort Vaikhari-Vach bestaat in haar madhyama-, verder in haar pasyanti- en tenslotte in haar para-vorm4. Deze pranava wordt Vach genoemd, omdat de vier beginselen van de grote Kosmos met deze vier vormen van Vach corresponderen. Nu bestaat het hele gemanifesteerde zonnestelsel in zijn sukshma-vorm uit het licht of de energie van de logos, omdat de energie daarvan wordt opgevangen en overgebracht op kosmische stof. . . . . De hele Kosmos in zijn objectieve vorm is Vaikhari-Vach, het licht van de logos is de madhyama-vorm, en de logos zelf de pasyanti-vorm, en Parabrahm is de para-vorm of het para-aspect van die Vach. In het licht van deze uitleg moeten wij proberen bepaalde uitspraken van verschillende filosofen te begrijpen, die erop neerkomen dat de gemanifesteerde Kosmos het woord is, dat als Kosmos is gemanifesteerd’ (zie de bovengenoemde lezing over de Bhagavadgita).
4) Madhya noemt men iets, waarvan het begin en het einde onbekend zijn, en para betekent oneindig. Al deze uitdrukkingen hebben betrekking op oneindigheid en de indeling van de tijd.
De Geheime Leer Deel I, Enkele vroegere theosofische misvattingen over planeten, ronden en de mens(p. 196):
‘Leid het leven dat noodzakelijk is voor het verkrijgen van die kennis en vermogens, en wijsheid zal vanzelf tot u komen. Steeds wanneer u in staat bent om uw bewustzijn af te stemmen op een van de zeven snaren van het ‘universele bewustzijn’; die snaren die zijn gespannen op het klankbord van de Kosmos en die trillen van eeuwigheid tot eeuwigheid; wanneer u ‘de muziek van de sferen’ grondig hebt bestudeerd, pas dan zult u geheel vrij zijn om uw kennis te delen met hen met wie dit veilig is.
De Geheime Leer Deel I, hoofdstuk 12 De theogonie van de scheppende goden (p. 473):
‘Onze oude schrijvers hebben gezegd dat er vier soorten Vāch zijn . . . para, pasyanti, madhyama, vaikhari (een bewering die is te vinden in de Rig-Veda en de Upanishads) . . . Vaikhari Vāch is wat wij uitspreken.’ Het is geluid, spraak, en dat wat voor een van onze stoffelijke zintuigen begrijpelijk en objectief wordt, en onder de wetten van waarneming valt. Dus: ‘Elke soort vaikhari-Vāch bestaat in haar madhyama- . . . pasyanti- en tenslotte in haar para-vorm . . . Deze pranava12 noemt men Vāch, omdat deze vier beginselen van de grote Kosmos corresponderen met deze vier vormen van Vāch . . . De hele Kosmos in zijn objectieve vorm is vaikhari-Vāch; het licht van de logos is de madhyama-vorm; en de logos zelf de pasyanti-vorm; terwijl Parabrahmam het para-aspect (boven het noumenon van alle noumena) van die Vāch is.’ (Notes on the Bhagavad-Gita.)
12) Pranava is evenals Om een mystieke term, die door de yogi’s tijdens de meditatie wordt uitgesproken; van de woorden die volgens de exoterische commentatoren, vyahriti’s, of ‘om, bhur, bhuva, svar’ (Om, aarde, uitspansel, hemel) worden genoemd, is pranava misschien het heiligste. Zij worden met ingehouden adem uitgesproken. Zie Manu II, 76-81, en de toelichting van Mitakshara op de Yājñavalkya-Smriti, i, 23. Maar de esoterische verklaring gaat veel verder.
475: In de theogonie van Pythagoras waren de hiërarchieën van de hemelse menigten en goden genummerd en werden met behulp van getallen uitgedrukt. Pythagoras had de esoterische wetenschap in India bestudeerd, daarom zeggen zijn leerlingen: ‘De monade (de gemanifesteerde) is het beginsel van alle dingen. Uit de monade en de onbepaalde duade (de Chaos) kwamen getallen voort; uit getallen, punten; uit punten, lijnen; uit lijnen, oppervlakken; uit oppervlakken, lichamen; hieruit vaste lichamen met vier elementen – vuur, water, lucht, aarde; uit al deze, omgezet (en in wisselwerking staand) en totaal veranderd, bestaat de wereld.’ (Diogenes Laertius in Vit. Pythag.)
En dit kan, indien het al niet het hele mysterie ontraadselt, in elk geval een tipje oplichten van de sluier van die wonderbaarlijke allegorieën, die over Vāch is geworpen, de geheimzinnigste van alle godinnen van de brahmanen; zij die wordt genoemd ‘de melodieuze koe die als melk levensonderhoud en water geeft’ (de aarde met al haar mystieke krachten); en verder ook zij ‘die ons voedsel en onderhoud levert’ (de stoffelijke aarde). Isis is ook de mystieke Natuur en ook de aarde; wegens haar koehorens wordt zij vereenzelvigd met Vāch. Laatstgenoemde wordt, nadat zij in haar hoogste vorm is erkend als para, aan het lagere of stoffelijke einde van de schepping – vaikhari. Daarom is zij de mystieke, hoewel stoffelijke natuur, met al haar magische werkwijzen en eigenschappen.

De Geheime Leer Deel II hoofdstuk 25 De mysterieën van het zevental (p. 684):
De geestlijn blijft driedelig en de stoflijn tweedelig – twee is een even getal en dus ook vrouwelijk. Bovendien waren volgens Theon de pythagoreeërs, die aan de Tetraktis de naam harmonie gaven, ‘omdat zij een diatessaron in sesquitertia is’, van mening dat ‘de verdeling van de canon van het monochord door de tetraktis werd gemaakt in de duade, triade en tetrade; want het omvat een sesquitertia, een sesquialtera, een dubbele, een driedelige en een vierdelige verhouding, waarvan de sectie 27 is’. ‘In het oude muziekschrift bestond het tetrachord uit drie toonafstanden of intervallen en vier toontrappen, die door de Grieken diatessaron worden genoemd en door ons een kwart.’
Op het getal zeven baseerde Pythagoras zijn leer over de harmonie en muziek van de sferen, waarbij hij de afstand van de Maan tot de Aarde ‘een toon’ noemde, van de Maan tot Mercurius een halve toon, vandaar naar Venus hetzelfde; van Venus tot de Zon 1 1/2 toon; van de Zon tot Mars één toon; vandaar tot Jupiter een halve toon; van Jupiter tot Saturnus een halve toon; en vandaar tot de Dierenriem (Dodecaëder) één toon; in totaal zeven tonen – de diapason harmonie. Alle melodie van de natuur is in die zeven tonen, en wordt daarom ‘de stem van de Natuur’ genoemd.
686: Maar de pythagoreeërs beschouwden het getal zeven of de heptagoon als een religieus en volmaakt getal. Het werd telesphoros genoemd, omdat door dit getal alles in het Heelal en de mensheid tot zijn einde, d.w.z. zijn hoogtepunt, wordt gevoerd' (Philo, de Mund. opif.). De leer van de sferen, vanaf de tijd van Lemurië tot aan Pythagoras, toont aan dat zowel de zeven krachten van de aardse en ondermaanse natuur, die onder het bestuur van de zeven heilige planeten staan, als de zeven grote krachten van het Heelal, te werk gaan en zich evolueren in zeven tonen, die de zeven noten van de toonladder zijn.

In een compositie wordt een dissonant meestal gevolgd door een consonant. Dit geldt ook voor de psychologie waar cognitieve dissonantie lijnrecht tegenover cognitieve consonantie staat.

Radha Burnier De macht van geluid:
De ervaring toont aan dat geluid en spraak invloed hebben op het bewustzijn, niet alleen op het menselijk bewustzijn, maar zelfs op dat van dieren en planten. Zelfs één enkele lettergreep of één enkel zinsdeel kan een storend effect hebben op een luisteraar wanneer het beladen is met trillingen van woede of afkeer. Aan de andere kant kan een eenvoudig woord of geluid troost en hoop geven als liefde en sympathie er de krachten achter zijn.

Mabel Collins boek Licht op het pad, hoofdstuk Licht op het pad:
5. Luister naar het lied van het leven.
6. Bewaar in uw herinnering de melodie die u hoort.
7. Leer van haar de les van harmonie.

Rens Bod Het wetenschappelijk werk als kunstwerk:
Maar hoe kunnen we dit resultaat verklaren? Uiteindelijk is het antwoord verrassend eenvoudig. Het heeft te maken met hoe gemakkelijk we van de ene toon naar de andere toon kunnen gaan, analoog aan eigenschappen van convexe ruimten in de wiskundige topologie. Ik raad u van harte het proefschrift van Aline Honingh aan, dat ondermeer op haar homepage is te vinden. Ook bent u wellicht nieuwsgierig geworden hoe niet-convexe toonladders zouden klinken: ook daarvoor verwijs ik u naar Aline's proefschrift, zodat u zelf niet-convexe toonladders kunt construeren.
Dit korte uitstapje in de keuken van mijn onderzoeksgroep laat zien dat er echte wetten in de cognitiewetenschappen bestaan en wonderschoon zijn. Het is ook een staaltje van verbeelding ten top: laat je niet vastpinnen maar laat al je cognitieve faculteiten los op het empirische materiaal, met alle mogelijke modellen en tussenmodellen.
We hadden deze verborgen parel nooit kunnen ontdekken in een ééndimensionale ruimte. Darwin had gelijk met zijn theorie-geladenheid van observatie. Maar wat een vrijheid van verbeeldingkracht hebben wij in feite tot onze beschikking. Op zulke momenten is een wetenschapper kunstenaar en onderzoeker tegelijk.
P. Denkers: Common practice muziek bestaat bij de gratie van consonanten en dissonanten, van harmonische spanning en ontspanning.
De meest "consonante" consonanten worden gevormd door de eerste boventoonreeksen.
Het totale spanningsbereik kun je dus zien als de ruimte tussen de meest consonante intervallen en de meest dissonante.
De meest consonante vormen hier de ondergrens, er is niets consonanter dan een unison of een octaaf.

Geluid, kleur, metalen en vorm: In hoofdstuk 2 van een electronisch boek van David Wilcock wordt in een tabel de relatie tussen kleur, geluid en vorm gegeven.
Links de relatie tussen vorm, kleur en muziek-toon in de vorm van een plaatje op basis van de gegevens in het boek van David Wilcock. De frequenties en vooral de kleuren verschillen van die in de tabel. De gegevens in de tabel zijn berekend puur op basis van gegevens uit de natuurkunde.
Met behulp van radiësthesie kan je tot andere resultaten komen.

 

Alchemisten associeerden de kleuren die verschenen bij de verschillende fasen van hun transmutaties vaak met dieren, en het was ook een middel om hun geheimen voor leken te verbergen.

De paintings of Magdalena L. Pulmans are very energetic. It has the connection between heaven and earth. I work from different area's. This means that when I paint I find these memories in my cell memory and also in the akasha chronicles. The Akasha Chronicles are an intelligent alive system that records in a multidimentional way, all of the activities, intents and motivations of all beings, systems and events in all times; future, present and past. My works are often energetic messages with a direct message or also often with many hidden messages.

Om het fenomeen van de weerspiegeling te duiden maakt Plato van de allegorie van de grot gebruik en Blavatsky beschrijft de toverlantaarn. De viervoudige aard van de mens 'nӗshāmā, rūah, nefesh en gūf' in de microkosmos is een weerspiegeling van de vier fundamentele natuurkrachten in de macrokosmos. Charles Poncé boek Kabbalah (p. 55) bespreekt de vier werelden (Guph, Nephesh, Ruah en Neshama, respec. Malkuth, Yesod, Tifereth en Kether) van de Joodse Kabbalah. Het Diagram of the Zodiac and Correspondences correspondeert met het figuur op p. 56. Tetragrammaton is de qabalistische formule die het ontstaan van de 10 Sephiroth in 4 'werelden' of 'kosmische frequentiebanden' beschrijft. De 'Boom van het Leven' vormt een 'ladder' (van Jacob) tussen 'hemel' en 'aarde' . Deze wordt door de qabalist beklommen met de bedoeling optimaal te communiceren met Kosmos & om zodoende co-creatief het gelukkige leven te realiseren. Door de code van Kosmos te kennen, krijgt hij weet van de kosmische eeuwigheid.

De kernkwaliteit Creativethink (verbeeldingskracht, ideatie), geestelijke ordening staat tegenover chaos. Creativethink, leren in het kader van de geestelijke wereld, geestelijke gezondheid (zelfgenezend vermogen, lees zelfreinigend vermogen) stelt zich open voor nieuwe ervaringen, voor creativiteit. Er wordt niet op oude patronen, groupthink en conditioneringen voortgeborduurd. Creatieve evolutie brengt de natuurlijke -, de beheers - en de vernietigende kringloop tot uitdrukking. Het darwinistisch evolutionisme is met deze kringloop verbonden. Creativethink maakt het mogelijk de ongeordendheid van een systeem, de entropie te verminderen.

Raad voor Cultuur in cultuurnota: Culturele innovatie is in de ogen van de Raad de kern van E-cultuur.

====

‘Grondtoon van de waarheid’ (Reciprociteit: 'Zelfregulering en Regulering', Musica universalis, Er is niets nieuws onder de zon)

Mattheüs 6:1-34 Aalmoezen
1. Hebt acht, dat gij uw aalmoes niet doet voor de mensen, om van hen gezien te worden; anders zo hebt gij geen loon bij uw Vader, Die in de hemelen is.
2. Wanneer gij dan aalmoes doet, zo laat voor u niet trompetten, gelijk de geveinsden in de synagogen en op de straten doen, opdat zij van de mensen geëerd mogen worden. Voorwaar zeg Ik u: Zij hebben hun loon weg.
3. Maar als gij aalmoes doet, zo laat uw linker hand niet weten, wat uw rechter doet;
4. Opdat uw aalmoes in het verborgen zij; en uw Vader, Die in het verborgen ziet, Die zal het u in het openbaar vergelden.
Matteüs: Waar twee of drie verenigd zijn in mijn naam, ben Ik in hun midden (18,20).
Alexander Pope An Essay on Man
Know then thyself, presume not God to scan
The proper study of Mankind is Man.
Placed on this isthmus of a middle state,
A Being darkly wise, and rudely great:
With too much knowledge for the Sceptic side,
With too much weakness for the Stoic's pride,
He hangs between; in doubt to act, or rest;
In doubt to deem himself a God, or Beast;
In doubt his mind or body to prefer;
Born but to die, and reas'ning but to err;
Alike in ignorance, his reason such,
Whether he thinks too little, or too much;
Chaos of Thought and Passion, all confus'd;
Still by himself, abus'd or disabus'd;
Created half to rise and half to fall;
Great Lord of all things, yet a prey to all,
Sole judge of truth, in endless error hurl'd;
The glory, jest and riddle of the world
. (pagina 6 Tomáš Sedlácek boek De economie van goed en kwaad)
F. Nietzsche: Be the master and maker of yourself.
Wees meester en vormgever van jezelf.
Friedrich Nietzsche in "Aldus sprak Zarathoestra", voorrede 4,25.
De mens is een koord, geknoopt tussen dier en een toekomstige, hogere mens,- een koord boven de afgrond. Een gevaarlijk over-lopen, een gevaarlijk op-weg-zijn, een gevaarlijk terug-schouwen, een gevaarlijk huiveren en staanblijven. Het grote in de mens is: dat hij een brug is en geen doel; wat bemind kan worden in de mens, is dat hij een overgang is...
Koningin Elisabeth: Alleen kunnen we geen oorlogen beëindigen of onrecht uit de wereld helpen. Maar de impact van duizenden kleine daden die recht uit het hart komen is vaak groter dan we ons kunnen voorstellen. (Kerstrede Volkskrant 27 december 2016 p. 17)
Arnon Grunberg: Wie je echt bent, kan alleen worden vastgesteld oog in oog met de ander.

De leer van het absolute als grondslag van alle godsdiensten (Lezing 30 november 1952 door Prof. J.E. Stok - p. 21):
Volgens de Theosofische opvattingen is het anders dan men zich voorstelt in andere kringen. Wij kunnen ons de Heer Boeddha die ongeveer 500 jaar voor Christus verscheen, voorstellen als een majesteuse figuur van zes voet hoog, een koningszoon, vorstelijk en toch doodeenvoudig in Zijn gele pij of boetekleed (zoals De Christenen zouden zeggen). Hij kwam als een persoonlijkheid, het gewaad aannemende van een dienstknecht, en ook als een individu. Maar Zijn ziel en Zijn lichaam, Zijn shakti zoals het in het Oosten heet, is veel omvattender. Hij was zo groot zo machtig en zo geheel en al één met zijn Zijn 'mensheid dat bij Zijn hiet omlaag verschijnen als persoon en als individu, Hij ook neerdaalde in als Zijn wijsheid. Zijn aura omspande dus tegelijkertijd de gehele mensheid en al het lijden van de mensheid werd in Hem opgenomen. Hij was dus als de Medelijdende volledig volledig in innig contact met alle problemen en met al het lijden van de mensheid.

G. de Purucker Bron van het Occultisme
Hoofdstuk 5 Hiërarchieën en de leer over de emanaties - De leer over svabhåva (grondtoon)
225/226: De mens is dus een ingewikkeld web van svabhåva’s en ieder van ons heeft zijn eigen speciale svåbhåvische samenstelling. Ik zou hieraan nog kunnen toevoegen dat als iemand zou proberen na te gaan wat zijn eigen essentiële svabhåva is of die van iemand anders – als hij dat vermogen zou hebben – dit buitengewoon gevaarlijk zou zijn. Want als hij labiel of moreel zwak was, en toch genoeg kennis zou bezitten om nauwkeurig de svabhåva of
grondtoon van het karakter van een ander te kennen, dan zou het heel gemakkelijk zijn die ander aan zijn wil en denken te onderwerpen en hem op die wijze te verlagen tot het peil van een gewillige of onwillige automaat of marionet.
Hoofdstuk 5 Hiërarchieën en de leer over de emanaties - Geluid, kleur en getal
227/228: Hierop zinspeelde Pythagoras toen hij sprak over de majestueuze harmonie van de sferen. Zoals elk atoom van ieder ding in de natuur, bezield of onbezield, zijn
eigen grondtoon zingt, zijn eigen geluid voortbrengt en zijn eigen kleur en getal heeft, zo is ieder mens, iedere bloem, boom, en ieder hemellichaam een spel en samenspel van geluiden, zowel harde als zwakke, die zich tot een grandioze symfonie, en een prachtig geheel van stralende en fonkelende kleuren vermengen. Het aurische ei van een mens, bijvoorbeeld, is door de voortdurende werkingen van de pråñische aura’s niet alleen een verzameling schitterende kleuren, maar ook een levend instrument dat geluidsharmonieën voortbrengt wanneer de emoties, gedachten en gevoelens op een hoog niveau liggen, en afschuwelijke wanklanken wanneer ze worden gekenmerkt door haat en andere lage hartstochten.
Hoofdstuk 8 Goden – monaden – levensatomen
471: De volgende passage uit De Mahatma Brieven (blz. 446-7) geeft nog een sleutel: . . .
de harmonie van het heelal wordt gevormd door tegenstellingen . . . Zo volgt . . . evenals in de prachtige fuga’s van de onsterfelijke Mozart, het ene deel voortdurend op het andere, in een harmonische disharmonie op het pad van de eeuwige vooruitgang, om samen te komen en zich tenslotte op de drempel van het beoogde doel op te lossen in één harmonisch geheel, de grondtoon in de natuur. [sat].
In essentie is de stof dus even goddelijk als de geest, want ze is slechts de schaduw of de voertuiglijke kant van de geest.

De telling van Pythagoras brengt niet alleen de ultieme symmetrie van 'Zaaien en Oogsten' (reciprociteit), maar ook de in het heelal, de in de ruimte verborgen absolute eeuwige perpetuum mobile, de universele beweging (een beweging van bijvoorbeeld '4 naar 5' en vice versa of 'abiogenese naar autopoiese' en vice versa) of trilling tot uitdrukking. Spreken (het woord is vlees geworden), maar ook muziek kan niet tot geluidstrillingen worden gereduceerd, veroorzaakt door een specifieke omgang met stukken materie. Het gaat wel degelijk om de ‘muziek der sferen’. De getallen van Pythagoras beelden een harmonische relatie, een specifieke categorie van betrekkingen, de verborgen 5e Dimensie, Synthese uit. Pythagoras was een cyberneticus. De hamvraag blijft wat is de oerbron van deze beweging of trilling?

