8. Religie (Ethiek)

Levenskunstenaar (Bodhisattva Pad, Leven en Dood, Managementstijl, Kunst, Friedrich Nietzsche, 'Leraar en Leerling')

RECHTVAARDIGHEID: WAT IS DE JUISTE KEUZE? (NPO2 17 juli 2016):
Michael Sandel verheldert morele dilemma's en onderzoekt thema's als rechtvaardigheid, gelijkheid, democratie en burgerschap aan de hand van de denkbeelden van filosofen als Jeremy Bentham, J.S. Mill, Robert Nozick, John Locke, Immanuel Kant, John Rawls en Aristoteles.
Is martelen toegestaan? Kan het verkeerd zijn de waarheid te vertellen? Hoeveel is een mensenleven waard? Wat is de ethische kant van moord? Wat is rechtvaardig? Michael J. Sandel (1953) zorgde met zijn reeks over deze dilemma’s voor een van de populairste interactieve colleges uit de geschiedenis van Harvard University. Ze werden in vele landen op tv uitgezonden. Vanuit de overvolle zaal van het historische ‘Sanders Theatre’ in Boston gaat de Amerikaanse filosoof als een Socrates van onze tijd met studenten in gesprek. Met een mix van speelsheid en ernst worden er aannames onder de loep genomen. Door te argumenteren en de dilemma’s met nieuwe scenario’s steeds van een andere kant te belichten.
Michael Sandel verscherpt tegenstellingen om zo eigen morele overtuigingen duidelijker te maken. Hij noemt het een oefening in zelfkennis, de kern van filosofie.
EEN GOED LEVEN (11 september 2016):
Michael Sandel stelt aan het einde van zijn lezingenreeks vast dat we het als individuen nooit eens zullen worden over de relatie tussen de wet en morele vraagstukken, zoals bij discussies over homohuwelijk en abortus. De wet kan bij grote morele vraagstukken nooit neutraal zijn. Een debat hierover is noodzakelijk en het is tegelijkertijd een gelegenheid om de waarden van anderen meer recht te doen.

Zorg voor het zelf - Westerse en Oosterse levenslessen
Van oudsher is filosofie als levenskunst – in de Oosterse en Westerse wijsbegeerte – verbonden geweest met de woorden: “Zorg voor je zelf!”. Wat verstaan we echter onder ‘het zelf’? In deze cursus bespreekt de filosoof Jan Flameling de antwoorden van de middeleeuws mysticus Meister Eckhart, de Duitse denker Martin Heidegger en de Vietnamese boeddhistische monnik Thich Nhat Hanh.

Socrates toont zich met zijn dialogen een evenwichtskunstenaar. Socrates is leraar noch meester. De Socratische dialoog biedt een houvast om door het stellen van de juiste vragen dichter bij de waarheid, een synthese, een oplossing te komen. Maar de kernvraag blijft of degene die het goede kent het vervolgens ook doet?
De leuze Ken u zelf, Γνωθι σεαυτον (Gnoothi seauton), leek zijn leidmotief bij de benadering van kennis over de werkelijkheid. Hoe kan iemand iets kennen, als hij zichzelf niet kent? Wie kent er dan? En wat is de waarde van zulke ongegronde kennis? Hij leek vooral zelf op zoek naar die ultieme kennis van het diepste zelf, waarzonder men niets echt kent. En als men dat kent, dan weet men tenminste wie er niets kent, en kan vandaaruit reële kennis worden opgediept.

The opening chapter of the Institutes is perhaps the best known, in which Calvin presents the basic plan of the book. There are two general subjects to be examined: the creator and his creatures.

Yascha Mounk The People vs. Democracy Why Our Freedom Is in Danger and How to Save It (Erik Jansen Civis Mundi Digitaal #112 juli 2021):
Wat te doen?
Yascha Mounk adviseert scherp te zijn op de rechten en vrijheden. We moeten niet toestaan dat de rechterlijke macht en de parlementaire democratie worden afgedaan als een “poppenkast” waar je ook een andere mening over kunt hebben, of die te “links” zouden zijn. Referenda zijn gevaarlijk en geven door de versimpelde vraagstelling een misleidende keuze. De publieke media (tv, kranten) zijn belangrijk voor een objectieve berichtgeving en analyse en moeten niet ingaan op de emotionele toon van de twitteraars. Er moet gewerkt worden aan ‘rebuilding trust in politics’, dwz. alle ‘conspiracy’ verhalen en ‘alternative facts’ moeten geweerd uit het publieke domein. Onderwijs moet de juiste burgerzin aankweken. Het moet iedereen duidelijk zijn dat de liberale democratie niet een vanzelfsprekendheid is maar een kwetsbaar instituut.

Marcel Poorthuis en Joachim Duyndam (red.) Einde van de politiek? Over populisme, democratie en staatsgeweld (Erik Jansen Civis Mundi Digitaal #112 juli 2021):
Is er nog ruimte voor liefde in de politiek?
In de laatste bijdragen wordt de vraag gesteld of “politieke theologie” nog mogelijk is, hetzij als onderdeel van het politieke gebeuren, bijv. in de vorm van een confessionele politieke partij, hetzij als individuele of gedeelde levensovertuiging en inspiratiebron, hetzij als object van verering en opoffering. Als we afzien van het ‘transcendente’ als goddelijke heilsgeschiedenis, wat is dan de rol van liefde, rechtvaardigheid, en vaderlandsliefde? Is juist niet liefde en zingeving hetgeen ons als mensen bindt, wat het ook de moeite waard maakt om tijd voor vrij te maken, en in het uiterste geval om je leven voor te geven?

Ons werk voor de 21e eeuw (Vicente Hao Chin, jr. Theosofia september 2020 p. 109-117):
Vicente Hao Chin Jr. is de stichter en President van Golden Link College in de Filippijnen dat transformatief onderwijs biedt voor minder bedeelde kinderen.
Willen onze leringen werkelijk invloed uitoefenen op de zogenaamde zedenwet of de opvattingen omtrent waarheidsliefde, reinheid, zelfverloochening, naastenliefde, enz., dan moeten wij de kennis van de theosofie in het openbaar verkondigen en populariseren. Niet het individuele en vastberaden voornemen om zelf het Nirvana (het hoogtepunt van alle kennis en absolute wijsheid) te bereiken, wat tenslotte slechts een verheven en glorieuze zelfzucht is, maar het zelfopofferend zoeken naar de beste middelen om onze naaste op het juiste pad te brengen en zoveel van onze medeschepselen als ons mogelijk is er hun voordeel mee te laten doen, maakt iemand tot een waar theosoof *.

Levenskunst & Levensgeluk, deel 8: Levenskunst in een posthumanistisch tijdperk (Heidi Muijen Civis Mundi Digitaal #77 februari 2019 - I):
Mediale levenskunst als deconstructieve praktijk
Volgens de mythe bleef Narcissus in dat beeld gevangen en werd hij verliefd op zichzelf. Levenskunst vraagt de kleine wereld van het ego open te breken op een weg van deconstructie. Waar een algoritme berust op het tellen van vinkjes die mij als consument of als patiënt of als … definiëren, daar betekent het bewuste zien van patronen in het zelf(beeld) het opmerken hoe daarin zelf en ander samenkomen. Wie ben ik zelf en wie of wat is de ander (het andere) in het spiegelende water? Het gaat er in die deconstructieve, fenomenologische praktijk om zich primair bewust te zijn dàt men zich steeds in een tussensfeer of medium bevindt. Op die ervaringsbasis verdwijnen vanzelfsprekendheden in de spiegelende beelden die op het water van bewustzijn golven.
Wijsheidstradities in Oost en West, Noord en Zuid
Het mysterie van het elementaire bestaan, van het geworteld zijn (waar komen wij vandaan?) en het groeien naar de hemel (waartoe zijn wij op aarde?), is bespiegeld door wijsheidstradities in Oost en West, Noord en Zuid; in de vorm van mythen, beelden, meditaties en poëtische teksten. Deze vruchten van verbeeldingskracht zijn via mondelinge overlevering en geschriften eeuwenlang beoefend en doorgegeven.

Een Rad van interculturele levenskunst! (Piet Ransijn Civis Mundi #66, september 2018 - II):
We kunnen ook categorieën als fantasieën en hallucinaties uitbreiden als containerbegrippen voor dergelijke ervaringen. Dan zijn we er gauw mee klaar. Maar zelfs als ze op fantasie zouden berusten, zijn deze ervaringen systematisch te onderzoeken door ze beschrijven, te vergelijken, te analyseren en te categoriseren, zoals bij Newton. Je kunt er ook over filosoferen, zoals bij Plato, in de Oepanishads] en bij de theosofie en antroposofie bij [[HetNieuweLeren2|Rudolf Steiner en Hugo Verbrugh, waarbij ook existentiële en andere ervaringen aan de orde komen.
Conclusies
De analyse en de conclusies zijn al in eerdere boekbespreking samengevat. Newton beschrijft de orde in de ‘zielenwereld’ in termen van een soort sociale structuur van betrekkingen tussen zielen die hij volgens de beschrijvingen van zijn cliënten aantreft in het ‘hiervoormaals’ en het ‘hiertussenmaals’. Dat is de situatie tussen twee levens, met een term van Verbrugh. Newton onderscheidt een soort subtiele hiërarchie van meer en minder ontwikkelde zielen. De rijpere zielen fungeren hierbij als gidsen en leraren voor de jongere zielen. Het ontwikkelingsniveau wordt beschreven in termen van de mate van begrip, empathie en mededogen. Het begeleiden van anderen vraagt een groter invoelend vermogen, inzicht en wijsheid. Dat komt plausibel over. Zie verder mijn boekbespreking.

Levenskunst & Levensgeluk XI: Een Rad van interculturele levenskunst! (Heidi Muijen Civis Mundi Digitaal #56 maart 2018):
Inleiding
Dit Rad schetst verschillende elementaire wegen van wijsheid naar een transculturele ofwel elementaire grondhouding van openheid en verbinding. Het Rad draait rond een spil van medemenselijkheid en onbaatzuchtige liefde, de quintessence, de liefdevolle bereidheid tot ontmoeting en dialoog. Die spil lijkt me het hart te vormen van diverse wijsheidstradities met rituele praktijken (van yoga, gebedsvormen, sjamanisme, meditatie en mindfulness). Alsook van vormen van deugdethiek, steeds met een couleur locale van de betreffende cultuur en tijd.
Een Derde Weg tussen mythische verbeelding en rationalisme
Zo staat in veel Griekse mythen te lezen dat mensen door goden gestraft worden voor hun (te) vrijmoedige daden, bijvoorbeeld in de Oedipus mythe en in de verhalen over Arachna en Tantalus. Vanuit een levenskunstig perspectief is dit mythische motief van goddelijke (morele) bestraffing te begrijpen als verwijzend naar de levensvraag hoe goed om te gaan met mentale en morele kaders. Hoe te laveren tussen de goddelijke vrijheid zichzelf de morele wet te stellen (auto-nomos) en een mentale staat van gevangenschap waarin men zich door anderen de les laat lezen? Nietzsche betoogt als cultuurcriticus dat christelijke dogma’s, zoals de erfzonde en de dogmatische uitleg van de leer der naastenliefde, de mens klein maakt.
Eenzelfde mentale reflex van het zich moreel schuldig voelen als mens kan evenwel ook uit niet-religieuze motieven ontstaan, met name in de context van een autoritaire cultuur en hiërarchische organisatiestructuren. De weg van de mythische held(in) vraagt van mensen de plek der moeite te betreden en expressie te geven aan morele gevoelens van (wan)hoop en vrees, schuld en boete, eer en vergelding, verraad en wraak. Getransponeerd naar menselijke verhoudingen vertellen de mythen hoe mensen zichzelf beklemmen èn elkaar gevangen houden in mentale kaders van culturele taboes en sociale codes.

Levenskunst & Levensgeluk – VIII – Van kuddegeest naar kosmopolitisme! (Heidi S.C.A. Muijen Civis Mundi Digitaal #41 november 2016):
Paradoxaal genoeg vraagt een weg van bevrijding jarenlange discipline en is ze nochtans niet manipulatief te realiseren! Koans en paradoxen kunnen ons bevrijden van de dwang van de normaliteit en het rechtlijnige geloof in ‘regel is regel’. De koans, die leerlingen ter meditatie van hun boeddhistische leermeester meekrijgen (Watts, A.W., 1976, pp. 82-83, 124) getuigen van humor en gevoel voor het absurde als ingrediënten voor het cultiveren van een bevrijde levensvorm. Koans zijn paradoxale spreuken of onmogelijke vragen (zoals “Wat is het geluid van één klappende hand?”) die de mens bevrijden uit de beperking van een rationele benadering:
Vóór ik Zen gestudeerd had, dertig jaar lang, zag ik bergen als bergen en wateren als wateren. Toen ik een diepere kennis had bereikt kwam ik op een punt waarbij bergen me geenszins als bergen en wateren geenszins als wateren toeschenen. Maar nu, bij de kern, kwam ik tot rust. Want ik zie de bergen andermaal als bergen en de wateren andermaal als wateren. (Watts,1976, p. 96)
Werken met symbolen, rituelen en verhalen is juist ook in organisatiecontexten belangrijk, waar de inrichting van het werk in de regel fragmenterend werkt. Door samenwerken als samenspel te ensceneren kan de sfeer van belangen en macht worden bevrucht met vrijere impulsen en creatieve levensvormen, waarin mensen hun hart durven te openen. Een angst- en afrekencultuur ontstaat door politieke tactieken zoals ‘verdeel en heers’, met machtsvertoon instellen van een uniforme orde, afstraffen van afwijkingen van de norm en het unieke, onderdrukking van spontaniteit en eigenheid. Teneinde normalisering en disciplinering in organiseren te doorkruisen is het nodig te schuren, schooieren en knutselen (Coenen, 2009) en zaken met humor te beschouwen. Pas wanneer mensen speling genereren in de systeemwereld van organiseren krijgt interculturele levenskunst een kans als voedingsbodem voor het vinden van collectieve dromen en gedeelde waarden, die deelbelangen overstijgen. Levenskunst in organisaties (Brohm & Muijen, 2010) schept en vraagt ruimte voor werkplezier en vriendschap, voor morele motieven en gemeenschapszin in werkcontexten. Des te sterker is het voor het ontwikkelen van een mondiaal bewustzijn noodzakelijk reactieve ketens te doorbreken en inter-esse –uitnodigende tussenruimten – te stichten, waarin een cultuur van vertrouwen en compassie kan groeien.

“Het spirituele is politiek – het politieke is spiritueel!” Levenskunst als een wijsheidstraditie voor de ontwikkeling van een ethisch-politiek bewustzijn! — in delen — (Heidi Muijen Civis Mundi Digitaal, 19 mei 2016):
1. Mediale levenskunst voor het volk?
“Tenminste de bereidheid zich dergelijke mentale, sociale en emotionele inspanningen te getroosten, zich daartoe openstellen, is de hoge inzet van Rizzuto’s mediale levenskunst. Een discipline in het leven van alledag, zoals guru’s van hun leerlingen vragen. Het gaat uiteindelijk om de keuze zich te ontwikkelen tot een ‘edel mens’, een mens met innerlijk adeldom. Rizzuto’s wijsheid van de slang bijt zich hier in haar eigen staart: mediale levenskunst berust op en veronderstelt de open onbevangen staat waar wijsheidstradities in Oost en West eeuwenlang oefeningen en teksten voor hebben ontwikkeld, doorgegeven en verfijnd om hun leerlingen op dit pad te lokken en te houden.”
Het citaat is afkomstig uit mijn boekbespreking van Mediale levenskunst van Giovanni Rizzuto (2014a) die vorig jaar in Civis Mundi verscheen. Daarin sprak ik waardering uit voor de auteur en tegelijk plaatste ik een kritische kanttekening. Nog steeds puzzelt mij de vraag in hoeverre de weg van mediale levenskunst door velen of slechts voor de enkeling begaanbaar is.

Levenskunst als een wijsheidstraditie voor de ontwikkeling van een ethisch-politiek bewustzijn! Deel I (Heidi Muijen Civis Mundi Digitaal #3 februari 2011):
Een platte postmoderne ideologie luidt dat ieder zijn of haar eigen waarheid heeft. Levenskunst voor de homo economicus is de ‘kunst van het vermarkten van levensgeluk’ - van filosofiecursussen tot happiness coockies. In de regel gaat het op de wereldmarkt om winstmaximalisatie ongeacht morele en waardepolitieke afwegingen. Persoonlijke begeerte, groepsbelangen en andere ‘ondeugden’ leiden volgens dominante ideologieën (utilisme, Realpolitik, opportunisme, neoliberaal pragmatisme) tot het grootste geluk voor de grootste gemene deler. Bijgevolg vertoont de sfeer van (ethische en politieke) waarden een onheilspellende Januskop: een eenzijdige externe oriëntatie op het instrumenteel-economische (welbegrepen) eigen belang en een (spirituele en/of materialistische) individualistische naar binnen gerichtheid. Grondnoties over menselijkheid, bevrijding, levensgeluk en andere humanitaire waarden dreigen tussen beide domeinen versplinterd te worden.

Voor diep ingesleten in- en uitsluitingsprocessen op basis van wij-zij denken maakt het rapport 'E i V' gebruik van De Ander als spiegel van Ryszard Kapuscinski. Een moderne versie van dit verhaal stond in NRC van 24 december 2007, het essay De Ander als spiegel van Ryszard Kapuscinski. Ook Kapuscinski schetst dat bij elke ontmoeting met anderen uit drie mogelijkheden kan worden gekozen. Een wilde aanval inzetten op de vreemdelingen? Hen onverschillig passeren en doorlopen? Of toch maar proberen kennis te maken en met hen te communiceren? De Ander bepaalde voor hem de zin van het reizen, het verhaal dat geschreven moest worden.
De filosoof Emmanuel Lévinas noemt de ontmoeting met de Ander “een gebeurtenis”, zelfs “een fundamentele gebeurtenis”; het is het belangrijkste, het hoogst mogelijke wat kan worden beleefd. Lévinas laat zien dat het Ik niet zonder De Ander kan bestaan. Alleen als we De Ander leren kennen kunnen we onszelf leren kennen.
Kapuscinski haalt ook de door Bronislaw Malinowski gelanceerde stelling aan: er bestaan noch hogere noch lagere culturen, er is slechts sprake van verschillende culturen die op verscheidene manieren aan de behoeften en verwachtingen van haar deelnemers voldoen.

Volgens het onderzoeksrapport 'E i V' is mediale levenskunst voor velen en niet slechts voor de enkeling begaanbaar. De theosofie gaat ervan uit dat er een rechtvaardigheidsmechanisme (wet van harmonie analoog aan de wet van vergelding) een zelfreinigend vermogen in het universum zit ingebakken. De wet tot behoud van energie speelt daarbij een cruciale rol. Alle levensvormen zijn aan de Universele Wet van karma, ten goede of ten kwade onderhevig. Als we standvastig blijven in juist denken en juist handelen, voor de hoofdroute kiezen, zal aan het immense lijden in de wereld geleidelijk een einde komen. Boeddhisme kan worden gezien als de ‘oplossing’, die Boeddha na intense meditatie over de vraag van het lijden, heeft ontvangen. Het Boeddhisme maakt gebruik van de allegorie ‘Karma en Sangha’ en het Hindoeïsme van ‘Karma en Dharma’. In de kabbala neemt En-Soph de plaats van het heilige, het onkenbare Sangha en Dharma in.

Het rapport ‘E i V’ kiest voor de interdisciplinaire aanpak - de middenweg tussen de twee kanten van één medaille Geestkunde en Natuurkunde - de wisselwerking (wederkerigheid) tussen het quadrivium (viersprong) psychologie, sociologie, filosofie en ethiek of de synthese van wetenschap, religie en filosofie en kunst. In het rapport ‘E I V’ staat religie in het bijzonder voor levenskunst, de moraal van het verhaal, te worden ingewijd in de oude mysteriën.

Het vakgebied begeleidingskunde houdt de gemoederen al millennia bezig. Het rapport 'E i V' richt zich op de 'wederzijdse verbondenheid', de reciprociteit tussen ‘Geestelijk - Psychisch - Stoffelijk’ (Geestkunde - Zielkunde - Natuurkunde). In het rapport 'E i V' heeft het vakgebied begeleidingskunde op de 'Hoofdroute' betrekking.

Levenskunst & Levensgeluk — V — Het belang van levensgeluk (Heidi Muijen Civis Mundi Digitaal #27]], okt/nov 2014):
- “Het spirituele is politiek — het politieke is spiritueel!”
- Levenskunst als een wijsheidstraditie voor de ontwikkeling van een ethisch-politiek bewustzijn!
1. Geluk en tragiek
Een overweldigend aantal hits verschijnt wanneer we op ‘geluk’ googlen. Geluk bestaat als een lesmethode voor scholen, bekend is het onderzoek van geluksprofessor Ruut Veenhoven, en in Bhutan kent men het bruto nationaal geluk. Een bont geheel van meer dan vier miljoen hits in dertig seconden; ondoenlijk al dat geluk tot ons te nemen! Het is met harde cijfers verbonden aan succes in bedrijvigheid: voor arbeidstevredenheid en als businessmodel. Er zijn ook gelukskoekjes en cursussen in dagelijkse positieve affirmaties. Daarmee lijk je het geluk te kunnen bezweren op mythisch-magische wijze. Net zoals in archaïsche tijden door op de juiste wijze te offeren, rituelen te voltrekken en het geluk af te smeken aan Vrouwe Fortuna. Deze geluksgodin is in onze tijd gereïncarneerd als het Rad van Fortuin in de vorm van (internet)gokken en veel loterijen. Toch is controle over het levende dominante geluksrichting in onze tijd. We zetten in op wetenschap en techniek, hebben gereedschapskisten vol gespreks- en gedragstechnieken, werken met evidence based protocollen en huren managementgoeroes en gelukscoaches in…
8. Het ludische als subtiel krachtenspel
Het ludische is daarom zowel kinderspel als de bestaansruimte zelf waarin het menselijke op het spel staat. Alleen door het oerstrijdige van het leven spelend te ervaren kunnen we de tegenstellingen in het bestaan in beweging houden en in samenspel benutten als mogelijkheden tot ontwikkeling. Licht en donker, hoog en laag, man en vrouw, kind en volwassene, goed en slecht, …: door ze als spelelementen te zien kunnen we de kairotische kunst (Hermsen, 2014, p.15) beoefenen het goede moment te grijpen en tegenstellingen opnieuw te wegen! Zo houden we ze als dimensies in het bestaan open en timmeren we ze niet als categorieën dicht in eenduidige definities. Met gevoel voor het goede moment zien we nieuwe mogelijkheden en kunnen we recht doen aan het mysterie van het leven door passende symbolische en rituele vormen met elkaar te vinden. Zo kunnen we voorkomen dat we elkaar in samenspel gevangen zetten. Een wederkerig en vrij-mazig relationeel weefsel schept voorwaarden voor een dynamisch machtsevenwicht in relaties ten behoeve van gemeenschappelijk levensgeluk.
9. Wederkerigheid in menswording en gemeenschapsvorming
“Door het najagen van eer en rijkdom wordt de geest ook niet weinig uiteengerukt, vooral wanneer deze alleen maar omwille van zichzelf worden gezocht. (…)
Vooral ook nadat ik had ingezien dat het streven naar geld, lust of eer slechts zolang schadelijk is als deze dingen omwille van zichzelf en niet als middel tot iets anders worden gezocht (…) namelijk zo’n natuur te verwerven en ernaar te streven dat velen haar met mij verwerven. Dat betekent, dat het een zaak van mijn eigen geluk is om mij moeite te geven, dat vele anderen hetzelfde inzicht als ik verwerven, dat hun begrip en hun begeerte helemaal met mijn begrip en begeerte overeenstemmen. (Spinoza, 1986, pp. 62-65)
Nietzsche’s wil tot macht is verwant aan het Latijnse conatus begrip bij Spinoza. Dit begrip verwijst naar het natuurlijke (macht)streven dat basaal is voor diens ethiek èn politieke filosofie. Hij definieert het als “het streven waarmee elk ding in zijn bestaan tracht te volharden” (Spinoza, 1979, p. 136) en brengt dit zowel in verband met de menselijke wil (wanneer het op de geest betrekking heeft) als drang (zowel geestelijk als lichamelijk) en begeerte (voor zover wij ons van een drang bewust zijn). Op een radicale manier brengt hij onze oordelen over goed en kwaad met dit basale streven in verband: “… dat wij niets nastreven, willen, verlangen noch begeren omdat wij oordelen dat het goed is, maar integendeel, dat wij iets goed noemen omdat wij er naar streven, het willen, verlangen en begeren.” (Spinoza, 1979, p. 137)
De wederkerigheid tussen waarden en werkelijkheden heb ik langs verschillende invalshoeken als een complex relationeel-technisch spel willen onderzoeken. Is het mogelijk langs ludieke weg alternatieve spelregels te verkennen voor de dominante oplossingsrichting systemen en (socale) technieken te ontwerpen voor actuele problemen? Dit type samenspel is gebaseerd op een waardering van de machtshiërarchie en op de waarde van efficiency. Een sociaal spel op basis van relationele dialogische spelregels volgt veeleer waarden van medezeggenschap, professionele en collectieve verantwoordelijkheden.
De figuur van de paradox sluit, zoals de figuur Zarathustra in het citaat van Nietzsche deed, tegenstellingen niet uit maar brengt ze op juiste spanning bij elkaar in een verbindend èn onderscheidend midden. Metaforen en symbolen verdichten en verplaatsen, net als de paradox, wat verschillend is bij elkaar in een relationeel betekenisveld. Daarbij kan het vormen van een symbolisch bewustzijn (Van den Berk, Tj., 1999) het beoefenen van compassie ondersteunen, zo leert ons de geschiedenis van het woord ‘symbool’. Etymologisch en letterlijk betekent dit woord ‘dat wat samen wordt geworpen’.

