7.3 Wetenschap en Politiek, 2e Aanzicht

Troonrede 2015: Nederland is een stabiel en aantrekkelijk land om in te leven. Ervoor zorgen dat dit zo blijft, vraagt om ieders inzet en om blijvend investeren in de samenleving. In een instabiele internationale omgeving en een samenleving in verandering dienen zich continu nieuwe vraagstukken aan. De komende periode staat voor de regering in het teken van bijdragen aan internationale stabiliteit en werken aan verder economisch herstel, aan groei van de werkgelegenheid en aan een goede uitvoering van de ingezette hervormingen. Zo blijft Nederland een land dat iedereen kansen en vertrouwen in de toekomst biedt. Daaraan werkt de regering samen met u. U mag zich gesteund weten door het besef dat velen u wijsheid toewensen en met mij om kracht en Gods zegen voor u bidden.
Rekenkamer: Al deze partijen hebben een ‘natuurlijke neiging om te denken in grote oplossingen voor grote problemen’ en houden elkaar zo gevangen ‘in een spiraal van toenemende complexiteit’.
Peter principle: In a hierarchy every employee tends to rise to his level of incompetence.
Jan Peter Balkenende Verder doorgaan op de weg van de waan van de dag en de spoeddebatten is niet de weg die leidt tot herstel van het gezag van de politici en het vertrouwen in de politici.
Kishore Mahbubani: We zien nu dat de onzichtbare hand van de markt in balans moet worden gehouden door de zichtbare hand van goed overheidsbestuur. (Volkskrant 11 oktober 2008)
Herman van Rompuy:
in de winter
klinkt het gekras van de kraaien
ijler dan anders (haiku, 19 december 2010)
Albert Meijer: Interessant aan WikiLeaks vind ik de wereldschaal. Dat is een goede zaak, want juist in de internationale politiek is de democratische invloed het kleinst (Volkskrant 31 december 2010).
Tomáš Sedlácek: Het is niet de taak van politici en economen om het bruto nationaal product zoveel mogelijk te doen groeien, maar om het verschil tussen de vette en magere jaren te verkleinen (Arnon Grunberg Volkskrant 21 april 2012).

Complementariteit (Individueel en Collectief, Gelijkheid en Ongelijkheid, Ecce Homo)

P. Krishna: De wanorde die we om ons heen zien in de maatschappij is een projectie van de wanorde die aanwezig is in het menselijk bewustzijn.
Augustinus: Het is roemrijker de oorlog te doden met het woord dan met het zwaard, de vrede te winnen met de vrede dan door de oorlog.
Machiavelli: Het is noodzakelijk dat iemand die een staat inricht en wetten ontwerpt, er bij voorbaat van uitgaat dat alle mensen slecht zijn. De mensen handelen alleen maar goed wanneer ze ertoe gedwongen worden.
Lord Acton Power tends to corrupt, and absolute power corrupts absolutely.
Marcel van Dam: De collectieve betrokkenheid van burgers is versplinterd waardoor de individuele onverschilligheid vrij baan krijgt (Volkskrant 29 augustus 2013 p. 22).

Alleen Afghanen mogen zeggen dat 't niks is (Rob Vreeken Volkskrant 28 september 2019 zaterdag p.11):
Is dat, anno 2019, allemaal beter geworden? Nee, eerder slechter.
Corruptie en armoede zijn als vanouds. Driekwart van de overheidsuitgaven wordt betaald door donoren. Intussen werpen de Amerikanen meer bommen af dan voorheen en is het aantal burgerdoden fors gestegen. Dit zonder dat het de vijand lijkt te benadelen. De Taliban zijn sterker dan ooit. De laatste weken plegen ze voortdurend zelfmoordaanslagen, ook op verkiezingsbijeenkomsten.
Het is makkelijk om vanuit het veilige Nederland te zeggen dat het allemaal nergens toe leidt. Ook in bovenstaande alinea's wordt die indruk gewekt.
Het zijn echter alleen de Afghanen zelf die tot die conclusie mogen komen.

Verwar journalistiek niet met wetenschap (Merijn Oudenampsen Volkskrant 9 februari 2018 p. 22):
Wat Bolkestein mij bovenal aanrekent, is dat ik hem niet heb gesproken. En dat ik van alles beweer, zonder dat bij hem even telefonisch te hebben nagevraagd. Wie op vlinders promoveert, gaat toch vlinders kijken? Hij lijkt hier het journalistieke principe van hoor- en wederhoor te verwarren met de academische mores. Voor wie een literatuurstudie doet, zijn boeken de vlinders. En laat het nou net zo zijn, dat ik hier in mijn werkkamer een prachtige vlindercollectie heb.
Amerikaanse nieuw-rechtse denkers
Wat zijn precies de onjuistheden die Bolkestein mij aanwrijft? In een brief van 7 februari in NRC is hij daar wat preciezer over. Hij stelt dat hij 'weinig tot niets' weet van de Amerikaanse nieuw-rechtse denkers met wie ik hem associeer in mijn proefschrift. En dat hij de filosoof
Friedrich Hayek nooit heeft gelezen, die ik naar voren schuif als intellectueel inspirator van Bolkestein.
In de bundel Het heft in handen (1995), gebruikt Bolkestein Hayeks The constitution of liberty om zijn visie op het liberalisme te gronden.
Hayek is volgens Bolkestein 'misschien wel de belangrijkste liberale politieke filosoof van de twintigste eeuw'.
Van verzorgingsstaat naar waarborgstaat
De sociale zekerheid kon vervangen worden door een basisstelsel op zestig procent van het minimumloon.
Dit filosofisch op Hayek geïnspireerde hervormingsprogramma vond zijn concrete vertaling in de VVD-discussienota Liberaal bestek '90. De Volkskrant, toen nog een ietwat linksere krant, beschreef dit programma onder de kop 'restauratie' als 'onversneden burgerlijk conservatisme. Terug tot Dickens'.

Bolkestein: 'Voos werk krijgt doctorstitel' (Hans Wansink Volkskrant 7 februari 2018 p. 27):
Frits Bolkestein, oud-leider van de VVD, is ontstemd over het feit dat Merijn Oudenampsen hem niet heeft geraadpleegd voor zijn proefschrift The Conservative Embrace of Progressive Values. In dat proefschrift wordt Bolkestein neergezet als de gangmaker van 'Nieuw Rechts in Nederland', dat volgens Oudenampsen de weg bereidde voor de populistische opmars van Fortuyn en Wilders.
Ik lever kritiek op het doorslaan. Als je de weg terug naar de klassieke sociaal-democratie van Drees wil inslaan, ben je volgens Oudenampsen per definitie conservatief. Nee: het is een dialectisch proces: actie, reactie, synthese.'
Literatuurstudie
Dat Oudenampsen geen wederhoor heeft toegepast, is volgens zijn Tilburgse promotor, hoogleraar Culturele Studies Odile Heynders, geen probleem. Het gaat immers om een literatuurstudie. 'Het is Bolkestein zijn goed recht om het proefschrift 'voos' te noemen. Maar hij moet ons natuurlijk niet gaan vertellen hoe wij wetenschap moeten bedrijven. Wij hebben een zeer zorgvuldige procedure gevolgd. Ik sta voor 100 procent achter het resultaat: een gedegen studie die door een jonge onderzoeker heel goed voor een zware promotiecommissie is verdedigd.'
Oudenampsen voegt daaraan toe:
'Ik heb gekozen om puur uit te gaan van de geschreven tekst van Bolkesteins werk. Als ik Bolkestein had geïnterviewd, was dat hoe dan ook een vijandig interview geworden.'

Brussel durft weer aan uitbreiding te denken (Arie Elshout Volkskrant 7 februari 2018 p. 1):
De Europese Commissie doorbreekt het taboe dat de afgelopen jaren rustte op verdere uitbreiding van de Europese Unie. De deur gaat open voor een mogelijk lidmaatschap van de zes landen uit de Westelijke Balkan. Zij zouden al in 2025 kunnen toetreden tot de Europese Unie, maar dan moeten zij wel eerst aan strenge eisen voldoen, maakte de Commissie dinsdag bekend.
Eigen belang
Hahn: 'De situatie in de regio is broos. Elke dag zijn er spanningen die zomaar tot uitbarsting kunnen komen.'
'Uitbreidingsmoeheid'
Vorig jaar maart was premier Mark Rutte nog duidelijk: 'Niemand zit te wachten op uitbreiding. Wel samenwerken maar niet uitbreiden.' Dit sentiment leeft onder druk van sceptische kiezers bij meer regeringen in de oude lidstaten. Hahn is zich bewust van deze 'uitbreidingsmoeheid'. Maar: 'Vertel de burgers dat het in ons belang is. Het is een keus tussen het exporteren van stabiliteit of het importeren van instabiliteit.'

Mien kom gauw kijken, 't is weer kwetsend (Martin Sommer Volkskrant 7 februari 2018 p. 22):
De artistieke voorhoede van voorheen is de infanterie van de burgerlijkheid geworden.
Infanterie van de burgerlijkheid
Thorbecke wist in 1848 al dat een liberale democratie niet kan bestaan met een overheid die het goede, het ware en het schone bewaakt. Vandaar dat de staat zich niet bemoeit met kunst en wetenschap. Uitgerekend in de kunsten, de sector waar de artistieke vrijheid werd bevochten op dominees en pastoors, wordt ons nu door museumdirecteuren, door kunstacademies, door kunsthistorici en -journalisten voorgehouden dat er eens duchtig over de vrije kunstbeoefening moet worden nagedacht. De voorhoede van voorheen is de infanterie van de burgerlijkheid geworden.
Kunst 'anders zien', dat kan alleen als
vrijheid een andere invulling krijgt.

Big data en Big brother (Heleen Mees Volkskrant 7 februari 2018 p. 25):
Tien jaar geleden bedroegen de bestedingen van Chinese consumenten slechts 22 procent van de Amerikaanse consumptieve bestedingen. In 2016 was dat gestegen tot maar liefst 87 procent en naar verwachting zullen de Chinezen dit jaar meer consumeren dan de Amerikanen. Anders dan in de VS worden de consumptieve bestedingen in China niet aangewakkerd door huishoudschulden maar door gestage loongroei. Ze vormen met 66 procent inmiddels een groter deel van het Chinese bruto binnenlands product dan investeringen.
Amerikaanse en Europese bedrijven die joint ventures zijn aangegaan met Chinese staatsbedrijven hebben de afgelopen maanden het verzoek gekregen om de Communistische Partij een expliciete rol te geven in de operationele besluitvorming. Dat betekent dat buitenlandse bedrijven niet langer zijn gevrijwaard van de allesomvattende controle door de staat. Partijfunctionarissen moeten een rol krijgen bij het goedkeuren van managementbeslissingen, zoals investeringsplannen en personeelswijzigingen.
Het staatskapitalisme heeft China grote voorspoed gebracht en het Chinese leiderschap verdient alle lof voor het tempo waarin ze mensen uit de diepe armoede heeft gehaald en de levensstandaard verhoogt. Maar een belangrijke factor achter het succes van China is de
ondernemingsgeest die werd ontketend toen de centrale planeconomie werd afgeschaft en Deng Xiaoping de Chinezen aanmoedigde om rijkdom na te jagen. Met Zhima Krediet neigt China weer naar het totalitarisme uit het tijdperk-Mao, dat grote hongersnood en armoede heeft gebracht.

Is de koersval voer voor economen of psychologen? (Peter de Waard Volkskrant 7 februari 2018 p. 31):
Het zou goed zijn als opnieuw wijze mannen zich over de nieuwe koersval zouden buigen. Maar dit keer kunnen het beter 33 psychologen zijn.

Chaos, lawaai en drama (Hans Wansink Volkskrant 11 november 2017 Sir Edmund p. 33):
Chaos, lawaai en drama: dat is wat Europa te wachten staat volgens Luuk van Middelaar. De politiek filosoof is een scherpzinnige gids in de Brusselse jungle.
'De metamorfose van de EU'
De eurocrisis, de oorlog in Oekraïne, de vluchtelingenstroom en de Brexit maakten korte metten met de gedepolitiseerde regelfabriek Europa. Gedaan was het ook met de natte droom van de bureaucraten in Brussel en de europarlementariërs in Straatsburg: die ene Europese regering over die 'steeds hechtere unie' - die 'Brusselse teleologie' is voorgoed 'in de crisisgolven verdwenen', constateert Van Middelaar met enige opluchting.
Al improviserend moesten de regeringsleiders harde keuzen maken: tussen solidariteit en verantwoordelijkheid in de eurocrisis en tussen gastvrijheid en veiligheid in de vluchtelingencrisis. Het vrije verkeer van personen in de Unie, een steunpilaar van de interne markt, blijkt opeens geen vanzelfsprekendheid meer.
In de eurocrisis waren de politieke leiders 'overdonderd door de voorstelling waarin ze terechtkwamen', schrijft Van Middelaar in De nieuwe politiek van Europa. Ze hadden niet in de gaten dat ze behalve voor hun thuispubliek 'ook speelden voor een geheel nieuwe Europese openbaarheid, die juist in en met die gebeurtenissen ontstond'. Eindelijk stroomde een omvangrijk en bont publiek toe dat een stem in de gang van zaken opeiste.\\ Ontwaken van de oppositie
Van Middelaar moet niets hebben van het 'kapotmaken' van de EU door politieke vandalen als Marine Le Pen en Geert Wilders, en geeft daarvoor overtuigende argumenten. Maar hij houdt de rest van zijn publiek wel een spiegel voor. 'Oppositie, tegenspraak en dissensus kunnen Europa opnieuw de dynamiek geven waarzonder de gebeurtenissenpolitiek zich niet verder kan ontplooien', schijft hij.
Hij attendeert ons erop dat die 'dissensus' zich niet zozeer manifesteert in strijd tussen politieke stromingen, als wel in strijd tussen naties met verschillende belangen en prioriteiten.
Het zijn vooral 'de grote monden van het moment': Tsipras en Varoufakis in de eurocrisis en Viktor Orbán in de vluchtelingencrisis, die de harde politieke keuzes voor het Europese publiek zichtbaar maken. 'Ze doorbreken de moedeloos makende logica van de depolitisering.' Chaos, lawaai en drama: dat is wat Europa te wachten staat. En Van Middelaar ontpopt zich als de scherpzinnige gids in de Brusselse jungle.

Ambtenarij en (asiel)politiek (Martin Sommer Volkskrant 28 oktober 2017 Opinie p. 5):
Wat hierboven staat, is geïnspireerd door het nieuwe, knappe boek van filosoof en historicus Luuk van Middelaar, De nieuwe politiek van Europa. Daarin introduceert Van Middelaar de tegenstelling van 'regelpolitiek' en 'gebeurtenissenpolitiek' - ik maak daar met permissie ambtenarenpolitiek en politieke politiek van. In de Europese commissie is de ambtenarenpolitiek tot kunst verheven. Deze benoemde functionarissen vinden zelfs dat zij eigenlijk de regering van Europa horen te zijn.
Het is afwachten of deze soep zo heet gegeten wordt. Maar elke politiek begint met ideeën en hier is het idee dat er een grens is aan de Nederlandse opnamecapaciteit.
Populisme-expert Cas Mudde noemde in een interview het Nederlandse regeerakkoord als voorbeeld van de naar rechts opgeschoven Europese politiek - zó rechts dat je geen extreemrechts meer nodig hebt. Het dreigen met extreemrechts is de laatste verdedigingslinie van de ambtenarenpolitiek die weet wat goed voor u is. Alles wijst erop dat het niet meer helpt. De politieke politiek is terug, ook in de Nederlandse regering.

Om het fenomeen van de ambtenarenpolitiek en politieke politiek van Martin Sommer te illustreren zie bijvoorbeeld de reactie Waarom trad SG Defensie niet af na 'Mali'? van E. J. Kwint en De mythe van de zelfredzame burger van Casper Thomas.

Waarom trad SG Defensie niet af na 'Mali'? (E. J. Kwint Volkskrant 26 oktober 2017 p. 24):
Uit bovenstaande kunnen we twee zaken afleiden. Ten eerste dat de bevelstructuur die in 2005 binnen Defensie is ingevoerd volkomen onoverzichtelijk is en niet naar behoren werkt. Het is belachelijk dat de hoogste militair binnen Defensie niet alle militairen aanstuurt en geen invloed heeft op bijvoorbeeld het defensiebeleid, het personeelsbeleid en het materieelbeleid. Dat was ook de uitkomst van het rapport-Franssen uit die tijd, dat nog altijd actueel is (lezenswaardig voor de nieuwe vaste Kamercommissie voor Defensie). En ten tweede dat er wellicht nog iemand opstaat om de heer Geerts wat vragen te stellen. Ambtelijke verantwoordelijkheid is namelijk ook medeverantwoordelijkheid, en soms moet je die nemen.

Trustkantoor hoeft niet bang te zijn voor ingrijpen (Tom Kreling Volkskrant 17 juni 2017 p. 12-13):
Van alle verhoren maakt de commissie een 'verkort verslag' en iedereen mag aan de uitkomsten zelf 'interpretatie' geven. Ook niet alle partijen in de Tweede Kamer waren even enthousiast over een mini-enquête naar de Panama Papers. Zo stemden de VVD en het CDA tegen. Dat gaf het geheel een wat vrijblijvend karakter.
Dat het om een afgezwakte vorm van onderzoek gaat, bleek ook uit de getuigen en deskundigen die moesten opdraven. Niemand van Starbucks, Apple of Ikea, de multinationals die Nederland gebruiken voor fiscale trucs om belasting te besparen. De lijst genodigden bestond uit wetenschappers, toezichthouders, belastingadviseurs en eigenaren van trustkantoren.
Wil de Tweede Kamer Nederland echt fiscaal minder aantrekkelijk maken voor belastingontwijkers, dan moeten zij daar iets aan doen. Een moreel beroep op de mensen die fiscale structuren optuigen, bleek de afgelopen twee weken weinig zin te hebben.

De koning van de belastingontwijking (Tom Kreling Volkskrant 16 juni 2017 p. 6-7):
Zijn stelling is: belasting is een soort gelegaliseerde roof en daarom is belastingontwijking een moreel recht. Toine Manders, door de Fiod bestempeld als fraudeur en lid van een criminele organisatie, zal vrijdag de mini-enquêtecommissie in Den Haag inwijden in zijn belastingtrucs.
Waarom mogen al die dure, grote belastingkantoren wel adviseren hoe bedrijven belasting mogen besparen? Waarom worden die zelden aangepakt? En dan is hij - de man die belastingontwijking voor de gewone sterveling mogelijk maakte - ineens een crimineel en een fraudeur? Dat deugt niet.

Het beeld van instortende zuilen is het nieuwe normaal (Arnout Brouwers Volkskrant 12 juni 2017 p. 18):
Instorten of heruitvinden?
Europese landen bijvoorbeeld moeten de komende decennia overleven naast zeer instabiele regio's. Wij zullen de wereld steeds meer in onze maatschappijen weerspiegeld zien - en toch een herkenbare identiteit zien te behouden.
Dat smeekt om flexibiliteit, nieuwe ideeën en verandering. Een pijnlijk proces, maar misschien noodzakelijk om onszelf te heruitvinden. De open vraag is hoe westerse landen deze strijd doorstaan (bezwijken is immers ook een optie) en de neiging is groot deze strijd centraal te stellen.

De kern van het terrorisme is de sharia (Keyvan Shahbazi Volkskrant 12 juni 2017 p. 18):
Anders dan Trump begrijpt de Britse premier May wél dat het de sharia is die het terrorisme voedt, niet het paspoort of de plek waar iemand is geboren, betoogt Keyvan Shahbazi.
De analyse van Trump over het terrorisme is net zo bizar als zijn andere beweringen. Oprecht vraag ik mij af of de psyche van deze man na de puberteit nog verder is ontwikkeld. Hij wijst een aantal nationaliteiten aan als bron van het huidige terrorisme, terwijl de huidige jihadistische ideologie weinig tot niets te maken heeft met nationaliteit. Het is een kwaadaardige moordlustige politieke ideologie die zijn inspiratie haalt uit de kern van de islam: de sharia.
Olifant in de westerse kamer
Mag ik u hier even voorstellen aan de olifant in de westerse kamer? De aanpak van deze conservatief-religieuze kringen raakt de kern van onze liberale vrijheid van godsdienst. Wij kennen geen gedachtenpolitie. Vandaar dat de westerse leiders de bezweringsformule blijven uitspreken dat het jihadisme niets met de islam ('de religie van vrede') te maken heeft. En dat de meerderheid van de moslims bij een keuze tussen de sharia of de westerse liberale democratie, heus wel voor de laatste kiest.
Het effectief bestrijden van terrorisme kan alleen met de juiste analyse.

Sambal in de kabinetsformatie (René Cuperus Volkskrant 12 juni 2017 p. 19):
Een belangrijke opgave van een nieuw kabinet blijft dan ook het formuleren, voorleven en stimuleren van die kernwaarden en spelregels die samenleven in diversiteit mogelijk maken. Een advies: 'Tjeenk en de vier dwergen' moeten elkaar op het Catshuis-terras omstebeurt stukjes voorlezen uit een boek dat in Vlaanderen enige furore maakt: Samenleven met Gezond Verstand van de aimabele moraalfilosoof Patrick Loobuyck. Het is een handleiding voor redelijk en beschaafd samenleven in tijden van extremisme, socialemedia-hysterie en polarisatie. Het formuleert scherp de 'overlappende consensus' van het westers samenlevingsmodel en geeft aan waar 'redelijke accommodatie' met nieuwkomers wel en niet mogelijk is.

Onder progressieven (Martin Sommer Volkskrant 14 maart 2017 p. 18-19):
Het zijn verwarrende tijden, stelt Martin Sommer. Waar voorheen de maatschappelijke toplaag rechts en behoudend was, is die nu links en vooruitstrevend. Het verklaart mede waarom het grote kiezersvolk de elite niet meer volgt.
Wat is er de afgelopen decennia gebeurd?
De democratische stad
Om dit te begrijpen is Benjamin Barber behulpzaam. Deze bekende Amerikaanse politicoloog is ook in ons land populair bij burgemeesters en overige bestuurders. Geen wonder, want zijn stelling is dat alles beter zou gaan als burgemeesters het voor het zeggen zouden hebben.
Weg dus met het gehakketak van de nationale partijen. Eigenlijk wil Barber van de hele natie af. Die is ouderwets, aangezien de problemen zich tegenwoordig op een andere schaal aandienen. Bovendien is de natie egoïstisch en xenofoob. Nee dan de grote steden, die hebben een geschiedenis van protest, van de Bastille tot Tiananmen. Ze zijn open en democratisch en bekommeren zich om de echte vraagstukken. Bijvoorbeeld hoe wij multicultureel moeten samenleven en hoe we het klimaatprobleem oplossen. Gewoon als praktische kwesties. In de allerkortste samenvatting zegt Benjamin Barber eigenlijk: weg met de nationale politiek.
Op de keper beschouwd is Mark Rutte niet veel anders, met zijn grondige hekel aan visie. Politiek is geworden wat Benjamin Barber ervan zei: het oplossen van problemen van alledag. Ideologie zat daarbij alleen maar in de weg.
Autoritaire tendensen
Besturen werd steeds minder in de praktijk brengen wat de kiezers willen. Besturen is doen wat er domweg moet gebeuren, zei Benjamin Barber. Als besturen gewoon het beste doen is, dan kan dat het beste door experts gebeuren. Op de keper beschouwd heb je daar geen kiezers voor nodig. Ik zou de Nederlandse burgemeesters niet graag de kost geven die dit in hun hart ook vinden. Door de bank genomen zijn onze burgemeesters, anders dan driekwart van de bevolking, immers tevreden met het feit dat ze zelf niet gekozen zijn.
Het alternatief?
Weinigen realiseren zich dat het ogenschijnlijk pragmatische bestuur en de principes van de grootstedelijke instellingen, de andere kant van diezelfde medaille zijn. Op universiteiten spreken ze Engels, aangezien dat nu eenmaal de toekomst is; grootschalige immigratie is onvermijdelijk; als je tegen Europa bent, gaat het licht uit. Er is geen ideologie, zegt Barber. En al die verantwoordingsinstanties zeggen het hem na. Er Is Geen Alternatief.
Ook wordt er uitgebreid gesproken over de kloof en hoe de burger meer te betrekken bij het bestuur. Zal het ergens toe leiden? Dat kan alleen als de instellingen worden getemd en de politiek de teugels weer in handen neemt. De kans daarop is klein maar de behoefte kan niet worden onderschat: aan Trump en de Brexit kun je aflezen welke risico's de kiezer bereid is te nemen.

Willen wij het Westen nog? (Roger Cohen Volkskrant 21 februari 2017 p. 25):
'Weten we nog wel wat westerse waarden zijn?'
Het Westen staat onder druk, Rusland pleit voor een 'post-westerse wereldorde'. De columnisten Bret Stephens van The Wall Street Journal en Roger Cohen van The New York Times luiden de alarmklok. Laten we snel weer leren wat westerse waarden zijn. Voor het te laat is.
'Eind jaren tachtig schafte de Stanford Universiteit de verplichte cursus 'westerse beschaving' af, nadat Jesse Jackson studenten was voorgegaan in het zingen van: Hey, hey, ho, ho, Western Civ has got to go! Conservatieven op de universiteit probeerden het vak vorig jaar tevergeefs weer in te voeren. De studenten stemden tegen met zes tegen één.
Er was een tijd dat het Westen wist waar het voor stond. Omdat het over zichzelf nadacht, bijvoorbeeld tijdens een cursus 'westerse beschaving'. Het begreep dat de morele fundamenten daarvoor in Jeruzalem waren gelegd, de filosofische in Athene en de juridische in Rome.
Het behandelde met eerbied de begrippen rede en openbaring, vrijheid en verantwoordelijkheid. Waar die in tegenspraak waren, leerde Europa die met elkaar in harmonie te brengen en er een bron van kracht van te maken. Het geloofde in de superioriteit van zijn muziek, literatuur en politieke idealen.
Als het arrogant was, zoals alle beschavingen zijn, dan had het ook een traditie van berouw en twijfel om de scherpe kantjes eraf te halen en de horizon te verbreden. Het cultiveerde scepsis terwijl het de verleiding van cynisme vermeed.
Europa geloofde dat dit allemaal de moeite waar was om te verdedigen, in de klas, in de kranten, in parlementen en op het slagveld. Sindsdien hebben we generaties opgevoed die hier niets van geloven en dan zijn we geschokt door de opkomst van anti-westerse politiek? Als je je kinderen de beschavingswaarden wil leren die ze immuun maken voor een Trump, Le Pen of Lavrov, kun je beginnen met ze die waarden te doceren.'

Moet economische studie op de schop? (Peter de Waard Volkskrant 4 september 2015 p. 23):
De vermaarde Britse econome Joan Robinson zei eens dat het doel van een economiestudie niet is economische problemen oplossen, 'maar voorkomen door economen op het verkeerde been te worden gezet'.
Zelfbeeld
Door dat manco hebben de economen de crisis van 2008 niet zien aankomen. In het programma Buitenhof riep de net cum laude in dit vak afgestudeerde Joris Tieleman zondag dat de
huidige studie economie leidt tot een 'tunnelvisie op economisch denken', waardoor 'grote collectieve blinde vlekken' zijn ontstaan.
Op de economensite Me Judice betoogt Piet Keizer, hoofddocent aan de universiteit van Utrecht, dat universitaire economen 'zichzelf niet begrijpen'. 'De interactie tussen zelfbeeld en wereldbeeld is verwrongen', aldus Keizer, hetgeen een wat ingewikkelde manier is om te zeggen dat economen van de maatschappij zijn vervreemd.
Ze zijn te veel homo economicus, houden geen rekening met moraliteit, irrationaliteit, politiek en sociale gedragingen van mensen. Daarom snappen de Brusselse politici of de mensen van de trojka (ECB, EU en IMF) zo weinig van een politieke beweging als Syriza in Griekenland.

Blinde vlek (Ewald Engelen De Groene Amsterdammer 8 augustus 2019 p. 9):
De aanbevelingen van het rapport, waaraan in Genève op dit moment de laatste hand wordt gelegd, zijn in potentie revolutionair. Het IPCC zegt namelijk met zoveel woorden dat het lopende klimaatdebat wordt gekenmerkt door een reusachtige blinde vlek. Zowel nationaal als internationaal gaat de aandacht van opiniemakers en politici vrijwel uitsluitend uit naar de klimatologische gevolgen van de brandstoffen die wij gebruiken voor onze energieopwekking.
De ironie wil dat we momenteel in hoog tempo het
tegenovergestelde doen, namelijk de longen van de aarde niet vergroten maar juist slopen. En dan bedoel ik de regenwouden in het Amazonegebied die we zo hard nodig hebben voor het afvangen van CO2-emissies. Iets wat we met het zojuist gesloten, en door Rutte III veelgeprezen handelsverdrag tussen EU en Mercosur ook nog eens onze officiële imprimatur hebben gegeven. Een betere illustratie van de kaars aan beide kanten opbranden is nauwelijks denkbaar.

Dijsselbloem (Casper Thomas De Groene Amsterdammer 8 augustus 2019 p. 7):
Maar Dijsselbloems kandidatuur symboliseerde de illusie dat de wereld op die van vijftien jaar geleden lijkt. In die wereld was Europa verenigd, waren sociaaldemocraten verzekerd van topfuncties en gaven Noordwest-Europa en de Verenigde Staten de maat aan. Dat nu de Bulgaarse Kristalina Georgieva door Europa wordt voorgedragen, laat zien welk Europa verdwenen is en wat ervoor in de plaats is gekomen.
Macron ziet zichzelf graag als redder van Europa, en macht spreiden buiten de oorspronkelijke kern van de EU past daarbij. Het waren vooral de lidstaten aan de zuidelijke en oostelijke rand van Europa die hard geraakt werden door de crisis. Vervolgens schoot de
Trojka van Europese Commissie, ECB en IMF te hulp op voorwaarde van harde bezuinigingen en verdere privatisering. Veel van de huidige politieke onvrede over Europa in landen als Hongarije en Italië vindt daar zijn oorsprong.
Het overwegen van een kandidaat buiten Europa leek nog een brug te ver. Maar door de blik naar Oost-Europa te wenden, wordt een eerste stap gezet naar aanpassing van het IMF aan een nieuwe eeuw.

Dijsselbloem boft maar (Sander van Walsum Volkskrant 5 augustus 2019 p. 15):
Als het goed is, komt er een dag waarop Jeroen Dijsselbloem vanuit de grond van zijn hart denkt: goddank dat die topfunctie bij het IMF mij is ontgaan. Want zo gaat het met veel begeerlijke banen: ze verliezen hun begeerlijkheid zodra je kunt vaststellen dat ze een mooiere levensbestemming in de weg zouden hebben gestaan. Ooit zal Dijsselbloem bij elke monetaire crisis opgewekt zijn zegeningen tellen. Hij zal zich gelukkig prijzen met elk boek dat ongelezen en elke film die ongezien zou zijn gebleven als hij IMF-directeur zou zijn geweest. Hij zal de luwte kunnen koesteren. En hij zal genieten van elke fietstocht die hij zonder vrees voor een in te lassen conference call kan maken. Te hopen is alleen dat Dijsselbloem niet nog jaren hoeft te wachten op het moment waarop miskenning wijkt voor opluchting.

Eén tikfoutje en de hele financiële wereld trilt (Koen Haegens Volkskrant 8 september 2017 p. 6):
Want de invloed van de centrale banken is inmens geworden
Alle ogen in de financiële wereld waren donderdag gericht op Mario Draghi. Wat zou het Orakel van Frankfurt zeggen over het opkoopprogramma?
Elk woord, elke gezichtsuitdrukking wordt gewogen op een gouden schaaltje. Spreekt hier een monetaire duif of een havik? Niemand die het lijkt te weten. De euro-dollarkoers gaat tijdens zijn optreden heen en weer als een jojo. Miljoenen worden er verdiend, en elders weer verloren. Maar Mario Draghi zegt niks nieuws.
Nou ja, bijna niets: 'in oktober' worden er naar alle waarschijnlijkheid knopen doorgehakt over het monetaire stimuleringsprogramma. Op naar de volgende cliffhanger.

Ontwijking (Sheila Sitalsing Volkskrant 21 februari 2017 p. 2):
Ook Dijsselbloem heeft recht op zijn eigen portie hypocrisie
Dijsselbloem zegt blij te zijn met het afsluiten van de belastingsluipweg.
En zo kwam het dat Jeroen Dijsselbloem namens Nederland met zijn volle gewicht aan de noodrem ging hangen in Brussel, teneinde uitstel te bedingen van het afsluiten van de belastingsluipweg, wellicht zelfs afstel. Niet uit eigenbelang, stel je voor, maar uit sympathie met de Amerikanen, die tijd nodig zouden hebben om hun belastingsystemen aan te passen aan de nieuwe Europese werkelijkheid.
De EU-collega's én de eigen Tweede Kamer zeiden nee tegen Dijsselbloem.

Crisis zit in het Westen zelf, de oplossing ook (Arnout Brouwers Volkskrant 21 februari 2017 p. 23):
Bezemwagen
Dat Trump nu in het Witte Huis zit - en mini-Trumpjes zich warmlopen in Europa - heeft de bureaucratisch-politieke klasse ook aan zichzelf te danken. Juist in representatieve democratieën, waarin de burger niet vaak om zijn mening gevraagd wordt, moeten uitvoerders voortdurend omkijken om zeker te stellen dat het grote peloton nog volgt en de bezemwagen niet te vol zit.
Politici kunnen referenda en dergelijke afwijzen en hopen dat het verder wel goed komt. Maar dan zullen ze soms zelf op de rem moeten trappen of anders honderd keer actiever moeten worden om hun bevolkingen te overtuigen van de juistheid van hun keuzes - en de voordelen van de internationale organisaties waarin ze hun landen hebben geïntegreerd.

Dolle paniek (Bert Wagendorp Volkskrant 21 februari 2017 p. 23):
De overeenkomst tussen de PvdA en De Telegraaf is dat beide het spoor bijster zijn. Bij de een lopen de abonnees weg en bij de ander de kiezers. De gehoopte opmars in de peilingen, na het aan de kant schuiven van Samsom, blijft uit. In arren moede en omdat echt niemand iets beters kon bedenken besloot het campagneteam daarom dat Klaver moest worden aangepakt: volgens de peilingen met achttien zetels de grootste 'op links'. Eerst zei Jeroen Dijsselbloem tegen Nu.nl dat de milieuplannen van GroenLinks 'ontwrichtend' zijn.
De ontwrichting, lijkt me, zit hem vooral in de dreiging van de klimaatverandering, niet in plannen om daar wat aan te doen. Maar daar denken ze bij de PvdA nu even anders over, in het licht van de abominabele prognoses.

Marc Calon of Het selectieve geheugen van Marc Calon (Sheila Sitalsing Volkskrant 14 december 2016 p. 2):
Het was Fleur Agema die in 2009 per motie het begrip salonsocialisme wilde laten vervangen door calonsocialisme. Van Calon. Marc Calon. Calon zat namens de PvdA in het provinciebestuur van Groningen, waar ze hem nog kennen als een van de spelers in het spectaculaire debacle Blauwestad. Stapte in 2009 over naar Aedes, de lobbyorganisatie van de woningcorporaties. Vertrekt daar binnenkort na zeven jaar.
En sloeg gisteren in zijn afscheidsinterview in deze krant twee kantjes lang wild om zich heen. Over de politiek in zijn algemeenheid en zijn eigen PvdA in het bijzonder: 'Een grote dikke smerige bende. De rottigheid komt altijd vanuit je eigen partij.' Over de voor zichzelf begonnen Jacques Monasch: 'Flapdrol. Judas.' En over minister Stef Blok van Wonen: 'Soms een autist. Snapt weinig van volkshuisvesting.'
Twee ton managementvergoeding was hij overeengekomen, voor drie dagen per week lobbyen met politici en beleidsmakers voor de belangen van de sociale-woningbouwers. Uit te betalen via zijn management-bv, want sociaal-democraat of niet, een klusjesman op niveau heeft een management-bv.

Klopt dit wel? (Gijs Herderscheê Volkskrant 14 december 2016 p. 15):
Wachtgeld
Maar als er inkomsten zijn, wordt dat afgetrokken van het wachtgeld. Door de twee ton aan zijn bv te laten uitbetalen, had Calon nog geen inkomsten. Die zou hij pas hebben als hij de bv liet uitbetalen. Dat was niet nodig want hij had al inkomsten: zijn wachtgeld. Nu zou hij via de bv leuke dingen doen met het geld: land kopen voor zijn boerenbedrijf, nog een huis, boot, auto of beleggen in aandelen. Deze constructie werd bekend als 'Calon-socialisme'.

Wilders-proces is spelen met vuur of OM omgeven door politiek-maatschappelijk drijfzand (René Cuperus Volkskrant 28 november 2016 p. 19):
Wilders bestrijden is dan ook vooral de oorzaken van Wilders bestrijden. Dat wordt met de dag moeilijker, want op sociale media voel je sinds Brexit en Trump het momentum voor de PVV groeien. Het proces lijkt niet te deren. Vrijspraak of veroordeling: het is een win-win-situatie. De schreeuwende behoefte het establishment een boze middenvinger te tonen, om met 'de elite' af te rekenen, grijpt hard om zich heen. Alles beter dan de status quo. En daarbij is men niet kieskeurig. Zie Trump en Brexit.
Verkiezingen lijken alleen nog tussen centrum-rechts en rechtspopulisme te gaan. Neem Frankrijk en Duitsland. Hier dreigt hetzelfde.
Links Nederland staat erbij en kijkt ernaar. Er is op links geen uitdager van de status quo. Niets Bernie Sanders of Corbyn-achtigs. Niet eerder heeft Links-Progressief Nederland er zo gemarginaliseerd voor gestaan als nu. Het heeft nog vier maanden om met een list te komen. Een list tegen de status quo.

Hollande schetst in boek 'tamelijk meelijwekkend beeld van zichzelf' (Peter Giesen Volkskrant 14 oktober 2016):
Hollande wordt door zijn critici vooral verweten dat hij een kletsmajoor zonder visie is, die anderen genadeloos bekritiseert, maar zelf de platitudes aaneenrijgt. 'Hij is geen president, hij geeft commentaar', zei een partijgenoot. In een commentaar vergeleek Le Parisien het banale gebabbel van Hollande met de verheven liefdespoëzie van zijn voorganger Mitterrand, die toevallig ook deze week verscheen. 'Hij zou in psychoanalyse moeten gaan, hij is niet gemaakt voor deze baan', zei een socialistische medestander.
Hollande moet in december beslissen of hij zich herkiesbaar stelt. Als hij zich terugtrekt, zou hij moeten toegeven dat hij ernstig gefaald heeft. Bovendien zal in de Parti Socialiste een opvolgingsstrijd uitbreken die de partij kan verscheuren. 'Ik ben niet bang om te verliezen', zegt Hollande in het boek. 'Ik zal niet gefrustreerd zijn en zal het de Fransen niet verwijten.'

Mitterand blijkt poëtische minnaar of Overdag stugge president, 's nachts een zwoele minnaar (Peter Giesen Volkskrant 13 oktober 2016 p. 21):
François Mitterrand stond bekend als een cynische machtspoliticus die zijn tegenstanders met alle plezier kapotmaakte. En een man die 'zelfs een steen had kunnen verleiden', zoals een journaliste schreef, en vrouwen even gemakkelijk veroverde als afdankte.

De nieuwe standenmaatschappij of We hebben meer democratie nodig, niet minder (René Cuperus Volkskrant 22 augustus 2016 p. 18):
Soms krijg je de indruk dat onze samenleving niet voorwaarts maar achterwaarts gaat. Dat we in een tijdmachine zitten die ons honderd jaar terug in de tijd zet.
De opmars van populisme, Trumpisme en xenofoob autoritarisme baart natuurlijk grote zorgen. Maar deze moet ook en allereerst begrepen worden als reactie, als agressief verweer tegen de onrechtvaardige complexiteiten van de nieuwe globaliserende wereld, eerder dan als veroorzaker ervan. Populisme, hoe riskant ook, is een alarmsignaal van gebrekkige representatie. Het verwateren van de democratie, het afschaffen van de democratische gelijkheid, uit angst voor populisme is het slechtste wat je kunt doen. We hebben meer democratie nodig. Niet minder.

Pechtold wil af van Turkije-deal (zie ook Volkskrant 12 augustus 2016 p. 6):
In EenVandaag zegt hij dat Turkije zich niet aan de afspraken houdt en dat duidelijk moet worden gemaakt dat de deal van tafel is.
D66-leider Alexander Pechtold is bijzonder kritisch over het vluchtelingenakkoord dat Europa heeft gesloten met Turkije.
Pechtold wijst erop dat Europa met Turkije heeft afgesproken dat vluchtelingen uitgeruild zouden worden. In ruil kreeg Turkije 6 miljard euro. Ook is beloofd dat de onderhandelingen over toetreding tot de EU en visumvrij reizen voor Turken naar EU-landen versneld zouden worden, als Turkije aan de voorwaarden zou voldoen.
'Deal stukgelopen'
In de praktijk komt er volgens Pechtold weinig terecht van de Turkse toezeggingen. "Europa moet niet marchanderen met de criteria voor toetreding tot de EU of voor visumvrij reizen. Daarom zeg ik het nu maar duidelijk: in feite is de deal stukgelopen, aldus Pechtold.
Volgens hem lijkt het erop dat de Europese regeringsleiders dit niet onder ogen willen zien, omdat er politiek prestige op het spel staat. "Europa heeft verkeerd gegokt, aldus Pechtold.
Gezamenlijk asielbeleid
Hoewel dat volgens de D66-leider makkelijker gezegd is dan gedaan, moet Europa de grensbewaking versterken en tot een gezamenlijk asielbeleid en sterker buitenlands beleid komen. "Het alternatief is dat Europa zich laat chanteren door Erdogan, aldus Pechtold.
Terwijl Europa kampt met de vluchtelingenstroom door de burgeroorlog in Syrië, maakt Rusland volgens Pechtold de dienst uit in Syrië. "Poetin en Erdogan praten deze week nog over Syrië in Moskou. Europa heeft niets te zeggen, maar draagt wel de gevolgen van dit overleg tussen dictators. Dat kan zo niet langer.''

Architect EU-Turkijedeal: Rutte moet daadkracht tonen, anders faalt Europa (Carlijne Vos Volkskrant 18 april 2016):
De deal tussen de EU en Turkije dreigt te mislukken als Europa de Grieken niet direct te hulp schiet bij de registratie en opvang van de vijftigduizend gestrande asielzoekers in hun land. 'Premier Rutte moet als Europees voorzitter politieke wil en daadkracht tonen, anders ziet de wereld straks hoe Europa jammerlijk faalt.'