Geoffrey Farthing Goddelijkheid; de occulte structuur van cosmos en mens (Theosofia februari 2006)
Maar gij, Occultisten, Kabbalisten en Theosofen, gij weet heel goed dat een Woord, zo oud als de wereld, hoewel nieuw voor U, geklonken heeft bij het begin van deze cyclus, waarvan de potentie, onopgemerkt door anderen, verborgen ligt in de som der cijfers van de jaren 1889; gij weet heel goed dat er zojuist een toon is aangeslagen die nooit eerder gehoord is door de mensheid van dit tijdperk; en dat er een Nieuw Denkbeeld onthuld wordt, gerijpt door de krachten der evolutie. Dit Denkbeeld verschilt van alles wat er in de negentiende eeuw naar voren is gebracht; het is echter identiek met de gedachte die de overheersende toon en de grondtoon vormde van iedere eeuw, in het bijzonder van de afgelopen eeuw – absolute vrijheid van denken voor de mensheid. (C.W.XI, 133)

Blake Bailey schreef een onthutsend intieme biografie over Philip Roth (Connie Palmen de Volkskrant 30 april 2021):
In bedrieglijk achteloos proza brengt biograaf
Blake Bailey Philip Roth in al zijn grootsheid en kleinzieligheid zo dichtbij als het maar kan, schrijft Connie Palmen, zelf groot liefhebber van de ‘schunnige, dwangmatig masturberende, wraakzuchtige, overspelige, door en door Amerikaanse schrijver’.

Na ‘Wir schaffen das’: ‘Wir haben Platz’
‘We hebben het onder controle’ (Merlijn Schoonenboom De Groene Amsterdammer 1 oktober 2020 p. 14-15):
De komst van een miljoen vluchtelingen ontwrichtte vijf jaar geleden de Duitse politieke cultuur. Desondanks neemt Duitsland ook nu weer meer vluchtelingen op dan de andere EU-landen. ‘Wij doen dit zonder moraalridder te spelen.’
Een week voor Seehofers optreden was het grasveld voor de Rijksdag vol. Op 7 september waren diverse vluchtelingenorganisaties in alle vroegte begonnen precies dertienduizend klapstoelen neer te zetten. De stoelen waren leeg, ze moesten uitdrukken: bij ons is er plek voor álle vluchtelingen uit Moria.
Wir haben Platz’ is dan al maanden een gevleugelde uitspraak van progressief Duitsland. Links-groene politici wijzen op de mensonterende toestanden in de Griekse kampen. Diverse gemeentes kondigen aan zelfstandig hulp te bieden. Maar Merkel en Seehofer blijven erbij dat ze slechts 150 alleenreizende minderjarige kinderen willen opnemen.
Natuurlijk, het is niet goed als Duitsers menen
‘de enige met moraal te zijn’, zegt Seehofer. ‘Daarmee wordt het niet makkelijker.’ Maar gelukkig is er de CSU nog. ‘Wij doen dit zonder moraalridder te spelen.’
Eigenlijk, zegt Seehofer, is er voor hemzelf sinds 2015 helemaal niets veranderd. Hij was altijd al op zoek naar de gouden middenweg tussen ‘orde en menselijkheid’. En die is nu gevonden – dankzij de CSU, dankzij hem. ‘Voor u staat een minister die méér dan alle anderen voor de begrenzing en controle van migratie heeft gezorgd. En tegelijk ben ik de enige minister van Binnenlandse Zaken in de EU die als oplossing een humanitair antwoord heeft – en daar mag Duitsland trots op zijn.’

Het dertienduizend klapstoelen protest in Berlijn symboliseert hetzelfde onvermogen van de burger als het klapstoelprotest (Margriet Oostveen de Volkskrant 2 oktober 2020 p. 25):
Nu kon de stilte openscheuren, ze gingen demonstreren tegen Tata.
Wie wel hun naam willen noemen zijn bezorgde moeder Maartje de Koning en Linda Valent, van de dorpsraad. Maartjes man is thuisgebleven, hij is onderwijzer op de dorpsschool en wil (‘móet!’) onpartijdig blijven. Maartje vertelt hoe het protest ontstond naar aanleiding van een vraag van het tv-programma EenVandaag.
Maartje de Koning, op de dorpsweide:
‘Je denkt dat de overheid goed voor je zorgt, maar dat is dus niet zo.’
Linda Valente laat me met documenten zien hoe ook de gemeente Beverwijk belangrijke informatie over Tata zelfs niet deelt met de gemeenteraad. Zoals een brief van de GGD waarin wordt aangedrongen op beleid voor betere luchtkwaliteit en beperking van luchtverontreiniging, omdat longkanker in Beverwijk 25 procent vaker voorkomt dan in de rest van Nederland.
Dus nu zou het gebeuren, ze gingen demonstreren. Eindelijk. Maar toen kwamen er weer strengere regels tegen corona. En verbood de burgemeester van Beverwijk de bezorgde ouders met
meer dan 39 personen samen te komen op de enorme dorpsweide. Ze mochten iedere persoon die zich had aangemeld wél vervangen door een klapstoel.
En zo geschiedde.
Voor ieders gezondheid, uiteraard.

Levenskunst & Levensgeluk — X — Levenskunst als ontwikkeling van een historisch intercultureel bewustzijn (Heidi Muijen Civis Mundi Digitaal #54 januari 2018):
1.
Rode draden en breukvlakken in de geschiedenis
Er zijn aanwijzingen dat het
breukvlak in de geschiedenis van mondelinge naar schriftelijke overlevering samenging met een overgang van matriarchale naar patriarchale culturen (Frazer, 1994; Jaspers, 1983). Waar bij nomadische culturen met de jager-verzamelaars, de mannen, er een matrilineaire opvolging gebruikelijk was, ontstond er een hiërarchische ordening langs patriarchale lijnen ten behoeve van het in stand houden van families door erfopvolging van vader op zoon. Deze ontwikkeling ging hand in hand met de opkomst van diverse stadsculturen. De hindoeïstische mythen, helden- en godenverhalen werden door een priesterkaste vastgelegd, terwijl in het middellandse zeegebied de mythen en heldenverhalen van de Ilias en de Odyssee eerst eeuwenlang door verhalenvertellers van generatie op generatie waren doorgegeven en pas in de 8e/7e vC zijn opgeschreven, naar men aanneemt door Homerus. In diverse culturen is er vanaf acht eeuwen voor onze jaartelling een overgang waarneembaar, waarbij de eeuwenlang mondeling overgeleverde mythische, helden- en godenverhalen, magische praktijken en (offer)rituelen op perkamentrollen, bamboelatjes, kleitabletten, kerven op hout (‘kerfstok’), enz. werden opgetekend. Zo zijn er parallelle breukvlakken te ontdekken in de geschiedenis van orale tradities naar schrift, van een matriarchale naar een patriarchale ordening van culturen.

Levenskunst & Levensgeluk XI: Een Rad van interculturele levenskunst! (Heidi Muijen Civis Mundi Digitaal #56, maart 2017):
Inleiding
In het elfde deel schets ik een Rad van interculturele levenskunst als richting waarin interculturele deugden en praktijken ontwikkeld kunnen worden, bij wijze van voorlopig antwoord op de vraag van deze reeks.
Dit Rad schetst verschillende elementaire wegen van wijsheid naar een transculturele ofwel elementaire grondhouding van openheid en verbinding. Het Rad draait rond een spil van medemenselijkheid en onbaatzuchtige liefde, de quintessence, de liefdevolle bereidheid tot ontmoeting en dialoog. Die spil lijkt me het hart te vormen van diverse wijsheidstradities met rituele praktijken (van yoga, gebedsvormen, sjamanisme, meditatie en mindfulness). Alsook van vormen van deugdethiek, steeds met een couleur locale van de betreffende cultuur en tijd.
Het Rad van interculturele levenskunst geeft met de symboliek van de vijf elementen een interpretatiesleutel hoe het elementaire te herkennen in cultureel en historisch gekleurde verhalen, rituelen, praxis en visies. Het elementaire kan worden ontsloten door zich voorbij fricties en tegenstellingen op het oppervlakte niveau van (collectieve) meningen en belangenstrijd toe te wenden naar een dieptedimensie van liefdevolle wijsheid en medemenselijkheid (de naaf van het Rad). Tegelijkertijd zijn verschillen tussen mensen, culturen en wijsheidstradities onmiskenbaar. Vanuit het centrum en de quintessence uit gezien, draaien deze rond de spil van liefdevolle wijsheid en geven kleur en vorm aan wat mensen met al het leven en met elkaar verbindt.
Een uiterlijke en een innerlijke weg
De opvatting van recht en onrecht, van goed en kwaad, kunnen we op verschillende wijzen onder verschillende volkeren vinden, maar in de liefde verenigen wij ons allen, hetzij Oost of West, Noord of Zuid.

De Kwintessens berust op de op “Het geheel is meer dan de som van de delen.” ,de Metafysica van Aristoteles.

De kwintessens van het 'E i V' verhaal is dat om een duurzame samenleving te creëren er maar een pedagogische 'Hoofdroute' is. Dus de wederkerigheid die er bestaat tussen ‘Chaos, Gaia en Eros’ op aarde en de bron van het 'Goede, Ware en Schone' in de hemel te benadrukken. Praktisch betekent dit een ommekeer in het denken, een paradigmawisseling om beide met elkaar te verenigen.

Er wordt beoogd de Kwintessens met behulp van de Gulden middenweg (pelgrimage), de verborgen 5e Dimensie, het 5Ddenkraam (5D-concept) en de 5 bij 5 matrixstructuur, de evolutionaire 'Bewustzijnsschil' weer te geven, Natuur en Cultuur, (probleem en oplossing) Slachtoffers en Daders met elkaar te verbinden.

Volgens EU-leiders is ondanks de geschillen eenheid nodig: ‘De rest van de wereld slaapt niet’ (Arie Elshout Volkskrant 9 mei 2019):
De Europese leiders zijn vanmiddag begonnen aan een top over de toekomst van de Europese Unie. Zij willen een boodschap van eenheid afgeven, maar zelfs het lentezonnetje in het Roemeense stadje Sibiu kan het gevoel van onzekerheid niet wegnemen. De aanhoudende Brexit-perikelen, de opkomst van het populisme, de rivaliteit met grote mogendheden die confrontatie boven coöperatie verkiezen en onderlinge meningsverschillen spelen Europa parten.
Premier Mark Rutte zei voor een sterkere EU te zijn, maar niet eentje die met een historische wetmatigheid steeds hechter wordt.
Interessant kan bovendien de discussie worden over het invullen van vijf belangrijke EU-functies. Er moeten dit jaar opvolgers worden benoemd voor EU-president Donald Tusk als hoogste vertegenwoordiger van de lidstaten, Europees-Commissievoorzitter Jean-Claude Juncker, voorzitter van het Europees parlement Antonio Tajani, president van de Europese Centrale Bank Mario Draghi en EU-Buitenlandchef Federica Mogherini. De leiders willen een leidende rol spelen bij deze benoemingen. Dat kan leiden tot een botsing met het Europees parlement, met name bij het kiezen Junckers opvolger. Daarvoor zijn de Duitse christen-democraat Manfred Weber en de Nederlandse sociaal-democraat Frans Timmermans kandidaat. In 2014 was er veel strijd over de benoeming van Juncker tussen de leiders en het parlement.

Oud Europa zoekt een nieuw elan (Arie Elshout Volkskrant 9 mei 2019 p. 9):
Ten slotte is Sibiu uitgekozen om duidelijk te maken dat de EU niet alleen relevant is voor hoofdsteden, maar ook voor kleinere plaatsen en het platteland.
Kortom, het is de bedoeling dat de top in Sibiu symbool komt te staan voor vereniging en niet voor verdeeldheid. Vlak voor de Europese verkiezingen ‘moet er een signaal uitgaan van eenheid en zelfvertrouwen’, aldus de EU-functionaris. Er komen een nieuw Europees parlement en een nieuwe Europese Commissie, en de leiders willen vandaag een begin maken met het uitstippelen van een strategische agenda voor de komende zittingsperiode van vijf jaar. Of dat zal gebeuren in harmonie is niet zeker.
Gevangen in onvermogen
De EU wil zich richten op de toekomst, maar heeft al de grootste moeite zich los te maken van het verleden.
De EU moet geregeld het hoofd bieden aan crises, maar dat ze ooit ongewild een rol zou krijgen in een absurdistisch theaterstuk had niemand kunnen bedenken. Er is de paradoxale situatie ontstaan, dat het land dat wil uitbreken uit de EU, dat niet voor elkaar krijgt en de rest gevangen houdt in zijn onvermogen.
Een democratisch, beschermend, sociaal, duurzaam en economisch sterk Europa dat zich staande kan houden in een wereld vol rivaliserende grootmachten, dat wil iedereen. Maar bijvoorbeeld gastland Roemenië, dat dreigt een nieuw Polen of Hongarije te worden wegens ondermijning van de rechtsstaat, zal weinig moeten hebben van voorstellen om zulke lidstaten te straffen met geldinhoudingen. Europa heeft veel gemeenschappelijks, maar blijft ook vol tegenstellingen zitten.

Goed gebekt is het halve werk (Thomas Heerma van Voss De Groene Amsterdammer 9 mei 2019 p. 114-117):
Welke schrijvers kunnen nog leven van hun verkoopcijfers? Ze zullen moeten bijklussen, met lezingen, optredens en schoolbezoek – de zogenaamde ‘Literatour’.
‘Sommige leerlingen kijken enorm uit naar je komst.’
Iets vergelijkbaars geldt voor Alex Boogers (1970), wiens succesvolle roman Alleen met de goden verteld wordt door een zoekende jongeman uit een hard, ongeletterd milieu. Behalve tig romans heeft Boogers de afgelopen jaren ook twee pamfletten geschreven over de staat van het Nederlandse boekenlandschap, met veelzeggende titels als De lezer is niet dood en Lang leve de lezer. Oftewel: een perfecte gast om leerlingen ertoe te verleiden eens een boek open te slaan, omdat hij in volle ernst de taak van missionaris op zich neemt en een boodschap uitdraagt die je voor de klas wil hebben.
Het punt is alleen dit: eenmaal voor de klas verander je als schrijver vanzelf een beetje in een missionaris. Ook zonder pamfletten of nadrukkelijk idealistische inslag. Een schrijver wordt immers alleen uitgenodigd omdat hij schrijver is en daar moet zijn bezoek dus over gaan. De (terechte) aanname is telkens weer dat een auteur literatuur hoe dan ook belangrijk vindt, en dat hij dit standpunt dus hetzij impliciet hetzij expliciet zal uitdragen.

De overtreffende trap van lezen (Nico van Lieshout De Groene Amsterdammer 9 mei 2019 p. 118-121):
Hoe krijg je middelbareschoolleerlingen geïnteresseerd in literatuur? Docent Nederlands Nico van Lieshout heeft zo zijn eigen methodes. Wanneer word je nou nog voorgelezen?
Taal is volgens mij meer dan het signaal dat heen en weer beweegt tussen zender en ontvanger. Het is ook klank en ritme, het is de keten van verhalen, de wieg van de menswetenschappen, de elegantie van de logica, de verzen van dode dichters, de nabijheid van wat ons aan spraak door de mond en keel spoelt en de zoektocht naar betekenissen in hersengebieden die nog niet in kaart zijn gebracht.
En ik denk dat niet wij de taal spreken, maar dat de taal ons spreekt. Uit een wolk van woorden en zinnen kristalliseert soms een opvatting die samenklontert tot een positie die bezit neemt van een lijf in wie wij dan onszelf of de ander ontdekken. Ieder van ons is mens geworden door de verwerving van taal die er al was voor wij er waren. Daar is niets moeilijks of filosofisch aan.
Als hardop lezen de vergrotende trap van lezen is, dan is voorlezen de overtreffende trap. In het voorjaar van 2017 verdiepten de havo 3-leerlingen en ik ons in De zomer hou je ook niet tegen, de tekst die Dimitri Verhulst (1972) twee jaar eerder schreef als Boekenweekgeschenk. Maar Verhulst is een stilist die even makkelijk tapt uit het vaatje van de Vlaamse volkstaal als uit het taaleigen van filosofie en wereldliteratuur, zodat ik al bij eerste voorbereiding concludeerde dat er meer nodig is dan simpel lezen om het verhaal goed te kunnen beleven. Ik nam mijn toevlucht tot de moeder van alle didactiek en besloot de tekst aan mijn leerlingen voor te lezen.

Westerse waarden, Chinese normen (Marije Vlaskamp Volkskrant 15 januari 2018 p. 6-7):
De Rijksuniversiteit Groningen heeft grote ambities in China. Maar de twijfel slaat toe nu de academische vrijheid in het geding dreigt te komen. Want de partijsecretaris kijkt straks wel graag mee.
Groot was de schrik in Groningen toen afgelopen najaar bekend werd dat de raad van bestuur van UGY een partijsecretaris krijgt. Het toekomstige UGY-bestuur bestaat uit vier Chinezen en drie Nederlanders. De Nederlanders gaan over het onderwijsprogramma, de Chinezen over de politiek. RUG-voorzitter Sibrand Poppema heeft altijd stug volgehouden dat er in het UGY-bestuur geen partijsecretaris kwam. Academische vrijheid, onafhankelijkheid van de Chinese staat: daar valt of staat Yantai voor de RUG mee. Poppema en andere voorstanders zien vooral voordelen: inkomsten uit collegegelden van Chinese studenten, een ruime keuze uit Chinees toptalent, nieuwe faciliteiten en researchmogelijkheden op een spiksplinternieuwe campus aan de Gele Zee.
Volgens jullie westerse concept van democratie en vrijheid hebben we toch zeker het recht onze eigen politieke denkbeelden op onze eigen school te propageren?'
Academische vrijheid
Al drie jaar wordt er over het project gepraat. De ene keer zijn er bezwaren tegen de grootschaligheid, de andere keer is er angst voor politieke inmenging in de academische vrijheid. Steeds worden de plannen gewijzigd.\\
Net als professor Li, en eigenlijk iedereen die op UGY iets in de melk te brokkelen heeft. Fu vindt de Nederlandse discussie 'oneerlijk', zegt hij. 'Westerse universiteiten komen met hun concepten over vrijheid naar China. Wij geven ruimte aan jullie wensen, zoals academische vrijheid en ongegecensureerd internet. Voor onze idealen moet ook ruimte en respect zijn.'
Inspraak
En zo zitten de communisten al lang binnen de vrije bubbel, nog voordat UGY een feit is.
Campussen in trek
Sinds 2003 hebben buitenlandse universiteiten zoals New York University en Nottingham joint venture-campussen in China. Zo pikken ze een graantje mee van de Chinese onderwijsmarkt. Internationaal onderwijs staat hoog aangeschreven: jaarlijks vertrekken ruim 800.000 Chinese studenten naar het buitenland. Internationale campussen in China zijn een aantrekkelijk alternatief. Ze beloven hetzelfde lesprogramma als op de buitenlandse hoofdvestiging, academische vrijheid en ongecensureerd internet.

Misdaad en prikkel (Pieter Klok Volkskrant 15 januari 2018 p. 25):
Iemand belonen omdat hij zo goed is geweest geen misdrijf te plegen, geeft een raar signaal. De misdaad wordt zo de norm, het goede gedrag de uitzondering. Wat moeten alle brave jongeren van Wijk bij Duurstede die wellicht veel liever hadden gezien dat de bibliotheek zou worden uitgebreid, nu denken? Het directe effect kan positief zijn, indirect kan het leiden tot een groeiend cynisme.
Met financiële prikkels moet sowieso voorzichtig worden omgesprongen.
Wie met geld wordt aangezet tot gewenst gedrag, kan zijn geweten uitschakelen en hoeft zich nog slechts als een hondje van Pavlov te gedragen. Er is dan geen andere optie dan hem continu financieel te prikkelen. Je kunt daarna geen beroep meer doen op een geweten. Financiële prikkels creëren een morele leegte.

Een goede bestuurder is een duikelaar (Marjan Slob Volkskrant 15 januari 2018 p. 27):
Want goede politici, bestuurders of beslissers moeten een beetje een duikelaar zijn. Zij moeten flexibel meebuigen met wat de wereld brengt. Dat kan eruit zien als zwabberen, maar als zij echt goed zijn, blijven ze uiteindelijk altijd overeind. Niet omdat ze 'mensen-uit-één-stuk' zijn, maar omdat hun overtuigingen hen innerlijk gewicht en daarmee stabiliteit geven.
Eurlings is vervlogen, verleden tijd. Maar de omgeving waarin hij kon gedijen, bestaat nog volop. En dat maakt het dat het nog steeds zin heeft om het over Eurlings te hebben. Bij de KLM viel hij als topman al snel door de mand. Je kunt zeggen wat je wilt van bedrijven, maar ze hebben meestal heel goed in de smiezen dat een diepgevoelde missie essentieel is voor je integriteit als onderneming. Datzelfde is niet te zeggen van het CDA. Daar vierde Eurlings jarenlang triomfen als gouden jongen. Waarom is er in die kringen zo klakkeloos achter Eurlings aangelopen? Wat zegt dat eigenlijk over hun integriteit?

In essentie behandelt het rapport ‘E i V’ het mechanisme ‘en-en’/‘of-of’ (‘God en Darwin’/’God of Darwin’, ’Eenheid’/‘Gebroken symmetrie’, 'Emergentie'/'Decompositie' ('Emergence'/'Quantum decoherence'), ‘Monade’/’Duade’), de twee kanten van een medaille. Het is de ziel (psyche) die de twee kanten van een medaille met elkaar verbindt. Voor 'God en Darwin' kan ook gelezen worden 'Geloof en Rede'. Zowel Mozes Maimonides (1135 – 1204) als Raymond Lull (1232 – 1315) zijn wetenschappers, die zich al intensief hebben toegelegd op het schijnbaar onoplosbare conflict tussen geloof en wetenschappelijke kennis. Mozes Maimonides (BRES nr. 268 juni/juli 2011) in zijn boek Gids der verdoolden en Raymond Lull in zijn hoofdwerk Ars Generale Ultima.