Joke J. Hermsen boek Stil de Tijd pleidooi voor een langzame toekomst
In onze samenleving wordt het gevoel dat de tijd ons in een wurgende greep houdt, steeds meer overheersend. Tijd wordt voornamelijk als een economische wet beschouwd, die ten volste benut en rendabel gemaakt moet worden. Druk bezig zijn en een overvolle agenda hebben is synoniem met een succesvol bestaan. Als er op een ochtend nauwelijks mails binnenkomen, kan de vertwijfeling reeds toeslaan. Leegte, rust en nietsdoen zijn geen inspiratiebronnen meer, maar de angstaanjagende voorboden van een bestaan in de marges van de maatschappij. De hang naar activiteit en de snelheid waarmee technologische ontwikkelingen zich opvolgen geven velen de indruk de tijd niet meer bij te kunnen benen. `Geen tijd hebben lijkt dan ook een fundamentele ervaring van deze tijd te zijn. Daarmee is tijd het schaarsteproduct bij uitstek geworden. In Stil de tijd neemt Joke J. Hermsen dit verschijnsel kritisch onder de loep. Vanuit het gedachtegoed van Henri Bergson, Ernst Bloch, Peter Sloterdijk en Emmanuel Levinas ontwikkelt zij een nieuwe visie op het fenomeen tijd, waarin zij een onderscheid aanbrengt tussen kloktijd en innerlijke tijd. Zij stelt belangrijke vragen als `Van wie is de tijd?' en `Bestaat er nog een persoonlijke tijd?' en legt haar oor te luisteren bij schrijvers en kunstenaars die deze innerlijke tijd in hun werk hebben proberen te verbeelden. Tegen de huidige tijdgeest in verkent zij het belang van rust, verveling, aandacht en wachten. Ervaringen die sinds de Oudheid als de belangrijkste voorwaarden voor het denken en de creativiteit werden beschouwd, maar die in het huidige economische tijdsgewricht op weinig waardering hoeven te rekenen. Ten slotte schetst Hermsen de politieke en sociale gevolgen van onze rusteloze en in meerdere opzichten op drift geraakte samenleving.

Vooruit met de Verlichting (Peter Giesen interviewt Steven Pinker Volkskrant 20 oktober 2018 Sir Edmund p. 10-15):
U kijkt naar het nieuws en denkt: wat een ellende is er toch op de wereld. Steven Pinker kijkt naar een hele berg cijfers en ziet: het ging nog nooit zo goed. Met dank aan de Verlichting, de rede en het humanisme, zegt de Canadese hoogleraar, waarvoor hij in populistische tijden dus graag een lans breekt.
Steven Pinker is een onversneden positivo. In Ons betere ik uit 2011 betoogde hij dat de mens steeds minder gewelddadig wordt, anders dan doorgaans wordt aangenomen. Zijn nieuwe boek, Verlichting nu – een pleidooi voor rede, wetenschap, humanisme en vooruitgang is nog ambitieuzer. De wereld staat er op vrijwel alle fronten beter voor dan ooit, betoogt hij in bijna 700 pagina’s. Er is niet alleen minder geweld, maar ook minder armoede, honger en ziekte. De criminaliteit daalt, we zijn beter gevoed, gelukkiger en zelfs minder eenzaam dan ooit. Lucht en water zijn schoner geworden en het klimaatprobleem is oplosbaar door verstandige politiek en nieuwe technologie.
Is het denkbaar dat de VS afglijden naar fascisme, zoals Madeleine Albright stelde? ‘Er zijn tendensen in het bewind van Trump die aan fascisme doen denken. De vraag is: is het Amerikaanse systeem, met zijn checks and balances, robuust genoeg om die te bestrijden? We weten het niet. Waarschijnlijk wel, maar het is iets om je zorgen over te maken.’
Vooruitgang kan weer teruggedraaid worden.
‘Zeker. Pas na 1945 zie je dat er minder oorlogen zijn, die ook minder schade aanrichten. Je kunt zeggen: dat is maar 73 jaar, het kan zo weer omdraaien. Aan de andere kant: 73 jaar is ook weer geen kleinigheid.’ Kunnen mensen zich geborgen voelen bij een abstract concept als ‘een rechtvaardige wereldorde’?
‘Je ziet soms een bijna religieuze extase. Bij TED Talks Technology, Entertainment, Design) bijvoorbeeld, als iemand praat over vooruitgang in het bestrijden van ziekten in Afrika, of over manieren om klimaatverandering tegen te gaan. Ik geloof niet dat zulke verhalen alleen voor een elite zijn. Er is niets speciaals aan TED of aan ideeënfestivals die je overal ter wereld ziet opkomen.’

Techniek: redder of boosdoener (Mac van Dinther interviewt Charles C. Mann Volkskrant 20 oktober 2018 Sir Edmund p. 18-21):
Technologie en ecologie bieden tegenovergestelde oplossingen voor het voedsel- en het klimaatvraagstuk. Charles C. Mann ontleedt deze controverse tussen meer, meer, meer en minder, minder, minder en vraagt zich af of de tegenstelling misschien toch is te overbruggen.
Eigenlijk heeft hij De Tovenaar en de Profeetgeschreven voor zijn dochter, zegt de Amerikaanse wetenschapsjournalist Charles C. Mann (63). ‘Toen mijn dochter werd geboren bedacht ik dat als zij straks zo oud is als ik, er op aarde waarschijnlijk tien miljard mensen zullen wonen. Tien miljard! Dat is heel veel. Hoe gaan we dat doen, vroeg ik me af.’
De vraag is of een oplossing nog wel op tijd komt. U haalt in uw boek Lynn Margulis aan, een bioloog die komt met de Wet van het petrischaaltje: leg er een bacterie in met voeding en de bacterie groeit net zo lang tot alles op is. Dan sterft de bacterie zelf ook. Hetzelfde gaat volgens Margulis op voor alle levende wezens op aarde. Dus ook voor de mens.
‘Ik kwam Margulis tegen toen ik in het café de krant zat te lezen. Waarom kijk je zo somber, vroeg ze. Omdat het Congres net een paar klimaatmaatregelen heeft afgestemd, antwoordde ik. Ja, duh!, zei Margulis. Het is een discussie die teruggaat op Darwin. Volgens Darwin is er maar één natuurwet die voor schepselen op aarde geldt, de mens niet uitgezonderd. Als dat klopt, krijgt Margulis gelijk.
Denkt u dat wij daartoe in staat zijn?
‘Dat zal de komende eeuw moeten uitwijzen. Eigenlijk zijn we bezig met een experiment om te zien of Lynn Margulis gelijk heeft of niet. Ik zou daar geen voorspelling over durven te geven. Het eerlijke antwoord is: ik weet het niet.’

Charles Mann onderzocht de 'tovenaars' en 'profeten van het klimaatdebat (Marco Visscher interviewt Charles Mann Trouw 7 oktober 2018):
Hoe houden we de planeet leefbaar? Radicaal kiezen voor besparing, of voor techno-optimisme? Bestsellerauteur Charles C. Mann onderzocht de opties.

Meester in strategie Een uiteenzetting van de mogelijkheden tot strategische kwaliteit in het argumentatief taalgebruik van de advocaat in het strafrechtelijk pleidooi (Vroegindewey, B.B.M.):
Rolopvatting advocaat
47: De rolopvatting van de advocaat geldt als institutionele preconditie nu, na vaststelling van deze rol, de handelingen van de advocaat steeds in overeenstemming zullen moeten zijn met deze rolopvatting. Zoals gezegd wordt in deze thesis uitgegaan van een tweeledige rolopvatting. De advocaat is primair gericht op het behartigen van de belangen en de rechten van zijn cliënt en biedt daarmee ook tegenwicht aan het oordeel van de officier van justitie. Hier wijkt het doel van de advocaat (de belangenbehartiging en daarmee tegenwicht) af van het algemene doel van de juridisch procedure: waarheidsvinding.

Pestkoppen van GeenPeil tonen zwakheden van ons systeem (Marjan Slob Volkskrant 24 maart 2016 p. 24):
Daar ligt hij, voor mijn neus: de stempas die mij het recht geeft om me uit te spreken over de associatieovereenkomst tussen de Europese Unie en Oekraïne. In de rechterbovenhoek staat het stempel van mijn gemeente. Ik zie mijn naam en adres en zilveren glimletters die zeggen: '1e raadgevend referendum 2016'. Het ziet er allemaal verdomd officieel uit. Net echt, eigenlijk.
Ik denk aan de gemeentelijke bureaucratie die mij braaf mijn stempas bezorgt, op commando van een groep die in feite vijandig staat tegenover die keurige bureaucratie zelf. Even word ik heel droevig.
Dan corrigeer ik mezelf. Misschien is dit het verkeerde beeld. Misschien moet ik meer aandacht besteden aan de lacherige, honende toon die journalistiek in de school van GeenStijl kenmerkt. Waar doet die ook alweer aan denken? Aan de pestkoppen op school die het leven van sommige leraren zuur maken.
De methode is wreed, en leuk is het niet om te zien hoe fatsoenlijke mensen in het nauw worden gedreven. Maar een goede pestkop brengt ook iets aan het licht: het systeem waarin je ongevraagd je dagen moet slijten, schuift inderdaad soms ongeschikte personen naar voren - en houdt ze nog een hand boven het hoofd ook.
De pestkoppen van GeenPeil tonen op pijnlijke wijze de zwakheden van ons systeem aan. Je kunt veel van pestkoppen zeggen, maar het zijn geen spijbelaars. Ze haken niet af. Ze ontfermen zich juist op hun manier over het maatschappelijk lichaam.

Voetnoot Boze burger (Arnon Grunberg Volkskrant 24 maart 2016):
Alleen verstokte idealisten geloven dat een maatschappij kan bestaan waarin geen onwenselijk gedrag voorkomt. In elke samenleving zullen groepjes opbloeien die hun utopische idealen met geweld nastreven. Denk aan de RAF in Duitsland, jaren zeventig, of Sendero Luminoso in Peru, jaren tachtig. Gewelddadige, seculiere groeperingen.
Sommige reacties op Brussel tonen niet alleen aan dat er een groot gebrek aan historisch besef bestaat, maar ook dat verontwaardiging en ontzetting dikwijls worden ingezet om een bevolkingsgroep te stigmatiseren. Denk ook aan de reacties na de aanrandingen in Keulen.
Vrijheid brengt risico's met zich mee. Wij accepteren snelwegen, hoewel daar ongelukken gebeuren. Wij accepteren paardensport, hoewel daarbij ook weleens een dodelijk ongeluk gebeurt.
Een van de perverse neveneffecten van zeventig jaar vrede en welvaart in West-Europa is het ontstaan van de verwende, boze burger. Hij hoeft niets te kunnen, alleen verontwaardigd te zijn. Stoïcisme is zijn vijand, haat zijn bestaansrecht.

Een manier om belangen tegenstellingen te verkleinen is in de Stoa, de zuilengalerij van Athene, met de oer-stoïzijn Zeno van Citium ontstaan.
De Stoïcijn streeft naar een goede verstandhouding met de evenmens, in wie ook de Logos, de oerkracht van het universum, leeft, hij verwerpt alle geweld, tegen zowel mens, als dier, als natuur. Hij voelt zich, als wereldburger (kosmo-politès), verheven boven alle grenzen van ras, geslacht, nationaliteit, stand, geaardheid, enzovoort.

Hele kunst: kritiek geven en ontvangen of Kritiek uiten op collega's? Zo doe je dat (Eric van den Outenaar Volkskrant 24 februari 2016 p. 35):
De theorie is mooi: collega's moeten kritisch zijn naar elkaar en zichzelf. Maar in de praktijk houden we onze mond en als er al kritiek wordt geuit, gebeurt dat vaak op een verkeerde manier.
Wie hogerop wil komen, kan natuurlijk slijmen bij zijn collega's, ellebogen gebruiken of het stoïcijnse werkpaard uithangen. Je kunt jezelf ook de volgende vragen stellen: hoe ga ik om met kritiek? En: ben ik zelf goed in staat feedback te geven waar anderen - mijn collega's, mijn meerderen - iets aan hebben?
Of je nu leidinggevende bent, pas aan het begin je loopbaan staat of het allemaal al wel zo'n beetje gezien hebt, feedback helpt. Je vergroot er je invloed mee, wint aan respect bij je managers en team en komt zaken over jezelf te weten waar je anders misschien pas na jaren vallen en opstaan zou zijn achter gekomen.

De stoïsche filosofie presenteert zichzelf als de aangewezen weg om de mens gelukkig te maken. Alles wat gebeurt in de wereld is volgens de Stoa van tevoren onverbiddelijk bepaald, maar de vrijheid en autonomie van de mens zit hem erin dat hij vrij is in zijn reactie hierop. Deze reactie is bepalend voor het menselijk geluk. Inzicht in de noodzakelijkheid van alles, inzicht dat dit zo goed is, enerzijds; anderzijds het inzicht dat hetgeen men gewoonlijk als persoonlijke rampen ziet, ons niet echt raakt, als we maar goed onderscheiden wat er echt aan de hand is. Er zit evenwel ook een moreel aspect aan vast. Een stoïcijn wordt geacht ook zijn sociale plichten te vervullen. Dit wordt gezien als een natuurlijk bestanddeel van het leven in de menselijke gemeenschap. Want ook het leven in overeenstemming met de natuur wordt als doel geformuleerd door de Stoa.

Wim van den Dungen Kennis - Transcendentale Logica Kentheorie & Kenpraxis Criteria voor een geldige Metafysica
Het 'apeiron' is buitenwerelds, onvergankelijk & levenskrachtig. Het garandeert de continuïteit van het leven van de wereld, ondanks & tegelijkertijd dankzij de 'enantia'. Het Ionisch natuurdenken neemt afstand van de mythe door de constructie van relatiebegrippen waaraan een objectieve gestalte gegeven wordt.
Het 'apeiron' als onuitputtelijke extrakosmische levenskracht bestuurt de wereld en heeft dus bewustzijn. Het verleent existentie (ejaculatie van het kosmisch 'semen'), het legt grenzen op (a priori via het zaad & a posteriori door onrecht te bestraffen), het bepaalt de levensloop van de 'enantia' voor zover die hunkeren naar het goddelijke en het omvat alles (de wereld is gebed in het 'apeiron').
De materie uitsluitend als een substantie met uitgebreidheid en beweging zien, leidt tot een mechanisme dat tot een materialistisch naturalisme aanleiding geeft (Hobbes denkt God als een fijne stof vgl. dit met de 'logos' van de Stoa).
Leibniz denkt de materie dynamisch en energetisch. Daarom is in de immateriële voldoende grond van de zintuiglijke werkelijkheid, de monaden, een dynamische levenskracht werkzaam is (§ 11/15). Naar aanleiding van zijn fysica komt Leibniz tot een metafysica die zowel de cartesiaanse verschraling van de materie als het ontologisch materialisme vermijdt. Wat permanent verandert is niet de kwantiteit maar de kwaliteit, d.w.z. de vitale kracht.

Geluk of Mensen op zoek naar geluk (Sheila Sitalsing Volkskrant 24 augustus 2015 p. 2):
Als we welkom waren, noemden ze ons expats, want ook in de migratiebusiness wordt scherp gelet op inkomensklassen (in het lagere segment wordt het begrip arbeidsmigrant gehanteerd, dat met aanzienlijk minder ontzag wordt uitgesproken dan het begrip expat).
De Ombudsvrouw van de Volkskrant deed afgelopen zaterdag een dappere oproep tot zorgvuldig taalgebruik in het grote vluchtelingen/migranten/asielzoekers/gelukzoekers-debat. Noem een vluchteling een vluchteling en een arbeidsmigrant een arbeidsmigrant, bepleit zij.
Al Jazeera gaat verder en heeft besloten in de berichtgeving over bootvluchtelingen/gelukzoekers/arbeidsmigranten voortaan het woord 'migrant' te mijden en het alleen nog over 'mensen' te hebben.
Mensen op zoek naar geluk.

Score Collective Levenskunst
Topstudenten musiceren onder leiding van Ed Spanjaard
Topstudenten die een masterstudie volgen aan de klassieke afdeling (incl. hedendaagse muziek) van het Conservatorium van Amsterdam, vormen samen het nieuwe ensemble Score Collective. De circa twintig streng geselecteerde musici spelen in dit concert muziek uit de afgelopen vijftig jaar, waaronder een compleet nieuw werk van compositiestudent David Collier. Nieuwer kan nieuwe muziek niet zijn. Klanktovenaar, dirigent én directiedocent Ed Spanjaard leidt het ensemble.

Zoek of Hoe zagen de idealen van de PvdA er ook alweer uit? (Sheila Sitalsing Volkskrant 7 september 2015):
Het misschien wel meest gebezigde zinnetje onder representanten van de Partij van de Arbeid is vermoedelijk dit: 'We moeten weer herkenbaar worden op onze idealen.'
Je kunt het zinnetje horen zoemen als ze in de oppositie zitten en in populariteit pijnlijk worden ingehaald door de jongens en meisjes van de SP.
Je hoort het in zachte zuchtjes, die gaandeweg toenemen in volume, wanneer ze aan het meeregeren zijn en zich in het proces van geven, nemen, inleveren, slikken en draaien iets te buigzaam jegens de regeringspartner hebben betoond.
Het was daarom niet onverwacht dat Hans Spekman, voorzitter van de PvdA, afgelopen zaterdag in de Volkskrant in een nogal ontregelend betoog dat niet uitblonk in consistentie alle klassiekers uit het PvdA-repertoire erbij haalde. Etc.
Hans Spekmans visie op de sociaal-democratie, zoals afgelopen zaterdag in de Volkskrant uiteengezet, is iets minder goed gearticuleerd. Hij blijft steken in de observatie dat Jet Bussemaker 'in het kabinet net te veel aan de kant van de VVD zit'. Daar mag Bussemaker het mee doen.
En ondertussen tasten we nog steeds in het duister over de aard van de zoekgeraakte waarden.

René Cuperus is senior wetenschappelijk medewerker van de Wiardi Beckman Stichting van de PvdA. Sheila Sitalsing laat in haar column Zoek zien dat we nog steeds in het duister tasten over de aard van de zoekgeraakte waarden. Marcel van Dam heeft dit al eerder gesignaleerd en schrijft in zijn column ‘1991 – 2007’ in de Volkskrant van 18 oktober 2007: Tot mijn verdriet zag ik vanaf de jaren tachtig mijn partij wegzinken in een moeras van beginselloosheid. Onder Kok ging de PvdA door de knieën, onder Bos door zijn rug. De grens is zeker bereikt.

De grens bereikt (René Cuperus Volkskrant 7 september 2015):
Elke Europeaan kan een Syriër op zolder nemen of een Kosovaar in de schuur. Dat voelt misschien goed, maar is toch geen goed idee. Draagvlak, absorptievermogen, sociale cohesie. Dat zijn geen rechtse of rechts-populistische begrippen, maar elementaire noties om de 'boel bij elkaar te houden', ook wanneer je de ernstigste gevallen van vervolging en oorlogsleed weldegelijk opneemt en ruimhartig opvangt.
Aanstaande woensdag presenteert Jeroen Pauw een themaprogramma bij de NPO over het vluchtelingendrama. De titel van dat programma is een beetje raadselachtig: De Grens Bereikt. Zonder uitroepteken of vraagteken. Gewoon: de grens bereikt. Maar waarvan precies? Is de grens bereikt van ons passief wegkijken? Van onze onverschilligheid en onmacht? Of is de grens bereikt aan de veel te grote politieke stilte in Nederland, van politici die zo opportunistisch op de radar van de publieke opinie staan afgesteld, dat ze nu opeens - met de foto van het jongetje als 'gamechanger' - wel in beweging komen?
Of is de grens bereikt aan de naïeve onnozelheid van onze BN'ers die de grootste geopolitieke en democratische uitdaging van Europa van na de Tweede Wereldoorlog denken te kunnen pareren met teddyberen en gebreide truitjes?
En het bleef nog lang onrustig in het Europa van Angela Merkel.

René Cuperus stelt in zijn column terecht de vraag waarvan is precies de grens bereikt? Veel mensen denken dat de vrije markt een objectief proces is dat niemand heeft bedacht en uitgevoerd. Niemand lijkt verantwoordelijk te zijn voor de ideologie en de utopie erachter. Er zou geen ‘kapitalistisch manifest’ bestaan. Hans Achterhuis laat zien dat een dergelijk manifest wel degelijk bestaat. Dat is de fascinerende roman Atlas Shrugged (1957), geschreven door een in Amerika zeer invloedrijke filosofe van wie wij in Europa de naam nauwelijks kennen: Ayn Rand. Atlas Shrugged geldt in de VS na de Bijbel als het belangrijkste boek van de afgelopen eeuw. De paranoia van de marktfundamentalisten in het Westen kunnen met die van moslimfundamentalisten in het Oosten worden vergeleken. Fundamentalisme is op haar beurt een reactie op het secularisme. Het manifest van het egoïsme van Ayn Rand is de wereld van de ‘carrot and stick’ van Hans van Baalen. Het is de wereld van de Lof der zotheid van Erasmus en zoals George Orwell in zijn boek 1984 heeft vertolkt.

Mensen obsessief stimuleren door alleen een worst voor te houden leidt uiteindelijk tot een grote eenheidsworst. Het is nog niet zo lang geleden dat nonnen alleen voor hun zielenheil in de gezondheidszorg werkten. Klanten die zich geen dure aanvullende verzekeringen kunnen veroorloven dreigen op termijn juist overgeleverd te worden aan een communistische zorgwinkel die uiteindelijk alleen eenheidsworst in de aanbieding heeft. De VVD is een voorstander van profitziekenhuizen. Het verzet van de Amerikaanse artsen tegen ‘corporate medicine’ heeft de groei van ‘ziekenhuiskapitalisme’ wel vertraagd maar zeker niet tegengehouden.1 De groei van profitziekenhuizen gaat door. Vandaag de dag is één op de zes ziekenhuizen in de VS in bezit van aandeelhouders. De grote HCA-keten van Amerikaanse ziekenhuizen is onlangs door grote investeerders van de beurs gehaald voor 33 miljard euro.
Optimisten menen dat competitie de ziekenhuizen efficiënter maakt. Pessimisten vrezen dat deze ontwikkeling slecht uitpakt voor de zorg voor onverzekerde mensen en de charitasmissie van ziekenhuizen.

De zachtste kracht (Alex Burghoorn Volkskrant 24 maart 2020 p. V4-6):
Alle technologische vooruitgang ten spijt zijn de vraagstukken van het leven niet erg veranderd. Nog steeds worstelen we met angst, verlies en liefde. Filosoof Martha Nussbaum vertelt hoe muziek en literatuur helpen daarmee om te gaan.
‘''Nun will die Sonn’ so hell aufgehn / Als sei kein Unglück die Nacht geschehn!’, schreef de Duitse dichter, nadat hij twee kinderen had verloren. Nu zal de zon stralend opgaan, alsof in de nacht geen ongeluk is voorgevallen.
‘Hier is zo schitterend het verschil gevangen tussen de wereld van de natuur en de wereld van het hart’, zegt Nussbaum. ‘De wereld van de natuur gaat iedere dag door, de zon komt op, alles wordt licht. Maar de wereld van het hart is anders. Het lied vertolkt een gevoel van rouw, dat denk ik iedereen op een of andere manier kent. Van het ene op het andere moment is de wereld voor jou veranderd. Maar voor de wereld van de natuur is er – nee, nee! – geen verschil.’
Waarom kan muziek van honderd jaar oud, of denkers van tweeduizend jaar geleden daarbij dan wel helpen?
‘We komen de eeuwig terugkerende menselijke problemen tegen in steeds een andere vorm. Daarom ook hebben we de kunsten en geesteswetenschappen nodig, om dat onder ogen te zien. Cicero bijvoorbeeld schrijft erover hoe hij de twee belangrijkste dingen in zijn leven in een jaar verliest: zijn dochter Tullia overleed in het kraambed, en de Romeinse republiek was stervende.
Menselijke ontwikkeling
In het begin van de jaren negentig legde Martha Nussbaum de basis voor de Human Development Index, de meetlat waarmee de Verenigde Naties bepalen hoe het met de ontwikkeling van een land staat. Samen met de Indiase econoom Amartya Sen – indertijd haar partner – verwierp ze de gewoonte om landen alleen in te delen naar het bruto nationaal inkomen. Om te weten hoe het echt met een land gaat, kijken de VN nu dus ook naar andere, veel moeilijker te meten factoren als onderwijs, gezondheidszorg en mensenrechten.