EU schuift grensbewaking richting Sahara (Carlijne Vos Volkskrant 9 juni 2016 p. 10-11):
Vanwege de chaos in vertrekland Libië zoekt Europa naar manieren om de migratiestroom dieper in Afrika droog te leggen. De focus ligt daarbij op Niger. Dit beleid stuit op veel kritiek.
Maar waar ligt de grens als we zelfs zaken gaan doen met landen als Soedan en Eritrea?'
Eerder dit jaar beloofde de EU Soedan 112 miljoen euro terwijl regeringsleider al-Bashir door het Internationaal Strafhof wordt gezocht voor genocide en misdaden tegen de menselijkheid en dus zelf verantwoordelijk is voor het op de vlucht jagen van miljoenen burgers.
Ontwikkelingsorganisatie Oxfam Novib noemde de plannen van de commissie deze week hypocriet. 'Het doel van minder migratie lijkt bijna alle middelen te heiligen.\\ Vluchtelingenverdragen en bestaande hulp- en handels afspraken worden bij het oud vuil gezet. De armste landen draaien op voor de lasten van gedwongen migratie', aldus campagneleider Tom van der Lee in een verklaring.
Het repressieve Europese migratiebeleid is vooral contraproductief', zegt Rijpma. 'Hoe hoger de muur, hoe gevaarlijker de smokkelroutes worden met nog meer doden als gevolg.'

Na hun 'nee' voelen Grieken zich ronduit bedrogen (Carlijne Vos Volkskrant 29 december 2015 p. 8-9):
De EU wankelde op haar grondvesten, maar uiteindelijk kwam er een nieuw akkoord voor Griekenland. Sindsdien hebbben de Grieken de buikriem nog harder moeten aantrekken.
De verhoging van de btw op de meeste consumptiegoederen en diensten naar 23 procent is een van de pijnlijke maatregelen waartoe de Griekse regering zich gedwongen zag om te voldoen aan de bezuinigingseisen van Europa. Volgens de Grieken werkt het averechts: de verhoging leidt alleen maar tot nog meer belastingontwijking, een van de hardnekkige kwalen in Griekenland.
De lastenverzwaring wordt door de Grieken als een groot onrecht ervaren. 'Het zijn steeds dezelfden die de pijn moeten dragen', zegt Kyriakos Mikos (61) in de wachtkamer van een klein verwaarloosd publiek ziekenhuisje in het centrum van de stad. 'Inderdaad, de belastingbetalers', valt een vrouw hem bij. 'En de gepensioneerden', zegt een andere vrouw die haar pensioen zag halveren sinds de crisis uitbrak in 2008. 'De grote vissen blijven buiten schot en wij blijven maar boeten voor de fouten van anderen', zo verwoordt Mikos de verontwaardiging in de wachtkamer.

Waarom is handel verdoemd? (Peter de Waard Volkskrant 10 augustus 2016 p. 21):
Zoals de meerderheid van de mensen ooit de pastoor of dominee geloofde over het eeuwige geluk in het hiernamaals, zo geloofde ooit de meerderheid de econoom die in de vrije handel het aardse geluk zag. Concurrentie zou leiden tot optimale verdeling van de productiemiddelen. Landen zouden moeten doen waarin ze het beste zijn: de theorie van de comparatieve voordeel.
Bij het debat over de Brexit bleek al dat de economen, politici, centralebankpresidenten en IMF-directeuren die op de nadelen van protectionisme wezen, niet meer worden geloofd. De Britse onderklasse stemde massaal voor een Brexit. De vrije handel is in de ogen van die klasse alleen maar in het voordeel van de bonusbankiers, multinationals en elite.
De gewone mensen raken hun banen kwijt, zien hun pensioenen en zorg verschralen en ontdekken dat hun kinderen van het ene naar het andere baantje moeten hoppen en geen huis meer kunnen kopen. Vrije handel mag dan in het algemeen belang zijn, het is niet in hun individuele belang. In andere landen gebeurt hezelfde, de vrije handel is verdoemd.

Hou op met angst aanpraten (Jules Groenen Volkskrant 10 augustus 2016 p. 20):
De column 'struisvogel-strategie' (O&D, 8 augustus) veroorzaakt jeuk onder de nagels. Alsof Somberman zich weer verlekkerd de put in praat.
De kans om vermoord te worden in Nederland is dertig keer groter dan de kans om door een aanslag te sterven. Hou toch op met dat angst aanpraten!
Hoezo: dé aanstaande jihadistische aanslag in Nederland? Natuurlijk bestaat de kans dat die Nederland treft en dan biedt een triomfantalistisch 'zie je wel' even weinig soelaas als een kabinetsberaad in een crisisbunker.
Een betere houding is die van burgemeester Eberhard van der Laan: 'We laten ons niet terroriseren.' Maar ik wil ook niet geterroriseerd worden door ziekelijke angsthazerij.

Struisvogel-strategie of Politiek leiderschap is meer dan toekomstbezwering (René Cuperus Volkskrant 8 augustus 2016 p. 18):
Zomervakantie 2016 gaat de boeken in als de zomer van de gruwelijke aanslagen. Elke keer als je weer even wifi had in een buitenlands hotel, appartement of op een camping, werd je geconfronteerd met een nieuwe terreuraanslag. Eerst in Frankrijk, later in Duitsland. Voor echte nieuwsjunks bleef er haast geen ontspannen zomer meer over.
Nederland lijkt voor de struisvogel-strategie te hebben gekozen. Het laat zich - menselijk en begrijpelijk - maar al te graag meevoeren door nieuwe nieuwscycli. De aanslagen zijn inmiddels weggedrukt door de Olympische Spelen. We volgen Dafne en Churandy op de voet. Lekker ontspannen tijdverdrijf. En anders is er altijd nog de nieuwe rage: jagen op Pokémon-figuren in parken en op pleinen.
Je hoeft geen sensibel socioloog te zijn om te voelen dat de spanning in de Europese samenleving fors aan het oplopen is. De terreuraanslagen knagen aan het vertrouwen in de toekomst, net zoals de Brexit knaagt aan de toekomst van Europa. Dat is geen goede zaak, want toekomstvertrouwen is cruciaal voor de vitaliteit van een samenleving en voor relaxte sociale verhoudingen.
Mensen zouden dolgraag in het toekomstoptimistische 'Wir schaffen das'-mantra van de Duitse bondskanselier Angela Merkel willen kunnen geloven. Maar ze zien die uitspraak vooralsnog als louter bezwering van de toekomst. Want waar zijn de bewijzen dat het allemaal goed gaat komen? En waar is de gedurfde daadkracht die deze mantra zou moeten begeleiden? Politiek leiderschap is meer dan toekomstbezwering.

Laat iedereen profiteren van de globalisering (Serv Wiemers Volkskrant 7 juli 2016 p. 22-23):
De globalisering is onomkeerbaar, maar moet verzacht worden door herverdeling en geborgenheid.
Wilders was beleidsmedewerker bij de VVD en Trump nog gewoon vastgoedmagnaat. Maar de analyse en bijbehorende waarschuwing staan - helaas - nog als een huis. Globalisering en wegvallende grenzen leiden tot steeds smallere marges voor de nationale politiek. Een kleine kosmopolitische elite heeft daar geen probleem mee, maar de affiniteit van de meeste burgers ligt bij de nationale staat.
De marges van de politiek zijn uiterst smal geworden. Zo smal dat de roep om het allemaal weer in eigen hand te nemen (Brexit) of lekker concreet een muur te bouwen (Trump) aanlokkelijk zijn geworden voor veel kiezers.
Een andere toonaangevende econoom, de Turks-Amerikaanse Dani Rodrik, stelt in The Globalization Paradox dat economische globalisering, nationale zelfbeschikking en democratie niet samengaan. Rodrik erkent de positieve welvaartseffecten van internationale handel en samenwerking, maar stelt dat de nationale staat daarin juist een rol heeft en dat ongebreidelde liberalisering schadelijk kan zijn voor de democratie en sociale verhoudingen in een land. Met het laatste doelt Rodrik op de ook in de Volkskrant besproken constatering dat de welvaartseffecten van globalisering ongelijk worden verdeeld (laagopgeleiden kunnen zich minder makkelijk aanpassen en zien de voordelen aan zich voorbijgaan).
Het gaat dus om zowel nationale sentimenten als bewust eigenbelang, en zo bezien hebben Grunberg ('nationaal populisme wordt ingegeven door emoties') en Mees ('het is een rationele keuze van de arbeidersklasse') allebei een punt.

Ambtenaren adviseren net zolang tot ze hun zin krijgen (Robert Giebels Volkskrant 7 juli 2016 p. 27):
Rond de verkiezingen regent het voorstellen en beleidsopties uit de ambtenarij. Niet zelden gaan afgekeurde adviezen daarbij in de herkansing.
In Nederland komt er steeds een lawine aanrollen zodra parlementsverkiezingen en daarmee een nieuw kabinet in zicht komen. Het is een stroom aan ambtelijke rapporten, adviezen en beleidsopties waaruit politici eerst kunnen kiezen als ze hun verkiezingsprogramma's aan het schrijven zijn. Na de verkiezingen ligt dezelfde stapel op de tafel waaromheen de onderhandelaars zitten om een nieuw kabinet in elkaar te zetten.
Kant-en-klare voorstellen
Dit kan het ongemakkelijke gevoel oproepen dat we in Nederland geregeerd worden door ambtenaren. Moeten zij niet louter uitvoeren wat politici hebben bedacht? De menukaarten vol kant-en-klare voorstellen, soms tot achter de komma doorgerekend op financiële, economische en maatschappelijke effecten, komen weliswaar van ambtenaren, maar zij doen dat vooral op verzoek van politici. Zo waren het de coalitiepartijen VVD en PvdA die vroegen om de 41 voorstellen die de Studiegroep Duurzame Groei woensdag presenteerde onder de niet erg meeslepende titel Kiezen voor duurzame groei. Die studiegroep bestaat uit grofweg dezelfde hoogste ambtenaren van zo'n beetje alle ministeries die vrijdag ook al een ander rapport uitbrachten. Daarin staat het advies aan het volgende kabinet om niet te bezuinigen, maar ook niet te investeren.

Nederland is teleurgesteld. of 'Die bijzondere relatie met de Britten is er alleen in Nederlandse ogen' (Sander van Walsum Volkskrant 25 juni 2016 katern Vonk p. 4-5):
De Britten hoeven de EU niet en voor Nederland voelt dat of we onze beste vriend kwijt zijn. Hermann von der Dunk legt uit hoe dat komt, en waarom Nederland zich vergist.
Er was, in de loop der eeuwen, hooguit sprake van een negatief engagement. De Britten bemoeiden zich pas met Europa als een van de continentale machten er oppermachtig dreigde te worden. Dan grepen ze in met alle middelen die nodig waren om het machtsevenwicht te herstellen. Daarna keerden ze terug naar hun splendid isolation - om zich, niet gehinderd door Europese mededingers, aan de uitbouw en consolidatie van hun wereldrijk te kunnen wijden. Pas toen dat wereldrijk hun in de jaren zestig was ontvallen en Groot-Brittannië in economisch verval was geraakt, rijpten de geesten voor aansluiting bij de EU, toen nog Europese Economische Gemeenschap genoemd.
De stap is uit nood geboren. Hij kwam voort uit het besef dat Groot-Brittannië als solitaire natie tot marginaliteit was gedoemd. Ook als trait d'union tussen Europa en de Verenigde Staten boette het aan belang in toen de Amerikanen zich meer op Azië gingen oriënteren. Tegen die achtergrond kwam de verbintenis met Europa tot stand. Maar een liefdesverklaring is de Britten nooit over de lippen gekomen.

Tweespalt (Maurits Hortensius Volkskrant 25 juni 2016 p. 26):
Vrijdag was een trieste dag voor de Britse bevolking. Het is een illusie om te veronderstellen dat de uitkomst van het referendum een overwinning is voor democratie en autonomie. De kleine meerderheid die het Brexit-kamp behaalde maakt slechts op pijnlijke wijze expliciet dat de verdeeldheid op de Britse eilanden een rampzalige omvang heeft bereikt. De uitslag onthult een maatschappelijke tweespalt, zowel tussen generaties als tussen de verschillende landen van het Verenigd Koninkrijk. Het is te triest voor woorden dat politici aan weerszijden van het kanaal feest vierden op de dag dat Groot Brittannië tot op het bot verdeeld werd.

Stekel Het echte poldermodel (Pieter Klok Volkskrant 14 juni 2016):
Terwijl wij Twitteren en Facebooken of anderszins onze mening uiten, plukken zij onze tomaten, sluiten onze fittingen aan en storten onze vloeren. In de jaren zestig en zeventig was het niet anders.
Terwijl de Nederlander zijn tijd doorbracht in praatgroepen, werden Turken en Marokkanen ingevlogen voor het echte werk.

‘De elite’ is een niet bestaande vijand (Historicus Han van der Horst)
Hoe politieke laaienlichters u met hun hersenschim bij de neus willen nemen
Wie uit is op politieke macht, kan het best op angst, woede en walging speculeren. Mensen verenigen zich eerder tegen een vijand dan dat zij zich scharen rond een positief doel. We houden van nature onze ogen open en om tijdig de gevaren op te merken die het voortbestaan van ons, onze horde of onze kinderen bedreigen. En die onrust is bij ons gebleven, ook nu we niet meer rondzwerven op zoek naar voedsel maar zeer ingewikkelde samenlevingen hebben gevormd waarin je alleen maar na minstens twintig jaar onderwijs behoorlijk kunt functioneren.
Dat is biologie. Dat is Darwin. Dat is de evolutie. We gaan daarin heel ver. Better safe than sorry. U ziet vaak genoeg gevaren die er niet zijn. Geef de echtgenotes maar de kost wier man eerst onder het bed moet kijken, voor zij durven te gaan slapen. Dat zijn oeroude instincten.
Wees waakzaam tegen iedereen die met zo’n abstract vijandbeeld komt. Het is een hersenschim. U hebt gegarandeerd te maken met een politieke oplichter, een bedrieger die u niets meer te bieden heeft dan een zondebok. Hij zit straks hoog te paard en u krijgt zijn paranoia voor brood. Kom niet bij me klagen als het straks te laat is.

Kiezen voor een droom (Marjan Slob Volkskrant 9 juni 2016 p. 24):
Tijdens een wandeling met zijn broer stuitte een vriend van mij ooit op een vrijstaande villa in het bos. Enorme tuin, vijver, meerdere garages, groot hek eromheen - duidelijk een huis voor de happy few. 'Nu snap ik waarom mensen SP stemmen', zei mijn arme vriend. 'Nu snap ik waarom mensen VVD stemmen', reageerde zijn even arme broer.
Het lijkt me cruciaal voor het hele idee van een representatieve democratie dat je belangen en idealen laat vertegenwoordigen, in plaats van dromen en fantasieën. Belangen en idealen zijn namelijk om te vormen tot een politiek programma. Wensdromen niet, die zijn hol.
De impuls om je te willen associëren met 'succes' - maakt verder niet uit waarin of waarmee - staat los van enige bestuurlijke drijfveer. Als veel kiezers zich door wensdromen laten leiden, ondermijnt dat de hele ideologie van (getrapt) zelfbestuur. En dus van democratie zoals we die ons voorgesteld hadden.
Toen de westerse democratie in de achttiende eeuw (opnieuw) werd uitgevonden, gingen de bedenkers ervan er impliciet van uit dat stemmen een rationeel proces is. De kiezer weegt zijn belangen en komt tot een keuze. Inderdaad, ongeveer zoals een consument tot een aankoop komt; de economische wetenschap werd niet toevallig ongeveer in dezelfde tijd opgesteld.
Een zware crisis later bezinnen economen zich wereldwijd op de basale uitgangspunten van hun metier.
Wellicht zijn mensen toch niet de koele beredeneerde keuzemakers die economen altijd in hen zagen! De opkomst van Trump geeft mij het bruine vermoeden dat de politieke theorie eenzelfde lot wacht. Het kiezen van je vertegenwoordiger blijkt een veel minder rationeel proces dan werd aangenomen in de tijd dat ons democratisch systeem werd ontworpen. Ook democratie zullen we opnieuw moeten uitvinden.

Neuromarketing (Asha ten Broeke Volkskrant 3 juni 2016 p. 22):
Het NOS-item over neuromarketing gaf onbedoeld een fraaie illustratie van 'reverse inference'. Frans Bauer won een Loden Leeuw voor meest irritante BN'er in een reclame. Maar de hersenen vertellen wat anders, meldt de voice-over. Volgens de reclamemakers was Frans Bauer juist een reclametopper; hij was 'de winnaar, qua effectiviteit'. Onderbouwing met harde cijfers verlangde de NOS niet. En nu de slechte wetenschap en de bullshit goedgemutst besproken waren, sloot het journaal af met hoop: de wetenschap maakt grote stappen, en reclamemakers verwachten er veel van.
Oftewel: u had inderdaad best even naar het toilet gekund.

Lager pensioen dreigt voor miljoenen of Pensioenen van 1,8 miljoen Nederlanders komend jaar gekort (Gijs Herderscheê Volkskrant 21 mei 2016 p. 4):
Het kabinet en toezichthouder De Nederlandsche Bank slaan alarm over de pensioenfondsen. De toch al slechte positie van de fondsen is dit voorjaar verder uitgehold. Voor tien miljoen werkenden en gepensioneerden dreigt vanaf 2020 een reeks verlagingen van hun pensioen.

Belastingprofessoren zelden volledig onafhankelijk (Gidi Pols Volkskrant 21 mei 2016' p. 28-29):
Bijna alle belastinghoogleraren hebben banden met accountants- en advocatenkantoren. Kunnen zij zo wel kritisch bijdragen aan het debat en nieuw beleid?
Bijna driekwart van de hoogleraren belastingrecht en fiscale economie heeft een bijbaan bij een advocatenkantoor of accountantskantoor. Een kritische stem in het debat rondom belastingparadijs Nederland ontbreekt daardoor vaak, zeggen deskundigen.
Een op de drie belastinghoogleraren is verbonden aan de zogenoemde grote vier: de accountantskantoren PwC, KPMG Meijburg & Co, Deloitte en EY. Dat blijkt uit onderzoek van de Volkskrant naar de nevenwerkzaamheden van de 59 belastinghoogleraren aan de Nederlandse universiteiten.
Kritische stemmen
Het gebrek aan kritische stemmen beïnvloedt het publieke debat, zegt Merkies. 'Ik verwacht dat wetenschappers onafhankelijk zijn.
Als een belastingverdrag goed is voor Nederland en de multinationals, maar slecht uitpakt voor ontwikkelingslanden die erbij betrokken zijn, verwacht ik een serie kritische artikelen uit de wetenschap. Die blijft vrijwel altijd uit.'

Stop de verkoop van sociale huurwoningen (Frans van Tartwijk Volkskrant 20 mei 2016 p. 21):
Er zouden weer woningbouwverenigingen kunnen komen die gedeeld eigendom van de bewoners zijn.
Helaas staat het sociale huren al jaren op de helling. Velen vonden dat meer marktwerking alles beter zou maken. De corporaties werden een soort bedrijven. Marktwerking betekende ook dat wanneer een woning leeg kwam of werd gerenoveerd, de huren verhoogd konden worden. De nieuwe huurder ging dan meteen fors meer betalen.
Daarbij kregen huurwoningen voor het eerst ook punten voor hun (fictieve) verkoopwaarde. Zo zijn Nederlandse huurders een steeds groter deel van hun inkomen aan huur gaan betalen: in de jaren zeventig was dat een procent of vijftien, inmiddels betalen veel mensen bijna eenderde van hun inkomen aan huur.
Minister Blok zet in op meer marktwerking en minder sociale huurwoningen. Hoewel de vraag naar een betaalbare huurwoning veel groter is dan het aanbod, vindt Blok het prima dat corporaties veel sociale huurwoningen verkopen.
Wanneer er nu wordt gebouwd, ligt het accent op het middensegment. Dat is een nogal misleidende term voor vrijesectorwoningen waarvan de huren aanvankelijk tussen de 711 en 1.000 euro liggen, maar daarna snel stijgen.
Marktfundamentalisten (superkapitalisten)
De VVD, D66 en het CDA willen door op deze weg. Als zij de kans krijgen, wordt de voorraad betaalbare sociale huurwoningen steeds kleiner en kan er straks niemand met een laag inkomen meer in de centra van de steden wonen. Misschien is hierna de huurtoeslag aan de beurt?
De huidige beleidsmakers zijn marktfundamentalisten: zij kennen maar één oplossing, terwijl al jaren duidelijk is dat meer marktwerking niet de oplossing is, maar juist het probleem. En de PvdA? De PvdA vijlt de scherpe kantjes van het beleid af.

Oppositie: Kamp aan leiband multinationals (Joost de Vries de Volkskrant 14 mei 2016 p. 30):
Economische Zaken loopt aan de leiband van multinationals, riep de oppositie in de Tweede Kamer vrijdag. Het ministerie maakte in het verleden afspraken met Shell en ExxonMobil over de hoogte van de gaswinning in Groningen, had de NOS onthuld. Destijds was
Henk Kamp nog geen minister. Nu hij dat wel is, krijgt ook hij met regelmaat de bedrijven over de vloer. Dit heeft geen invloed op zijn beleid, beweert hij. Kamp schroefde de gaswinning, voor het eerst, juist terug.
Op het
onthullen van een succesvolle lobby volgt steevast verontwaardiging in het parlement. Dat bedrijven als Shell en Exxon meepraten op het ministerie is echter voor niemand een verrassing. 'Het is gebruikelijk dat de sector wordt geconsulteerd', was de reactie van minister Dijsselbloem van Financiën toen afgelopen najaar bekend werd dat ING had meegeschreven aan zijn obligatiewetgeving (omtrent de 'coco's').
22 bezoeken van Shell in drie jaar tijd
Hoe gebruikelijk dat is, bleek vorige maand ook uit onderzoek van de Volkskrant naar de lobbywereld rond het Binnenhof. Tussen 2012 en 2015 hadden lobbyisten en belangenclubs 4.652 afspraken met bewindslieden van het kabinet-Rutte II.

Gebrek aan veren
In zijn column stelt Ariejan Korteweg (O&D, 12 mei): 'Wat Kok eigenlijk deed, was veren opschudden, door de ogen te openen voor marktwerking.' Illustratief is het verslag 'Kok scheurde de brief van Netelenbos in stukjes' van Sander Heijne in de Volkskrant 19 mei 2015. Pans herinnert zich de reactie van Kok nog levendig. In het bijzijn van de ambtenaar deelde de premier zijn minister mee de brief niet te willen hebben. Netelenbos: 'Maar je hebt de brief nu. Als je hem niet wilt hebben, moet je hem verscheuren.' Kok scheurde de brief ter plekke in stukjes. Het geloof in de markt was te sterk, in het tweede Paarse kabinet. Het kabinet besloot de concessie voor de hogesnelheidslijn tegen de wens van de eigen verkeersminister openbaar aan te besteden. De reactie Niet alleen gebrek aan veren van Carel Zuil (O&D, 13 mei) roept de vraag op in hoeverre door de nieuwe PvdA koers van marktwerking in het onderwijs en de gezondheidszorg de sociale zekerheid echt is toegenomen? De werkelijkheid is dat door het verhogen van de pensioenpremie en de pensioenleeftijd naar 67 jaar de sociale zekerheid is afgenomen.

Alleen niet gebrek aan veren (Carel Zuil Volkskrant 13 mei 2016):
Het blijft merkwaardig hoe één zinnetje jarenlang een politieke discussie blijft beïnvloeden: het afschudden van de ideologische veren (O&D, 12 mei).
Lezing van de Den Uyl-rede van Kok uit 1995 leert dat Kok ook juist de nadruk legt op de tegenstelling tussen de liberale visie, die de publieke sector wil minimaliseren, en
de sociaaldemocratische waarin een actieve publieke sector zich op vele terreinen mag bewegen. Kok noemt dan onderwijs, gezondheidszorg, sociale zekerheid, economie en kennis.
Het doet recht aan de discussie over de koers van de PvdA dat ook deze opvattingen van Kok doorklinken en niet steeds uit den treure de nadruk wordt gelegd op het gebrek aan ideologische veren.

Mark is een soort bionisch supermens of 'We luisteren niet naar de tokkies' (Raoul du Pré Volkskrant 21 mei 2016 p. 6-7):
Mark Rutte en Lodewijk Asscher, de premier en de vicepremier, de optimist en de moralist. Voor het eerst praten ze in een dubbelinterview over hun samenwerking, hun waardering voor elkaar en het verweesde succes van hun kabinet. 'We luisteren niet naar de tokkies.'
Ergert u zich weleens aan de premier?
Asscher: 'Zeker.'
Kunt u daar een voorbeeld van geven?
Asscher: 'Nee.'
Rutte klapt in zijn handen: 'Nee. Nee.'
Asscher: 'Natuurlijk erger ik me soms. Andersom is dat zeker ook zo. Ik heb soms de neiging om te zeggen hoe anderen hun werk moeten doen. Dat is irritant. Op dat soort momenten heb ik een van die beroemde onweersbuien van Rutte weleens over zien waaien.'
Rutte: 'Het knalt soms. Maar daarna is het ook uitgepraat. Zo blijven de kanalen schoon en kunnen we meteen weer door. Dat is wel lekker.' Toch wringt hier iets. Al uw tevredenheid gaat over het management. De interne zaken gaan lekker. Maar in de politiek moet er toch strijd zijn?
Asscher: 'Ik vind het een misvatting dat je geen strijd meer levert als je goed samenwerkt. Ik zie de tegenspraak niet. We moesten de crisis doorkomen en de verzorgingsstaat veiligstellen. Dat betekent vechten. Als het aan de VVD had gelegen waren de lonen en uitkeringen vast ontkoppeld en was de AOW verlaagd, terwijl wij knokten voor een eerlijke koopkrachtverdeling. Dat resultaat hebben we behaald - vorig jaar is nog 900 miljoen extra uitgetrokken voor ouderen en uitkeringsgerechtigden - maar daar gaat politieke strijd aan vooraf.
'Je moet je idealen verwezenlijken en ze niet alleen maar oppoetsen in de vitrine. We hebben heel veel kunnen verwezenlijken. Juist door onze samenwerking.'

Kijken naar Kok of We zien Kok en we horen een Nederland dat in 2002 verdween (Ariejan Korteweg Volkskrant 12 mei 2016 p. 21):
De zinnen van Wim Kok doen me denken aan een smalle dijk die zich een weg slingert door het landschap. Zorgvuldig twee landerijen scheidend, verderop rakend aan een rivier, dan weer met een lus om een meertje dat bij de vorige doorbraak ontstond. Boven op de dijk heb je uitzicht, op de koeien dichtbij, en de industrie in de verte.
En nu zit de grote Kok met zijn enorme handen op een podiumpje van 2 bij 3 meter in de bovenzaal van ProDemos in Den Haag. Naast hem een oude bekende, Clairy Polak. Aan de andere kant Marcel ten Hooven, journalist. Voor hem zo'n tweehonderd mensen. Er gebeurt wat vroeger niet vanzelfsprekend was: we hangen aan zijn lippen. Kok is chill, de oud-politicus die het dichtst de rol van staatsman benadert.
Kok zal altijd worden achtervolgd door dat ene zinnetje: de PvdA heeft de ideologische veren afgeschud. Ook vanavond komt het langs.
Wat Kok eigenlijk deed, was veren opschudden, door de ogen te openen voor marktwerking. Als er iemand de geschiedenis moet ingaan als degene die de ideologie uit de Nederlandse politiek haalde, dan is dat Rutte.
'Dit kabinet had er niet moeten komen. In elk geval niet zo snel', zegt hij. We gaan recht zitten: dijkdoorbraak tijdens polderavond. Als er zulke ingrijpende maatregelen moeten worden genomen, vereist dat een breed draagvlak, argumenteert Kok, en een meerderheid in de Eerste Kamer. SP, D66 en CDA - dat zijn de partijen waarmee gesproken had moeten worden. In poldertaal: 'Men heeft verzuimd de zorgvuldigheid te betrachten dat consciëntieus te onderzoeken.' Kok wijt dat aan overmoed, aan een 'jeugdige drive voor een werkbaar resultaat'.
En bij de volgende verkiezingen? 'Dan is het goed te kijken of en hoe er kan worden samengewerkt ter linkerzijde.' Waarmee Kok, na Bos en Cohen, de derde voormalig PvdA-leider is die dat bepleit.

Het rapport 'E i V' gaat er vanuit dat wanneer je 'Iemand kunt raken in het hoofd, in het hart' (Hoofd, Hart en Onderbuik) het voor mensen op aarde wel degelijk iets uitmaakt.
Hoofd, Hart en Onderbuik: Er moet hier onderscheid worden gemaakt tussen wat van het hoofd is (ratio, cultuur), wat van het hart is (gevoelens, intuïtie) en wat van de buik is (begeerten, verlangens, het primitieve beest). Theu Boermans is in zijn
valkuil, het te veel van het goede terechtgekomen. Hij hanteert de stelregel wie zonder zonde is werpen de eerste steen. We zijn echter allemaal acteurs en spelen bewust of onbewust onze rollen op aarde. Het levenstoneel op aarde ligt vast, maar desondanks heeft de mens de vrijheid om naar eigen individuele wensen en verlangens aan het wereldtoneel deel te nemen.

New kid Klaver droomt van brede volkspartij (Gijs Herderscheê en Raoul du Pré Volkskrant 23 april 2016 p. 4-5):
Sneller dan verwacht brengt Jesse Klaver zijn partij terug naar de tijden van Paul Rosenmöller: op de rand van een electorale doorbraak. Hij denkt zelfs met GroenLinks te kunnen gaan regeren. 'We kunnen de oversteek maken. Ik wéét dat het kan.'
De Klaveragenda
Daartoe moet hij dan wel zijn politieke agenda verbreden, verdiepen en deels wijzigen. Met alleen een groen imago wint niemand verkiezingen, weten alle experts. Uiteindelijk gaat het om de verdeling van de koek, de sociaal-economische thema's. Klavers innige omarming van de Franse econoom Thomas Piketty, die honderdduizenden lezers bereikte met zijn betoog tegen de groeiende ongelijkheid, past geheel in de strategie. Kanne: 'Van oudsher heeft GroenLinks sociaal-economisch een minder scherp profiel dan de SP en de PvdA, daar is werk aan de winkel.'
Daartoe spreekt Klaver inmiddels zonder blikken of blozen van 'de harde strijd tussen kapitaal en arbeid'. Hij neemt definitief afscheid van de sociaal-economische koers van Halsema, die in haar jaren soms dicht tegen D66 aan zat en bijvoorbeeld voor verdere flexibilisering van de arbeidsmarkt pleitte. Voor Klaver valt die flexibilisering onder 'de mythe van het economisme', het dominante, 'kille' en 'cijfermatige' bestuursmodel dat Nederland ziet als een bedrijf en economische groei als hoogste doel. Niet toevallig is De mythe van het economisme ook de titel van zijn vorig jaar verschenen boek.
In het kabinet
'Wij zijn klaar om te regeren.' Hij hielp Rutte II al zonder al te veel gedoe in eigen kring aan een meerderheid voor het
nieuwe studieleenstelsel en heeft geen enkele schroom om een coalitie te gaan dragen. Het gros van de achterban is compromisbereid en vindt dat het tijd wordt na 26 jaar, zo schat de partijtop in.

Hoofdschud-momenten bij de PvdA of Laatste kans voor kabinetsleden PvdA (René Cuperus Volkskrant 18 april 2016 p. 19):
Afgelopen week heb ik vier pijnlijke voorbeelden van underperformance van de PvdA genoteerd. Vier sociaal-democratische hoofdschud-momenten. In één week! Ik zag bij Nieuwsuur Jet Bussemaker, PvdA-minister van Onderwijs. Zij reageerde in de allerlauwste modus denkbaar op een voor de PvdA extreem alarmerend rapport. De Onderwijsinspectie bevestigde daarin dat Nederland keihard aan het 'ont-sociaal-democratiseren' is. Kansengelijkheid in het onderwijs maakt plaats voor een standensamenleving. Je zou van de PvdA-minister die hierover gaat, naast enige schaamte, de zwaarst denkbare politieke interventie verwachten. In plaats daarvan a-politieke teksten.
Tweede hoofdschud-moment: de PvdA-positie in het Oekraïnereferendum-debat. Hoe verzin je het? Noch je sportief en deemoedig neerleggen bij de referendumnederlaag en het Nederlandse nee in Brussel hard op tafel leggen, noch gaan voor leiderschap, en een boze, weerspannige bevolking trotseren met staatsraison en internationale pedagogiek. In plaats daarvan koos men een laffe, verpolitiekte uitstel-optie. De optie van een slecht verliezer.
De derde underperformance betrof #Ardgate in Drenthe. Daar presteerde de PvdA het om de laatste der Mohikanen van het Rode Noorden, de populaire en frisse Drentse gedeputeerde Ard van der Tuuk, per dolkstoot de laan uit te sturen. Alsof de PvdA zich zulke bestuurlijke twisten nog kan veroorloven.
Tot slot zag ik Jeroen Dijsselbloem nog ergens in een tv-flits de Grieken oproepen hun stakingen te stoppen. Dat zal ie als Eurogroepvoorzitter wel van de Duitsers opgedragen hebben gekregen, maar van een sociaal-democratisch politicus mag je toch minstens een mespuntje compassie verwachten met stakingen in zo'n extreem door sociale ellende getroffen land.
Er zijn zondagen dat ik terugdenk aan de hoogtijdagen van de sociaal-democratie. De jaren van Olof Palme, Willy Brandt & Joop den Uyl. Dat was een tijd waarin het sociaal contract van de naoorlogse verzorgingsstaat werd nageleefd en vertrouwd. En daardoor was er ruimte voor internationale bekommernis en betrokkenheid. Van Chili tot Tanzania.

Beladen kwestie? De lange baan helpt of Hoe nu verder met dat associatieverdrag? (Fokke Obbema Volkskrant 13 april 2016 p. 16):
Hoe verder te gaan met het associatieverdrag met Oekraïne, na de afwijzing ervan door een merendeel van de kiezers vorige week woensdag? De strategie van het kabinet lijkt vooral gericht op het kopen van tijd.
De lange baan
Waar het Geen Stijl-kamp alleen maar intrekking van de wet wil en verder niks, heeft Forum voor Democratie-voorman Thierry Baudet zich opgeworpen als de man met wie te praten valt. Hij rekent zichzelf tot het 'intellectuele nee-kamp', samen met rechtsfilosoof Paul Cliteur en Clingendael-medewerker Paul van Ham. Ook in de politiek is het 'nee'-kamp verdeeld.

Roethenen of Echte democratie vindt plaats in zaaltjes (Toine Heijmans Volkskrant 5 april 2016 p. 19):
Entree Sid Lukkassen, nog geen dertig maar nu al gemeenteraadslid, historicus, filosoof, humanist en liberaal en auteur van het werk Avondland en identiteit, die met Baudettiaanse branie zijn verhandeling begint: 'De Rus heeft pas ontzag voor grenzen als die worden afgebakend met macht en kracht.' Sid spreekt over 'mother Russia', het 'revolteren tegen culturele capitulatie' en 'de niet-onproblematische Duitse Russofobie' en hij zegt: 'West-Europa is een avondland dat lijkt op een zestigjarige die hunkert naar vervroegde uittreding'. Waarop hij daadwerkelijk afdaalt in de 'Russische ziel' en 'de afschaffing van het lijfeigenschap' - kortom: Sid is tégen want 'een stem voor het verdrag is een stem voor de internetcensuur van Frans Timmermans'.

Europa bedrijft een politiek van de dood (Janita Naaijer en Chris Rutenfrans interview met Willem Schinkel Volkskrant 12 maart 2016 p. 20/21):
Hoogleraar sociale theorie Willem Schinkel pleit voor 'een nieuw links van links'. 'Een geweldloze samenleving bestaat niet, maar je moet permanent de strijd aangaan om geweld aan de kaak te stellen. Dat heet democratie.'
De politici en intellectuelen van nu zijn volgens u verlamd en laf.
'Dat verwijt ik vooral links. Dat rechts consistent is, is prijzenswaardig. Ik heb vele malen liever een goed conservatief dan een laf links persoon, bijvoorbeeld een PvdA'er. Met een conservatief kan ik een flinke antagonistische strijd voeren. Maar links is in de jaren '90 enorm verrechtst. De grote neoliberalisering is door de PvdA doorgevoerd tijdens Paars. Typerend is dat Wim Kok zijn idee om de ideologische veren af te schudden, had geleend van Bram Peper die het weer had van zijn toenmalige vrouw Neelie Kroes, een VVD'er.'
'De PvdA heeft op een gegeven moment een commissie in het leven geroepen die moest uitzoeken met welke punten ze de verkiezingen zouden ingaan. Als je dat doet moet je jezelf afschaffen. Dat is krankzinnig! We hebben een groot midden gekregen dat tegen rechts aanschurkt. En we hebben rechts in de persoon van Wilders die het meest consistent verwoordt wat veel PvdA'ers eigenlijk ook denken. We hebben geen antagonisme op links en dat is cruciaal voor een democratie. Daarom zeg ik: ik ben voor een links van links. Democratie is een permanent proces waaraan je moet werken. En sommige onderdelen daarvan zoals de PvdA moeten afsterven.'
Ondertussen zien we die alternatieve manieren van spreken die u als oplossing ziet nog niet echt ontstaan.
(verontwaardigd) Nee, maar dat is ook hartstikke moeilijk, want je hebt te maken met een
dominant denken dat zich in allerlei praktijken heeft vastgezet. Je moet eerst maar eens de verwondering krijgen van: wat betekent multiculturalisme eigenlijk, wat bedoel ik met cultuur en integratie?

Trump is de Amerikaans Pim Fortyun (Kay van de Linde Volkskrant 8 maart 2016 p. 20-21):
Als we de geschiedenis van Fortuyn als leidraad nemen, is de kans groot dat Donald Trump het Witte Huis aan zijn vastgoedimperium kan toevoegen.
Ruzie met iedereen
Qua inhoud en persoonlijkheid zijn Fortuyn en Trump zeer verschillend. Maar hun succes heeft grote overeenkomsten. Ook Trump is een magneet voor kiezers die zijn afgeknapt op het establishment, die zich verraden voelen door politici, bedrijven en instanties en worstelen met gevoelens van razernij en machteloosheid. Die emoties vormen een explosieve mix die Trump haarfijn aanwendt. Zijn ongekende politieke incorrectheid vertolkt hun woede en zijn aanvallen op het establishment zijn voer voor hun machteloosheid.
De les van Fortuyn
Het heeft dus geen zin Trump op inhoud te pareren.
Omdat je emotie nooit met ratio kunt bestrijden. De les van Fortuyn is dat als kiezers menen dat het establishment er een puinhoop van heeft gemaakt, het averechts werkt als dat establishment roept dat de anti-establishment-kandidaat er een nog grotere puinhoop van gaat maken. Dan denkt de kiezer: 'dat moeten jullie nodig zeggen' en 'veel erger kan het niet worden'.

In de wereld draait het om het vraagstuk van Leraar en Leerling, de ‘oplossing’ van de leugenaarsparadox. Mozes, Socrates, Plato, Aristoteles, Pythagoras, Jezus, Boeddha, Mohammed, Bahá'u'lláh, Friedrich Nietzsche, Douglas Hofstadter, Peter Sloterdijk, Hans Clevers, Robbert Dijkgraaf, Hans Achterhuis, Henk Procee, Ad Verbrugge en Pim van Lommel zijn wetenschappers, die het probleem van het ego onderkennen, maar wel op elkaars inzichten voortbouwen. Ook een zeer grote verscheidenheid kunstenaars en cabaretiers brengt in hun werk de immateriële wereld tot uitdrukking. Maar te veel politici prevaleren dwaasheid boven wijsheid.

Voetnoot Eigenliefde of Veel verbale haat is een liefdesverklaring (Arnon Grunberg Volkskrant 8 maart 2016):
Hoeveel eigenliefde hebben wij nodig? Die vraag riep het mooie interview van Nathalie Huigsloot met Femke Halsema dat zaterdag in Volkskrant Magazine stond op.
Halsema vertelde dat ze over de Gaza-oorlog had getweet. Daaraan voegde ze toe: 'Gelijk werd ik door zowel de rechtse horken als de Abou Jahjah's meedogenloos aangevallen. Dat zuigt alle energie uit je.'
Het zou energie moeten geven als je wordt aangevallen op sociale media, vooral als je beseft dat je ook meedogenloos kan worden aangevallen met een mes. Dát zuigt echt alle energie uit je.
Bovendien is veel verbale haat een liefdesverklaring van hen die onmachtig zijn om lief te hebben. Eigenliefde en liefde voor waarheid en kennis sluiten elkaar dikwijls uit.
We kunnen niet allemaal Socrates zijn, hij was bereid voor zijn opvattingen te sterven, maar iets minder eigenliefde van politici en andere publieke figuren zou goed zijn voor het maatschappelijk debat.

Het interview van Nathalie Huigsloot met Femke Halsema (Volkskrantmagazine 5 maart 2016 p. 12-20) illustreert het dilemma waarmee een politicus kan worstelen. Het gevaar dreigt een gespleten persoon te worden, die een dubbelleven gaat leiden.
'Ik dacht: Ik ben alleen van waarde als het publiek mij ziet'.
Politieke macht is een man, aldus Femke Halsema (49). Dertien jaar lang weerde ze zich voor GroenLinks als een vent. Met Pluche schreef ze haar Haagse testament.
Op 17 december 2010 maakte ik mijn onmiddellijke vertrek uit de politiek bekend. En de reden is simpel: ik heb er genoeg van. Na dertien jaar ken ik het klappen van de zweep als geen ander. De harde toon, de wedloop in verontwaardiging met collega's van andere partijen, de snedigheid, de minzaamheid over kabinetsvoorstellen waarmee je misschien in andere omstandigheden zelf akkoord was gegaan. En altijd weer die confrontatie met de pers.
Waarom doe je het dan toch? 'Ik heb altijd gevonden dat politici meer moeten schrijven, politici in Nederland doen helemaal niet aan overlevering. Dat komt omdat ze in de wachtkamer van het politieke bestuur blijven zitten. Ze willen weer terug. Dat leidt ertoe dat onze politieke cultuur zo plat als een dubbeltje is en dat je weinig weet over de intenties en de motieven van politici.
Waarom heb je bewust zo'n afstand van de politiek genomen? 'Dat is een geleidelijk proces geweest. In het begin voelde ik me nog geroepen me ertegen aan te bemoeien. Na al die jaren voor de camera's te hebben gestaan, was ik gaan denken dat ik vooral van waarde was als het publiek mij zag. Misschien was het een hang naar publieke erkenning en de angst vergeten te worden. Echt, nog jaren nadat ik de politiek had verlaten, betrapte ik mezelf nog weleens op de megalomane gedachte dat ik de mensheid tekort deed als ik mijn mening niet gaf over Syrië of de aanslagen in Parijs. Totaal belachelijk natuurlijk.
'Maar het is alsof je mensen laat zakken. Ik ben zo lang de vertegenwoordiger van een collectief geweest. Soms is er dan de verleiding om in die oude groef te schieten.
Toen ik begon, zag je een halve dag later een verslag van het debat in de krant, nu word je, terwijl je debatteert, becommentarieerd op Twitter. Dat is heel onrustig. Je kunt teruglopen naar je bank en afgemaakt zijn. De verleiding voor politici is groot om dat te controleren.'
Verhoogt dat de neiging met jezelf bezig te zijn in plaats met de onderwerpen waarvoor je strijdt? 'Dat is in de politiek sowieso onvermijdelijk. Je bestudeert jezelf natuurlijk veel, omdat je effectief wil zijn. Tegelijkertijd moet je ook bereid zijn behoorlijk in je hemd te staan. Het is een kwetsbaar vak. Paul Jansen van De Telegraaf bekende mij eens dat ze zich er bij de krant mee vermaakten om bij elk artikel waarin GroenLinks voorkwam, de allerlelijkste foto van mij te plaatsen. Dan moet je met behoorlijk wat relativering naar jezelf leren kijken.'
Die bewustwording gaat ver, las ik in je boek. Als je tijdens een lijsttrekkersdebat achter een plexiglazen katheder staat, moet je oppassen dat je niet per ongeluk een vochtige hand hebt, die daar een afdruk op maakt. Als je je neus of schouders ophaalt, kan dat een symbolische betekenis krijgen en in de plenaire zaal maak je bij de microfoon de afweging of je het voetpedaal zal gebruiken of toch de handknop, omdat dat allemaal van invloed is op je lichaamstaal.
Je zou denken, als je niet door het politieke spel wordt gedreven maar door idealen, dat de verveling pas intreedt op het moment dat wereldvrede er is en de werkloosheid opgelost. Stilte. 'Ja... Grappig. Daar heb je gelijk in natuurlijk. Ja. Ja, je ziet me nu worstelen, hè? Want eigenlijk zeg je: oh, het was je dus niet te doen om idealen, je was alleen bezig met de perfectionering van jezelf... Maar het is meer dat ik altijd door mijn idealen werd gedreven en vertrok toen ik merkte dat ik mezelf als een product ging beschouwen dat ik kon verbeteren. Ik begon me te vervelen omdat het vuur weg was.'