De kosmos heeft vier dimensies: drie ruimte, één tijd. We leven in een vierdimensionaal ruimte/tijd-continuüm, het eeuwige NU. Het morele kompas wordt gebruikt om de 5e dimensie, de kwintessens van het aardse ruimte/tijd-continuüm te belichten.

Rapport E i V: Theosofie:Dualiteit in de evolutieRapport ‘E i V’,de natuurlijke kringloop (1 - 3 - 2 - 4):
Deel VIIDeel V1. Goden3. KosmosMacrokosmosTijd-as
1. Vuur ----3. Lucht7. Âtma5. Manas1. Ruimte, Wat ----3. Oneindigheid, Ruimteloosheid
||||||
4. Aarde ----2. Water4.b Kama6. Buddhi4. Eeuwige NU ----2. Materie, Hoe
Deel IVDeel VI4.a Chaos2. AtomenTijd-asMicrokosmos
    5e element Ether 
    (snijpunt van dediagonalen 1./2. en 3./4) 

Het fysieke - en emotionele lichaam, de mentale psyche en de monadische geest correleren met de vier typen toestanden van Ken Wilber. Het element ether, de kwintessens brengt de heelheid, de energetische samenwerking op het fysieke, emotionele, mentale, en spirituele vlak tot uitdrukking.
Middelste kwadrant: Het 5e element de Monaden met als voertuig Theos. De term sutratman brengt het proces van de tweevoudige evolutie tot uitdrukking.

Verbeter de wereld, begin met een commercial (Greta Riemesma De Groene Amsterdammer 16 augustus 2018 p. 12-15):
Hoe kun je commerciële reclame bedrijven en tegelijkertijd de wereld verbeteren? Met hulp van een digitale erotische robot? Mark Woerde vindt dat al dat reclamegeld heel goed kan worden ingezet voor een hoger doel. En hij krijgt steeds meer mensen en bedrijven mee.
Woerde ontving in Zuid-Korea uit handen van de voormalige VN-secretaris-generaal Ban Ki-moon een VN-prijs: de Global Business & Interfaith Peace Medal. Volgens de VN leverde Woerde met zijn project een belangrijke bijdrage aan het reduceren van sociale spanningen. Woerde kan er nog niet over uit dat dit hem is overkomen. ‘Die prijsuitreiking was niet een beetje bijzonder, het was een waanzinnig avontuur’, zegt hij.
Zo nam Woerde 22 keer een boodschap van verbroedering op en de rest is geschiedenis.
Hij is nog aan het bijkomen van de VN-prijsuitreiking en hij broedt al weer op een nieuw project, iets met vergroening. Lemz is bijna twee jaar geleden overgenomen door het grote Havas, wat maakte dat hij zich kon terugtrekken uit de dagelijkse gang van zaken.

In de pronaos van de tempel der Wijsheid Franz Hartmann, M.D. 1 8 9 0
Inleiding van de vertaler
11,12: Vanaf de vroegste filosofen, met hun verbijsterende kennis en inzicht omtrent astronomie, de atoomleer, de (al)chemie, de principes van elektriciteit en vooral de weerspiegeling van de daarin gelegen duale principes in de menselijke persoonlijkheid, loopt die wetmatigheid van het zo boven, zo beneden - dus van dualiteit, spiegeling en het relatief positieve en negatieve - door de gehele geschiedenis van het denken. Het duidt op de band tussen de microkosmos en de macrokosmos. Het beginsel is bekend geworden via een traditioneel werk van de mythische, Egyptische god van de wijsheid Hermes Trismegistus: 'de Smaragden Tafel'9.
9) De Tabula Smaragdina.
Hoofdstuk VII - In de Pronaos van het Ware Kruis
216: Tabula Smaragdina Hermetis261
261) De auteur geeft: Tabula Smaragdina; het werk wordt vaak zo afgekort. Het is van de hand van de legendarische Hermes Trismegistus. De auteur plaatst ook de afbeelding. Die betreft echter een zeer onnauwkeurige, met de hand nagetekende versie van het origineel, dat u hier ter vervanging afgebeeld ziet. Geheime Figuren der Rosenkreuzer (…), drittes Heft.
217,218: Het is boven elke twijfel verheven zeer zeker en waar, dat
hetgeen beneden is, is als hetgeen boven is263. Daardoor kan het wonder van slechts het ene ding worden bewerkstelligd. Alle dingen komen voort uit slechts het ene ding, door de wil en het woord van de Ene die het in zijn denkvermogen heeft geschapen. Zo komen alle dingen voort uit deze eenheid door de ordening van de natuur. Zijn vader is de zon; zijn moeder is de maan. De lucht draagt het in zijn baarmoeder; zijn voedster is de aarde. Dit ding is de oorsprong van alle volmaaktheden die in de hele wereld bestaan. Zijn kracht is uiterst volmaakt wanneer die weer tot aarde herleid is.
Daarom heeft men mij Hermes Trismegistus264 genoemd, nu ik de drie delen van de wijsheid van de gehele wereld heb verworven. Dit is wat moet worden gezegd over het meesterwerk van de alchemistische kunst265.
263) De auteur citeert hier uit de Tabula Smaragdina.
264) Ook genaamd 'De Driewerf Grote'.
265) Het slot van de
Tabula Smaragdina, dat letterlijk luidt: Completum est quod dixi de operatio solis'',
'Dit is wat ik had te zeggen over de werking van de zon', is door de auteur opvallend gewijzigd in: 'Dit is wat ik had te zeggen over het meesterwerk van de alchemistische kunst'.

Paul Robeson (Sascha Bronwasser Volkskrant 11 juni 2018 V3):
De atleet en intellectueel Paul Robeson (1898-1976) volgt als een van de eerste zwarten in de VS een rechtenstudie. Hij werkt kort als jurist maar staakt zijn werk na racistische behandeling op een advocatenkantoor. Als zanger en acteur is hij in tientallen theaterstukken en films te zien. Vanaf de jaren dertig toert hij veel door Europa en spreekt daar over sociale en politieke onderwerpen. Hij reist veelvuldig naar Rusland. Terug in de VS richt hij de American Crusade Against Lynching op. Van 1953-1958 wordt hem zijn paspoort afgenomen en kan hij niet reizen. In 1953 ontving hij de Stalin Peace Prize. Zijn teleurstelling in het Russische regime zou de oorzaak zijn geweest van latere depressies. De installatie End Credits, schermen met eindeloze reeksen FBI-documenten, is nu te zien op het Holland Festival.
Elke verplaatsing, elke uitspraak, elk gesprek. Welke jas iemand droeg, wie hij de hand schudde, of hij kuchte aan de telefoon. Wanneer iemand een verdacht object is voor de staat en de geheime dienst, wordt alles vastgelegd, zwart op wit.
De installatie bekijken werkt in eerste instantie verlammend, op het tweede plan begin je handschriften te herkennen en namen, en een vermoeden te krijgen van het krankzinnige apparaat dat werd opgetuigd om alleen deze ene man te kunnen volgen. En je krijgt als bijkomend effect, in een tijd dat privacy een bijna vergeten woord wordt, weer scherp voor ogen wat het betekent als de staat je die privacy totaal ontneemt. Zoals Steve McQueen in het openbare interview gisteren (zie onderaan dit artikel) opmerkte: vandaag de dag zijn wij allemaal Paul Robesons.

Wizards (Frank Heinen Volkskrant 28 maart 2018 p. V2):
'Een zoektocht die naar een duistere wereld leidt,' introduceerde De Monitor zijn safari door de met koekebakkers en kletsmeiers bevolkte uithoeken van het particulier onderwijs.
Een safari door de met koekebakkers en kletsmeiers bevolkte uithoeken van het particulier onderwijs.
Avatar is een Amerikaanse organisatie die gelooft dat ziekten geesten zijn die je kunt uitdrijven en waarmee je via je vingertoppen kunt communiceren. Voor nadere toelichting verwijs ik naar het verhaal dat Joep Dohmen enkele weken geleden schreef voor NRC Handelsblad, over hoe deze club in verschillende gemeentebesturen binnendrong. Of kijk anders het onderzoeksprogramma De Monitor van gisteravond terug, waarin dit semireligieuze piramidespel even bondig werd uitgelegd.

Avatars op school (Monitor NPO2 27 maart 2018):
Machteloze ouders, overwerkte leraren en bezorgde
orthopedagogen. We krijgen tips uit alle hoeken sinds we ons dossier Onderwijs weer hebben geopend en onderzoeken of het passend onderwijs wel goed uitpakt voor die leerlingen die extra ondersteuning nodig hebben.

Scientology-achtige club Avatar ‘infiltreert op scholen’ (Joep Dohmen NRC 26 maart 2018):
Hersenspoeling
Meldpunt Sektesignaal vraagt om onderzoek door de Onderwijsinspectie naar verspreiding van Avatar- gedachtegoed via scholen.
Eerder deze maand meldde NRC dat drie gemeentesecretarissen die bij Avatar de status hebben van wizard (tovenaar) dit gedachtegoed verspreidden in hun gemeenten. Twee van hen lieten ambtenaren trainingen bij Avatar volgen. De gemeenten betaalden de rekening.

Leve het rijke, bloeiende lokale politieke leven (Gerard Drosterij Volkskrant 27 maart 2018 p. 23):
Framing
In tegenstelling tot alle negatieve berichten, bloeit de lokale politiek. Hoezo versplintering? Verrijking!

Slow politics Bestuurd en bestuurd worden (Gerard Drosterij)
Gerard Drosterij: Ieder mens heeft een relatie met zijn omgeving en wil die verbondenheid handen en voeten geven. In dit proces van geven en nemen is een gevoel van controle en vrijheid essentieel. In mijn workshops, colleges, artikelen, publicaties en advieswerk voor gemeenten en organisaties vormt deze zoektocht naar balans de rode draad.

Links mist de opkomst van biculturele Nederlanders (René Romer Volkskrant 27 maart 2018 p. 22):
Er is niets tegen het terug willen winnen van PVV-kiezers. Toch hangt de toekomst van traditioneel links mogelijk meer af van andere groepen stemgerechtigden. Daarom adviseer ik PvdA, SP en GroenLinks zich eens goed te verdiepen in de demografische veranderingen die ons land de komende decennia ondergaat. Doen ze dat niet, dan kan hun prominente rol in de toekomst uitgespeeld raken.

Werkt het echt prettiger met transparante salarissen? (Kilian Wawoe Volkskrant 27 maart 2018 p. 26-27):
Sluw
Dat klopt, zegt hoogleraar Willem Verbeke van de Erasmus Universiteit. 'Er zijn medewerkers die constant van de ene onderneming naar de andere verhuizen om meer geld te krijgen.' Talentenjagers spelen daar een sluwe rol in, zij zijn de loonbepalers van de zakenwereld.
'Salarissen zijn vooral een lokkertje voor toptalent. In een organisatie vindt de ene medewerker het heel erg als een collega meer verdient, terwijl het een ander niets uitmaakt.'
Tom van der Lubbe: 'Als je individualistisch bent ingesteld of jezelf beter vindt dan je collega's, kun je maar beter niet bij ons komen werken. Dan gedij je bij prestatiebeloning en hiërarchie.'

Weg bij de bonuscultuur van banken (Pieter Klok, Xander van Uffelen interviewen Kilian Wawoe Volkskrant 4 januari 2010):
Kilian Wawoe is ervan overtuigd dat je bonussen moet verbieden. Wawoe constateerde na onderzoek dat de bonussen vaak onjuiste prikkels geven. Het idee is dat bonussen medewerkers aanzetten tot steeds betere prestaties, maar in de praktijk wordt vaak het omgekeerde bereikt.
Een door bonussen opgejaagde handelaar maakt wellicht op korte termijn meer winst, maar gaat op lange termijn veel meer risico’s aan.
Het ministerie van Financiën heeft de wens uit de sector om zichzelf te reguleren te snel overgenomen.
Hij wil met zijn bevindingen buiten de bank proberen een nieuw beloningsmodel te ontwikkelen.
Mensen zijn nu eenmaal niet gemaakt voor zelfkritiek, bankiers ook niet.
Zijn kritiek is vooral gericht op de commissie-Maas en op de onmacht om de banken een cultuuromslag te laten maken.

Links verbond tegen rechtse vloedgolf (Thomas von der Dunk Volkskrant 26 maart 2018 p. 18):
De gelijkheidsbeginselen van de rechtstaat komen onder druk te staan door het extreem-rechtse geluid.
Links dient zich onomwonden te keren tegen de rechtse profeten van de marktideologie, waartoe na de VVD en het CDA sinds Pechtold ook D66 behoort, en waarbij alle grote maatschappelijke problemen als individuele aanpassingskwesties worden getrivialiseerd. Hier is het allereerst misgegaan omdat de PvdA vanaf Kok de kernbehoefte van haar natuurlijke achterban (zowel de autochtone als de allochtone), namelijk sociaal-economische zekerheid, te veel heeft genegeerd. In dat opzicht was, gezien de desastreuze verkiezingsuitslag, meedoen aan Rutte II onweerlegbaar de grootste politieke blunder ooit.
Dat maakt de opgave voor links thans groter dan ooit. Om tegen de rechtse vloedgolf tegenweer te kunnen bieden, is allereerst meer samenwerking vereist: boven het narcisme van de onderlinge verschillen moeten GL, SP en PvdA zoeken naar wat hen bindt, want anders helpt ook Klavers winst ons bitter weinig vooruit.

Kosmische harmonie (Marjan Slob Volkskrant 26 maart 2018 p. 19):
En dan nu de clou: Confucius was dol op de I Tjing; hij droeg de tekst altijd bij zich op bamboebladen. En president Xi is naar verluidt dol op het confucianisme; hij maakt er opvallend veel werk van in zijn toespraken. Dat oneindige presidentschap past maar al te goed in de confucianistische logica.
Persoonlijk krijg ik het Spaans benauwd van politici die zich beroepen op een kosmische (of goddelijke, of natuurlijke) orde. Ik bepaal graag zelf wat ik als harmonie ervaar. Mijn heil zoek ik inmiddels niet meer bij de I Tjing, maar bij de Franse filosoof Claude Lefort. Voor Lefort was de fundamentele politieke tegenstelling die tussen
democratie en totalitarisme. En dan is het simpel: mensen vastzetten in een onveranderlijke orde is totalitair.

Hamvraag (Martijn van der Plas Volkskrant 26 maart 2018 p. 19):
In het artikel over kweekvlees komt de hamvraag niet aan bod: Is kweekvlees wel duurzaam?
Kweekvlees wordt gemaakt met stamcellen. Die stamcellen worden gekweekt in grote fermentoren, die niet alleen nogal wat energie nodig hebben om op 37 graden te blijven, maar vooral ook hoogwaardige grondstoffen en perfect steriele omstandigheden. Allemaal voorwaarden die direct of indirect energie vreten en vervuiling opleveren.
Ikzelf verwacht veel meer van 'vruchtvlees': genetisch gemodificeerde planten waarvan de vruchten de samenstelling en voedingswaarde hebben van vlees (hoogwaardig eiwit, vitamine B12, ijzer, et cetera). Die kunnen vervolgens gewoon buiten in de polder worden gekweekt. Planten zijn immers veel efficiënter dan dieren inzake voedselproductie.

Even lijkt het interview niet door te gaan (Nathalie Huigsloot interviewt Maarten 't Hart Volkskrantmagazine 24 maart 2018 p. 14-20):
In Silicon Valley houdt men zich bezig met onsterfelijkheid. Ben je daar voor in?
'Nee, ik ben er absoluut op tegen. Je moet accepteren dat je er op een gegeven moment niet meer bent. Stel je voor dat je eeuwig zou moeten leven, dat is toch verschrikkelijk? Je zou je dóód vervelen!'
Bachs meesterwerk de Matthäuspassion wordt met Pasen overal opgevoerd. Raakt Erbarme dich je nog?
'Ik raak daar niet meer van in tranen. Als ik het nu voor het eerst zou horen, zou ik denk ik helemaal verpletterd zijn. Maar nu niet meer. Alles wordt minder leuk naarmate je ouder wordt. Het is niet anders.'

Al vóór Trump maakte Steve Bannon propaganda voor alt-right (Karolien Knols Volkskrant 26 maart 2018 p. V2):
Kunstenaar Jonas Staal maakte een retrospectief over Bannons documentaires. Dat Steve Bannon de baas was van Breitbart News voordat hij campagnestrateeg van Donald Trump werd, is algemeen bekend. Dat hij de maker is van negen documentaire films veel minder. In zijn nieuwste werk Steve Bannon: A propaganda Retrospective toont beeldend kunstenaar Jonas Staal hoe Bannon het trumpisme al van propagandistische beelden voorzag nog voor Trump als politicus bestond.
Is hij het beest geworden waar hij zelf voor waarschuwt?
'Als we onszelf toestaan om die term te gebruiken, en mensen als beesten te zien, dan is de weg vrij om alles met ze te doen, zoals we in de War on Terror hebben gezien: drones op ze af sturen, ze martelen. Dat is precies de logica die ik niet wil volgen.'

John Banville (1945) over zijn nieuwste roman Mevrouw Osmond. (NPO2 VPRO boeken 25 maart 2018):
Isabel Archer, gevangen in een verstikkend huwelijk, vlucht van Rome naar Londen, waar ze piekert over wat ze kortgeleden heeft ontdekt: haar echtgenoot heeft haar vele jaren misleid. Wat moet ze doen, welke afslag moet ze nemen in het emotionele labyrint waarin ze zo lang is verdwaald? Wakker geschud door het verdriet en de wetenschap dat haar groot onrecht is aangedaan, besluit ze om net als in haar jeugd voor haar vrijheid en onafhankelijkheid te vechten. Spoedig zal Isabel naar Italië moeten terugkeren om daar de confrontatie met haar echtgenoot aan te gaan en zich te bevrijden van zijn machtige greep op haar. Zal ze hem te slim af kunnen zijn?
John Banville blaast de heldin uit Henry James' befaamde en verfilmde roman The Portrait of a Lady nieuw leven in: Mevrouw Osmond is een roman over verraad, bedrog en moraal en biedt een opwindend en verrassend portret van een onvergetelijk personage.
The Book of Evidence, één van Banville’s vele werken, werd genomineerd voor de Booker Prize in 1989 en won in hetzelfde jaar de Guinness Peat Aviation Award. Zijn roman The Sea won de Booker Prize in 2005.

Francis Fukuyama, boek De grote scheuring: Fukuyama geeft het universum van normen in vier kwadranten weer. Het onderzoek naar de vraag hoe orde ontstaat, niet als gevolg van een mandaat dat door een (religieuze of politieke) hiërachische autoriteit van bovenaf is opgelegd, maar als gevolg van de zelforganisatie (zelfregulering) van losse individuen, is een van de interessanste en belangrijkste ontwikkelingen van onze tijd.
Op basis van deze doorsnede is het linker en middelste kwadrant samengesteld.

Francis Fukuyama   Hans de Heer
4. Spontaan ontstaan, ----2. Spontaan ontstaan,Creativethink Anamnese
IrrationeelRationeelNatuurlijke ----'Religie'4. Zelfherkenning ----2. Leervermogen
||||||
1. Hiërarchisch opleggen, ----3. Hiërarchisch opleggen,'Politiek' ----Zelfregulering1. Reproductie ----3. Zelfregulering
RationeelIrrationeel HomeostaseMimeseMeta-bewustzijn

Waar komt het geweten vandaan?
Vanwaar heeft de mens zijn geweten? Vóór de zondeval wist de mens niets van een geweten. Hij was in de toestand van onschuld en kon goed en kwaad niet onderscheiden (Gen. 3:5). Nadat Adam en Eva gezondigd hadden, zag de zaak er anders uit: Zij schaamden zich dat zij naakt waren, en verborgen zich voor God. Er was opeens de innerlijke stem, die hen duidelijk maakte dat zij zo, zoals zij van nature waren, niet voor God bestaan konden. Nu wisten zij wat goed en kwaad was (Gen. 3:22).

Om leven en de oorsprong van het leven te begrijpen maken religies van godsbeelden gebruik. Wat God uiteindelijk betekent blijft onkenbaar. Alhoewel onkenbaar, is God of Allah of Brahman, paradoxaal genoeg, overal aanwezig en zo nabij en intiem als je adem. Leraar en Leerling vinden elkaar 'voorbij de tegenstellingen', op de top van de piramide, waar alle tegenstellingen in het niets oplossen. Het Grote Mysterie (Unio Mystica) van het leven kan alleen als Niet-Zijn geduid worden. Alles hangt in een groot ecologisch systeem met elkaar samen. Doel van het bewustwordingsproces (evolutieproces, emancipatie in solidariteit, emanatieproces) is om met het Mysterie tot eenheid te komen, een duurzame relatie met de natuur op te bouwen. Karma kan echter goede of slechte resultaten opleveren.