Ralf Bodelier Krab een egoïst en zie een altruïst bloeden (Civis Mundi 31 maart 2011):
De primatoloog Frans de Waal trekt uit zijn bestudering van apen dezelfde conclusie. Meer nog dan met woorden, meer nog zelfs dan via iemands lichaamshouding, leggen mensen directe verbindingen met elkaar via hun gezichten. Empathie heeft gezichten nodig. Gezichten vormen ‘emotionele snelwegen’ tussen de mensen. Wanneer Pink Floyd, in 1971, op hun onvolprezen album Meddle zingt I am you and what I see is me, geeft de band precies aan waar het volgens Cole en De Waal omdraait: in contact met anderen komen we onszelf tegen in onze menselijkheid.
Op grond van dergelijke gegevens wordt het voorstelbaar dat door de letterlijke toename van het aantal gezichten in een steeds mondialer wordende wereld, ook onze empatische vermogens groeien. En wel jegens de mensen aan wie deze gezichten toebehoren. Dankzij hun gelaat, dankzij de doorlopende disseminatie van gezichten, in foto’s, in films, op internet, via vakantiekiekjes en directe ontmoetingen tijdens vakanties of zakenreizen is het, bijvoorbeeld, aannemelijk 1,4 miljard extreem armen wereldwijd er steeds minder alleen voor staan.
Omdat we steeds meer op elkaar betrokken raken, zijn we meer en meer geneigd tot wederzijdse empathie. Er is A new cosmopolitanism in the air.21 Het is aannemelijk dat meer mensen dan ooit tevoren elkaar als mens herkennen. Het is aannemelijk dat in een tijd van mondialisering meer mensen als ooit tevoren betrokken zijn op elkaar. Voor filosofe Martha Nussbaum22 is dit nieuwe kosmopolitisme zelfs meer dan een aannemelijkheid, wanneer zij beargumenteert dat ‘alle mensen ter wereld deel uit maken van onze gemeenschappelijke zorg’ en dat de toename van deze mondiale zorg concreet zichtbaar is in de groeiende bemoeienis van het westen met het zuiden.
De stelling lijkt inderdaad verdedigbaar dat de ‘morele mondialisering’ meer is dan een wensdroom of een rallying cry. Morele mondialisering zou wel een empirisch constateerbare trend kunnen zijn die daarmee een draagvlak legt onder een kosmopolitisch denken waarin de zorg voor de ander een belangrijke rol vervult.

Volgens Martha Nussbaum staan de eerste twee redevoeringen voor Plato's vroegere opvattingen omtrent de rol van de emoties in het menselijk leven. In de derde redevoering corrigeert Plato dus zijn eerdere opvattingen. In de Phaedrus is dus een belangrijke wending in Plato's denken te herkennen, in die zin dat hij nu meer waarde hecht aan het niet-rationele.

Martha Nussbaum Creating Capabilities - The Human Development Approach (Volkskrant 9 juli 2011)
Potentieel van samenlevingen Cijfers over economische groei zeggen weinig over het welzijn van de bevolking. Filosoof Martha Nussbaum heeft een beter idee.
Grote organisaties als het Internationaal Monetair Fonds en de Wereldbank verlaten zich geheel op het bruto binnenlands product (bbp) bij het meten van het economisch succes van landen. Veel te eenzijdig, stelt de Amerikaanse filosofe en juriste Martha Nussbaum in een nieuw boek, Creating Capabilities. Het leidt niet alleen tot verkeerde ranglijsten van landen, maar erger nog, tot verkeerde beleidsaanbevelingen.
Het bbp en economische groeicijfers zeggen weinig over de ongelijkheid binnen de bevolking, over de achtergebleven gebieden en bevolkingsgroepen en dus over de ingebakken zwakte van op het oog succesvolle groeilanden. Er is een veel beter alternatief voorhanden: De Human Development Reports van het VN-ontwikkelingsprogram (UNDP). Die rapporten verschijnen jaarlijks sinds 1990. In de ranglijsten worden sociale indicatoren (zoals kindersterfte, percentage schoolgaande kinderen, vrouwenemancipatie) naast economische meegewogen.
Voor de wetenschappelijke onderbouwing tekenen vooraanstaande academici, onder wie Nussbaum en de Indiase econoom en filosoof Amartya Sen. Zij zijn de oprichters van de Human Development and Capabilities Association, met 700 leden in 80 landen. Er is een hele wetenschappelijke bibliotheek van gevalsstudies en theoretische verhandelingen gegroeid ter onderbouwing van deze benadering. Nussbaum schreef Creating Capabilities - The Human Development Approach voor een breder lezerspubliek. Zij legt de nadruk op het optimaal benutten van de mogelijkheden van landen en hun bevolking. Het verbeteren van de kwaliteit van leven van alle burgers zou het doel van overheden moeten zijn, uit ethisch oogpunt maar ook omdat op die manier de sterkste samenlevingen en economieën worden opgebouwd.
De twee pilaren van deze benadering zijn vrijheid voor de individuele burgers en een democratische en verantwoordelijke overheid die de ruimte schept waarin de burgers zich kunnen ontplooien en daarmee de economie en samenleving tot bloei brengen. Nussbaum legt helder uit welke vrijheden er nodig zijn voor het kunnen benutten van talenten en het potentieel van een samenleving.
Ze brengt ook in kaart waar zulke vrijheden kunnen botsen. Er is veel discussie over botsende belangen en de rol van de staat in de zeer uiteenlopende culturen in de wereld. Nussbaum vindt Sen bijvoorbeeld te soepel voor culturen met autoritaire tradities. Zij is zelf veel strenger: wetten en internationale regels moeten overal gelden en worden gehandhaafd voor alle wereldburgers. Hóe dat zou moeten, is een nog meer omstreden onderwerp.
Creating Capabilities is een uitstekende inleiding in het gedachtengoed en de debatten van de theoretici van deze benadering. Nussbaum besteedt alleen wel erg veel aandacht aan de filosofische en juridische kwesties. De vraag dringt zich op wat het allemaal betekent in het dagelijks leven. Nussbaum noemt bijvoorbeeld het benutten van het enorme potentieel van vrouwen via hun empowerment, zoals dat in het jargon heet, en het beschikbaar maken van kleine kredieten. Het IMF en meer nog de Wereldbank hebben een deel van deze benadering inmiddels ingepast in hun beleid, maar hun economen zullen meer willen weten over wat het in de praktijk oplevert.

We zijn allemaal min of meer met de ’fundamentele attributiefout’ behept. Deze houdt in dat als het goed gaat, we denken dat we het aan onszelf te danken hebben. Maar als het slecht met ons gaat, dan wijten we het aan onze omgeving. Hoe worden we door onze omgeving beïnvloedt?
Als mensen gedrag van de ander als negatief ervaren, zijn ze geneigd dat negatieve gedrag toe te schrijven aan diens persoonlijkheid. Het wonderlijke is echter dat we positief gedrag van anderen toeschrijven aan omstandigheden. En om het nog wat erger te maken: bij onszelf doen we precies het omgekeerde! Eigen negatief gedrag schrijven we toe aan de omstandigheden, eigen positief gedrag schrijven we toe aan onze persoonlijkheid. We noemen dat verschijnsel de fundamentele attributiefout. Gedrag wordt bepaald door iemands eigenschappen, zo denken we. Over het algemeen is dat echter onjuist. Het meeste gedrag dat we vertonen wordt veroorzaakt door simpele omstandigheden.

Met zijn opmerking ‘Ik ben geen trainer. Ik ben een raadgever van de trainers, wat een heel andere functie is.’ brengt Peter Sloterdijk de relatie, het Meta-leren tussen ‘Leraar en Leerling’ in beeld.

Peter Sloterdijk Weisheit.

Levenskunst is beseffen dat je afhankelijk bent van anderen (Josephine Krikke 2012 p. 9-10):
Zelfzorg
In zijn bezorgdheid over de veronderstelde maakbaarheid van het individu vond Dohmen inspiratie bij de Franse filosoof Michel Foucault (1926 – 1984). Foucault bestudeerde de 'zorg voor het zelf' van denkers uit de Klassieke Oudheid zoals Socrates, Plato, Aristoteles en de stoïcijnen. Zelfzorg heeft volgens Dohmen twee kanten. De ene is het overleven. Hoe houd je het beheer over je leven? De andere gaat meer over de kwaliteit van leven. Hoe krijg je een zinvol leven? Die twee dimensies zijn de pijlers van de bestaansethiek. Zelfzorg is niet los te zien van anderen, stelt Dohmen. "Niemand kan frank en vrij ronddobberen door het leven. Mensen zijn afhankelijk en kwetsbaar en levenskunst gaat over hoe je jezelf daartoe verhoudt. Daarom is het zoeken van steunpunten zo belangrijk. Het idee van absolute vrijheid dat vaak aan ons wordt voorgesteld, is megalomane onzin."
Buitenkant
Lange tijd bestudeerde Dohmen de 'binnenkant' van mensen: hun denken, willen en voelen. Hoe moet je je als individu opstellen in een wereld waarin je wel of geen geld hebt, of wel of geen macht, wel of geen erkenning krijgt? Tegenwoordig richt hij zich meer op de 'buitenkant': de invloeden van de omgeving op iemands leven. "Stel: iemand heeft een uitkering en fotografeert, doet vrijwilligerswerk of schrijft gedichten. Hij krijgt daar veel waardering voor van zijn vrienden. Dan heeft hij weinig in materiële zin, maar wel veel levenslust ontwikkeld omdat zijn sociale omgeving hem erkent."

Sjoerd van Tuinen Binnenstebuiten denken:
De Duitse filosoof Peter Sloterdijk (1947) is in Nederland vooral bekend geworden door het internationale schandaal dat volgde op zijn provocerende lezing Regels voor het mensenpark in 1999. Veel eerder al deed hij als vlijmscherp tijdsdiagnosticus in wijde kring veel stof opwaaien met de Kritiek van de cynische rede. Zijn status onder filosofen is echter omstreden.
Sommigen zien in Sloterdijk de opvolger van Jürgen Habermas als Duitslands maatgevende filosoof; anderen doen hem af als charlatan of pseudo-mysticus. Zijn teksten vergen zeer ondogmatische lezers die bereid zijn het onderscheid tussen vorm en inhoud dynamisch te hanteren en zich verregaand te laten meeslepen door een welhaast onvergelijkbaar discours dat laveert tussen wijsbegeerte en literatuur, psychoanalyse en politiek, mythologie en wetenschap, fijnzinnige abstracties en banale grappen. Het oeuvre van Sloterdijk wordt gekenmerkt door de voortdurende poging een kritisch denken te ontwikkelen dat erin slaagt de mankementen van het Duitse links-intellectuele discours te overwinnen. Recentelijk heeft hij een antropologie ontwikkeld, die vooral tot uitdrukking komt in zijn op Heidegger geïnspireerde 'mediale poëzie van de existentie' in de Sferen-trilogie. Actuele ontwikkelingen als individualisering, globalisering en virtualisering worden daar op hoogst originele wijze in verband gebracht met klassieke filosofische en psychoanalytische thema's als kunst, techniek, metafysica, politiek en identiteit. Deze inleiding biedt het eerste samenhangende overzicht van het omvangrijke en veelomvattende oeuvre van Sloterdijk, waarvan diens dionysisch of vitalistisch materialisme de gemeenschappelijke noemer vormt. Sloterdijk staat daarmee in de wijsgerige traditie die teruggaat op Spinoza en Nietzsche en die in 'het denken van het buiten' van de Franse nietzscheanen Foucault en Deleuze een belangrijke impuls heeft gekregen. 'Binnenstebuiten denken' verwijst naar het posthumanistische perspectief, van waaruit Sloterdijk beschrijft hoe mensen afhankelijk zijn van binnenwerelden, die echter in toenemende mate aan veranderingen van buitenaf onderhevig zijn.

Rense Nieuwenhuis: De fysische vraagstelling laat Sloterdijk echter onbeantwoord: waarom spat een zeepbel uit elkaar op het moment dat hij dat doet? In overeenstemming met Sloterdijk ontspruiten zich in mijn natuurkundig ongeschoolde brein een aantal hypothesen. Is het de invloed van de buitenwereld, oftewel verdampt het water totdat de bel knapt, of zijn het vervuilingen (stof) die dat bewerkstelligen? Is het een deel van het water dat door de zwaartekracht naar beneden zakt en als een druppel onder aan de bel gaat hangen, en zorgt daarmee de afscheiding zelf voor de tenondergang? Ook is het denkbaar dat het juist de binnenwereld is die het verval initieert: in dat geval zou de lucht in de bel elementen van de zeep oplossen, waardoor er een osmotisch proces op gang komt: de bel komt onder druk te staan en spat, wederom, uit elkaar.

De kredietcrisis toont een ding de risicospreiding(beheersing) is volledig (vol en ledig/leeg). De cultuurfilosoof Peter Sloterdijk hanteert in zijn boek Sferen voortdurend het oxymoron. Een oxymoron is een speciaal geval van de paradox: daar is wel een zekere tegenspraak aanwezig, maar bij nadere beschouwing lost die tegenspraak zich op. Bij de oxymoron blijft de spanning van het betekenisverschil echter in stand.
De éne werkelijheid biedt een referentiekader aan de boeken van Peter Sloterdijk.

Ad Verbrugge is een leerling van Ludwig Heyde.

Het primaire proces in het onderwijs draait om de relatie ‘Leraar en Leerling’, de overdracht van inhoudelijke kennis. Door de schaalvergroting en de daarmee samenhangende bureaucratie in het onderwijs is deze relatie aardig onder druk komen te staan. In bureaucratische geleide organisaties staat veelal niet de klant, de leerling waar het feitelijk om moet draaien, maar het bouwen van eigen koninkrijkjes centraal. Het is een utopie te geloven dat door schaalvergroting de effectiviteit en efficiency in een dergelijke organisatie toeneemt. Het tegendeel is eerder het geval. De zogenaamde marktwerking is aan de neerwaartse spiraal, die de afgelopen decennia in het onderwijs naar voren is gekomen debet.

Van der Hoeven (Volkskrant 28 oktober 2009): Ik maak me zorgen over het korte termijn winstbejag dat hier en daar overheerst. Een gebrek aan ethisch en moreel handelen is mede oorzaak geweest van de economische crisis.
Haar opmerkingen zijn de werkgevers Bernard Wientjes, Loek Hermans en Albert Jan Maat in het verkeerde keelgat geschoten.
Van der Hoeven gaat met de onderwijswereld overleggen over cursussen ethiek bij managementopleidingen (Volkskrant 30 oktober 2009).
Door haar vrijwel kritiekloze en kleurloze politieke opstelling etaleert Van der Hoeven zich op ethisch terrein als een lege huls. Dit in tegenstelling tot wat je van een CDA politicus in het kader van het rentmeesterschap zou mogen verwachten. Of met andere woorden wat is precies de toegevoegde waarde van deze minister? Verdient Maria van der Hoeven het voordeel van de twijfel of moet Van der Hoeven zelf voor haar falende overheidsbeleid verantwoordelijkheid nemen? Inmiddels is bekend dat ze de eer aan zichzelf houdt.

Door Nout Wellink c.s. wordt van de hindsigt-bias (ik-wist-het-aldoor-al-afwijking) gesproken (Roel Janssen boek Wellink aan het woord, recensie in de Volkskrant 9 juli 2011). Men spreekt ervan wanneer mensen met de kennis van nu een voorval uit het verleden achteraf voorspelbaar en evident vinden.

Nout Wellink: ‘We dachten allemaal in hetzelfde stramien en handelden daarom procyclisch. Hier raak je aan een diepe karakteristiek van de mens . Kuddegedrag zit in de menselijke natuur.’

Heijerman, Jacobs, Korthals & Wouters boek Praktische filosofie (p. 126):
Nietzsche’s aanklacht tegen de moderne westerse cultuur geldt het soort mens dat deze cultuur heeft voortgebracht en nog steeds produceert: het kuddedier, de massamens.

Kuddegedrag heeft op groupthink betrekking.

Het gaat er dus om, net zoals eerder Jared Diamond heeft betoogd, een manier te vinden om mensenmassa’s in bedwang te houden. Volgens Jared Diamond zijn daarvoor de religies uitgevonden. In organisaties draait het primair om hoe kunnen we de kwaliteit van de besluiten verbeteren. Er dient wel degelijk met de keerzijde van de evolutietheorie rekening te worden gehouden dat er van doelgerichtheid, entelechie in de natuur sprake is.

Jared Diamond, Wees zuinig op de polder (Volkskrant 12 juni 2004):
Er zijn twee scenario’s voor de komende vijftig jaar: een prachtig scenario dat we kiezen of een minder prettig (doemscenario) dat we niet kiezen. Of de Haïti’s, Rwanda’s, Iraks en Afghanistans vermeerderen zich, we kappen de laatste bossen, pompen de laatste olie op en gaan ten onder in oorlog en terrorisme, of we erkennen de problemen en doen er wat aan. De Eerste Wereld moet zijn ecologische impact matigen. Dat kan op twee manieren: minder bevolkingsgroei, en dat lukt al aardig. En minder consumptie. Er is vis en hout genoeg, als we het beter managen. Onmogelijk? Misschien. Maar doorgaan is geen optie. Daarom zeg ik: de toekomst wordt bepaald door de keuzes die we maken.
De balanceerdraad zien als een verbinding een brug, naar een betere toekomst op korte en langere termijn. Er is innerlijke moed voor nodig om over de draad te lopen. Het gevoel zegt dat we ons evenwicht kunnen verliezen, dat we kunnen vallen en ons gezicht kunnen verliezen. We worden angstig. De gedachte dat we kunnen vallen krijgt de overhand, gaat overheersen. De hindernis vermijden is kiezen voor de gemakkelijkste weg, niets doen. Alleen door onze denkgewoonten door ons voelen te laten beïnvloeden kunnen we een hoopvollere toekomst creëren, we hebben het zelf in handen. Door te ontspannen en rustig na te denken over wat ons aan de overkant wacht is het wel mogelijk de hindernis van de balanceerdraad te nemen. Voor het nemen van een innerlijke hindernis moeten we vaak eerst door een muur breken. Het spontane, argeloze kind in ons wakker schudden.

Ilya Prigogine heeft het vraagstuk al gesignaleerd waar bestuurders mee te maken krijgen:
'Het belangrijkste is dat we de strikte scheiding tussen twee culturen kunnen overstijgen. De geschiedenis van de westerse filosofie is een ongelukkige geschiedenis die alleen maar tot dualisme of monisme heeft geleid. In navolging van Spinoza zei Einstein ooit tegen De Gaulle dat we marionetten zijn zonder dit zelf te beseffen. Dat is wel een heel raar beeld. Het past perfect bij de eeuwenoude retoriek die wil dat de menselijke geschiedenis contingent en de natuurlijke gedetermineerd is. Hoe kan dit gecombineerd worden? Wij handelen in de natuur. Als wij contingent zijn, is de natuur het dus ook, want wij zijn een deel van de natuur.'

Henk Procee haalt in zijn boek Intellectuele passies tot slot Ladislav Hejdaneck aan:
‘Bij hem was waarheid niet zozeer de overeenstemming van een uitspraak met de werkelijkheid als wel iets anders, een lonkend perspectief. En daar werd me duidelijk dat intellectuele passies meer te maken hebben met een poging om in de waarheid te leven dan met het in de greep krijgen van de waarheid. Hij legde de diepere betekenis van het begrip ‘in de waarheid leven’ uit. Het westerse perspectief werd door hem radicaal op z’n kop gezet.
Immers, zo zei hij, de waarheid is er en ik mag erin leven. Ik ben er geen product van, ik ben er product van. Mijn optreden is niet zo belangrijk voor de waarheid, zij is belangrijk voor mij.'

Met hun filosofische invalshoek leggen zowel Prigogine als Procee een link tussen het Westerse en Oosterse denken, tussen Darwin èn God (Trouw, 8 december 2008). Het boek van Procee lijkt voort te borduren - zonder dat hij dit misschien zelf direct beseft - op de oude wijsheidsschool van Pythagoras.

Het principe van emanationisme – dat in de getallenleer van Pythagoras tot uitdrukking wordt gebracht – vindt ook in het Westen toepassing. Ockhams scheermes geldt voor Cultuursociologie, dat bevindt zich op het snijpunt (emanationisme) tussen Cultuurwetenschappen en Sociologie, Evolutiebiologie tussen Evolutie en Biologie, Culturele psychologie tussen Cultuurwetenschappen en Psychologie, Sociobiologie tussen Sociologie en Biologie, Evolutiepsychologie tussen Evolutie en Psychologie, Paleontologie tussen Geologie en Biologie, Geochemie tussen Geologie en Scheikunde en Geofysica tussen Geologie en Fysica. Door de convergentie van twee disciplines ontstaat synthese. Uiteindelijk draait het om het onderzoek dat betrekking heeft op de relatie tussen Unificatietheorie en Eenheid in Verscheidenheid.

In het boek Een vorm van beschaving van Klaas van Egmond staat de Axis mundi voor de verbinding tussen de materiële en immateriële wereld.
In zijn overzicht (p. 56/57) somt Procee de innovatieve, interdisciplinaire grenswetenschappers Plato (leerling van Socrates en leraar van Aristoteles; stichter van de Atheense Academie, het eerste instituut voor hoger onderwijs in het westen), Kant (zijn invloed op de terreinen van filosofie, ethiek, theologie, strafrecht, volkenrecht en esthetiek werkt door tot op van vandaag en is nog actueel), Hegel (streefde naar de ontwikkeling van één totaal-concept waarin hij wetenschap, esthetica, godsdienst en filosofie wilde verenigen), Gadamer (onderzoek naar de aard van de geesteswetenschappen en het onderscheid met de natuurwetenschappen), Husserl (studeerde in Leipzig filosofie, wiskunde en natuurkunde) James (filosoof en psycholoog) en Wittgestein op. In zijn boek (p. 23) verwijst hij naar het onkenbare noumena, daarvan zegt Kant kunnen we geen weet hebben.

Umberto Eco heeft het op de wereld van Hermes Trismegistos gebaseerde boek ‘De slinger van Foucault’ geschreven.
Het boek Wittgenstein van Etienne Kuypers geeft een interessante toelichting op de ‘Slinger van Foucault’.
130: Om bij te dragen aan het persoonswordingsproces moet opvoeding een appèl tot authenticiteit zijn, een bewustmaken op individuele verantwoordelijkheden om zelf het bestaan in vrijheid zin te geven. Doordat in de dialectiek der leefwerelden van leraar en leerling een gezamenlijke verantwoordelijkheid ontstaat, kan het actuele gezamenlijke leven als zinvol worden ervaren om de toekomst open tegemoet te treden.

Moritz Schlick was een Duits filosoof, oprichter van de Wiener Kreis en zodanig grondlegger van het logisch positivisme. Schlick werd beïnvloed door Ludwig Wittgenstein en Rudolf Carnap.

Een slinger van Foucault is een zeer groot uitgevoerde slinger, genoemd naar de Franse fysicus Léon Foucault. Doordat het vlak waarin de slinger beweegt dezelfde stand in de ruimte behoudt, kan hij gebruikt worden om de draaiing van de aarde aan te tonen.

In zijn denken heeft Foucault met name invloed ondergaan van de (Franse) Linguistic Turn (de term is van de logisch positivistische filosoof Gustav Bergmann) zoals die tot stand gebracht zou zijn door respectievelijk Nietzsche, Freud en Ferdinand de Saussure. Deze houdt een verschuiving in van een bewustzijnsfilosofisch paradigma (Descartes) naar een taalfilosofisch paradigma (De Saussure). Hierin speelt vertooganalyse (discours) een determinerende rol. Het is niet het zelfbewustzijn of het cogito die het kennen constitueert, maar de taal die het zelfbewustzijn constitueert. Ook Kant en Hegel spelen hierin een rol, met name in de jaren ’60. Pas in de laatste dagen van zijn leven sprak Foucault zich uit over de invloed van Heidegger op zijn werk.