'Karl Marx is nog altijd heel relevant' (Hans Wansink interview met Irene van Staveren Volkskrant 27 februari 2016 p. 18-19):
Economen en beleidsmakers houden nog steeds vast aan door de crisis achterhaalde economische denkbeelden, legt Irene van Staveren uit.
Van Staveren: 'Beide boeken schreef ik uit frustratie over te weinig diversiteit aan gezichtspunten bij zowel economen als beleidsmakers en politici'.
Die blijven steken in de neoklassieke orthodoxie?
'Ja. Het hele idee dat de overheid per definitie inefficiënt is, dat markten per definitie efficiënt zijn, dat private bedrijven het beter doen dan staatsbedrijven, dat mensen alleen maar hun best doen als je ze financiële incentives geeft, dat markten altijd in evenwicht zijn, dat hele idee komt voort uit de standaard leerboeken neoklassieke economie. Dat is zó achterhaald! Er zijn veel onderzoeken waaruit blijkt dat dit soort beleidsadviezen alleen maar werkt in de ideale wereld.'
U heeft het in uw boek ook over Marx. Die zou zeggen: nationaliseren die banken.
Mijn waardering voor Marx ligt vooral in zijn analyse van de instabiliteit van het kapitalisme.
Linkse en rechtse economen zijn het over één ding eens: economische groei zit er voorlopig niet in. Wat verwacht u?
'Ik zet me af tegen voorspellingen, want dat is speculeren. Veel belangrijker is dat we meer rekening moeten houden met de problemen op de lange termijn die nu al zichtbaar zijn. Problemen als de
opwarming van de aarde, de toenemende ongelijkheid in de wereld, ziekten, epidemieën, verdroging in sommige gebieden waardoor meer migratiestromen op gang komen. Ik denk dat we een economische ontwikkeling moeten hebben die daartegen bestand is. Laten we onze energie daarin stoppen.'

Dit interview was niets bijzonders (Jan Tromp de Volkskrant 27 februari 2016, katern Vonk p. 6-7):
Bruut aangepakt is
Michiel Breedveld, politiek verslaggever van de NOS, voor zijn interview met Geert Wilders. Deze had bij gelegenheid van tien jaar PVV en bij wijze van hoge uitzondering ingestemd met een vraaggesprek voor de televisie. Echte vragen, indringende vragen kwamen er niet en een gesprek, in de zin van een geestrijke gedachtenwisseling werd het al helemaal niet.
Henk van Renssen van Vrij Nederland schreef een originele, maar snoeiharde recensie. Met weglating van de antwoorden van Wilders noteerde hij onder elkaar de vragen van de interviewer. Die amper vragen waren, maar veeleer handreikingen: 'U was een roepende in de woestijn destijds, mensen verklaarden u voor gek.' En: 'Dit is een kille analyse die u maakt. Zoals u het ziet. Dat lijkt me geen vrolijk wereldbeeld.'
Het is paarlen voor de zwijnen.
(Dan kan men de verslaggever met de vinger nawijzen, maar reken maar dat deze zich ongelukkig voelt. Ik weet hoe het voelt. Ik ging Wiegel interviewen voor het wekelijkse tv-gesprek met de minister-president. Hij verving Van Agt. Het was eind jaren zeventig, de kwestie van de kruisraketten begon te spelen. Moest Nederland wel of niet nieuwe atoomwapens op het grondgebied toelaten? Het lag binnen de CDA-VVD coalitie hoogst gevoelig. Wiegel had zich voorgenomen er niets over te zeggen anders dan een platitude. Iets over de delicate ernst van de kwestie en dat de Nederlandse regering bijzondere waarde hechtte aan het bondgenootschappelijk overleg. Zoiets. Ik sputterde en spartelde. Je voelt op zo'n moment dat je wegglijdt, redding is niet meer mogelijk. Dat je ook na 35 jaar zo'n ervaring nog niet hebt kunnen verdringen, zegt genoeg.
Ik was te jong, ik was onervaren en Wiegel was zo link als een looien deur. Voor een geloofwaardig en onderhoudend interview moet sprake zijn van een zekere mate van gelijkwaardigheid tussen partijen. Daar ontbrak het om te beginnen al aan).
Menagerie
Wilders is van een buitencategorie. Ik zou geen politicus weten die even brutaal als hij zijn nering uitvent.
Maar het neemt niet weg dat veel meer dan voorheen politici zich afsluiten en zich omringen met een menagerie aan adviseurs, woordvoerders, spindoctors en andere vazallen. Ze doen aan commerciële marketing en hun product heet Zijlstra, Samsom, Pechtold of Rutte.
Voor de Haagse Post sprak ik in 1985 met Henk Vredeling, politicus in ruste. Het werd een interview dat betrekkelijk wijd en zijd de aandacht trok. Hij noemde prins Bernhard 'een typische mof' en zijn partijgenoot en oud-premier Den Uyl 'een scharrelaar'. Vredeling sprak zich uit, unverfroren. Maar we waren met het vraaggesprek dan ook 's middags om twaalf uur begonnen om de volgende ochtend om vijf uur te besluiten dat het mooi was geweest. En ja, we hadden intussen ook wat gedronken.
Want daar heeft Tom-Jan Meeus groot gelijk in: message control is heilig in de huidige politieke cultuur. Ze zijn bijna allemaal bang om zich uit te spreken.

Leve de links-feministische heilstaat of Ik verwerp een samenleving met diepgewortelde afkeer voor 'de ander' (Asha ten Broeke Volkskrant 26 februari 2016 p. 22):
Onze manier van leven loopt gevaar. Dat stelde VVD-fractievoorzitter Halbe Zijlstra vorige week in . 'Wij doen in Nederland heel veel concessies aan de manier van leven, onze waarden', zei hij, en gaf als voorbeeld dat sommige Amsterdamse schoolbesturen Tweede Pinksterdag misschien wel wilden inruilen voor het Suikerfeest. 'Elke keer een stapje weg van de Nederlandse achtergrond en cultuur.' Waarmee meteen glashelder was wie er volgens hem tot de categorie 'onze' of 'Nederlandse cultuur' behoren: moslims niet.
Het hypocriete neoliberale patriarchaat roep ik uit tot vijand van het falifaat, omdat het jokt: het beweert er te zijn voor alle burgers, maar probeert ondertussen een de facto dictatuur van de vermogende en/of mondige meerderheid te stichten.

Terug naar je socialistische roots svp (Marga Folkers Volkskrant 19 februari 2016 p. 22):
Wouter Bos maakt zich in zijn column (O&D, 18 februari) nogal druk over het door Geert Wilders gebruikte woord 'revolte'. Mooi hoor, interessant lesje Nederlandse taal.
Maar is het voor hem, architect van dit kabinet, en zijn partij geen tijd weer eens serieus na te denken hoe het verder moet met de PvdA?

De opmars van de disruptieve politiek of Politieke stijl heeft niks meer van een poldermodel (Jouke de Vries Volkskrant 18 februari 2016 p. 23):
De consensuspolitiek van het poldermodel heeft plaats gemaakt voor de politiek van ontwrichting.
De politieke stijl is in Nederland zichtbaar aan het veranderen. Lag in het verleden de nadruk op samenwerken en het zoeken naar consensus, tegenwoordig hebben wij te maken met wat ik disruptieve politiek zou willen noemen.
Deze term is geïnspireerd op de innovatieliteratuur. Daarmee bedoel ik de snelle opkomst van nieuwe politieke partijen die tot ontwrichting van de bestaande politiek leidt.
Creatieve destructie
De vraag is interessant of deze processen zich ook in de politiek voordoen, De grote Nederlandse politieke partijen - VVD, CDA, PvdA - zijn de afgelopen decennia eveneens geconfronteerd met kleine partijen, soms afsplitsingen van zichzelf, die plotseling of na verloop van tijd een sterke groei laten zien. Van een driestromenland (liberalisme, christen-democratie en socialisme) is in Nederland allang geen sprake meer.
De nieuwe partijen die een radicaal andere agenda voorstaan, leiden tot disruptieve politiek, omdat de nieuwe politieke partijen verbaal scherp aan de wind zeilen en de bestaande politieke partijen er lastig mee kunnen omgaan. Bovendien is de politieke mobilisatie sterk aan het veranderen. Opeens zijn daar GeenStijl en Jan Roos die een referendum organiseren rond het Associatieverdrag met Oekraïne. Het gevolg is het ontregelen van de bestaande politieke en bestuurlijke processen.
Een van de gevolgen van de disruptieve politiek is dat het steeds lastiger wordt stabiele regeringscoalities te vormen, omdat de politieke cultuur van samenwerken onder druk staat. Politiek is spektakel geworden, waarbij bedreigingen en beledigingen schering en inslag zijn. Deze polarisatie leidt tot verlamming.
Het vreemde is dat iedereen lijkt te worden meegesleurd in deze politieke cultuur. We steken elkaar aan. Het maakt ons allemaal radicaler, het redelijk midden verdwijnt en wij accepteren minder van elkaar. Zo langzamerhand wonen we qua politieke cultuur en mobilisatie in een ander land. Zo ging het in het verleden waarschijnlijk ook toen er grote crises ontstonden. Pas na deze crises ontstond er ruimte voor de vraag waarom wij dit destijds niet beter hebben gezien en dit hadden kunnen voorkomen.

Misstap of Misstap de Liefde schadelijk voor imago parlement (Raoul du Pré Volkskrant 29 januari 2016 p. 19):
Politici die onbeschaamd overstappen binnen de eigen sector brengen de Tweede Kamer in diskrediet.
Zou De Liefde nou echt de hele discussie hebben gemist over de te grote verwevenheid van de Haagse politiek met het lobbycircuit rond het Binnenhof? Uber is actief binnen een sector waar De Liefde zich als Kamerlid mee bezighield. Hij liet zich zeer positief over Uber uit. 'Als de insinuatie is of ik me als Kamerlid over de sector uitliet met een baan bij Uber in het achterhoofd, is het antwoord volmondig nee', liet het Kamerlid donderdag weten aan de website Follow the Money\\. Dat zal best, maar De Liefde had moeten voorkomen dat de gedachte überhaupt zou opkomen. Zijn stap doet denken aan die van CDA'er Jack de Vries, die als staatssecretaris hartstochtelijk pleitte voor de aanschaf van het gevechtsvliegtuig JSF en toen vrolijk aan de slag ging als lobbyist bij het kantoor dat de JSF vertegenwoordigde. Of CDA'er Camiel Eurlings die als oud-minister van Verkeer de overstap maakte naar KLM. Of ze het nu willen of niet: zo wekken ze achterdocht. Welke kennis nemen politici mee? Namen zij politieke besluiten toen zij al wisten waar hun toekomst lag?

Het vraagstuk dat Raoul du Pré aanstipt hangt met het thema carrièrepolitici samen. De crux van 'Welzijn en Welvaart' (Kwaliteit en Kwantiteit) is hoe richten wij onze levensenergie (levenskracht, oerbron, levensbron, astraallichaam) om de geestelijke gezondheid te bevorderen? Of anders gezegd wat bezielt ons? Of hoe voorkomen we dat onze carrièrepolitici gebakken lucht verkopen?

Politieke correctheid 3 (Maria Friedrich Volkskrant 22 januari 2016 p. 22):
Wouter Bos schrijft wijze woorden over politieke correctheid. Daarnaast merk ik bij mezelf dat ik de wandaden van een kleine groep of enkeling niet wil uitvergroten (in een vlek moet je niet wrijven) omdat deze maar al te vaak worden aangegrepen om een hele bevolkingsgroep te discrimineren. Ook degenen die zich voorbeeldig gedragen. Als alle Marokkaanse jongens de naam krijgen niet te deugen worden ze uitgesloten bij sollicitaties, het krijgen van een kamer en zo meer. Dat kan een basis vormen voor verzet tegen de heersende cultuur en nieuw wangedrag.
Het christelijk gedachtengoed zegt: wie zonder zonden is werpe de eerste steen. Wat gij wilt dat u geschiedt doe dat de ander.
Politieke correctheid probeert misschien ook discriminatie, racisme en het opzetten van bevolkingroepen tegen elkaar te vermijden.

Dit huis of De teloorgang van 'dit huis' (Sheila Sitalsing Volkskrant 20 januari 2016 p. 2):
Voor wie dacht dat we bevrijd waren van de navelstaarderij, van de zorgelijke beschouwingen door de Tweede Kamer over zichzelf en over wanpresterende ministers, van de betogen met een snik erin waarin met zinsneden wordt gestrooid als 'de waardigheid van dit ambt' en 'ontoelaatbaar in dit huis': het zit niet mee.

Haagse whodunnit nadert slot of Wordt 'Het Lek' zo eindelijk aangewezen? (Frank Hendrickx Volkskrant 20 januari 2016 p. 7):
Welke fractievoorzitter lekte uit de commissie Stiekem? Tegen het einde van de ochtend komen de zeven Kamerleden die onderzoek deden naar die vraag met hun oordeel. Nog één keer houdt het Binnenhof de adem in.

'XXX1' en 'XXX2' of De beste complottheorieën zijn geniaal in hun krankzinnigheid (Bert Wagendorp Volkskrant 28 januari 2016 p. 2):
Ruim een jaar geleden schreef evolutionair psycholoog Mark van Vugt in de Volkskrant een interessant stuk over complottheorieën. Volgens hem zocht de oermens al naar patronen in zijn informatie, om zo zijn kansen op overleven te vergroten. Dat menselijk talent om losse gegevens met elkaar te verbinden tot een samenhangend patroon bereikt in onze tijd een nieuw hoogtepunt - vermoedelijk mede dankzij de sociale media, die bij uitstek geschikt zijn om complottheorieën te verspreiden en verder te verfijnen.
Helemaal complottheorieconform zijn de codes waarmee de twee opdrachtgevers van de cover-up in de mail werden aangeduid: 'XXX1' en 'XXX2'. Een X, de grote onbekende variabele, is het glijmiddel van elke complottheorie, laat staan drie. Zo'n 'XXX1' bezorgt mij in elk geval een dwangmatige behoefte te weten wie erachter steekt en roept in mijn hoofd wilde complotvisioenen op met orgieën en BN'ers.

Onderzoek naar lek Tweede Kamer levert niks op (Frank Hendrickx Volkskrant 20 januari 2016 11.30):
Er is door fractievoorzitters vertrouwelijke informatie gelekt uit de geheime Commissie voor de Inlichtingen en Veiligheidsdiensten (CIVD), maar de daders gaan vrijuit. Een speciale onderzoekscommissie van zeven Kamerleden ziet 'geen genoegzame gronden' voor verdere vervolging door de Hoge Raad. Het rapport is vanochtend gepresenteerd.
Dat betekent niet automatisch dat één of meer fractievoorzitter de onwaarheid spreken, aldus commissievoorzitter Carola Schouten. 'Daar hebben we geen aanwijzingen voor.' Volgens Schouten is het ook mogelijk dat niet fractievoorzitters, maar ambtenaren zich schuldig maakten aan lekken. De commissie had niet de bevoegdheid om die te verhoren. De vingerwijzing naar ambtenaren is opmerkelijk, omdat het lekken juist plaats vond in een context van een politieke strijd tussen fractievoorzitters.

Politieke correctheid: horen, zien en dan zwijgen (Sander van Walsum Volkskrant 20 januari 2016 p. 12-13):
Wanneer ben je eigenlijk politiek correct?
Dat je politiek correct bent, zeggen niet veel mensen van zichzelf. Daarvoor is het begrip te beladen. Maar wat is politiek correct eigenlijk? Een onverbloemde verkenning.
Voor de Amerikaans-Nederlandse historicus James Kennedy, decaan van het University College Utrecht, getuigt de verheimelijking van de gebeurtenissen in Stockholm echter meer van politiek opportunisme dan van politieke correctheid. 'Er zijn dingen verdoezeld die de regering in verlegenheid zouden hebben gebracht. Dat is heel onverstandig geweest, maar de weigering om onwelgevallige feiten niet onder ogen te zien, is volgens mij toch iets anders dan politieke correctheid.'
Die zienswijze strookt met de klacht die voormalig topambtenaar Roel Bekker uitte in zijn boek Marathonlopers (2012) dat ambtenaren niet langer worden geselecteerd op hun bereidheid hun politieke bazen tegen te spreken, maar meer op hun vermogen hun bazen voor politieke problemen te behoeden. Het politiek opportunisme waarover Kennedy het had, is dus geïnstitutionaliseerd - niet alleen in Nederland, maar ook elders.
Henk en Ingrid
Politiek correct: dat is volgens Geert Wilders de Haagse elite die Henk en Ingrid niet heeft willen behoeden voor een moskee om de hoek en een azc in de stad. Wilders vertolkt heel effectief de oeroude angsten voor 'de vijand in ons midden', de 'vijfde colonne' waarover Theo van Gogh en Pim Fortuyn al spraken in verband met de islamisering van Nederland.
Elk tijdvak heeft z'n eigen vijfde colonne en meestal moest achteraf worden vastgesteld dat het met de gevreesde dreiging nogal meeviel. Maar na de aanslagen door moslims die in Europa zijn opgegroeid, na de moord op Theo van Gogh en na de gebeurtenissen in Stockholm en Keulen kan Wilders op akelige feiten wijzen. Dat doet hij dan ook met overgave.

Populisme, laag én hoog of Iedereen vindt democratie te slap, laag én hoog (Martin Sommer Volkskrant 2 januari 2016 p. 19):
Het volk denkt: we worden belazerd. Dat denkt de elite tegenwoordig ook. Eigenlijk lijkt de onvrede boven en onder de streep als twee druppels water op elkaar. Wat is populisme? Het gevoel dat de boel naar de verdommenis gaat. Voor de een is dat het gevolg van de islamisering, voor de ander is het de opwarming of gaat het licht uit in Europa. In beide gevallen is er een gedroomd onschuldig verleden, hetzij een land zonder immigranten, hetzij een fijnstofloos land waar Jacobse en Van Es alleen maar typetjes waren.
De elite is hier net zo verongelijkt als het volk. Als je dat laat bezinken, is het een raar idee. Een elite hoort leiding te geven. Hoort in elk geval te bevorderen dat we het samen moeten opknappen. Een elite die dat niet doet, faalt. Lees ik het goed, dan vindt het SCP dat ook.
In de slotparagraaf van het kwartaalbericht schrijft het planbureau dat de opvattingen van de middengroep meer lijken op die van de lager- dan die van de hogeropgeleiden. Dat vinden de onderzoekers een goede zaak, omdat het 'kan helpen wat meer tegenwicht te bieden aan de dominantie van de hogeropgeleiden in de samenleving en politiek.'

In de laatste zin wijst het SCP op de mogelijkheid van 'een sterkere polarisatie van hogeropgeleiden tegen de rest'. Daarin kan ik alleen maar een waarschuwing zien, tegen een elite die eigenlijk een ander volk wil.

Snoeihard (Bert Beuving Volkskrant 31 december 2015 p. 24):
Max Pam slaat zoals zo vaak de spijker weer trefzeker en snoeihard op zijn kop ('Zonder last en ruggegraat', 30 december). Corruptie in ons land, vriendjespolitiek, nepotisme: het krijgt inderdaad nauwelijks de afkeuring die het verdient. Niets zo schadelijk voor een samenleving. Dus alle hens aan dek - een mooie uitdaging voor het komend jaar, voor politiek, bestuur en pers.
Petje af (Joy Rijnders):
Chapeau voor Max Pam of in gewoon Nederlands, petje af. Ik ben het hartgrondig met hem eens over de benoeming van Loek Hermans en het Old Boys Network. Daar valt niets meer aan toe te voegen. Behalve de vraag aan Loek Hermans hoe dik die plaat is die voor zijn kop hangt en hoe jullie leden van het Old Boys Network daar iedere keer mee weg komen. Media, ga hier net als Max Pam veel meer bovenop zitten.

Zonder last en ruggegraat (Max Pam Volkskrant 30 december 2015 p. 24):
Het zegt iets over de beroepsopvatting van Hermans dat hij dacht aan zijn talloze bijbanen snel weer een nieuwe te kunnen toevoegen, en het zegt ook iets over het Old Boys Network dat er ook zo snel weer een baantje voor hem was gevonden.
Overigens is de troep bij Meavita nog lang niet opgeruimd, aldus Paul Fentrop in een nieuwsbrief van het Nederland Governance Genootschap. Zo weigerde Ada van der Veer, voormalig lid van de raad van commissarissen van Meavita, af te treden als voorzitter van de Monitoring Commissie Accountancy van de NBA, de beroepsvereniging van accountants. Het netwerk vond dat, ondanks het Meavita-echec, met haar integriteit alles in orde was en liet haar gewoon zitten, zodat wij straks iemand hebben die gaat controleren, terwijl zij er zelf niets van heeft gebakken.
En dan hebben wij het nog niet eens over de ondergang van KPNQWest, waarbij Ada van der Veer behoorde tot de groep, die werd aangeklaagd voor een schadevergoeding van 4,2 miljard. Dat was een frauduleuze zaak die destijds in stilte werd geschikt met de gedupeerden. Dat KPNQWest had geopereerd als een criminele organisatie bleef wel hangen en als dit drama zich in haar geheel in de Verenigde Staten had voltrokken, zouden de betrokkenen vermoedelijk vandaag achter tralies hebben gezeten.

Lobbypraktijken moeten uit de schaduw (Raoul du Pré Volkskrant 23 december 2015 p. 23):
Daglicht is de beste remedie tegen doorgeslagen lobbypraktijken. Laat de Kamer nu eens doorpakken.
Op en rond het Binnenhof is een groot netwerk actief van lobbyisten die hun stempel op het beleid drukken: ze beïnvloeden de agenda, steken ideeën in, brengen initiatieven op gang of proberen die juist te smoren. Daarin verschilt Den Haag niet van andere regeringscentra.
Waar Nederland wél in verschilt, is de schimmigheid. Veel lobbyisten werken bij voorkeur onder de radar en er zijn weinig landen waar zo weinig regulering is om te voorkomen dat lobby's uit de hand lopen.
Het loopt uit de hand als een lobby te machtig wordt - als beleidsmakers te veel aan de leiband van één partij lopen zonder dat zij daar open over zijn en zonder dat duidelijk is wat er tegenover staat. Als niet meer duidelijk is door wie we precies worden bestuurd, wordt het ook veel moeilijker ons bestuur te controleren.

Kamer wil meer inzicht in onzichtbare lobbypraktijk (Eline Huisman Volkskrant 22 december 2015 p. 6): Een werkgroep met parlementariërs moet zich buigen over plannen om de Tweede Kamer weerbaarder te maken voor lobby-invloed.
Hoogleraar public affairs Arco Timmermans noemt het een belangrijke eerste stap: 'De media zijn nu de enige controle op lobby. Dat is niet genoeg; politici die denken dat er niets hoeft te worden geregeld, zijn niet van deze tijd. Lobbyisten zeggen vaak dat het erom gaat dat een politicus zijn beslissing achteraf kan verantwoorden. Maar juist de voorkant is essentieel: heeft iedereen gelijke toegang?'

Mag de politieke bezieling terug (Raoul du Pré Volkskrant 28 december 2015 p. 21):
Vooral in hun eerste twee jaar oogstten VVD en PvdA op het Binnenhof grote waardering voor hun politieke daadkracht, maar daarbuiten vooral scepsis en ongerustheid over alle veranderingen. Wacht maar tot de economie aantrekt, was lang de bezweringsformule binnen de coalitie. De politieke oogsttijd zou nog komen.
Dat die voor VVD en PvdA nog niet in zicht is, hebben de coalitiepartijen grotendeels aan zichzelf te danken. Ze maakten er een jaar zonder inspiratie van, geregeerd door incidenten. Relatief kleine kwesties werden opgeblazen tot enorme principiële horden (bed, bad, brood!) en van de beloofde belastinghervorming bleef slechts een kale lastenverlichting over. De fractieleiders Zijlstra en Samsom ogen vooral in hun element als ze zich met eigen plannen profileren. Een gezamenlijke agenda is nergens meer te bekennen.
Politieke bezieling
Dat we van alle partijen mogen horen hoe zij reageren op de waarschuwingen dat het Nederlandse onderwijs internationaal achterop dreigt te raken.
Dat de geest van het internationale Klimaatakkoord vat krijgt op het Binnenhof, opdat we eindelijk eens voorop gaan lopen in duurzame innovatie.
Dat er weer eens met een open blik gekeken wordt naar de scherpe kanten van de bestuurlijke decentralisatie en de participatiesamenleving: is die te ver doorgeschoten of moeten we ons nog veel beter voorbereiden op de vergrijzing?
Dat al die partijen die zich nu zorgen maken over de betoverende werking van Wilders' defensieve megafoonpolitiek, hun eigen verbeeldingskracht weer eens oppoetsen. En daarmee hun aantrekkingskracht.

Referendum dwingt politici hun stanpunt te verwoorden (Lex Cornelissen Volkskrant 15 december 2015 p. 18):
Politici zouden referenda moeten zien als een verrijking van de representatieve democratie. representatieve democratie.
In zijn opiniestuk van vorige week (Opinie & Debat, 15 december) erkent oud-parlementariër Bas De Gaay Fortman deze frictie niet. Volgens hem is er geen behoefte aan verandering: het referendum is een bijl aan de wortel van de representatieve democratie, zoals Hans Wiegel altijd zo mooi verwoordt. Etc.
Representatieve democratie en referenda zijn geen tegengestelden, ze vullen elkaar juist aan. Prachtig om die dialoog te zien.
Zo'n debat kan leiden tot kritische vragen voor Brussel, maar daar móet het Europees project tegen opgewassen zijn. Als deze discussie al niet kan, hoe moet er dan ooit een politieke unie komen?

Genade voor de premier ... maar geen gemoedsrust (Joost de Vries Volkskrant 18 december 2015 p. 6):
'De twijfel is gebleven', zei ChristenUnie-leider Gert-Jan Segers woensdagavond aan het einde van het debat over de Teevendeal. Een middag lang had de oppositie het optreden van de VVD'ers op Justitie en hun baas Rutte gefileerd. Pechtold (D66): 'De VVD-bewindslieden hebben de rechtsstaat en de democratie in hun hemd gezet.' Klaver (GroenLinks): 'Het lijkt een politieke witwasoperatie.' Buma (CDA): 'Zo willen wij niet dat dit land wordt geregeerd.' Wilders: 'Meneer Rutte, wanneer stapt u op?' Van der Staaij (SGP): 'Heeft de premier nog een boetekleed in zijn politieke garderobe?'
Boodschap
Geen motie van wantrouwen dus, maar er moest wel iets duidelijk worden gemaakt. Elke motie eindigt met de zinsnede dat de Kamer overgaat 'tot de orde van de dag'. Dat geldt ook voor de motie van afkeuring van woensdag. Maar dit keer gaat dat niet op, waarschuwt D66-leider Pechtold. Het kabinet zal moeten bewijzen dat het de informatieplicht richting de Kamer serieus neemt, zegt hij. 'Sorry zeggen is niet genoeg. Dit moet een keerpunt zijn in het proces van informatievoorziening.'
Het is immers niet voor het eerst dat informatie voor de Kamer wordt achtergehouden, beklemtonen de oppositiepartijen. Minister Plasterk beweerde op tv dat de Amerikaanse inlichtingendiensten Nederlandse belgegevens hadden onderschept. Later moest hij toegeven dat zijn eigen diensten de schuldigen waren. Staatssecretaris Mansveld (inmiddels opgestapt) deelde een kritisch rapport over ProRail pas met de Kamer nadat De Telegraaf het publiceerde.

Rutte en het nadeel van de twijfel (Raoul du Pré Volkskrant 18 december 2015 p. 19):
De hoogst ongemakkelijke omgang van dit kabinet met onwelgevallige feiten straalt af op de premier.
De premier kan vooral worden aangerekend dat hij zich met de hele affaire lange tijd niet of nauwelijks heeft bemoeid. Terwijl een van zijn belangrijkste bewindslieden verstrikt raakte in zijn eigen web van verzinsels en ontkenningen, bleef hij toekijken en onvoorwaardelijk achter hem staan ('Bij mij geen spoor van twijfel'). Zelfs toen hij uiteindelijk wel ondubbelzinnige signalen kreeg dat het kabinet volstrekt mis zat, sloeg hij niet meteen aan.
Zonder betekenis is de harde afkeuring van de Kamer zeker niet. Er hangt nu wel degelijk een donkere wolk boven het Torentje. De Teevendeal staat immers niet op zichzelf. We hadden ook al minister Plasterk die onwaarheden sprak over het werk van de geheime diensten, staatssecretaris Mansveld die rapporten achterhield en minister Van der Steur die misinformatie verspreidde over de persfoto van Volkert van der G., de moordenaar van Pim Fortuyn. In de affaire rond de Teevendeal is bijna twee jaar lang geworsteld met de waarheid.

Hoezo eerder op de bal zitten? (Pieter Veenboer Volkskrant 18 december 2015 p. 22):
Er is bij mijn weten geen enkele sport waarbij het geoorloofd is op de bal te gaan zitten, van voetbal tot honkbal, van basketbal tot korfbal: op de bal zitten leidt slechts tot fluiten van de scheidsrechter vanwege een overtreding. De favoriete sporten in de Tweede Kamer zijn:
1. Piketpaaltjes slaan
2. Over je eigen schaduw heenspringen
3. Appels met peren vergelijken
In geen van deze drie takken van sport komt een bal voor, laat staan dat je erop mag zitten. De enige bal waar je geoorloofd op kunt gaan zitten, is de skippybal. Toch denk ik niet dat Rutte die bal (een sport is skippyballen niet, vermoed ik) bedoelde. Als Rutte daadwerkelijk in een eerder stadium op de bal was gaan zitten, had de scheidsrechter (de Tweede Kamer?) hem ogenblikkelijk afgefloten; en had misschien dit hele debat voorkomen kunnen worden.
Toch geloof ik niet dat Rutte bedoelde dat hij al veel vroeger in deze zaak een overtreding had moeten begaan.
Maar wat bedoelde hij dan wel?

Hand in eigen boezem s.v.p. (Harmen Versteeg Volkskrant 18 december 2015 p. 22):
Naar aanleiding van de bijna overwinning van het Front National, onder meer dankzij de zwakke economie van het land, wil ik toch even memorerem dat veel Fransen selectief zijn in hun behoefte de verschillende Franse kabinetten de schuld te geven van de economische crisis in het land.
Reeds in de periode 1995-1997 heeft premier Alain Juppée gepoogd de Franse economie te hervormen. Hij moest aftreden nadat een paar miljoen Fransen Parijs en andere steden en wegen hadden platgelegd. Het is vaker voorgekomen dat een poging van de regering strandde op weerstand van bijvoorbeeld vakbonden, boeren en vrachtwagenchauffeurs. Bedrijven die verlies draaien, hebben meerdere keren te maken gekregen met stakend personeel en dat zorgt natuurlijk niet voor een beter bedrijfsresultaat.
De Fransen moeten leren dat ze zelf door de zure appel heen moeten bijten. De EU kan niet blijven doorgaan met geld te stoppen in de Franse industrie of landbouw. Feitelijk is het redelijk storend dat ze niet inzien dat ze vooral zelf de schuld zijn van de slechte situatie waarin hun economie zich bevindt.

In Den Haag gaat het er niet om of je liegt, maar of iets uitkomt (Anna van den Bremer Volkskrant18 december 2015 p. 21):
Was dit het zwaarste debat uit Ruttes carrière? Welnee, zegt presentator Jeroen Pauw in de 4 Uur Nieuwsbreak. 'Hij kon dit debat nog aan na drie dagen zonder slaap.'
'Mark Rutte is doorgaans 'de Hans Kazan van het debat - hij zaagt zichzelf moeiteloos doormidden maar staat even later gewoon weer uit één stuk te glunderen', schrijft Bert Wagendorp in zijn column. De vraag is: gaat dat nu ook lukken?
'Ons geheugen is vrij gering. Straks is het kerstreces en daarna slaat Rutte misschien hard op tafel over de MH17-kwestie, dan is alles vergeten. Het is wel zo dat de VVD onder vuur ligt. Als in januari de lek van de commissie Stiekem uitkomt en het blijkt iemand van de VVD te zijn, dan kan het hard gaan.'

Rol huisarts maakt onze zorg slechter (Frans Rampen Volkskrant 14 december p. 18):
Huisartsen bieden tegenwoordig veel specialistische zorg, maar zijn daartoe onvoldoende geschoold.
Wouter Bos analyseert ons zorgstelsel als econoom en manager, niet vanuit het perspectief van de patiënt (O&D, 10 december). Hij heeft het vooral over de inrichting van het stelsel, niet over de uitkomsten in termen van ziekte en sterfte. Tekenend is zijn opmerking dat het eigen risico voor de patiënt 'laag' is. Voor minder draagkrachtigen is 375 euro erg veel. Door het verplichte eigen risico neemt het regiment zorgmijders gestaag toe, wat de zorgkwaliteit uiteindelijk nadelig beïnvloedt. Maar dit terzijde.
Dat Nederland al enige jaren koploper is in de Euro Health Consumer Index (EHCI), is juist. Maar de EHCI meet hoofdzakelijk de organisatie van de zorg. Slechts 25 procent van de weging heeft betrekking op de uitkomsten. Bos vergeet te melden dat het met deze uitkomsten voor ons land droef is gesteld. Onlangs was Arne Björnberg, de voorzitter van de EHCI, op bezoek bij de Tweede Kamer. Vooral loftuitingen. Aan het einde werd hem gevraagd hoe ons zorgstelsel nog kan worden verbeterd. Waarop het resolute antwoord volgde: schaf het poortwachterssysteem af! Het poortwachterschap is de EHCI al jaren een doorn in het oog. Houdt de poortwachtersformule misschien verband met onze schamele zorgresultaten?
Zo is er een schier eindeloze lijst van publicaties en rapporten die de bedenkelijke resultaten van Nederland bevestigen. Mijn boek Zorgwekkend, de huisarts als poortwachter staat er vol van.
De rode draad door de aangehaalde cijfers is de poortwachtersfunctie van de huisarts. Andere poortwachterslanden presteren ook slecht. Dat is volstrekt logisch. Huisartsen bieden tegenwoordig veel specialistische zorg, maar de scholing hiervoor is veelal ontoereikend. Terecht dat de EHCI ons op dit punt kapittelt.

Kroonjuweel van VVD wordt gifpeil (Frank Hendrickx de Volkskrant 10 december 2015 p. 4):
Het
demasqué is compleet. Als Ivo Opstelten en Fred Teeven niet in maart al waren opgestapt, dan had de aftocht woensdag plaatsgevonden. De onderzoekscommissie onder leiding van ex-ombudsman Marten Oosting laat weinig heel van het ultieme VVD-bolwerk: het ministerie van Veiligheid en Justitie.
Het oordeel over de deal die
Teeven in 2000 als officier van justitie sloot, is onverbiddelijk. Drugscrimineel Cees H. ging er met veel te veel geld vandoor, kreeg tegen de regels in strafvermindering en mocht zijn miljoenen ook nog eens geheimhouden voor de fiscus. Samen met de huidige VVD-senator Ben Swagerman, destijds plaatsvervangend hoofdofficier, hield Teeven onwelgevallige informatie verborgen voor zijn superieuren in Den Haag.
Onduidelijk blijft of
Cees H. in ruil voor de zeer gunstige schikking belastende informatie verstrekte over andere criminelen. Teeven, die destijds zwaar bedreigd werd door criminelen, weigert daar over te praten. Hij blijft volhouden 'het publieke belang' te hebben gediend. Hoe dank ook, het imago van de crime fighter Teeven wordt door het rapport zwaar aangetast. Dat geldt evenzeer voor de status van ex-minister Opstelten als door de wol geverfde bestuurder.

Glazen bol? (Bart van der Laak Volkskrant 9 december 2015 p. 26):
De TU Delft heeft een docent futures studies. Volgens deze Patrick van der Duin hebben historici te veel greep op het maatschappelijke debat in Nederland (Wetenschap, 8 december). Hij pleit voor... Ja, waar pleit hij eigenlijk voor? De wetenschap van de glazen bol?
'Geschiedenis herhaalt zich op de keper beschouwd nooit, zo simpel is dat. Wie dat denkt, gaat ervan uit dat je nieuwe ziekten het best met oude medicijnen kunt bestrijden', zegt Van der Duin. En dat kan zo op een tegeltje. Nog één: 'Het is alsof we vooral in onze achteruitkijkspiegel kijken bij het autorijden. Vind je het gek dat we voortdurend worden verrast door wat er opdoemt?' Prachtig. Maar wat zegt hij nou eigenlijk? Dat we bij elk nieuw probleem het wiel moeten uitvinden?
Van der Duin heeft gelijk dat de geschiedenis zich nooit herhaalt. De variabelen van de werkelijkheid zijn te talrijk voor tweemaal dezelfde gebeurtenis. Toch vraagt de actualiteit geregeld om (politiek) handelen. Dan moet je je keuze kunnen verantwoorden. Een blik in de toekomst zou de nummer één raadgever zijn, maar zonder paranormale gave zijn ervaringen uit het verleden een uitstekende tweede. Van der Duin laat zich in Delft immers ook voorstaan op zijn arbeidsverleden.

'Lessen uit het verleden van beperkte waarde' (Martijn van Calmthout Volkskrant 8 december 2015 p. 23):
Historici hebben een veel te grote greep op het maatschappelijke debat in Nederland. Het is alsof we vooral in onze achteruitkijkspiegel kijken bij het autorijden, zegt universitair docent futures studies Patrick van der Duin van de TU Delft. 'Vind je het gek dat we voortdurend worden verrast door wat er opdoemt?'
Versnellingen
In het meer technische domein signaleert Van der Duin wel duidelijke versnellingen in de opkomst en ondergang van individuele producten en diensten als e-mail of Twitter, cd-spelers, elektrisch rijden en Cloud-opslag. Maar tegelijk is er op researchniveau eigenlijk geen echte versnelling te zien. 'Kennelijk heeft werkelijk nieuwe technologie een autonoom ritme.'
Van der Duin:
'De belangrijkste les uit futures studies is misschien wel dat de toekomst altijd complexer uitpakt dan vakspecialisten of belanghebbenden denken. Veel innovatie is meer een kwestie van slimme marketing dan van echte doorbraken. Mijn advies is vooral: wantrouw de hype, morgen ziet er toch weer anders uit.'

Tóch iets om voor te vechten of Durf te geloven in Westerse beschaving (Volkskrant 8 december 2015 p. 20):
Verwar onze geopolitieke fouten niet met onze rijke beschaving. Misschien haten wereldwijd velen het Westen, maar de stille meerderheid snakt naar onze verworvenheden.
Dat neemt echter niet weg dat wijzelf wel degelijk iets hebben om voor te staan en desnoods voor te vechten.\\ Sommige waarden zijn goed, andere wel degelijk verwerpelijk. Daar moet je in durven geloven. Het exporteren van de rechten die de zwakkere een stem, rechten en een positie geeft, mag een ideaal zijn van het Westen. Omdat wij overtuigd zijn van die waarden en omdat het onze plicht is ten overstaan van de zwakkeren.
Wij moeten dus blijven investeren in ons westerse ideaal en niet sceptisch worden door de praktijk van de dag. De waarde van de democratische rechtsstaat mag niet weg worden gerelativeerd omdat zij soms disfunctioneert.
Anderzijds moeten we er ook voor waken dat we de mogelijkheden van het exporteren van onze denkbeelden overschatten. Het is een fragiele balans. Het 'wir schaffen das' van de barmhartige dominee en de realpolitiek van de koopman moeten met een zekere bescheidenheid samen opgaan.

'Waarom we niet eenvoudig leven: overconsumptie en productie als desastreus probleem' (Piet Ransijn Civis Mundi 4 augustus 2015)
De verstrengeling van cultuur, sociale structuur en macht
Niet lang na Veblen stelt Sorokin in onder meer de hedonistische consumptie van de materialistische ‘Sensate Age’ aan de kaak in Social and Cultural Dynamics (1937-41) en The Crisis of Our Age in 1941. Hij legt meer nadruk op sociaal-culturele dynamiek dan op machtsfactoren, die meer nadruk krijgen bij Wright Mills, een kritisch bewonderaar van Veblen.
De beslissende rol van de machtselite
In The Power Elite benadrukt Mills al in 1956 de rol van multinationals, zoals ook De Geus herhaaldelijk doet. Mills gebruikt niet de term ‘ruling class’ omdat het geen klasse is van politieke leiders, maar een verstrengeling van de politieke, militaire en economische elite. “Nergens in Amerika is zo’n sterk klasse-bewustzijn als onder de elite en nergens is het zo effectief georganiseerd” (p 283).
De industriële elite heeft de meeste macht gekregen, zoals blijkt in het WTE complex van techniek, wetenschap, economie, waarbij de industrie de politiek bepaalt. President Eisenhower waarschuwde reeds voor het Militair Industriële Complex.
Het gaat nu meer om het Financieel Industriële Complex, volgens C Freeland, Plutocrats: The New Global Super-Rich en Joris Luyendijk, Dit kan niet waar zijn.

Boegbeeld of Kamerlid als werkervaringsplek? (Sheila Sitalsing Volkskrant 2 december 2015 p. 2):
De gebruikelijke dingen: rechter geweest, bij het CDA na de Grote Scheuring en het bijbehorende smartelijke verlies van een paar goede mensen komen bovendrijven, in 2012 op een tiende plek beland op de lijst voor de parlementsverkiezingen en in de Tweede Kamer verkozen. Met 702 stemmen, volgens de registers - geen opzienbarend aantal, tamelijk eenvoudig bij elkaar te sprokkelen door dierbaren en bekenden via Facebook te smeken het juiste hokje rood te kleuren. Etc.
Nu kun je betogen dat iemand die dankzij een paar honderd stemmen in de Kamer kwam en tussentijds opstapt zich niet per se schuldig maakt aan laakbare contractbreuk met 'dé kiezer'. Dat het leven leuker is met een auto met chauffeur en zo'n burgemeestersketting om krijgt Oskam met een rondje door de buurt vast wel uitgelegd aan zijn voltallige achterban.
Oskam ging andermaal bedelen bij de commissaris van de koningin, die andermaal politieke ervaring adviseerde. Hij bemachtigde een plek op de lijst bij het CDA, ging de Kamer in en 'deed ervaring op met het politieke spel'. En nu mag hij na lang zeuren burgemeester worden.
Het is moeilijk kiezen wat verbijsterender is: dat Oskam de volksvertegenwoordiging als werkervaringsplek ziet, lastig maar het moet nu eenmaal. Dat hij daar zo onbevangen over vertelt. Of dat hij zichzelf 'een boegbeeld' acht.