Onafhankelijk onderzoek blijkt hoofdpijndossier (Remco Meijer, Natalie Righten Volkskrant 9 maart 2018 p. 8-9):
Een overheid die beleid maakt, heeft nuchtere feiten nodig. Logisch. Maar politici en ambtenaren hebben sterk de neiging om onderzoek naar hun hand te zetten, constateert de OVV.
Oud-politicus Wim Deetman onderzocht seksueel misbruik in de rooms-katholieke kerk. Hij wilde geen ambtenaren als ondersteuners van zijn commissie. 'Ook al hebben ambtenaren een kritische houding, ze hebben toch vooral gevoel voor elkaar.' Maar voormalig procureur-generaal Rieke Samsom, die het seksueel misbruik in jeugdinstellingen onderzocht, nam juist wel ambtenaren op in haar secretariaat - al kregen ze een zwijgplicht. Twee voorzitters, twee onafhankelijke onderzoekscommissies, twee werkwijzen. Welke is de juiste? Aan welke eisen moet onafhankelijk onderzoek voldoen?
'Tegendenksessies'
Als een onafhankelijk onderzoek eenmaal op stoom is, is het zaak de onbevangenheid en onpartijdigheid te blijven bewaken.
Binnen het Sociaal en Cultureel Planbureau, vertelt directeur Kim Putters, wordt sinds kort 'moreel beraad' gehouden over situaties waarin de onafhankelijkheid in het geding is geweest. Putters: 'Dit moet in een veilige context gebeuren, zodat een onderzoeker ook gedrag kan voorleggen waarvan hij of zij spijt heeft.' Deetman had binnen zijn commissie iemand aangesteld die de rol van 'advocaat van de duivel' op zich nam. De OVV houdt interne 'tegendenksessies'.
Richard van den Brink, oud-uitgever bij het SCP
'Onderzoekers durven nauwelijks iets te zeggen. Ze zijn doodsbenauwd voor hun baan. Ik kan het zeggen, omdat ik met pensioen ben. Maar een jaar geleden had ik gehangen.'

‘De rivieren zijn nu schoner’ (Jan Postma Groene Amsterdammer 8 maart 2018 Fotografie ui Düsseldorf p. 8-11) Toen Thomas Struth in 1973 aan de Kunstakademie Düsseldorf begon, werd er eigenlijk nog niet gefotografeerd. Samen met Axel Hütte pakte hij er de eerste camera uit, een 13x18 Plaubel. ‘Ik wist niets over fotografie.’
De foto’s die u maakt in de wereld van de technologie zijn ook politiek gemotiveerd. Op welk moment merkte u dat u geïnteresseerd raakte in die technologische kant van de maatschappij?
‘Het begon ergens rond 2007, nog voor de val van Lehman Brothers, al had het daar gek genoeg toch ook mee te maken. Er was zich iets in me aan het ophopen, iets dat te maken had met de steeds sterkere aanwezigheid van technologie, van de belofte van technologie. En van de manier waarop de politiek – als middel om de toekomst vorm te geven – er achteraan hobbelde. Misschien is het altijd zo geweest, maar in mijn ervaring, als Duitser en als Europeaan, was de discrepantie steeds groter geworden. Ik begon na te denken over technologie als toekomstbelofte en hoe die belofte nooit helemaal eerlijk is, nooit het hele verhaal vertelt, en de manier waarop die belofte een o zo menselijke obsessie lijkt te zijn. Ik wilde kijken of ik het fysieke, sculpturale bewijs van die obsessie kon laten zien.’
Baart de technologische vooruitgang u ook zorgen omdat u niet in morele vooruitgang gelooft?
‘Ja. Al is het ook goed om er niet te negatief in te staan. Er is nu minder honger dan in de jaren zeventig. De rivieren zijn in veel gevallen veel schoner. Ik maak me meer zorgen om de gezondheid van de maatschappij. De heropleving van het nationalisme, van een fascistische mentaliteit en bijbehorend gedrag. Het zijn waarschuwingssignalen.’

Matthijs Vermeulen De eene grondtoon
Hoofdstuk Wij en Schönberg (p. 12):
Wij en Schönberg Wij stonden niet stil gedurende de zes jaren, dat wij niets van Schönberg vernamen. Wij stonden niet stil in dien langen tijd, dat Schönberg geen kans zag om een nieuw orchest-werk voor onste componeeren en terugkeerde met oude bagage. Wij leerden. Wij leerden ons te stellen boven alle scheidslijnen, afrasteringen van klassiek en modern, vooruitstrevend en conservatief. Wij aten van alle boomen der kennis. Wij herkauwden zelfs, zoowel den extremistischen bloei, het gematigde blad, den traditioneelen stam, de academische wortel. Ik geloof, dat wij juist zijn bij het critische moment, waar men begint te vermoeien door gebrek aan verrassing en waar gezucht wordt: "niets nieuws onder de zon". Wij kunnen nu den lof zingen van den reinen drieklank en wij kunnen ook een accoord exalteeren, dat goed gecomponeerd is uit twaalf, of minder verschillende tonen. Wij rezen boven de woelingen, boven de partijen uit. Wij zouden op onze beurt kunnen vragen: Is er ergens op aarde nog een muziekstad, waar deze mentaliteit en deze gemoeds-staat worden aangetroffen?

Uit de bubbel (Robert Vuijsje interviewt Pete Philly Volkskrant 5 februari 2018 p. V4-5):
Welke rol speelt afkomst in Nederland? Dat onderzoekt de Volkskrant in een reeks interviews. Rapper
Pete Philly (37): 'Wanneer Rutte de minister-president is, heb je als land een probleem.'
Wat herken je in Rutte?
Op die scholen was het een vanzelfsprekende gedachte: bepaalde deuren worden voor ons geopend. Zonder te beseffen dat die
voor anderen dus gesloten blijven. Ze kijken naar de rest en denken: waarom sta jij niet op het speelveld dat voor mij zo makkelijk bereikbaar was? In dat milieu zag ik vaak niet genoeg empathie voor mensen met een andere achtergrond. En zo iemand is nu de minister-president van Nederland.
'Iemand als
Rutte is nooit gedwongen om zijn privilege te herkennen. Hij zegt: Zwarte Piet is nou eenmaal zwart, dus fuck off. Dat herken ik, zo werd op die scholen naar veel dingen gekeken: it's my way or the fuckin' highway. Wanneer je in een sociale bubbel leeft en voor die manier van denken ook nog high fives krijgt, dan ga je er zelf in geloven. Het mag allemaal, ik wil geen oorlog beginnen, ik constateer alleen dat Rutte een blinde vlek heeft. Het is niet uniek, overal op de wereld bestaan dit soort systemen. Maar wanneer zo iemand de minister-president is, heb je als land een probleem.'
Waarom kwam je vader naar Nederland?
Mijn eerste school was een Amerikaanse, met mijn eerste vriendjes sprak ik Engels.
Dat ik in het Engels muziek schrijf is geen masker dat ik opzet, het is een masker dat ik afzet. Het is de taal waarin ik mezelf het meest intiem en begrijpelijk kan uiten.
'Wat ik op Aruba heb gezien:
cultuur is beweeglijk en multi-interpretabel. Je had een mix van Noord-Amerikaanse, Zuid-Amerikaanse, Caribische en Nederlandse cultuur. Op een bepaald moment zegt iemand: dit is hoe we dingen hier doen. Dat kan zo weer veranderen als later iemand anders zegt: en vanaf nu doen we het zo.

Kijk uit voor praatjesmakers (René Cuperus de Volkskrant 5 februari 2018 p. 19):
Vorig weekend stond er weer zo'n typische praatjesmaker in deze krant (27 januari). Dat was geopolitiek strateeg
Parag Khanna, auteur van het boek Connectography. Die werd omschreven als 'de ultieme Davosmens'. Geboren in India, opgegroeid in Dubai en de Verenigde Staten, en nu wonend in Singapore en Duitsland. Een man die driekwart van het jaar op reis is van het ene congres naar het andere om de mondiale elite van advies te dienen.
Dat toekomstbeeld, met een marginalisering van het Westen, blijkt ook de visie van onze geostrateeg. In plaats van de westerse liberale democratie geeft hij als ideale regeringsvorm de voorkeur aan de
'directe technocratie'. Zoiets als het Singapore-model.
Waarom zo'n hard oordeel over
Parag Khanna als praatjesmaker? Omdat tot mijn grote verbijstering diezelfde man dit weekend met een groot interview in Trouw stond. En ik kon mijn ogen nauwelijks geloven: hier kwam hij met een totaal ander verhaal. Nu geen debunking van Europa als uitstervend museum, maar het tegenovergestelde. 'Ik ben een groot fan van Europa', tekent Trouw nu opeens uit zijn mond op. En: 'Ik ben veel optimistischer over Europa dan de meeste Europeanen. De neergang van Europa? Die bestaat helemaal niet.'
Twee interviews in dezelfde week met twee totaal
contrasterende verhalen. Hoe serieus moeten we de strategische adviezen van deze man nemen? Maar pas op. Onderschat het niet. Trend- en toekomstanalyses van strategen, trendwatchers en consultants zijn verre van onschuldig. Die vormen wel degelijk een kompas voor beleidsmakers en politici. Die laten zich daardoor opfokken en mindfucken. Wat de wereld er niet beter op maakt.

Orde in de kosmische crèche (Govert Schilling Volkskrant 15 januari 2018 p. 28):
Piepjonge sterrenstelsels wentelen al op een mooie, regelmatige manier rond - vergelijkbaar met de rotatie van een statige oude spiraal zoals ons eigen Melkwegstelsel.
Nieuwe kijk
Hoe het mogelijk is dat er al zo snel orde en regelmaat in de kosmos optreedt, wordt volgens Smit nog niet goed begrepen. 'Als we meer van dit soort stelsels vinden, biedt dat een heel nieuwe kijk op hun vroege evolutie.'
Peutertijd
Tijdens zijn lange reis naar de aarde wordt het licht van de verre stelsels 'opgerekt' door de
uitdijing van het heelal. Het komt daardoor met een veel langere golflengte op aarde aan, en ALMA''' is juist gevoelig voor die lange golflengten. Door het oprekken van de golflengte nauwkeurig te meten, konden de astronomen afleiden dat het licht 13 miljard jaar onderweg is geweest. 'We zien de stelsels dus zoals ze er 13 miljard jaar geleden uitzagen, toen het heelal nog maar 800 miljoen jaar oud was,' zegt Smit. Omdat de eerste sterrenstelsels pas een paar honderd miljoen jaar na de oerknal ontstonden, kijk je hier echt terug naar de peutertijd van deze stelsels.

Godin aarde slaat terug (Marcel van der Heyden Volkskrant 16 januari 2018 p. 24):
Er is veel aandacht voor het veranderende klimaat, zie ook het interview met Bruno Latour in Sir Edmund van 13 januari. Prima. Feitelijk is klimaatbeleid ingegeven door egoïsme van onze soort en niet om de aarde te redden. Die kan best zonder ons. Wij willen overleven en blijven domineren. Of dat lukt? Nee natuurlijk niet op termijn. Soorten sterven nu eenmaal uit. Ik leef met de gedachte dat het prima ging met de aarde voordat de mens verscheen. En nadat wij zijn verdwenen zal de aarde ook weer uitstekend verder draaien. Alleen dat proces van uitsterven gaat altijd met veel ellende gepaard, en klimaatbeleid beoogt dit wat langer uit te stellen.

Godin aarde slaat terug (Peter Giesen Volkskrant 13 januari 2018 Sir Edmund p. 18-21):
We moeten ons leven veranderen, want de aarde kan onze last niet meer dragen. Zo luidt de onheilspellende boodschap van de Franse filosoof Bruno Latour. In zijn nieuwste boek verbindt hij klimaat, globalisering en migratie.
Engeland is in elk geval nog een eiland.
In zijn nieuwste, nog niet in het Nederlands verschenen boek Où atterrir? ('Waar te landen?') probeert Latour een alternatief voor links uit te werken. Hij verbindt klimaat, globalisering en migratie met elkaar. Uiteindelijk draait het om de vraag: met wie willen we samenwonen in welk land? 'Alles wat ecologisch is, zal politiek worden. Je hebt land, voedsel, hulpbronnen. Hoe moet je die eerlijk over de aarde en over de mensen verdelen? Links is daar heel goed voor toegerust.'
De Franse president Macron maakt er in elk geval een politieke kwestie van. Hij heeft zich tegen Trump gekeerd.
'Macron gaf onlangs een televisie-interview dat voor de helft over het klimaat ging. Dat vond ik heel opmerkelijk en bemoedigend.'
Maar hij zei: het klimaatbeleid is goed voor de economie, want er valt veel geld te verdienen aan de ecologische transitie. Daarmee zei hij in feite: we hoeven onze levensstijl niet te veranderen om de klimaatcrisis te overwinnen.
'Zelf denk ik dat het nodig is onze levensstijl wel te veranderen. Maar van een president kun je geen activisme verwachten. Ik denk dat elke bijdrage aan de oplossing van het klimaatprobleem goed is, van activisten, het bedrijfsleven, de wetenschap, de politiek. Macron heeft zich een paar centimeter in de goede richting bewogen.'

Walter Isaacson boek De uitvinders hoe een groep hackers, genieën en nerds de digitale revolutie ontketende
De mens-computersymbiose
531: De succesvolste ondernemingen in het digitale tijdperk waren die die geleid werden door mensen die samenwerking bevorderen en tegelijkertijd een duidelijke visie hadden.
532: Zelfs Steve Jobs en Bill Gates, met al hun prikkelbare gedrevenheid, wisten hoe je een team om je heen moest bouwen en te inspireren tot loyaliteit.
Een andere les die we uit het digitale tijdperk kunnen trekken, is zo oud als Aristoteles: 'De mens is een sociaal dier, hij is niet gemaakt om alleen te leven.'
533: Volgens een ander citaat van Aristoteles zou de computer, analoog aan de mens, 'óf een god, óf een beest' kunnen zijn.Feitelijk zijn ze geen van beide.Ondanks alle aankondigingen van ontwikkelaars van kunstmatige intelligentie en 'internetsociologen' hebben digitale werktuigen geen persoonlijkheid, bedoelingen of verlangens, ze zijn mens noch beest. Ze zijn wat wat wij van hen maken.
Wij mensenkunnen relevant blijven in een tijdperk van cognitief computeren doordat wij in staat zijn anders te denken, iets wat een algoritme , bijna per definitie, niet zal kunnen.
Menselijke creativiteit betreft waarden, bedoelingen, esthetsche oordelen, emoties, zelfbewustzijn en moreel gevoel. Dat is wat de kunsten en menswetenschappen ons leren - en waarom deze gebieden net zo'n waardevol deel uitmaken van de opvoeding als natuurwtenschappen, technologie, techniek en wiskunde.
534: Steve Jobs eindigde zijn productlanceringen met een dia, op het scherm achter hem geprojecteerd, van verkeersborden die het kruispunt aanduiden van
Alfawetenschappen met Techniek. Tijdens zijn laatste optreden, in 2011 voor de iPad 2, stond hij voor dat beeld en verklaarde: 'Het zit in Apple's DNA dat techniek alleen onvoldoende is - dat het techniek is, verbonden met alfawetenschappen, verbonden met menswetenschappen, dat ons het resultaat bezorgt waarvan ons hart vrolijk wordt.'
Dat maakte hem hem de creatiefste techniek-innovator van ons tijdperk.
C.P. Snow had gelijk toen hij het had over de behoefte aan respect voor 'de twee culturen', natuur- en menswetenschappen. Maar vandaag de dag is belangrijker om te weten hoe ze elkaar snijden.
535: Deze innovatie zal komen van mensen die in staat zijn schoonheid te koppelen aan technische ontwikkelingen en poëzie aan processors.

EU gaat over integratie, niet over isolement (Danuta Hübner Volkskrant 28 december 2017 p. 22):
Er is geen Europese tegenhanger van Trumps 'Make America Great Again'. Het past ook niet bij onze stijl. Niettemin vecht Europa voor zijn ziel en mogen Europeanen de deugden van de EU best luider verdedigen.
Een goed voorbeeld is het verdedigen van de rechtsstaat tegen populistische bedreigingen. De rechtsstaat is het waardevolste bezit van de EU en een fundamenteel onderdeel van haar dna. Het biedt de filosofische grondslag voor de multinationale democratie die door de EU-instellingen heen loopt. Terwijl populisten de rechtsstaat zien als onderhandelbaar, begrijpen Europa's democraten dat het een essentieel bindmiddel is van onze beschaving.
De uitdaging voor de EU is hoe weer de dialoog aan te gaan met de regressieve lidstaten zonder hun kiezers te straffen voor de wandaden van hun leiders. Het zal niet makkelijk zijn. Maar als de EU zichzelf wil hervormen, zal het gezamenlijke oplossingen moeten zoeken. Voor wie in Europa gelooft, is een dialoog op grond van goed vertrouwen de enige optie.

Iraans nootje? (Willem van Genugten Volkskrant 28 december 2017 p. 25):
Het is westerse politici vandaag de dag sowieso niet gegeven om in niet-Westerse landen discussies te starten ‘die zorgen voor iets beters’, laat staan voor iets beters in structurele zin.
Mensenrechtenbeleid dat duurzame veranderingen wil helpen realiseren, veronderstelt diepgaande kennis van nationale en rurale machtspatronen en van cultureel verankerde gewoontes, en kan zich qua instrumentarium slechts richten op het sterker maken (‘empowerment’) van binnenlandse mensenrechtenvriendelijke krachten. En dat alles is een zeer gevoelig krachtenspel, zoals menig diplomaat kan bevestigen. De rechten van de mens zijn weliswaar in veel opzichten universeel, maar dat woord staat eerst en vooral voor een doel dat door alle staten moet worden nagestreefd: ‘een common standard of archievement’, zoals de nog altijd hoogst actuele Universele Verklaring van de Rechten van de Mens uit 1948 zegt. In de praktijk van alledag zijn er echter tal van verschillen tussen landen, afhankelijk van hun politieke historie, hun economische welvaart, de kracht van hun burgerbewegingen en wat al niet. Dat was en is in Nederland niet anders.
Mensenrechtenbeleid is daarmee ten principale emancipatoir van karakter.

De in de bijlage ‘Nu, Verleden en Toekomst’ gerubriceerde publicaties laten zien dat het definiëren van het verschijnsel tijd nog niet zo eenvoudig ligt. Waandenkbeelden blijven bestaan zolang de domeinen Geest en Lichaam, geesteswetenschappen en de natuurwetenschappen los van elkaar blijven functioneren. Het gaat er dus om het contact tussen bèta’s en niet-bèta’s te herstellen. Voor wat betreft ruimte en tijd kan er maar een waarheid zijn, die voor beide domeinen geldt. Het is wenselijk dat de discrepantie die er over de begrippen ruimte en tijd is ontstaan wordt opgeheven.

Stelling: Voor een juiste balans tussen individuele en collectieve belangen dienen net als 'Kerk en Staat' het 'publieke en private' domein duidelijk door een derde domein (derde weg, middenweg, rechtvaardigheid, ‘bron van harmonie’) van elkaar te worden onderscheiden. Het privatiseren van de publieke sector komt er in feite op neer dat de overheid in eigen doel schiet. Door het stuur uit handen te geven los je geen problemen op. Het mechanisme evenwicht door tegenwicht, these + antithese = synthese, heeft gefaald. Hoofdoorzaak van het onbehagen in de maatschappij is dat de overheid religie buiten hun referentiekader heeft geplaatst.
Stelling: Is het wetenschappelijk bezien interessant dat door ‘trial and error’ bestuur het wiel steeds opnieuw wordt uitgevonden? Aan de hand van het geweten laten zich herhalende patronen in de geschiedenis wel degelijk verifiëren. De herhalende patronen, de universele patronen, de unificatietheorie, het universele mechanisme, het universele en eeuwige perpetuum mobile, dat al in de Bijbel bekend was ligt vast. Het is zoals het is (antropisch principe), daar kan de wetenschap weinig aan veranderen.
Stelling: Er treedt een paradigmawisseling van Thomas Kuhn, een revolutie in het wetenschappelijke denken op, wanneer de grens die tussen beide domeinen Geest en Lichaam is ontstaan wordt doorbroken.
Het dilemma waar de wereld voor staat is al eerder verwoord door Jan Willem Schulte Nordholt: Want het lijkt waar te blijven dat pas dringende noodzaak de eenwording kan stimuleren.
Vooralsnog wordt er van uitgegaan dat er maar een natuurlijke tijd bestaat en dat is de eeuwige duur van Henri Bergson, het durée, het eeuwige nu.

Jules Ruis het Bewustzijns Besturings Model: De rode draad door alle informatie is het woord 'fractal', een sterk groeiend begrip, dat naar verwachting de komende jaren ons leven en werken op vele fronten zal gaan beïnvloeden. Een klassiek voorbeeld van fractale structuur is de set van in elkaar passende Russische poppetjes, matruschka's genoemd. 'Fractals' zijn (van origine wiskundige) objecten van een ongekende schoonheid bestaande uit zich steeds herhalende patronen. Links ziet u enkele elkaar opvolgende voorbeelden van fractals. Wolken, kustlijnen,rivieren, maar ook planten en dieren, alsmede longen, bloedvaten en hersenen van de mens zijn voorbeelden van fractale structuren in de natuur. Zowel de stoffelijke als de levende natuur blijkt fractaal te zijn georganiseerd.
Deze grafische presentatie toont aan dat de fractale wereld is opgebouwd uit zich steeds herhalende patronen van interacterende (sub)systemen. Klassieke hiërarchische organisatiestructuren zullen de komende jaren vervangen gaan worden door fractale netwerken van relaties, beschikkend over een groot zelforganiserend en innoverend/aanpassend vermogen.