Wim de Lobel, boek De Eeuwige Generatie (p. 43): Heidegger verwijst naar een aantekening van Nietzsche, die hij na zijn Zarathustra heeft gemaakt (±1885), naar aanleiding en ter definiëring van het zijn van het wordingsproces. Heidegger citeert: “Aan het worden (wording) het karakter van het zijn te geven – dat is de hoogste wil tot macht.” Verder zegt Heidegger: “Het zijn, dat Nietzsche hier denkt, is de eeuwige wederkeer van hetzelfde.”

H.W. von der Dunk 'Aanvaard Haags vonnis Srebrenica' (Volkskrant 12 juli 2011)
Maar los van deze complicaties: het zou de Nederlandse staat sieren als hij nu al deze kwesties opzij veegt en met een royaal gebaar erkent dat er een algemene hogere rechtvaardigheid bestaat achter alle wetsartikelen, waar eventuele politieke of juridische overwegingen voor kunnen wijken. Zo een gebaar levert ook internationaal uiteindelijk de beste papieren op en die kan Nederland beter dan ooit gebruiken.

Maar eerder heeft Hans Christian Andersen het thema al in zijn het sprookje De nieuwe kleren van de keizer vertolkt.
"Maar hij heeft niets aan!" zei een klein kind.
"Ach heer, de waarheid moet je uit een kindermond horen," zei de vader en de één fluisterde tegen de ander wat het kind zei.
"Hij heeft niets aan," zegt een klein kind, "hij heeft niets aan!"
"Maar hij heeft helemaal niets aan," riep tenslotte het hele volk. En de keizer kromp inéén, want hij vond dat ze gelijk hadden, maar hij dacht: "Ik moet het maar tot het eind volhouden." En de kamerheren liepen de sleep te dragen die er helemaal niet was.

Het is zeker niet gemakkelijk om mensen bij de les te houden, maar door beide kanten van de medaille – 'Geestkunde en Natuurkunde' – bij het oplossen van complexe vraagstukken te betrekken ontstaat een completer zicht op de werkelijkheid. Door een verkeerd model te gebruiken kom je zeker niet tot een goede oplossing. Primair gaat het om de kwaliteit van het recept, de visie die Beter Onderwijs Nederland uitdraagt.

Bram Janssens 2. Ontwikkelingen in het natuurwetenschappelijk wereldbeeld, 2.1 het holografisch model.
Karl Pribram, een Amerikaanse neurochirurg van de universiteit Stanford, die de klassieker 'Languages of the Brain' heeft geschreven, beweert1 dat de hersenen wel eens als een hologram zouden kunnen werken en op die manier toegang hebben tot een groter of hoger geheel, een veld of 'holistisch frequentiegebied' dat grenzen van tijd en ruimte overschrijdt. Dit gebied kan volgens hem overeenkomen met het transcendente gebied van de eenheid-in-verscheidenheid, dat door verscheidene mystici en wijzen is beschreven en ervaren. De Engelse natuurkundige David Bohm was door onderzoekingen in het subatomaire gebied tot de conclusie gekomen dat fysische entiteiten, die in tijd en ruimte gescheiden lijken, in feite op een fundamentele manier met elkaar verbonden zijn. Er bestaat volgens hem naast de expliciete, manifeste werkelijkheid een 'ingevouwen' impliciet gebied, dat op zich één onverdeeld geheel is en dat voortdurend aan ieder expliciet deel ter beschikking staat. Het universum zou een reusachtig hologram zijn.

S'RÎMAD BHÂGAVATAM Hoofdstuk 1: Vragen van de Wijzen
Waarom zou men andere verhalen nodig hebben als men hierin het prachtige verhaal aantreft van de Fortuinlijke, zoals dat werd samengesteld door de grote wijze (Vyâsadeva) en dat, met de hulp van de vromen die volijverig van dienst zijn, terstond de Heer in het hart vestigt. (3) Het is de gerijpte vrucht van de wensboom van de Vedische literatuur die vloeiend van de lippen van S'ukadeva [de zoon van Vyâsadeva] zich manifesteerde als zoete nectar die volmaakt is in ieder opzicht. O jullie die zo bedreven en gewetensvol verrukt zijn over de toewijding, geniet toch altijd de veilige haven van het S'rîmad Bhâgavatam!

'Politici maken onze democratie kapot' (Joep Dohmen Volkskrant 3 september 2011)
De geesteswetenschappen en de kunsten helpen de mens zich in te leven in anderen. Daarop bezuinigen voedt de haat, stelt filosoof en hoogleraar Joep Dohmen.
Ja-knikkers
Nederland kiest echter vandaag voor op winst gericht onderwijs. De Nederlandse universiteiten moeten van overheidswege zwaar bezuinigen, met name op de niet-exacte vakken. De verantwoordelijke politici en bestuurders zien het belang van geesteswetenschappen en kunst niet in. Zij willen niet onder ogen zien dat de kredietcrisis op rekening komt van onverantwoordelijk handelende individuen. Zij willen niet toegeven dat het echec van de banken geen toeval was en alles te maken had (en heeft!) met een cultuur van ja-knikkers. Onze minister van Onderwijs, Marja van Bijsterveldt, zei in Trouw: 'Ik wil alles uit het kind halen.' Hoe dan? Door het een vakkenpakket te geven van Engels, taal, rekenen en economie. Geen enkel woord over brede algemene vorming, dat vindt ze maar flauwekul.
Het mensbeeld van Nussbaum is het tweede belangrijke punt in Niet voor de winst. Dat is niet zo positief. Zij laat zien hoe jonge kinderen moeten leren hun primaire narcisme, hun schaamte over hun lichamelijkheid en hun onmacht te overwinnen. Opvoeding betekent: jonge mensen niet alleen leren inzien maar ook leren aanvaarden dat ze als mens kwetsbaar zijn en afhankelijk van anderen. Alleen wie daarin slaagt, is zelf beter in staat om open te staan voor anderen en anderen te helpen. Wie er echter niet in slaagt zijn onmacht te verdragen, zal zijn angst, walging en schaamte over zichzelf al gauw op anderen projecteren. Die ander, die vreemdeling, die allochtoon deugt niet; hij stinkt, is een rat, tuig. Met andere woorden: humanistische vorming via de geesteswetenschappen en kunsten is van groot belang voor een bloeiend, gelukkig leven. Maar zij is van nog veel groter belang voor het voorkomen van mislukte levens en het tegengaan van een cultuur van haat.

Maarten van Buuren en Joep Dohmen over schrijvers en denkers
Waarom zou niet iedereen een kunstwerk van zijn leven kunnen maken? Waarom is die lamp, dit huis wel een kunstwerk en mijn leven niet?’ Dit zijn de woorden van de Franse filosoof Michel Foucault, waarin wij ons 25 jaar later steeds meer herkennen, nu de grote idealen en utopieën zijn verbleekt. Foucaults ideeën sluiten aan bij een cultuur van levenskunst die algemeen aanvaard was in de klassieke oudheid.
Denkers en schrijvers van de klassieke oudheid tot nu verschillen echter van mening over de invulling daarvan. Sommigen van hen presenteren een krachtige en optimistische levensvisie en geloven in de maakbaarheid, anderen zijn sceptisch en terughoudend, soms op het sombere af. In tien lezingen bespreken Joep Dohmen (hoogleraar Wijsgerige en Praktische Ethiek aan de Universiteit voor Humanistiek) en Maarten van Buuren (hoogleraar Moderne Letterkunde, UU) om en om beroemde denkers en schrijvers.
Maarten van Buuren zal zich richten op de donkere, pessimistische geesten en Joep Dohmen op de lichte, meer optimistisch gestemde denkers. Van Buuren bespreekt romans waarin de personages zich gesteld zien voor zulke grote levensvragen dat geen geloof of theorie ze had kunnen voorbereiden. Ze moeten zelf hun levenshouding bepalen en troost en richting vinden. Joep Dohmen gaat aan de hand van grote filosofen in op het klassieke idee dat ieder tijdens zijn leven zijn eigen praktische wijsheid opdoet.
Oog in oog met het leven en de dood, liefde en pijn, met de schrijvers en denkers, het publiek en elkaar. Pasklare antwoorden bestaan niet. Discussie is essentieel om er achter te komen wat literatuur en filosofie te bieden hebben voor onze eigen levensweg.

Filosofen over de praktijk van het goede leven
De kunst van het leven is niet in formules te vatten die je maar één keer hoeft te horen. Levenskunst is praktisch en vraagt om aandacht, opmerkzaamheid en handelen, niet om regeltjes en voorschriften. Oefenen is de rode draad. Dat zal ook blijken uit de lezingen in dit programma.

Zodra we het over levenskunst hebben, dreigen er twee valkuilen. Het is makkelijk om terug te grijpen op voorgeschreven leefregels of boeken als Verander je leven in tien stappen. Alsof het geheim van een succesvol leven zich een-twee-drie laat ontrafelen. De andere valkuil is zweverigheid. Voor de wetenschappers die aan het woord komen in dit programma, staat voorop dat ideeën niet alleen mooi moeten zijn, maar ook toepasbaar in het dagelijks leven. Thuis, op het werk en in vriendschappen met anderen. Ze streven naar een denkwijze die consequent en doordacht is. Voor het goede leven zijn geen wetten, maar dat betekent niet dat er niets over te zeggen is.

In de lezingen overstijgen de sprekers periodes en stromingen en laten ze constanten zien in het denken over het goede leven, en de verschillende gedaanten die dit aanneemt. Van de oosterse wijsheid en de klassieke oudheid tot moderne levensverhalen. Van de vraag hoe je omgaat met emoties, tot je plaats in de wereld en je relatie met anderen. Levenskunst is hard werken, maar oefening baart kunst.

Het is bekend dat Pim van Lommel in zijn boek Eindeloos Bewustzijn – Wetenschappelijke visie op bijna-dood ervaring - Hoofdstuk 15 Er is niets nieuws onder de zon - het thema ziel (psyche) al uitwerkt. Maar in dit rapport wordt het thema vanuit een bedrijfskundige invalshoek, in het bijzonder op basis van organisatiecultuur, besluitvormingsprocessen en artificial intelligence benaderd.

Daniel Ofman beoogt met zijn boek ‘Bezieling en Kwaliteit in Organisaties' aan de zelfkennis van managers een nuttige bijdrage te leveren. Om de complexe werkelijkheid te verklaren is aanvankelijk het kernkwadrant van Ofman gebruikt. Het kernkwadrant toont de wisselwerking tussen twee polen, het brengt één dyade in beeld. Kwadranten kunnen worden gebruikt om de essentie van ons bestaan, de complementariteit tussen volmaaktheid en onvolmaaktheid (positieve en negatieve as), het principe van het vrouwelijke en het mannelijke, van het begin tot het einde, alfa en omega, de zwaartekracht van aantrekken en afstoten weer te geven.

De filosofie achter boeken van organisatieadviseur Daniel Ofman en managementgoeroe Manfred Kets de Vries is dat als je greep krijgt op je eigen capaciteiten en tekortkomingen, je ook greep weet te krijgen op je organisatie. Er achter komen wie je bent, daar draait het om.

Daniel Ofman legt in zijn boek de nadruk op de kernkwaliteiten van de manager. Ken Wilber belicht met name het collectieve aspect.

Het gaat er niet om de complexiteit van organisaties te vergroten, maar om ze te verkleinen.
Het is nuttig meer bewust te worden van de achtergronden van noodzakelijke lange termijn veranderingen en niet alleen ad hoc korte termijn vraagstukken op te lossen. De begripsverwarring ontstaat hoofdzakelijk doordat we ons met halve waarheden bezig houden. Binnen de traditionele hiërarchische structuren zijn de huidige complexe vraagstukken niet meer op te lossen. In plaats van dat we de systemen steeds complexer en ondoorzichtiger - Too big to fail - maken moeten we terug naar wat al in 1973 door de econoom E.F. Schumacher: in zijn boek Small Is Beautiful, het spreiden van risico's is aangegeven.

'Lidstaten EU moeten soeverein blijven' Marcel van Hamersveld (Volkskrant 8 juli 2011)
Is dat de kant die we op willen in Europa? Die van een nieuwe dictatuur? Dan is het hoog tijd de feiten onder ogen te zien en ons te realiseren dat de oplossing niet ligt in meer, maar juist in minder Brussel, in minder bureaucratie en niet in meer bevoegdheden afstaan. Om de vrijheid in Europa voor de komende generaties veilig te stellen, is het hoogst noodzakelijk de soevereiniteit van natiestaten niet alleen te handhaven, maar ook te versterken. Hoog tijd daarom dat Europese burgers - en niet alleen de Griekse - hun stem laten horen en gehoord worden. Economische samenwerking, ja graag. De vorming van een VSE, nee, dank u beleefd.

'Soevereine staat volkomen uit de tijd' Pepijn Corduwener (Volkskrant 12 juli 2011)
Staatssoevereiniteit is niet meer te verdedigen, het verlies ervan is de andere kant van de medaille van globalisering en daarmee van economische groei. Staten kunnen anno 2011 dus niet meer soeverein zijn, en de relatie tussen democratie en staatssoevereiniteit moet daardoor inderdaad opnieuw worden gedefinieerd. Een zekere opkomst van een Europese dictatuur betekent dit echter, gelukkig, niet.

Marcel van Hamersveld en Pepijn Corduwener verwoorden twee standpunten die haaks op elkaar staan. Het gaat er primair om de systemen minder complex, dus minder bureaucratisch en juist transparanter te maken.

Na het lezen van het artikel Autisme wereldreligies moet doorbroken in de Volkskrant van 18 oktober 2003 is met het verzamelen van informatie voor het rapport ‘E i V’ daadwerkelijk een begin gemaakt.

Het gaat er om, zoals boven door Jared Diamond aangehaald, een manier te vinden om mensenmassa’s in bedwang te houden. Essentieel hierbij is het klassieke onderscheid tussen plichtmatig handelen in gehechtheid, pravritti dharma; en plichtmatig handelen in onthechting, nivritti dharma (zie 3.32: 2-5 & 43-36, 4.4: 20 en 11.10: 4). Onthechting leidt tot de zelfbeheersing die werkelijke vrede brengt en gehechtheid is een hopeloze poging elkaar te beheersen, leidt tot conflicten en oorlogen.

De 4e dimensie scheidt verleden en toekomst, de ruimte-tijd spiegelsymmetrie. De complementariteit brengt de verbinding tussen verleden en toekomst tot uitdrukking. De verborgen 5e dimensie (spiegelneuron) de scheidslijn ('Membraan') tussen de micro- en de macrokosmos is op een hoger aggregatieniveau (superspiegelneuron) kandidaat voor de verborgen 8e ('cyclisch universum'), die een ommekeer mogelijk maakt. In de snaartheorie zijn energie en tijd twee complementaire grootheden.

Zwaartekracht	Hermeneutische Cirkel (1 + 7)	Non-lokaal bewustzijn	Verbeeldingskracht	'Globale brein en Cybernetica'
Tijdsymmetrie	Ruimte en Tijd (4)	Gebroken symmetrie	Ether-paradigma	Éne werkelijkheid (1)
Spiegelsymmetrie	Energie en Tijd (3 + 5)	5e Dimensie	5D-concept	Wet van harmonie (2)
Materiesymmetrie	Energie en Materie (2 + 6)	4e Dimensie	5Ddenkraam	Wet van analogie (3)
	Materie-bewustzijn	Zeven zintuigen		Gelijkvormigheid

Het is de ziel (tussennatuur), de schakel tussen 'Geest en Lichaam', die 'Bewust of Onbewust' voor 'Balans of Onbalans', 'Evolutie en Involutie' ('Evolutie of Devolutie') zorgdraagt.

Zowel Klaas van Egmond in zijn boek Een vorm van beschaving (p. 55) als Gerrit Teule in het boek Wat Darwin niet kon weten (p. 133) maken van i (wortel -1), de imaginaire 5e dimensie 'Weltstoff' (Materie-bewustzijn) gebruik.

Teilhard zegt dat de ganse kosmos niet opgebouwd is uit materie, maar uit wat hij noemt: 'Weltstoff'. Wat is nu het verschil? 'Weltstoff' is meer dan materie. De stof waaruit alles is opgebouwd, heeft namelijk een buitenkant én een binnenkant. De buitenkant van de 'Weltstoff' is materie. Haar binnenkant is bewustzijn. 'Weltstoff' is dus 'materie-bewustzijn', een soort bipolaire eenheid in elk 'deeltje'.

Of zoals Paul Revis het in zijn boek De evolutie van brein en bewustzijn - Het pionierswerk van Jung en Teilhard de Chardin verwoordt: “Ethiek is de overlevingsstrategie, het contract social, van de mensheid die tot steeds complexere samenlevingsvormen evolueert. Ethiek betreft niet alleen de vormgeving van grote sociale (uiteindelijk mondiale) verbanden, maar berust bovenal op de relatie van individu tot individu” (p. 97).

De kwintessens, het mysterie van het leven zit in de ruimte, de chemie tussen twee mensen (De ander als spiegel; De ander centraal). Wat daar precies gebeurt, daar begrijpen we heel weinig van, dat zijn louter vermoedens. Wat werkelijk belangrijk is, kan niet in woorden worden uitgedrukt.
Het geheim van het leven zit in eros verborgen. Echte liefde is onvoorwaardelijk, is niet voor een breezer te koop.
Het mysterie van het leven zit, net als de groei van een foetus bij de moeder, in onszelf.
Het mysterie van het leven kan in poëzie wel voelbaar worden gemaakt. Door het leven te leven geef je zin aan het goddelijke LEVEN (zingeving).

Oliviero Toscani, Volkskrant magazine:
Degenen, die de campagnes voor God hebben gedaan, hebben goed werk verricht, toch? Ze hebben de grootste illusie op aarde uitgevonden en aan de man gebracht. Het feit dat we creativiteit als eigenschap kennen, bewijst dat we niet perfect zijn. En moeten de menselijke perfectie zien te creëren. En aan intelligentie alleen hebben we dan niet genoeg. Intelligentie is een teken, een bewijs van onze innerlijke leegheid. Het is instinct dat je er tegenover kunt stellen. Er is een dierlijk instinct in ons waarnaar we weer zouden moeten leren luisteren. We hebben dat instinct allemaal, maar je moet het kunnen combineren met moed en talent. Talent is de amplificatie van dat instinct. Opvoeding en onderwijs zijn het tegenovergestelde ervan. Politici zijn de domste personen die ik ooit heb ontmoet. Ze hebben zichzelf uitgevonden: mensen die helemaal niets kunnen en daarom maar politicus zijn geworden. Hoe dan ook, ik kan liefde en haat uitlokken, en dat is een groot voorrecht. Discipline en vrijheid zijn twee zaken die nauw aan elkaar verbonden zijn. Als alles chaos is dan ben je er de slaaf van. Managers zijn het tuig van de samenleving.
Volkskrant 28 februari 2005: ‘Mode gaat alleen nog maar over kopiëren, marketing, conformeren. De mode van nu lijdt aan inflatie. De creativiteit is weg. Het gaat alleen nog om geld maken. De middelmaat regeert. Niet alleen in de mode, je ziet het ook op televisie, en in de kunst. De hele wereld is aangetast door de middelmaat. Het meeste is shit.’

Dat we ons als apen kunnen gedragen betekent nog niet dat we van een aap afstammen, dat is een broodje aap verhaal. Het verhaal van adam en eva heeft betrekking op het tot zelfbewustzijn komen van de mens. De belangrijkste vraag is hoe nemen we de éne werkelijkheid waar? Wel is het zo dat alle mensenrassen door evolutie zijn voortgekomen uit een en dezelfde voorouder – ergo, elkaars gelijken zijn.

De Axis mundi (p. 70) in het boek Een vorm van beschaving van Klaas van Egmond - de verbinding tussen materiële en immateriële behoeften (p. 191) of oriëntaties (p. 203) - komt centraal te staan. Het gaat er uiteindelijk om hoe kunnen we op basis van het ‘integrale’ mens- en wereldbeeld (p. 272) vraag- en aanbodzijde, zowel voor de korte als voor de lange termijn, zo goed mogelijk op elkaar afstemmen.
De vraag komt naar voren in hoeverre de materiële wereld, de 'natheid van water' die Erik Verlinde onderzoekt de kloof tussen de immateriële wereld van Laozi, 'De volledigheid is als water' zal overbruggen? Elk mens is als het ware een druppel in een oceaan van leven. In de woorden van Osho: 'De oceaan valt in de druppel en de druppel wordt de oceaan'.

In de loop der eeuwen is een veelvoud (Plato, Socrates, Anselmus van Canterbury, Thomas van Aquino, Immanuel Kant, René Descartes, Kurt Gödel) aan Godsbewijzen uitgewerkt. Maar ook de stelling van Gödel is door de één-op-één relatie bijectie niet waterdicht.

Het universele bewustzijn (eenheidsbewustzijn) in de schepping maakt het voor de mensheid mogelijk het goddelijke bewustzijn te weerspiegelen (spiegelsymmetrie, weerkaatsen). Volgens Pythagoras heeft geluid, de trillingsfrequentie op de muziek van de sferen (musica universalis) betrekking. De intermediair tussen materieel en immaterieel is de ziel (psyche).