Hoe onrechtvaardig is solidariteit? (Peter de Waard Volkskrant 2 december 2015 p. 29):
In de jaren zeventig van de vorige eeuw was 'winst' een vies woord. In de jaren tien van deze eeuw is dat 'solidariteit'. Solidariteit wordt als onrechtvaardig gezien.
Grofweg betalen werknemers tot 45 jaar nu te veel en werknemers boven die leeftijd te weinig. Wie op zijn 45ste de loondienst verruilt voor het zzp-schap, heeft veel te veel betaald. Wie pas na zijn 45ste in loondienst treedt, heeft daar veel voordeel van.
Ook Den Haag vindt dit onrechtvaardig. Wat het pensioenfonds PNO Media doet, is eigenlijk de wens van de regering en een groot deel van de oppositie. Maar het creëert meteen ook andere onrechtvaardigheden. Werkenden die nu 45 jaar zijn, hebben al het volle pond betaald en moeten vanaf volgend jaar toch extra premie betalen.
Daarmee houdt het niet op. Zo is het ook niet rechtvaardig dat mannen dezelfde premie betalen als vrouwen. Vrouwen worden ouder. Eigenlijk subsidiëren op dit moment de mannen de vrouwen. En wie veel sport leeft langer, maar zou dan ook meer pensioenpremie moeten betalen. Rokers sponsoren niet-rokers.
Zo komt een einde aan de solidariteit, maar is de rechtvaardigheid schijn.

M.T. Appelo Een-spiegel-voor-narcisten? Liberale cultuur en narcisme (recensie Wim Couwenberg)
Tot slot nog een enkel woord over de vraag of liberale cultuur een narcistisch type mens voorbrengt, zoals de historicus Christopher Lasch beweert. Hij staat daarin niet alleen. Ook een bekende filosoof van de levenskunst als Joep Dohmen stelt dat. Die cultuur met zijn eng negatief vrijheidsbegrip stimuleert een ziekelijke preoccupatie met ons ‘dikke ik’. Die stelling valt inderdaad wel te verdedigen. Een cultuur van concurrerend individualisme lijkt niet gunstig voor de ontwikkeling van wederkerige sociale relaties en empathie. Menselijke relaties krijgen in die cultuur makkelijk een instrumenteel karakter. Men gebruikt elkaar als nuttig middel tot het realiseren van eigen doeleinden. Vriendelijkheid is er alleen, omdat en zolang dat nuttig is. Maar voor echt narcistisch gedrag is meer nodig. De narcistische cirkel, zoals in dit boek uiteengezet, lijkt mij een goede methode om dat te onderzoeken.

Wim Couwenberg Kolossale onmacht Nederlandse politiek om zich te vernieuwen (Civis Mundi 2 mei 2012)
Behalve in ettelijke rapporten van politieke partijen en andere instanties en talloze publicaties is dat aan de orde gesteld in de rapporten van de staatscommissie Cals/Donner in de jaren zestig en zeventig en in de voorstellen van de commissie Vonhoff eind jaren zeventig; in een tweetal rapporten van de staatscommissie Biesheuvel en de jaarberichten van de regeringscommissaris reorganisatie van de Rijksdienst H.D. Tjeenk Willink in de jaren tachtig; in de jaren negentig in het rapport van de commissie Deetman bestaande uit vooraanstaande Tweede Kamerleden en voorgezeten door de toenmalige voorzitter van de Tweede Kamer die liefst 98 suggesties deed ter verbetering van de werking van ons staatsbestel; begin 21e eeuw opnieuw in de nieuwe politiek van de Fortuyn-revolte; en tenslotte in 2006 in de rapporten van de Nationale Conventie respectievelijk over de Reformatie van de staat; parlement en regering rijp voor een nieuwe politieke levenscyclus; en over een nieuwe grondwet voor de 21e eeuw. Al die politieke ijver, energie en betrokkenheid is in rook opgegaan. Terwijl de samenleving waarin de politiek ligt ingebed de laatste 60 jaar grondig is veranderd evenals de mentaliteit van burgers is de Nederlandse politiek in al die jaren er nauwelijks in geslaagd de politieke cultuur en structuur aan die veranderingen aan te passen.

De taal van Rutte is het probleem Het is de taal van exclusie, die de cultuur creëert waarin discriminatie wordt goedgekeurd (Hasna El Maroudi):
Het is geen nieuwtje dat we een visieloze premier hebben. Of althans, een man die graag roept geen visie te hebben, om zo in het geniep zijn liberale beleid door te kunnen voeren. Aan het roer van B.V. Nederland staat een man die zó weinig daadkracht uitstraalt, dat ik tijdens zijn wekelijkse persconferentie zin heb om mijn vinger dwars door het televisiescherm te steken en hem in zijn zij te porren, om hem een reactie te ontlokken. Om even te checken of hij echt een mens is, en niet toch in het geheim een robot. Maar dan zegt hij weer zo iets stuitend doms dat hij bewijst inderdaad een gewone man te zijn. Van vlees en bloed, die toevallig ons land mag runnen. Niets geen kunstmatige intelligentie, was het maar waar.

Verwar de lichtheid van ons bestaan niet met leegte (Roxane van Iperen de Volkskrant 27 november 2015 p. 21):
Vergeet niet dat in onze cultuur alles bekritiseerd mag worden, ook het recht om alles te bekritiseren.
De hang naar veiligheid heeft de weg vrijgemaakt voor vergaande privacy-inbreuken door de overheid.
Wij zijn het zelf die onze gedachten- en bewegingsvrijheid inperken en daarmee 'onze levensstijl' tot lege huls degraderen.
Juist nu zou ik mensen willen oproepen in plaats van enkel wijn te drinken, zich eens te verdiepen in de fundamenten van de rechtsstaat. In plaats van dat oeverloze geouwehoer op sociale media jezelf eens te bevragen over de grondbeginselen van de Verlichting, waarop die manier van leven gegrondvest is. In plaats van simplistische conclusies te trekken door IS met Islam en Islam met vluchtelingen gelijk te stellen of - net zo stompzinnig - elke vorm van godsdienstkritiek meteen af te doen als een fobie, je eens te verdiepen in de rol van religie in onze samenleving.

'Oorlogspremier plande coup met Soldaat van Oranje' (Jan Tromp Volkskrant 20 november 2015 p. 15):
Pieter Sjoerds Gerbrandy, gereformeerd politicus en door koningin Wilhelmina in 1940 in Londen aangesteld als premier van het oorlogskabinet, plande in 1947 een staatsgreep. Dat staat in een biografie van François van 't Sant (1883-1966), jarenlang een vertrouwensman van het Koninklijk Huis, die donderdag is verschenen.
Het werd een staatsgreep die niet doorging, vermoedelijk vanwege afkeuring van de koningin. Prof. Cees Fasseur, biograaf van Wilhelmina én van Gerbrandy, denkt dat tenminste stilzwijgende instemming van de vorstin voorwaarde was voor Gerbrandy om de sprong te wagen. Fasseur: 'Zonder Wilhelmina, de oorlogskoningin met haar onmetelijk prestige, had een coupe geen schijn van kans. Dat moet Gerbrandy zich heel goed gerealiseerd hebben.'
Het is de verdienste van Van der Zee dat hij het verhaal van de staatsgreep vrij gedetailleerd naar boven heeft gehaald. Maar Prof. Cees Fasseur, biograaf van Wilhelmina én van Gerbrandy, zat ook al op een spoor. In zijn vorig jaar verschenen boek over Gerbrandy citeert hij uit een verslag van het ‘Comité Rijkseenheid’ uit 1948:
‘De heren Gerbrandy en Welter (oud-minister, red) waren overtuigd dat dit kabinet zo spoedig mogelijk moet vallen, desnoods met geweld en zij verzekerden mij dat dit geweld aanwezig is.’ Lees hier alles over de mislukte staatsgreep.

De Srijd Serie over de revolutie van Troelstra en het Aardappeloproer. Maar ook over de arbeider die speelt bij de fanfare, niet drinkt en aan sport doet. Over de jaren van Drees en Den Uyl, en ook over dé arbeidersomroep: de VARA

Bos contra Heijne (Jos de Greef Volkskrant 14 november 2015 p. 25):
Bos laat in deze column precies horen waarom Bas Heijne gelijk heeft. Duidelijk wordt hier getoond dat politiek een kwestie van optellen en aftrekken, delen en vermenigvuldigen is geworden.
Het politieke ideaal verdwijnt in taal van spindokters en persvoorlichters en is niet meer het ideaal van bevlogen politici.
Iedereen snapt dat je in dit land compromissen moet sluiten, maar daags na de verkiezingen in zee gaan met de tegenstander die je verguisd hebt is nooit geloofwaardig te maken. Het ontbreekt aan waarachtigheid. Zeldzaam is de politicus die doet waar hij in gelooft, die een ideaal heeft waar de kiezer voor kan kiezen, in plaats van wat tegenwoordig de regel is, een ideaal kiest waar hij of zij de meeste kiezers bij kan vinden.
Niet Heijne is de populist, maar Bos, die niet voor zijn ideaal gaat, met alle beperkingen die dat met zich meebrengt, maar voor de weg die de meeste kiezers oplevert om vervolgens te kiezen voor een regering die niemand wil.

Afspraken VN-top stellen arme landen teleur of Geen VN-orgaan tegen belastingontwijking (Carlijne Vos Volkskrant 17 juli 2015 p. 24):
Er komt geen internationaal rechtsorgaan om belastingontwijking tegen te gaan. Dit is de voor arme landen zeer teleurstellende uitkomst van de VN-top Financing for Development, die afgelopen week plaatsvond in het Ethiopische Addis Abeba.
Afgesproken is dat bedrijven meer belasting moeten betalen in de landen waar ze actief zijn. Maar volgens de ontwikkelingsorganisaties zijn die afspraken boterzacht. Ook de belastinghervormingen die de OESO in voorbereiding heeft (BEPS), gaan volgens hen niet ver genoeg.
'Het is beschamend dat rijke landen zich verenigen in verzet tegen een volstrekt rechtvaardig verzoek om inspraak van arme landen in hun toekomst', zegt Farah Karimi, algemeen directeur van Oxfam Novib.
Minister Ploumen van Ontwikkelingssamenwerking heeft zich in Addis Abeba hard gemaakt voor het
Addis Tax Initiative, een platform van dertig landen en organisaties dat arme landen gaat helpen hun belastingdiensten te versterken.

Minister Ploumen: 'TTIP kan de toon zetten voor eerlijkere en duurzamere internationale handel' (Volkskrant 18 januari 2017 p. 29). Minister Ploumen herhaalt in Davos haar uitspraak 'Fair handelsakkoord met VS kent alleen winnaars' in de Volkskrant van 10 september 2014. Het handelsakkoord TTIP tussen de EU en de VS is in het belang van burger, consument en werknemer, betoogt minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking Lilianne Ploumen. Als we TTIP echt goed regelen, zullen er naar mijn overtuiging vooral winnaars en nog grotere winnaars zijn. In Nederland, de rest van de EU en de VS, en zelfs daarbuiten.

Kopstukken werken samen in nieuwe doe-tank NL2025 (Wilco Dekker Volkskrant 9 november 2015 p. 10-11):
Nederland is weer een maatschappelijke beweging rijker: NL2025, een platform van kopstukken uit bedrijfsleven, cultuur, sport en wetenschap dat ideeën en mensen bijeen wil brengen voor een 'een betere toekomst van Nederland'. Politici zitten er (nog) nauwelijks bij.
Bij die kopstukken van NL2025 zitten naast de topmannen van onder meer Philips, DSM, Ahold, ING en de Rabobank bekende namen als oud-schaatser Erben Wennemars, oud-politica Erica Terpstra, directeur Cathelijne Broers van de Hermitage en oud-premier Jan Peter Balkenende. Ook bekende kunstenaars als Daan Roosegaarde en wetenschappers als Robbert Dijkgraaf en Hans Clevers zijn gestrikt, naast voormalig bondscoach Guus Hiddink en Louise Gunning, die dit jaar moest opstappen als bestuursvoorzitter van de Universiteit van Amsterdam na de Maagdenhuis-bezetting.
Het initiatief ontstond tijdens het World Economic Forum, het jaarlijkse treffen van de mondiale (zaken)elite in Davos. 'Je zit weleens bij elkaar, hoe je de toekomst wat mooier en beter kan maken. Niet als bestuursvoorzitters van grote bedrijven, maar als vader en moeder en als inwoner van Nederland', zegt topman Jacques van den Broek van uitzendconcern Randstad. 'Dan kun je wel roepen: de regering moet dit of dat doen, maar je kunt ook zelf iets beginnen.
NL2025 wordt een denktank genoemd, maar de initiatiefnemers spreken zelf liever van een 'doe-tank'. 'Ik herken hoe Nederland in beweging is: van onderop samenwerken om goede initiatieven van de grond te krijgen', zegt Hamer. Een van die initiatieven is de Nationale Schoolleiders Top in Rotterdam, waar 'schoolleiders en mensen van buiten het onderwijs kennis en inspiratie delen'. Andere initiatieven die al gesteund worden, zijn onder meer NLevator, dat mkb'ers helpt door te groeien, en het Oranje Handelsmissiefonds, dat zich richt op duurzame groei. Iedereen met een goed idee kan zich aanmelden bij NL2025. Volgens Randstadbaas Van den Broek zijn geen criteria vastgelegd wanneer NL2025 over tien jaar een succes genoemd kan worden.

Kabinet zit met handen in het haar over aanpak van IS (Natalie Righten Volkskrant 9 november 2015 p. 9):
De coalitie blijft ten diepste verdeeld over de aanpak van Islamitische Staat. Onenigheid bestaat zowel over de strijd tegen de terreurgroep in Irak en Syrië, als over de aanpak van teruggekeerde jihadisten die mogelijk aanslagen willen plegen in Nederland.
Bij de PvdA redeneren ze precies andersom: aan bommen gooien heb je niks zolang je niet weet wie daarna de plaats van IS inneemt. 'Er moet eerst zicht op een politieke oplossing komen, pas daarna heeft militair optreden zin', zegt PvdA-Kamerlid Michiel Servaes.
De onenigheid tussen VVD en PvdA over Syrië is tijdelijk gesust. Beide partijen denken dat luchtaanvallen nu even te gevaarlijk zijn 'al is het maar omdat we niet kunnen uitsluiten dat Nederlandse gevechtsvliegtuigen tegen die van de Russen aanbotsen', zegt Colijn. Volgens hem zit het kabinet nog wel met de handen in het haar over de aanpak van IS, 'maar door de komst van de Russen is de discussie even in de parkeerstand gezet.'
Dat betekent niet dat het verschil van inzicht over de aanpak van jihadisme is verdwenen. De verdeeldheid doet zich ook voor bij de kwestie van de teruggekeerde Syriëgangers. VVD-premier Mark Rutte vindt dat die beter kunnen sneuvelen dan terugkomen naar Nederland. PvdA'ers, zoals vicepremier Lodewijk Asscher, denken daar fundamenteel anders over. Zij vinden dat de circa veertig teruggekeerde jihadisten waar mogelijk berecht moeten worden en daarna gederadicaliseerd. Dat laatste is ook kabinetsbeleid. De VVD ligt niet dwars. Maar de retoriek van Rutte, die hij vaker heeft herhaald, is veelzeggend. Asscher vindt dat de uitspraak wel 'moet kunnen', omdat het 'heel helder' is dat Rutte spreekt als VVD-leider en niet als premier.
De verdeeldheid tussen VVD en PvdA is relevanter geworden nu IS zijn oorlogstactiek waarschijnlijk heeft uitgebreid met een bomaanslag op een Russische vakantievlucht. De terreurambities van IS lijken specifiek gericht op landen die hen bestijden. Ook Nederland loopt daardoor gevaar. Maar verdeeldheid in de coalitie maakt het bestrijden van IS alleen maar moeilijker.

Er ligt altijd wel ergens een bananenschil (Bart Dirks Volkskrant 9 november 2015 p. 10):
Bij een crisis moet een burgemeester of hulpdienst snel handelen. Het jaarboek over (mini-)crises van 2014 legt de afwegingen bloot. Vijf dilemma's.
'Het is een illusie dat je alles perfect kunt doen. Iedere gebeurtenis is immers uniek en wat geen routine is, doe je minder goed. Als je een zes-minnetje haalt, mag je als burgemeester tevreden zijn', zegt lector crisisbeheersing Menno van Duin van het Instituut Fysieke Veiligheid. Hij is een van de samenstellers van het jaarboek Lessen uit crises en mini-crises 2014.
Het eerste exemplaar wordt vandaag aangeboden aan Jozias van Aartsen. De Haagse burgemeester riep zichzelf uit tot de 'zomerkomkommer' van 2014 na de aanhoudende kritiek dat hij op vakantie bleef tijdens de onrust in de Schilderswijk.

Privaat en toch braaf. Of niet (Yvonne Hofs Volkskrant 7 november 2015 p. 30-31):
De boodschap die Zalm uitdroeg is helder: het huidige ABN Amro is een héél ander kopje thee dan de oude variant, die in 2007 ten onder ging aan mismanagement en grootheidswaan.
4 Minder focus op de aandeelhouder - voor zolang het duurt
Het bestuur van de bank en de minister hebben niet in de hand wie de nieuwe eigenaren van ABN Amro worden. Die onzekerheid is eigen aan een beursgang. Ze moeten er maar het beste van hopen. Zodra de staat tweederde van zijn aandelen heeft verkocht, verliest de regering iedere controle over de koers van de bank. Daarna kan zij niet meer verhinderen dat aandeelhouders de raad van bestuur toch weer gaan pressen om de aandelenkoers op te pompen, dus het beleggersbelang boven het klant- en werknemersbelang te stellen.
De nieuwe beschermingsconstructie kan weliswaar voorkomen dat een ongewenste aandeelhouder een meerderheidsbelang in de bank verwerft, maar niet dat de raad van bestuur het beleid na verloop van tijd toch weer bijstelt tegen het maatschappelijk en klantenbelang in. Beschermingsconstructies hebben bovendien niet het eeuwige leven.
In 1990 richtte ABN Amro namelijk al een soortgelijke beschermingsconstructie op. Die werd door Groenink rond 2004 weer ontmanteld omdat die constructie nadelig was voor de aandelenkoers. Niets garandeert dat een toekomstig bestuur niet dezelfde redenering toepast.
Het is sowieso de vraag hoe diep de cultuurverandering bij ABN Amro verankerd is. Is de voorheen zo arrogante bank wel echt van karakter veranderd? Of voeren Zalm en consorten een toneelstuk op om de Tweede Kamer te paaien en op die manier zo snel mogelijk een beursgang af te dwingen? In dat geval zullen de bonussen en groeiambities pijlsnel stijgen zodra de bank zich aan de tucht van Vadertje Staat weet te ontwurmen.
Bij ABN Amro-commissaris Peter Wakkie had de veronderstelde cultuurverandering dit voorjaar in elk geval nog niet postgevat. In NRC Handelsblad verdedigde hij een salarisverhoging voor de raad van bestuur die felle politieke en maatschappelijke protesten had uitgelokt. Dat de raad van commissarissen die salarisverhoging überhaupt toekende op zo'n gevoelig moment, geeft ook te denken. Dat besluit viel namelijk vlak voordat de Tweede Kamer goedkeuring moest geven aan de beursgang van de bank.

Rabocommissaris Henk van Dalen weg om corruptieaffaire (Gerard Reijn Volkskrant 7 november 2015 p. 35):
Rabocommissaris Henk van Dalen is gestruikeld over een corruptieaffaire bij het Russisch-Nederlandse belbedrijf VimpelCom. Volgens een persbericht van de bank is Van Dalen op eigen initiatief opgestapt.
Zowel Amerikaans, Nederlandse als Zwitserse autoriteiten hebben banktegoeden van het Russisch-Nederlandse bedrijf bevroren. Dat zou gaan om vele honderden miljoenen euro's. NRC Handelsblad meldde eerder dat de Nederlandse justitie 650 miljoen euro wil terughalen die ten onrechte is weggelekt naar de corrupte activiteiten in Oezbekistan.
Met het schandaal komt ook het Noorse staatsbedrijf Telenor in problemen. Telenor is een van de grootste aandeelhouders van VimpelCom. Het concern bezit 33 procent van de aandelen en maakte vorige week bekend van die aandelen af te willen. Het concern heeft een advocatenkantoor ingehuurd om zijn rol in de affaire te onderzoeken, maar de Noorse minister van Economische Zaken wachtte dat onderzoek niet af en ontsloeg de bestuursvoorzitter van het concern. De grootste aandeelhouder is de Russische oligarch Michael Fridman.
Volgens de verklaring van de Rabobank is Van Dalen opgestapt omdat 'commissarissen boven iedere twijfel verheven behoren te zijn', en dat is na de arrestatie van Lunder kennelijk niet meer het geval.
Van Dalen is ook commissaris bij retailbedrijf Macintosh en bij de Brabantse Ontwikkelingsmaatschappij BOM. Hij is volgens Managementscope ook lid van de raad van toezicht bij het Erasmus MC in Rotterdam. Hij was eerder financieel bestuurder bij DSM en postbedrijf TNT.

In het notabelenparlement of Volk is politieke klasse die het onderling uitmaakt zat (Martin Sommer Volkskrant 7 november 2015 p. 19):
De geëmancipeerde bevolking heeft de buik vol van zakelijke managerspolitiek.
De geëmancipeerde bevolking heeft intussen een andere afslag genomen. Buiten de senaat is het evident dat integriteit niet iets is dat je zelf vaststelt. 'Meer democratie, minder politiek', was de uitkomst van een onlangs gehouden SCP-onderzoek. Het publiek wil weg van een politieke klasse die het onderling uitmaakt; weg ook van de verzakelijkte managerspolitiek, zoals Maurice de Hond, tot verdriet van vooral de PvdA, elke week laat zien. Politiek moet ook of juist de uitdrukking zijn van wat goed is om te doen, en te laten.
Precies de morele vragen waarvan men nu angstvallig wegblijft. Om de euro overeind te houden, moet er een derde steunpakket voor Griekenland komen, maar is dat ook eerlijk? Vluchtelingen moeten we opnemen vanwege de verdragen, maar is het ook goed voor de Nederlandse samenleving? Het zijn kernkwesties die het politieke midden als een graat in de keel steken; gek genoeg adresseert alleen het populisme ze. Mark Rutte heeft het over het dikke ik, maar in verband met Hermans heb ik hem uitsluitend over dankbaarheid gehoord. Mislukkingen waarna de verantwoordelijken gevlogen zijn, vormen óók een bron van fors publiek ongenoegen.

Een waarschuwing voor bestuurders of Beter toezicht is noodzakelijk in semipublieke sector (Xander van Uffelen Volkskrant 7 november 2015 p. 19):
In de schemerzone tussen marktwerking en staats-bemoeienis is meer en beter toezicht noodzakelijk.
Gelukkig heeft de overheid inmiddels lering getrokken uit de vele problemen en probeert ze nu een heldere keuze te maken. Corporaties zijn bijvoorbeeld meer onder de knoet van de overheid gebracht en mogen geen commerciële vastgoedprojecten meer uitvoeren. Waar Meavita nog een stuurloze stichting was zonder eigenaren, is de grootste thuiszorgorganisatie van Nederland TSN Thuiszorg nu onderdeel van een commercieel familiebedrijf.
Een generieke oplossing bestaat echter niet. In de telecom en de energiesector bracht de vrije markt ook lagere prijzen en betere service met behoud van kwaliteit. Het beheer van waterleidingen of het onderwijs kun je gezien het publieke karakter beter niet overlaten aan de vrije markt.
Ondanks de doorgevoerde verbeteringen blijven veel instanties zich bewegen in een schemerzone. Ziekenhuizen onderhandelen met zorgverzekeraars, maar kennen geen aandeelhouders. De NS gaat op commercieel buitenlands avontuur, maar krijgt ruggensteun van de staat. Meer marktwerking oogt hier als een onbegaanbare weg, terwijl ook de terugtocht naar volledige staatsbeheer afgesloten lijkt.
Zeker in deze schemerzone is beter, meer en professioneel toezicht noodzakelijk. Commissarissen moeten meer tijd steken in de controle van de bestuurders. Onafhankelijke toezichthouders moeten niet alleen de organisatie, maar ook de bestuurders vaker doorlichten. En bij wangedrag volgt direct ontslag, zodat de opvolgers voortaan beter opletten. De val van Hermans, Möllenkamp en Brouwer is zo beschouwd ook een nuttige waarschuwing aan alle andere bestuurders in de semipublieke sector.

Controle op lobby's (Xander van Uffelen Volkskrant 3 november 2015 p. 21):
Voor de democratische controle van overleg tussen overheid en belangengroepen is helderheid vereist.
Bij nieuwe wetgeving stuurt de overheid vaak consultatiedocumenten naar belanghebbenden. Ook om trends tijdig in beeld te krijgen, is overleg met organisaties noodzakelijk. Voor de democratische controle van dit proces is openheid en helderheid echter wel een vereiste. Op dit gebied zijn zeker in Nederland nog heel wat verbeteringen aan te brengen, waarbij de gestage vorderingen van de Europese Unie als voorbeeld kunen dienen. Zo moeten commissarissen sinds kort hun agenda met gesprekspartners openbaren, waardoor nu de lobby rond de klimaatcommissaris in beeld komt. Eerder opende Brussel een lobbyregister waarin lobbyisten zich moeten aanmelden.
In Nederland zijn dergelijke maatregelen nog niet genomen, een omissie die het parlement ook is opgevallen. De PvdA wil een initiatiefwet indienen om de invloed van lobbyisten en andere meepraters beter in beeld te krijgen. Als de transparantie verder verbetert, kunnen parlementariërs, belangenorganisaties en media beter controle uitoefenen op al het gelobby.

Nu even niet (Frank Wiezer Volkskrant 4 november 2015 p. 26):
Schuif de oplossing van de klimaatcrisis en werken aan duurzaamheid maar vijftig jaar voor je uit, adviseert René Cuperus ('De democratische Bermudadriehoek', O&D, 2 november). Want met problemen als de vluchtelingenstroom, de versobering van de verzorgingsstaat en het verdwijnen van vaste banen staat de democratie op springen, daar moet eerst een oplossing voor komen.
De wereldwijde milieucrisis moet dus worden opgelost, maar nu even niet. Hoe lang maken we deze kortzichtigheid al mee?
Waarom het herstel van de leefomgeving die van de democratie in de weg zou zitten, ontgaat me volkomen.

Technocratie versus populisme (René Cuperus Volkskrant 14 november 2016 p. 19):
We leven in een grillige en riskante overgangstijd. Er is een treffend citaat van de Italiaanse marxist Antonio Gramsci over zo'n tijd: 'De politieke crisis zit hem in het feit dat het oude afsterft en het nieuwe nog niet geboren kan worden. In deze tussenperiode verschijnt een grote variëteit aan morbide symptomen'.
We zien een afsterven van de oude partijsystemen. We zien, eerst buiten de westerse democratieën, maar nu ook daarbinnen, een opmars van autoritaire leiders. We zien een totale erosie van politieke ideologieën, ideeën en idealen. Politiek is platte sociologie geworden, groepsconformistische identiteitspolitiek. Kijk naar alle analyses van de Trump-overwinning. Die gaan nauwelijks over politieke inhoud, maar alleen over inkomen, ras, sekse, opleiding of woonplaats. Over hoeveel middelbaar opgeleide blanke vrouwen op Trump hebben gestemd. Of hoeveel academische Latino's op Hillary Clinton. Sociologisch determinisme van de meest beklemmende soort: je maatschappelijke positie bepaalt volledig hoe je denkt. Over morbide symptomen van een politieke overgangstijd gesproken.
In de globaliserende wereld is er iets grondigs mis aan het gaan met de democratie. Jan-Werner Müller, Duitse prof in Princeton die vorig jaar op de Universiteit van Amsterdam de eerste Jos de Beus-lezing gaf, heeft het scherp gezien in zijn essay 'What is Populism?'.
Er staan twee werelden tegenover elkaar: die van het populisme en die van de technocratie. Beide zijn een ernstige bedreiging van onze democratie, omdat ze het 'pure volk' en de 'alternatiefloosheid van de beleidsoplossingen der experts' verabsoluteren, en daarmee elk politiek meningsverschil, elk pluralisme en elke intellectuele twijfel saboteren.
Het is de hoogste tijd de democratie heruit te vinden, en terug te winnen op populisme en technocratie.

De democratische Bermudadriehoek of Opwarming van samenleving is nu topprioriteit (René Cuperus Volkskrant 2 november 2015 p. 19):
Niet de temperatuurstijging van de aarde, maar de politieke opwarming van de samenleving zal eerst en vooral onze topaandacht vergen.
De maatschappelijke erupties die momenteel rondom het vluchtelingenvraagstuk aan de oppervlakte komen, zijn een symptoom van een systeemcrisis. Ons naoorlogs politiek-democratisch stelsel hapert, piept en kraakt. Het christendom is als vooruitgangsgeloof voor het hiernamaals verdampt. Het socialisme is als vooruitgangsgeloof voor niet-rijken en niet-machtigen verdwenen. En met de liberale representatieve democratie wil het ook niet meer zo vlotten de laatste tijd. De oude integratiemechanismen - politieke partijen, vakbonden, kerken, media - staan zo'n beetje op instorten. Nieuwe integratiemechanismen en verbindingskanalen hebben we nog niet uitgevonden. De democratie verwijlt in een onbekend niemandsland. In de Bermudadriehoek tussen nationale staat, Europese Unie en ontvolkte politieke partijen.
Bij het woord 'democratie' denken Nederlanders vooral aan 'vrijheid van meningsuiting' en 'een vrij land' en aan een manier om besluiten te nemen ('stemrecht' en 'vrije verkiezingen'). Over de politiek-praktische invulling van de democratie is men een stuk minder tevreden.
Dat kan men afdoen als cliché-democratiekritiek, maar voor de kenners van het boek Contesting Democracy van Princeton-geleerde Jan-Werner Müller dit niet direct geruststellende geluiden.
Müller laat zien hoe fel liberalen, communisten, fascisten en sociaal-democraten in het interbellum streden om de definitie en afbakening van het democratiebegrip. Onder invloed van de horror van communisme en nationaal-socialisme, is na de Tweede Wereldoorlog een democratische rechtsorde ontstaan, waarin 'de stem van de volksmassa' werd gematigd en ingesnoerd door een representatief filter en door liberale rechtstaat-beginselen. Die elitair-constitutionele ordening stond eerst in de jaren zestig onder druk van progressieve sociale bewegingen, maar is in deze tijd het aanvalsobject van steeds succesvoller nationaal-populistische bewegingen. Dit alles is niet zonder risico.
De democratie heeft twee Achilleshielen. Zij is uitermate kwetsbaar voor kritiek op representatie en responsiviteit, voor de kritiek dat
de elite der bestuurders niet langer de bestuurden vertegenwoordigen, maar vooral zichzelf. In een meritocratische standenmaatschappij is dat oppassen geblazen. Verder is een democratie kwetsbaar op haar prestaties. Verdeeldheid en krachteloze compromissen kunnen de roep om een sterke, autoritaire leider ontketenen.
Het is dan ook zaak voor de gematigde krachten van het midden zich opnieuw uit te vinden om de segregatie en fragmentatie in de samenleving af te stoppen. Onze democratie schreeuwt om verbindingen tussen de nieuwe zuilen van hoger- en lager opgeleiden, en oude en nieuwe Nederlanders. Het lijkt me sterk dat zeewier die nieuwe verbindingen tot stand gaat brengen.

Voetnoot Exil of 'Wij moeten worden verwend, anderen lekker niet' (Arnon Grunberg Volkskrant 30 oktober 2015):
Wouter Bos lijkt in zijn column donderdag in de Volkskrant te beweren dat links alleen nog stemmen kan winnen door zich tegen vluchtelingen te keren, waarmee is vastgesteld dat stemmen winnen ten koste van alles immoreel is.
Wat overigens te doen als de PVV bij de volgende verkiezingen 40 zetels haalt? Innere Emigration, een befaamd middel van Duitse kunstenaars, wetenschappers en burgers in de jaren dertig en veertig: u keert zich af van de politiek, leest goede boeken en wacht op Stunde Null.
Of exil. Binnen de EU kunt u zich vrij bewegen en allicht kunt u visa voor Nieuw-Zeeland, Argentinië of Canada bemachtigen.
Voordeel is dat de boze menigte anders dan in de jaren dertig geen frontsoldaat is geweest. Hun motto is niet: wat je niet doodt, maakt je sterker, maar: wij moeten worden verwend, de anderen lekker niet.
Zij verheerlijken niet het geweld, maar de rookworst.

'Grenzeloze solidariteit is voor Europa niet te dragen' (interview Boudewijn Geels met Paul Scheffer Financieel dagblad 26 september 2015):
Wat is het allergrootste probleem? ‘Europa bewaakt zijn buitengrenzen niet. Hoe kun je een unie willen vormen zonder buitengrenzen? Er zijn nu twee mogelijkheden: of we vallen terug via de renationalisering van de grenzen, of we gaan vooruit. Er is een stille revolutie gaande. Tien jaar geleden was Europa steevast achterpaginanieuws. Inmiddels is de hele horizon waarbinnen we denken Europa. Voor het eerst snappen we dat de grens van Griekenland ónze grens is. En dat het begrotingstekort van Italië óns begrotingstekort is.’

Luister niet naar Paul Scheffer of Grensbewaking heeft illegale migratie aangejaagd (Thomas Spijkerboer Volkskrant 30 oktober 2015 p. 21):
De steeds intensievere grensbewaking heeft de illegale migratie niet beperkt, maar juist aangejaagd.
Het versterken van de Europese grensbewaking wordt dezer dagen opgevoerd als oplossing voor de chaos rond migranten en vluchtelingen. De EU zet daarom de marine in op de Middellandse Zee. Mensensmokkelaars zullen harder worden aangepakt. Paul Scheffer betoogde dat Europa nu eindelijk de buitengrenzen eens behoorlijk moet gaan bewaken. Hiermee suggereert hij dat die buitengrenzen niet of onvoldoende worden bewaakt.
Migratiebeleid
De stelling van Paul Scheffer (ga de buitengrenzen eens bewaken) ontbeert dus elk spoor van een feitelijke grondslag. Maar ook de Europese Commissie en andere beleidsmakers concluderen onverdroten dat het beleid geen enkel waarneembaar effect heeft gehad, en daarom ... geïntensiveerd moet worden.
Dat is een opmerkelijke conclusie. De feiten wijzen immers uit dat in de afgelopen 25 jaar illegale migratie niet is beperkt, maar is gegroeid en dat mensensmokkel niet met succes is bestreden maar booming business is geworden. Het aantal mensen dat sterft aan de Europese grenzen is verveelvoudigd en loopt inmiddels in de duizenden per jaar.
Bewaak de grenzen
Er bestaat uitsluitend belangstelling voor één versie van de werkelijkheid. De conclusie moet namelijk al tevoren vast staan: het beleid heeft gefaald, dus wat we nodig hebben is meer van hetzelfde beleid. De feiten van onderzoekers worden niet met feiten bestreden, maar met meningen.
De retorische zwakte van de alternatieve analyse is dat hij geen grote gebaren toelaat. Europese opinieleiders en politici kunnen hun daadkracht tonen. Ga eindelijk die grenzen eens bewaken! Strafbaarstelling! Bombardeer Libische smokkelboten! De alternatieve analyse leidt niet tot stoere conclusies, maar constateert dat migratiebeleid geen sluitende oplossingen kan hebben.
Zolang de ongelijkheid in de wereld zo enorm blijft, zal steeds gekozen moeten worden uit meerdere kwaden. Dapper doormodderen is het enige wat er op zit, maar dat kan wel wat minder kortzichtig dan nu.
Alleen al dit weinig stoere karakter van de alternatieve analyse zou genoeg moeten zijn om die aannemelijker te vinden dan de dominante visie. Maar in deze oververhitte tijden is vertoon van daadkracht belangrijker dan of een analyse klopt. Gezien de chaos waar al die schijnbare daadkracht toe leidt, kan die kortzichtigheid Europa duur komen te staan.

De eerste op 23 september 1983 gehouden Van der Leeuw-Lezing Een onderzoek naar de koppige dwaasheid van regeerders door Barbara Tuchman:
Door Plato zijn er al voorzetten gedaan, een uitverkoren klasse tot beroepsbestuurders op te leiden. In een rechtvaardige maatschappij zouden dan mensen uit de heersende klasse bij de verstandigen en wijzen in de leer moeten om in de kunst van het regeren onderricht te krijgen.
Het Meta-leren heeft op survival of the fittest, de waarden en normen betrekking.
In de op 30 oktober 2009 gehouden Van der Leeuw-Lezing haalt Alain de Botton een oud paard van stal.

Niet om te heersen, maar om te dienen of Vechtjas, idealist en profeet, besmeurd door oorlogsverleden (Jan Joost Lindner Volkskrant 23 oktober 2015 p. 8-9):
Hij was een christelijk-progressieve idealist. Een vechtjas. En hij had iets van een moreel hoogstaande profeet. Juist daarom moest hij in 1978 abrupt de politiek verlaten, vanwege een verzwegen oorlogsverleden. Willem Aantjes , fractievoorzitter van de ARP en het CDA in de jaren zeventig, en de laatste echte leider van de christendemocratische linkervleugel, overleed vanmorgen op 92-jarige leeftijd.
Tegenover de behoudzucht, de gemakzucht en de clownerie van zijn katholieke tegenspeler Dries van Agt stonden de morele ernst, de evangelische hartstocht en het sociale gevoel van Aantjes. Zijn Bergrede op het eerste CDA-congres (1975) was een hoogtepunt in een overigens spoedig verloren strijd om de ziel van de christendemocratie. In 1980 verenigden gereformeerden, katholieken en protestanten zich definitief in het Christen-Democratisch Appèl.

Aantjes bleef tot aan zijn dood politiek betrokken (Raoul du PreVolkskrant 23 oktober 2015 p. 2):
Aantjes erkende fouten, maar niet dat hij fout was geweest. Een levenslange strijd voor eerherstel volgde, maar officiële rehabilitatie door de CDA-top kwam er nooit. Wel bleef hij de politiek op de voet volgen. Ook mengde hij zich weer in debatten, de laatste jaren onder meer via Twitter, met soms scherpe kritiek op hoofdrolspelers als premier Rutte enTweede Kamervoorzitter Van Miltenburg en op de politieke mores in het algemeen.
Uit een van zijn laatste interviews, onlangs in het Nederlands Dagblad: 'Alle gezagsdragers zouden het verhaal uit 1 Samuël 15 moeten lezen. Daar staat dat koning Saul alles deed wat de Heer hem bevolen had, maar ook een gedenkteken voor zichzelf oprichtte. En op dat moment zegt God tegen Samuël: 'Het volk heeft een nieuwe koning nodig.' Dat is het einde van het gezag. Het volk is er niet voor de gezagsdragers, maar zij zijn er voor het volk.'

Turkije of Toetreding Turkije is één van oudste fantasieverhalen van EU (Sheila Sitalsing Volkskrant 19 oktober 2015 p. 2):
Dat er ook dit keer niets van zelfs maar een begin van Turkse toetreding tot de Unie terecht zal komen, is een veilige voorspelling.
De toetreding van Turkije, eventueel, ooit, op termijn, ergens in de verre toekomst - het is één van de oudste fantasieverhalen van de Europese Unie. De Turkse mars op Brussel begon in 1963 met een associatieverdrag dat rept van volledige integratie op termijn. Het vertrouwen in de toekomst was nog onbegrensd, Mark Rutte moest nog worden geboren, Geert Wilders was een zuigeling, de pil was een noviteit, het begrip EU moest nog worden gemunt, enfin: lang geleden. Het proces heeft in die vijf decennia zo veel mist, trammelant, zoete woordenwolken over 'revitalisering', hoogte- en vooral dieptepunten gekend, dat het zich uitstekend leent voor een achttiendelige Netflixserie.
Het dissonante geluid kwam van Frits Bolkestein, die altijd het standpunt is blijven huldigen dat het nooit wat worden kan met Turkije omdat de Verlichting nooit de Bosporus is overgestoken.
Jonker Roelants zei toen: 'Mensenrechten gelden nog altijd tot op zekere hoogte als een Westers concept, dat de achterdeur openzet voor de vijand. Er wordt erg in vijandbeelden gedacht. Daarmee hangt het heilige concept van de ondeelbaarheid van de natie samen. Ze denken van boven naar beneden: de burgers zijn er voor de staat, niet omgekeerd. Daarom zijn mensenrechten vreemd aan het Turkse denken.'
Een opmerking met eeuwigheidswaarde, die het afgelopen decennium ook de Nederlandse genegenheid heeft doen verdampen.

De opstand van Beverwaard (René Cuperus Volkskrant 19 oktober 2015 p. 19):
In Nederland lijken we op dit moment meer aandacht en compassie te kunnen opbrengen voor de 'vluchtelingen-slachtoffers', voor hen die heftig in opstand komen tegen de gevreesde vluchtelingen-overlast, dan voor de vluchtelingen zelf.
Het positieve zelfbeeld van Nederland heeft het de laatste tijd zwaar te verduren. Eerst onteert het Nederlands voetbal zichzelf met de totale afgang van Oranje. Dan valt, net in de week waarin 200 jaar Staten-Generaal wordt herdacht, het woord 'nepparlement' in de Tweede Kamer. Een ontheiliging van de democratische traditie van Nederland, ooit zo'n beetje het eerste land ter wereld dat burgerzelfbestuur introduceerde. En vervolgens laat een fors deel van Nederland zich kennen als een schuimbekkende meute die zich keert tegen de komst van vluchtelingen. Hoezo zit Nederland even niet lekker in zijn vel?
Het bood allemaal geen fraaie aanblik. Van levensbelang zijn dan moedige politici als Ahmed Aboutaleb die in het schootsveld tussen de verschillende bevolkingsgroepen het hoofd koel houden en mensen niet naar de mond praten. Maar de 'spreiding van de samenlevingslast' moet wel veel rechtvaardiger worden verdeeld tussen de sociaal sterkeren en de sociaal kwetsbaren. Daar gaat het nu mis. Goed mis.