Magisch schrijven (Marja Pruis De Groene Amsterdammer 12 december 2017 p. 57):
‘Er zit nitroglycerine in ons bloed’, merkt de vertelster in Ik nog wel van jou op zeker moment op. Op een nogal laat moment eigenlijk. ‘Man’ is al lang en breed vertrokken, vrouw is tegen haar wil achtergebleven, met hun twee dochtertjes. Steeds is er de dreiging dat er zo niet doden, dan toch in ieder geval gewonden gaan vallen. Want waarom is man weggegaan? De koek was op, zoiets. Hij vond het ‘niet leuk’ meer. Te vaak in hun gezamenlijk leven had de vertelster van dit alles, de verlatene tegen wil en dank, ‘niet thuis’ gegeven. Had ze het schrijven de voorrang gegeven boven het leven. En nu zit ze met de gebakken peren, oftewel ‘een heel normale ramp’, om het – zoals ze zelf ook doet – met Alice Munro te zeggen.
Het onder ogen zien van dit boek, het schrijven ervan, is zoiets als het leegdrinken van een zelfgebrouwen gifbeker, een dolk in eigen hart steken.

'We moeten iets doen' (Evelien van Veen interviewt Elke Geurts Volkskrant 11 november 2017):
Schrijver Elke Geurts begon een column om haar man te bewegen niet bij haar weg te gaan. 'Ik dacht: dat is leuk voor de lezers, om te zien hoe het weer goed komt tussen ons.'

Alles is mogelijk (Marja Pruis De Groene Amsterdammer 9 november 2017 p. 108-109):
De aantekeningen en portretten in het dagboek van Aafke Steenhuis zijn vormen van zelfonderzoek. Ook voor derden mateloos interessant.
Journaliste (voormalig redacteur van dit blad!), schrijver en schilder Aafke Steenhuis, die haar leven lang een dagboek bijhield, bevestigt onbedoeld Didions classificatie als ze over zichzelf constateert: ‘Al jong besef ik dat het leven kort duurt, en dat ik intenser leef als ik goed om me heen kijk, en die gewaarwordingen weergeef. (…) Ik wil het leven, het voortgaan van de tijd vastleggen. Door zelfonderzoek krijg ik niet alleen meer inzicht in mezelf, maar begrijp ik ook beter hoe andere mensen zijn.’
Om nog even terug te komen op de waarachtigheid van het dagboek as such: een dagboek als dit van Aafke Steenhuis komt waarschijnlijk dicht bij de sensatie van het geleefde leven. Het dagboek als een metgezel en een last, een schaduwleven op papier. De getekende en geschilderde zelfportretten, sterk expressieve beelden die prachtig door het hele boek heen zijn afgedrukt, zijn vanuit dezelfde behoefte ontstaan als het geschreven dagboek: het zijn vormen van zelfonderzoek. ‘Keeping in touch is what notebooks are all about’, aldus Joan Didion in het eerder genoemde essay. Keeping in touch met je vroegere zelf, bedoelde Didion. Wie ben je? pakt inderdaad uit als een ontroerende handreiking van de schrijver en schilder naar de mensen die ze gaandeweg is geweest.

Vrijzinnige partij wereld is beter af met minder trillingen per seconden (Ariejan Korteweg Volkskrant 3 maart 2017 p. 7):
Onze muzikale grondtoon zou verdeeldheid en agressie opwekken
Het moet wel de merkwaardigste politieke bijeenkomst zijn van deze campagne. 'De basis op orde', dat is de slogan waarmee de Vrijzinnige Partij (VP) de verkiezingen ingaat. Tot die basis rekent de partij niet alleen het belastingvrije basisinkomen van 800 euro. Ook de universele grondtoon valt daaronder, de laagste toon voortgebracht door een trillingsbron, zoals een instrument.
Universele trillingen
Olah, pleitbezorger van die grondtoonverlaging, is een kennis van Marie-Louise Loomans, de nummer twee op de lijst. Dankzij hem denkt ook zij nu dat veel van wat er misgaat in de wereld te wijten is 'aan de disbalans die veroorzaakt wordt door de universele trilling die niet is afgestemd op de grondtoon'.
432 Hz, dat is de frequentie van de standaard A, vertelt Olah. Die A heeft dan weer te maken met het eerste geluid dat een baby maakt. Vanaf dat prille begin neemt hij ons mee langs spiraalvormige schelpen, langs de Schumann-resonantie, die de hartenklop van de aarde is, en langs de frequentie die mensen in ruststand aannemen. We doen de veelhoeken van Pythagoras aan en Franse kathedralen, horen hoe Giuseppe Verdi de Italiaanse overheid smeekte de grondtoon niet te verhogen omdat zijn koren dan beroerd zouden klinken. Tegen de tijd dat het magische getal 144 in zicht komt, tevens trilgetal dat je derde oog stimuleert, zijn we al zo'n beetje bereid te geloven dat het geen toeval is dat drie maal 144 ook weer 432 is. Na anderhalf uur vragen we ons af of de andere partijen de boot missen door de grondtoon links te laten liggen.
De grondtoon omlaag... Zou dan eindelijk alles op z'n plek vallen?

De diepe, gedeelde cultuur van religie heeft op de Kwintessens, de verborgen vijfde dimensie betrekking. Jacques Monash heeft gelijk de achterkamertjes politiek, aan de poppenkast van 'Matchfixing' moet een einde komen. Het sluit bij de opinie ,,Maar ik ben er zeker van dat mijn verhaal straks het mainstream-verhaal wordt." van de Haagse PvdA-wethouder Rabin Baldewsingh aan.

Het is de ‘Eeuwige wederkeer’ die de kwintessens tot uitdrukking brengt. De 1e -, 2e - 3e Grondstelling belichten het wederzijdse verband tussen Geest - Ziel - Lichaam.

Commerciële terreur smoort het vrije beeld (Edwin Stolk Volkskrant 11 november 2015 p. 25):
De kunstenaar is een wezen geworden dat begeleiding nodig heeft om te voldoen aan de juiste verwachtingen.
Door af en toe met de Kinderraad in het nieuws te verschijnen, wordt verdienstelijk aan een vriendelijk imago gewerkt. Marktwerking geeft met zoete kleurtjes vorm aan uw ideeën. Hans Achterhuis gaf in De utopie van de vrije markt verschillende argumenten waarom het neoliberalisme van vandaag net zo utopisch blijkt als het communisme: 'De retoriek is welhaast identiek en de gevolgen zijn net zo desastreus.'
Nek omgedraaid
Het Mondriaan Fonds heeft deze taal inmiddels ook netjes geïntegreerd bij een aanvraagronde. Zo toetsen zij 'de manier waarop de aanvrager zijn kunstenaarschap of bemiddelaarschap in economisch rendement weet om te zetten of dit als beginnend kunstenaar/ bemiddelaar van plan is'. De 'vrije kunsten' lijken hiermee efficiënt de nek omgedraaid.
In dit commerciële tijdperk is het volgens minister Dijsselbloem heel normaal dat banken als ING meeschrijven met de wetgever (Ten eerste, 5 november). Dat Starbucks een smakelijke belastingcocktail eist, is ook geen verrassing (Ten eerste, 22 oktober). Onze overheid is opgegaan in de dictatoriale cloud van het grootkapitaal. Voor een beter Nederland komt de beeldvorming bij het World Economic Forum in Davos vandaan, lees ik in Het Financieele Dagblad. Tijdens een glaasje champagne hebben de heren platform NL2025 opgericht. Hun doel: minder tegenstellingen en de latente kracht in de bevolking mobiliseren.
Het verbaast mij niet dat Boer (CEO Ahold) ook hier komt nadenken over hoe het beter kan. Toen Soufian Afkir van Young & United zijn latente kracht eerder dit jaar gebruikte voor een beter Nederland, om het op de aandeelhoudersvergadering van Ahold over de miserabele beloning voor zijn werkzaamheden te hebben, vond Boer dat Soufian de verkeerde tafel had gekozen (Economie, 16 april).
Vandaag profileert Boer zich als aanjager, maar naar welk toekomstperspectief laat u zich jagen wanneer deze dodelijke dictatuur alleen blijft regeren met hun commerciële beeldvorming?

Opvallend is dat Birgit Donker, directeur van het Mondriaan Fonds een volsterkt tegengestelde mening is toegedaan dan Edwin Stolk. Elke persoon is uniek en creëert zijn eigen waarheid.

Kunst en rendement (Birgit Donker Volkskrant 12 november 2015 p. 24):
En er wordt ook gekeken naar de wijze waarop kunstenaars hun kunstenaarschap weten om te zetten 'in economisch en/of artistiek rendement'. De woorden 'en/of artistiek', die Stolk weglaat, zijn daarbij cruciaal. Vanzelfsprekend is er budget voor werk dat moeilijk is te verkopen - denk aan een performance, een ruimte vullende tekening of een video-installatie - maar dat wel een onmiskenbaar waardevolle bijdrage levert. En er is budget voor experiment en onderzoek dat niet onmiddellijk tot nieuw werk leidt.
Het Mondriaan Fonds is er juist om te doen wat de markt niet doet of nog niet doet.

Nadia Moussaid Mondo 25 oktober 2020 NPO2
Shady (De Libi) nodigt theater- en operaregisseur Johan Simons uit en gaat met hem in gesprek over de centrale rol van zijn werk in zijn leven. Tot slot treedt de achtkoppige brassband Gallowstreet op met de soundtrack van de film De Libi.

Regenmaker (Hein Janssen interviewt Johan Simons Volkskant 14 augustus 2015 katern V2-4):
'Voor mij als thatermaker is het juist interessant hier te werken.
Het is belangrijk om het over het thema arbeid te hebben en over de hoge werkeloosheid, die eerder zal toenemen dan afnemen. Wij zullen ons anders moeten gaan definiëren en profileren, onze identiteit zal steeds minder afhankelijk worden van ons werk. Bij Pasolini gaat het over het subproletariaat, over mensen die geen toegang hebben tot het centrum van de macht, de politiek, de cultuur. Tien jaar later beweerde hij overigens dat het subproletariaat niet meer bestond, omdat alles was opgegaan in de massa. Met deze voorstelling wil ik beweren dat er wel degelijk opnieuw een subproletariaat is ontstaan.
'Kijk maar naar de overkant: wat ooit een rustig tuindorp was is nu een ruige wijk waaruit minstens tien jongeren intussen in Sirië voor IS vechten.
Wij zijn vergeten de migranten bij de arm te nemen en naar het centrum van onze cultuur mee te nemen. Daardoor is een gat ontstaan en in dat gat zijn de salafisten en de rechts-extremisten gesprongen.'

Het boek Een scheurtje in de rand van de schepping van Marcelo Gleiser heeft op het fenomeen ‘Monade + Duade’ betrekking en maakt het Meta-leren mogelijk.

In het onderzoeksrapport 'E i V' gaat het primair om de interpretatie van de ‘Monade + Duade’, die Sabine van Osta geeft: ik en de ander zijn eigenlijk één (Theosofia november 2011 p. 142) in de microkosmos.

Verschijnsel (Robert van Gijsel Aurora de Volkskrant 21 januari 2022 p. V4-6):
‘Ik krijg brieven, heel veel brieven, en die zijn vaak zó mooi. Mijn studio in Bergen hangt er vol mee. Mijn fans zijn de edelmoedigste en elegantste mensen die op deze planeet rondlopen. Ik denk dat ik een
nieuwe kunstvorm heb uitgevonden: het reageren op muziek, een onderschat talent.’
Dat moet ze uitleggen. ‘Ik denk dat mensen op veel verschillende manieren naar
muziek luisteren. Als je de hersenactiviteit zou meten bij een bepaald soort liedjes, dan zou je grote verschillen zien. Ik merk aan reacties op mijn muziek, ook die onder mijn clips op YouTube bijvoorbeeld, dat er een bepaald type mens is dat precies aanvoelt waarover mijn liedjes gaan.’ Een Aurora-mens? ‘Misschien. Mensen die gevoelig zijn, die vaak het idee hebben niet serieus te worden genomen. Of die door bijvoorbeeld hun geaardheid het idee hebben dat de wereld tegen ze is. Die worden overweldigd door de massa, door sociale media, door alle troep die moet worden verkocht.’
Ik zie die verlamming om me heen, bij veel jonge mensen. En niet alleen bij de
klimaatproblematiek, maar ook in de sociale omgang met elkaar.
‘Ook als je ziet dat een vriend van je in de problemen zit, als iemand in
geestelijke nood verkeert, moet je ingrijpen. Zelfs als je denkt dat het te laat is. Dat is het niet. We zullen onze angst voor het onomkeerbare moeten overwinnen.’

Verbeeldingskracht (universeel bewustzijn, kosmisch bewustzijn, ideatie, scheppingsdriehoek 9 - 3 – 6, actieve imaginatie van CarlJung), de kernkwaliteit creativethink - Ilya Prigogine heeft het over de ervaring van creativiteit - is het positief tegenovergestelde van chaos. Middels een ideologische ommekeer is het mogelijk ons met de natuurlijke kringloop (flow), te verbinden. We zijn medescheppers van iedere situatie die in ons leven ontstaat. Ieder initiatief, elk mens kan door het vlindereffect de zelfordening positief beïnvloeden. De chaostheorie leert dat alles met elkaar verbonden is en de onderzoeker niet af te scheiden is van het onderzoekblack%. Alleen door dat wat is te accepteren komt de evolutie een stapje verder.

Baudet (Frank Heinen Volkskrant 19 december 2017 V2):
EenVandaag-opiniepanel. Het hele jaar door peilt Gijs zich een ongeluk en aan de Jinek-tafel mocht hij zijn terugkerende finest hour inluiden: de Politicus van het Jaar-verkiezing.
Lodewijk Asscher zei het zo: 'Ik heb een beetje een dubbel gevoel bij peilingen gekregen.'\\ 'De mensen zijn de baas van het opiniepanel', legde Rademaker dit weekend in Het Parool uit. De mediavariant van: ik word ook maar gestuurd.
In het virtuele universum van de opiniepeiler is Baudet succesvoller dan Wilders. Die fictie wordt zo vaak herhaald tot hij werkelijkheid lijkt, terwijl de PVV de tweede partij is en FvD nog niet half zo groot als de Partij voor de Dieren. Maar in die feiten is geen medium geïnteresseerd. Die kennen we al, die staan vast. Sáái. De virtuele werkelijkheid fluctueert tenminste dagelijks, het is nieuws dat nieuws genereert, net zo lang tot de feiten zich aan dat nieuws aanpassen. Aandacht is al langer synoniem voor succes en succes levert nou eenmaal aandacht op. In die vicieuze mediacirkel draaien politici met graagte mee - misschien zijn zij, bij de gratie Talkshows, wel de volgende selffulfilling prophecy.
Er werd besmuikt om Asscher gegiecheld, maandag, toen hij iets kritisch zei over de peilingen. Toch heeft hij zelden zo'n gelijk gehad.

2017, Het jaar van de kloof (nee, die andere) - (Loes Reijmer Volkskrant 19 december 2017 V4-6):
In de #MeToo-discussie staan twee generaties vrouwen tegenover elkaar. De jonge garde feministen wil verandering, terwijl hun oudere zusters gruwen van de 'slachtofferrol'. Wie heeft gelijk?
Postfeminisme
'Het refrein van mijn jeugd was: je kunt alles doen', schreef de Amerikaanse schrijver Dayna Tortorici (27) onlangs in een stuk voor het Amerikaanse tijdschrift N+1. 'Ik was een gelukkig meisje in een decennium waarin gelukkige meisjes van gelukkige ouders werden aangemoedigd om te sporten, te leiden, broeken te dragen, goed in wiskunde te zijn en de ambitie te hebben om de eerste vrouwelijke president van de Verenigde Staten te worden.' Maar Tortorici herinnert ons eraan wie óók opschepte dat hij 'alles kan doen'. Donald Trump. 'Je kunt alles doen. Grab 'm by the pussy. Je kunt alles doen.' Die twee betekenissen van dezelfde zin botsen nu.

Interview Jan Derksen, klinisch psycholoog ‘Emoties zie je niet op een scan’ (Volkskrant 26 februari 2011)
Processen in de hersenen maken onderdeel uit van de biopsychosociale hutspot die wij allemaal zijn.
Wat zegt neuroloog Jan van Gijn (Volkskrant 19 februari 2011), na veertig jaar neurologische praktijk? Onbegrepen pijnklachten, zoals buikpijn en rugklachten, verklaar je niet met scans. Daarvoor moet je het verhaal, de privéomstandigheden van de patiënt kennen. Dat is een verhaal vol emoties en gevoelens. Die zie je niet op een scan.
Mensen hebben een geschiedenis van betekenisverlening, motieven, strevingen en emoties. Daarbinnen liggen de belangrijkste verklaringen voor psychische processen. En die vind je niet in de hersenen.

Angsthazen met aandelen (Frank van Alphen Volkskrant 19 december 2017 p. 26):
Het zieleleven van de belegger. Emoties die beleggers parten spelen:
Angst voor verlies: Verlies komt hard aan. Zo hard, dat beleggers te lang vasthouden aan dalende aandelen. Soms is verkopen beter dan tegen beter weten in blijven hopen op herstel.
Angst voor spijt: De angst voor een stom besluit werkt bij sommigen verlammend. Het resultaat is dat je niets onderneemt. Maar niets doen kan ook onverstandig zijn.
Overoptimisme: Sommige beleggers hebben alleen oog voor de winstkansen van een geliefd beleggingsobject zoals de bitcoin of een getipt aandeel. Ze vergeten het belang van spreiding. Spreiding is nog steeds de beste remedie tegen grote verliezen.
Overmoed: Wie de afgelopen jaren uitstekende resultaten op de beurs heeft geboekt, vindt zichzelf misschien een geweldig slimme belegger. Dat goede resultaat is in negen van de tien gevallen te danken aan de markt en niet aan de slimheid van de belegger.
Kuddegedrag: Als iedereen in World Online, LegioLease of bitcoins stapt, zal het wel een goed idee zijn. Wie de kudde volgt, rekent op de wijsheid van de massa. Nadeel is dat je geen eigen afwegingen maakt en wellicht ongemerkt beland in zeepbel.

Elsa-Brita Titchenell boek De maskers van Odin – Oud-Noorse wijsheid
Hoofdstuk 4 – Kosmische schepping
Het scheppende proces van de zich stap voor stap ontwikkelende manifestatie (in de theosofie de ‘neergaande boog’ genoemd – de Mjötvidr van de Edda) wordt weergegeven door de levensboom die van brandstof of voedsel wordt voorzien, terwijl tijdens de daaropvolgende evolutie van de geest en achteruitgang van de stof (de ‘opgaande boog’ van de theosofie en de Mjötudr van de Edda) het voedsel dat de Yggdrasil in leven houdt, wordt opgebruikt. Odin wordt aan het begin van een levensfase Ofner (opener) genoemd, wanneer hij onafscheidelijk is van Örgälmer, de grondtoon waarvan de trillingen zich vermeerderen tot een kosmos.

‘De Kalevala, of oude Karelische gedichten over oude tijden van het Finse volk.’ van de Finse arts Elias Lönnrot.
In De Geheime Leer van mevrouw Blavatsky lezen we dat ‘de term ‘goddelijke gedachte’, evenals ‘universeel denkvermogen’ niet moet worden beschouwd als zelfs ook maar een vage afschaduwing van een verstandelijk proces verwant aan dat van de mens. Het ‘onbewuste’ kwam volgens Von Hartmann tot het veelomvattende scheppings- of beter evolutionaire plan ‘door een helderziende, boven alle bewustzijn verheven wijsheid’, die in de taal van de Vedanta absolute wijsheid zou betekenen….’ (GL, I, 31)
Intussen zingt de allerhoogste geest rustig verder: ‘In mijn mond ontdooien de woorden.’ Dit doet denken aan een passage in de Edda (rune 19, de Volüspa) waarin we lezen dat de Yggdrasil, de levensboom, wordt bewaterd door ontdooiende ijspegels. De Yggdrasil is een symbool voor deze kosmos, of dit zonnestelsel, de ijspegels symboliseren de zaden uit de oudheid, het koude water dat uit de ijspegels druppelt is het karma dat tot ontwikkeling moet komen, wakker wordt geroepen. Gevolgen van oude daden moeten tot manifestatie kunnen komen.
Zoals Elsa-Brita Titchenell in haar Masks of Odin (blz. 46) schrijft (tussen haakjes opmerkingen F.A.P.):
Als het uur van de geboorte van een zonnestelsel nadert, doet de hitte van Muspellsheim (het huis van vuur) het ijs dat is opgeslagen in Niflheim (nevelhuis) smelten, dit vormt een vruchtbare nevel in de Leegte. Dit is Ymer, de bevroren reus, of reus van de vorst, waaruit de goden de werelden zullen scheppen: ongemanifesteerde werelden. (In esoterische geschriften worden reuzen vaak ook gebruikt om enorme tijdscyclussen aan te duiden, perioden van miljoenen, dan wel miljarden jaren) Er komt een oorlog in het heelal, de ‘verslagen’ Ymer wordt Orgalmer (u hoort het al aan de klank, oorspronkelijke of oerklank). Het is de grondtoon die door het geheel van de slapende ruimte weerklinkt. Nevelvlekken trekken zich samen en door de draaiende beweging worden sterren en planeten geboren.’