H.P. Blavatsky De Geheime Leer Stanza 3 Het ontwaken van de kosmos (p. 107):
(c) De Ouden gaven het weer door een slang, want fohat sist terwijl hij (zigzag) heen en weer glijdt’. De Kabbala geeft het aan met de Hebreeuwse letter teth ט, waarvan het symbool de slang is, die zo’n belangrijke rol speelde in de Mysteriën. Haar algemene getalswaarde is negen, want het is de negende letter van het alfabet en de negende deur van de vijftig poorten die leiden naar de verborgen mysteries van het zijn. Het is het magische agens par excellence en duidt in de Hermetische filosofie het ‘leven’ aan ‘dat de oerstof doordringt’, de essentie waaruit alle dingen zijn samengesteld en de geest die hun vorm bepaalt. Maar er zijn twee geheime Hermetische werkwijzen, de ene geestelijk, de andere stoffelijk, en deze staan met elkaar in relatie en zijn voor altijd verenigd. ‘Gij zult de aarde scheiden van het vuur, het ijle van het vaste . . . dat wat van de aarde opstijgt naar de hemel en weer neerdaalt van de hemel naar de aarde. Het (ijle licht) is de sterke kracht van iedere kracht, want het overwint alle ijle dingen en dringt door in alle vaste. Zo werd de wereld gevormd’ (Hermes).
Zeno, de grondlegger van de stoa, was niet de enige die leerde dat het Heelal evolueert, wanneer de oorspronkelijke substantie ervan wordt omgezet uit de toestand van vuur in die van lucht, dan in die van water, enz. Heraclitus van Efeze beweerde dat het enige beginsel dat aan alle natuurverschijnselen ten grondslag ligt, het vuur is. De intelligentie die het Heelal laat bewegen is vuur, en vuur is intelligentie. En terwijl Anaximenes hetzelfde zei over lucht en Thales van Milete (600 v. Chr.) over water, verzoent de esoterische leer al deze filosofen door aan te tonen dat, hoewel ieder van hen gelijk had, geen van hun stelsels volledig was.
De Geheime Leer hoofdstuk Aanvullende feiten en verklaringen over de bollen en de monaden (p. 216):
Men houdt echter nog steeds vol, dat de schrijver van ‘Esoteric Buddhism’ altijd al ‘het darwinisme heeft gepredikt’. Bepaalde passages schijnen ongetwijfeld deze gevolgtrekking te ondersteunen. Bovendien zijn de occultisten zelf bereid een deel van de hypothesen van Darwin als juist te erkennen, namelijk in de later gegeven details en secundaire evolutiewetten en voor de periode na het keerpunt van het vierde Ras. Over wat er heeft plaatsgevonden, kan de natuurwetenschap werkelijk niets weten, want zulke zaken liggen geheel buiten haar terrein van onderzoek. Maar de occultisten hebben nooit toegegeven en zullen nooit toegeven dat de mens in deze of in een andere Ronde een aap was, of dat hij er ooit een zou kunnen zijn, hoe ‘aapachtig’ hij ook mag zijn geweest. Daarvoor wordt ingestaan door dezelfde autoriteit, van wie de schrijver van ‘Esoteric Buddhism’ zijn informatie ontving.
219/220: De eerder gegeven leringen, hoe onbevredigend, vaag en fragmentarisch die ook waren, verkondigden dus niet dat de ‘mens’ uit de ‘aap’ was geëvolueerd. De schrijver van ‘Esoteric Buddhism’ beweert dit ook nergens met zoveel woorden in zijn boek; maar tengevolge van zijn voorliefde voor de moderne wetenschap, gebruikt hij uitdrukkingen die zo’n gevolgtrekking misschien zouden rechtvaardigen. De mens die aan het vierde – het Atlantische – Ras is voorafgegaan, kon denken en reeds spreken, hoewel hij er lichamelijk toch als een ‘reusachtige aap’ kan hebben uitgezien – ‘de kopie van de mens zonder de bezieling van een mens’.
De Geheime Leer Deel I, Stanza 6 Vervolg (p. 230):
Men heeft ons verzekerd dat er, voornamelijk in het Duits, verschillende moderne boeken bestaan met speculatieve fantasieën over dergelijke worstelingen om het bestaan in de sterrenhemel. Het verheugt ons dit te horen, want wij bezitten een occulte leer die zich verliest in het duister van archaïsche tijden. Wij hebben deze in ‘Isis Ontsluierd’ volledig behandeld, en het denkbeeld van een min of meer darwinistische evolutie, van ‘strijd om het bestaan’ en de suprematie, en van het ‘overleven van de geschiktsten’, onder zowel de menigten boven als de menigten beneden, kan men volgen door de beide delen van ons vroegere boek, dat in 1876 is geschreven. (Zie de Index in ‘Isis Ontsluierd’ bij de woorden ‘evolutie’, ‘Darwin’, ‘Kapila’, ‘strijd om het bestaan’, enz.) Maar het denkbeeld was niet van ons, het is afkomstig uit de oudheid. Zelfs de schrijvers van de Purana’s hebben allegorieën op een vindingrijke manier met kosmische feiten en gebeurtenissen van de mensheid samengeweven.
De Geheime Leer Deel I, hoofdstuk 15 Goden, monaden en atomen (p. 685):
En uit deze duade kwamen alle vonken voort van de drie hogere en de vier lagere werelden of gebieden – die in voortdurende wisselwerking staan. Dit is een lering die de kabbala en het occultisme van het oosten gemeenschappelijk hebben. Want in de occulte filosofie zijn er de ‘ENE Oorzaak’ en de ‘eerste Oorzaak’; deze laatste wordt paradoxaal de tweede, zoals duidelijk wordt aangegeven door de schrijver van de Qabbalah, from the philosophical writings of Ibn Gabirol – ‘bij de behandeling van de eerste Oorzaak moet men twee dingen beschouwen, de eerste Oorzaak op zichzelf en de relatie van de eerste Oorzaak met het zichtbare en het onzichtbare heelal’. Zo toont hij aan, dat de oude Hebreeën in de voetsporen volgden van de oosterse filosofie – de Chaldeeuwse, Perzische, Hindoe-, Arabische, enz. Hun eerste Oorzaak werd aanvankelijk aangeduid ‘door de drievoudige shaddaï, de (drie-enige) almachtige, vervolgens door het tetragrammaton, yhvh, het symbool van het verleden, het heden en de toekomst’ en, laten we eraan toevoegen, van het eeuwige Is, of het IK BEN. Bovendien brengt in de kabbala de naam YHVH (of Jehova) een hij èn een zij tot uitdrukking, mannelijk en vrouwelijk, twee in één, of hokhmah en binah, en zijn (of liever hun) shekinah of samenvattende geest (genade), die van de duade opnieuw een triade maakt.
De Geheime Leer Deel I, hoofdstuk 16 Cyclische evolutie en karma (p. 711):
Er is een voorbeschikking in het geologische leven van onze bol, evenals in de geschiedenis van het verleden en de toekomst van rassen en volkeren. Deze is nauw verbonden met wat wij karma noemen, en westerse pantheïsten ‘nemesis’ en ‘cyclussen’. De wet van de evolutie voert ons nu langs de opgaande boog van onze cyclus, wanneer de gevolgen opnieuw zullen samensmelten met de (nu geneutraliseerde) oorzaken, en weer die oorzaken worden, en alle dingen die door eerstgenoemde zijn beïnvloed, hun oorspronkelijke harmonie zullen herkrijgen. Dit zal de cyclus van onze speciale ‘Ronde’ zijn, een moment in de duur van de grote cyclus of het mahāyuga.
712: Zo zien we in de geschiedenis een regelmatige afwisseling van eb en vloed in het getij van de menselijke vooruitgang. De grote koninkrijken en keizerrijken van de wereld raken, nadat ze het hoogtepunt van hun bloei hebben bereikt, weer in verval, overeenkomstig dezelfde wet waardoor zij tot aanzien kwamen; totdat de mensheid, nadat ze het laagste punt heeft bereikt, zich weer doet gelden en nogmaals opklimt, waarbij volgens deze wet van cyclisch opklimmende vooruitgang, het bereikte iets hoger ligt dan het punt vanwaar zij daarvóór was afgedaald.

De Geheime Leer Deel II, Stanza 5. DE EVOLUTIE VAN HET TWEEDE RAS (p. 122):
Dit is fysisch en letterlijk waar; metafysisch, of op psychisch en geestelijk gebied, is het evengoed waar, dat alleen de atman de innerlijke mens verwarmt; d.w.z. hij verlicht hem met de straal van goddelijk leven en is als enige in staat aan de innerlijke mens of het reïncarnerende ego zijn onsterfelijkheid te verlenen.
125/126: Daarom staat er op de Smaragden tafel, die door christelijke handen werd verminkt:
‘Het hogere komt overeen met het lagere en het lagere met het hogere, om dit ene inderdaad wonderbaarlijke werk tot stand te brengen’ – dat de MENS is. Want het geheime werk van Chiram, of koning Hiram in de Kabbala, ‘in essentie één, maar met drie aspecten’, is het universele middel of de steen der wijzen. Het hoogtepunt van het geheime werk is enerzijds de geestelijke volmaakte mens; anderzijds is het de vereniging van de drie elementen, het occulte oplosmiddel in de ‘wereldziel’, de kosmische ziel of het astrale licht; en op het stoffelijke gebied is het waterstof in haar betrekking tot de andere gassen. Het TO ON, inderdaad; het ENE ‘dat niemand heeft gezien behalve de zoon’; deze zin heeft betrekking op zowel de metafysische als de fysische Kosmos, en op de geestelijke en de stoffelijke mens. Want hoe zou deze laatste het TO ON, de ‘ene vader’ kunnen begrijpen, indien zijn manas, de ‘zoon’, niet (als) ‘een met de vader’ wordt, en door deze opneming verlichting ontvangt van de ‘goddelijke leermeester’, de goeroe – atma-buddhi?
De Geheime Leer Deel II, Stanza 12. Onze goddelijke leermeesters (p. 413):
Van Manu, Thot-Hermes, Oannes-Dagon en Edris-Henoch tot Plato en Panadorus, allen spreken over de zeven goddelijke dynastieën, over zeven Lemurische en zeven Atlantische afdelingen van de aarde; over de zeven oorspronkelijke en tweevoudige goden die uit hun hemelse verblijfplaats2 afdalen, op aarde regeren en de mensheid sterrenkunde, bouwkunst en alle andere wetenschappen leren die tot ons zijn gekomen. Deze wezens verschijnen eerst als ‘goden’ en scheppers; dan gaan zij op in de wordende mens, om tenslotte als ‘goddelijke koningen en heersers’ tevoorschijn te komen. Maar dit feit is geleidelijk vergeten. Zoals Basnage meedeelt, gaven de Egyptenaren zelf toe dat wetenschap in hun land pas sinds de tijd van Isis-Osiris bloeide, die zij als goden blijven vereren, ‘hoewel zij vorsten in menselijke vorm waren geworden’. En hij voegt er over Osiris-Isis (de goddelijke androgyn) aan toe: ‘Men zegt dat deze vorst (Isis-Osiris) in Egypte steden heeft gebouwd, aan de overstromingen van de Nijl een einde maakte, en de landbouw, het gebruik van de wijnstok, de muziek, de sterrenkunde en de meetkunde uitvond.’

Kim Michaels:
- De Omega polariteit is de specifiek kwaliteit die je naar de Aarde moest brengen,
- De Alfa polariteit is de kern van je wezen.
De Elohim houden voortdurend het beeld van een volmaakte Aarde vast en dat beeld bestaat nog steeds. Het volmaakte beeld echter is tijdelijk bedekt door een onvolmaakt beeld, geprojecteerd door het identiteitslichaam, het gedachtelichaam en het gevoelslichaam van de mensheid. Dit is wat psychologen het collectief onderbewuste genoemd hebben. Je zou kunnen zeggen dat God het materiële heelal als een spiegel ontworpen heeft. Het is als een projectiescherm: het weerspiegelt alles wat er door de geesten van mensen op geprojecteerd wordt. Gevoelens (of emoties) is energie in beweging en energie heeft geen enkel besef van goed en kwaad.

Om op langere termijn te overleven (survival of the fittest) is het wenselijk dat we ons gedrag aanpassen. Het lemniscaatdenken, het complementaire denken levert een morele bijdrage tot het overleven van het individu, de samenleving en het leven op aarde.

Het morele kompas is een multidimensionaal verklaringsmodel. Elke dimensie (medaille) toont een complementair perspectief. Door de verschillende perspectieven uit te diepen en op elkaar af te stemmen ontstaat een vollediger zicht op de éne werkelijkheid.

====

Samenvatting (Paradigmawisseling, Levensbeschouwing, 'Hoofdroute', Spiritualiteit)

‘Jezus zelf was vluchteling als baby’ (Peter de Graaf de Volkskrant 23 december 2023, p. 4):
De traditionele nachtmisvoor Kerst. Het is een moment voor geestelijke reflectie en bezinning. Welke woorden van bemoediging, troost en hoop zal bisschop Gerard de Korte spreken? ‘Mensen verwachten dat je wat zegt over wat hun in deze tijd aangaat.’
Precies achthonderd jaar geleden formeerde de heilige Franciscus van Assisi de eerste levende kerststal in het Italiaanse dorp Greccio, met een os en ezel en dorpsbewoners als figuranten. Sindsdien is de kerststal niet meer weg te denken in katholieke kringen rond Kerstmis.
Tweedeling
Hij maakt zich zorgen over de groeiende tweedeling in de samenleving, die is ontaard in een steeds scherpere polemiek over de opvang van asielzoekers. ‘Het is tenhemelschreiend wat er in Ter Apel gebeurt’, vindt hij. ‘Juist christenen zouden gevoelig moeten zijn voor vluchtelingen en zich over hen moeten ontfermen. Jezus Christus zelf is als dakloze vluchteling op de wereld gekomen. Voor hem was er geen plek in de herberg en hij moest vluchten naar Egypte. In het christelijk geloof zit een sterke oproep aan mensen om juist optimaal te zorgen voor dakloze vluchtelingen.’

Nederland als uithangbord van integriteit? Wij roepen politieke partijen op te tonen hoe zij dat gaan waarmaken (Gjalt de Graaf, Leo Huberts, Hester Paanakker en Zeger van der Wal de Volkskrant 26 september 2023, p. 28):
Op weg naar de boeiende en onvoorspelbare verkiezingen in november, met veel nieuwe gezichten, is er nog maar weinig aandacht voor goed en integer besturen. Wat hebben de politieke partijen erover in hun verkiezingsprogramma’s staan, vraagt een groep academici zich af.

Extinction Rebellion-oprichter Roger Hallam: ‘De klimaatbeweging heeft gefaald’ (Sara Berkeljon de Volkskrant 22 december 2023):
De Britse Roger Hallam is een van de invloedrijkste klimaatactivisten ter wereld en inspirator van de Nederlandse A12-blokkades. De klimaatbeweging moet veel verder gaan, zegt hij. ‘Het is 2023 en de realiteit is: we’re all gonna die.’

Essay Het einde van de emancipatie
Een eeuwige voorwaardelijkheid (Mark van Ostaijen De Groene Amsterdammer 17 maart 2022, p. 50-53):
Denken via emancipatie maakt een permanente problematisering mogelijk, omdat het bestaat bij de gratie van ongelijkheid en afhankelijkheid. De vraag is niet zozeer hoeveel emancipatie er nog nodig is, maar wat emancipatie dóet.
Want de nadruk op ‘financiële zelfredzaamheid’ en ‘economische zelfstandigheid’ zet dezelfde afhankelijkheid voort door het alleen te verplaatsen van het privé-domein naar een marktdomein.
Met andere woorden: ik betwijfel, net als de sociologe Marguerite van den Berg, hoe heilzaam het is dat we ‘bevrijding zijn gaan zoeken in een machtsrelatie met een baas’. Zo worden vrouwen ‘op dubbele wijze uitgebuit: buitenshuis door het kapitalisme en binnenshuis door het patriarchaat’, zoals de Franse historicus Ivan Jablonka stelt. Zodoende, aangezien emancipatie louter bestaat bij de gratie van ongelijkheid en afhankelijkheid, zou het verfrissend zijn om er afstand van te doen.

De overheid is zichzelf als een bedrijf gaan zien, dat is slecht voor de moraal (Bas Mesters de Volkskrant 21 januari 2023, Opinie p. 22-25):
Hoe kun je ervoor zorgen dat ethiek, moraal en het gesprek daarover terugkeert in het werk van 130 duizend rijksambtenaren? Dat is de opdracht van Erik Pool. Een immense klus die hem al doende radicaliseert, merkt hij.
Macht en Moed'''
Waar macht is, moet ook tegenmacht zijn. Wat er gebeurt als die tegenmacht ontbreekt, is de afgelopen tijd pijnlijk duidelijk geworden. Erik Pool (programmadirecteur bij de Rijksoverheid) schreef een boek over ambtelijk vakmanschap en de kunst van het tegenspreken, dat onlangs uitkwam.

Om het evenwicht te herstellen beoogt de theosofie aan de hand van de paramita's, DE NIEUWE TIEN GEBODEN - gedragsregels voor de moderne tijd tegenwicht te bieden. In de Stem van de Stilte licht H.P. Blavatsky de paramita’s toe.

H.P. Blavatsky De stem van de stilte*
*) Bij elk vers in De Stem van de Stilte wordt ook naar het betreffende vers in Drie Wegen, Eén Pad verwezen (eerst de pagina/betreffende versnr.).
Fragment I De Stem van de stilte
3 (36,37 14.): Als uw ziel glimlacht, terwijl ze zich baadt in het zonlicht van uw leven; als uw ziel zingt binnen haar cocon van vlees en stof; als uw ziel tranen stort binnen haar burcht van illusie; als uw ziel worstelt om de zilveren draad te verbreken die haar aan de MEESTER4 bindt; weet dan, discipel, dat uw ziel van de aarde is.
72: (4) De ‘grote meester’ is een uitdrukking die door lanoes of chela’s wordt gebruikt om het ‘hoger zelf’ aan te duiden. Ze betekent hetzelfde als Avalokiteßvara en ook als Ådi-Boeddha bij de boeddhistische occultisten, als ÅTMAN of het ‘zelf’ (het hoger zelf) bij de brahmanen, en CHRISTOS bij de oude gnostici.
12 (44 62.): Deze tranen, u met een groot meedogend hart, zijn de stromen die de velden van onsterfelijke barmhartigheid bevloeien. Op die grond ontluikt de middernachtelijke bloem van Boeddha33, die moeilijker is te vinden en minder vaak voorkomt dan de bloem van de vogayboom. Zij [barmhartigheid] is de kiem van vrijheid van wedergeboorte. Ze houdt de arhat af van strijd en begeerte, ze leidt hem door de velden van Zijn naar een vrede en gelukzaligheid die alleen in het land van Stilte en Niet-Zijn te vinden zijn.
Fragment II De Twee Paden
31 (p. 61 144.): Leven voor het welzijn van de mensheid is de eerste stap. De zes verheven deugden23 in praktijk brengen is de tweede.
23) De ‘praktijk van het påramitå-pad’ betekent: een yogî worden met als doel asceet te worden.
33: (p. 63 152.) Gedoemd te sterven is hij die uit vrees voor Måra nalaat zijn medemens te helpen, bang dat hij dan voor het zelf zou handelen. De pelgrim die zijn vermoeide ledematen in stromend water zou willen opfrissen, maar uit angst voor de stroming zich daarin niet durft te begeven, loopt gevaar aan de hitte te bezwijken. Niet-handelen gebaseerd op zelfzuchtige angst kan alleen kwade vruchten dragen.
33: (p. 63 154.) Volg het levenswiel; volg het wiel van plicht tegenover volk en familie, tegenover vriend en vijand, en denk niet langer aan genot of pijn. Put de wet van karmische vergelding uit. Verwerf siddhi’s voor uw volgende geboorte.
35: (p. 64 158.) Wees zoals zij, lanoe. Geef licht en bemoediging aan de zwoegende pelgrim, en probeer hem te vinden die nog minder weet dan u; die in zijn ellendige eenzaamheid neerzit, hunkerend naar het brood van wijsheid en het brood dat zijn schaduw voedt; die zonder leraar, hoop of troost is, en – vertel hem over de wet.
36: (p. 66 170.) De weg naar uiteindelijke vrijheid ligt in uw ZELF.
38,39 (p. 67 179.): Het PAD is één, discipel, maar aan het eind tweevoudig. De stadia ervan worden aangegeven door vier en zeven poorten. Aan het ene einde – onmiddellijke gelukzaligheid, en aan het andere – uitgestelde gelukzaligheid. Beide zijn de beloning voor verdienste: de keus is aan u.
Fragment III De Zeven Poorten
43: (p. 71 197.) Het is goed, ßråvaka3. Bereid u voor, want u zult alleen verder moeten gaan. De leraar kan slechts de weg wijzen. Het pad is één voor allen, de middelen om het doel te bereiken moeten per pelgrim verschillen.
43: (p. 71 198.) Welke van de twee wilt u kiezen, u met een onverschrokken hart? De samtan4 van de ‘leer van het oog’, het viervoudige dhyana, of wilt u uw weg laten gaan door de paramita’s5, zes in getal, edele poorten van deugd die leiden naar bodhi en naar Prajña, de zevende stap van wijsheid?
4) Samtan (Tibetaans), hetzelfde als het Sanskriet dhyana, of de toestand van meditatie; men onderscheidt vier graden daarvan.
5) Paramita’s, de zes verheven deugden; voor de priesters zijn er tien.
44 (p. 71): Het ruwe pad van het viervoudige dhyana leidt slingerend omhoog. Hij die de verheven top beklimt is in drie opzichten groot.
Over de hoogten van de paramita’s leidt een nog steiler pad. U moet u strijdend een weg banen door zeven poorten, zeven vestingen verdedigd door wrede listige machten, belichamingen van hartstochten.
Houd moed, discipel, denk aan de gulden regel. Als u eenmaal door de poort bent gegaan, srotapanna6, ‘hij die de stroom is ingegaan’, wanneer u eenmaal voet heeft gezet op de bedding van de nirvanische stroom in dit of een toekomstig leven, dan heeft u nog maar zeven levens vóór u, u met een diamanten wil.
6) Srotapanna – (letterlijk) ‘hij die de stroom is ingegaan’, die naar de oceaan van nirvana leidt. Deze naam duidt het eerste pad aan. De naam van het tweede is het pad van sakridagamin, ‘hij die nog (maar) eenmaal geboren zal worden’. Het derde wordt anagamin genoemd, ‘hij die niet weer zal reïncarneren’, tenzij hij dat wenst om de mensheid te helpen. Het vierde pad staat bekend als dat van een rahat of arhat. Het is het hoogste. Een arhat aanschouwt nirvana gedurende zijn leven. Voor hem is dit geen postmortale toestand, maar samadhi waarin hij de volkomen gelukzaligheid van nirvana ervaart.*
45 (p. 199.): Het is de schaduw van uzelf buiten het pad, die op de duisternis van uw zonden wordt geworpen.
U ziet het goed, lanoe. Deze poorten leiden de aspirant over de wateren ‘naar de andere oever’7. Elke poort heeft een gouden sleutel om haar deuren te openen; deze sleutels zijn:
7) Het ‘aankomen op de [andere] oever’ betekent bij de noordelijke boeddhisten het bereiken van nirvana door het in praktijk brengen van de zes en tien paramita’s (deugden).
46: (p. 74 217.) Voordat u de laatste kunt naderen, wever van uw vrijheid, moet u zich deze påramitå’s van volmaaktheid eigen maken – de verheven deugden, zes en tien in getal – terwijl u het moeizame pad volgt. 72: (4) De ‘grote meester’ is een uitdrukking die door lanoes of chela’s wordt gebruikt om het ‘hoger zelf’ aan te duiden. Ze betekent hetzelfde als Avalokiteßvara en ook als Ådi-Boeddha bij de boeddhistische occultisten, als ÅTMAN of het ‘zelf’ (het hoger zelf) bij de brahmanen, en CHRISTOS bij de oude gnostici.

Galjaards baanbrekende werk bracht ook ethische dilemma's (Ellen de Visser de Volkskrant 28 oktober 2022, p. 10):
Hans Galjaard, arts, geneticus, schrijver en tv-persoonlijkheid, is op 87-jarige leeftijd overleden. Hij wordt beschouwd als de grondlegger van de prenatale diagnostiek en de klinische genetica, en stoeide graag met ethische vragen rond zijn vakgebied.

Hoogleraar misdraagt zich, jarenlang. Moet de universiteit zijn naam nu wel of niet openbaren? (George van Hal de Volkskrant 24 oktober 2022, p. 13-15):
Een hoogleraar sterrenkunde op de Universiteit Leiden vertoonde jarenlang grensoverschrijdend gedrag. Toch wordt zijn naam angstvallig geheimgehouden. Collega’s twitteren intussen dat zij het in elk geval níét zijn. Hoe als werkgever te handelen om niet in een ethisch en juridisch mijnenveld te belanden?

Ethische filosofie in de 20e eeuw. Deel 5A. Martha Nussbaum: de ambivalentie van de liefde (Piet Ransijn Civis Mundi Digitaal #119 februari 2022):
De moraal van het verhaal
“De boodschap is dus, dat er geen veilige manier is om diepe persoonlijke liefde (met name... erotische liefde) te combineren met vlekkeloze morele zuiverheid” (p265). Dit geldt met name bij gepassioneerde zielen. “Medea... heeft iets van een tijgerin” (p264). Zij doet soms denken aan de Indiase godin Durga, die zittend op een tijger wordt afgebeeld. Een andere godin Kali, trapt op Shiva en verplettert hem, omgeven door een krans van schedels. In andere mythen, drama’s en verhalen zijn misschien vergelijkbare personages te vinden en de romantische literatuur zit vol met liefdesdrama’s, die het risico van passies laten zien en hoe “de liefde niet op een harmonische manier binnen de moraal kan blijven.” Het kan ook anders en hoeft niet tragisch af te lopen, hoewel “niet alles wat mooi en wonderbaarlijk is, in een ordelijk patroon voor het volmaakte, gezonde leven gedwongen kan worden” (p266).

Juist armere vrouwen zijn de klos van progressief-liberale opvattingen (Mirjam Janssen de Volkskrant 21 juli 2022 p. 25):
Het roept de vraag op waar het bij emancipatie eigenlijk om draait. Om de plicht tot aanpassen aan de opvattingen van de gevestigde orde? Of juist om het recht daarvan af te wijken? Het is heel duidelijk dat de boven ons gestelden het eerste vinden.
Dit soort politiek leidt ertoe dat vrouwen die er al warmpjes bijzitten nog meer voordelen krijgen en dat armere vrouwen die niet leven volgens de modellen van de bovenklasse minder worden geholpen. Terwijl bestuurders juist nu oog moeten hebben voor problemen aan de onderkant. Die zijn gecompliceerd en hebben te maken met een slechte gezondheid, onzekere arbeidscontracten en onvoldoende opleiding. En ze zijn niet op te lossen met maatregelen die vooral de rijkere vrouwen ten goede komen.

In de spiegel die op het slagveld achterblijft, zien we het gelaat van de oud-bondskanselier (Erdal Balci de Volkskrant 8 maart 2022 p. 29):
De spiegel die na de nederlaag van Poetin op het slagveld is blijven liggen heeft geen boodschap aan onze meelijwekkende wensen. We kijken erin en zien de toet van Poetin.
Veeg de modder van het slagveld er af en kijk goed in die verdomde spiegel. Zie de monsters groter worden. Ze zullen zich, als de tijd er rijp voor is, op onze waardigheid, op ons brood, op onze simpele wensen en op onze landen storten. Het is een zieke baarmoeder die verrotte kinderen heeft gebaard.