Ik ben bang voor Poetin (Pierre Bokma Volkskrant 16 oktober 2015 p. 21):
Ik ben bang voor Rusland en Poetin, zegt acteur Pierre Bokma in de 4 Uur Nieuwsbreak. 'Het is alsof we zachtjes een wolf, of in dit geval een beer, van zijn halsband aan het ontdoen zijn.'
Rutte begint vandaag aan zijn zesde jaar als minister-president van Nederland. Welk cijfer geeft u hem?
'Lubbers hield het twaalf jaar vol, Kok acht jaar. Eigenlijk is het dus te vroeg voor cijfers. Maar vooruit, ik geef Rutte een 6,2.'
Hij is dus een prima acteur?
'Met het beperkte acteursjargon dat hij tot zijn beschikking heeft, ja. Hij heeft ook met een beperkt publiek te maken hè, de Tweede Kamer. Die mensen hebben een beperkt verbeeldingsvermogen.'
Anders dan leiders zoals Obama en Merkel blijft Rutte er jeudig uitzien. Hoe doet hij dat toch?
'Mark Rutte heeft geen idealen. Maar idealen zijn ook helemaal niet handig om te hebben in Den Haag. Dus Rutte is slim bezig.'
Wat was een hoogtepunt van zes jaar Rutte?
'Het hoogtepunt was het veroveren van het premierschap. Hij heeft zich toen gemanifesteerd als een wolf. Hij liet zich niet gek maken.'
En het dieptepunt?
Rutte weet het markante embleem van een dieptepunt vaak te vermijden. Het dieptepunt is misschien wel toen het gedoogkabinet met Wilders knapte. Rutte verloor de regie. Waar Rutte erg handig in is, is het spreiden van de macht. Hij geeft de verantwoordelijkheid aan iemand anders en kan daardoor ook een ander de schuld geven als het fout gaat. Die andere persoon is de sitting duck, wachtend op het moment om afgeknald te worden. Heel handig.
Rutte is een echte manager.'
Die rol van manager is hem juist op kritiek komen te staan. Hij zou onzichtbaar zijn, zeker in de vluchtelingencrisis.
'Elke strategie heeft een keerzijde. Ook deze is onderhevig aan verval.'

Door met de keerzijde rekening te houden is er volgens het rapport 'E i V' wel degelijk een strategie, namelijk de ommekeer in het denken en het 'Goede - Ware - Schone' na te streven. Door het principe 'Structure follows Strategy' toe te passen is het mogelijk verval tegen te houden.

De column Vijf jaar Rutte van Bert Wagendorp en de column Dom interview over belangrijk dilemma van Wouter Bos laten in een nutschell zien hoe zij probleem en oplossing met elkaar verbinden.
Vijf jaar Rutte of Voor Rutte is politiek een alleraardigst spelletje (Bert Wagendorp de Volkskrant 15 oktober 2015]], p. 2):
Van schitterende vergezichten krijg je slapeloze nachten, rimpels en grijze haren, zeker als je probeert ze te verwezenlijken.
Glunderend poseerde de nieuwe premier tussen Maxime Verhagen (CDA) en Geert Wilders, die het minderheidskabinet gedoogde. Toen wist je al: iemand die tussen twee van zulke onbetrouwbare gluiperds als een naïef kind kan staan lachen, is geen scherpslijper en tevens een onverbeterlijke optimist. Etc.
Ruttes voormalige voorlichter Friso Fennema zei dat zijn oude baas zich alleen druk maakt over dingen die hij zelf kan veranderen. Dat zou weleens de beste verklaring kunnen zijn voor het feit dat Rutte onbekommerd en bijna gewichtloos door het politieke leven zweeft. Nederlandse premiers kunnen steeds minder zelf veranderen en dat maakt hun taak er almaar simpeler op.
Ik hoop wel dat Rutte nog even doorgaat. Want als hij opeens iets leukers tegenkomt (pianist op een cruiseschip, dikke geschiedenisboeken lezen, een vrouw) is de kans groot dat Halbe Zijlstra leider wordt van de VVD en mogelijk zelfs premier. Dat kunnen we er even niet bij hebben.
Ruttes lichtheid mag dan soms gekmakend zijn, hij is altijd nog een stuk dragelijker dan de loodzware domheid en gewichtige zelfoverschatting van Halbe Zijlstra.
Ik vind het Mark Ruttes belangrijkste opdracht net zo lang te blijven zitten tot Halbe de moed opgeeft en gedesillusioneerd terugkeert naar postduivenvereniging De Griffioen te Oosterwolde: nóg een jaar of vijf, schat ik.

Dom interview over belangrijk dilemma (Wouter Bos Volkskrant 15 oktober 2015 p. 24):
En vervolgens ging het debat over borstvergrotingen.
Wat is het toch irritant als een belangrijk onderwerp beroerd wordt aangesneden. Zo ook het interview met Halbe Zijlstra afgelopen weekend in het Algemeen Dagblad over de aanpak van de vluchtelingenstroom en de vraag of dat gepaard moest gaan met een zekere versobering van voorzieningen. Etc.
Dan gaat het om de vraag of open grenzen verenigbaar zijn met ons model verzorgingsstaat. Niet omdat die verzorgingsstaat een aanzuigende werking zou hebben, maar omdat solidariteit per definitie mensen uitsluit. Ook in linkse kring gevierde auteurs als De Beer, Engelen, Kremer, Teulings, Entzinger en De Swaan hebben hier uitgebreid over geschreven.
Zelf kreeg ik het hierover aan de stok met Jan Pronk. In 2005 schreef ik: 'Elke vorm van solidariteit kan alleen maar tot stand komen en in stand blijven door anderen daarvan uit te sluiten. Insluiting en uitsluiting horen bij elkaar. Wie met iedereen solidair is, is uiteindelijk met niemand solidair'. Hij antwoordde in 2007 met: 'Ik acht deze stelling in strijd met de sociaal-democratische beginselen (...) Niemand loslaten betekent niemand uitsluiten.' Een reactie waar ik niet zo veel mee kon, omdat ik vooral een feitelijke vaststelling deed waar Jan met een normatieve belijdenis op antwoordde. Etc.
Hoe los je dit dilemma op?
De meeste progressieven onder ons zullen weinig voelen voor het verlagen van het niveau van solidariteit in ons type samenleving. Maar het is wel de consequentie waar volgens economen als Hans-Werner Sinnop afgekoerst wordt als we geen maatregelen nemen om de vluchtelingenstroom bij te sturen.
De grenzen sluiten dan? Nationaal heeft dat sowieso geen zin, dus zou het om de buitengrenzen van Europa moeten gaan. Dus toch een Fort Europa? Ook nooit een populair vooruitzicht in progressieve kring geweest, maar misschien in het licht van de actuele situatie ook niet meer helemaal vermijdbaar.

Gaan we voor wijsheid of de onderbuik (groupthink) van het volk? Om de complexe werkelijkheid te duiden wordt van kwadranten gebruik gemaakt. Kwadranten zijn een bruikbare tekentechniek om schijntegenstellingen, paren van tegenstellingen, de relatie tussen Geest en Lichaam (psychomaterie), Verleden en Toekomst, Leven en Dood weer te geven. De kleinschalige wereld van het individu wordt met de geschiedenis van het multiversum verbonden. Het brengt op eenvoudige wijze de in de schepping verborgen symmetrie in beeld. Het werken met de kwadranten biedt een optie de oorzaken en gevolgen van complexe vraagstukken beter te leren begrijpen. Diametraal tegenover de hokjesgeest, of wel groepsdenken, die de problemen veroorzaken staat de integrale denktrant, het 5D-concept.

Belgen kiezen hun rector wel (Eduard Schmidt en Wouter van Acker Volkskrant 9 oktober 2015 p. 20):
Minister Bussemaker maakt ten onrechte een karikatuur van gekozen universiteitsbestuurders.
Debatten
Studenten hebben in Leuven een indirecte stem in de verkiezing van de rector via de facultaire studentenkringen, terwijl medewerkers direct gewogen stemrecht hebben. In Gent oefenen medewerkers en studenten invloed uit via de faculteitsraden, en vanaf 2016 hebben studenten aan de Vrije Universiteit Brussel zelfs direct stemrecht. Tot nu toe komt het aantal universiteiten waarvan cabaretier Urbanus tot rector is verkozen uit op nul, om in Bussemakers karikaturen te blijven.
Een minister die een karikatuur probeert te maken van democratie in het hoger onderwijs past daar niet bij. In plaats van zich laatdunkend uit te laten over democratisch hoger onderwijs, zou Jet Bussemaker eens behoorlijk op deze materie in moeten gaan.

Kom niet aan ons nationale zelfbeeld (Dirk-Jan van Baar Volkskrant 11 september 2015 p. 20):
Na kritiek van buitenaf gaven ook cultuurdragers blijk van een nieuw soort lichtgeraaktheid.
Afkeer
Nederland wordt veelkleuriger en kent steeds meer (luidruchtige) minderheden die zich verdrukt voelen. Dat geldt zelfs voor de blanke meerderheid, die moet inbinden en de eigen cultuur bedreigd acht. De islam wekt met zijn zichtbare aanwezigheid afkeer op.
Identiteitspolitiek, die selectief in de geschiedenis winkelt om de eigen uniciteit te bewaren, roept altijd en overal reacties op. Dat geldt voor Nederland evenzeer als voor de rest van de wereld. Helemaal ongelijk hebben de VN-juristen niet als zij hier een nationalistisch en chauvinistisch (Moïsi) klimaat ontwaren. Dat betekent dat ons naast al het multiculturele onbehagen nog veel meer politieke correctheid wacht. Mét alle ergernis en clichés die daarbij horen.

Gezocht: econoom/intellectueel of Druk op economen om te publiceren steeds hoger (Peter de Waard Volkskrant 15 september 2015 p. 29):
De hoge druk om te publiceren dwingt economen aan universiteiten zich te specialiseren. 'Ontregelende generalisten' verdwijnen daardoor. Zorgwekkend, vinden drie onderzoekers.
Op de economische faculteiten van de universiteiten heerst een anti-intellectueel klimaat. Dat is zorgwekkend, stellen de economen Harry van Dalen, Kees Koedijk en Arjo Klamer vast op grond van een enquête onder economen in Nederland.
Reden van dit klimaat is de hoge publicatiedruk, die tot specialisatie dwingt. 'Op de universiteiten overheerst de publish-or-perish-cultuur. Ruim 80 procent van de economen ervaart de publicatiedruk als zeer hoog, omdat de verdeling van geld onder meer is gebaseerd op publicaties en citaten.' Etc.
Van Dalen: 'Over één ding zijn economen - in de praktijk en in de academie - het roerend eens: optreden in de media is van ondergeschikt belang om mee te tellen in de wereld. Voor buitenstaanders zal deze uitkomst opvallen. Zij zien per slot van rekening Sylvester Eijffinger, Sweder van Wijnbergen en Ewald Engelen als de economen omdat zij op het scherm hun inzichten delen. Onder economen vallen dergelijke optredens evenwel slecht en roepen ze achterdocht op.' Uit het onderzoek blijkt verder dat slechts één op de twintig economen denkt dat in de toekomst nog een Nederlander in navolging van Jan Tinbergen de Nobelprijs voor de Economie kan winnen.
Volgens Van Dale, Koedijk en Klamer dreigt 'de verregaande specialisatie gecombineerd met de publicatiedrang en de noodzaak van fondsenwerving academisch onderzoek in toenemende mate te verstikken'. 'Waar is de ruimte voor vernieuwende denkers? Is dit niet een goede tijd voor het eerherstel van de intellectueel in de economie?'

Ons Geld of Nederland weer eens brutaal gidsland? (Bert Wagendorp Volkskrant 15 september 2015):
Het betreft hier geen dagdromerij van een paar maffe Nederlandse acteurs en jonge hemelbestormers.
Woensdag hebben leden van de vaste commissie Financiën een ronde tafel-gesprek met onder anderen acteur-theatermaker George van Houts en de acteurs Pierre Bokma, Tom de Ket, Victor Löw en Leopold Witte. Het gaat over de toekomst van ons geldsysteem. Dat lijkt opmerkelijk, en dat is het ook. Over een maand neemt de vaste commissie het Burgerinitiatief Ons Geld in behandeling, nadat 120 duizend Nederlanders daarop hadden aangedrongen.
Van Houts, Bokma, De Ket, Löw en Witte vormen De Verleiders. In hun derde voorstelling, Door de bank genomen, ging het onder meer over de macht van bankiers en het feit dat particuliere banken het scheppen van geld praktisch hebben gemonopoliseerd. En over de kwalijke gevolgen daarvan. Het was een prachtige voorstelling en na afloop was ik ouderwets enthousiast en tevens woedend.
Dat de acteurs niet maar wat stonden te spelen maar écht verontwaardigd waren, bleek toen Van Houts en de zijnen in samenwerking met de Stichting Ons Geld het Burgerinitiatief startten. Ons Geld werd in 2012 opgericht door de toen 23-jarige Luuk de Waal Malefijt.
Wat is het punt? Van al het geld dat in Nederland in omloop is, is 97 procent via hypotheken en leningen gecreëerd door particuliere banken. Ons geld is schuld aan de bank en dát is volgens Ons Geld de oorzaak van de huizenbubbel, kredietcrisis, werkloosheid, groeiende ongelijkheid en nog veel meer trieste ellende.
Het doel van het Burgerinitiatief: de overheid met het geldscheppen weer naar zich toetrekken, zo de macht van de banken breken en de geldcreatie weer onder democratisch toezicht brengen. Staatsgeld, vrij van schuld en rente. Etc.
Op de site van Follow The Money toonde George van Houts zich niet erg optimistisch. Hij vreest dat de macht en de lobbykracht van de banken te groot zullen blijken: geldscheppen is lucratieve handel. 'Als het niet lukt, dan maar een revolutie. De klinkers uit de straten en op naar de Zuidas!'
Oké, maar eerst de Kamer. Spekkie voor het bekkie van Jesse Klaver. Kans voor open doel voor de Nieuwe Linksigheid van de PvdA, gefundenes fressen voor Emiel Roemer.

Klavers ideeën zijn niet onzinnig (B. Nooteboom Volkskrant 15 september 2015 p. 20):
De ideeën van Jesse Klaver zijn wellicht ondoordacht, maar niet onzinnig. Economen moeten openstaan voor de hervorming van hun discipline.
In zijn column van 12 september hakt Frank Kalshoven stevig in op de ideeën van Jesse Klaver. Die zouden ondoordacht en onzinnig zijn. Ondoordacht zijn ze misschien, maar onzinnig allerminst. Zijn intuïties zijn goed. Het zou beter zijn om te helpen die nader vorm te geven dan ze dogmatisch af te wijzen. Economen mogen wel wat bescheiden zijn na hun falen ten aanzien van de financiële crises.
Ik dien hier Kalshoven van repliek op de punten die hij bespreekt.
Ten eerste de 'systemen' die volgens Klaver individuen vermorzelen. Een complexe samenleving als de onze kan niet zonder systemen, stelt Kalshoven terecht, maar dat neemt niet weg dat ze regelmatig ontsporen. Neem de kwestie van de financiële instellingen.
Luyendijk doet het voorkomen alsof de problemen de schuld zijn van individuele bankiers, maar onderschat daardoor het probleem. Vele bankiers zien heel goed dat wat gebeurt niet goed is voor de samenleving, maar zij kunnen het zich alleen permitteren hun gedrag te veranderen als de anderen dat ook doen. Zij zitten in een zogenaamd prisoners dilemma. Als zij niet meedoen aan het spel van winst maken waarbij het risico op de samenleving wordt afgewenteld, dan worden ze aan de kant gezet door aandeelhouders of wordt de bank overgenomen door partijen die de kansen op winst wel pakken. De regering zit ook in een prisoners dilemma: als Nederland als enig land de bankiers hard aanpakt dan verhuizen die naar Londen. Dat alles is een pervers systeemeffect. Etc.
Horizontale controle
Er is een vorm van beperkte controle die maximale ruimte laat voor vertrouwen. Die heet horizontale controle, en is enige tijd geleden ingevoerd door het Ministerie van Financiën. Tot opluchting van velen.
Kortom, laten we als economen niet de huidige kritiek blind afwijzen en goede intuïties verwerpen omdat zij nog geen handen en voeten hebben, maar een handreiking geven om uit de voeten te kunnen. En daarmee de economische wetenschap omvormen. Redden, misschien.

Geloof in wetenschap is vaak ongegrond (Piet Verschuren Volkskrant 15 september 2015 p. 21):
Het klassieke experiment moet vervangen worden door experimenteren in de zin van gericht uitproberen.
Onlangs argumenteerde ik dat een onvoorwaardelijk geloof in wetenschappelijk onderzoek ongegrond is. Deze stelling wordt intussen ruim ondersteund door recent onderzoek in de biotechnologie, de psychologie en de medische wetenschap (de Volkskrant, 7 november 2013 en 28 augustus, 1 september en 5 september 2015). Etc.
Een doorslaggevend nadeel is tot slot het fragmentarische karakter van het klassieke experiment. Sinds Aristoteles kennen we het belang van een theorie. Deze bestaat uit een verzameling van verbanden tussen verschijnselen. Maar in een klassiek experiment wordt normaliter slechts één verband tegelijkertijd getoetst. Waar ook voor een theorie geldt dat het geheel meer is dan de som der delen, leidt dit onherroepelijk tot een fragmentarisch beeld. Etc.
Zo blijft de sterkte van het klassieke experiment behouden en worden de zwakheden goeddeels overwonnen. Ook en vooral wordt de opbrengst van wetenschap veel hoger en rijker. Als er één instantie is waarvan de maatschappij een onafhankelijke en kritische reflectie op waarheidsvinding en investering in de methodologie daarvan mag aannemen, is het wel de wetenschap.

Rekenkamer: waar blijft noodsteun? (Volkskrant 11 september 2015 p. 26):
Er is weinig zicht op waar de miljardensteun aan noodlijdende eurolanden terechtkomt, zegt de Algemene Rekenkamer. Volgens Dijsselbloem is er voldoende toezicht.
Besluitvormingsprocessen
De Rekenkamer levert stevige kritiek op het gezelschap waarvan Dijsselbloem voorzitter is: de Eurogroep. In dat clubje van de ministers van Financiën van de 19 eurolanden worden beslissingen genomen over 'vele honderden miljarden euro's belastinggeld van de inwoners van de eurolanden', zegt Kees Vendrik van Rekenkamer.
Maar op die 'informele' Eurogroep en al die miljarden ontbreekt democratische controle, zegt Vendrik. De Eurogroep is bijvoorbeeld geen verantwoording verschuldigd aan het Europees Parlement, schrijft de Rekenkamer. 'Deze constructie wringt in toenemende mate.'
Ook daarmee is Dijsselbloem het niet eens. 'Het Nederlandse parlement wordt altijd vooraf geïnformeerd' over wat de Eurogroep van plan is te bespreken en besluiten, stelt de bewindsman. Ook bespreken minister en parlement samen wat de Nederlandse inzet wordt. 'Het parlement is goed betrokken bij de besluitvormingsprocessen in de Eurogroep.'

Marcel van Dam schrijft in zijn column ‘1991 – 2007’ in de Volkskrant van 18 oktober 2007: Tot mijn verdriet zag ik vanaf de jaren tachtig mijn partij wegzinken in een moeras van beginselloosheid. Onder Kok ging de PvdA door de knieën, onder Bos door zijn rug.

Amorele overheid, amorele samenleving (Marcel van Dam Volkskrant 26 mei 2011):
Iedereen is bij geboorte opgezadeld of gezegend met een aantal mogelijkheden of beperkingen. Maar hoe die mogelijkheden of beperkingen worden omgezet in gedrag, is afhankelijk van impulsen uit de omgeving.
Omgeving is een zeer ruim begrip. In het gezin wordt iemand opgetuigd met de morele bagage van een zelfstandig individu. De samenleving creëert de normen en waarden waaraan diens gedrag wordt getoetst. De privémoraal en de publieke moraal kunnen sterk verschillen, maar beïnvloeden elkaar, waarbij de publieke moraal als omgeving fungeert voor de vorming van de toekomstige privémoraal.
De publieke moraal wordt vormgegeven door de overheid; gevoed en gecontroleerd door de volksvertegenwoordiging. Bestuurders zijn dus per definitie moraalridders. Zij bepalen welke regels in het maatschappelijk verkeer gelden, regels die op den duur in hoge mate bepalen welke normen en waarden in de privésfeer dominant worden.
Mijn stelling is dat de rol van de overheid als 'moraalridder' aan het verdwijnen is, en dat de regels van wat hoort en niet hoort worden vervangen door regels van doelmatigheid bij de aanpassing aan een autonome ontwikkeling van de samenleving. Een houding, ooit door CDA-minister Jan de Koning verwoord als: 'Als het niet kan zoals het moet, moet het maar zoals het kan.'
Zo bevordert de afbraak van de collectieve moraal de opkomst van de zelfzuchtige moraal. Wie voor zichzelf kan zorgen, heeft de toekomst; wie dat niet kan, schiet tekort en mag anderen niet tot last zijn. Nieuwe generaties raken gewend aan een
amorele overheid, die een amorele samenleving laat ontstaan.

De laatste (Marcel van Dam Volkskrant 29 januari 2015 p. 24)
Politieke partijen bundelen niet langer gemeenschappelijke ideeën, maar zoeken ad hoc aansluiting bij gemeenschappelijke gevoelens. Typerend was de aanpak van de ramp met het neergehaalde vliegtuig van Malaysia Airlines. Alle reden voor nationale rouw. Maar nooit eerder werd die rouw zo gepolitiseerd als deze keer. Met als hoogtepunt de retoriek van de minister van Buitenlandse Zaken in de Veiligheidsraad. Later bleek dat die inhoudelijk nergens op sloeg.
Ik vertelde mijn vrienden dat ik als gevolg van de collectief gekozen race to the bottom en de aanpak van het klimaatprobleem het geloof in de vooruitgang was kwijtgeraakt. Zij konden zich wel vinden in de veronderstelling dat bij ons, en wellicht in het hele westen, de mensheid tussen ongeveer 1960 en 1980 zijn beste tijd weleens gehad zou kunnen hebben.

Marcel van Dam Klimaatramp is niet meer tegen te houden
Amsterdam, 13 november 2014 - Volgens Barack Obama zal één kwestie de contouren van deze eeuw dramatischer dan elke andere bepalen: de urgente en groeiende dreiging van een veranderend klimaat. Daarom gaat presentator Marcel van Dam in het VARA-programma De Achterkant van het Gelijk op zoek naar antwoorden op vragen over klimaatverandering. Zijn conclusie: Wie gelooft dat de democratie het klimaatprobleem tijdig kan oplossen gelooft in sprookjes.
Marcel van Dam: "De meeste deskundigen zeggen dat de urgentie om het probleem echt aan te pakken veel te laag is. Er is een ramp nodig om kiezers en gekozenen in beweging te krijgen. Helaas: als in dit geval de nood het hoogst is, is de kans op redding al voorbij. Veel wetenschappers die bang zijn voor spot en erger van klimaatsceptici en collega's verschuilen zich achter 'waardevrije wetenschap' om maar geen politiek of moreel oordeel te hoeven vellen. Hoe is het mogelijk dat, op enkele uitzonderingen na, de Nederlandse academische wereld, eertijds een bolwerk van maatschappijkritiek, nu zwijgt als het graf als het gaat om een probleem dat alle andere problemen in de schaduw stelt?"

Sjoemelende banken (Frits H. Emmerik Den Haag Volkskrant 28 juli 2015 p. 16):
Sjoemelende banken
Ruud Nijhof, oud-Tweede Kamerlid voor DS'70, stelt dat minister Dijsselbloem het spoor in gewoon fatsoen en gezond verstand kwijt is. Deze minister wijst de Deutsche Bank, volgens Nijhof (en velen met hem) een 'criminele organisatie' , aan als coördinator bij de wereldwijde beursgang van ABN Amro.
Sinds de sociaal-democratie zich ontpopte als handlanger van het liberalisme en elk idealisme terzijde schoof, is de oorspronkelijke belangenbehartiger van ons allen, eenmaal aan de regering, het best denkbare pr-bureau voor de financiële wereld. Overtreden de banken wetten en regels dan volgt een boete, die probleemloos wordt betaald. Pik je een pak melk uit de super dan ben je een dief, jat je voor miljoenen uit het internationale geldcircuit dan ben je een genie en verdien je je bonus ten volle.
Maar welke bank moet Dijsselbloem dan kiezen? Geen bank is vrij van deze smetten. Ze rekenen stuk voor stuk het gelegaliseerd stelen tot hun rechtmatig verdienmodel. Dat blijkt ook uit het feit dat de Royal Bank of Scotland, een van de gewiekste sjoemelbanken, de huisbankier van onze overheid is.

Deutsche Bank (Ruud Nijhof oud-lid Tweede Kamer DS'70 Volkskrant 27 juli 2015 p. 18):
Het is verbijsterend te lezen dat minister Dijsselbloem heeft besloten Deutsche Bank aan te wijzen als coördinator wereldwijd bij het begeleiden van de beursgang van ABN Amro.
Een criminele organisatie die voor 2.5 miljard dollar beboet is wegens de Liborfraude. Een bank die (evenals ABN Amro zelf) tot oplopend naar 150 miljoen per jaar verdiende aan de derivatenhandel via corrupte tussenpersonen bij Vestia en daarmee het corporatiestelsel en de huisvesting voor laagbetaalden in Nederland deed wankelen.
Een bank ook die dreigt te bezwijken onder een veelheid aan lopende juridische procedures wegens malversaties: van rommelhypotheken tot het faciliteren van belastingontduiking. Hoever kun je in gewoon fatsoen en gezond verstand als minister het spoor kwijt zijn.
Het valt te hopen dat bij motie door Kamerleden met fatsoen de minister gedwongen wordt op zijn besluit terug te komen.

Mens of De politicus Aboutaleb overheerst in Zomergasten (Jean-Pierre Geelen katern V2 Volkskrant 27 juli 2015):
De mens Aboutaleb stond in Zomergasten geheel in dienst van de politicus Aboutaleb.
Uit diezelfde Arabische cultuur kon hij trouwens wel een mooi fragment tonen uit Prince of poets: een soort Idols voor dichters - laat John de Mol het gezien hebben. Na het fragment van een vrouw die zowel tumoronderzoekster als dokter en dichter was, toonde hij zich 'feminist'. Niet alleen zou de verlichting in de Arabische wereld volgens hem wel eens van vrouwen kunnen komen, ook de Nederlandse vrouwenbeweging mocht van hem 'wel een opkikker krijgen'. Hij roemde - zonder Henriette Roland Holst als bron te vermelden - de 'zachte krachten' die zullen overwinnen, en pleitte voor 'het opnieuw herpositioneren van de vrouw als kracht van betekenis in de samenleving'.
Na een fragment uit de speelfilm The Message ('Syriëgangers zouden deze film moeten zien') doceerde hij nog eens krachtig dat de islam geen enkele aanleiding geeft tot moorden en terrorisme.
Hij omzeilde behendig de vraag van zijn tutoyerende stadsgenoot Wilfried de Jong of hij liever premier wilde worden dan burgemeester zijn. Hij is 'politicus genoeg om te weten dat je nooit een ingewikkeld vraagstuk moet beantwoorden als het zich niet voordoet.'
Zijn veelbesproken en geloofde optredens na de moord op Theo van Gogh en de aanslag op Charlie Hebdo: 'Dat was een rol die je vervult in een functie. Ik weet niet wat ik gedaan zou hebben als ik die rol niet zou hebben'.
Het toonde eens te meer dat de 'persoonlijke' avond van de mens Ahmed Aboutaleb geheel en al in dienst stond van de politicus die we al best goed kenden, en die zijn achterban wilde winnen en op vele fronten wilde dienen. Zoals De Jong hem moest herinneren, na het fragment van Wilders' 'minder, minder, minder': 'Je zou hier als mens zitten vanavond'.
De politicus won. Die speelde de rol van de mens Aboutaleb wel met overtuiging.

Oog in oog (21 juli 2015):
In het interview van
Sven Kockelmann met Jan Marijnissen zegt Marijnissen dat 10% van de armste Nederlanders er 30% op achteruit is gegaan. Het neoliberalisme loopt volgens Marijnissen op zijn laatste benen. De SP haalde bij de verkiezingen in 2006 25 zetels. Marijnissen stelt dat Max Verhagen en Jacques Tichelaar al voor de formatie in 2006 hadden afgesproken de SP uit de macht te weren. Het was dus niet zoals Wouter Bos zei dat de SP niet wilde. Volgens Marijnissen had Wouter Bos bij de formatie tegen Balkenende moeten zeggen dat de PvdA zonder de SP niet meedoet.

In de Volkskrant van 1 maart 2014 debatteren Patrick van Schie (Teldersstichting) en Paul Kalma (voorheen Wiardi Beckman Stichting) over dat het neoliberalisme een links spookbeeld is. In de Volkskrant van 11 maart 2014 slaat Peter-Wim Zuidhof universitair docent Politieke Economie van Europa aan de UvA in zijn artikel Marktnormen dicteren beleid een brug tussen beide standpunten. Tot slot stelt Zuidhof dat ook liberalen zoals Van Schie hebben alle reden om op hun hoede te zijn voor de neoliberale ondermijning van de liberale orde. Daarmee worden immers belangrijke liberale noties zoals gelijkheid of democratie stilletjes ondergeschikt gemaakt aan de individuele vrijheid van de markt.

Wim Kok heeft de slogan ‘afschudden ideologische veren’ van Neelie Kroes overgenomen. Dat staat in het boek De vechtpartij. De PvdA van Kok tot Samsom van NRC-redacteur Thijs Niemantsverdriet.
Degenen die de boel onder het tapijt vegen, de PvdA voorop,
Kok, die zijn toch verschrikkelijk (Pim Fortuyn de Volkskrant 2002 en de Volkskrant 5 juli 2014 V5). Volgens het rapport ‘E i V’ is struisvogelpolitiek de trigger geweest die de neergang van de PvdA heeft ingeluid.

Na de beëdiging van het kabinet-Balkenende I trad Kok, zoals hij een jaar eerder al had aangekondigd, terug uit de Nederlandse politiek. Na enkele maanden in de anonimiteit geleefd te hebben, aanvaardde Kok in 2003 enkelecommissariaten, bij de ING Groep, TPG Post, Shell en de KLM. Deze commissariaten leidden tot enige discussie en kritiek, doordat Kok tijdens zijn bewind kritiek geleverd had op bestuurders van grote bedrijven en daarbij van "ordinaire zakkenvullers" en van "exhibitionistische zelfverrijking" had gesproken. Als commissaris genoot hij niet alleen zelf royale inkomsten, maar nam hij ook medeverantwoordelijkheid voor enkele verdere inkomensstijgingen. Zo stemde hij in met een stijging van 584% in de loop van drie jaar van de kortetermijnbonus voor ING-topman Tilmant. Tegenover de Commissie-de Wit verdedigde Kok dit door te zeggen dat de raad van bestuur van ING qua inkomen zwaar achteropgeraakt was bij de rest van de bankwereld, en dat het verschil met de concurrentie kleiner gemaakt moest worden om de talentvolle mensen te kunnen behouden. Kok verklaarde dat hij als minister-president een "maatschappelijke verantwoordelijkheid” had, terwijl hij als commissaris "in het belang van de vennootschap” moest handelen".

Het evenwicht door tegenwicht, het balansmechanisme, dat Wim Kok en Tjeenk Willink van de PvdA hanteren was al in de Bijbel bekend. In de woorden van ex-premier Wim Kok: De essentie van het 'poldermodel' is dialoog en evenwicht. Bij dialoog hoort tegenspraak en bij evenwicht tegenwicht. Het belangrijkste voor het goed functioneren van de overheid is tegenspraak, tegenwicht. Daarentegen was er juist bij de PvdA onder Ad Melkert sprake van een communistische kadaverdiscipline (hanengedrag binnen PvdA Peter de Waard Volkskrant 9 juni 2016 p. 20).

Maar zoals algemeen bekend is spelen bij ex-politici, die voor een nieuwe topfunctie in aanmerking komen, niet hun inhoudelijk kennis, maar hun politieke agenda, hun politieke netwerk de belangrijkste rol.

In de Volkskrant Magazine van 17 mei 2014 staat een interview (p. 12 - 18) met Jeroen Dijsselbloem, daarin zegt hij: ‘Dat ik in de voetsporen moest treden van Wouter Bos, mijn politieke leermeester; van Gerrit Zalm en Wim Kok, helemaal zo’n onaantastbare grootheid. ..etc. Wel vind ik dat Europa bij uitstek geschikt is om een aantal zaken aan te pakken. De banken bijvoorbeeld, en dat zien de kiezers ook wel.’
Zalm vertelde mij wat oud-minister Duisenberg hem ooit had uitgelegd. 'Minister van Financiën zijn is heel makkelijk. Je hoeft alleen maar nee te kunnen zeggen. De enige vraag waarop je met ja antwoordt is als ze zeggen: zei u nee?' Over het voorzitterschap van de Eurogroep: 'Waarom zou ik het niet kunnen? Waarom moet een ander het doen? Ik heb last van opvattingen en geldingsdrang.'
Het probleem is echter dat zowel
Wim Kok (interview Joris Luyendijk 22 februari 2015), Wouter Bos en Jeroen Dijsselbloem marionetten van de financiële sector, het systeemdenken zijn. Zij fixeren zich eenzijdig op één kant van de medailleen hebben daarmee de neergang van de PvdA ingezet. Marcel van Dam schrijft in zijn column ‘1991–2007’ in de Volkskrant van 18 oktober 2007: Tot mijn verdriet zag ik vanaf de jaren tachtig mijn partij wegzinken in een moeras van beginselloosheid. Onder Kok ging de PvdA door de knieën, onder Bos door zijn rug. Met zijn column heeft Marcel van Dam een omslagpunt in de geschiedenis onderkend.

Nobelprijswinnaars noemen eisen aan Griekenland waanzin (Peter de Waard Volkskrant 14 juli 2015 p. 9):
De aan Griekenland opgelegde bezuinigingen zijn waanzin en pure wraakzucht met als enig doel de volledige vernietiging van de soevereiniteit van het land. Dit stelt de Amerikaanse econoom en Nobelprijswinnaar Paul Krugman maandag op zijn blog.
Maar wat nu is gebeurd, tart alle beschrijvingen. Zelfs mensen die de Griekse premier Tsipras een incompetente sufferd vinden, de regering van Syriza willen zien vallen en 'de vervelende Grieken uit de euro willen stoten' zouden volgens hem hiermee niet akkoord moeten gaan. Met de in Brussel gemaakte afspraken, is het Europese project - 'dat ik altijd heb gesteund' - een doodssteek toegediend.
President Draghi van de ECB is het niet gelukt iedereen bij zinnen te houden, aldus Krugman, en president Hollande niet de Duitsers enigszins te laten inbinden.
Tot mislukken gedoemd beleid
Hij twijfelt zelfs aan de goede bedoelingen van Duitsland en suggereert dat er helemaal geen economische motieven aan ten grondslag liggen. Hij denkt dat Duitsland bewust probeert de Griekse economie te vernietigen. 'Het opleggen van harde bezuinigingsmaatregelen zonder schuldverlichting is een tot mislukken gedoemd beleid, ongeacht hoe bereid het land is om lijden te accepteren.'
Krugman denkt dat de eurozone met de volledige Griekse capitulatie uiteindelijk een doodlopende weg is ingeslagen. Ook Joseph Stiglitz, net als Krugman winnaar van een Nobelprijs voor de economie, haalt hard uit. Hij verwijt de eurolanden en dan vooral Duitsland, gebrek aan solidariteit. 'Je kunt geen eurozone beheren zonder een minimum aan solidariteit. Deze crisis ondergraaft volledig de gemeenschappelijke visie en de Europese solidariteit. Het is een ramp', verklaarde de gewezen hoofdeconoom van de Wereldbank.

In Frankfurt wordt gereld tegen de nieuwe heersers van de wereld (Rolf Bos Volkskrant 19 maart 2015):
De opening van het nieuwe ECB-gebouw leidde tot rellen. Maar de actievoerders staken ook de Grieken een hart onder de riem: 'Ik ben solidair met dat volk.'
'Ik ken als linkse christen mijn Oude Testament, en dat daar is toch gewoon een soort nieuwe Toren van Babel?'
Draghi somber
Toen ECB-chef Mario Draghi woensdag ter opening een blauw lint doorknipte, waren zijn woorden somber: de Europese eenheid staat onder druk.
Door de economische crisis zijn burgers lijnrecht tegenover elkaar komen te staan, zei de Italiaan Draghi. 'Sommigen, zoals de vele demonstranten die nu buiten staan, die denken dat het probleem is dat Europa te weinig doet. Zij willen een verder geïntegreerd Europa met meer solidariteit tussen landen.
'Anderen, zoals de populistische partijen die we in heel Europa zien opkomen, denken dat Europa te veel doet. Zij willen onze economieën renationaliseren. Ik begrijp wat zij bedoelen, waarom ze verandering willen, maar de waarheid is dat beide geen echte oplossing bieden voor de situatie waarin we ons bevinden.'

Kunnen reders wel worden belast?(Peter de Waard Volkskrant 14 juli 2015 p. 19):
Andere landen willen dat de linkse Syriza-regering deze reders fiscaal eens flink aanslaat. Maar tegelijkertijd rollen diezelfde landen de rode loper uit om hen buiten bereik van de Griekse fiscus te houden. Etc.
De koopvaardijvloot is een van de pijlers van de Griekse economie. Hij vormt 7,5 procent van het bbp en er werken 200 duizend mensen. Vorig jaar werd de tonnagebelasting verhoogd met 240 miljoen euro. Maar als daar nog veel hogere belastingen bijkomen zullen de rederijen zonder twijfel uitwijken naar landen - waaronder eurolanden - die ze fiscaal in de armen sluiten. Net zoals al is gebeurd met hun eigenaren.
De Griekse regering staat machteloos tegenover deze hypocrisie. Net zo machteloos als de Nederlandse regering, die de in Londen woonachtige Charlene Heineken (vermogen 11,6 miljard euro) niet kan belasten.

Meer Democratie raakt politieke bedrijf op minst fraaie plekken (Raoul du Pré Volkskrant 28 mei 2015):
Het burgerinitiatief om de politieke banencarrousel te doorbreken, verdient een enthousiaste ontvangst.
Toch waagt Dubbelboer het er nu zelf maar eens op met zijn beweging Meer Democratie. Dat initatief verdient een beter lot dan al die voorgangers, want het raakt het politieke bedrijf op een van zijn minst fraaie plekken: het voor buitenstaanders vrijwel ondoordringbare systeem om de publieke functies te verdelen.
Zelfs nu de tijd achter ons ligt dat de traditionele bestuurderspartijen oppermachtig waren, worden nog steeds bijna alle topbanen in het openbaar bestuur onderling verdeeld . Dat zit ingebakken in het systeem: zolang politici de benoemingen doen, worden politici, oud-politici en partijgenoten benoemd.

Onze wereld is in heftige beroering (René Cuperus - Volkskrant 18 mei 2015 p. 19):
De situatie van Nieuwe Onoverzichtelijkheid stelt specifieke eisen aan hedendaagse politiek. In de media barst het van onheilspellende berichten en verontrustende trends. Vaak uitvergroot en opgeblazen in schrille zwart/wit-kleuren. Toch beuken ze in op het maatschappelijk humeur. Wat moet de burger bijvoorbeeld denken van de berichten over 'Narcostaat Brabant'? In de gemoedelijke provincie-idylle van Guus Meeuwis blijkt de drugsmaffia de dienst uit te maken, burgemeesters te terroriseren en de rechtstaat te ondermijnen. En wat moet de burger aan met Amsterdam dat zich steeds meer als 'het Palermo van het Noorden' op de toeristenkaart zet, met al zijn afrekeningen in het criminele circuit?
Het kan aan mij liggen, maar ik vind het huidige kabinet - met premier Rutte voorop - veel te stil en afzijdig bij dit soort maatschappij-ontwrichtende ontwikkelingen.
Waar blijft de cavalerie van Plasterk en Van der Steur in Brabant? In Den Haag vereenzelvigt men politiek met het beheer der overheidsfinanciën en het managen van complexe beleidssystemen, als de zorg of de sociale zekerheid. Maar in de wereld van Nieuwe Onoverzichtelijkheid en permanente mediahyperbolen schiet die zelfdefinitie van politiek ernstig tekort. Burgers willen serieus genomen worden in hun zorgen en bezorgdheden. Dat schreeuwt om politiek openhartige politici zonder politieke praatjes.

In het rapport 'E i V' hangt de kern van Nieuwe Onoverzichtelijkheid met het geloof van Wim Kok in de markt was te sterk, in het tweede Paarse kabinet samen.
'Kok scheurde de brief van Netelenbos in stukjes' (Volkskrant 19 mei 2015 p. 3):
Verkeersminister Netelenbos had de hogesnelheidslijn liever aan een Oranje Consortium gegund, maar had de tijdgeest tegen, blijkt bij het begin van de verhoren van de Fyra-commissie.
Pans herinnert zich de reactie van Kok nog levendig. In het bijzijn van de ambtenaar deelde de premier zijn minister mee de brief niet te willen hebben. Netelenbos: 'Maar je hebt de brief nu. Als je hem niet wilt hebben, moet je hem verscheuren.' Kok scheurde de brief ter plekke in stukjes.
Het geloof in de markt was te sterk, in het tweede Paarse kabinet. Het kabinet besloot de concessie voor de hogesnelheidslijn tegen de wens van de eigen verkeersminister openbaar aan te besteden.

Fyra-verhoren: Commissarissen dwongen NS tot hoger bod
Het aanbestedingsteam van de NS heeft het bod op de concessie voor de hoge snelheidslijn in 2001 op last van de eigen Raad van Commissarissen maximaal opgerekt. Het uiteindelijke bod op het gebruiksrecht voor de lijn van 178 miljoen zadelde NS-dochter HSA, belast met de exploitatie van de hogesnelheidslijn op met een 'heel uitdagende businesscase'.

Het lijkt dat door het stimuleren van de marktwerking door de overheid meer problemen zijn gecreëerd dan opgelost. In plaats van het algemeen belang gaan veelal opportunistische deelbelangen overheersen. Tegenwicht is nodig om te voorkomen dat degene die het hardst aan de deken trekt de ander bloot legt. De huidige politiek is te veel op brandjes blussen ingesteld. Om met de woorden van Wouter Bos te spreken kan de vraag worden gesteld wordt niet te vaak door de overheid aan organisaties die het niet nodig hebben een free lunch aangeboden?
Diederik Samsom (Volkskrant 20 februari 2008): Ik ken de harde werkelijkheid helaas. Eind 2006 stuurde de top van het Nederlandse bedrijfsleven een brief naar het kabinet met de oproep duurzaamheid meer prioriteit te geven. Maar elke keer dat we dat doen, wordt het door diezelfde bedrijven keihard kapot gelobbyd. Shell, een van de ondertekenaars van de bewuste brief, heeft onlangs dankzij een brief van topman Van der Veer geregeld dat de grootste energieverslinders voorlopig niet hoeven te betalen voor hun CO2-emissierechten.

De schuldencrisis wordt tegen de achtergrond van de illusiecultuur geplaatst. Relatief staat tegenover absoluut. Uiteindelijk blijft het allemaal mensenwerk. Tussen de verkoper en de koper, de aanbodzijde en de vraagzijde zit voor beide partijen de stem van het geweten. Uiteindelijk zijn we het allemaal zelf, die de chaos creëren. De roep om een krachtige leider vloeit uit ons collectief onbewuste voort. Het is het collectieve spiegelbeeld van de 'bv-Ego', onze individuele zwakte.