Het rapport 'E i V' gaat er vanuit dat Pythagoras (wiskunde (1 + 2 + 3 + 4 = 10) met de heilige Tetraktys, de kwintessens van de zichzelf herhalende patronen van interferentie al te pakken had. Of met andere woorden Pythagoras had de kwintessens van de recursieve patronen, de herhalende patronen van de fractals in de schepping al door.

Geheime Leer Deel I Samenvatting (p. 306):
Wij houden ons aan Hermes en zijn ‘wijsheid’ in haar universele hoedanigheid; onze tegenstanders volgen Aristoteles, omdat zij, tegen de intuïtie en de ervaring van de eeuwen in, zich verbeelden dat de waarheid het exclusieve bezit is van de westerse wereld. Vandaar het verschil van opvatting. Zoals Hermes zegt: ‘Kennis verschilt veel van de zintuiglijke waarneming, want deze zintuiglijke waarneming betreft dingen die boven haar staan, maar kennis (gyi) betekent het einde van de zintuiglijke waarneming’ – d.w.z. van de illusie van ons fysieke brein en verstand; zo legt hij de nadruk op de tegenstelling tussen de moeizaam door middel van de zintuigen en het denkvermogen (manas) verworven kennis en de intuïtieve alwetendheid van de geestelijke goddelijke ziel – buddhi.

Fay van Ierlant Waarom is er een Theosofische Vereniging? (Theosofia augustus 2011 p. 107):
Inleiding Voor de beantwoording van deze vraag is het zinvol om eens te kijken wat H.P. Blavatsky (HPB) zelf over dit thema heeft gezegd en geschreven. Hierover staat bijvoorbeeld een toelichting in de Sleutel tot de Theosofie, een boek dat H.P. Blavatsky in 1888 schreef nadat zij vele verzoeken had gekregen om theosofie en de Theosofische Vereniging duidelijker en eenvoudiger uiteen te zetten. Ze doet dat in de vorm van vraag en antwoord zoals in een interview.
110: In De Mahatma Brieven aan A.P. Sinnett, geschreven door de leraren van H.P. Blavatsky wordt, naar aanleiding van meningsverschillen in de Londense Loge in 1884, daarover in Brief 85 aangegeven (Brief 120 in de chronologische Engelse uitgave): Misleide slachtoffers van verminkte waarheden als zij zijn, vergeten zij, of hebben zij nooit geweten, dat de harmonie van het Heelal wordt gevormd door tegenstellingen. Zo volgt in de Theosophical Society, evenals in de prachtige fuga’s van de onsterfelijke Mozart, het ene deel voortdurend op het andere, in een harmonieuze disharmonie op het pad van de Eeuwige vooruitgang, om samen te komen en zich ten slotte op de drempel van het beoogde doel op te lossen in één harmonieus geheel, de grondtoon in de natuur.

Religious naturalism, Shared principles (Bron Taylor)
There are several principles shared by all the aforementioned varieties of religious naturalism (Bron Taylor’s Encyclopedia of Religion and Nature):
- All varieties of religious naturalism see humans as an interconnected, emergent part of nature.
- Accept the primacy of science with regard to what is measurable via the scientific method.
- Recognize science's limitations in accounting for judgments of value and in providing a full account of human experience. Thus religious naturalism embraces nature's creativity, beauty and mystery and honors many aspects of the artistic, cultural and religious traditions that respond to and attempt to interpret Nature in subjective ways.
- Approach matters of morality, ethics and value with a focus on how the world works, with a deep concern for fairness and the welfare of all humans regardless of their station in life.
- Seek to integrate these interpretative, spiritual and ethical responses in a manner that respects diverse religious and philosophical perspectives, while still subjecting them and itself to rigorous scrutiny.
- The focus on scientific standards of evidence imbues RN with the humility inherent in scientific inquiry and its limited, albeit ever deepening, ability to describe reality (see Epistemology).
- A strong environmental ethic for the welfare of the planet Earth and humanity.
- Belief in the sacredness of life and the evolutionary process

Esoterische Traditie (Theosofie) in de 14e – 18e eeuw
Mesmer, Anton Friedrich (1734-1815), Oostenrijks arts die het menselijke magnetische energie, herontdekte en het toepaste, wat eerst het dierlijke magnetisme en vervolgens mesmerisme werd genoemd. "Hij was een ingewijde Lid van de broederschap van de Fraters Lucis en van Lukshoor (of Luxor), of de Egyptische branche van de laatste".
Om licht te werpen op de bedoeling van Mozart* is het nodig de opera te analyseren tegen de achtergrond van de denkbeelden, symbolen en ritueel van de vrijmetselaars die verband houden met het inwijdingsproces, een woord dat in die dagen veel werd gebruikt en toen net zo verkeerd werd begrepen als in onze tijd.
*) Misleide slachtoffers van verminkte waarheden als zij zijn, of hebben zij het nooit geweten, dat de harmonie van het Heelal wordt gevormd door . Zo volg in de “Theosophical Society”, evenals in de prachtige fuga’s van de onsterfelijke Mozart, het ene deel voortdurend op het andere, in een andere, in een harmonieuze disharmonie op het pad van de eeuwige vooruitgang, om samen te komen en zich tenslotte op de drempel van het beoogde doel op te lossen in één harmonieus geheel, de grondtoon in de natuur.
Meester K.H in de Mahatma brieven. blz. 446. Brief nr. 85.
I.M. Oderberg ‘De Toverfluit’
Velen van degenen met wie Mozart in het begin in aanraking kwam waren vrijmetselaars, sommigen heel goede vrienden. Anderen behoorden tot de kringen van Illuminaten die in die tijd een bloei doormaakten. In Parijs probeerde graaf Cagliostro – geen charlatan zoals bepaalde belangengroepen ons tot op deze dag willen doen geloven – de bestaande vrijmetselaarsloges in Frankrijk te zuiveren en richtte tenslotte zijn eigen ‘Egyptisch Ritueel’ op, waar zowel mannen als vrouwen werden toegelaten in een soort ‘Adoptie’-voorhof. Sommigen zeggen dat Mozart Cagliostro kende en dat de naam Sarastro, die de componist aan de Hogepriester van Isis en Osiris gaf, doelt op Cagliostro. Maar in het algemeen denkt men echter dat de naam is afgeleid van die van Zoroaster of Zarathoestra, een hervormer van de oude Perzische godsdienst.

1. Broederschap als universeel gegeven in de natuur
Er is geen absolute afgescheidenheid in de natuur. Alle zaken komen voort uit dezelfde essentie, hebben dezelfde spiritueel-goddelijke mogelijkheden en zijn met elkaar verbonden door magnetische banden van sympathie. Het is onmogelijk al onze mogelijkheden te realiseren, tenzij we de geestelijke eenheid van alle levende wezens inzien en universele broederschap tot grondtoon van onze levens maken.
2. Karma – wet van oorzaak en gevolg
Alle veranderingen (van positie, samenstelling en vorm) zijn het resultaat van oorzaken; toeval bestaat niet. Niets kan plaatsvinden zonder wat voor reden dan ook, want niets bestaat op zichzelf; alles maakt deel uit van een gecompliceerd web van oorzakelijke verbanden en interacties. De grondtoon van de natuur is harmonie: elke handeling wordt automatisch gevolgd door een gelijke en tegengestelde reactie, die vroeg of laat terugkaatst op de uitzender van de oorspronkelijke handeling. Zodoende zullen al onze gedachten en daden uiteindelijk ‘geluk’ of ‘ongeluk’ brengen overeenkomstig de mate waarin zij harmonieus of onharmonieus waren. Op de lange termijn heeft perfecte rechtvaardigheid in de natuur de overhand.

Voor alsof het een wiel was in het midden van een wiel (Deel I, p. 157) of als het ware een wiel in het midden van een wiel was (Deel II p. 629) kan ook gelezen worden een kleine kringloop binnen een grote kringloop of de levenscyclus van een mens (menselijke natuur) binnen de levenscyclus van een universum (Het wiel van dharma). Op aarde vinden analoge energetische processen plaats (Wet van analogie: ‘Zo Boven zo Beneden’). Een elektronenschil (SCHILLEN) kan met de baan die een planeet beschrijft worden vergeleken. De Éne werkelijkheid maakt het mogelijk de in de kosmos verborgen repeterende patronen, van heel klein (atoom) tot heel groot (meta-universum) te duiden en de huidige tijdgeest te leren begrijpen.

H.P. Blavatsky boek De stem van de stilte Fragment IIIDe Zeven Poorten
‘Heeft u uw hart en denken afgestemd op het grote denken en hart van de hele mensheid? Want het hart van hem ‘die de stroom zou willen ingaan’ moet worden geroerd door iedere zucht en gedachte van al wat leeft en ademt, zoals de bulderende stem van de heilige rivier wordt gevormd door alle geluiden van de natuur die daarin weerklinken10.’
(10) De noordelijke boeddhisten en in feite alle Chinezen beschouwen het diepe gebulder van sommige grote en heilige rivieren als de grondtoon van de natuur. Vandaar de vergelijking. Het is in zowel de natuurwetenschappen als het occultisme een bekend feit dat de geluiden van de natuur als een geheel – zoals men die hoort in het gebulder van grote rivieren, in het geruis teweeggebracht door de wuivende boomtoppen in grote bossen, of dat van een stad zoals men die op enige afstand waarneemt – één enkele, bepaalde klank met een duidelijk herkenbare toonhoogte vormen. Natuurkundigen en musici hebben dit aangetoond. Zo toont prof. Rice (Chinese Music) aan dat de Chinezen duizenden jaren geleden dit feit al hebben erkend als ze zeggen dat ‘de wateren van de Hoang-ho in het voorbijstromen de kung laten horen’, in de Chinese muziek de ‘grote toon’ genoemd; en hij laat zien dat deze toon overeenkomt met de F, ‘door de natuurkundigen als de werkelijke grondtoon van de natuur beschouwd’. Ook prof. B. Silliman noemt dit feit in zijn Principles of Physics en zegt dat ‘deze toon overeen zou komen met de middelste F op de piano; en daarom als de grondtoon van de natuur kan worden beschouwd’.

De Geheime Leer Deel I Proloog (p. 36/37):
‘De kennis van de absolute geest is evenals de glans van de zon of de hitte in het vuur niets anders dan de absolute essentie zelf’, zegt Sankaracharya. HET – is ‘de geest van het vuur’, niet het vuur zelf, daarom ‘zijn de eigenschappen van het laatste, hitte of vlam, niet de eigenschappen van de geest, maar van dat waarvan de geest de onbewuste oorzaak is’. Is de bovenstaande zin niet de ware grondtoon van de latere rozenkruisersfilosofie? Parabrahm is kortom het verenigde totaal van de Kosmos in zijn oneindigheid en eeuwigheid, het ‘DAT’ en ‘DIT’, dat niet kan worden opgevat als een samenvoeging van een aantal subtotalen6. ‘In het begin was DIT het Zelf, slechts één’ (Aitareya Upanishad); de grote Sankaracharya verklaart dat ‘DIT’ betrekking had op het Heelal (jagat); omdat de woorden ‘in het begin’ betekenen: vóór het opnieuw voortbrengen van het Heelal van verschijnselen.
De Geheime Leer Deel I Stanza De nacht van het heelal (p. 82):
De nous, die de stof beweegt, de levenwekkende ziel, die in ieder atoom zetelt en die in de mens is gemanifesteerd en latent is in de steen, heeft vermogens van verschillende graad. Dit pantheïstische denkbeeld van een algemene geest-ziel die de hele Natuur doordringt, is het oudste van alle filosofische begrippen. Evenmin was de archaeus een ontdekking van Paracelsus of van zijn leerling Van Helmont, want het is weer dezelfde archaeus of ‘vader-ether’ – de gemanifesteerde basis en bron van de ontelbare levensverschijnselen – die wordt gelokaliseerd. De hele reeks van talloze speculaties van deze soort zijn slechts variaties op dit thema, waarvan de grondtoon werd aangeslagen in deze oorspronkelijke openbaring. (Zie Afdeling II, ‘Oorspronkelijke substantie’.)
De Geheime Leer Deel I hoofdstuk Theosofische misvattingen (p. 191/192):
Probeer niet het geheim van het zijn en het niet-zijn te onthullen aan hen die niet in staat zijn de verborgen betekenis te begrijpen van het ZEVENSNARIGE instrument van Apollo – de lier van de stralende god: in elk van haar zeven snaren wonen de geest, de ziel en het astrale lichaam van de Kosmos, waarvan nu alleen de schil in handen van de moderne wetenschap is gevallen. . . . Wees voorzichtig, zeggen wij, voorzichtig en wijs, en vooral, let erop wat degenen die van u leren, geloven; opdat zij niet door zichzelf te misleiden, ook anderen misleiden . . . want dat is het lot van iedere waarheid waarmee de mensen nog niet zijn vertrouwd. . . . Laat liever de planeetketens en de andere boven- en onderkosmische mysteries een dromenland blijven voor degenen die niet kunnen zien en ook met geloven dat anderen dat kunnen. . . .
De Geheime Leer Deel I hoofdstuk Demon est deus inversus (p. 455/456):
Ieder mens oogst de gevolgen van zijn eigen daden. Toorn, mijn zoon, is de vernietiging van alles wat de mens verkrijgt . . . en voorkomt het bereiken van bevrijding. De wijzen vermijden de toorn. Onderwerp u niet aan de invloed ervan, mijn kind. Vernietig die onschuldige geesten van de duisternis niet, laat uw offer ophouden. Genade is de macht van de rechtvaardige’ (Vishnu Purāna, Deel i, hfst. i). Daarom is een dergelijk ‘offer’ of gebed tot God niets anders dan een daad van zwarte magie. Parāsara bad om de vernietiging van de geesten van de duisternis, ten behoeve van zijn eigen persoonlijke wraak. Men noemt hem een heiden en als zodanig hebben de christenen hem tot de eeuwige hel veroordeeld. Maar in welk opzicht is het gebed van vorsten en generaals, die vóór elke veldslag bidden om de vernietiging van hun vijand, dan beter? Zo’n gebed is altijd zwarte magie van de ergste soort, die als een duivelse ‘Mr. Hyde’ achter een schijnheilige ‘Dr. Jekyll’ is verborgen.
456: In de menselijke natuur wijst het kwade alleen op de polariteit van stof en geest, een strijd om het bestaan tussen de twee gemanifesteerde beginselen in Ruimte en tijd; deze beginselen zijn uit zichzelf één, omdat ze zijn geworteld in het Absolute. In de Kosmos moet het evenwicht bewaard blijven. De werkingen van de twee tegengestelden brengen harmonie voort, evenals de middelpuntzoekende en middelpuntvliedende krachten, die onderling afhankelijk en voor elkaar noodzakelijk zijn – ‘opdat beide kunnen leven’. Indien de ene wordt tegengehouden, zal de werking van de andere onmiddellijk tot zelfvernietiging leiden.
Omdat de personificatie die satan wordt genoemd, ruimschoots vanuit haar drievoudige aspect is geanalyseerd – in het Oude Testament, de christelijke theologie en de oude heidense denkwijze – worden degenen die er meer over willen weten, verwezen naar Deel II van ISIS ONTSLUIERD, hfst. x. Zie ook verschillende hoofdstukken in Deel 2, Afdeling 2 van dit boek. Er is een heel goede reden om dit onderwerp aan te roeren en te proberen nieuwe verklaringen te geven. Voordat we ons kunnen bezighouden met de evolutie van de stoffelijke en de goddelijke mens, moeten we eerst het denkbeeld van een cyclische evolutie hebben begrepen, ons op de hoogte stellen van de filosofische opvattingen en geloofsovertuigingen van de vier rassen die aan ons tegenwoordige voorafgingen, en te weten komen wat de denkbeelden waren van die titanen en reuzen – inderdaad reuzen, zowel in verstandelijk als in fysiek opzicht. De hele oudheid was doordrongen van die filosofie, die de involutie van de geest in de stof en de voortgaande cyclische afdaling of actieve, zelfbewuste evolutie onderwees.
462: Zij doen dat volgens het beginsel dat ‘het doel de middelen heiligt’ (Machiavelli), om de overhand te krijgen op hun respectievelijke tegenstanders en vijanden – de demonen. Terwijl dus (volgens de kabbalisten) Jehova in de Hof van Eden de gedaante aanneemt van de verleidende slang, en hij satan een bijzondere opdracht geeft om Job in verleiding te brengen, en de farao kwelt en verveelt met Saraï, de vrouw van Abraham, en zijn hart tegen Mozes ‘verhardt’, opdat er een gelegenheid zal zijn om zijn slachtoffers ‘met grote plagen’ het leven zuur te maken (Genesis xii, Exodus) – laat men Vishnu in zijn Purāna zijn toevlucht nemen tot een streek die een achtenswaardige god niet minder onwaardig is.
De Geheime Leer Deel I hoofdstuk 12 De theogonie van de scheppende goden (p. 485):
Nadat de esoterische leer van het oosten zo de grondtoon had aangeslagen – die, zoals men kan zien, in zijn allegorische gewaad even wetenschappelijk als filosofisch en dichterlijk is – heeft elk volk haar voorbeeld gevolgd. Wij moeten uit de exoterische religies de grondgedachte naar boven brengen, vóór we ons wenden tot esoterische waarheden, opdat de laatstgenoemde niet worden verworpen. Bovendien kan elk symbool – in elke volksreligie – esoterisch worden gelezen, en het bewijs dat het goed werd gelezen, wordt geleverd door het om te zetten in de overeenkomstige getallen en meetkundige vormen – namelijk door de buitengewone overeenstemming daartussen – hoeveel de beelden en symbolen ook onderling verschillen. Want oorspronkelijk waren al deze symbolen gelijk. Neem bijvoorbeeld de inleidende zinnen in de verschillende kosmogonieën: in alle gevallen betreffen deze een cirkel, een ei of een hoofd.
De Geheime Leer Deel I, hoofdstuk 10 De kracht van de toekomst (p. 616):
Want als die mysteries eenmaal buiten de veilige zorg van hun wettige erfgenamen en bewaarders komen, dan houden ze op occult te zijn: ze worden publiek eigendom en moeten het risico lopen in handen van de zelfzuchtigen – van de Kaïns van de mensheid – eerder een vloek dan een zegen te worden. Maar wanneer personen zoals de ontdekker van de
etherische kracht John Worrell Keely – , mensen met bijzondere paranormale en verstandelijke vermogens6, worden geboren, worden zij vaker wel dan niet geholpen, terwijl zij tastend hun weg zoeken; hoewel zij, aan zichzelf overgelaten, al snel het slachtoffer worden van martelaarschap en van gewetenloze speculanten. Zij worden alleen geholpen op voorwaarde dat zij niet, bewust of onbewust, een extra gevaar voor hun tijd worden: een gevaar voor de armen, die nu dagelijks door de minder rijken aan de heel rijken worden geofferd7. Dit vereist een korte uitweiding en een verklaring.
622: Voor de volledige ontdekking (van de
etherische kracht) is het enige duizenden jaren te vroeg – of zullen we zeggen honderdduizend? Zij zal pas op haar juiste plaats en tijd zijn, als de grote razende vloedgolf van hongersnood, ellende en onderbetaalde arbeid is weggeëbd – zoals zal gebeuren, wanneer gelukkig eindelijk in de rechtmatige verlangens van de velen wordt voorzien; als het proletariaat alleen in naam zal bestaan en het meelijwekkende geroep om brood, dat onverhoord door de wereld klinkt, is weggestorven.
De Geheime Leer Deel I, hoofdstuk 11 Over elementen en atomen (p. 639):
De hele Natuur is een gewijde plaats, zoals Young zegt:
‘Elk van deze sterren is een geheiligd huis’ . . .
Zo kan men aantonen dat alle exoterische religies de vervalste kopieën zijn van de esoterische leer. De priesters moeten verantwoordelijk worden gesteld voor de reactie ten gunste van het hedendaagse materialisme. Door het vereren, en door aan de massa de verering op te dringen, van de lege omhulsels – ten behoeve van de allegorie verpersoonlijkt – van heidense ideeën, heeft de laatste exoterische religie van de westerse landen een pandemonium gemaakt, waarin de hogere klassen het gouden kalf aanbidden en de lagere en onwetende massa ertoe wordt gebracht een afgod met lemen voeten te aanbidden.
De Geheime Leer Deel I, hoofdstuk 18 Samenvatting van de wederzijdse standpunten (p. 751):
Het kunnen Hermetische boeken zijn, maar geen boeken die door een van de twee Hermessen zijn geschreven – of beter gezegd door Thot (Hermes), de leidende intelligentie van het Heelal (zie het Dodenboek, hfst. xciv'') of door Thot, zijn aardse incarnatie die Trismegistus wordt genoemd, van de steen van Rosette.
Maar alles is twijfel, ontkenning, beeldenstorm en ruwe onverschilligheid in onze eeuw van honderden ‘ismen’ en geen religie. Elke afgod is verbrijzeld, behalve het gouden kalf.
Helaas kan geen volk of kunnen geen volkeren aan hun karmische lot ontkomen, evenmin als eenheden en individuen. De geschiedenis zelf wordt door de zogenaamde geschiedkundigen even weinig scrupuleus behandeld als kennis van legenden.