Notre-Dame is onze spiegel (Redactie de Volkskrant 17 april 2019 p. 21):
Het afgrijzen en de weemoed over de brand in de Notre-Dame zijn groot bij Franse journalisten. De kathedraal ‘dat zijn wij’.
Le Monde
Anne-Marie Thiesse, directeur van het Franse onderzoeksinstituut CNRS vertelt in een interview met Le Monde hoe de schrijver Victor Hugo met de Notre-Dame een nationaal gevoel kweekte.
‘In Notre-Dame de Paris, gepubliceerd in 1831, schiep Victor Hugo een volk van Parijs dat bestaat uit personen uit allerlei sociale milieus, studenten, gegoede burgers en zij aan de zelfkant, zoals Esmeralda en Quasimodo, verworpenen die men weer wil opnemen. Hij zegt tegen zijn lezers: ik ga u onderdompelen in een nationale gemeenschap, wij gaan dat levende verleden terugvinden, een gepassioneerd verleden, ons verleden. Het is onze spiegel, het zijn wij. Het is de grote gedachte die met de romantiek is gekomen: het bestaan van een nationale gemeenschap. (...) Wat zo fantastisch is aan die roman, is dat de titelheld de kathedraal is.’

De commercialisering en seksualisering van het vrouwelijk lichaam in het Westen is de grootste gevangenis ooit. Groter dan onze hoofddoek, want die kun je afdoen. (Kaouthar Darmoni Volkskrant Magazine 26 maart 2022 p. 12-20)

Emancipator ging zelf over de grens (Robert van de Griend de Volkskrant 30 december 2022, p. 6):
Kaouthar Darmoni is ontslagen als directeur van Atria, het kennisinstituut voor emancipatie en vrouwengeschiedenis in Amsterdam. Ze heeft zich op meerdere vlakken ernstig misdragen, blijkt uit een extern onderzoek van Hoffmann Bedrijfsrecherche.
Mede door haar flamboyante verschijning, haar voorliefde voor buikdansen en haar openheid over haar seksualiteit was Darmoni de afgelopen jaren een graag geziene gast in televisieprogramma’s, tijdschriften en kranten. In maart van dit jaar vertelde ze in een interview met Volkskrant Magazine over haar neiging om vrouwelijke werknemers te omhelzen: ‘Ook voor de pandemie uitbrak werd ik soms gewaarschuwd: pas op met aanraken, het is grensoverschrijdend gedrag. Sommige vrouwen bij Atria vonden het in het begin een beetje eng, maar daarna vonden ze het heerlijk.’

Onze levensweg, het leerproces op aarde heeft op het emancipatieproces, burgerschapsonderwijs (begeleidingskunde), de ’Hoofdroute’ (waarheidsvinding) betrekking, de Gulden middenweg van balancerend - en authentiek leiderschap, op het Rechterpad. Het biedt een oplossing voor het menselijk tekort. De levenskiem, het beginsel van de enantiodromie van Carl Jung is nog steeds werkzaam. Om de waarheid dichter te benaderen maakt de esoterie van het debat, de dialoog Vragen & Antwoorden gebruik. Vragen & Antwoorden hanteert H.P. Blavatsky in De SLEUTEL tot de THEOSOFIE, G. de Purucker in Dialogen en Geoffrey A. Barborka in zijn Vragen & Antwoorden. Het gaat er dus om dat we de essentie van het democratische spel beter leren begrijpen. Het oedipuscomplex hangt met de paradox die we allemaal bij ons dragen samen.

Candide wilde weten wat de mensen in Eldorado van God afsmeken.
Wij smeken God niets af, zei de goede eerbiedwaardige wijze. Wij hebben hem niets te vragen. Hij heeft ons alles gegeven dat wij nodig hebben.
Wij danken hem onophoudelijk.

Een angst- en afrekencultuur ontstaat door politieke tactieken zoals ‘verdeel en heers’, met machtsvertoon instellen van een uniforme orde, afstraffen van afwijkingen van de norm en het unieke, onderdrukking van spontaniteit en eigenheid. Teneinde normalisering en disciplinering in organiseren te doorkruisen is het nodig te schuren, schooieren en knutselen (Coenen, 2009) en zaken met humor te beschouwen. Pas wanneer mensen speling genereren in de systeemwereld van organiseren krijgt interculturele levenskunst een kans als voedingsbodem voor het vinden van collectieve dromen en gedeelde waarden, die deelbelangen overstijgen. Levenskunst in organisaties (Brohm & Muijen, 2010) schept en vraagt ruimte voor werkplezier en vriendschap, voor morele motieven en gemeenschapszin in werkcontexten. Des te sterker is het voor het ontwikkelen van een mondiaal bewustzijn noodzakelijk reactieve ketens te doorbreken en inter-esse –uitnodigende tussenruimten – te stichten, waarin een cultuur van vertrouwen en compassie kan groeien.

De kredietcrisis toont een ding de risicospreiding(beheersing) is volledig (vol en ledig/leeg). De cultuurfilosoof Peter Sloterdijk hanteert in zijn boek Sferen voortdurend het oxymoron. Een oxymoron is een speciaal geval van de paradox: daar is wel een zekere tegenspraak aanwezig, maar bij nadere beschouwing lost die tegenspraak zich op. Bij de oxymoron blijft de spanning van het betekenisverschil echter in stand.
De éne werkelijheid biedt een referentiekader aan de boeken van Peter Sloterdijk.

De paradox is dat heersers moeten dienen in plaats van heersen. Authentieke leiders leren het denken in vaste patronen los te laten, dus door de schijnwaarheden, de schijnheiligheid in het leven, de ingebakken clichés te demystificeren. Leiders die in hun werk eenzijdig de nadruk op aardse zaken als geld leggen dien je direct te ontslaan. Een goede manager neemt ook foute beslissingen, maar zo weinig dat de continuïteit van de organisatie daardoor niet in gevaar komt. De overheid is er voor een actieve dienstverlening aan de burger. Met klachtgericht werken is niets mis. Door de marktideologie “Voor wat hoort wat” te omhelzen heeft de overheid in eigen voet geschoten.

Meditatietechnieken maken het mogelijk probleem en oplossing met elkaar te verbinden, de waarheid dichter te benaderen. Zowel het Hindoeisme, Boeddhisme, Jodendom, Christendom, Islam en Humanisme maken gebruik van meditatie. Er wordt ook wel onderscheid gemaakt tussen mediteren op het horizontale vlak, het mensenrijk en mediteren op het verticale vlak, het kosmische of Goddelijke rijk.

Het rapport ‘E i V’ gaat uit van de natuurwet van zaaien en oogsten, Grace F. Knoche:
En omdat we één mensheid zijn en niet los van elkaar staan, beïnvloeden we niet alleen het lot van degenen met wie we omgaan, maar ook van duizenden anderen die op onze golflengte zitten. Als onze motieven altruïstisch zijn, zaaien we in de gebieden van de geest; dienen we onszelf, dan zaaien we op de akker van ons persoonlijke zelf. We oogsten zoals we zaaien, want de natuur reageert onpersoonlijk zonder rekening te houden met wat voor de zaaier aangenaam of onaangenaam zou zijn. De oogst zal zich automatisch aanpassen aan het zaaisel, omdat ieder mens zijn eigen oogster en optekenaar is die op de geheugencellen van zijn karakter, en in feite op elk niveau van zijn wezen, afdrukt wat hij is.

Voor de burger geldt nog steeds verbeter de wereld begin bij jezelf. Het schiet echter niet op zolang de overheid niet onderkend dat ze zowel onderdeel uitmaakt van de oplossing, maar ook van het probleem. Op dit moment krijgen onbenullen als Wilders onevenredig veel aandacht. Grote leraren als Erasmus en Spinoza hebben inhoudelijk wel iets meer te zeggen. Ligt daar niet voor met name het onderwijs een deel van de oplossing?
op basis van de eerder genoemde vijf kenmerken, de persoonlijkheidsdimensies, de Big Five kunnen we zeggen: Jezus was een mystieke intellectueel, een rechtvaardige wijze, die met hart en ziel, met moed en bedachtzaamheid koos voor welzijn en welvaart van de mensheid.

Op basis van de vijf persoonlijkheidsdimensies kunnen we zeggen: Jezus was een mystieke intellectueel, een rechtvaardige wijze, die met hart en ziel, met moed en bedachtzaamheid koos voor welzijn en welvaart van de mensheid.

De relatie tussen psychologie en sociologie verdient meer aandacht. Op het snijvlak van beide disciplines gaat het echter niet primair om individu versus collectief, maar eerder om de samenhang en wisselwerking daartussen. Psychologie en sociologie kunnen wel onderscheiden, maar niet gescheiden worden. Het zijn twee verschillende, maar complementaire domeinen. Door beide als complementair te beschouwen ontstaat een completer zicht op de complexe werkelijkheid.

Het rapport ‘E i V’ kiest voor de interdisciplinaire aanpak - de middenweg tussen de twee kanten van één medaille Geestkunde en Natuurkunde - de wisselwerking (wederkerigheid) tussen het quadrivium (viersprong) psychologie, sociologie, filosofie en ethiek of de synthese van wetenschap, religie en filosofie en kunst. In het rapport ‘E I V’ staat religie in het bijzonder voor levenskunst, de moraal van het verhaal, te worden ingewijd in de oude mysteriën.

Het vakgebied begeleidingskunde houdt de gemoederen al millennia bezig. Het rapport 'E i V' richt zich op de 'wederzijdse verbondenheid', de reciprociteit tussen ‘Geestelijk - Psychisch - Stoffelijk’ (Geestkunde - Zielkunde - Natuurkunde). In het rapport 'E i V' heeft het vakgebied begeleidingskunde op de 'Hoofdroute' betrekking.

Wat betreft het mechanisme Vergangenheitsbewältigung zit Arnon Grunberg dicht bij de waarheid, maar het is Beatrice de Graaf, die de oplossing van de 'Hoofdroute' aanreikt.

Heidi Muijen gebruikt het vakgebied begeleidingskunde, Freek van Leeuwen schreef De levensweg, René Meijer verwijst naar de filognosie, Abraham Maslow gebruikt zelfverwerkelijking, zelfactualisering, Dr. I.K. Taimni zelf-realisatie, zelfontdekking, Carl Jung gebruikt het individuatieproces, H.P. Blavatsky individualiteit, zelfontplooiing, Baruch de Spinoza zoekt een geheel nieuwe levensrichting, Raymond Lull schreef zijn hoofdwerk Ars Generale Ultima, Mozes Maimonides Gids der verdoolden, Pythagoras past de driehoek toe en Plato de wagenmenner. Om de mensheid op het goede spoor te houden gebruikt de Bijbel gelijkenissen. Deze staan al millennia ter discussie, maar zijn nog steeds actueel. Het onderzoeksrapport 'E i V' gebruikt het zelfreinigend vermogen, dat ook door de wetenschap-1 of wetenschap-2 en de Volkskrant wordt toegepast. Uiteindelijk blijkt het gaat nog steeds over de moraal van het verhaal, er is niets nieuws onder de zon.

De essentie, de kwintessens in het oeuvre van Teilhard de Chardin draait er om, dat liefde de sleutel tot alle eenheid is, Agapé Love versus Conditional Love is. In the New Testament, agape refers to the covenant love of God for humans, as well as the human reciprocal love of God. Agape, Greek word, given the association of "loving-kindness" or "love". Met agape wordt een door beginselen geleide of beheerste liefde bedoeld. Ze kan al dan niet genegenheid en warme gevoelens inhouden. Deze liefde richt zich op de behoeften van de ander, zoekt wat het beste voor de ander is en laat de ander de vrije keus om die liefde te beantwoorden of niet. De kwintessens van het rapport 'E i V', het Meta-leren berust op het bewustzijn van bewustzijn.

De algoritmes die onder al deze geautomatiseerde beslissingssystemen liggen zijn niet neutraal en zullen de creatieve evolutie, het 'élan vital' van Henri Bergson nooit verslaan. Het durée van Henri Bergson, de eeuwige perpetuum mobile, staat tegenover de drie principes van Darwins biologisch algoritme.

In Nederland is de situatie gegroeid dat de hoogwaardigheidsbekleders die in de schaduw van de formele macht opereren, met al hun bijbanen aanzienlijk meer verdienen dan de verantwoordelijke bewindspersonen. Uiteindelijk is het de informele 'vierde, vijfde en zesde macht' die echt aan het roer zit. Michail Gorbatsjov heeft gelijk ‘We hebben een perestrojka nodig. Management by management ('carrièremanagers') dient door management by people te worden vervangen. Het ouwe-jongens-krentenbrood-beheer moet op de schop.

Politici in de Verenigde Staten en Europa, maar ook in China, India, Rusland en Noord Korea maken gebruik van, het mechanisme, de schakelnetwerken, die door Étienne de La Boétie zijn onderkend. Het ontwarren van dit netwerk hangt samen met dat het de zwakke managers, de 'carrièremanagers' met een groot ego zijn, die dreigen en intimideren om hun gelijk te behalen. De 'carrièremanagers' spelen echter weer in en zijn als het ware de marionet van het echelon boven hen. Er bestaat een natuurlijke neiging van leidinggevenden naar het benoemen van klonen van zichzelf. Managers met een sterk ego (sterke wil) staan wel open voor kritiek, een debat (Luisteren en Spreken).
Als voorbeeld geldt het zelfstandige en onafhankelijke denken van Michel de Montaigne. Het hangt van de organisatiecultuur af of met tegenspraak iets wordt gedaan of dat een whistleblower volledig wordt genegeerd.

Juridische en financiële steun voor klokkenluider (Jonathan Witteman Volkskrant 23 april 2018 p. 21):
De Europese Unie gaat klokkenluiders beter beschermen tegen wraakzuchtige werkgevers. Om schandalen zoals de dieselfraude van Volkswagen of de belastingontwijking via Luxemburg eerder aan het licht te brengen, krijgen klokkenluiders recht op juridische en financiële steun. Dit moet voorkomen dat onthullers van misstanden kapot kunnen worden geprocedeerd door hun werkgevers.
De klokkenluiderswet is een reactie op de lotgevallen van de Fransmannen Antoine Deltour en Raphaël Halet, twee voormalige accountants van PricewaterhouseCoopers (PwC) in Luxemburg. Deltour en Halet vormden het lek achter 'LuxLeaks', de journalistieke onthullingen uit 2014 over duizenden geheime afspraken waarmee de Luxemburgse fiscus multinationals jarenlang miljarden euro's had helpen ontwijken, ten koste van de schatkisten van andere landen. De begunstigden waren meer dan driehonderd multinationals, onder wie Apple, Pepsi, Ikea, Amazon en Deutsche Bank. Dankzij de belastingfoefjes van PwC, goedgekeurd door de baas van de Luxemburgse fiscus, hoefden sommige bedrijven minder dan 1 procent belasting te betalen over hun wereldwijde winsten. De onthullingen waren extra pikant omdat de belastingafspraken stamden uit de tijd dat de huidige Europese Commissievoorzitter Jean-Claude Juncker premier van Luxemburg was.
'Ik heb geluk gehad omdat ik dankzij alle media-aandacht de steun kreeg van het publiek, politici en ngo's', aldus Deltour. 'Zonder die steun zou ik erg kwetsbaar zijn geweest in de rechtszaal. Mijn advocaat had ik in mijn eentje nooit kunnen betalen. De meeste klokkenluiders moeten het doen zonder al die aandacht. Daarom is het broodnodig dat ze betere juridische bescherming krijgen.'

Franse klokkenluider wilde niet meedoen aan fiscale trucks (Peter Giesen Volkskrant 18 december 2014):
Zelfs Jean-Claude Juncker, ex-premier van Luxemburg en voorzitter van de Europese commissie, zag zich genoodzaakt te verklaren dat de geconstateerde praktijken indruisten tegen 'ethische en morele normen'. De ministers van Financiën van Duitsland, Italië en Frankrijk noemden LuxLeaks een 'keerpunt': de fiscale concurrentie tussen Europese landen moet aan banden gelegd worden, vonden zij.

Volgens Darwin spelen er binnen het evolutionaire mechanisme drie principes, te weten variatie, selectie en reproductie een rol. De drie principes van Darwins biologisch algoritme hebben in het rapport 'E i V' op verscheidenheid, natuurlijke selectie en analogie betrekking. In essentie draait het om de analyse van ons Mens-, Wereld- en Godsbeeld. De evolutie van het GODSBEGRIP houdt gelijke tred met de verstandelijke ontwikkeling van de mens zelf. Het onderzoeksrapport 'E i V' bevat de rode draad van mijn levensverhaal.

De echte innovaties vinden op het snijvlak tussen disciplines plaats. De moraal van het verhaal wordt op het snijvlak van individu en collectief manifest. Vijand denken plaatst vaak superieur tegenover inferieur. Je wordt niet superieur door de ander als inferieur te zien.

De Maakbare Mens vzw wil de belangrijke ethische vragen naar voor brengen, het maatschappelijk debat erover voeren en waar nodig aansturen op verandering. De term maakbaarheid duidt op een analyse van de mogelijkheden om iets te kunnen construeren. In die zin kan de term zowel op fysieke als psychische mogelijkheden duiden. In filosofisch opzicht kan de term gebruikt worden tegenover determinisme (filosofie). In een zogenaamd S-Diagram[1] wordt de maakbaarheid versus de functionaliteit uitgezet.

Het loopt mis wanneer te eenzijdig aan een kant van de medaille aandacht wordt besteed. De welvaartelite, die het volk door het voorhouden van een worst aanstuurt. De tegenstelling tussen de elites en de bevolking is schrijnend. In een Old boys network voelt men haarfijn aan of je een van de boys bent.

Het is een eenzijdig mensbeeld dat we op aarde zijn om braaf te produceren en te consumeren totdat de aarde is vernietigd. Tegenover de wereld van de ‘carrot and stick’ (belonen en straffen) op aarde van Hans van Baalen staat de Verlichting of Eeuw van de Rede en de Verlichting, het Nirwana van het boeddhisme, de wereld van ‘Zaaien en Oogsten’ in de esoterie.

Interview Felix Schirmann 'Het kwaad zie je niet op een hersenscan' (Volkskrant 14 oktober 2014)
De speurtocht naar de biologische wortels van immoreel gedrag is volgens psycholoog Felix Schirmann niet zonder gevaar.
Hersenwetenschappers die goed en kwaad definiëren als doodgewone hersenfuncties, moeten een toontje lager zingen. 'De neurowetenschap begrijpt steeds meer van sensorische en motorische hersenfuncties. Maar het morele brein heeft zich tot nog toe aan niemand geopenbaard.' Dat zegt psycholoog Felix Schirmann (1984), die eind vorige week promoveerde aan de Universiteit van Groningen op het proefschrift The good, the bad and the brain.
De speurtocht naar de fysieke herkomst van moraliteit is volgens Schirmann niet zonder gevaar.

Een belangrijk deel van de verdeel en heers problemen die we signaleren hebben we door onvoldoende checks & balances (het dialectische model Evenwicht door Tegenwicht) zelf gecreëerd. 'De remedie is tegelijkertijd de kwaal' (geweten, 'Goed en Kwaad', 'Deugd en Ondeugd'). De vraag dringt zich op welke debacles moeten zich voordoen voordat echt actie wordt ondernomen. Het gaat mis, chaos dreigt wanneer voor onnatuurlijke selectie, een gesloten systeem wordt gekozen. Chaos, onbalans ontstaat omdat politici geen oog hebben voor de keerzijde van de medaille.

In de menselijke natuur wijst het kwade alleen op de polariteit van stof en geest, een strijd om het bestaan tussen de twee gemanifesteerde beginselen in Ruimte en tijd; deze beginselen zijn uit zichzelf één, omdat ze zijn geworteld in het Absolute. In de Kosmos moet het evenwicht bewaard blijven. De werkingen van de twee tegengestelden brengen harmonie voort, evenals de middelpuntzoekende en middelpuntvliedende krachten, die onderling afhankelijk en voor elkaar noodzakelijk zijn – ‘opdat beide kunnen leven’. Indien de ene wordt tegengehouden, zal de werking van de andere onmiddellijk tot zelfvernietiging leiden.

De betekenis van evenwicht en tegenwicht in de democratische rechtsstaat (Inleiding van mr. H. D. Tjeenk Willink 1 december 2011):
Om de democratische rechtsstaat te verbeteren en de huidige crisis in het openbaar bestuur te doorbreken, is ruimte nodig. Ruimte voor het politieke debat maar ook ruimte voor de professionaliteit van uitvoerders door drastische beperking van de overmaat aan regels en controlemechanismen. Ruimte ook voor burgerinitiatieven door een duidelijker visie op en het stimuleren van (staats)burgerschap en de burgersamenleving. In de staatsburger wordt het beeld van de staat zichtbaar, maar ook het omgekeerde moet gelden. Het gaat om de erkenning van de wederzijdse afhankelijkheid van staat en burger èn om wederzijds vertrouwen.
Ruimte dus voor tegenwicht en tegenspraak om te komen tot evenwicht en samenspraak.

'Democratie leidt niet automatisch tot de beste oplossing' (interview Tjeenk Willink Volkskrant 26 januari 2012)
In dit afscheidsinterview verwoordt Tjeenk Willink zijn grootste zorg: geen enkel gezag is meer vanzelfsprekend. Niet dat van de rechterlijke macht, de Eerste Kamer, de Raad van State of de Koning. ‘Instituties zijn van iedereen en dus van niemand.’
Toch is er in de Kamer een agressieve sfeer. Men wil dit varkentje even wassen. Dat duidt toch op afnemend gezag?
‘Nee, op afnemend besef van de waarde van tegenwicht en tegenspraak in een democratische rechtsstaat en van de rol van instituties daarin.’

In hoeverre is het Über-ich, Ich en Es een nieuwe doorsnede van het oude inzicht thumos, nous en epitumia van Plato?

Tegenover de these, de algemene levensdrang (levenskracht), de geestesdrift (libido) van Carl Jung staat de antithese, de sexuele impuls van Sigmund Freud. De hamvraag is nu hoe bereik je synthese?
De superieure sexualiteit waar Peter Sloterdijk over schrijft is één medaille met twee kanten, namelijk de algemene levensdrang versus de sexuele impuls. Bert Wagendorp heeft gelijk. De liefde van Ivanka voor haar vader maakt het mogelijk de chaos te verkleinen. Dochters moeten de wereld redden. Het fenomeen dat Peter Sloterdijk beoogt te duiden is al door Mirra Alfassa in haar boek Het Goddelijke binnen je bereik Gesprekken met de moeder (1953) verklaard.

Het zijn de hovelingen die elke vernieuwing tegenhouden. Het gaat er om de rond management by management ('carrièremanagers') opgetrokken hofcultuur te ontmaskeren. Een hofcultuur, koninkrijkjes ontstaan vaak in bureaucratisch geleide organisaties en zijn het gevolg van managers die gespeend zijn van de vierde productiefactor ondernemerschap. Het zijn de onderonsjes van een kleine politieke elite die de zaak verzieken. De verborgen energiebron (oerstof, Akasa, blauwdruk) in de hemel staat tegenover de blauwdruk (verborgen agenda) van de achterkamertjes politiek op aarde. Of met andere woorden hoe richten wij onze levensenergie (levenskracht, oerbron, levensbron, astraallichaam)?
We moeten er net als het antropisch principe van uitgaan dat de dingen zijn zoals ze zijn, het leven, het ontwerp is zoals het is.

De kwintessens van het rapport 'E i V' is dat de tegenstelling aan elke crisis ten grondslag ligt. Uitgangspunt is dat een conjunctuurcyclus zich binnen de marges van het ‘kernkwadrant’ beweegt, daarentegen een grote schommeling zoals de kredietcrisis speelt zich binnen het ‘maskerkwadrant’ af. De ideologie van het marktmechanisme faalt wanneer de individuele verantwoordelijkheid, de ethische drijfveren van zowel verkopers als kopers, van zowel overheid als burgers uit beeld verdwijnt. In hoeverre is de overheid zowel de oorzaak als de oplossing van het probleem? Een ding is zeker de overheid is te veel gefocussed op de korte in plaats van op de lange termijn. In hoeverre zijn we bereid van de ervaringen uit het verleden te leren?
De basis van elk leerproces is: 'Wat' moeten we aan 'Wie', 'Wanneer' en 'Hoe' leren, en 'Waarom' vinden we dat?
We moeten het heft zelf in handen nemen, uiteindelijk zijn we voor ons handelen zelf verantwoordelijk. Het gaat er om door zelforganisatie meer grip op het leven te krijgen. Het gaat er om waandenkbeelden te ontmaskeren en aan het licht te brengen. Wie zijn binnenwereld verandert, verandert de buitenwereld. De kwaliteit van het leven van de mens op aarde, het welzijn meer centraal plaatsen.

Het maskerkwadrant duidt de keerzijde aan en heeft op de dubbelganger (ferouer, alter-ego) betrekking. Het maskerkwadrant maakt het weloverwogen eigenbelang, het egoïsme zichtbaar en laat zien dat we in een loop (schizofrenie) terecht kunnen komen wanneer we niet meer met onze spirituele bron zijn verbonden.