De EU is een vereniging van onbetrouwbare leden (Alex Brenninkmeijer de Volkskrant 14 april 2015 p. 16/17):
'
Heldere taal' is zijn leidraad. Zo typeerde hij tijdens de presentatie van datzelfde jaarverslag de lidstaten als een bende egoïstische graaiers, gericht op het 'binnenharken van zo veel mogelijk EU-geld', zonder zich verder over de goede besteding ervan te bekommeren. En het allervreemdste van dit alles: hij werd er niet eens op aangesproken. 'Iedereen deelt deze mening.'
Etc.
De gouden draad in mijn aanpak is het DIKW model : van Data naar Informatie, naar Kennis, naar Wijsheid. Financieel controleurs zijn dol op data. Maar dan, hoe gaan we van constateren naar leren? Dan deinst de Rekenkamer terug, uit vrees dat we te politiek worden. Dat punt stel ik aan de orde. Onze conclusie dat 'de financiële systemen van de EU gedeeltelijk effectief zijn' is waardeloos als we vervolgens niet zeggen wat er moet veranderen.'
Nederlanders hebben het idee dat vooral
andere landen EU-geld misbruiken. Klopt dat?
'Uit de steekproeven van de Rekenkamer blijkt dat wij net zo slecht zijn als onze buren. De grootste fraude met het Europees Sociaal Fonds staat op naam van Nederland. Maar het zit in de Nederlandse volksaard om ons vingertje op te heffen naar het buitenland. Als burger ben ik geschrokken van de berichten over vriendjespolitiek bij aanbestedingen door Defensie en de politie, over mogelijke fraude door ict-bedrijf Ordina bij overheidscontracten. Als zoiets in Brussel boven water komt, sneuvelt er een eurocommissaris. Maar in Nederland komt er een onderzoek en beloven we beterschap. We zouden ons moeten schamen.'

Yvonne Hofs DNB waarschuwt voor risico op luchtbel in aandelenmarkt (Volkskrant 24 april 2015 p. 6):
Beleggers in aandelen en obligaties laten zich de laatste jaren meer beïnvloeden door het beleid van centrale banken dan door economische ontwikkelingen. Het op grote schaal laten drukken van geld jaagt de beurskoersen naar nieuwe recordhoogten. Maar die beursrecords worden niet gerechtvaardigd door de veel gematigder ontwikkelingen in de 'echte' economie.
Zeepbel
Nadat een meerderheid van het ECB-bestuur de bezwaren van onder anderen de Duitse en Nederlandse bestuursleden terzijde had geschoven, nam Knot publiekelijk het woord 'zeepbel' in de mond: 'Veel prijzen op de financiële markten zijn al losgezongen van de economische werkelijkheid. kwantitatieve verruiming zal die discrepantie verder vergroten. De geschiedenis leert dat deze situatie een tijdje kan voortduren, maar dat er altijd een moment komt dat dit soort zeepbellen uiteenspat.'
De analyse van de obligatie- en aandelenmarkten die DNB donderdag publiceerde, sluit hier volledig bij aan. DNB legt een duidelijk verband tussen de stijgende aandelen- en obligatieprijzen en de opeenvolgende opkoopprogramma's van de Amerikaanse, Japanse en Europese centrale banken. DNB vestigt de aandacht op het feit dat de obligatie- en aandelenprijzen telkens een koerssprong maakten zodra een van de centrale banken een nieuwe geldpersronde aankondigde.
'Het effect lijkt het sterkst in de VS. Elke ronde van kwantitatieve verruiming ging gepaard met verdere waardestijging van aandelen en daling van obligatierentes.' Wanneer de obligatierente daalt, stijgt de koers van oude obligaties met een hogere couponrente. Daarom stijgen de koersen van aandelen en obligaties nu tegelijkertijd. 'De aankoopprogramma's (van centrale banken - red.) zijn al jarenlang het belangrijkste thema voor de markt en beïnvloeden de beleggingsbeslissingen van marktpartijen', schrijft DNB.

Étienne de La Boétie (1530 - 1563): Het zijn altijd maar vier of vijf mensen die de tiran staande houden. Altijd is het zo geweest dat vijf of zes mensen de aandacht van de tiran hebben, die uit zichzelf naar hem zijn toegegaan of die hij heeft laten komen om medeplichtig te zijn aan zijn wreedheid, de gabbers bij zijn pleziertjes, de pooiers van zijn wellusten en de deelgenoten van de buit van zijn plunderingen. Deze zes hebben zeshonderd anderen onder zich die meeprofiteren. En de zeshonderd zijn voor hen hetzelfde als de zes voor de tiran.
Deze zeshonderd hebben zesduizend anderen onder zich, die ze in staatsdienst hebben verheven en aan wie ze het bestuur van provincies of het beheer van de duiten hebben gegeven, opdat zij de handlangers van hun gierigheid en wreedheid zijn en wanneer het moment is gekomen bovendien zoveel kwaad aanrichten dat zij alleen door hun bescherming wetten en straf kunnen ontduiken. Groot is de nasleep van dit alles.
En wie zich wil vermaken met het ontwarren van dit netwerk, zal zien dat niet zesduizend, maar honderdduizenden, miljoenen zich met die draad aan de tiran vasthouden. Het komt kortom hierop neer: door gunsten of winsten of doorgegeven voordelen die men deelt met de tirannen, bestaan er bijna evenveel mensen voor wie de tirannie profijtelijk schijnt te zijn als mensen voor wie de vrijheid aangenaam zou wezen.

Sinds Machiavelli (1469 - 1527) weten we dat voor politicals geldt ‘het doel heiligt de middelen’. Het boek De heerser bevat een leidraad hoe een cultuuromslag op een gewelddadige manier te realiseren. Om een cultuuromslag op een harmonische manier te verwerkelijken gaat het uiteindelijk om een integrale, interdisciplinaire denktrant, de synthese tussen de domeinen van de alfa-, bèta- en gammawetenschappers, die het parochiale denken, de symboolpolitiek van het 'eigen koninkrijkje', de 'bv Ego' overstijgt. Het probleem daarbij is dat de praktijk leert dat het gedrag van mensen niet gemakkelijk valt te veranderen.

Niccolò Machiavelli en zijn politieke filosofie:
‘Amorele’ Realpolitik
De middelen die een doel ‘heiligden’ hoefden niet per se slecht te zijn, of in strijd met ethiek, godsdienst en zedelijkheid. Het uiteindelijke streven was een politiek beleid dat ‘toevalligheden’ zoveel mogelijk uitsloot. Om stabiliteit te garanderen en het volk in toom te houden, kon zelfs zoiets vreemds als religie (in de vorm van religieuze vrijheid) een handig instrument zijn. Machiavelli formuleerde zo een politieke filosofie die niet zozeer ‘immoreel’ (indruisend tegen de wetten van de ethiek), maar ‘amoreel’ was: een ethische dimensie was irrelevant. Hoewel denkers vóór hem zich ook wel in meer of mindere mate met staatkundige vraagstukken bezig hadden gehouden, was Machiavelli de eerste die de politiek op deze manier ‘isoleerde’ en beschouwde als een op zichzelf staande wetenschap. Het soort opportunistische politieke opvatting dat hier uit voortvloeide, wordt ook wel aangeduid als Realpolitik – een beleid dat bijvoorbeeld eeuwen later ook door Von Bismarck zou worden gehuldigd.

Stelling: Hoe onder- en bovenwereld versmelten is een weerspiegeling van het amorele, politieke opportunisme in de wereld en dit was al bij Niccolò Machiavelli bekend.

Het verslag Werken aan je power wall van Arie Elshout (katern Vonk p. 2-4 Volkskrant 7 februari 2015) geeft een aardig inkijkje hoe het politieke bedrijf, de lobbyindustrie in Amerika werkt. Het toont de grondslag van ons kapitalistische systeem.
Wrang genoeg is dit een gevolg van het Eerste Amendement van de grondwet. Dat geeft iedereen het recht in petities bij de regering te klagen. Op grond van dit democratische beginsel hebben de bankenwereld, het bedrijfsleven, de vakbeweging en andere organisaties na tweehonderd jaar een nieuwe machtslaag geschapen die de politiek probeert te hinderen of te kneden. Wederom die spanning tussen ideaal en praktijk. Of zoals Thurber het verwoordt: 'Ik neig ernaar te zeggen dat het algemeen belang het aflegt tegen gevestigde deelbelangen.'
Het bewijst hoezeer de democratie haar eigen vijand kan worden. Met geld als belangrijkste factor. In 1998 ging er jaarlijks 1,25 miljard dollar naar lobbyisten. Dat was in bijna 2009 bijna verdrievoudigd.

Thomas von der Dunk Overheid beschaamt vertrouwen - Futiele formaliteiten tellen zwaarder dan fundamenteel fatsoen (Volkskrant 5 februari 2015):
Dan is er nog het beleidsmatige dieventaaltje van Teeven en Van Rijn, waarin verslechteringen plots verbeteringen heten, het handelsverdrag met Amerika, waarbij de consumentenbelangen van gewone burgers aan de winst van grote bedrijven zullen worden opgeofferd, en de zorgwet van Schippers, waartoe, om deze er maar doorheen te krijgen, desnoods het staatsrecht moet worden verkracht. Stuk voor stuk zaken die het idee dat de overheid niet allereerst de belangen van haar burgers dient steeds verder voeden.

'Hoe gestoord kan een godsdienst zijn?' (Thomas von der Dunk Volkskrant 3 februari 2014):
'Religie en de moderne seculiere wereld: dat is bij alle drie godsdiensten met een heilig boek een probleem. Misschien bij het christendom nog het minste, omdat zij het minste aan regeltjes hechten', schrijft Thomas von der Dunk. 'Maar ook het christendom kent verstokte conservatieven.'
Ik ben het zelden eens met Benjamin Netanyahu. En te vertrouwen is hij evenmin. Zo is zijn jongste voorstel om Palestina aan de Palestijnen terug te geven, mits de kolonisten er kunnen blijven wonen zoals er ook Arabieren in Israël mogen wonen. Zowel onoprecht als vals.

Thomas von der Dunk Europese elites zorgen vooral goed voor zichzelf (Volkskrant 7 januari 2014 p. 33):
De beleidselite is ongeloofwaardig. Die wil dat iedereen de buikriem aanhaalt, behalve de elite zelf. Dat leidt tot een electorale opstand in Zuid-Europa.
Het is deze discrepantie die het buikriemverhaal van de beleidselite zo ongeloofwaardig maakt en in Frankrijk, Spanje, Italië en Griekenland tot een electorale opstand leidt. Zoals Eric Zemmour, geciteerd in een uitstekend stuk van Peter Giesen, het formuleerde: 'Onze elites willen het Angelsaksische middel van struggle for life aan de hele bevolking opleggen, behalve aan zichzelf.'
Dat geldt ook steeds meer voor Nederland. Het probleem is slechts dat veel opiniemakers dat, als gevolg van een nog sterk in neoliberale markt-mantra's opgesloten consensusdenken, nog steeds niet willen zien.

De gevaarlijke ideeën van Frits Bolkestein (5 mei 2013):
Het ergste is nog dat het betoog van Bolkestein, in al zijn irrationaliteit, kan omslaan in een bedreiging voor de verlichtingswaarden die hij zegt te verdedigen. Zo stelt hij: “Met de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens als maatstaf, is het mogelijk een rangorde van culturen aan te brengen.” De Westerse cultuur is volgens Bolkestein “superieur aan die van de moslimwereld”. Laten we ten eerste niet vergeten dat met dit gevaarlijke idee van de Westerse superioriteit als excuus, miljoenen mensen zijn vermoord, in verschillende koloniale veroveringsoorlogen. En ten tweede is een dergelijk statement ook in strijd met het universalisme van de verlichting zelf, dat geloofde in universele menselijke gelijkheid en de universele kracht van de rede om culturen te overbruggen. Het paradoxale is hier dat als je de verlichting tot het ‘judeo-christelijke Westen’ beperkt, zoals Bolkestein in zijn boek doet, dat je daarmee de verlichting zelf in de ban doet.
Zo stelt de Sloveense filosoof Slavoj Žižek dat de protesten in Egypte het beste bewijs zijn van de universele validiteit van de verlichtingsidealen, ook onder moslims. Zizek stelt verder dat niet de islam, maar de rechtse islambashers de grootste vijanden zijn voor de verlichtingsidealen in Europa, precies omdat zij de universaliteit van die idealen bestrijden. In zijn boek lijkt Bolkestein maar al te gewillig om deze stelling te bevestigen.

Von der Dunk: 'De voorbarige heiligverklaring van Bolkestein' (Volkskrant 7 april 2013):
VVD-prominent Frits Bolkestein werd in een opiniestuk in de Volkskrant bijna heiligverklaard. Thomas von der Dunk wil daar iets op afdingen.
Idiote aanbestedingsregels
Voor de door zijn discipelen geprezen Europa-criticus Bolkestein moet de EU vooral niet meer zijn dan één grote markt. Juist dat heeft het vertrouwen van de Europeanen fataal ondermijnd. Het betekende idiote Europese aanbestedingsregels, die tot een sociale race to the bottom hebben geleid, zoals bij de post, of bij schoonmakers die nu in anderhalve minuut een schoollokaal moeten doen.
Het heeft ook geleid tot het Fyra-debakel - de goedkoopste aanbieder wint verplicht - en tot spoorbedrijven die geen duurzame treinstellen durven te kopen en dito werknemers durven aan te nemen omdat ze elk jaar hun concessie kunnen verliezen. Veel lageropgeleiden zijn door het VVD-neoliberalisme tot wegwerpartikelen gereduceerd - dat is de keerzijde van het vrijheidsbeginsel dat Bolkestein steevast zo bejubelt.
Het zou Bolkestein sieren, als hij dáárover eens een boek zou schrijven. Maar ja, dan moet ook bij hem wit in zwart veranderen, en omgekeerd, en dat is voor hem zelfs ingeval van één keer al te veel. Daarom wachten we op dát boek nog steeds.

Brussen vs Von der Dunk: 'Hoe erg missen we Bolkestein?' (Volkskrant 12 september 2011):
Bij een kabinet onder leiding van Bolkestein zou een rechtse columnist zijn vingers aflikken, stelt Bert Brussen. De politicus was zelfs in zijn politieke hoogtijdagen een buitenbeentje, vindt Thomas von der Dunk.
Ik vermoed - niet op grond van onderbuikgevoelens maar van hersenpan-analyse - dat hij inzake een vrijdenkersruimte of SGP-gedoogvoorwaarden zich in ieder geval niet achter een zogenaamd gebrek aan aanbod zou hebben verscholen c.q. de liberale dilemma's van het regeren bij de gratie Gods als onproblematisch zou hebben weggegrijnsd.
Het is voor het niveau van het politieke debat in Nederland achteraf gezien jammer dat de liberale ideoloog Bolkestein nooit tegenover de gepassioneerde visionair Den Uyl heeft gestaan, maar tegenover de pragmaticus Kok, en dat Den Uyl het indertijd als tegenstander met de eendimensionale Wiegel moest doen, aan wiens brein al die jaren nooit enig origineel idee is ontsnapt.
Iets anders is natuurlijk de omzetting van een abstracte visie in concreet beleid. Politici in ruste zijn altijd zeer goed in vernietigende kritiek, zie ook Kohl jegens Merkel. Bolkestein zelf heeft regelmatig een punt gemaakt van het problematische van een mogelijk EU-lidmaatschap van Turkije - een opvatting die ik met hem deel. Alleen hield hij als eurocommissaris op het cruciale moment van de start van de toetredingsonderhandelingen wel net zijn mond.

Puinhopen van Bolkestein Economisch kaartenhuis rechtse kerk stort ineen (Thomas von der Dunk Volkskrant 23 maart 2009):
Ik schreef het al 17 oktober: in revolutionaire tijden is het nog vandaag onvoorstelbare toch gisteren al gebeurd. Met donderend geraas stort het economische kaartenhuis van de rechtse kerk na twintig jaar ineen. Het afvallige VVD-Kamerlid Weekers bepleit inmiddels vormen van overheidsingrijpen, die vorig voorjaar nog als communistisch zouden zijn verketterd.
Bankierskring
Alleen in bonanerende bankierskring zelf heeft men het nog niet door - en versterkt men door het ongegeneerd voortgaande gegraai juist het omwentelingstempo. In de kapitalistische heilstaat Amerika ziet Obama zich door de volkswoede gedwongen alle registers - inclusief een kleptocratentax van 90 procent, wat zelfs de door rechts Nederland gedemoniseerde Den Uyl nooit heeft gedurfd - open te trekken. Als het recht niet langer met het rechtsgevoel spoort, wordt de bestaande wet onhoudbaar.
Fossiel
Wie de tekenen des tijds evenmin heeft verstaan, is Frits Bolkestein: onder Paars de gevierde propagandist van de Amerikanisering van Europa, inmiddels een geestelijk fossiel uit de vorige eeuw. Recent presenteerde hij voor een handvol laatste getrouwen een boekje, waarbij hij niet van zijn geloof in de zegenrijke hebzucht bleek te zijn gevallen. Hij is als Saddams propagandaminister die ook met de Amerikaanse tanks achter zich in beeld bleef volhouden dat alles volgens plan verliep. Want juist de neoliberale heldenlanden IJsland, Ierland en Letland zijn nu nagenoeg failliet.
Puinhopen
Donderdag schreef Bolkestein in De Volkskrant dat de huidige puinhopen een gevolg van wetsovertreding zijn. Nonsens. Punt is juist dat niet zozeer de wet is overtreden, maar bepaald verwerpelijk gedrag legaal is gemaakt, en in Nederland was Bolkesteins VVD daarachter indertijd de drijvende ideologische kracht. Zo heeft Zalm alle bestaande beschermingsconstructies tegen rooffondsen gesloopt. Tot de puinhopen van Bolkestein behoort de privatisering van nutsbedrijven en semi-publieke instellingen, die inmiddels ook aan de graai- en speculatiecultuur ten prooi zijn gevallen. Nederland gedraagt zich hier als het braafste jongetje in de Europese klas. Niets illustreert de absurditeit daarvan zozeer als het feit dat Nuon nu bij wijze van 'marktwerking' verpatst wordt aan - een Zweeds staatsbedrijf.

Sebastiaan Princen (hoogleraar bestuur en beleid in de EU aan de Universiteit Utrecht) Het is onzinnig discussie te voeren over 'meer of minder Europa' (Volkskrant 16 december 2014):
De lijst met in te trekken wetsvoorstellen van Eurocommissaris Timmermans is symbolisch beleid en allerminst een trendbreuk in de ontwikkeling van de Europese Unie.
Het idee dat 'we' het allemaal eens zijn over de noodzaak van 'minder Europa' is dan ook pure politieke retoriek. Alleen al binnen Nederland laten de reacties op de lijst met in te trekken voorstellen zien dat er grote verschillen van inzicht bestaan over wat de EU zou moeten doen en waar de prioriteiten voor minder regelgeving zouden moeten liggen.
Het is daarom onzinnig in algemene termen een discussie te voeren over 'meer of minder Europa'. Waar het om gaat zijn vragen als 'willen we strengere normen voor de bescherming van luchtkwaliteit in Europa?' en 'in hoeverre willen we immigratiebeleid op Europees niveau afstemmen?'
Symbolische discussies leiden tot symbolisch beleid. De lijst met in te trekken voorstellen is daar een goed voorbeeld van. Misschien dat dit voor de bühne de indruk kan wekken van politieke daadkracht en een kentering binnen de EU, daadwerkelijke veranderingen in beleid kunnen alleen plaatsvinden door per onderwerp de discussie aan te gaan wat we binnen de EU willen regelen en op welke manier.

Sebastiaan Princen haakt in op de oproep van Milieudefensie aan Frans Timmermans in de Volkskrant 15 december 2014.
Het afschaffen van de voorstellen voor luchtkwaliteit is een slecht plan:
- Luchtvervuiling kost Europa nu al 900 miljard euro per jaar
- Afschaffing leidt tot jaarlijks 58.000 extra voortijdige sterfgevallen.
en het verslag Timmermans als Dr. No in Brussel in de Volkskrant van 13 december 2014.
Meest in het oog springende slachtoffers op de 'dodenlijst' zijn voorstellen om de luchtkwaliteit te verbeteren en het hergebruik van afval aan te moedigen.

Jan Tromp over Brussel: 'Eindeloos fascinerend en eindeloos vermoeiend' (Volkskrant 1 mei 2014)
Waar liep je tegenaan?
'Ik moest het functioneren van de Europese besluitvorming in kaart brengen. Hoe krijg je dat op een aantrekkelijke manier voor het voetlicht? Dat is het grootste obstakel als het gaat om de Europese Unie. Mensen slaan een bladzijde op in een krant, treffen in de kop 'Europa' en denken: oké, dat zal vast een belangrijk verhaal zijn, dat moet ik lezen, maar nu toch eerst maar even de sport.
'Dat was de grootste uitdaging, hoe krijg je dat verhaal op een aansprekende manier verkocht? Ik heb geprobeerd om het reportage-achtig te maken. Ik probeerde vooral gewoon te vertellen wat ik aantrof.' Eigenlijk wordt er nooit iets besloten, totdat uiteindelijk, en dat kan jaren duren, er een soort van uitkomst is. Maar die uitkomst wordt altijd gekleurd door de waterigheid van het compromis.
En wat trof je aan?
'De ondoorgrondelijkheid van het besluitvormingsproces zit in het systeem zelf. Het is een totaal andere manier van politiek bedrijven dan we gewend zijn. Wat wij gewend zijn is een regering, en oppositie- en regeringspartijen die een soort strijd vormen. Dat is in Brussel totaal afwezig.
'Er is wel een parlement, maar dat confereert op allerlei manieren, in allerlei hoeken en gaten, met allerlei partijen. Men confereert met lui van buiten, met ambtenaren van lidstaten en met lobbyisten; men confereert en onderhandelt met ambtenaren van het dagelijks bestuur van Europa, de Europese Commissie. Intussen zijn er ook allerlei lijntjes naar de Europese Raad waar de lidstaten hun zwaartepunt vinden, en alles is altijd geregeld met overeenstemming, met consensus.

Adriaan Schout (hoofd EU-studies bij Instituut Clingendael) Is commissaris Timmermans wel dezelfde als minister Timmermans? (Volkskrant 8 december 2014):
Beladen met torenhoge verwachtingen is op 1 november de Commissie Juncker begonnen. Er staat veel op het spel. Topambtenaren in Brussel en in de hoofdsteden benadrukken dat de EU omvalt als het deze Commissie niet lukt te hervormen. Helaas verschillen de meningen sterk over wat hervormd moet worden.
Juncker heeft nóg een zorgwekkend signaal afgegeven. Nederland pleitte met minister Timmermans voor onafhankelijke toetsing van beleidsvoorstellen. Een van Juncker's eerste besluiten was echter dat de Commissie de kwaliteit van haar eigen initiatieven blijft keuren. Samen met het investeringsplan wekt dit de indruk dat Timmermans' positie beperkt is tot technische beleidsvoorstellen. Juncker bepaalt de politieke keuzes en de ambities. Bescheidenheid, onafhankelijkheid en afstand tot het Europees Parlement lijken ondergeschikt aan dadendrang en politisering.
Met deze start lijkt dit niet de Commissie die de EU klaarstoomt voor de door Nederland gewenste Europese toekomst. Commissaris Timmermans moet nog bewijzen dat hij dezelfde persoon is als minister Timmermans.

Het Oude Testament spreekt van het Gouden kalf en het Nieuwe testament van dat Niemand twee heren kan dienen: Jullie kunnen niet God dienen én de mammon. Ook nu gaat het nog steeds om een medaille met twee kanten, Goed en Kwaad (zie ook Demon est deus inversus en klippoth).

Empedocles: Dit spel van aantrekkende en afstotende krachten gebeurt bij toeval en noodzakelijk, en in een kringloop. Deze kringloop heeft plaats in een zogenaamd perfect meetkundig lichaam: een bol. Op een bepaald moment zijn de elementen volledig vermengd door liefde. Dan worden zij door haat geleidelijk weer gescheiden (vuur en lucht gaan naar de buitenkant van de bol), om vervolgens door liefde weer verenigd te worden en naar de begintoestand terug te keren. Er is dus een voortdurende strijd en aantrekking tussen de krachten van liefde en haat, waarbij ze elkaar in heerschappij afwisselen. Empedocles' dynamisch concept van een kosmogonie waarbij de elementen steeds opnieuw weerkeren en nieuwe samenstellingen vormen, noemen we een cyclisch universum.

Het vierde beginsel kama van de mens is de zetel van de begeerten, van emoties, van liefde en haat, van vreugd en smart. De Staf van Hermes wordt beschouwd als de sleutel en de weg van persoonlijke (spirituele) ontwikkeling.
De “staf” (p. 96) waarmede het goddelijke kind de volkeren zal hoeden, is natuurlijk de caduceus van Hermês, de voorbeeldige schaapherder van de zielen. In de oudere mythologie vindt men deze magische staf in de hand van Neb, de God van wijsheid en “de bewaarder van de scepter van kracht”.

René Girard wijst op de betekenis van Plato’s opvattingen over de menselijke imitatie. Iedere menselijke begeerte mimetisch van aard is, en dus altijd bemiddeld (via de ander) tot stand komt. Deze driehoeksbegeerte werpt een nieuw en verhelderend licht op de menselijke betrekkingen van bewondering, rivaliteit en haat: willen wat de ander wil en begeren wat de ander begeert. De geestelijke wereld is werkelijk, de zintuiglijke is een illusie, want veranderlijk. Men moet zich volgens Plato richten op het geestelijke en streven naar de hoogste wijsheid, namelijk die van het Goede, het Ware en het Schone.

Peter Knoope Waar komt de haat vandaan? (Volkskrant 25 november 2014 p. 27):
In zijn artikel over nut en politieke noodzaak van analyse van de vraag waarom er haat is en wat de aantrekkingskracht is van IS op jongeren, komt Martin Sommer tot de slotsom dat het gaat over afwijzing van democratie (O&D, 22 november). Dat is ook weer opgelost. Dacht ik.
Maar het artikel deed me ook aan een paar lastige dingen denken. Zoals dat democratie ook Abu Ghraib en Guantanamo Bay voortbracht. Dat democratie ook de militaire inval in Irak mogelijk maakte en de nederzettingenpolitiek van Israël niet stopgezet krijgt. Het artikel roept bij mij ook het beeld op van een oorlog tegen terrorisme met onschuldige slachtoffers van drones in Jemen en Pakistan.
Diepere oorzaken
Hoe lastig politiek activisme ook mag zijn, het is de kracht van een democratie die te accommoderen en te ontdoen van de gewelddadige elementen, juist ook door de vraag naar de diepere oorzaken te agenderen. Juist vanuit die kracht kan ook de vraag naar de oorzaken van haat gesteld worden. Zonder dat die vraag tot de verdenking van rechtvaardiging van geweld leidt. Een krachtige democratie heeft het niet nodig om mensen die willen begrijpen verdacht te maken.
Het heeft, na 9/11, tot 2006 geduurd voor het Nederlandse parlement, bij monde van D66-Kamerlid Van der Laan, de vraag durfde te stellen: 'Waar komt de haat vandaan'. Tot dan is er veel gebeurd dat een negatief effect heeft gehad op de bestrijding van het politiek geweld van Al Qaida. Laten we hopen dat het deze keer minder lang duurt en vooral dat het wachten op het moment dat de vraag gesteld mag worden en serieuze aandacht krijgt, tot een minder groot aantal verkeerde beslissingen leidt.

Femke Halsema Sommer creëert een onzindebat
Dat is niet alleen weinig fatsoenlijk (inderdaad!), het is ook manipulatief. Sommer zoekt niet een open discussie. Hij framet tegenstanders met verzonnen argumenten en creëert een onzindebat. Het is een zwaktebod zo zijn flinke, realistische gelijk te halen.
Mij lijkt dat de kwestie zelf, de verdediging van de liberale democratie en de vermindering van de aantrekkingskracht van het gewelddadige jihadisme, beter verdient dan een schijngevecht.

Meindert Fennema: 'Van Jefferson tot Romney: waarom de haat tegen de staat in de VS zo groot is' (Volkskrant 7 november 2012):
Waar komt de Amerikaanse belastingangst vandaan? Founding father Thomas Jefferson was al afkerig van belastingen, zei Meindert Fennema dinsdagavond in een minicollege tijdens de President's Night in de Melkweg. 'De haat tegen de staat is in geen enkel democratisch land zo groot als in de VS.'
Eén ideologische dimensie
Vanaf het bewind van Ronald Reagan, zo zou men kunnen zeggen, worden de geografische tegenstellingen minder bepalend voor het onderscheid tussen de politieke partijen en zijn republikeinen en Democraten steeds meer op één ideologische dimensie komen te liggen. De Republikeinen op rechts en de democraten op de links. Maar om te winnen moeten beide partijen het hebben van de onafhankelijke kiezers in het midden waardoor het beleid van de Republikeinen altijd linkser is dan zij beloofd hebben en dat van de Democraten altijd rechtser.
Het gevolg is dat in de VS de kiezers altijd ontevreden zijn. In die zin gaat Nederland steeds meer op Amerika lijken en ook de opstand van de VVD achterban tegen de nivellering doet dan ook heel Amerikaans aan. Wij zijn een provincie van Amerika geworden.

Irak-rapport wederom bewijs incompetentie Britse bestuurlijke elite (Patrick van IJzendoorn Volkskrant Plus 6 juli 2016) of Nieuw bewijs voor incompetentie elite (Volkskrant 7 juli 2016 p. 12-13):
De publicatie van het Chilcot-rapport over de aanloop naar de Irak-oorlog. Daarin stond wat de Labour-leider altijd al heeft geroepen, namelijk dat de oorlog niet gerechtvaardigd was. Tegelijkertijd kon ook de aanstichter van dit alles, Tony Blair, tevreden zijn. John Chilcot had immers geoordeeld dat de oud-premier niet had gelogen of misleid. Er was slechts sprake van incompetentie, geblunder en goedgelovigheid.
Corbyn wees erop dat meer dan een miljoen Britten in maart 2003 de straat op waren gegaan om, tevergeefs, tegen de inval te demonstreren. Volgens hem krijgen die mensen nu alsnog gelijk. Boven alles is het Chilcot-rapport wederom een bewijs voor het falen en de incompetentie van de bestuurlijke elite. Zo lijkt er een onvermogen te zijn om een helder plan te maken, bijvoorbeeld voor wat er in Irak had moeten gebeuren na de oorlog. Dat het rapport het licht zien ten tijde van een bestuurlijke crisis als gevolg van het EU-referendum is daarom meer dan toepasselijk. Het enige plan aan Blairs kant bleek te bestaan uit een belofte aan Bush: I will be with you, whatever.
Deze zes woorden vatten het rapport prima samen.

Wouter Bos in zijn column Heeft links nog wel toekomst? (Volkskrant 14 mei 2015):
Toen ik een jaar of tien, vijftien geleden geïntroduceerd werd in de Progressive Governance-kringen rond Tony Blair, viel daar een aantal mensen op. Allereerst Peter Mandelson, een enorm aardige - en bij tijd en wijle wat valse, zijn bijnaam in de rechtse pers was Prince of Darkness - strategisch denker die het als zijn missie zag Tony Blair en Labour een nieuw ideologisch tijdperk binnen te loodsen en van een langdurige periode van macht te verzekeren. Dan was er Roger Liddle, een verlegen vijftiger die wat onbeholpen maar o zo scherp allerlei denktanks aanstuurde. En er liep een nerdachtige jongen rond, heel Brits, een beetje een Mr. Bean-type; over hem werd vooral gefluisterd 'dat is Tony's opvolger, dat is onze man van de toekomst'. Zijn naam was David Miliband en, yes indeed, hij was aardig, briljant en o zo Brits. Nooit iemand zo begaafd horen speechen als David; zonder iets te zeggen overigens, dat is ook Brits.
Pas na verloop van tijd kwam ik erachter dat er ook nog een andere Miliband was. Het te negeren broertje. Te negeren, want die zat bij Gordon Brown (fout), was niet van de derde Weg (fout), was saai en traditioneel (fout). De verwachting was eigenlijk dat na Blairs afscheid en het aantreden van zijn opvolger Gordon Brown dit broertje de schijnwerpers wel zou pakken maar dat gebeurde niet. Vooral omdat Gordon Brown zelf het Progressive Governance-spektakel meed als kiespijn; te veel modernisme, te veel Blair. Het is met andere woorden de vraag of de groei van een relatief behoudende middenklasse, de toenemende diversiteit en fragmentatie van de samenleving en de daarmee gepaard gaande toename van belangentegenstellingen niet tot een punt hebben geleid dat grote (linkse) volkspartijen moeten concluderen dat zij niet meer in staat zijn de belangen van hun traditionele 'vleugels' op één noemer te brengen: middenklasse en lagere klasse, werkenden en werklozen, kosmopolieten en nationalisten, moderniseringswinnaars en moderniseringsverliezers. Het is een conclusie die ik heel mijn politieke leven niet heb willen trekken maar de twijfel neemt toe.

Wouter Bos in zijn column Zij hebben iets wat wij niet hebben: identiteit (Volkskrant 5 februari 2015): Tony Blair belegde vaak seminars waarvoor hij sociaal-democraten uit allerlei landen uitnodigde, onder de titel Progressive Governance. Het waren de tijden dat er over De derde Weg werd gepraat en we Wim Kok terugzagen tussen Bill Clinton, Gerhard Schröder en Thabo Mbeki. Die Progressive Governanceclub was eigenlijk helemaal niet de officiële internationale verzamelplaats van sociaaldemocraten. In Europa hadden we de Partij van de Europese Socialisten (PES), als zodanig ook in het Europees Parlement vertegenwoordigd en op wereldschaal hadden we de Internationale.
Vloeken in de kerk
Maar er was nog een reden waarom onze verhalen niet altijd welkom waren. Eigenlijk vroegen we met onze aandacht voor het populisme ook aandacht voor de vraag of de sociaal-democratie niet te ver van haar wortels was afgedwaald en of dat ook niet een reden voor de opkomst van het populisme was. In een verhaal dat ik in 2007 onder de titel Back to the future in Londen hield, bepleitte ik bijvoorbeeld dat sociaal-democraten weer meer aandacht aan het bestrijden van (inkomens-)ongelijkheid moesten geven.
Het was bijna vloeken in de kerk; onder Blair bestreed je ongelijkheid door de economie te laten groeien, veel moeilijker dan dat moesten we het niet maken.

Wouter Bos nieuwe darling van derde Weg (Peter de Waard Volkskrant 20 mei 2006):
Tony Blair is zelf verhinderd, maar de aanhangers van zijn
derde Weg zijn bijeen in Londen. Met Wouter Bos als de nieuwe darling.... Er is een nieuwe weg van progressief denken nodig. Wouter Bos is niet alleen de leider van de Nederlandse sociaal-democraten, hij is de meest uitgesproken en vooral meest charismatische vertegenwoordiger van die stroming.’ Europees commissaris en Blairs superspindoctor Peter Mandelson introduceert PvdA-voorzitter Wouter Bos als zijn nieuwe darling van de derde Weg. ‘I love you too, Peter’, antwoordt Bos aan het begin van zijn spreekbeurt voor een wereldwijd gezelschap van regeringsleiders, politici en intellectuelen die vernieuwing van de sociaaldemocratie nastreven. Het Policy Network – het door Blair en Clinton opgerichte alternatief voor de Socialistische Internationale – houdt zijn jaarlijkse conferentie in een sjiek golf-resort in het zuiden van Londen. Blair is in zijn nadagen en heeft door Irak veel van zijn populariteit ingeboet. Maar dat betekent niet dat zijn ideeën over economische dynamiek met sociale rechtvaardigheid niet meer hoeven te worden geëxporteerd. ‘Het is juist harder nodig om die ideeën veilig te stellen’, zegt Mandelson. De markt voor Blairs ideeën is uitgebreid naar andere continenten.

In het rapport 'E i V' hangen Neoliberalisme (marktfundamentalisten van het geseculariseerde Westen) en IS (moslimfundamentalisten van het geïsmaliseerde Oosten) met elkaar samen. Een oplossing voor dit dualisme is de vicieuze cirkel van het kip-en-eiprobleem (Lichaam-geestprobleem), het Hoe of Wat (of-of) denken te doorbreken. Twee van de grote denkstromingen die pogen het mind-body probleem op te lossen zijn het dualisme en het monisme. De derde stroming is het kosmisch dualisme dat zich bezighoudt met de tegenstellingen tussen geest en materie, eindigheid en oneindigheid, tijdelijkheid en eeuwigheid. Deze Derde Weg (Axis Mundi, middenweg, 'en-en') tussen fysisch en psychisch monisme is neutraal monisme. Spinoza's Deus sive natura lijkt op een neutraal monisme.

Het mogelijke bestaan van een Derde weg wordt echter door Frits Bolkestein ontkend. De grootste misser van Bolkestein is de paarse coalitie, die hij tot stand bracht. Zowel de privatisering van zorg, onderwijs en sociale woningbouw in Nederland als de participatiesamenleving van de darwinist Plasterk heeft meer met de tijdgeest en black%, dan met wetenschap van doen. Geprofessionaliseerd waar Plasterk het in het begin van zijn artikel 'De overheid kan niet elke grasspriet bijknippen' in de Volkskrant van 20 september 2013 over heeft is een eufemisme voor het immorele gedrag van bestuurders in de publieke sector (semioverheid, quartaire sector) volgens de commissie-Halsema. De Jan Salie mentaliteit, waar Plasterk het in zijn column zondag 8 oktober 2006 over heeft gehad, kun je effectief veranderen door ondernemerschap te bevorderen en niet door wat hij stelt in zijn artikel van 20 september. De visie van de PvdA op ondernemerschap is desastreus voor Nederland. Uiteindelijk gaat het er om een visie te ontwikkelen die de eenzijdige gezichtspunten van de betrokken partijen kan overstijgen.

Nourdine Tighadouini Nederland is verscheurd en angstig (Volkskrant 28 november 2014 p. 26):
Ontwikkeling
De essentie van de democratische rechtsstaat is niet dat de meerderheid beslist. Dat is hoe men tot besluitvorming komt. In een democratische rechtsstaat hebben ook minderheden inspraak. In casu is de uitspraak 'De meerderheid is voor het behouden van Zwarte Piet' dus een drog-reden. Het lijkt een plausibele uitlating, maar het is geen democratische gedachte. Er is een minderheid (die overigens niet alleen bestaat uit nieuwe Nederlanders), die stelt dat er een discriminerend effect uitgaat van Zwarte Piet.
Het stereotype figuur heeft op zijn minst de schijn tegen, vandaar dat andersoortige Pieten onlangs hun intrede hebben gemaakt. Het besef is er wel degelijk. En de verwachting is dat deze ontwikkeling zich geleidelijk, maar gestaag voort zal zetten. Culturen zijn veranderlijk en tradities kun je aanpassen. Het sinterklaasfeest is hierop geen uitzondering.
De ophef en tweespalt in de maatschappij naar aanleiding van de Zwarte Piet-discussie is ongekend. De pis loopt langs de enkels van ouderen in verzorgingstehuizen, de AOW-leeftijd blijft stijgen, de kwaliteit van het onderwijs is tanende, onze regeringsleiders krijgen de waarheid omtrent MH17 niet boven water. Dat wordt allemaal gedwee geaccepteerd, maar ter bescherming van Zwarte Piet staat de ene helft van de bevolking het andere gedeelte naar het leven. Met het team 'Dit land is ons land' voorop in de strijd.
Men is zo bevreesd geraakt de Nederlandse identiteit te verliezen, zo bang voor nieuwe Nederlanders, zo angstig voor het tempo waarin dit land veranderd is, dat de gedachte om Nederland en zijn identiteit opnieuw vorm te geven, niet eens is opgekomen. Angst verlamt. Nederland, ooit progressief en vooruitstrevend, is nu kleinzerig, angstig en verscheurd geraakt om de kleur van Piet.
Het is belangrijk om weer naar elkaar te luisteren om elkaar te begrijpen, elkaar te benaderen op basis van gelijkwaardigheid. Alleen zo kan dit land als eenheid verder. In een gezonde maatschappij is de oorspronkelijke afkomst, het electorale gewin, de commercie of eigen achterban secundair. In zo'n maatschappij heeft men het welzijn van de gehele maatschappij als doel.

Olav Velthuis & Noordegraaf De economische wetenschap in crisis De markt is niet perfect
Economen hebben de kredietcrisis niet voorspeld, laat staan voorkomen. Toch houden ze hardnekkig vol dat hen niets te verwijten valt. Het wordt tijd dat de wetenschap haar deuren opengooit.
De dereguleringsdoctrine uit Chicago vatte ook in de rest van de wereld post. In het Verenigd Koninkrijk onder Gordon Brown, toen nog minister van Financiën, liet men de teugels vieren. En in Nederland beklaagde Nout Wellink, president van De Nederlandsche Bank, zich dit voorjaar in Vrij Nederland dat er ‘de afgelopen jaren vanuit de politiek een gigantische druk [is] geweest om de financiële regelgeving te verminderen.

Tobias Reijngoud boek Weten is meer dan meten (een uitgebreid verslag staat in de Volkskrant 23 februari 2012):
Spraakmakende opinieleiders over de economisering van de samenleving:
Hans Achterhuis, filosoof en publicist * Frank Ankersmit, historicus * Jan Blokker, publicist * Peter Blom, directievoorzitter Triodos Bank * Arnoud Boot, hoogleraar financiële markten * Arjo Klamer, hoogleraar economie van kunst en cultuur * Jos van der Lans, cultuurpsycholoog en publicist * Grahame Lock, hoogleraar filosofie * Rob Riemen, directeur Nexus Instituut * Abram de Swaan, socioloog * Evelien Tonkens, bijzonder hoogleraar actief burgerschap * Marian Verkerk, hoogleraar zorgethiek * en anderen.
In zijn boek laat Tobias Reijngoud zien dat het in de kern nog steeds draait om het eerder door Aristoteles onderkende spanningsveld tussen ’Kwaliteit en Kwantiteit’. Of met andere woorden Plato's Ideeën wereld, de Allegorie van de grot is nog steeds actueel: Kenmerkend voor Plato’s idealisme is dat de abstracte wereld van de Ideeën meer realiteit bezit dan de materiële wereld van de tastbare dingen.

Hajo Smit Geschiedenis is de alfawetenschap die we nodig hebben
Maar de geschiedkunde en de geschiedschrijving moeten we sparen! Afgelopen weekeinde werd ik geraakt door een vlammend essay van Leon de Winter in de papieren Telegraaf dat, aan de hand van een artikel van Takis Michas van het Amerikaanse Cato Institute, de hele huidige Griekenland-crisis gemakkelijk maar niet minder schokkend verklaarde aan de hand van het cliëntelisme dat daar sedert eeuwen tot op de dag van vandaag heerst. Hieronder lees je het hele artikel van Leon de Winter terug.
Cliëntelisme is het woord dat de Griekse werkelijkheid het beste beschrijft. Cliëntelisme is het verlenen van diensten aan kiezers door politici. De belangrijkste middelen waarvan het cliëntelisme gebruikmaakt zijn: dienstverband bij de overheid, de instelling van ’closed shops’ (zoals gedwongen lidmaatschap van vakbonden), en transactiefees die groepen bevoordelen die niet betrokken zijn bij die transacties.
Zuiver
Oftewel, de staatsmacht werd in Griekenland gebruikt om cliëntelisme te handhaven en uit te breiden, niet om de markt van concurrerende ideeën, talenten, producten en diensten zuiver te laten functioneren. Het Griekse cliëntelisme komt niet uit de lucht vallen. Het maatschappelijk weefsel in Griekenland verschilt fundamenteel van het onze. Dat Italië wankelt is ook geen toeval. Hetzelfde geldt voor Portugal, Ierland, Spanje, Frankrijk, België. De overheid, de open markt en de burgerij hebben in al die landen andere relaties dan bij ons. Al die culturen en etniciteiten één munt opdringen – vaak tegen de wil van de betrokken volken in – staat gelijk aan politiek vandalisme.