De Geheime Leer Deel II, Stanza 12 Het vijfde ras en zijn goddelijke leermeesters (p. 474):
Er is in de natuur één eeuwige wet, die er altijd naar streeft tegenstellingen te vereffenen en een uiteindelijke harmonie teweeg te brengen. Dankzij deze wet, waardoor de geestelijke ontwikkeling de stoffelijke en zuiver intellectuele verdringt, zal de mensheid worden bevrijd van haar valse goden en zal zij tenslotte DOOR ZICHZELF ZIJN VERLOST.
474/475: Het geschenk van Prometheus werd zo een VLOEK – hoewel de MENIGTE die in hem was gepersonifieerd, dit vooruit wist en zag, zoals zijn naam ook aantoont14. Hierin schuilt tegelijkertijd de zonde en de verlossing ervan. Want de menigte die in een deel van de mensheid incarneerde gaf, hoewel zij ertoe werd geleid door karma of nemesis, de voorkeur aan de vrije wil boven passieve slavernij, verstandelijke zelfbewuste pijn en zelfs marteling – ‘terwijl eeuwen verstrijken’ – boven zinloze, stompzinnige, instinctieve zaligheid. Hoewel zij wist dat zo’n incarnatie prematuur was en niet de bedoeling van de natuur, offerde de hemelse menigte, ‘Prometheus’, zich op om daarmee tenminste voor een deel van de mensheid nuttig te zijn15. Maar terwijl zij de mens van verstandelijke duisternis bevrijdden, lieten zij hem de martelingen ondergaan van het zelfbewustzijn van zijn verantwoordelijkheid – het gevolg van zijn vrije wil – en bovendien elk kwaad dat het erfdeel is van de sterfelijke mens en van het vlees. Deze marteling aanvaardde Prometheus voor zichzelf, omdat de menigte daarna één werd met het tabernakel dat voor hen was voorbereid en dat in die formatieperiode nog niet was voltooid.
De 'vloek' vanuit filosofisch gezichtspunt (p. 475):
Omdat de geestelijke evolutie niet in staat was de stoffelijke bij te houden, toen de homogeniteit ervan eenmaal door de vermenging was verbroken, werd het geschenk de belangrijkste oorzaak, zo niet de enige oorsprong, van het kwaad16.
16)
De filosofische opvatting van de Indiase metafysica plaatst de wortel van het kwaad in de differentiatie van het homogene in het heterogene, van het ene in het vele.
De Geheime Leer Deel II, hoofdstuk 18 Over de mythe van de 'gevallen engel' (p. 539):
Onze discussie is nu uitsluitend met de theologie. De kerk dwingt tot een geloof in een persoonlijke god en een persoonlijke duivel, terwijl het occultisme de dwaling van zo’n geloof aantoont. En hoewel de Natuur voor de pantheïsten en occultisten, evengoed als voor de pessimisten, niet méér is dan ‘een bevallige maar steenkoude moeder’, is dit alleen waar wat de uiterlijke stoffelijke natuur betreft. Beiden zijn het erover eens dat zij voor de oppervlakkige waarnemer niet beter is dan een enorm slachthuis waarin slagers slachtoffers worden, en slachtoffers op hun beurt beulen. Het is heel natuurlijk dat de tot pessimisme geneigde niet-ingewijde, als hij eenmaal is overtuigd van de talrijke tekortkomingen en mislukkingen van de Natuur en vooral van haar neiging om zichzelf te verslinden, dit als het beste bewijs beschouwt dat er geen godheid in abscondito in de Natuur bestaat en ook dat zij niets goddelijks heeft. Ook is het niet minder natuurlijk dat de materialist en de natuurkundige zich voorstellen dat alles is toe te schrijven aan blinde kracht en toeval, en vaker aan het
overleven van de sterksten dan van de geschiktsten. Maar de occultisten, die de stoffelijke natuur beschouwen als een verzameling van de meest uiteenlopende illusies op het gebied van de bedrieglijke waarnemingen; die in elke pijn en elk lijden slechts de noodzakelijke weeën zien van de steeds voortgaande voortplanting – een reeks trappen naar een aldoor toenemende vervolmaking, die zichtbaar is in de stille invloed van het zich nooit vergissende karma of de abstracte natuur – de occultisten beschouwen de grote Moeder anders.
542/543: Het is een bekend feit – in ieder geval bekend aan geleerde kenners van de symboliek – dat in elke grote religie van de oudheid de logos-demiurg (tweede logos), of de eerste emanatie van het denkvermogen (mahat), als het ware de grondtoon aanslaat van wat in het daaropvolgende evolutieschema de wisselwerking van individualiteit en persoonlijkheid kan worden genoemd. In de mystieke symboliek van kosmogonie, theogonie en antropogenie vervult de logos in het drama van de schepping en het zijn, twee rollen, namelijk die van de zuiver menselijke persoonlijkheid en de goddelijke onpersoonlijkheid van de zogenaamde Avatars of goddelijke incarnaties, en van de universele geest die door de gnostici Christos wordt genoemd en in de mazdeïsche filosofie de Farvarshi (of Ferouer) van Ahura Mazda.
558: ‘Zeven mensen (beginselen) werden in de mens voortgebracht.’ ‘De natuur van de harmonie van de zeven van de vader en van de geest. De natuur . . . bracht zeven mensen voort in overeenstemming met de zeven naturen van de zeven geesten’ ‘die potentieel de twee geslachten in zich hadden’.
Metafysisch zijn de vader en de zoon het ‘universele denkvermogen’ en het ‘periodieke heelal’; de ‘engel’ en de ‘mens’. Het is tegelijkertijd de ZOON en de VADER, in Pymander de actieve IDEE en de passieve GEDACHTE die het verwekt; de radicale grondtoon in de Natuur die het leven schenkt aan de zeven tonen – de zevenvoudige schaal van de scheppende krachten, en aan de zeven kleur-aspecten van het prisma, alle geboren uit de ene witte straal, of het LICHT – dat zelf in DUISTERNIS is voortgebracht.
564: Het hele christelijke stelsel berust op deze Jakin en Boaz – de twee tegengestelde krachten van goed en kwaad, Christus en Satan, de ἀγαθαὶ καὶ κακαὶ δυνάμειϛ. Ontneem het christendom zijn voornaamste steunpilaar van de gevallen engelen, en de hof van Eden verdwijnt met zijn Adam en Eva in het niet; en Christus in zijn exclusieve hoedanigheid van de Ene God en Heiland en het slachtoffer van de verzoening voor de zonde van de diermens, wordt onmiddellijk een nutteloze mythe zonder enige zin.
In een oud nummer van de Revue Archéologique van het jaar 1845 (blz. 41) merkt Maury, een Franse schrijver, op: ‘Deze universele strijd tussen goede en kwade geesten schijnt slechts de weergave te zijn van een andere oudere en verschrikkelijker strijd, die volgens een oude mythe plaatsvond vóór de schepping van het heelal, tussen de trouwe en de opstandige legioenen.’
De Geheime Leer Deel II, hoofdstuk 19 Is pleroma de legerstede van Satan? (p. 583):
En nu is bewezen dat satan of de rode, vurige draak, de ‘Heer van de Phosphorus’ (zwavel was een theologische verbetering), en Lucifer of de ‘lichtdrager’ in ons is: het is ons denkvermogen, onze
verleider en verlosser, onze intelligente bevrijder en redder uit zuivere dierlijkheid. Zonder dit beginsel – de emanatie van de essentie zelf van het zuivere goddelijke beginsel mahat (intelligentie), dat rechtstreeks van het goddelijke denkvermogen uitstraalt – zouden we beslist niet beter dan dieren zijn. De eerste mens Adam werd slechts tot een levende ziel (nephesh) gemaakt, de laatste Adam tot een levendmakende geest6 – zegt Paulus, waarbij zijn woorden betrekking hebben op de bouw of de schepping van de mens. Zonder deze levendmakende geest, of het denkvermogen of de ziel van de mens zou er geen verschil zijn tussen een mens en een dier, zoals er in feite ook geen verschil is tussen dieren wat hun handelingen betreft. Etc.
De Geheime Leer Deel II, hoofdstuk 25 De mysteriën van het zevental
De tetraktis in verband met de zevenhoek (p. 686):
Het zevental of de heptade was inderdaad aan verschillende goden en godinnen gewijd; aan Mars met zijn zeven volgelingen, aan Osiris, van wie het lichaam in zeven en tweemaal zeven stukken werd verdeeld; aan Apollo (de Zon), tussen zijn zeven planeten, die op zijn zevensnarige harp de hymne aan de zevenstralige speelt; aan Minerva, de vaderloze en moederloze, en aan anderen.

Grace F. Knoche boek De Mysteriescholen door de eeuwen heen
Hoofdstuk 3 De bestaansreden van de mysteriën
Zoals meester KH (
Kuthumi) schreef:
de hoogste
planeetgeesten, zij die niet meer kunnen dwalen . . . verschijnen op aarde alleen aan het begin van elk nieuw mensengeslacht; bij het vertakken, en bij de eindpunten van de grote cyclus. En zij blijven niet langer onder de mensen dan nodig is om de eeuwige waarheden die zij leren zo krachtig op het plastische denkvermogen van de nieuwe rassen af te drukken, dat ze zeker niet verloren zullen gaan of in de eeuwen daarna door komende generaties volledig zullen worden vergeten. De opdracht van de planeetgeest is niet anders dan het aanslaan van de GRONDTOON VAN DE WAARHEID.
De Mahatma Brieven aan
A.P. Sinnett, Brief 9, blz. 46
Tegelijk met het vestigen van de
mysteriescholen in Atlantis, ongeveer vier of vijf miljoen jaar geleden, kwam het vijfde, Indo-Europese of Arische ras* langzaam tot stand, enorm geholpen door geestelijk verfijnde ego’s die door banden van goddelijke verwantschap daarheen werden aangetrokken. Geleidelijk werd de bodem gereedgemaakt, en nadat het werk van het aanslaan van de ‘grondtoon van de waarheid’ was volbracht, keerden de halfgoden naar hun hogere sferen terug. Een miljoen jaar geleden was de begeleiding van het nieuwe ras naar een volwassen bestaan voltooid en was het ingeprent met de kennis van ‘eeuwige waarheden’.

Grace F. Knoche boek Duizend lichten aansteken
Hoofdstuk 4 Reïncarnatie
Reïncarnatie geeft een evenwichtige en meedogende kijk op het geheel van onze levens. Welke andere theorie kan de vergelijking doorstaan met het veredelende denkbeeld dat mensen, in harmonie met alle rijken van de natuur, evoluerende deelnemers zijn aan een tijdloos kosmisch proces – een proces dat een opeenvolging van geboorten en sterfgevallen omvat in en voor iedere levensvorm? Ze omvat zowel het oneindig grote als het oneindig kleine. Wie zijn wij? Waar zijn we vandaan gekomen, en waarom? En welke soort toekomst kunnen we verwachten, als individuen en als soort? Er is veel verwarring in ons huidige denken, grotendeels omdat we ons hebben vervreemd van onze bron, onze goddelijke essentie. We dienen met zekerheid te weten dat onze wortels dieper gaan dan dit ene leven, en dat een deel van ons voortbestaat na de dood. We moeten de zin proberen te begrijpen van het lijden en van de verschrikkelijke onrechtvaardigheden die kinderen, dieren en miljoenen onschuldige slachtoffers van wrede misdaden en zinloze ongelukken worden aangedaan terwijl daarvoor in dit leven geen aanwijsbare oorzaak schijnt te zijn.
Hoofdstuk 14 H.P. Blavatsky en de Theosophical Society p. 171):
Ongetwijfeld zijn er gevallen wanneer de beslissing uiterst moeilijk is:
slachtoffers van verkrachting, van moedwillige aanranding en incest, trekken een zware wissel op onze gevoelens van mededogen. Niettemin, het feit blijft: een kind dat was begonnen heeft evenveel recht op een kans op deze aarde als enig ander kind, al zijn de omstandigheden misschien pijnlijk voor het kind en voor alle betrokkenen. Niemand van ons kent de onderlinge schakels van karma die dat kind ertoe brengen juist die ouders te zoeken en die omstandigheden die, als men daarin op een verstandige manier en met liefde te werk gaat, zowel het kind als de ouders ten goede zullen komen.
171,172: ‘
De zon van theosofie moet voor iedereen schijnen, niet voor maar enkelen’, schreef M begin 1882 aan A.P. Sinnett. ‘Er zit in deze beweging meer dan u tot dusver heeft vermoed, en het werk van de T.S. is verbonden met soortgelijk werk dat in het geheim aan de gang is in alle delen van de wereld. . . . U kent K.H. en mij – basta! Maar weet u iets van de hele broederschap en haar vertakkingen?’ En M herinnert Sinnett eraan dat hij ‘onze werkwijze zo langzamerhand zou moeten kennen. We adviseren – en geven nooit orders. Maar we oefenen wel invloed uit op individuele mensen.’* Het is niet aan ons om hekken rond de meesters te zetten zelfs niet in ons denken en, of het nu bewust of onbewust gebeurt, te proberen uitspraken te doen over wat hun werk is en wat niet, en hoe of wie ze zullen inspireren of beïnvloeden. We moeten evenzeer voorzichtig zijn om niet iemand bij voorbaat te veroordelen en hem automatisch voor een valse profeet uit te maken omdat hij beweert de ‘spreekbuis van mahåtma’s te zijn’, of ‘boodschappen’ te ontvangen van Morya, Koot Hoomi, of Djual Khool. We zouden niet verbaasd moeten zijn over het toenemende aantal zogenaamde goeroes, avatåra’s, hoge meesters, reïncarnaties van HPB, swami’s, en boodschappers. Een aantal mensen hebben de leringen van de meesters genomen en daaruit een fantasie van psychische verbeelding geschapen, een karikatuur van theosofie. Toch schijnt het ongelooflijk dat er sinds de publicatie van de oorspronkelijke brieven van de mahåtma’s aan A.P. Sinnett en anderen, die nu beschikbaar zijn in bibliotheken en boekwinkels, nog zoveel aandacht wordt geschonken aan imitatie-mahåtma’s en -boodschappers die inspelen op de angstgevoelens van deze tijd en de kwetsbaarheid van de onschuldige die juist door zijn oprechtheid een gemakkelijk slachtoffer wordt. Het zou lachwekkend zijn als het niet zo tragisch was, waarbij levens worden beschadigd door dit bedrog.
*) De Mahatma Brieven, brief 47, blz. 300.
De
cyclus waarover ik sprak slaat op de gehele beweging. Europa zal niet over het hoofd worden gezien, wees daar nooit bang voor; maar misschien hebt U er zelfs geen vermoeden van hoe 'het licht daar zal worden verspreid. Vraag Uw SerafK.H. om U daarover bijzonderheden te geven. U hebt het over Massey en Crookes; herinnert U zich niet dat Massey 4 jaar geleden de kans werd geboden aan het hoofd van de Engelse beweging te staan en – bedankte? In zijn plaats werd toen dat oude grimmige idool van de Joodse Sinaï aangesteld – Wyld, die met zijn Christelijke bombast en fanatieke gezwets ons helemaal buiten de beweging sloot. Onze Chohan verbood ons absoluut er op enige wijze aan deel te nemen. Massey heeft het alleen aan zichzelf te danken, en U kunt hem dat ook zeggen. U zoudt nu langzamerhand onze werkwijze moeten kennen. Wij adviseren – en geven nooit bevelen. Maar wij oefenen wel invloed uit op individuele mensen. Snuffel, als U wilt, de Spiritistische literatuur eens door tot het jaar 1877.* Lees deze goed door en zie – als U kunt of U er één enkel woord in vindt over occulte wijsbegeerte of esotericisme, of iets van dat element waarvan de geestelijke stroming nu in zo ruime mate is doordrongen.

De Gemiddelde Evolutie Van Bit tot Atoom en Ecosysteem , Hoofdstuk 7
Hoofdstuk 3. Levende systemen en Gamma-attractoren

De evolutie van het bewustzijn wordt uiteindelijk door de ’culturele evolutie’ (filosofie) die op aarde plaatsvindt tot uitdrukking gebracht. De evolutie of devolutie die daadwerkelijk plaatsvindt is afhankelijk van de keuzen die we in het leven maken.

Het is mogelijk het bewustzijn aan de hand van de zeven eigenschappen van de éne werkelijkheid, lees aggregatieniveaus, bewustzijnstoestanden (bewustzijnsniveaus), de Unificatietheorie te beschrijven:

De paren van tegenstellingen ‘1 + 7’, ‘2 + 6’ en ‘3 + 5’ brengen de 'Spiegelsymmetrie en het Complementariteitsbeginsel' tot uitdrukking. Het Ene manifesteert zich als het vele door een proces van emanatie (emanationisme).
Het is mogelijk het menselijk bewustzijn in verschillende categorieën, in verschillende klassen te verdelen. Maar het is allemaal één bewustzijn. De bron van ons bewustzijn noemen de boeddhisten Dharma. Dit bewustzijnsniveau kan in het eeuwige nu, waar tijd niet bestaat, worden ervaren. De integrale denktrant van het 5D-concept wordt gebruikt om het bewustzijn beter te begrijpen.

De paren van tegenstellingen ‘1 + 7’, ‘2 + 6’ en ‘3 + 5’ laten zien wat Jude Currivan in haar boek Het 8e Chakra beschrijft.

H.P. Blavatsky Eerste Schreden in het Occultisme
Er is reeds genoeg gezegd om te doen inzien dat toverij bestaat in het uitoefenen van elk soort van kwade invloed op anderen die lijden, of anderen ten gevolge daarvan te doen lijden. Karma is een zware steen die neerploft in de stille wateren des levens en deze moet steeds groter wordende kringen van golfjes doen ontstaan, die wijder en wijder worden bijna ad infinitum. Zodanige oorzaken moeten uitwerkingen teweegbrengen en deze worden uitgewerkt door de rechtvaardige wetten der vergelding.
Wij zijn in de Kali-Yuga en haar noodlottige invloed is duizendmaal sterker in het Westen dan in het Oosten, vandaar dat de machten van de Eeuw der Duisternis in de cyclische worsteling zo gemakkelijk slachtoffers maken en vandaar de vele dwaalbegrippen die tegenwoordig in de wereld worden gekoesterd. Een van deze is dat de mensen zich voorstellen dat het betrekkelijk gemakkelijk is “de Poort” te bereiken en de drempel van het Occultisme te overschrijden, zonder zich bijzonder grote opofferingen te getroosten. Het is de droom der meeste Theosofen, een droom ingegeven door begeerte naar macht en door persoonlijke zelfzucht, en zulke gevoelens kunnen hen nimmer tot het gewenste doel leiden, want gelijk zo juist is gezegd, door een van degenen die zich naar men gelooft voor de mensheid heeft opgeofferd: “Nauw is de poort en smal de weg die leidt tot het eeuwige leven”, en derhalve zijn er “weinigen die hem vinden”. Zo moeilijk inderdaad, dat bij het noemen alleen van de voorbereidende moeilijkheden, de Westerse kandidaten zich verschrikt afwenden en met een huivering terugkeren.

Het gegeven dat de spiegel de soms harde werkelijkheid laat zien wordt vaker gebruikt in literatuur en andere kunstvormen, waaronder films. Zodra het spiegelbeeld de realiteit laat zien, wordt de droom vaak verkozen boven de werkelijkheid en wordt het spiegelbeeld vernietigd door de spiegel te breken of een steen in de vijver te gooien.

Blavatsky verafschuwde God, Jezus en het christendom. Ze ging zover, dat ze beweerde dat Satan een onschuldig slachtoffer was van Gods grillige en buitensporige toorn. De invloed van de Theosofische Vereniging hield niet op bij de nazi’s. Vandaag heeft de theosofische leer van Blavatsky veel invloed op de New Age beweging en daaraan verbonden religies en sektes. Zeker als in aanmerking wordt genomen dat de Theosofische Vereniging een belangrijke katalysator was bij de wederopleving van het gnostische denken, is deze stroming een uiterst belangrijke invloed op het moderne occultisme.

====

Immateriële- en Materiële wereld (Reciprociteit, 'Macro en Micro', 'Meesterschap en Materiële wereld')

Levinas: Pas in de ontmoeting met de Ander kunnen we het bestaan als rechtvaardig ervaren. De Ander raakt een dimensie in het bestaan van het subject die dieper ligt dan het autonome bewustzijn en roept daarmee een verantwoordelijkheid op die het subject niet zelf kan begrenzen.

Opium (Sheila Sitalsing Volkskrant 24 september 2019 p. 2):
Dit weekend legde Ronald Purser, Amerikaans hoogleraar uit San Francisco, in een vraaggesprek met Esma Linneman van de Volkskrant uit hoe de miljardenindustrie die is opgetuigd rond cursussen over leven in het nu, mediteren op een nuchtere maag, diep in jezelf duiken en aandachtig kauwen op een rozijn, is uitgegroeid tot de nieuwe opium van het volk. Purser schreef er een boek over: McMindfulness, how mindfulness became the new capitalist spirituality .
Purser: ‘Mensen in de VS maken zich het meest zorgen over hoge werkdruk, gebrek aan een ziektekostenverzekering, ze zijn bang om ontslagen te worden. Die mensen zijn er niet bij gebaat om heel mindful een rozijn op te eten, zij hebben behoefte aan politieke en sociale verandering.’
Hou jij ze dom, hou ik ze arm, zegt de werkgever tegen de mindfulnessgoeroe.