Het continuüm van onbewust onbekwaam naar onbewust bekwaam van de humanistische psychologie Maslow laat zien hoe vaardigheden kunnen worden geoefend. Het gaat er eerst om bewust te worden waarvan je je niet bewust bent. De opgebouwde conditioneringen, karmische formaties (als de restanten van alles wat we gedacht, gevoeld, gezien en gedaan hebben) moeten eerst worden herkend. Integratie vindt plaats wanneer op- en ontlading catharsis gelijkmatig gebeurt. Het leert je regisseur te worden van je eigen leven.

De verticale as (Axis mundi) van het kernkwadrant, these + antithese = synthese, 1 + 1 = 3 (eenheid der tegendelen) is een belangrijke trigger van het onderzoek geweest. Volledige synthese (Bevrijding) drukt volmaaktheid (zelfrealisatie) uit. Het Christendom spreekt over de wijsheid voor de volmaakten, het Boeddhisme heeft het over volmaakte geestelijke gezondheid, het Taoïsme over spirituele volmaaktheid en de Islam spreekt over de volmaakte mens. De onvolmaaktheid van de mens op aarde staat in contrast (Nous) met de volmaaktheid van God in de hemel.

Jacques Monash heeft gelijk de achterkamertjes politiek, aan de poppenkast van 'Matchfixing' moet een einde komen. Het sluit bij de opinie ,,Maar ik ben er zeker van dat mijn verhaal straks het mainstream-verhaal wordt." van de Haagse PvdA-wethouder Rabin Baldewsingh aan.

Kandidaat-leider PvdA Monash begint zijn campagne met tirade (Remco Meijer Volkskrant 14 oktober 2016 p. 2):
De partijleiding krijgt onderuit de zak. Monasch stond al bekend als een criticaster van die andere kandidaat-lijsttrekker, Diederik Samsom. Maar nu betrekt hij ook partijvoorzitter Hans Spekman in zijn kritiek, omdat hij geen onafhankelijke scheidsrechter is: Spekman spreekt openlijk zijn voorkeur voor Samsom uit. Ook de man die naar verwachting maandag uitsluitsel geeft, vicepremier Lodewijk Asscher, moet het ontgelden. 'Matchfixing', is wat de drie heren volgens Monasch doen. 'Aan deze poppenkast moet een einde komen.'
Ga maar na. Het verkiezingsprogramma verschijnt op de dag, 24 oktober, waarop de aanmelding voor kandidaatlijsttrekkers sluit. 'Het is opgesteld onder toeziend oog van Samsom en Asscher. Het is daarmee hun programma. Hoezo eerlijke kans voor andere kandidaten?', foetert Monasch, die het programma nog flink wil kunnen bijsturen.

In de theosofie ligt het accent op het Ken uzelve, daarentegen beoogt de overheid het moreel kompas met behulp van nudging op te krikken of te manipuleren. In de kern gaat het om een cultuuromslag, die het evenwicht, de harmonie herstelt.

In het onderzoeksrapport Eenheid in Verscheidenheid ('E i V') wordt de schuldencrisis tegen de achtergrond van de illusiecultuur geplaatst. Relatief staat tegenover absoluut. Het creëren van dichotomieën blijft uiteindelijk allemaal mensenwerk:
- Verkoper en Koper ('aanbodzijde en vraagzijde', 'crediteur- en debiteurlanden')
- Machthebbers bedrijfsleven en - overheid (amoreel, bonuscultuur, Luxleaks: belastingvlucht bedrijven onthuld)
- Gewetensvolle – en Gewetenloze machthebbers
- Neoliberalisme (marktfundamentalisten, superkapitalisme van het geseculariseerde Westen) en IS (moslimfundamentalisten van het geïsmaliseerde Oosten).

Tussen de Oosterse en Westerse cultuur, aan de culturele diversiteit in de wereld ligt de lerende mens en de moraal van het verhaal ten grondslag. Op dit moment wordt het steeds duidelijker dat het naïeve geloof van politici in de mythe van de vrijemarktgedachte en het zelfregulerende vermogen van de financiële sector, onderwijs, zorg en woningcorporaties op illusies blijkt te berusten. Met behulp van het maskerkwadrant kunnen politieke machtsspelletjes worden verklaard. Te veel politici beperken zich tot het besturen van 'bv-Ego'. Mismanagement kan ook met het verschijnsel ‘schaap in wolfskleren’ worden geduid. In het rapport 'E i V' heeft zelfregulering op de moraal van het verhaal betrekking. Dit inzicht geldt voor elk individu.

Mainstream media gedragen zich als schoothondjes tegenover Democratische kopstukken, blijkt uit onthullingen van Wikileaks. Amerikaanse media zijn niet meer de spiegel van de samenleving maar buiksprekers (onderbuikgevoelens, 'Dikke Ik'-debat) van het politieke establishment. Gezien de onzekere situatie op de financiële markten is een ding wel duidelijk dat in plaats van het consumentisme aan te wakkeren zal onze premier aan het emancipatieproces (begeleidingskunde), de ’Hoofdroute’ of aan de voedingsbodem van zijnsontwikkeling meer aandacht dienen te besteden. Het Dikke Ik heeft een morele tunnelvisie waarin alleen het eigen, individuele geluk telt. Nederland is een vrij land, iedereen heeft kansen om vooruit te komen. Als je dat niet lukt, dan is dat je eigen schuld.

Een illustratie van marktfundamentalisme is de bonuscultuur in het bankwezen en bijvoorbeeld Luxleaks:, die de belastingvlucht van bedrijven onthuld. Al zijn er ook personen die dit onder goed ondernemerschap scharen.

In het oeuvre van Blavatsky staat 'Geestdrift' voor 'Levenskracht'. Het gaat over het herstel van de natuurlijke orde naar geest, ziel en lichaam. Theosofie, esoterie heeft, om het functioneren van de ziel te verklaren, de alfawetenschappen als vertrekpunt, de Geestkunde en is op de kennis van profeten, mystici en zieners (rishi’s) gebaseerd. God staat voor iets dat alle denken te boven gaat. God staat voor wat absoluut transcendent en immanent is. Esoterie gaat voor geestelijke gezondheid, de kwaliteit van leven, de levenskunst.

Blavatsky, Deel III (p. 456): Het Delphische gebod ‘Ken uzelve' schijnt in deze eeuw slechts voor weinigen te gelden.
De chaos in het leven is vaak een gevolg van het feit dat de mens een vat vol tegenstrijdigheden is. De basis voor een evenwichter en consistenter geheel is zelfkennis. Het Ken Uzelve staat voor het Ene en het vele, voor ‘Eenheid in Verscheidenheid’.
Meditatie, stilte stelt ons in staat dichter bij de eigen kern te komen, te her-inneren. Het onderbewustzijn geeft op onze vragen antwoord. Het Ken uzelve is de sleutel tot ons hart.

Voor de complementariteit van Bohr wordt nu het begrip dualiteit van 'Golven en Deeltjes' gebruikt. Complementariteit is de basis bouwsteen in het rapport ‘E i V’. Het meest eenvoudige denkschema gaat over symmetrie en gebroken symmetrie, over ‘en-en’ en ‘of-of’. Het ‘of-of’ ('wij' en 'zij') heeft betrekking op ‘wat onderscheidt mij van de ander’ en ‘en-en’ op de oriëntatie ‘wat verbindt ons’. Het gaat om altruïsme, niet om egoïsme. Of zoals Jan Börger het uitdrukt: De Basis van alle cultuur is de ether, d.w.z. de eenheden voorzich gedacht en de eenheden in-een gedacht en dat tegelijkertijd. Maar er is niets nieuws onder de zon, in de Bhagavad Gita wordt al over paren van tegenstellingen, polariteiten gesproken.
Het is de wereld van introspectie, van denken en voelen, van hoofd en hart. De 16e eeuwse Franse schrijver Michel de Montaigne wordt gezien als de eerste Europese schrijver die zijn eigen gedachten en gevoelens bestudeerde en tot onderwerp maakte van zijn geschriften.
De Ouroboros symboliseert de cyclische gang van de natuur van de schepping en de destructie, leven en dood, de eeuwige cyclus van vernieuwing. Er is een veelheid aan perspectieven waarop we de wereld kunnen aanschouwen, maar er is maar één waarheid, die door de eerste grondstelling naar voren wordt gebracht. De achtergrond van het mechanisme van de neuronen, dat aan het ‘en-en’ en ‘of-of’ ten grondslag ligt gaat ons verstand te boven.

Recent onderzoek (Hersencellen groeien door lichaamsbeweging) heeft uitgewezen dat neurogenese zich ook voordoet bij volwassen individuen, onder meer in de hippocampus bij de mens en andere zoogdieren. We blijven ons leven lang nieuwe neuronen creëren.

Susan Neiman (Volkskrant 28 november 2009): ‘Het kapitalisme heeft er belang bij dat mensen dom blijven. Daarom is er een culturele industrie die mensen op een zeer laag niveau bedient. Als je mensen altijd patat voorzet, kun je niet verwachten dat ze opeens haute cuisine waarderen.’
Zolang je geen echt goede scholen hebt, die de natuurlijke nieuwsgierigheid van kinderen stimuleren, kun je niet zeggen dat de Verlichting gefaald heeft. De hoge cultuur mag zich ook wel aanpassen, natuurlijk. Veel kunstenaars en intellectuelen geloven dat ze diepzinniger zijn naarmate ze onbegrijpelijker zijn.

De eerste op 23 september 1983 gehouden Van der Leeuw-Lezing Een onderzoek naar de koppige dwaasheid van regeerders door Barbara Tuchman:
Door Plato zijn er al voorzetten gedaan, een uitverkoren klasse tot beroepsbestuurders op te leiden. In een rechtvaardige maatschappij zouden dan mensen uit de heersende klasse bij de verstandigen en wijzen in de leer moeten om in de kunst van het regeren onderricht te krijgen.
Het Meta-leren (Metacognitie) heeft op survival of the fittest, de waarden en normen betrekking.
In de op 30 oktober 2009 gehouden Van der Leeuw-Lezing haalt Alain de Botton een oud paard van stal, namelijk Plato (Volkskrant 31 oktober 2009).

Volgens de esoterie is de relatie tussen Goed en Kwaad, Yin en Yang (Hoofdstuk 3 - Bijlage Tetrade en Hoofdstuk 5.3 thema het Zelf) een kosmisch gegeven. Er mag niet worden verwacht dat een quantumcomputer dit mechanisme zal kraken. Frank Ankersmit heeft gelijk het gaat om de beeldvorming van politici. Probleem daarbij is dat de ICT-sector volgens het vrijemarktfundamentalisme, de utopie van Ayn Rand is georganiseerd. Stephanie Kelton laat zich in haar boek De mythe van de staatsschuld op weg naar een nieuwe economie inspireren door Ayn Rand.

In het Chinees duidt men crisis aan met zowel het letterteken voor gevaar als het letterteken voor kans.
Elk mens heeft een schaduwzijde, die een potentieel positieve boodschap bevat, kracht naar kruis. Net zoals kansen problemen met zich meebrengen, brengt elk probleem een kans met zich mee.
Alain de Botton laat dit ook zien in zijn boek 'De troost van de filosofie'. Volgens Nietzsche is wijsheid niet het lijden verminderen! Wie groots wil leven moet lijden, want tussen wens en vervulling ligt menige mislukking.
De vernietigende kritiek van de troost door Nietzsche is, paradoxalerwijs tevens de hoogste troost: het kwaad is soms goed. ‘Pijn, de grote pijn, is de ultieme bevrijder van de geest.’ De werkelijkheid bestaat uit licht en schaduw en in alles ligt het tegendeel besloten. Het zien van beide kanten van de medaille. Net als het licht, behoort onze schaduw tot de kern van onze menselijkheid.

Jeroen Dijsselbloem is met zijn tegeltjes wijsheid blijkbaar niet op de hoogte dat crises een kans bieden om dingen te verbeteren bij de chinezen al bekend was. Het woord crisis is ontleend aan het Griekse woord krinein, dat 'onderscheid' of 'besluit' betekent. In het Chinees wordt voor 'crisis' en 'kans' hetzelfde yin-yang symbool gebruikt. Dat crises een kans bieden om dingen te verbeteren symboliseert het oeroude Chinese taiji tu (yin-yang) symbool
Taiji tu — het symbool, het diagram van de opperste uiterlijkheid — is hèt Chinese symbool van de polaire krachten yin en yang.
Het yin-yang symbool is erg dynamisch, het heeft een rotatie symmetrie die de suggestie oproept van een voortdurende cyclische beweging. Alle manifestaties komen tot stand door de dynamische wisselwerking van deze twee polaire krachten.
Ze worden ook niet zozeer beschouwd als tegengestelde begrippen, doch als complementaire delen van één geheel. De werkelijkheid is in voortdurende verandering is en de juistheid van iets ligt alleen op een bepaald moment, op een bepaalde plaats en in een bepaalde situatie vast.
Yin en yang vormen aldus de polen waartussen de cyclische veranderingen verlopen. De twee stippen in het diagram symboliseren het idee dat elke keer als een van de krachten haar uiterste werking heeft bereikt, zij de kiem voor haar tegengestelde al in zich heeft.
Een aardig voorbeeld van het combineren van die twee uitersten is het Chinese woord voor crisis (wéi ji). Het is opgebouwd uit twee tekens, namelijk een teken voor gevaar, bedreiging uitgebeeld als een man op de rand van een steile rotswand, en een teken voor kans, mogelijkheid, waarmee men eraan wordt herinnerd dat er een schijnbaar kleine maar belangrijke mogelijkheid is waarmee het gevaar kan worden geweerd.

Bij de presentatie van het boek Omhoog kijken in platland van Cees Dekker e.a liet Plasterk blijken het grondig oneens te zijn dat het christelijk geloof uitstekend kan samengaan met de evolutietheorie door uit te gaan van een ‘intelligente ontwerper’. Wetenschap heeft geen argumenten voor of tegen het geloof; ze hebben niets met elkaar te maken, zei Plasterk tegen de verzamelde pers.
Daar zouden de oude wijsgeren als Pythagoras en Plato het zeker mee oneens zijn. De vraag is dan natuurlijk waarom weet Plasterk dit zo zeker? Wetenschap gaat juist over het zoeken naar antwoorden (Evolutie en Involutie, Theïst en Atheïst). De Geheime Leer beschrijft Werk-hypothesen (axioma's), geen dogma’s.

Het 5Ddenkraam, de verborgen 5e dimensie heeft op de levenskunst, de zingeving van het leven betrekking. Voor de mens is de eigen evolutie geen blind proces zonder enige bedoeling. Door de vergaande individualisering komen de mensen wel steeds losser van de zingeving, het Goede, Ware en Schone van Plato en de van oudsher stabiele sociale netwerken in de maatschappij te staan. Een levenskunstenaar beoogt het goede, ware en schone van Plato in zijn leven te incorporeren.

Om het nieuwe paradigma te verklaren wordt van kwadranten gebruik gemaakt. Het toont op eenvoudige wijze de polariteiten, de tegenstellingen waarop de wereld stoelt. De kwintessens, de imaginaire 5e dimensie heeft op de levenskunst betrekking en ligt in de 4e dimensie besloten. Welke route kiezen we in het leven (vrije wil), dus waar gaan we voor in het leven?
De kwintessens van het rapport ‘E i V’ draait echter om survival of the fittest. Het dilemma van het leven ligt besloten in: Waar kiezen we nu voor? Het brengt de kwintessens, de moraal van dit verhaal tot uitdrukking.
Bij de natuurlijke selectie gaat het primair om de context 'Uw wil geschiede'. Richard Dawkins heeft gelijk wanneer hij stelt dat het bij levensprocessen om natuurlijke selectie gaat. Maar dit is niet het hele verhaal.

Onder het thema Levenskunstenaar zijn fragmenten verzameld om ons inzicht met betrekking tot – Geest - Ziel - Lichaam - te verruimen en een betere toekomst te creёren. Al viert het opportunisme in de politiek - business as usual - hoogtij (zie Wim Couwenberg CDA in het succesvolle voetspoor van de PVV?). Door slechte tijdingen te negeren los je geen problemen op. De chaostheorie leert dat er een verborgen orde achter het schijnbaar chaotische gedrag van elk systeem schuilgaat.

Het Oude Testament spreekt van het Gouden kalf en het Nieuwe testament van dat Niemand twee heren kan dienen: Jullie kunnen niet God dienen én de mammon. Ook nu gaat het nog steeds om een medaille met twee kanten, achter de economische crisis gaat een morele crisis van Goed en Kwaad (zie ook Demon est deus inversus en klippoth) schuil.

Sam Harris laat in zijn boek Het morele landschap een tegengesteld geluid horen.
De ultieme krachtmeting tussen wetenschap en religie.
Het eerste boek van Sam Harris, Van God los, was de vonk voor een wereldwijd debat over de redelijkheid van religie. In de nasleep ontdekte Harris dat de meeste mensen - van religieuze fundamentalisten tot atheïstische wetenschappers - het over één punt eens waren: wetenschap heeft niets te zeggen over 'normen en waarden'.
In dit explosieve nieuwe boek rekent Sam Harris krachtig af met dit idee. Het wordt tijd dat de wetenschap de plek inneemt die de religie eeuwenlang geclaimd heeft. Harris haalt de muur tussen harde feiten en menselijke waarden neer, en spoort ons aan te denken over goed en kwaad in meetbare termen van menselijk en dierlijk welzijn. Daarbij beschouwt hij de ervaringen van wezens met een bewustzijn als pieken en dalen in een 'moreel landschap'.

De darwinist Ronald Plasterk is geobsedeerd door slechts één kant van de medaille.

Zorg voor het zelf, Westerse - en Oosterse levenslessen maken het mogelijk de Westerse - en Oosterse supermachten daadwerkelijk in evenwicht te houden. Het draait niet om Westerse of Oosterse suprematie, maar om de wederkerigheid, de complementariteit. Er is behoefte aan een nieuw paradigma, een ethisch réveil.

Theodor W. Adorno Minima Moralia, recensie Arnon Grunberg.
In aforisme na aforisme, het ene vaak nog briljanter dan het andere, wrijft hij de lezer de impasse in en hij vergeet daarbij niet, vrijwel alle profeten en instituten - van wie de lezer nog heil verwacht - te ontmaskeren als handlangers van de verdinging. De journalistiek bijvoorbeeld geeft 'de begrijpelijkheid voor de dommen de hoogste prioriteit'.

Het is aannemelijk dat het bereiken van synergie tussen eicel en zaadcel, het 1 + 1 = 3 effect op aarde makkelijker is te bereiken dan synthese in de hemel.

De theosofie gaat ervan uit dat er een rechtvaardigheidsmechanisme (wet van harmonie analoog aan de wet van vergelding) een zelfreinigend vermogen in het universum zit ingebakken. De wet tot behoud van energie speelt daarbij een cruciale rol. Alle levensvormen zijn aan de Universele Wet van karma, ten goede of ten kwade onderhevig. Als we standvastig blijven in juist denken en juist handelen, voor de hoofdroute kiezen, zal aan het immense lijden in de wereld geleidelijk een einde komen. Boeddhisme kan worden gezien als de ‘oplossing’, die Boeddha na intense meditatie over de vraag van het lijden, heeft ontvangen. Het Boeddhisme maakt gebruik van de allegorie ‘Karma en Sangha’ en het Hindoeïsme van ‘Karma en Dharma’. In de kabbala neemt En-Soph de plaats van het heilige, het onkenbare Sangha en Dharma in.

Het 5Ddenkraam laat net als de levensboom en het enneagram zien dat het goede nieuws is dat er een zelfregulerend [zelfreinigend, zelfgenezend, zelfhelend vermogen, homeostase (sociologie) of (fysiologie)], als het ware een 'Checks and Balances' in het universum zit ingebakken. Het gaat er om de schijnwaarheden, de schijnheiligheid in het leven, de ingebakken clichés in de geestelijke wereld te demystificeren.

De Wet van Eén impliceeert dat er maar één hoofdroute is. De fundamentele waarheid is dat er maar één oneindige Schepper, een oerbron is. Het is voor de mensheid niet mogelijk het 5D-concept experimenteel vast te stellen. Er is maar van één scheppingsgolf, één eeuwige cybernetische kringloop sprake.
De quintessens van het verhaal is dat om een duurzame samenleving te creëren er maar een pedagogische hoofdroute is, er een ommekeer in het denken nodig is. Met het inzicht dat ether biedt is het wel mogelijk de levenscycli op aarde beter te beheersen. Voor dit inzicht wordt ook de term 5Ddenkraam (5D-concept) gebruikt. Het geeft aan op welke wijze synthese kan worden bereikt. Het accent licht in het rapport ‘E i V’ niet specifiek op het systeemdenken, de levenscycli op aarde, maar op het 5e element, de blauwdruk achter de levenscycli. De teloorgang van de materiële wereld kan door de geestelijke wereld worden opgelost. De 5e dimensie maakt het bewustzijn van het bewustzijn (meta-bewustzijn, het kosmisch bewustzijn, het non-lokaal bewustzijn) het Meta-leren mogelijk.

De manifesten van de atheïst Herman Philipse en de theïst Willem Ouweneel op Internet laten zien dat beide partijen diametraal tegenover elkaar staan. Veelzeggend is dat geen van beide al een doorslaggevend bewijs heeft gevonden. Relevanter is volgens Ervin Laszlo de vraag hoe heeft het universum zich kunnnen ontwikkelen tot een toestand waarin de biologische evolutie überhaupt heeft kunnen plaatsvinden.
Doordat de mens tot bewustzijn is gekomen heeft hij goed en kwaad leren onderscheiden. Elke religie richt zich in principe op Eenheid in Verscheidenheid.. Het betekent nog niet dat de ene religie niet superieur kan zijn aan de anderen, maar woorden zijn nog geen daden. Het latijnse woord religare betekent verbinden, het materiële met het geestelijke, het zichtbare met het onzichtbare, de non-lokale causaliteit in de hemel en de lokale causaliteit op aarde. Verbinden staat tegenover het principe van verdeel en heers (Divide et impera).

Adam Kadmon, de 'hemelse mens' - de synthese van de sephiroth. De mens is volgens het eerste hoofdstuk van Genesis geschapen naar het beeld van God. Adam Kadmon vormt het goddelijke archetype van dat beeld van God, het mythische ideaalbeeld van de mens. Sefirotische omschrijvingen zijn bedoeld om iets van gene zijde (allegorie van de grot, an sich, Jenseits van Nietzsche en de metafoor van de toverlantaarn van H.P. Blavatsky) over te brengen; fixatie op het beeld zelf verhindert oprechte communicatie.

Als de persoonlijkheden (lagere manas of stoffelijke denkvermogens) uitsluitend door hun hogere alter ego’s zouden worden geïnspireerd en verlicht, dan zou er weinig onvolmaaktheid in de wereld zijn (H.P. Blavatsky Een toelichting op de De geheime leer: stanza’s I-IV p. 60).

De hamvraag is wanneer een paradigmawisseling in het denken daadwerkelijk op grotere schaal gaat plaatsvinden? Of met andere woorden, de keerzijde van de medaille, de menselijke geest in het medische model een gelijkwaardige plaats gaat innemen. Wanneer onze perceptie verandert, zal ons inzicht in de eigenlijke aard van de werkelijkheid en de goddelijke wil – en dus ook onze verstandhouding met God – zich verbreden en verdiepen, terwijl bovendien onze innerlijke ervaring van de schepping (de ware werkelijkheid) verandert (Fred Matser).

Stephen Hester van de Royal Bank of Scotland (Volkskrant 30 november 2009) ‘het is simpel: we hebben allemáál te veel geleend: banken, bedrijven, huiseigenaren en ook landen. Niemand wilde groei missen’.
De kredietcrisis is daarmee ook een morele crisis, vonden bijna alle deelnemers aan het Amsterdam Financial Forum. Dat had Balkenende ze voorgezegd: ‘Bankieren heeft een sterke morele en ethische dimensie. Die is uit het oog verloren.’

De geschiedenis leert dat de verbeeldingskracht, de complexiteit van de menselijke geest zich niet zo gemakkelijk laat beheersen. Door socialisten werd er vroeger op gewezen dat de directeur het volk arm en de pastoor ze dom hield. Nu is er ondanks de welvaart zelfs een grotere tweedeling tussen arm en rijk ontstaan.

Dieren als muizen, eekhoorns, wilde zwijnen, herten, sommige eenden en andere vogels, en beren zijn zo slim dat ze een wintervoorraad, die soms voor 25% uit eikels bestaat, aanleggen.

Of je de wereld nu vanuit de geest of het lichaam aanschouwt in beide gevallen draait het om de ethiek, de zingeving van het leven. Het betekent dat Geest en Lichaam gelijkwaardig aan elkaar zijn.