De recensie Dromerig over vroeger, weinig oog voor dilemma's van nu van het boek Voettocht naar het hart van het land van het prominente PvdA lid Jan Schuurman Hess (Bijlage Sir Edmund p. 26 Volkskrant 15 november 2014) en de column Rood op straat van Sheila Sitalsing in de Volkskrant 14 november 2014 heeft een raakpunt met cliëntalisme.
Recensie van het boek Voettocht naar het hart van het land - hoe sociaal en democratisch zijn we nog?
Ja, eenzijdige gerichtheid op het bestuur en de vloek van de marktwerking die vooral aan Wouter Bos en zijn neoliberale consorten wordt toegeschreven. Schuurman Hess laat zich kennen als een dromerige loper met een voorkeur voor kleinschalig en ouderwets. Hij geniet van de klokkengieterij, het bloeiende familiebedrijf en het schooltje 'zonder managementslaag, zonder protocollen, procedures en allerlei ingewikkelde structuren en dure gebouwen'.
De Partij van de Arbeid speelde geen heldenrol, veel oor voor de Zeeuwse geschiedenis en de stormramp was er niet. Verderop moet een jachthaven komen en een golfbaan. De ene zegsman heeft het vertrouwen in de overheid definitief opgezegd, de tweede zal nimmer meer op de Partij van de Arbeid stemmen. De derde wijst nog eens op de doorgeslagen natuurbescherming als modeverschijnsel. Het pleidooi van Schuurman Hess voor kleinschaligheid geloof ik wel. Maar na lezing zou je al die goedwillende PvdA-bestuurders een portie gezond verstand hardgrondig toewensen.

Column Marcel van Dam Linkse malaise (Volkskrant 20 november 2014 - p. 31):
Veel belangrijker dan welke berekening ook is natuurlijk dat het moreel verwerpelijk is kinderen in armoede te laten opgroeien. Bovendien: het aantasten van zaken als AOW, pensioen en ouderenzorg is misschien goed voor de economie nu, maar het leidt tot afbraak van de solidariteit omdat je maar beter voor jezelf kunt zorgen als een ander het niet doet. Jammer voor de mensen die dat niet kunnen. De verdediging van de verzorgingsstaat als morele imperatief en als investering voor een rechtvaardige toekomst wordt nauwelijks nog gehoord. (Wordt vervolgd.)

‘Ongelijkheid en Sociale uitsluiting’, 'Tweedeling in de maatschappij en Xenofobie', afbraak van de solidariteit dragen voor een belangrijk deel aan de actuele vraagstukken bij.

Column Rood op straat van Sheila Sitalsing (Volkskrant 14 november 2014):
Een groot talent voor ruzie op het verkeerde moment
Han Noten over de partijdemocratie, neerslachtig stemmende analyses over sociaal-democratische treurnis in steden als Den Haag, Rotterdam en Groningen, schrijfsels die ik hier vergeet, en naturlijk de e-mail waarin het Kamerlid Frans Timmermans aan de de partijleider Job Cohen dringend verzoekt op te houden met laf Wim Kok en Paars overal de schuld van te geven: 'Ik heb absoluut niet de behoefte mee te doen aan misplaatste zelfkastijding.'
Er valt dit over te zeggen : die rapporten hebben meestal als strekking dat de PvdA geen idéé heeft waar het voor staat. Geen idéé heeft wat er speelt in de harten en de hoofden van de mensen. Dat haar bestuurders nooit meer een normaal mens spreken. Dat ze is vergeten dat sociaal-democratie gaat over iets met verheffen van de onderklasse én tegelijk comfort bieden aan de middenklasse die dat verheffen allemaal moet betalen. Dat ze lijdt aan 'een inhoudelijke tekort' en 'een onduidelijke identiteit'. Dat haar voormannen 'gebrek aan overtuiging' tonen. Dat ze te bestuurlijk is geworden. Dat ze als de dood is voor de SP. En dat haar boegbeelden een ongehoord talent hebben voor ruzie op het verkeerde moment.
Er valt dit over te zeggen: dat er eeuwigheidswaarde schuilt in het zinnetje dat voormalig PvdA-voorzitter Ruud Koole diep in de vorige eeuw een keer opschreef in, jawel, een anlyse over de partij: 'De huidige positie van de PvdA kan niet anders dan met het woord 'crisis' getypeerd worden.'

Jan Schuurman Hess haakt wat betreft kleinschaligheid in op het boek Small Is Beautiful van E. F. Schumacher dat al in 1973 is verschenen.

Jonathan Rowson (January 6, 2012) Mental Complexity and ‘The Astonishing Naivety of Policymakers’
Filed under: Social Brain
Those who have read ‘A Guide for the Perplexed’ by E.F Schumacher (better known for Small is Beautiful) will recall his excellent analysis of what he called ‘the loss of the vertical dimension’. He feared that a purely utilitarian view of the world would strip it of reverence, and remove the path-quality of life, in which primitive life forms evolve in complexity, not only across centuries, but in the space of a single human life. He wanted to keep alive is the idea that human beings not only change, but also grow and develop in some meaningful way.
However, perhaps the only thing worse than an elite and obscure form of hierarchy is flatland, i.e. a complete denial of a vertical dimension, for this seems to amount to a loss of aspiration for progress in our emotional and mental lives, and the development of our character and our will.
This distinction between horizontal and vertical dimensions of human development is important, because our argument is quite specific.

Het gaat er niet om de complexiteit van organisaties te vergroten, maar om ze te verkleinen.
Het is nuttig meer bewust te worden van de achtergronden van noodzakelijke lange termijn veranderingen en niet alleen ad hoc korte termijn vraagstukken op te lossen. De begripsverwarring ontstaat hoofdzakelijk doordat we ons met halve waarheden bezig houden. Binnen de traditionele hiërarchische structuren zijn de huidige complexe vraagstukken niet meer op te lossen. In plaats van dat we de systemen steeds complexer en ondoorzichtiger - Too big to fail - maken moeten we terug naar wat al in 1973 door de econoom E.F. Schumacher: in zijn boek Small Is Beautiful, het spreiden van risico's is aangegeven.

'Even geen Nobelprijs economie meer' (OPINIE - Jan Derksen Volkskrant 30 november 2011)
De economen bedrijven geen l'art pour l'art, maar zijn ervoor onze economie wereldwijd in een goede staat te houden en deze te helpen verbeteren. Dit is mislukt. Deze mislukking moeten de wetenschappers zich aantrekken. Als ze dit niet doen, kunnen we niet verwachten dat ze echt verder komen met hun theorieën en modellen. Dat betoogt hoogleraar klinische psychologie Jan Derksen.
De economen zijn te veel onderdeel van de politieke ideologie en praktijk geworden en dus 'medeplichtig' aan politieke blunders. De economische wetenschap heeft kortom veel te weinig gezag opgebouwd in onze samenleving.

Abram de Swaan Het financiële regime. Over de gevolgen van een moderne dwaalleer (Thomas More Lezing 2010).
Het model van de publiek-private-samenwerking is aan herijking (zie IJktheorie) toe.

Oikos en Ethiek als redmiddel uit de economische crisis
Volgens Polanyi heeft de markt een inherente neiging tot zelfdestructie en dient zij daarom en daardoor gereguleerd en begrensd te worden.
De Nederlandse econoom Arjo Klamer spreekt over vier sferen. Deze sferen staan vandaag in de volgende verhouding:
1. de Oikos, onze eigen huishouding in het midden van alle sferen en beheerst door alle andere
2. de sociale sfeer die rond de sfeer van de huishouding ligt, de sociale contacten en netwerken
3. de staat die rond de sociale sfeer ligt
4. de markt die alle sferen overheerst,
Klamer gelooft dat deze hierachische structuur dient herzien te worden en dat de overheid en de markt ondergeschikt horen te zijn aan de oikos en de sociale sfeer waarin ze overigens hun bestaansreden vinden.
Kunnen we ons niet de vraag stellen naar het relatieve gelijk van deze theorie, ofschoon ze verfijnd dient te worden. Deze theorie laat geen plaats voor het individu. De oikos en de sociale sfeer kan beklemmend zijn voor het individu, zijn creativiteit en intellect, zelfs zijn sociale vaardigheden en ontplooiing waarbij elk individu dat onafhankelijk van de oikos en de sociale omgeving kan denken en handelen een meerwaarde voor de hele maatschappij oplevert. Markt en staat dienen aldus geregulariseerd te worden vanuit de bekommernissen van individu, oikos en sociale omgeving, waarbij de bekommernissen gerealiseerd worden door overleg, inspraak, luisteren, bemidddelen.

René Cuperus in zijn column De democratie als lege huls in de Volkskrant van 21 juli 2014 verwijst naar het boek Ruling The Void: The Hollowing Of Western Democracy van Peter Mair en schrijft:
‘Waren politieke partijen vroeger de cruciale verbindingsschakel tussen staat en maatschappij, de plek waar belangen en opvattingen van bevolkingsgroepen in de politiek konden doorklinken, tegenwoordig zijn politieke partijen opgehouden burgers te vertegenwoordigen. Burgers zien de partijendemocratie niet langer als deel van hun eigen wereld. En politieke elites trekken zich, in paniek geraakt door de grillige ondankbaarheid van het electoraat, terug in de beleidswereld van de technocratie. Alleen in verkiezingscampagnetijd spreekt men de burgers slaafs en opportunistisch naar de mond, maar dat heeft weinig effect op het feitelijk gevoerde beleid.
Als gevolg van die dubbele beweging zijn politieke partijen, naar een fraai beeld van de Leidse politicoloog Rudy Andeweg, agentschappen van de staat in de maatschappij geworden, in plaats van bruggenhoofd van de samenleving in de staat. Etc.
‘Politieke partijen stonden altijd voor een combinatie van ‘government for the people’ en ‘government by the people’.’

De column De sociologie van woninglijken (Volkskrant 25 november 2013) van de cultuurhistoricus René Cuperus en medewerker van de Wiardi Beckman Stichting schrijft tot slot in zijn column:
Hoe geef je ruim baan aan de ene groep - waar onze economische innovatiekracht vooral vandaan moet komen – en blijf je tegelijk bescherming bieden aan de andere groep. Dat is de kernopdracht van dit moment. Veel hangt af van de invulling van dat verradelijke begrip participatiesamenleving.
Is dat een topdown-begrip waarmee kansrijken de kansarmeren disciplineren en vernederen? Of is dat een handreiking naar werkelijke maatschappelijke betrokkenheid? Het maakt nogal wat uit of mensen worden verleid tot een Do It Yourself-samenleving of een Do It Together-samenleving. Het kabinet Rutte II geeft hierover vooralsnog fors tegenstrijdige signalen af.

In de Volkskrant van 12 juli 2008 opent René Cuperus zijn column met:
Wat ik nu ga zeggen is te veel eer voor die PvdA’ers voor wie carrièrisme boven bezieling gaat. En voor hen die met monsterlijke managementexperimenten de publieke sector bijna om zeep helpen of voor die groep PvdA’ers die nog altijd totaal out of touch is met de gemiddelde Nederlander waar het gaat om zorg en ergernis over enorme integratieproblemen. En eindigt zijn column met:
Het zou van grote betekenis zijn wanneer het een opgefriste PvdA lukt voor al deze groepen en belangen de solidaire verbindingsschakel te blijven. Als ze daarin faalt – door eigen incompetentie of door sterke tegenkrachten – betekent dat het begin van het einde van het egalitaire samenlevingsmodel zoals we dat na de Tweede Wereldoorlog gekoesterd hebben. Pas dus op. Leedvermaak hebben met de PvdA is leedvermaak hebben met onszelf.

Felix & Sofie: Over de nieuwe econoom en zombie-neoliberalisme - Van neo- tot zombie liberalisme: interview met P.W. Zuidhof (17 september 2013)
Het neoliberalisme wordt doorgaans gezien als klassiek liberalisme in een radicaal jasje. In zijn dissertatie ‘Imagining Markets' (2012) toont P.W. Zuidhof aan dat deze voorstelling niet juist is. Het is niet eenvoudig ‘meer markt, minder overheid'. Zuidhof spreekt van een politiek van ‘markt constructivisme'. Waar de markt ooit het natuurlijke object van de overheid was, werd het onder invloed van het neoliberalisme een prisma. Het is dan ook geen radicalisering van het klassiek liberalisme, maar juist een deconstructie. Markten zijn los geweekt van hun economische bakermat en verheven tot een veelzijdig politiek instrument.
Voor menigeen markeert de financiële crisis het einde van het neoliberalisme. Zo'n ‘sudden death' is echter onwaarschijnlijk voor de complexe discursieve en deconstructieve politieke strategie die het neoliberalisme volgens Zuidhof is. Een mogelijk scenario is wel ‘zombie neoliberalisering' . Daarin heeft de decentralisering van de staat dan inmiddels ook de markt zelf bereikt. De discursieve strategieën van het neoliberalisme zijn dan vervallen tot holle frasen die nog slechts als zombies voortleven. Waar markt én staat hun symbolisch en ideologisch failliet hebben bereikt, start de zoektocht naar een beeld dat de politieke verbeelding weer kan bezielen.

Drew Westen boek The Political Brain (Kees Kraaijeveld):
Nu staat
‘burgerschap’ weer hoog op de onderwijsagenda. Maar het leerdoel ‘helder en kritisch denken’ ontbreekt bij mijn weten in alle eindtermen en competentieprofielen. Dat is jammer, want als burgers iets zouden moeten leren, dan zijn het juist deze vaardigheden: helder denken, vraagtekens zetten bij beeldvorming, en opnieuw een allergie ontwikkelen voor denkfouten als generalisaties en drogredenen. Helder denken valt te leren. In elk geval zou ieder mens de gelegenheid moeten krijgen dit op school eens te proberen.
Opdat in onze mentale maatschappij niet enkel
emotie zal heersen maar dat haar slaaf, de ratio, een wakkere tegenmacht zal vormen. Opdat in de Verenigde Staten ooit een vrouw of een zwarte man president zal kunnen worden. En opdat het gezond verstand weer grip zal krijgen op de onderbuik.

Etienne Kuypers Wat moeten we met nieuwe verkiezingen? (1 mei 2012)
Om de markt te gebruiken voor opvoeding en medische verzorging is een nieuwe ontwikkeling. Het stimuleert namelijk de ongelijkheid in de samenleving. We moeten ons dan ook afvragen welke normen de verschillende domeinen van het sociale leven mogen domineren. Als we besluiten dat alles te koop moet zijn, dan corrumpeert de markteconomie in een marktmaatschappij: een samenleving waarin marktwaarden doordringen tot het menselijke gebied. En dit is precies het manco van de hedendaagse politiek: de rol van de markt in de moderne samenleving en de persoonlijke relaties. Sociale relaties worden immers meer en meer gevormd door de markt. Willen we een markteconomie of een marktsamenleving?
Wat is aan de hand in de westerse politiek? Wie is nog bezig met alternatieven voor de ingeslapen burgerlijke consumptiementaliteit?

In De Gammacanon (51 en slot) toont Jaap Dronkers de sociale ongelijkheid, lees onrechtvaardigheid, de asymmetrieën op aarde.
Sociale ongelijkheid is een permanent kenmerk van samenlevingen, maar vorm en inhoud verschillen. Over dit laatste gaat politieke strijd, tussen conservatieven en vooruitstrevenden (mate van veranderbaarheid van ongelijkheid), of tussen liberalen en socialisten (verantwoordelijkheid voor die veranderbaarheid).

Etienne Kuypers Politiek is dood
Kritiekloos en alternatiefloos hobbelt de westerse burger voort. Laf. Iedereen past zich aan het gangbare aan. De tijdgeest is conform. Men denkt en handelt hetzelfde, houdt van dezelfde muziek, draagt dezelfde kleren en gehoorzaamt geruisloos de markteconomie. Het politieke bedrijf is gedepolitiseerd. Verschillen tussen politieke partijen zijn nagenoeg verdwenen, hun ideologische achtergrond is vervaagd en inhoudelijk is alles met elkaar verenigd. Moderne politici lijken meer op boekhouders dan op gekozen volksvertegenwoordigers die maatschappelijke verantwoordelijkheid nemen. Besturen en rekenen. Gebrek aan ideeën. Het gangbare wordt niet meer ter discussie gesteld. Een utopische horizon, ideologische conflicten en specifieke idealen worden nauwelijks nog geventileerd. De politiek heeft zichzelf gedepolitiseerd en is verworden tot risicoloos bedrijfsmanagement waarin wezenlijke toekomstvisies ontbreken. De moderne democratie is hiermee ondemocratisch.

Umberto Eco heeft het op de wereld van Hermes Trismegistos gebaseerde boek ‘De slinger van Foucault’ geschreven.
Het boek ‘Wittgenstein’ van Etienne Kuypers geeft een interessante toelichting op de ‘Slinger van Foucault’.
130: Om bij te dragen aan het persoonswordingsproces moet opvoeding een appèl tot authenticiteit zijn, een bewustmaken op individuele verantwoordelijkheden om zelf het bestaan in vrijheid zin te geven. Doordat in de dialectiek der leefwerelden van leraar en leerling een gezamenlijke verantwoordelijkheid ontstaat, kan het actuele gezamenlijke leven als zinvol worden ervaren om de toekomst open tegemoet te treden.

Simone Heidema, CPI Governance, over leverage bij grote accountantskantoren (Interview Frans Heitling)
Er is iets fout in de cultuur van grote kantoren. De leverage is niet goed. Er zit weliswaar veel deskundigheid, maar vaak te weinig ervaring. Dat is het manco van het up-or-outprincipe, waardoor er een veel te zware leverage is met junioren en een robuuste ervaren middenlaag binnen kantoren ontbreekt. CPI Governance, consultancy rond finance, risico management en corporate governance vaart daar wel bij, omdat zij juist die middengroep – deskundig en zeer ervaren – als zeer aantrekkelijke groep medewerkers binnen hun gelederen zien.
In de afgelopen jaren hebben gedragswetenschappers zich gericht op de financiële sector. Welke mechanismen leiden er toe dat mensen bereid zijn grote financiële risico’s te nemen? De Israëlisch-Amerikaanse professor in de psychologie en ‘behavioral economics’ Ariely kan hier boeiend over vertellen. Via TedEx is een aantal interessante video’s te zien. Zijn stelling is dat gedrag van mensen – dus ook van financials en accountants – in hoge mate wordt gevoed door ‘biases’, vooringenomenheid. Simone Heidema vindt het een grote verdienste dat Ariely met de ogen van een gedragswetenschapper naar de financiële sector kijkt. Bedrijfscultuur is vaak zeer bepalend voor gedrag.

Besteden politici eerder het echte werk uit aan de markt nu is het adagium de samenleving, lees het individu moet het zelf maar opknappen. Om de kloof te verkleinen tussen hoe de wereld is en hoe de wereld het Goede, het Ware en het Schone kan worden gaat het dus niet alleen om politici, maar ook om burgers. Hoe voorkomen we dus dat zowel politici als burgers in de eigen voet schieten?

Alex Brenninkmeijer, de Nationale Ombudsman: 'Als ik jeuk veroorzaak, doe ik mijn werk goed' (Volkskrant 21 december 2010).
Waar gaat het werkelijk om?
Vraag aan de burger: waar bent u het trotst op in onze samenleving?
Dan zegt hij: de manier waarop we met elkaar omgaan. De sociale band is het belangrijkst.
Vraag je vervolgens : waar maakt u zich meest zorgen om?
Antwoord: de manier waarop we met elkaar omgaan.
Wat moet er gebeuren?
Het narcisme moet worden geremd. De basisvorm van narcisme is dat mensen zich heel veel geld toeëigenen. Geld verdienen is geen probleem, je geld toeëigenen wel.
Graaien
Dat is de ruwe term.
We hebben het over bonussen
Bonussen. Mensen die zichzelf hoge salarissen toekennen. We moeten kritischer staan tegenover het superego. Je moet je niet beter wanen, we zijn allemaal gewoon mensen.
Wat zijn uw drijfveren?
Macht werkt op mij als een rode lap. Ik heb een gruwelijke hekel aan veel macht, daar ben ik heel alert op. In de verhouding overheid-burger liggen de verhoudingen scheef. Mijn werk is te bevorderen dat ze gelijkwaardig met elkaar omgaan.
Dat is nog eens een optimistisch mensbeeld.
Dat put ik ook uit de apenonderzoeken van Frans de Waal. De mens is eigenlijk een mensaap. Volgens de Waal is empatich gedrag het resultaat van de evolutie. Op het moment dat een soort in staat is een zelfbeeld te hebben, kunnen ze het verschil maken tussen zichzelf en de ander.
Als het een kwestie van evolutie is, en de mens alleen maar beter wordt, zal er een tijd komen dat we geen ombudsman meer nodig hebben.
Zonder meer. Het prettige van dit instituut is dat ik werk aan mijn eigen opheffing.

Alex Brenninkmeijer schetst in het jaarverslag een overheid die het volk kil, onverschillig en ruw behandelt. Met als hét voorbeeld het permanente geblunder bij de toeslagenafdeling van de Belastingdienst. Zo veroorzaakt de overheid zelf verruwing van de samenleving.
Balkenende vindt het verslag ‘een zwart-wit verhaal’ en wie niet ziet dat het goed gaat met het land, is behept met ‘een negatief zelfbeeld’. Minister Ter Horst stelt dat ‘Alles wat de Ombudsman signaleert, neemt het kabinet serieus’ (Volkskrant 2 juli 2008).

Greep op ons eigen bestaan (Paul Schnabel Volkskrant 2 januari 2010)
De Gammacanon is geen encyclopedie van de sociale wetenschappen. We willen met behulp van een aantal belangrijke concepten, theorieën en verschijnselen laten zien wat de bijdrage van de sociale- en gedragswetenschappen is aan de kennis van onszelf, van onze omgang met schaarse middelen en van de wijze waarop we met elkaar vormgeven aan een samenleving die ook óns weer gevormd heeft.
Verlichtende wetenschap (Paul Schnabel Volkskrant 18 december 2010)
Het zijn wetenschappen die het menselijk leven letterlijk en figuurlijk willen verlichten: begrijpelijk maken en ook voor gericht en bewust handelen toegankelijker maken. Net als in de natuur- en menswetenschappen gaat het om kennis die mensen kan helpen de weg te vinden naar een beter bestaan.

Digitale revolutie is de industriële revolutie niet (Peter de Waard Volkskrant 25 juli 2015 p. 29):
Wereldwijd zijn er meer smartphones, laptops en tablet-computers dan er mensen zijn. Ruim 70 procent van de wereldbevolking, vijf miljard mensen, zijn volgens de VN-cijfers bereikbaar op een mobiele telefoon. Alleen de 1 miljard mensen die in extreme armoede leven, zo mag worden aangenomen, en 1 miljard ouderen en peuters doen het zonder. Plus Johan Cruijff.
Bijna de helft van de wereldbevolking, 3,2 miljard, heeft inmiddels een internetverbinding. De digitale revolutie - of de tweede industriële revolutie - is vrijwel voltooid. Het informatietijdperk, waarvan het begin ergens in de jaren tachtig zou liggen, heeft zijn piek bereikt. En daarmee is eigenlijk ook een van de idealen van Joop den Uyl bereikt: verdeling van kennis.
Alleen lijken diens andere idealen van de verdeling van inkomen en macht juist weer verder weg liggen. Net als de industriële revolutie verkleint de digitale revolutie de middenklasse en concentreert het geld en macht bij een kleine elite.
Daarnaast leidt de digitale revolutie, in tegenstelling tot de industriële revolutie, nauwelijks tot groeiversnelling. De VS - de bakermat van de digitale industrie - en Japan - de bakermat van de robotisering - groeien dit jaar respectievelijk ruim 2 en nog geen 1 procent. etc.
In het informatietijdperk moet het werk komen van de laaggroeiende dienstensector, waar een concurrentiegevecht is ontstaan voor banen.
Het is nog te vroeg om te spreken van een dienstenproletariaat.
Maar feit is dat in het informatietijdperk de werkuren stijgen en de lonen dalen. Zonder groei biedt alleen verdeling van werk en inkomen uitkomst.

Jaap Dronkers schrijft in deVolkskrant van 15 januari 2005:
‘Het noodzakelijke evenwicht tussen de drie tradities 'Vrijheid, Gelijkheid en Broederschap' (Principes) is sinds de jaren zestig teloor gegaan. Het motto van het kabinet-DenUyl (1973 – 1977), spreiding van 'Geld, Kennis en Macht', ging alleen over ongelijkheid. Het gaat vooral om het herstel van individuele en gezamenlijke verantwoordelijkheid voor de kwaliteit van samenleving, buurt, school en gezin.Sinds de jaren zeventig is de ongelijkheid gegroeid, de gemeenschapszin verzwakt en is er dus voor links weer een wereld te winnen.’

Jaap Dronkers, ‘Ruggengraat van ongelijkheid’, Elsevier 13 oktober 2007: Het streven in het onderwijs de laatse decennia was: ongelijkheid tegengaan. Gelijke mensen, gelijke kansen was het devies. Maar de afgelopen decennia is die ongelijkheid alleen maar toegenomen, volgens de socioloog Jaap Dronkers – ondanks maatregelen om dat tegen te gaan, en soms juist dóór die maatregelen. Het lijkt wel of de gunstige vernieuwingen van de eerste driekwart eeuw voor een groot deel teniet zijn gedaan door wat er de laatste 25 jaar werd ingevoerd. Dronkers bepleit het navolgen van de eerste zin van het grondwetsartikel over onderwijs: Het onderwijs heeft de voortdurende zorg van de regering.

PvdA: dood of straks toch de grootste? (Volkskrant 30 april 2011)
Bram Peper: De PvdA is dood, alleen moet de dood nog worden vastgesteld. Ik heb het gevoel dat de vereniging niet meer functioneert, of louter nog omdat de politieke instituties moeten worden gevuld. Het is precies als in dat boek van Robert Michels uit 1911, De ijzeren wet van de olichargie, over het politieke gedrag van intellectuele elites die worden gedreven door zelfbehoud. De PvdA is de oligarchisering in het kwadraat.

'SP kan onderwijsbeleid PvdA stevig hervormen' (Arnold Heertje en Jasper van Dijk Volkskrant 11 september 2012)
Voortzetting van het onderwijsbeleid volgens de opvattingen van de PvdA is onverantwoord.
De PvdA heeft er moeite mee de noodzaak van deze maatregelen breed uit te meten, niet alleen omdat nog wordt vastgehouden aan verouderde denkbeelden, maar ook omdat veel geestverwanten op basis van de achterhaalde structuren werkzaam zijn. Uit dien hoofde is de SP in een betere uitgangspositie om werk te maken van wat Joseph Schumpeter noemde creative destruction, het samengaan van afbraak van het oude en vernieuwing.
Onze slotsom is dat deze wezenlijke verschillen tussen de PvdA en de SP schuilgaan achter op zich belangrijke debatten over economie en begrotingstekort. Voortzetting van het onderwijsbeleid uit het verleden volgens de opvattingen van de PvdA is wat ons betreft onverantwoord. Het wordt tijd voor een trendbreuk.

De PvdA plaatst in het vernieuwde beginselprogramma van 2005 vrijheid boven gelijkheid en solidariteit. Een typisch liberaal beginsel is de vrijheid van het individu. Daarentegen verklaart links zich van oorsprong solidair met de zwakkere groepen in de samenleving. Gelijkheid, emancipatie vaak via spreiding van 'Geld, Kennis en Macht' brengt de relatie, het spanningsveld tussen het individuele en het collectieve tot uitdrukking. Door vrijheid boven gelijkheid en solidariteit te stellen positioneert de PvdA zich als centrum rechtse middenpartij.

Wouter Bos pleit in de Volkskrant van 1 en 8 maart 2008 om niet langer te zeuren over de toon van het debat, het debat niet langer door de PVV van Wilders te laten toonzetten, zelf autonoom te opereren en zelf te laten zien hoe het beter, preciezer, evenwichtiger en uiteindelijk effectiever kan. Jan Pronk vindt echter dat 'Bos komt net kijken' en wordt 'moe van politici die zich afzetten tegen een vorige generatie en niet weten waar ze het over hebben.'

Om het onbehagen van de PVV kiezers te keren is de neoliberale waanzin van de PvdA niet de oplossing maar juist oorzaak van het probleem.
Paul Verhaeghe boek De neoliberale waanzin, Efficiënt, flexibel en gestoord
De neoliberale waanzin, Efficiënt, flexibel en gestoord Paul Verhaeghe Mentale stoornissen zijn morele stoornissen. Deze op Freud gebaseerde stelling zal vandaag niet onmiddellijk veel bijval vinden - genetica en neurobiologie domineren immers de menswetenschappen, met dank aan de farmacie. Dat er daarvan ongeveer niks hard gemaakt kan worden hindert nauwelijks. Een beredeneerd bewijs voor deze stelling is niet zo moeilijk. Moraal en ethiek hangen grotendeels, misschien zelfs volledig, af van de omgeving. Een andere cultuur impliceert andere normen en waarden en bijgevolg een andere (ab)normaliteit. Tot nader order is het enige overtuigende gemeenschappelijke kenmerk van psychiatrisch-psychologische afwijkingen de vaststelling dat de drager ervan niet past in de heersende sociale orde. Dit heeft vergaande implicaties. In deze redenering is elke maatschappij zowel gezond- als ziekmakend en is het de taak van ethici en politici om daartussen een positieve balans te installeren. Vandaag is onze omgeving door en door neoliberaal en dit al voldoende lange tijd om vormgevende effecten te hebben op onze identiteit, onze normen en waarden. Afgaand op de statistieken is de balans overduidelijk negatief: nooit waren er zo veel stoornissen als vandaag. Die stoornissen zijn bovendien anders dan pakweg dertig jaar geleden en ze worden ook anders behandeld. In vergelijking met de klassieke psychotherapie is de huidige aanpak niet veel meer dan een disciplinering (zit stil en let op!) die perfect aansluit bij de huidige angst voor de ander. Dat ook deze angst een gevolg is van het neoliberalisme heeft als effect dat collectief protest zeer moeilijk van de grond komt. Dat zo’n protest nodig is lijdt volgens Paul Verhaeghe geen twijfel. Paul Verhaeghe is gewoon hoogleraar en voorzitter van de vakgroep Psychoanalyse en Raadplegingspsychologie aan de UGent. Hij doceert Klinische Psychodiagnostiek, Psychoanalytische Therapie en Genderstudies. Hij heeft de laatste jaren bijzondere belangstelling voor de relatie tussen maatschappelijke veranderingen, identiteit en mentale stoornissen, zoals al blijkt uit zijn laatste boek Het einde van de psychotherapie.

Arie van der Zwan, boek Van Drees tot Bos (de Volkskrant 1 april 2008): ‘De PvdA is ideologisch uitgewoond.’ Zijn partij ‘is losgeslagen van de ankers’. ‘Ze heeft ook geen hart meer, ze mist elke vorm van bezieling’, luidt zijn diagnose. Van der Zwan hoopt dat de partij terugkeert naar haar aanvankelijke missie – met de strijd tegen – kort samengevat – De Superkapitalist.

Mooipraat en werkelijkheid (Marcel van Dam Volkskrant 26 januari 2012)
Het is bezielende taal die goed leest in het rapport Kiezen en verbinden van het CDA. Ik geloof ook wel dat de meeste mensen die er aan geschreven hebben erin geloven. Maar papier is geduldig.
In de politiek is er altijd spanning geweest tussen ideaal en werkelijkheid. Dat hoort ook zo, want op die spanning draait de motor van de vooruitgang. Helaas heeft in de laatste decennia het politieke ideaal zich steeds meer losgezongen van de werkelijkheid. Het verhaal moet de beeldvorming bepalen. De werkelijkheid staat er vaak haaks op en het vereist een grote lenigheid van geest om de waarheid zo te moduleren dat die op het ideaal gaat lijken.

Marcel van Dam: “Ik kan er niets aan doen dat ik moet denken aan de verkiezingen in 1994: de PvdA leed na vier jaar regeren een nederlaag van 12 zetels, de grootste uit de geschiedenis. Nietemin werd Wim Kok – geholpen door ons niet gekozen staatshoofd en de nog grotere nederlaag van het CDA – ministerpresident van het eerste Paarse kabinet waarin PvdA, VVD en D66 buiten het volk om het neoliberalisme tot leidraad van het kabinetsbeleid maakten” (Volkskrant 6 november 2008).

Marcel van Dam Kerstalarm (24 december 2009)
Balkenende heeft van de crisis niets geleerd. Het alternatief, werken aan veiligheid, zekerheid en vertrouwen door versterking van de samenleving, komt niet bij hem op. Want ‘lastenverhogingen vertragen de economie en zijn dus contraproductief’. Citaat uit de CPB-nota: ‘Allereerst moet de gedachte dat een hoge belastingdruk de welvaart en het welzijn nadelig beïnvloedt naar het rijk der fabelen worden verwezen.
Waar is het interview met onze minister van Financiën, de leider van de PvdA, om de visie van de minister-president naar de prullenmand te verwijzen?

Marcel van Dam Beatrix heeft gelijk
Meer onderwijs, welvaart, mobiliteit en communicatiemogelijkheden hebben individuen minder afhankelijk gemaakt van mensen in hun directe omgeving. Dat heeft voor het individu een grotere zelfstandigheid en vrijheid opgeleverd. Maar, zegt de koningin, ‘het ideaal van het bevrijde individu heeft zijn eindpunt bereikt’, waarmee zij natuurlijk bedoelt dat er morele en ook praktische grenzen aan de vrijheid van het individu zijn.
Moreel bijvoorbeeld daar waar het individu blind en doof wordt voor mensen die slechter af zijn, en praktisch daar waar de overheid de samenleving verstikt door met regelgeving te proberen individuele vrijheden in te tomen, in plaats van de samenleving zodanig in te richten dat sociale controle op een informele manier die taak overneemt.
Wat had ze gelijk toen Beatrix zei dat ‘misschien wel de grootste uitdaging is hoe individu en gemeenschap weer met elkaar te verbinden en vertrouwen te herstellen’.

In Nederland is de situatie gegroeid dat de hoogwaardigheidsbekleders die in de schaduw van de formele macht opereren, met al hun bijbanen aanzienlijk meer verdienen dan de verantwoordelijke bewindspersonen. Uiteindelijk is het de informele 'vierde, vijfde en zesde macht' die echt aan het roer zit. Michail Gorbatsjov heeft gelijk ‘We hebben een perestrojka nodig.’

Harry Borghouts, Eelco Brinkman en Loek Hermans faalden bij respectievelijk de IJsselmeerziekenhuizen, gehandicapteninstelling Philadelphia en zorginstelling Meavita.
Job Cohen heeft ‘wanhopig slecht geopereerd’ in het dossier van de Noord-Zuidlijn en het bestuurscollege hangt daarom een bijl boven het hoofd.

Het is een goed initiatief van de SP om het aantal bijbanen te beperken. De oude politieke netwerken zijn niet in staat gebleken de continuïteit van organisaties te waarborgen. Om een duurzame samenleving te bevorderen zijn nieuwe netwerken, beslissingsstructuren nodig. Elke beslissing vindt in het nu, in een split second plaats. Het leven bestaat alleen in het eeuwige nu. Waar kiezen we, bewust of onbewust, voor in het leven?

In essentie is de stof dus even goddelijk als de geest, want ze is slechts de schaduw of de voertuiglijke kant van de geest.

De netwerkconnecties (Communicatie, Trekkermechanisme, NLP) in de microwereld van het brein functioneren analoog aan een sociaal netwerk ('complementaire schismogenesis') in de macrowereld. Een sociaal netwerk, dat in het spraakgebruik als 'netwerk' wordt aangeduid, is een netwerk van mensen of groepen mensen.

Wederkerig altruïsme, het verschijnsel waarbij men elkaar wederzijds helpt of een gunst verleent, is een veelvuldig onderzocht onderwerp binnen de evolutionaire psychologie. De reciprociteit van "voor wat hoort wat" is "heb uw naaste lief". Rita Smaniotto: Op basis van experimenten, simulatie-onderzoek en een heranalyse van een aantal antropologische studies naar het delen van voedsel in jagers-en verzamelaarsvolkeren concludeert Rita Smaniotto in haar proefschrift dat het "voor wat hoort wat" mechanisme niet zo wijdverspreid is als doorgaans wordt aangenomen. Volgens haar is er in veel gevallen sprake van een alternatief mechanisme, het "heb uw naaste lief" mechanisme. Dit mechanisme is vooral gericht op het welzijn van personen in iemands directe omgeving.
Promotie onderzoek Patrice van de Vorst: mijn te onderzoeken stelling is: Er is een biologische of anatomische grondslag voor het ontstaan van het menselijk bewustzijn en de menselijke moraal. Deze komt voort uit de evolutionaire veranderingen in de geslachtsorganen van de soort Homo.

Kennis maakt ons in de war (interview met bestuurskundige Roel in ’t Veld Volkskrant 5 september 2009):
‘De meeste beleidsmakers, en trouwens ook de meeste wetenschappers, hebben een lineair beeld van de verhouding tussen kennis en beleidsvorming. Je zoekt uit hoe het zit en neemt vervolgens de juist maatregelen. Maar zo gaat het in werkelijkheid natuurlijk helemaal niet. Kennis is maar één factor in beleidsvorming. En het gaat niet zozeer om waarheidsvinding, zoals in de wetenschap. De meeste vraagstukken op de politieke agenda’s van nu zijn kwaadaardig van aard, omdat noch over de waarden noch over de kennis overeenstemming bestaat. Dan is een speurtocht naar Het Ware nutteloos. Het gaat om het vinden van een maatschappelijk handelingsperspectief.’
‘De aard van de politiek en het politieke bedrijf verandert. De marketeers regeren, van de politiek tot de media. Beslissingen zijn ingegeven door overwegingen rond de kiezersgunst of van de kiezers.’
‘We zijn met zijn allen beter opgeleid dan ooit. Dat leidt ertoe dat het gezag van overheden niet meer vanzelfsprekend is, en dat is misschien maar goed ook. Maar het heeft ook een paradoxale kant. Naarmate er meer kennis in de samenleving zit, lijkt de hang naar simplificatie alleen maar toe te nemen. Kennis maakt ons ook in de war. De agenda’s in media en politiek worden bepaald door de onderbuik van de populisten, terwijl we best weten dat de wereld ingewikkelder is dan dat. Dat is onrustbarend lijkt me.’
Tot slot stelt In ’t Veld: ‘Ik ben al sinds mijn 16e een seculiere hindoe. Het spectrum tussen goed en slecht is altijd interessanter dan de uiteinden.’

De ‘wetenschappelijke’ abstracte discussies over wel of geen bonussen toekennen zijn leuk voor de borreltafel. De discussie behoort te gaan hoe meet je in complexe organisaties de kwalitatieve meerwaarde waarop de bonussen, de extra beloningen van individuen zijn gebaseerd? Promotie, tantième, een snellere doorstroming zijn de bekende prikkels die al heel lang worden toegepast. Hoe voorkom je de 'exhibitionistische zelfverrijking' van Wim Kok?

De banken zijn kampioen in het opbouwen van schulden bij hun klanten. Daarentegen zijn zij – mede door hun succesvolle lobbypraktijken (5e macht) in Brussel – door de ruimere boekhoudregels en de magie van de hefboomwerking in de gelegenheid gesteld hun eigen vermogen tot een minimum af te bouwen. Too big to fail een kwalificatie die aangeeft dat er banken en andere financiële instellingen zijn die zó groot zijn dat de overheid niet kan toestaan dat zo'n instelling "omvalt", dus failliet gaat. Dat zou te grote consequenties hebben voor het functioneren van en het vertrouwen in het financieel systeem. Dit geldt in de eerste plaats voor grote consumentenbanken; als zo´n bank omvalt raken heel veel spaarders hun spaargeld kwijt.

Banken hebben de risicobeheersing - de ideale combinatie wel de inkomsten en niet de lasten - prima op orde. Het depositogarantiestelsel, de hypotheekrenteaftrek, aflossingsvrije hypotheek, beleggingshypotheek, securitisatie en de nationale hypotheek garantie voor woningen staan borg voor het afdekken van de risico’s van banken. De woningmarkt is nu volledig uit balans. Het fenomeen moral hazard spreekt voor zich. Hoe naïef kan de overheid, lees de politiek zijn?

Onder het mom van marktwerking, de consumptiecultuur is er in de collectieve sector een graaicultuur ontstaan die zijn weerga niet kent. De verhouding tussen prestatie en beloning is volledig zoek. In plaats van het immorele neoliberale gedachtengoed te bestrijden wordt met name door de PvdA het spel 'links lullen en rechts vullen' enthousiast meegespeeld. Nu houdt de PvdA onder leiding van Jeroen Dijsselbloem het volk arm en de mediastrategie, lees vertrossing van John de Mol houdt het volk dom. Door de politieke machtsspelletjes met rechts mee te spelen is het tegenwicht naar extreem rechts verloren gegaan.

De door de overheid heilig verklaarde markteconomie, de vermarkting van openbare diensten met het rampzalige onderwijsbeleid van de afgelopen decennia tot gevolg is een groter probleem dan de enkele fundamentalisten. De Bijlmerramp in 1992, de vuurwerkramp in 2000 in Enschede en de brand in 2001 in Volendam laten zien, hoe knap we ons zelf ook vinden, dat risico's niet geheel zijn uit te sluiten.

Hans Kombrink in ‘Wij hadden vroeger een ander polarisatiemodel’ (Volkskrant 6 maart 2008): Als het echt het criterium van Bos is wie het debat verder brengt, moet en mag de vraag worden gesteld welke benaderingswijze de meeste veranderingspotentie in zich bergt. Dat Bos vindt dat er gezeurd wordt dat je niet mag generaliseren, toont aan dat hij die vraag eigenlijk niet relevant vindt. Tot slot vraagt Kombrink aan Bos de morele dimensie in zijn politieke stellingname te heroverwegen.

Hans Wansink, artikel Volkstribuun is teken van nieuwe tijd (Volkskrant 5 juli 2008):
Geleidelijk aan zijn politieke partijen hun dominante rol inzake het agenderen van maatschappelijke vraagstukken kwijtgeraakt aan mediagenieke activisten. Veel meer dan verenigingen van politiek personeel en zij die dat willen worden, zijn de meeste partijen niet (lees Gerard van Westerloo Niet spreken met de bestuurder).
Om te beginnen domineert het gebrekkig functioneren van overheidsapparaten de parlementaireagenda: zie het onderwijs, de zorg, het stelsel van sociale zekerheid, het justitiële apparaat, dejeugdzorg, de immigratiedienst.
Herstel van het gezag van de politieke elite en de volksvertegenwoordiging is wenselijk, maar niet waarchijnlijk.
Wenselijk, omdat het wezen van democratische politiek het maken van en verantwoording afleggen over pijnlijke keuzen is.
Onwaarschijnlijk, omdat het de huidige generatie politieke leiders aan het zelfvertrouwen ontbreekt om de kiezers met die pijnlijke keuzen onder ogen te komen.