Mooi verhaal (Herien Wensink interviewt Caro Derkx Volkskrant 24 september 2019 p. V7):
Hem leerde ze pas kennen toen ze terug was in Nederland, via de documentaireserie Van de schoonheid en de troost van Wim Kayzer. ‘Hij raakte direct een snaar. Jezus, wát een fascinerende man.’ Oxford en Scruton: ze appelleerden aan een fascinatie van Derkx. ‘Ze staan allebei symbool voor het oude Engeland dat ik bewonder. De cultuur, de kennis, de beschaving.’
De documentaire van Kayzer heeft ze ‘wel honderd keer gezien’, en vervolgens heeft ze al Scrutons boeken gelezen, en zijn lezingen en andere documentaires bekeken. Ze is aangetrokken tot zijn ideeën over schoonheid, en het belang dat hij toekent aan kunst.
‘Hij verdedigt de noodzaak van het mooie en van het nutteloze. Kunst gaat voor hem over esthetiek, over waarom bepaalde vormen en verhoudingen nou eenmaal werken en al sinds de oudheid worden beschouwd als mooi.

Weg met financiële kortademigheid Britse econoom wast de financiële sector de oren (Koen Haegens interviewt John Kay Volkskrant 27 januari 2017 p. 19):
'Het moet saaier en het moet simpeler'
Pensioenuitvoerders handelen om het handelen, betoogt de Britse econoom John Kay, en dat is niet in het belang van de burger. 'Als de beurs eens per maand de deuren opent, zou dat meer dan genoeg zijn.'
Het verweer vanuit de sector is: wij leveren de financiële middelen, de liquiditeit, die nodig is om bedrijven te laten groeien. En we doen dat tegen een steeds gunstigere prijs.
Denk aan Apple, dat bijna 200 miljard dollar aan financiële reserves in het buitenland geparkeerd heeft.
'We hebben, kortom, slechts een fractie van de huidige liquiditeit nodig. Uiteindelijk komt het neer op een simpele rekensom. Als een groep mensen voortdurend dezelfde stukken papier met elkaar uitwisselt, voegen ze daarmee niet of nauwelijks waarde toe. Waar komen dan al die torenhoge winsten vandaan in de financiële sector? Nou, van de klanten bijvoorbeeld, die commissie betalen voor dat zinloze geschuif. Het zijn altijd anderen die de rekening betalen.'
De gebruikelijke politieke reactie op zulke misstanden is: nog meer regulering.
'We proberen op alle mogelijke manieren te voorkomen dat banken omvallen die niet
levensvatbaar zijn en dus geen bestaansrecht hebben. Dat is wel het laatste dat je moet willen.'
U pleit voor iets wat sommigen slow finance noemen, als reactie op de huidige kortademigheid. De hele sector, voorop de pensioenfondsen, moet af van haar financiële astma.
'Uiteindelijk moet ik constateren dat mijn middelmatige medescholieren hun werk beter hebben gedaan dan de generatie bankiers met prestigieuze diploma's die na hen kwam. Onder het bewind van die laatsten zijn deze instellingen omgevallen.'

DE REGENERATIE VAN DE MENS, de innerlijke revolutie die het denken zuivert.
De overgang van oude denkpatronen waaraan het denkvermogen gewend is naar de erkenning dat het leven in waarheid één en ondeelbaar is, is een radicale verandering. Het denkvermogen wordt dan verrijkt met eigenschappen van creativiteit en vitaliteit, en dit proces kan beschreven worden als regeneratie. Daarom werd in de beginperiode van de Vereniging de universele broederschap die het doel is van de Vereniging, omschreven als 'broederschap die regenereert'.

Hupkes, S. Ethiek in organisaties: Werkende waarden
Met het toenemen van de welvaart neemt ook de aandacht toe voor de zogenoemde immateriële waarden. Steeds nadrukkelijker worden bedrijven en organisaties aangesproken op hun maatschappelijke verantwoordelijkheid. Dat houdt in dat zij rekening houden met alle betrokken partijen. Met de aandeelhouders of belastingbetalers die graag willen dat het werk zo efficiënt mogelijk wordt gedaan. Met de werknemers die arbeid van goede kwaliteit willen. Met de klanten die veilige waar voor hun geld willen. Maar ook met de buren, natuur en het milieu.

Winnie Sorgdrager: 'Cultuur speelt in het regeringsbeleid geen enkele rol’ (Bob Witman Volkskrant 29 december 2005):
Kunst moet, iedereen zal je vertellen dat dat belangrijk is, maar eigenlijk is het franje. In mijn tijd kwam cultuur in de ministerraad niet aan de orde.
Dat is slecht. Hoe belangrijk kunst is, realiseert men zich pas als het weg is.
Cultuur moet bij een minister worden ondergebracht. Een minister heeft meer power. Een samenleving heeft een materiële infrastructuur en een immateriële. Die laatste kun je niet zien, maar die heeft een grote invloed op de kwaliteit van de samenleving. Recht, cultuur en onderwijs behoren tot de laatste groep.

Henk Oosterling IMPASSE IN FILOSOFIE EN KUNST? (Pa)laveren tussen een postmetafysische metaforica en discursieve verbeelding
Met andere woorden: kunst is nooit een voorstelling van, maar louter een voorstel tot werkelijkheid. Het op begrip brengen van de filosoof maakt een eind aan dit 'sinnliche' voorstel, dat altijd een lichamelijke betrokkenheid op de wereld, een totaalervaring impliceert. De filosofie wordt door de kunst met zijn eigen lichamelijkheid geconfronteerd. Ze wordt gedwongen deze weerstand niet meer als negatie, maar als een positiviteit te accepteren. Haar manipulatieve ingrepen, haar technologiserende werking wordt opengebroken en daarmee wordt denken een open gebeuren. Van de kunst neemt het het beschouwende en afwachtende element over. Maar wordt hiermee de impasse van zowel de filosofie als de kunst opgelost? Misschien lost toch op een uiterst merkwaardige manier het idee van een impasse zich op, zodra we de behoefte aan een oplossing die altijd gebonden is aan een probleem met die van het probleem loslaten. Maar dan is de postmoderne Sofie misschien wel weer een nieuw soort sofist geworden: niet langer geslepen als een oude vos, maar als een brillante diamant, die zijn schittering ontleent aan de nabijheid tot de kunst.

Hoezo eerder op de bal zitten? (Pieter Veenboer Volkskrant18 december 2015):
Er is bij mijn weten geen enkele sport waarbij het geoorloofd is op de bal te gaan zitten, van voetbal tot honkbal, van basketbal tot korfbal: op de bal zitten leidt slechts tot fluiten van de scheidsrechter vanwege een overtreding. De favoriete sporten in de Tweede Kamer zijn:
1. Piketpaaltjes slaan
2. Over je eigen schaduw heenspringen
3. Appels met peren vergelijken
In geen van deze drie takken van sport komt een bal voor, laat staan dat je erop mag zitten. De enige bal waar je geoorloofd op kunt gaan zitten, is de skippybal. Toch denk ik niet dat Rutte die bal (een sport is skippyballen niet, vermoed ik) bedoelde. Als Rutte daadwerkelijk in een eerder stadium op de bal was gaan zitten, had de scheidsrechter (de Tweede Kamer?) hem ogenblikkelijk afgefloten; en had misschien dit hele debat voorkomen kunnen worden.
Toch geloof ik niet dat Rutte bedoelde dat hij al veel vroeger in deze zaak een overtreding had moeten begaan.
Maar wat bedoelde hij dan wel?

De kwintessens, het mysterie van het leven zit in de ruimte, de chemie tussen twee mensen (De ander als spiegel; De ander centraal).
Wat daar precies gebeurt, daar begrijpen we heel weinig van, dat zijn louter vermoedens. Wat werkelijk belangrijk is, kan niet in woorden worden uitgedrukt.
Het geheim van het leven zit in eros verborgen. Echte liefde is onvoorwaardelijk, is niet voor een breezer te koop.
Het mysterie van het leven zit, net als de groei van een foetus bij de moeder, in onszelf.
Het mysterie van het leven kan in poëzie wel voelbaar worden gemaakt. Door het leven te leven geef je zin aan het goddelijke LEVEN.

Marco Iacoboni verwijst in zijn boek Het spiegelende brein in het hoofdstuk Hersenpolitiek (p. 210) naar het onderzoek van Alan Fiske. Alan betoogt dat deze vier elementaire relationele structuren en hun varianten de basis vormen voor alle sociale relaties onder alle mensen in alle culturen.
p. 127: Filosofische en ideologische posities die met name in onze westerse cultuur gangbaar zijn hebben ons blind gemaakt voor de fundamenteel intersubjectieve ( 'Jurgen Habermas' ) aard van onze hersenen.
p. 128: Met het experiment van Jonas was aangetoond dat spiegelneuronen coderen voor meerdere ‘ik-geralateerde’ prikkels en werd bevestigd dat ze een belangrijke rol vervullen bij zelfherkenning (en bovendien bij een tamelijk abstracte manifestatie van het zelf).
p. 129: Samen met de theoretische beschouwingen uit het begin van dit hoofdstuk doen al deze gegevens vermoeden dat spiegelneuronen van belang zijn voor mijn analogie van de medaille met de twee zijden, waarin de ene zijde het zelf is en de andere zijde … eh… de ander.
p. 213: Marco Iacoboni is ervan overtuigd dat het begrip van de fundamentele betrekkingen tussen het zelf en de ander wezenlijk is om onszelf te begrijpen; het zelf en de aander zijn twee zijden van dezelfde medaille. Spiegelneuronen zijn de hersencellen die de kloof tussen het zelf en de ander overbruggen door een bepaalde vorm van simulatie of innerlijke imitatie van de handelingen van anderen mogelijk te maken.

Fort Denemarken of Auto's ondersteboven keren is weinig effectief (Olaf Tempelman de Volkskrant 17 augustus 2015, p. 2):
Na die ontmoeting met de Vikingen had ik het rare gevoel een glimp van
zowel Europa's verleden als de toekomst te hebben opgevangen. De uiterste consequentie van kiezers die hoge muren tegen migranten eisen, is immers een verdere groei van anti-immigratie-partijen en het herstel van nationale grenscontroles. The New York Times-commentator Ross Douthat stelde in de Volkskrant dat 'het verlangen naar nationale controle over het immigratiebeleid weleens minstens zo gevaarlijk kan zijn voor het Europese project' als Griekenland in de eurozone. Etc.
Het is als met strenge belastingcontroles:
brave burgers laten zich doorlichten, minder brave hebben hun mazen. De Deense minister die ik interviewde is nu minister-af en stelt onomwonden dat die grenscontroles er alleen zijn om kiezers te behagen, net als de Deense kroon. De facto hebben Denen de euro allang: als de euro devalueert, devalueert hun kroon. Robuuste grenscontroles komen tegemoet aan dezelfde sentimenten: ons dorp blijft Deens en wordt goed bewaakt. Maar wat doorgaat voor zelfbehoud, is zelfbedrog.

Kleurenblind of In Nederlandse media onbreekt het aan etnische diversiteit (Harriet Duurvoort Volkskrant17 augustus 2015 p. 14):
In de Verenigde Staten heeft men het naast identiteit over 'experience'. De dagelijkse ervaring van een mens, in een gekleurd lijf, met een bepaalde geschiedenis, een bepaalde culturele achtergrond, hoe je bejegend wordt etcetera. Het is een niet uit te vlakken onderdeel van je leven. Niet alleen in de VS. Juist ook in Nederland. Mediatycoon Arianna Huffington verwoordde het, toen ze in 2011 besloot etnische katernen black voices en Latino Voices aan de Huffington Post toe te voegen, zo: We are living in a split-screen world - depending on what part of the screen you are looking at, you will have a very different perception of where things stand.
Hoe mensen van kleur in de media worden gerepresenteerd, heeft een grote impact op zowel het beeld dat de samenleving van hen heeft als op hun zelfbeeld. Dat geldt overigens niet alleen voor perspectieven in het maatschappelijke debat, maar veel breder. Ook in reclame en amusement bijvoorbeeld. In reclamevakblad Adformatie schreef John Olivieira een stuk over de witte bureauwereld. Ook hier is het toverwoord ruimte maken voor diversiteit. Etc.
De psychologische effecten van beeldvorming, positief en negatief, zijn bij in de media ondervertegenwoordigde groepen sterker. Zeker als zij een zwakke maatschappelijke positie hebben. Het is geen pleidooi om slecht nieuws niet te brengen. Maar balans is zeer belangrijk en doet ook wonderen voor de integratie.
Als oud-uitgever wijs ik u tenslotte hier-op: Nederland telt 3,7 miljoen consumenten die onder die vermaledijde CBS-definitie allochtoon vallen. Daarbovenop: snel groeiende derde en vierde generaties die het CBS categoriseert als 'autochtoon' maar wel deel uitmaken van onze in etnisch-cultureel opzicht steeds gevarieerder wordende samenleving. Zeg dus maar dik 4 miljoen. Een besteedbaar inkomen dat geschat wordt op 17 miljard. In een tijd waarin grote mediabedrijven elke cent moeten omdraaien omdat oude verdienmodellen onder druk staan, is het toch bijzonder dat deze markt nog braak ligt. Gevestigde media, u is zo kleurenblind dat u gewoon handel laat liggen.

Het spel en de knikkers
Burgers verdienen een groter aandeel (Frank Kalshoven Volkskrant 15 augustus 2015 p. 29):
Kan de overheid niet wat meer lastenverlichting geven? Wat hiervoor pleit is dat de collectieve lastendruk met ruim 37 procent van het nationaal inkomen de komende jaren hoog blijft, en nauwelijks daalt. In de jaren voor de crisis begon, schommelde de collectieve lastendruk tussen de 35 en 36 procent. Normaliseren naar dat niveau betekent dus: nog pakweg 10 miljard lastenverlichting. Wat hiertegen pleit is dat het kabinet een toch al aantrekkende economie niet verder hoeft aan te jagen. En dat de overheid als de economie aantrekt juist buffers moet aanleggen - er komen ook weer mindere tijden. Het is de hoogste tijd - misschien dat de Miljoenennota hier licht op gaat werpen - dat het kabinet hier eens een visie op formuleert. Wat is voor Nederland het gewenste niveau van schuld en tekort op wat langere termijn?
In de tussentijd, zou ik denken, moet de karig bedeelde burger dus vooral bij zijn of haar baas aankloppen. Collega's erbij! En loonsverhoging!

Wetenschappers in brief aan Rutte: ga niet in beroep (Volkskrant 20 augustus 2015 p. 2):
De uitstoot van broeikasgassen kan eenvoudig omlaag gebracht worden door Nederland met technische middelen. Ook een 'bescheiden aanscherping' van het bestaande beleid zou hierbij helpen. Dat stellen 28 wetenschappers op het terrein van management en duurzaamheid in een brief aan premier Mark Rutte, meldt de Volkskrant donderdag. Volgens de wetenschappers moet er een wettelijk maximum aan de hoeveelheid broeikasgas per opgewekt kilowattuur elektriciteit komen.

Geld en Klimaat (Xander van Uffelen Volkskrant 21 augustus 2015 p. 17):
De vijf miljard lastenverlichting die het kabinet belooft, kan beter in duurzaamheid worden gestoken.
Het kabinet moet nog altijd besluiten of er een hoger beroep volgt tegen de uitspraak dat de overheid meer moet doen om de uitstoot van broeikasgassen te verminderen. Naar verwachting zal het kabinet in ieder geval om juridische redenen beroep aantekenen tegen het verrassende vonnis. Een groep van 28 wetenschappers probeert het kabinet alsnog op andere gedachten te brengen, of het kabinet in ieder geval te verleiden tot meer inspanningen om de uitstoot van CO2 te verminderen.
Kleur op de wangen
Het kabinet kan de 5 miljard euro maar één keer uitgeven. Lastenverlichting is dan niet het verstandigste plan. De economie is duidelijk aan het herstellen, waardoor de belastingverlaging de economie eerder oververhit dan slim aanjaagt. Bovendien komt het zo gewenste nieuwe belastingstelsel er niet, maar wordt het geld wel uitgegeven.
Het kabinet doet er daarom verstandig aan juist een deel van de miljarden te gebruiken voor andere doelen. Zeker met duurzaamheid kan het kabinet-Rutte weer wat kleur op de wangen krijgen. In beroep gaan bij de rechter is om juridische redenen heel begrijpelijk, maar deze stap is alleen geloofwaardig als het kabinet dat moment aangrijpt om extra duurzame maatregelen te presenteren.

Maakt technologie Utopia mogelijk? (Peter de Waard Volkskrant 21 augustus 2015 p. 19):
Het einde van het kapitalistisch systeem is in zicht. Het zal niet gebeuren door een volksopstand zoals het communisme overkwam; het systeem wordt steen voor steen afgebroken door de informatietechnologie.
In Groot-Brittannië en de VS is het boek Postcapitalism, a guide to the future (Postkapitalisme, een gids naar de toekomst), waarin het nieuwe systeem wordt gepresenteerd, een hype. Het is geschreven door economisch journalist Paul Mason van Channel 4 en in voorpublicaties verschenen in The Guardian. Inmiddels heeft ook The Financial Times het boek geprezen: 'Zelfs als je het huidige kapitalistische systeem liefhebt, zou het een fout zijn dit boek te veronachtzamen.'
Gratis
Er zijn drie redenen waarom het kapitalistische systeem in Masons ogen ten dode is opgeschreven. In de eerste plaats vermindert de behoefte aan arbeid. Digitalisering en robotisering zullen de komende jaren in steeds sneller tempo banen vernietigen.
Ten tweede zal het prijsmechanisme niet meer werken. Prijsmechanisme is gebaseerd op schaarste, maar steeds meer goederen en diensten zullen gratis en in overvloed beschikbaar zijn. Nu is informatie daarvan al een voorbeeld.
En ten derde doet de markt zelf haar werk niet meer. De deeleconomie, coöperaties, crowdfunding, kredietunies en andere losse verbanden nemen de plek in van hiërarchisch geleide bedrijven met hun beursnoteringen. Het kapitalistisch systeem bloeide dankzij het aanpassingsvermogen, maar daarvan is de grens bereikt, zoals blijkt uit de opeenstapeling van onoplosbare problemen: groeiende ongelijkheid , klimaatverandering, oplopende schulden, demografische zorgen en een steeds cynischer wordend electoraat.

Apple werkt in het geheim aan een zelfrijdende Icar of 'Apple's iCar moet alle andere zelfrijdende auto's wegvagen' (Peter de Waard Volkskrant17 augustus 2015 p. 12):
Wat kan Apple nog voor geniaals uitvinden na de iPod, iPhone en iPad? Een iCar, zo lijkt het. Een zelfrijdende auto die alle andere zelfrijdende auto's van de markt zal wegvagen.
Apple heeft de geruchten over de ontwikkeling van een iCar, of hoe het vehikel ook gaat heten, zelf gevoed door niets te ontkennen. Zo merkte manager Jeff Williams van Apple tijdens een conferentie in mei op: 'De auto is het ultieme mobiele apparaat, niet waar?' De marinebasis wordt nu al gebruikt door Mercedes en Honda om types van een zelfrijdende (of beter: een door robots bestuurde auto) te testen.

Een ander signaal van het marktfundamentalisme in de financiële wereld geeft Joris Luyendijk in zijn boek Dit kan niet waar zijn Joris Luyendijk onder bankiers op p. 85, het dot.com-schandaal (Internetzeepbel, Dot-com bubble) van rond de eeuwwisseling.

Joris Luyendijk laat in zijn boek Dit kan niet waar zijn zien dat juist door de sterke bankenlobby, de banken niets van de kredietcrisis hebben geleerd (p. 95):
'Het werd me allemaal te veel,' concludeerde Smith in het laatste hoofdstuk van Why I Left Coldman Sachs (personnel "revolving-door" with US government). 'Jaren geleden hadden we Griekenland geadviseerd hoe het land met derivaten de eigen schulden kon verbergen. Nu waren de rapen gaar en adviseerden we hedgefunds hoe ze munt konden slaan uit de chaos in Griekenland.
96: Daarom was Smith niet alleen gestopt met zijn werk, maar had hij gekozen voor de rol van klokkenluider.
Wow, was mijn eerste gedachte toen ik het boek dichtsloeg. Hier noemt iemand man en paard. Maar de sector reageerde opgelucht, en zelfs verveeld. Smith had enkel praktijken beschreven die legaal zijn en vallen onder caveat emptor.
137: Er is niet gebroken met de accountantskantoren en kredietbeoordelaars, laat staan dat banken zijn gaan lobbyen voor een universele verhoging van de kapitaaleisen; ze hebben miljoenen gestoken in een lobby om die buffers juist laag te houden.

<< vorige || volgende >>

Categorie: Artikelen | Rapport | Auteur: Harry Nijhof


Deze pagina werd sedert 16 dec. 2007 keer bekeken.