In de geglobaliseerde politieke werkelijkheid blijft een ‘vijand’, het normen en waarden mechanisme, op de loer liggen. Op de vrije markt regeren vraag en aanbod, koper en verkoper. Wanneer er knollen voor citroenen worden verkocht, het vertrouwen wordt beschaamd spreken we van slachtoffer en dader. Het gaat volledig mis, er ontstaat een breuk wanneer extremen van het kapitalisme gaan overheersen, de moraal buiten het verkoopverhaal wordt gehouden, het gedrag wordt amoreel. De beide uiterste kwantum en exuberatie liggen op de kwantitatieve as. De synthese ligt in het centrum, op het snijpunt van de kwalitatieve en kwantitatieve as.

De overlevingsstrategie, survival of the fittest heeft op goed en kwaad, de grondbeginselen van de ethiek die nooit veranderen betrekking. In essentie draait het nog steeds om ‘Goed en Kwaad’, ‘Zaaien en Oogsten’ en berust op de 2e grondstelling van de theosofie.
Van der Hoeven gaat met de onderwijswereld overleggen over cursussen ethiek bij managementopleidingen (Volkskrant 30 oktober 2009).

Paul de Blot geeft in zijn publicatie de samenhang tussen ’Creatielemniscaat en Systeembenadering’ aan.
De lemniscaat wordt gebruikt om het lemniscaatdenken, het complementaire denken tot uitdrukking te brengen.

De discrepantie tussen Hegel en Engels is al eerder tussen Pythagoras en Aristoteles naar voren gekomen. 'Geestkunde en Natuurkunde' zijn complementair. De quintessens van de éne-werkelijkheid wordt met behulp van het '5D-concept en Ether-paradigma' tot uitdrukking gebracht.

In het laatste gedeelte bespreekt Dawkins met de filosoof Daniel Dennett de zingeving van het leven zonder een God, zonder een immateriële en onsterfelijke ziel of hoop op een leven na de dood. Volgens Dennett is een onsterfelijke ziel niet nodig voor zingeving: de ziel bestaat volgens hem uit de samenwerking van de neuronen in de hersenen. Het besef dat men deel uitmaakt van allerlei creatieve activiteit over de gehele planeet is volgens beiden een bron van zingeving.

Een computer is niets zonder een beheersingssysteem en een daarin werkend programma, en omgekeerd. Zo ook is de mens niet werkelijk mens zonder een gemeenschappelijk overeengekomen vreedzame maatschappelijke orde en een persoonlijke overtuiging of geest daarin ontwikkeld, die de integriteit en het functioneren van zijn persoon in dat systeem uitmaakt. En dus is er ook met het noodzakelijke nee-zeggen van het niet te vermijden ego ermee zoiets als het gehecht zijn aan het goede van de platonische God waarmee we niet zomaar uit de zelfzucht kunnen komen die zich, karmisch verbonden met moeder aarde, bij de gewone sterveling steeds voordoet, zodat we dus meer waarden dan enkel die van de goedheid nodig hebben om God in termen van eeuwige waarden recht te doen.

====

Zie ook:

Boeken:

• Arnold Toinbee A Study of History
• Aristoteles Ethica Nicomachea (Het gulden midden)
• Samuel Wells De toekomst die groter is dan het verleden Een nieuwe weg voor de kerk
• Mirra Alfassa Het Goddelijke binnen je bereik Gesprekken met de moeder (1953)
• Susan Neiman Het kwaad in het moderne denken Een andere geschiedenis van de filosofie
• Susan. Neiman Morele helderheidgoed en kwaad in de eenentwintigste eeuw
• Susan Neiman Het kwaad denken (recensie)
• Elma Drayer Met Of Zonder God De Onmisbaarheid Van Religie
• Yascha Mounk The People vs. Democracy Why Our Freedom Is in Danger and How to Save It (recensie)
• Martha Nussbaum Niet Voor De Winst Het Belang Van Alfa-Onderwijs Voor De Democratie
• Martha Nussbaum Woede en vergeving wrok, ruimhartigheid, gerechtigheid (recensie)
• Martha Nussbaum Creating Capabilities - The Human Development Approach
• Martha Nussbaum Politieke emoties waarom een rechtvaardige samenleving niet zonder liefde kan (recensie-1, recensie-2)
• Martha Nussbaum De nieuwe religieuze intolerantie - Een uitweg uit de politiek van de angst (recensie)
• Martha Nussbaum Mogelijkheden Scheppen Een Nieuwe Benadering Van De Menselijke Ontwikkeling (recensie-1, recensie-2)
• Ton Crijnen en Ina Herbers Een groot Emancipator Mgr.dr Herman Schaepman, politicus en dichter (1844-1903)
• Marcel Poorthuis en Joachim Duyndam (red.) Einde van de politiek? Over populisme, democratie en staatsgeweld (recensie)
• Ria van den Brandt en Peter Nissen Veel mooie woorden Etty Hillesum en haar boekje Levenskunst
• Rob van Es Emotionele integriteit De onderstroom van professionele ethiek (recensies
• Nils A. Amnéus Levensraadsel (recensie)
• Michel Foucault De moed tot waarheid
• Michel Foucault Geschiedenis van de sexualiteit
• Giovanni Rizzuto Mediale levenskunst een interculturele polyloog
• Giovanni Rizzuto De reis van Gilgamesj over dood en eschatologische verbeelding
• Giovanni Rizzuto De neoseksuele revolutie
• Giovanni Rizzuto Hoe verhoudt luxe zich tot levenskunst?
• Giovanni Rizzuto De oerruimte en het kwaad
• Louis van Marissing & Heidi Muijen `Iets´ maken beeldend werken nader bekeken
• Cor de Bijl Zijn: De ideale wereld - "Nu noodzakelijker en gemakkelijker te realiseren dan ooit"
• Hans Küng Theology for the Third Millennium: An Ecumenical View (recensie-1, recensie-2, recensie-3)
• Hans Küng De islam: de toekomst van een wereldreligie (recensie-1, recensie-2)
• Geert Mak Reizen zonder John Op zoek naar Amerika (recensie-1, recensie-2)
• Geert Mak Hoe God verdween uit Jorwerd Een Nederlands dorp in de twintigste eeuw
• Henk van Houtem en Leo Lucassen Voorbij fort Europa een nieuwe visie op migratie
• Willem Schulte Nordholt Mens tussen hemel en aarde
• Peter-Paul Verbeek De vleugels van Icarus, over de moraal van de techniek
• Irene van Staveren Wat wij kunnen leren van economen die (bijna) niemand meer leest
• Adam Smith The Theory of Moral Sentiments
• William James De wil om te geloven & Vertrouwen en het recht om te geloven - met een voorwoord van Peter Sloterdijk (recensie Henk Hogeboom van Buggenum)
• Annelies Verbeke Halleluja (recensie-1, recensie-2)
• Clara den Boer Ondernemend geluk Een schatkamer vol wijsheid en inspiratie
• Peter Singer The Most Good You Can Do How Effective Altruism Is Changing Ideas About Living Ethically
• Anthony Doerr All the Light We Cannot See (recensie-1, recensie-2 en recensie-3)
• Rüdiger Safranski Het kwaad en het drama van de vrijheid

(recensie-1, recensie-2, recensie-3)

• Cosmic Consciousness
• Universal laws (Theosofie)
• William Gibson Zero History ( download)
• Jan Verplaetse Het morele instinct Over de natuurlijke oorsprong van onze moraal
• Juleon Schins: 'Hoeveel geest kan de wetenschap verdragen? Een grondslag voor de unificatie van natuur- en geesteswetenschappen
• Bastiaan Baan, Christine Gruwez, John van Schaik Het kwaad als uitdaging Oorsprong - Werking - Verlossing
• Erich_Neumann Tiefenpsychologie und neue Ethik
• George Möller Waardenloos (banking on ethics)
• Dr. B. Jacobs en prof. dr. J.J.M. Theeuwes Innovatie in Nederland De markt draalt en de overheid faalt
• Muel Kaptein Dienaren van het Volk: Over de macht van integriteit
• Femke Halsema Geluk! Voorbij De Hyperconsumptie, Haast En Hufterigfheid
• Andreas Kinneging Geografie van goed en kwaad historische essays
• David Hume Essays Moral, Political
• Leo Tolstoy Where Love Is, God Is
• Leo Tolstoy Oorlog en vrede
• Aristotle Magna Moralia
• The Book of Abramelin
• Aristoteles Ethica Nicomachea (Het gulden midden)
• Theodor W. Adorno Minima Moralia (recensie-1, recensie-2)
• G. E. Moore Principia Ethica
• Peter Sloterdijk Kritiek van de cynische rede
• Peter Sloterdijk Je moet je leven veranderen (recensie)
• Peter Sloterdijk Mikrosphärologie en Makrosphärologie
• Wilhelm Schmid Filosofie van de levenskunst
• Ryszard Kapuscinski: De Ander
• Waldo Swijnenburg De schoonheid en de troost van een wereldbeeld zonder God
• Dan Ariely The Honest Truth about Dishonesty
• Luigi Zingales A Capitalism for the People: Recapturing the Lost Genius of American Prosperity
• The God Argument: The Case against Religion and for Humanism
• Arcot Krishnaswami STUDY OF DISCRIMINATION IN THE MATTER OF RELIGIOUS RIGHTS AND PRACTICES
• Jozef Rulof Maskers en Mensen
• Hannah Arendt Eichmann in Jerusalem: a report on the banality of evil
• Hannah Arendt De menselijke conditie
• Arie van den Beukel Met andere ogen - over wetenschap en zoeken naar zin
• Dan Ariely Heerlijk oneerlijk - Hoe we allemaal liegen, met name tegen onszelf
• Marc Josten, Rob Smits Kroongetuige
• Seneca De Vita Beata ("On the Happy Life")
• Friedrich Nietzsche On the Genealogy of Morality
• Charles Baudelaire Les Fleurs du mal
• Johan M.G. van der Dennen The Origin of War: The Evolution of a Male-Coalitional Reproductive Strategy
• Johan M.G. van der Dennen Wraak: evolutionaire aspecten (waarom wraak zoet is en bovendien heilige plicht) ‘balanced reciprocity’
• Institutie (calvinisme)
• Roel Janssen Wellink aan het woord (recensie)
• Mabel Collins Licht op het Pad & Door de Gouden Poort
• Paul Revis De evolutie van brein en bewustzijn - Het pionierswerk van Jung en Teilhard de Chardin
• William Q. Judge De Oceaan van Theosofie
• Kishore Mahbubani ‘The New Asian Hemisphere’ (‘Seven pillars of Western wisdom’)
• Klara Adalena Leven in geluk, de inwijdingsweg uit de oude godinnenculturen
• Pascal Bloum MENS, Zo binnen, zo buiten
• Leo van den haak De Grote Leugen
• F. de Lange IEDER VOOR ZICH? Individualisering, ethiek en christelijk geloof (Kok Kampen 1993)
• Frits de Lange GEVOEL VOOR VERHOUDINGEN. God, evolutie en ethiek, Kok Kampen 1997
• Jan Wicherink Ontheemde Zielen Ontwaken
• Ervin Laszlo en Jude Currivan boek KOSMOS een integrale visie op de wereld
• Bardo Thödrol of Het Tibetaans Dodenboek
• Kilian Wawoe BONUS, een Nederlandse bankier vertelt (recensie)
• Riens Meijer Ja, we moeten vernieuwen!
• Richard H. Thaler and ' Cass Sunstein nudging Improving Decisions about Health, Wealth, and Happiness
• Daniel Clement Dennett (Daniel C. Dennett) Erasmus en het gelijk van de spindoctor
• Peter Bieri Eine Art zu leben
• Taede Smedes God en de Menselijke Maat Gods Handelen en het Natuurwetenschappelijk Wereldbeeld
• Taede Smedes God én Darwin Geloof kan niet om evolutie heen
• Taede Smedes Chaos, Complexity, and God Divine Action and Scientism
• Sam Harris Waking Up: A Guide to Spirituality Without Religion
• Sam Harris Het huidige moment spiritualiteit zonder religie (recensie)
• Sam Harris The Moral Landscape How Science Can Determine Human Values (recensie-1, recensie-2)
• Montasser AlDe'emeh, Intisar Umm Mansur Mijn verlossing van het kwaad Het verhaal van een jonge vrouw en de lokroep van IS

Externe Links

• Philosophy of happiness (Eudaimonia)
• Wat zijn de deugden van Aristoteles? - 11 tips van Aristoteles om gelukkig te worden
• Deugdethiek (Aristoteles)
• Dr. Heidi S.C.A. Muijen: Bespreking van: Giovanni Rizzuto, Mediale levenskunst. Een interculturele polyloog. Uitgeverij ASP, Brussel, 2014. Levenskunst als een wijsheidstraditie voor de ontwikkeling van een ethischpolitiek bewustzijn! (Civis Mundi 29 februari 2015)
• Dr. Heidi S.C.A. Muijen Levenskunst & Levensgeluk
• Heidi Muijen Levenskunst & Levensgeluk - deel IV - Het volle Leven
• Eudaimonia ('Levenskunst')
• Aristoteles, Ethica Nicomachea (Prof.dr. Frans Jacobs)
• Nicomachean Ethics
• De paramita’s en het verheven achtvoudige pad
• Tien Paramita's en hun Obstakels
• Pythagorean Ethics and Virtues
• Arete (moral virtue)
• Lebensphilosophie
• Lebenskunst
• Possibilist vs Possibilism - What's the difference?
• Actualism
• Achtergrondinformatie systemische opstellingen (Iván Böszörményi-Nagy & Bert Hellinger)
• Susan Neiman en David van Reybrouck in De nieuwe wereld (VPRO Vrije geluiden 3 mei 2015)
• Susan Neiman: 'Mensen generen zich voor idealisme en optimisme'
• Susan Neiman houdt de Socrateslezing 2014
• Susan Neiman Website
• Susan Neiman ‘De Verlichting heeft helden nodig’ (interview)
• Susan Neiman: 'Ik geloof sterk dat we morele vooruit­gang boeken'
• Kader Abdolah
• Dirk Verhofstadt Recensie Susan Neiman, Het kwaad denken, Boom, 2004.
• Dirk Verhofstadt Recensie Susan Neiman, In het zicht van de galg, Damon, 2006
• Susan Neiman Het kwaad denken. Een andere geschiedenis van de filosofie.
• Protagoras (Plato)
• Mens, ken je zelf dialogische spelvormen, die de krachtige werking van samen spelen bewijzen!
• Club of Rome Erasmus Liga Wereldethiek en duurzaamheid
• prof. dr Hub Zwart Inleiding in de Filosofie en de Ethiek
• J. van Rijckenborgh De diepere oorzaken van goed en kwaad
• John Algeo De donkere kant van het licht
• Ethiek
• Radha Burnier Een wereldomvattende ethiek met theosofie als toetssteen
• Goed en Kwaad, Relatief of Absoluut?
• Herman Schaepman Katholieke emancipatie
• Machiavellisme (gewetenloos)
• Comhaire Ellen Moraliteit tussen vrijheid en determinisme. Een filosofisch onderzoek naar de causaliteit van altruïsme en egoïsme.
• Interview met Rüdiger Safranski Het drama van de vrijheid
• Johan M.G. van der Dennen Boekbespreking Rüdiger Safranski: Het Kwaad of het drama van de vrijheid
• 'Aflatenhandel'
• Het Yin-Yang van goed en kwaad
• Evolutionary psychology of religion
• Dual process theory (moral psychology)
• Quest for wisdom foundation
• Quality of life
• Martha Nussbaum Plato
• Hugo Cardon Martha Nussbaum en de Phaedrus van Plato
• Ralf Bodelier Geloof in altruïsme maakt mensen socialer
• Bioloog Frans de Waal en Psycholoog Dale T. Miller U bent beter dan u denkt
• De man die het Dikke Ik introduceerde in de politiek (Maaike van Houten interviewt Harry Kunneman Trouw 08 juni 2015)
• Nederlands instituut voor zijnsontwikkeling Wegbereiding van zijnsontwikkeling. (thema 'Dikke ik')
• Category: Ethics
• Category: Ethical theories
• Categorie: Moraalfilosoof (Moraalfilosofen)
• Natuurwet (ethiek)
• Ethiek van wederkerigheid
• Ethiek Het vergelijken van culturen, Wederkerigheid (Fons Trompenaars)
• Meta-ethics
• UNIVERSAL HUMAN RIGHTS WITHOUT UNIVERSAL HUMAN DUTIES?
• Zorgethiek
• Dubbele moraal (Double standard)
• Gulden regel (leefregel)
• George Möller Crisis dankzij ethisch falende bankiers
• Jeremy Bentham Utilitarisme (Gevolgenethiek)
• Diemer Vercayie Bedrijfsethiek of –retoriek? De zin of onzin van ethiek in het bedrijfsleven
• Diewer van der Meijden De vorst in de Zuid-Nederlandse anekdotenbundel (17de eeuw): deugdzame held of een mens als ieder ander? (lichaamsmetafoor)
• Gesprek met God
• Annelies van Heijst hoogleraar Zorgethiek en Caritas
• Herman Philipse Ethiek en Evolutie
• Altruism in animals
• Ethisch reveil Het begrip werd geïntroduceerd door de toenmalige Nederlandse minister van justitie Dries van Agt tijdens de behandeling van de abortuswetgeving in het Nederlandse parlement in 1974.
• ... kwam 'de dorpsgek' met zijn ethisch reveil (Dries van Agt)
• Work ethic
• Integriteit
• Ondernemingsethiek
• Centrum voor Ethiek en Gezondheid
• Protestantse werkethiek
• Prof. dr. Maarten van Buuren Levenskunst Wu Wei Doen door niet te doen (niet-handelen)
• Divide et impera (Moraal van verdeel en heers)
• Universal value
• Assimilatie & Segregatie
• Ethics (theosofie)
• Humanity
• Menselijke waardigheid
• Interfaith dialogue
• Zondebok
• Levenskunst als wetenschap (Eveline Brandt interview met professor Ernst Bohlmeijer - Trouw 24 december 2011)
• Ernst Bohlmeijer Interview leerstoel Mental Health Promotion
• Gelukskoffer is een organisatie die zich richt op de individuele emotionele ontwikkeling van het kind.
• Vladimir Solovyov (philosopher)
• Vladimir Solovyov (1853—1900)
• Asanga (Arya Asanga or Aryasanga)
• Seth Material (Jane Roberts)
• Eer
• Geweten
• Epicureanism
• Muel Kaptein Appèl tegen corruptie is geen bedrijfseconomisch sommetje (Civis Mundi 27 juni 2014)
• Earning to give
• Zingeving (Zingeving)
• Culture of honor (Southern United States)
• Marli Huijer en twee filosofen en een huisarts over het nut van filosofie voor de geneeskunde
• Marli Huijer, Lector Filosofie en Beroepspraktijk
• Studium Generale - Oefening baart kunst - Opnieuw beginnen - Prof. dr. Marli Huijer
• Peter Sloterdijk (interviews)
• Peter Sloterdijk: Bellen blazen in het westerse bubbelbad
• Fact–value distinction (Nietzsche in Thus Spoke Zarathustra)
• Weltethos (Hans Küng)
• Peter Singer (The Most Good You Can Do)
• Groei en behoud vanuit authenticiteit - De Oosterse wetenschap is voor ons westerlingen vaak een onbegrepen taal en daardoor dus onmogelijk toepasbaar binnen ons Westerse denken.
• Secular spirituality
• Greta Eedle Goed en kwaad (Er bestaat geen kwaad op zichzelf; alleen de schaduw van het licht, zonder welk licht geen bestaan zou kunnen hebben, zelfs niet in onze waarnemingen. Indien het kwade verdween, zou het goede tegelijk daarmee van de aarde verdwijnen.)
• Sri Sri Ravi Shankar Art of Living foundation
• Waldo Swijnenburg interview De vrolijke atheïst
• Instemmingsplicht
• Instemmingsrecht (middeleeuws recht)
• Waardevrije wetenschap
• Moreel godsbewijs
• Gelijkwaardigheid Engelse versie
• Manichaeism "it explains the course of the world by the struggle of the principle of Good with the principle of Evil"
• Galungan is a Balinese holiday celebrating the victory of dharma over adharma.
• Vinaya
• Paul de Blot Website
• Oudstanding: Exclusief Interview prof. Paul de Blot aangaande Business Spiritualiteit
• Paul de Blot SJ ‘Processen van geweld en geweldloosheid’ ‘Een analyse met tijdsstructurering’
• Actieve geweldloosheid en de geweldloze dialoog
• Hans Feddema Geluk als op zoek zijn naar wat je al hebt
• Chris Rutenfrans 'Er is geen moraal zonder God'
• Satan bestaat niet, ook niet in de bijbel
• Universele beschaving waarden en normen
• Misdaden tegen de menselijkheid
• Esther Janssen Corruptie; een kwestie van overleven?! Waar begint corruptie en waar eindigt het?
• Carla Rueckert List of modern channelled texts (Channeling)
• The Law of One
• Mededogen in de psychologie
• Empathie
• Prof. dr. Maarten van Buuren en Prof. dr. Joep Dohmen CD-presentatie Deugden en Ondeugden
• Kernwaarden
• Wat is het Stimuleringskader Integere Organisatie? (SSIO)
• Integriteit: ondergeschoven kindje of kernactiviteit
• Categorie: Persoon naar levensovertuiging
• Categorie: Religieus persoon
• Category: People in Hindu mythology
• Principes (fundamentele Waarden)
• Journalism ethics and standards
• Bart Pattyn directeur Overlegcentrum voor Ethiek
• Deus ex machina
• Gotthold Ephraim Lessing Nathan the Wise
• Problem of evil
• The problem of evil (1)
• Theodicy (theistic problem of evil)
• Dharma (Buddhism)
• Dharma
• Dharmacakra
• Ethisch dilemma
• Moreel godsbewijs (moreel kompas)
• Publieke moraal
• Ko Burger De moraal van het lichaam
• Pascal Ploum Queeste van de ethiek en moraal
• John Templeton Foundation (Big Questions Essay Series)
• Meera Nanda (John Templeton Foundation)
• Vinayak Damodar Savarkar Hindutva: Who Is a Hindu?
• Hindutva
• 3FM Serious Request
• Omission bias
• Friedrich Schiller Die Räuber
• Individuele en groepswaarden, institutionele waarden
• Quantum suicide and immortality
• Onttovering van de wereld
• Andreas Kinneging
• Moral hazard (1)
• Moral hazard (2)
• Bioethics (Development of an interdisciplinary field)
• ‘Rijken houden tot 32 biljoen dollar verborgen’
• Radha Burnier Is ons egoïsme ingeworteld?
• Clairy Polak en Ad Verbrugge Het Filosofisch Kwintet.
• LUCEpedia Leer de theologie kennen…
• Riens Meijer Ja, we moeten vernieuwen! - Wat is er door digitalisering mogelijk?
• Theurgy
• Civis Mundi
• Ekō tijdschrift Centrum voor Shin-Boeddhisme
• Ekō tijdschrift overzicht
• Stichting Thomas More
• Union of Concerned Scientists Climategate
• Gevolgenethiek
• Raphaël Liogier
• Anita Hoevenaars Bewustzijnsverandering, Relatie & Leegte
• Jordy Noom Modern Chao$iety
• Interview Dossier X met Simon Vinkenoog
• Universele verklaring van de rechten van de mens
• Boekverslag Voltaire
• Een Hemel op Aarde
• Arjo Klamer Dean, Academia Vitae
• Rudi Jansma De Anugita
• De Vreugde van God in Gehoorzaamheid
• David Christian Big history
• Universal validity of collective labour agreements
• Babs Jongman Spontane ordening en de evolutie van proposities. Een onderzoek naar de ontologische status van proposities in de metafysica van Alfred North Whitehead.
• Epictetus
• Annemiek De toren van Babel
• Riens Meijer Is de overheid nog financieel aansprakelijke voor welzijn en geluk?
• Volkskrant Opinie
• JAN HEEMSKERK & SASKIA NOORT OVER INTIMITEITEN
• Mgr. Everard de Jong Verklaart de biologie God of verklaart God de biologie?
• Amartya Sen
• Mens centraal
• Metafysica 'Een fundamentele wet'
• Peter van der Linden Tibetaans boeddhisme
• David Pratt Het Boek van Dzyan (Tibetaans boeddhisme)
• Mezquita
• Nemesis
• Guilt by Association
• Ravi Shankar (spiritual_leader)
• Simon Critchley
• Edward Thorndike (Halo effect & Horn-effect)
• Association fallacy
• Social stigma
• Vervreemding
• Bonus-malus

<< vorige || volgende >>

Deze pagina werd sedert 16 dec. 2007 keer bekeken.