In het kader van het innovatieplatform schrijft Jan Peter Balkenende (Volkskrant 3 juni 2006):
Het onderwijs staat niet alleen voor de zware opgave schooluitval te vermijden, maar zal ook leerlingen moeten uitdagen het allerbeste uit zichzelf te halen. Samen verstevigen we de basis voor welvaart en welzijn in de toekomst. Op alle Nederlanders van jong tot oud zal een appèl worden gedaan het beste uit zichzelf te halen en hun kennis en vaardigheden up to date te houden.

De toepraak van Jan Peter Balkenende, ‘Duurzaamheid door bundeling van krachten’, Volkskrant 2 november 2007, gaat over het verbinden van sectoren, van heden en toekomst en van grote idealen met praktische oplossingen.

De Nederlandse premier Jan Peter Balkenende is een bewonderaar van Etzioni. Ook de voormalige Amerikaanse president Bill Clinton en de Britse premier Tony Blair rekent Etzioni tot zijn volgelingen.

De vraag is waarom Balkenende naast Etzioni niet aan Nederlandse oorspronkelijke denkers als Erasmus en Spinoza aandacht besteed?
Spinoza: Maar vóór alles is het nodig een middel te ontdekken om het verstand gezond te maken en het, voor zover dit aanvankelijk gaat, te zuiveren, opdat het de dingen op gelukkige wijze zonder dwaling en zo goed mogelijk kan begrijpen. Hieruit kan iedereen reeds zien, dat ik alle wetenschappen (de wetenschappen hebben maar één doel, waarop zij alle moeten worden gericht) op een doeleinde wil richten, te weten om, zoals ik reeds zei, de hoogste menselijke volmaaktheid te bereiken.

Het boek ‘Het CHAOS PUNT’ van Ervin Laszlo laat zien dat de wereld op een tweesprong staat. Moeder Natuur bevat wel degelijk een mechanisme om de mensheid te leren, goedschiks dan wel kwaadschiks, niet te scherp voor de wind te laten varen. Het gaat juist mis wanneer de mens meent met overmoed de schepping te kunnen beheersen, de verborgen blauwdruk van het leven, het 5D-mechanisme te kunnen trotseren. Om niet in oude gedragspatronen van de Dominante Creatiedynamiek te vervallen is het nodig dat men zich realiseert dat een krachtige, heldere visie niet een eenmalige, maar een continu aangelegenheid is. Voor een creatief veranderingsproces is een juiste permanente voedingskracht, een positieve terugkoppeling een eerste vereiste.

Ervin Laszlo boek Kwantumshift in het wereldbrein
Hoofdstuk 12 Metafysische, theologische en ethische implicaties, Twee domeinen van de werkelijkheid (p.118).
In het nieuwe concept vormen de twee domeinen van de werkelijkheid – het domein van de actuele entiteiten (het ‘ruimtetijddomein’) en het domein van het kosmisch plenum (het ‘velddomein’).
Evolutie door energie en informatie (p. 119/120)
De in-formatie (als proces) van het ruimtetijddomein door het velddomein leidt tot een toenemende complexiteit van de entiteiten die het ruimtetijddomein stofferen, alsmede tot de structurering van het velddomein waarin entiteiten zich manifesteren en waardoor zij met elkaar verbonden zijn. Het ruimtetijddomein wordt steeds meer geordend en tegelijkertijd neemt de entropie erin toe.
De nieuwe theologie (p.120).
Uit het nieuwe concept van de werkelijkheid laat zich ook een consequente en minimaal speculatieve theologie afleiden. In de theologie is God niet gescheiden van het scheppingsproces, maar maakt God deel uit van het universum. Gods schepping is niet het universum dat wij waarnemen en bewonen: zij bestaat uit de potenties van het universum voor zijn autocreatie.

In plaats van zwart/wit-denken te accentueren behoren politici het cliché denken te overstijgen, te reflecteren, te argumenteren. Politici dienen haalbare oplossingen van maatschappelijke problemen aan te dragen. Effectieve oplossingen ontstaan alleen wanneer problemen vanuit de juiste context worden aangepakt. Het is beter te kiezen voor één specifieke oplossing voor één specifiek probleem dan voor een generieke oplossing voor een complex van problemen. Een probleem is alleen vanuit de juiste context oplosbaar.

Een essentiële conclusie in het onderzoeksrapport ‘E i V’ is: Geest en Lichaam, geesteswetenschappers en natuurwetenschappers zijn gelijkwaardig aan elkaar. Is dat geen open deur? De mens kan polariseren omdat er polariteiten bestaan. In het rapport ‘E i V’ gaat het in het bijzonder om de complementariteit tussen Geest en Lichaam met als schakel de Ziel. De ziel maakt het mogelijk tussen het antropisch principe en het evolutionaire denken een brug te slaan. Het 5D-concept en het Ether-paradigma brengen de ommekeer, de kwintessens tot uitdrukking. Het Ken uzelve leidt er toe dat we op 'Groupthink en Chaos' grip kunnen krijgen. Het draait dus niet alleen om het darwinisme en de moleculaire biologie maar ook om de evolutie van het bewustzijn. Wie het verleden niet kent wordt het slachtoffer van het heden.

Hoe lang is de overheid nog bereid met verouderde bestuursconcepten aan te modderen? In plaats van dat het politieke debat prudentie als leidraad heeft staat de waan van de dag centraal. Er is aan gemeenschappelijk gedragen visies behoefte. Hoe lang zal het nog duren voordat de politiek begint te beseffen dat ze aan de gerezen situatie grotendeels zelf debet is?

Net als de scheiding tussen 'Kerk en Staat' dienen ook 'Politiek en Wetenschap' - Individuele en Collectieve belangen - duidelijk van elkaar te worden gescheiden.

Stelling: Voor een juiste balans tussen individuele en collectieve belangen dienen net als 'Kerk en Staat' het 'publieke en private' domein duidelijk door een derde domein (‘bron van harmonie’) van elkaar te worden onderscheiden. Het privatiseren van de publieke sector komt er in feite op neer dat de overheid in eigen doel schiet. Door het stuur uit handen te geven los je geen problemen op.

Stelling: De Vierde , Vijfde en Zesde macht (Media) in Nederland en Brussel zorgen voor de feedforward besturing, de groepsdynamiek in de samenleving en de 1e, 2e en 3e macht in Nederland voor feedback.

Aan elke crisis liggen tegenstellingen, zoals bijvoorbeeld tussen 'Politicals & Professionals', ten grondslag. Door de nauwe 'verstrengeling' tussen de 'eerste, tweede en derde macht' en de 'vierde, vijfde en zesde macht' verloopt de weg naar verbetering nu contraproductief omdat de brokkenpiloten elkaar de hand boven het hoofd houden en geen contact meer hebben met de werkvloer. De brokkenpiloten die de problemen hebben gecreëerd moeten zich nu als een ware Baron von Münchhausen aan hun eigen haren uit het moeras trekken. Door de deregulering, het privatiseren van het onderwijs, de wooncorporaties en de zorg heeft de overheid het stuur uit handen gegeven en dreigt de cash cow Nederland volledig te worden uitgemolken. Met een lose-lose situatie als gevolg. Het zelfreinigend vermogen van de parlementaire democratie gaat daardoor verloren.

De paradox is dat heersers moeten dienen in plaats van heersen. Authentieke leiders leren het denken in vaste patronen los te laten, dus door de schijnwaarheden, de schijnheiligheid in het leven, de ingebakken clichés te demystificeren. Leiders die in hun werk eenzijdig de nadruk op aardse zaken als geld leggen dien je direct te ontslaan. Een goede manager neemt ook foute beslissingen, maar zo weinig dat de continuïteit van de organisatie daardoor niet in gevaar komt. De overheid is er voor een actieve dienstverlening aan de burger. Met klachtgericht werken is niets mis. Door de marktideologie “Voor wat hoort wat” te omhelzen heeft de overheid in eigen voet geschoten.

Uiteindelijk draait het om vanuit welk perspectief, dus met welk ‘Mensbeeld en Wereldbeeld’ naar de werkelijkheid wordt gekeken. Het 5Ddenkraam wil benadrukken dat het universele patroon van het wat vastligt. Het onbepaaldheidsprincipe van Heisenberg geldt ook voor de tijd: wat in de toekomst verborgen ligt, is niet te meten. Het is zoals het is, daar kan de wetenschap weinig aan veranderen. Uit het onzekerheidsprincipe van Heisenberg volgt dat er soms in een lege ruimte 'spontaan' deeltjes kunnen verschijnen of verdwijnen. De kwintessens van het verhaal 'E i V' gaat over de verborgen imaginaire 5e dimensie Axis mundi (five-dimensional space), de zingeving van het leven.

====

Oost en West (Organisatiecultuur, 'Sociale psychologie en Bio-psycho-sociale model')

Laozi: De volledigheid is als water.
Wanneer iemand zou willen regeren en iets tot stand zou willen brengen door handeling, besef ik dat hij niet slagen kan. Het koninkrijk is een geestelijk ding en kan niet door handelen worden verworven. Hij, die het op die wijze zou willen winnen, vernietigt het. Hij, die het in zijn greep zou willen vasthouden, verliest het. Een geestelijk koninkrijk wordt alleen werkelijk veroverd door vrij te zijn van doelstelling en activiteit. De wijze is niet menslievend of goed, de volledigheid is als water. Water doet goed aan alle wezens en strijdt niet. Het woont op plaatsen door alle mensen veracht. Daarin komt de wijze Tao nabij. Hij leeft graag op lage plaats. Zijn hart mint de diepte. In weldoen mint hij de liefde. In spreken de waarheid, in bestuur de orde, in werken bekwaamheid, in handelen de geschikte tijd. Hij strijdt niet, daardoor treft hem geen blaam.
Willem-Alexander: 'Forget might is right: right is might. ( Bert Wagendorp Toespraak Volkskrant 29 september 2015)
Prince Hassan bin Talal: Wat het leven mij heeft geleerd? Als Arabier zou ik zeggen: hoe meer het lot mij leert, hoe meer het me mijn eigen tekortkomingen laat zien. En hoe meer kennis ik verzamel, hoe beter ik me zelf leer kennen. (Nexus 65 p. 106)
Jan Willem Schulte Nordholt: Want het lijkt waar te blijven dat pas dringende noodzaak de eenwording kan stimuleren.

Duitse rechters keren zich tegen TTIP (Gerard Reijn Volkskrant 5 februari 2016 p. 26):
De organisatie van Duitse rechters heeft zich gekeerd tegen het rechtsorgaan dat wordt opgetuigd voor het Amerikaans-Europese handelsverdrag TTIP. Volgens hen heeft de Europese Unie niet het recht zo'n investeringshof op te richten. Het is ook nergens voor nodig, vinden zij, want bij de gewone rechtbanken zijn de belangen van buitenlandse investeerders in veilige handen.
De Duitse Rechtersbond heeft over TTIP en het investeringshof niets te zeggen. Maar het standpunt van eerbiedwaardige juristen versterkt de positie van de tegenstanders van ISDS en TTIP.

Door socialisten werd er vroeger op gewezen dat de directeur het volk arm en de pastoor ze dom hield. Nu is er ondanks de welvaart zelfs een grotere tweedeling tussen arm en rijk aan het ontstaan. De kredietcrisis laat zien dat de bestuurders te veel met het bemachtigen van bonussen in de weer zijn geweest en dat ze daardoor onvoldoende tijd hebben overgehouden om echt op het winkeltje te passen. Nu zorgen het onderwijs en de teloorgang van de media (Volkskrant 13 december 2008) er voor om de domheid van het volk te bevorderen en de toezichthouders, die zich met gebakken lucht bezig houden voor het eerste. Het Stockholmsyndroom is een bekend verschijnsel dat zich bij een toezichthouder kan voordoen, namelijk men wordt een soort van belangenbehartiger van de ondertoezichtgestelde.

‘Incompetente politici en hun spindoctors’ hebben het model van Keynes volledig verziekt. Griekenland mocht als eerste land aan de schandpaal. Door het faciliteren van het ongebreidelde kapitalisme, het grootkapitaal is door politici de factor arbeid in de knel gekomen en hebben ze aan een grotere tweedeling in de maatschappij bijgedragen.

Doe geen zaken met Erdogans angstregime (Mehmet Cerit Volkskrant 5 februari 2016 p. 23):
Turkije Samenwerking door de EU met Erdogan zou ook diens ondemocratische praktijken legaliseren.
De autocraat Erdogan onderdrukt zijn tegenstanders. Hij laat zijn critici arresteren om een alleenheerschappij te creëren waarin geen ruimte is voor kritiek op de president.
Zijn repressieve beleid ten aanzien van het oosten van Turkije kan zelfs resulteren in een nieuwe vluchtelingenstroom richting Europa. Want in ruim twintig gebieden geldt een uitgaansverbod vanwege de strijd tegen de terroristische PKK, in sommige gebieden al langer dan zes weken. Miljoenen burgers worden negatief beïnvloed door de zware gevechten.
De schrijver en Nobelprijswinnaar Orhan Pamuk stelde in een interview met de krant Hürriyet niet voor niets dat Europa zijn democratische waarden verloochent via zijn deal met de Turkse regering van 3 miljard euro in ruil voor opvang van Syrische vluchtelingen. Volgens Pamuk negeert de Turkse regering mensenrechten in eigen land op grote schaal en mag Europa daarvan niet wegkijken.

Mission Iimpossible of 'De film is niet bedoeld als VN-bashing' (Rob Gollin Volkskrant 4 februari 2016 katern Vonk p. 12-13):
Twee jaar volgde filmmaker Robert Oey kolonel Joost de Wolf, die de Nederlandse tak van de VN-missie in Mali leidde. De kolonel en de filmmaker over hun keuzen in een letterlijk en figuurlijk mijnenveld.
Uit De Missie
De Wolf ontmoet in Mali een civiel adviseur van Buitenlandse Zaken. Die vraagt om veel beter 'informatiemanagement' en herschikking van de betrokken diensten. De Wolf is obstinaat. 'Het antwoord is nee. Dat gaan we niet doen.' De diplomaat: 'Oké.' De Wolf: 'Op termijn wellicht.' 'Hoe bedoel je? Op welke termijn dan?' 'Niks op welke termijn.'

Eurosceptici in europarlement verdienen het vaakst wat bij (Tim Igor Snijders Volkskrant 11 juli 2018 p. 13):
De eurosceptische leden van het Europees Parlement verdienen verhoudingsgewijs het vaakst bij, naast hun voltijdse baan als Europarlementariër. Dat blijkt uit een rapport van anti-corruptiewaakhond Transparency International, die vreest dat bijbanen leiden tot belangenverstrengeling.
Guy Verhofstadt neveninkomsten min. 920.614 - max. 1.425.000 euro.

Hoe lang wil het Westen het over de Krim hebben? (Thomas von der Dunk Volkskrant 18 juni 2018 p. 18):
Hoe om te gaan met Moskou, nu het gemeenschappelijke westelijke afwijzingsfront als reactie op Ruslands annexatie van de Krim in 2014 steeds meer barsten begint te vertonen? In Europa moet de Hongaarse premier Orbán er al veel langer niets van hebben. Hij koketteert openlijk met een Poetiniaans model van ‘onliberale democratie’ - lees: een plebiscitair gelegitimeerde autocratie met een sterke man die de natiestaat op een voetstuk verheft en van de rechtstaat weinig over laat.
De Krim is in 1954 bij Oekraïne gevoegd toen dat slechts administratieve betekenis had, zoals Vlieland en Terschelling in 1942 door de Duitsers van Noord-Holland naar Friesland overgeheveld zijn. Die hebben daar nooit veel misbaar over gemaakt, maar als de Friezen zich morgen plots zouden afscheiden, wordt dat - begrijpelijk - ook anders.

Criminele EU politici en de (olie) maffia olichargen van de Oekraine:
Arno Wellens is onderzoekjournalist bij 925.nl. Dit tweede deel verteld hij over het corrupte handelen van bankiers en politici in de landen van het Oostblok waar de Europese politici zaken mee doen. Grootschalige corruptie en fraude op kosten van de Europese burgers en met medeweten van onze politici. Ook hier speelt Nederland/Dijsselbloem weer een cruciale rol door met fiscale constructies willens en wetens de witwas carrousel te faciliteren.
Associatieverdrag met de Oekraïne, helpt de corrupte elite het land leeg te roven. Nederland helpt daarbij crimineel geld op een nog makkelijker manier in Europa te witwassen. De burgers worden er niets beter van. Er worden in het verdrag geen mensenrechten, productie van synthetische drugs, wapenhandel of belastingontwijking aangepakt. Het enige wat concreet is geregeld is, dat de brievenbus vennootschappen niet mogen worden aangepakt.

EU moet Oekraïne tot de orde roepen (Willem-Gert Aldershoff Volkskrant 13 september 2017 p. 23):
Sinds midden 2016 stokken de hervormingen in Oekraïne. Hoog tijd voor de EU om te reageren, schrijft analist internationale politiek Willem-Gert Aldershoff.
Invloedrijke oligarchen
Sinds medio 2016 begon het tempo van hervormingen echter aanmerkelijk te vertragen en momenteel kan er zelfs van stagnatie worden gesproken.
Bovendien zijn hervormingen in cruciale sectoren als rechtspraak, openbaar ministerie, de machtige geheime dienst en verkiezingingswetgeving niet of nauwelijks begonnen. Zonder snelle en ingrijpende hervormingen op deze terreinen kan Oekraïne de slag naar democratie en rechtsstaat niet maken. Het zal dan terugvallen naar het soort samenleving dat het voor Maidan was. Daar verdeelden kongsi's van oligarchen, corrupte politici en ambtenaren Oekraïnes politieke en economische taart, daarbij de modernisering van de samenleving blokkerend en Oekraïnes burgers arm en onvertegenwoordigd achterlatend.

Een open Europa volstaat niet meer (Laura de Jong & Frank van Zijl Volkskrant 17 juni 2017 Bijlage Opinie p. 6-7):
Als nieuwe directeur van Instituut Clingendael gooit Monika Sie de luiken open en maakt ze ruimte voor debat. De hectiek van de wereldpolitiek vraagt erom.
Hoe kijkt u naar de nieuwe wereld, na verkiezingen in de VS en in Europa: in Nederland, Frankrijk, Engeland en later dit jaar in Duitsland?
'Opvallend is ook de steun voor de centrale stellingen van het populisme: het politieke establishment luistert niet naar de problemen en wensen van gewone mensen. Afwijzing en populisme zijn nauw met elkaar verbonden. Dit vraagt om een politiek antwoord. Je kunt niet langer volstaan met technocratisch beleid. Je moet in gesprek over welke samenleving je wilt, tegen de achtergrond van de immense buitenlandse dreigingen. Hoe denken we onze idealen te verwezenlijken? Lukt dat door Europa op slot te doen? Gaan we het daarmee redden?'
Dus het is niet zo gek dat de formatie op migratie strandt?
'Toch zal het moeten. Mensen willen dat er over de islam wordt gesproken in relatie tot onze seculiere samenleving, erover zwijgen is geen optie. Het betekent niet dat Nederlanders geen diverse samenleving accepteren, maar er is een behoefte om de eigen gemeenschap te definiëren. De middenpartijen zijn daar nog niet in geslaagd. Socioloog J.A.A. van Doorn schreef dat de Duitse sociaal-democratie in de jaren dertig faalde omdat de partij 'Duitsland niet kon vinden'. Hierdoor konden de nationaal-socialisten het socialisme kapen en liepen de arbeiders achter Hitler aan.'
Hoe kijkt u naar de verwijdering tussen de VS en Europa?
'De tijd van een op regels gebaseerde wereldorde die door de Amerikanen wordt gedragen, ligt achter ons. Maar al voor Trump was sprake van veranderende relaties. Door de opkomst van China en een assertiever Rusland zijn er meer grootmachten om rekening mee te houden. Velen vreesden: er komt een wereldwanorde. Maar uit de Clingendael Strategische Monitor, die de mate van internationale samenwerking meet, blijkt dat er eerder sprake is van multilateraal pragmatisme: Rusland wil samenwerken met Europa en de VS in de strijd tegen terrorisme; China wil samenwerken op het gebied van milieu. Grootmachten die op bepaalde terreinen tegenover elkaar staan, zullen op andere punten toch samenwerking zoeken.'

Aan allen in de Rif Blijf in jezelf geloven (Samira Fikri Volkskrant 17 juni 2017 Bijlage Opinie p. 2-3):
Na zijn gruwelijke dood is haar neef het gezicht geworden van de protesten in de Rif voor een menswaardig bestaan. Toch is Samira Fikri niet voor Europese interventie.
Achttien maanden gevangenisstraf. Dat kreeg mijn neef Ayman, een 23-jarige student, afgelopen woensdag opgelegd in de rechtbank van Al Hoceima, een kustplaatsje in het Marokkaanse Rif-gebied. Hij en 32 andere Riffijnse demonstranten waren een dag eerder voorgeleid tijdens een politiek gemotiveerd massaproces. De jongemannen werden beschuldigd van geweld tegen autoriteiten, vernieling van publieke eigendommen en van demonstreren zonder toestemming.
In het licht van de dood van mijn neef, lijkt het misschien een onbelangrijk detail, zo'n vlag. Maar dat is het niet voor de Riffijnen. Voor mij symboliseert de Rif-vlag dat het onmogelijke wel degelijk mogelijk is. Dat zelfs Kleinduimpje een reus kan verslaan. Dat is wat ik de afgelopen maanden in Marokko zag gebeuren. Ik zag het onmogelijke mogelijk worden. Duizenden mensen namen het heft in handen, stelden zich teweer tegen de allergrootste misstanden en eisten verbeteringen op het gebied van zorg, onderwijs en werkgelegenheid.
De Riffijnen zijn vastberaden de strijd voort te zetten. Ze blijven geloven in een positieve uitkomst, misschien tegen beter weten in. Riffijnen hebben gekozen voor de weg naar de toekomst. Omkeren is geen optie.

Hoe India richting de afgrond dendert (Hassan Bahara Volkskrant 17 juni 2017 Sir Edmund p. 28-29):
En er is de in zichzelf gekeerde Tilo, die diepe oorlogstrauma's heeft opgelopen in Kasjmir, de separatistische deelstaat waarop zowel India als Pakistan aanspraak maakt.
En toch zal India op een gegeven moment stuklopen op een muur, betoogt Roy, en die muur zal Kasjmir heten. Het is een onvermijdelijke boetedoening, al was het maar vanwege het feit dat India de adembenemende Kasjmirvallei degradeerde tot een bloederige militaire zone.
'Je had het gevoel dat Kasjmir eigenlijk aan de flora en fauna toebehoorde. En dat niemand die er aanspraak op probeerde te maken - de Kasjmiri's, de Indiërs, de Pakistani's, de Chinezen etc. - heilige noch krijger, het recht had om zich die haast hemelse schoonheid van dat stuk land toe te eigenen.'
In dit aardse paradijs voert India een cynisch schrikbewind, dat een doel op zichzelf is geworden. Naar een oplossing wordt niet gezocht. Het conflict moet gaande gehouden worden om de hindoe-nationalistische sentimenten te voeden en om de relatie met Pakistan op een gespannen peil te houden.
Maar het is een militaire bezetting die India langzaam uitholt, schrijft Roy, en gauw genoeg zal het land tot het inzicht komen dat het in Kasjmir tot een monster is verworden.
'Op een dag zal Kasjmir ervoor zorgen dat India zichzelf op dezelfde manier kapotmaakt', zegt de Kasjmierse vrijheidsstrijder Musa tegen een Indiase inlichtingenofficier. 'Misschien hebben jullie ons tegen die tijd allemaal blind gemaakt, met die hagelgeweren van jullie. Maar dan hebben jullie zelf nog wel ogen waarmee jullie kunnen zien wat jullie ons hebben aangedaan.'
Roy sluit hiermee een krachtige analyse af van een land dat op de golven van verblind hindoe-nationalisme en pervers kapitalisme het pad van zelfdestructie heeft ingeslagen. Er zijn winkelcentra en Kasjmir is onder de knoet, maar het zijn geneugten - mogelijk gemaakt door uitbuiting en militaire repressie - die niet zonder morele consequenties zullen blijven voor India.

Verhofstadt en het einde van de EU of 'Visie Verhofstadt' leidt tot Europese dictatuur (Derk Jan Eppink Volkskrant 18 januari 2017 p. 24):
Verhofstadt zoekt geen evenwicht tussen beleidsterreinen voor 'meer of minder Europa'. Hij decreteert eenrichtingsverkeer: 'meer Europa'. Hij wil Europese belastingen zodat Europese burgers 'zich beter vertegenwoordigd voelen'. Een onwerkelijke redenering. De EU-begroting moet van ruim 140 miljard euro naar 600 miljard. De eurozone wordt een onbeperkte transferunie en het Europees Leger staat paraat. Wie vragen stelt, is 'populist en anti-Europees'. De enige manier om de 'visie Verhofstadt' te realiseren is een Europese dictatuur. Maar die mislukt onherroepelijk. Verhofstadt vernietigt zo wat hij nastreeft. Een lachende Farage schiet hem graag te hulp.

Zorg voor het zelf - Westerse en Oosterse levenslessen
Van oudsher is filosofie als
levenskunst – in de Oosterse en Westerse wijsbegeerte – verbonden geweest met de woorden: “Zorg voor je zelf!”. Wat verstaan we echter onder het zelf? In deze cursus bespreekt de filosoof Jan Flameling de antwoorden van de middeleeuws mysticus Meister Eckhart, de Duitse denker Martin Heidegger en de Vietnamese boeddhistische monnik Thich Nhat Hanh.

Het taoïsme, dat op vernieuwing en verjonging is gericht, kreeg altijd invloed in de perioden dat de gevestigde orde van een keizerrijk in verval raakte. Als de nood het hoogst is, is de redding nabij.
Waar de gulden middenweg loopt is bekend. Het is niet nodig het wiel opnieuw uit te vinden. Er is niets nieuws onder de zon.

Étienne de La Boétie:
Het zijn altijd maar vier of vijf mensen die de tiran staande houden. Altijd is het zo geweest dat vijf of zes mensen de aandacht van de tiran hebben, die uit zichzelf naar hem zijn toegegaan of die hij heeft laten komen om medeplichtig te zijn aan zijn wreedheid, de gabbers bij zijn pleziertjes, de pooiers van zijn wellusten en de deelgenoten van de buit van zijn plunderingen. Deze zes hebben zeshonderd anderen onder zich die meeprofiteren. En de zeshonderd zijn voor hen hetzelfde als de zes voor de tiran.
Deze zeshonderd hebben zesduizend anderen onder zich, die ze in staatsdienst hebben verheven en aan wie ze het bestuur van provincies of het beheer van de duiten hebben gegeven, opdat zij de handlangers van hun gierigheid en wreedheid zijn en wanneer het moment is gekomen bovendien zoveel kwaad aanrichten dat zij alleen door hun bescherming wetten en straf kunnen ontduiken. Groot is de nasleep van dit alles.
En wie zich wil vermaken met het ontwarren van dit netwerk, zal zien dat niet zesduizend, maar honderdduizenden, miljoenen zich met die draad aan de tiran vasthouden. Het komt kortom hierop neer: door gunsten of winsten of doorgegeven voordelen die men deelt met de tirannen, bestaan er bijna evenveel mensen voor wie de tirannie profijtelijk schijnt te zijn als mensen voor wie de vrijheid aangenaam zou wezen.

Bestrijd de symbiose tussen jihadist een IS (David Kenning Volkskrant 22 juni 2016 p. 25):
'We bevinden ons in een psychologische oorlog'
Door te denken dat we een ideologische oorlog met IS voeren, versterken we zijn positie juist, betoogt de Ierse radicaliseringsexpert David Kenning.
Het Westen is zich er niet van bewust dat het de frontlinie is van een nieuwe vorm van psychologische oorlogsvoering. In elke oorlog geldt dat een goede verdediging een goede aanval weerstaat. Westerse democratieën worstelen echter met hun verdedigingsstrategie tegen het giftige, elkaar versterkende samenspel van IS-propaganda en populistische retoriek gericht op het vergroten van islamofobie en gevoelens van onveiligheid.
We bevinden ons echter in een psychologische oorlog, waarin de geradicaliseerde state of mind van veel groter belang is dan ideologie. Met iedere walgelijke terroristische aanslag wordt duidelijker dat aanslagplegers - inclusief zelfmoordterroristen - niet gemotiveerd zijn door religie, zelfs als zij het tegendeel beweren. Wat we dringend nodig hebben, is meer inzicht in de psychologie van overtuiging. Extremisten zijn extremistisch omdat zij alleen op extreme wijze in iets kunnen geloven, en niet om datgene wát zij claimen te geloven. Tegenwoordig is het voor een ideologische onderbouwing voldoende om 'Allah akbar' te roepen of te zeggen dat je namens IS handelt.
Sinds 9/11 is de rekrutering van jihadisten ingrijpend veranderd. Europe-se rekruten hebben vaker een crimineel verleden en chronische psychische klachten. Zij houden er overwegend een niet-intellectuele benade- ring van de islamitische identiteit op na. Onderzoek wijst uit dat er een verband bestaat tussen jihadisme en vroege blootstelling aan geweld.

Nationalisten kapen democratisch ideaal (René koekoek Volkskrant 3 juni 2016 p. 21):
Conservatief nationalisten Baudet, Waling en Wilders ondermijnen de democratische geloofwaardigheid van het politieke midden.
In het bijzonder de PvdA heeft moeite zich als geloofwaardige bewaker van de democratie te presenteren. Met Jeroen Dijsselbloem als voorzitter van de Eurogroep en Frans Timmermans als vicevoorzitter van de Europese Commissie heeft ze twee topkandidaten in Europa afgevaardigd. Maar hoeders van de democratie?
Het gevolg is dat politieke middenpartijen - maar ook partijen als GroenLinks - de strijd om het ideaal van democratische burgerparticipatie dreigen te verliezen. Zij kunnen het zich niet permitteren afwachtend aan de zijlijn te blijven staan. Het zal creativiteit, moed en historische herbronning vergen om een vitaal en democratisch burgerschap voor de 21ste eeuw vorm te geven, met of zonder politieke partijen.

Laten we een herzuiling voorkomen Frans Timmermans Volkskrant 3 juni 2016 p. 20):
Er dreigt een herzuiling, niet langs lijnen van geloof, maar langs etnische en sociaal-economische lijnen.
Kwestie van beschaving
Het beste recept tegen islamisering is te laten zien dat er geen enkele tegenstelling hoeft te bestaan tussen het zijn van moslim en het zijn van Nederlander. Het beste recept tegen racisme is te laten zien dat racisten niet worden geboren, maar worden gemaakt daar waar intolerantie onweersproken blijft, grofheid de norm wordt en rekening houden met de gevoelens van anderen als zwakte wordt gezien.
Iedere samenleving die niet een zuilengalerij van gemeenschappen wil zijn, maar invulling wil geven aan een collectief gedragen idee van gemeenschap, waar ruimte is voor iedereen, zal behoefte hebben aan vreedzame vormen van conflictbeslechting en belangenuitruil. Wat dat betreft is een samenleving niets anders dan een gezin. Hiervoor is dialoog nodig, begrip voor elkaars standpunten, kennis van elkaars achtergronden. Gelijkschakeling is geen optie, evenmin als (zelf)isolatie. Dialoog werkt alleen als er een minimum aan respect is voor elkaars gevoeligheden, als geven en nemen uitgangspunt is.
Dat is geen politiek correct geneuzel, dat is een kwestie van beschaving. En onderdeel van onze beschaving is dat we door schade en schande hebben geleerd dat democratie niet de dictatuur van de meerderheid is, maar bloeit als de minderheid zich door de meerderheid beschermd weet.

Dijsselbloem: Commissie ondermijnt Stabiliteitspact (Marc Peeperkorn Volkskrant 3 juni 2016 p. 4):
De Europese Commissie ondermijnt het Stabiliteitspact dat de hardheid van de euro moet garanderen. Die scherpe kritiek uit Eurogroepvoorzitter Dijsselbloem, nadat Commissievoorzitter Juncker deze week had gesuggereerd dat het te hoge Franse begrotingstekort met de mantel der liefde wordt bedekt en sancties voor Spanje tot na de Spaanse verkiezingen zijn doorgeschoven.
Volgens Dijsselbloem zijn er 'gegronde redenen' waarom burgers eurosceptisch worden. 'De EU levert onvoldoende resultaat als het om veiligheid en groei gaat.' Wat zich wreekt is dat de EU steeds nieuwe grote projecten begint zonder de bestaande af te maken, aldus Dijsselbloem. 'De grenzen binnen de EU zijn opgeheven - een goed idee - maar we hebben verzuimd de buitengrenzen van de EU te versterken. De bankenunie staat in de steigers: laten we dat nu eerst afmaken voor we gaan dagdromen over een Europese minister van Financiën.' Ook plannen voor een Europese werkloosheidswet of een EU-pensioenstelsel verwijst Dijsselbloem naar de prullenbak.

Nieuw Frans links wil geen macht, het wil controle (Peter Giesen Volkskrant 17 mei 2016 p. 9):
De opkomst van nieuw Frans links
Waart de geest van Mei '68 weer door Parijs? Op de Place de la République staat de nieuwe wereld elke nacht op de agenda.
Wie op een conventionele manier naar Nuit Debout kijkt, miskent de betekenis van de beweging, vindt de politicoloog Thomas Guénolé. Nuit Debout is ontstaan omdat links Frankrijk is ingestort. Omdat de socialisten onder president Hollande een draai naar het sociaal-liberalisme hebben gemaakt. In die leegte kan Nuit Debout ontstaan, aldus Guénolé in Le Parisien: 'Net als in mei 1968 zien we een terugkeer van de politisering en het militantisme bij jongeren. Nuit Debout blaast het linkse bewustzijn bij jongeren nieuw leven in.'
Links levensgevoel
Nuit Debout spreekt de passies aan, appelleert aan een links levensgevoel. Pas daarna volgt de vorming van een partij met een programma, een leider, concrete ideeën. Zo is het ook in Spanje gegaan: uit de 15 mei-beweging kwam Podemos voort.
'Uiteindelijk moet je naar macht streven', zegt Daniel Lartichaux op République.
'Hoewel het belangrijk is een beweging van burgers te krijgen. De staat kan alleen een vuist maken tegen de macht van het geld als hij door de samenleving wordt gesteund.'

Amerika is niet meer het lichtend voorbeeld (Michael Persson Volkskrant 14 mei 2016 katern Vonk p. 2-4):
Hoe deze campagne een eind maakte aan de illusie
Donald Trump en Bernie Sanders zijn elkaars tegenstrevers, maar op een opmerkelijk punt zijn ze het eens: de Verenigde Staten staan er belabberd voor.
Chauvinistisch
Amerika is natuurlijk nog steeds een buitengewoon chauvinistisch land. In veel staten zweren kinderen op basisscholen aan het begin van de dag een eed van trouw, met de hand op het hart en het gezicht naar de vlag. Voor aanvang van sportwedstrijden zingen de toeschouwers het volkslied. Het is geen gewone nationale trots, het is een geloof in de eigen uitverkorenheid, een 'exceptionalisme' dat te herleiden zou zijn tot de Founding Fathers, de wijze mannen die aan de wieg van Amerika stonden en die (unieke) kwaliteiten zagen in de immigranten die het land maakten tot wat het was. Hardwerkende, gelovige, eerlijke en moreel hoogstaande types die, zo schreven ze in de Onafhankelijkheidsverklaring, het recht hadden op leven, vrijheid en (uniek!) het najagen van geluk. Daartoe bedachten ze een (uniek) politiek systeem met zijn verdeling van machten om te voorkomen dat de Amerikanen zich, met al hun individuele morele superioriteit, collectief te kwaadaardig zouden organiseren.
Buitenlandse reizigers keken hun ogen uit. Moderne Amerikaanse politici en politicologen halen graag Alexis de Tocqueville aan, een Franse filosoof die begin negentiende eeuw in de nieuwe wereld rondreisde en de eerste Amerika-deskundige aller tijden werd. Hij signaleerde onder meer hun gemeenschapszin, hun neiging tot vrijwilligerswerk, hun egalitaire streven ('De rijken voelen zich niet verheven boven het gewone volk; integendeel, ze blijven met de lagere klasse omgaan, ze luisteren naar hen en ze spreken met hen') en hun 'welbegrepen eigenbelang': ze offeren zich op voor het collectief omdat ze weten dat ze er zelf uiteindelijk beter van worden. Aldus De Tocqueville.
Ondanks de vrijheid, of juist door de vrijheid namen Amerikanen hun verantwoordelijkheid wel, was de gedachte, in dat unieke Amerika.
Teleurstellende scores
Maar kijk waar het exceptionalisme het land heeft gebracht. Op de ranglijstjes van het World Economic Forum treffen we de grootste economie ter wereld opvallend weinig in de top aan. Infrastructuur: 16de. Gezondheidszorg: 35ste. Basisonderwijs: 58ste. Corruptie: 34ste. Openbare instellingen: 33ste. Veiligheid: 67ste. Zelfs op het gebied van concurrentie, een belangrijke kwaliteit van een kapitalistisch land, eindigt Amerika op een teleurstellende 22ste plek. Klein voorbeeld: kabel-tv is hier door gebrek aan concurrentie twee tot drie keer zo duur als in Nederland.
En kijk naar de typisch Amerikaanse waarden die De Tocqueville zag. Vertrouwen? Alles kost geld of gaat via een advocaat. Egalitarisme? De rijken sluiten zich op in gated communities. Vrijgevigheid? Ja, er wordt veel gegeven, vooral aan instellingen waarop een naamplaatje kan worden geschroefd. De meeste collectieve voorzieningen komen er bekaaid vanaf.
Geen interventies
Daarmee zit Kinney helemaal op de lijn van Trump. Die wil wel militaire spierballen, maar ze zo min mogelijk gebruiken. In zijn buitenlandtoespraak van twee weken geleden zei Trump dat hij alleen nog militair zou ingrijpen als er Amerikaanse belangen in het geding zijn. Wat die belangen precies zijn, is natuurlijk onduidelijk, zoals alles bij Trump enigszins onduidelijk is, maar het moet een tamelijk directe dreiging zijn voordat een president Trump er een punt van zou maken.
En die belangen zijn in elk geval niet gediend bij onrust en chaos. Dat betekent dat in principe met elke leider te praten valt. Stabiliteit is het hoogste goed.
Uitgevonden traditie
De eerste die het gebruikte was Jozef Stalin, die Amerika in 1927 irritant 'exceptioneel' vond omdat er geen arbeiderspartij was die als vehikel voor het communisme kon dienen. Het dook pas in 1980 op in zijn betekenis van uitzonderlijke superioriteit en werd in de decennia daarna vooral door Republikeinse voormannen als Newt Gingrich gebruikt als intellectueel uitgangspunt voor Amerikaanse conservatieve politiek.
De Tocqueville werd er met de haren bijgesleept, maar bleek met terugwerkende kracht een goede rechtvaardiging te bieden voor het Amerikaanse geloof in eigen kunnen. En ook voor de arrogantie om zich niet aan internationale wetten en regels te hoeven houden.

Ongemak op humanitaire of Wie spreekt gastheer Turkije aan op de Koerdische vluchtelingen? (Thea Hilhorst Volkskrant 12 mei 2016 p. 22):
Om gastheer Turkije niet voor het hoofd te stoten, heeft VN-secretaris Ban Ki-moon de agenda voor de humanitaire top gezuiverd van pijnlijke kwesties.
Deze week maakte Artsen zonder Grenzen bekend dat het niet meer meedoet met de top. AzG voert twee redenen op voor haar afwijzing. Een is dat het geen intergouvernementele top is. We zijn gewend dat een wereldtop inzet op een slotverklaring die overheden bindt tot actie. Bij de WHS wordt iedereen om vrijwillig toezeggingen gevraagd om hulp effectiever te maken: overheden, hulporganisaties en donoren. Ik vind dat juist een interessant aspect aan de top. Hulporganisaties, waaronder de giganten van de VN, hebben een hoop macht over leven en dood en het is goed dat zij zich niet achter overheden kunnen verschuilen en hun eigen verantwoordelijkheid nemen.
De tweede reden die AzG opvoert is dat de top de grootste problemen van hulp dreigt te laten liggen. Deze kritiek snijdt hout.
Ban Ki-moon heeft een agenda voorgesteld voor de top die ver strekt. Hij wil dat de top gaat over het voorkomen en oplossen van crises en over de toegang van hulporganisaties tot getroffen bevolkingen. Maar juist op deze politieke onderwerpen lijkt de top te ontsporen.
Geen moraliteit
Artsen zonder Grenzen heeft veel te maken met aanvallen op zijn ziekenhuizen. De beschieting van het ziekenhuis in Kunduz vorig jaar door Amerikaans vuur is nooit veroordeeld en het onderzoek sleept zich voort. Intussen zijn tientallen ziekenhuizen en klinieken het doelwit geworden van gewapende aanvallen. Vaak lijkt het om gerichte aanslagen te gaan. Het gaat de aanvallers om strijders die in klinieken worden opgelapt, of domweg om het vernietigen van de laatste symbolen van hulp en hoop.
Mikken op patiënten en hun verzorgers gaat in tegen alle moraal en verdragen. Een top die dit niet scherp veroordeelt is weinig waard.

Het telefoontje om acht uur 's ochtends of Wie moet hier de telefoon beantwoorden? (Paul Krugman Volkskrant 26 april 2016 p. 22):
Omgaan met crises vergt in de moderne wereld veel internationale samenwerking. Dingen als currency swap lines (vraag niet naar de betekenis) speelden een veel grotere rol dan de meeste mensen zich realiseren in het voorkomen van een tweede Grote Depressie. Hoe goed zou zulke samenwerking werken in een Trump-regering?

Wie de migratiestromen beheerst, heeft de macht (Mark Leonard Volkskrant 26 april 2016 p. 21):
Tegenover de G7 van oude rijke landen staat de M7 van landen die via migratie hun macht vergroten.
De G7 en de M7
Zoals de gevestigde machten, die het eerst hebben geprofiteerd van de mondialisering van de handel, bekendstaand als de G7, kunnen de landen, regio's en organisaties die van de migratie profiteren - China, India, Koerdistan, Israël, IS, Turkije en Niger - de M7 worden genoemd. Naarmate de controle over bevolkingsstromen een machtsmiddel wordt, zullen staten die het voorbeeld van de M7 volgen de kans krijgen hun geopolitieke invloed te versterken.
Voor het Westen zal de grootste uitdaging zijn de binnenlandse druk om de grenzen gesloten te houden te verzoenen met de geopolitieke voordelen van het omarmen van de migratie. Maar op dit moment lijkt het erop dat de G7 - waarvoor een op zichzelf makkelijk te verwerken instroom van vluchtelingen op de een of andere manier een 'crisis' is geworden - zal blijven bijdragen aan de opkomst van de M7.

Juist Merkel komt op voor de vrijheid of Verstandig dat Merkel afstand neemt van Böhmermann (Dirk-Jan van Baar Volkskrant 26 april 2016 p.20):
Dirk-Jan van Baar ergert zich aan het gemak waarmee de kritische meute over bondskanselier Merkel is heengevallen na haar behoedzame reactie in de Böhmermann-affaire. Nee, antwoordt Paul Brill: deze kwestie raakt aan de kern van vrijheid van meningsuiting. Zij etaleert onmacht.
Blind voor het belang voor het Westen
Wat mij het meest stoort, is het strategisch onbenul dat aan de dag wordt gelegd, vooral door onze wakkere islamcritici, die blind zijn voor het belang dat Turkije voor het Westen heeft. Zo is Erdogan een NAVO-partner, waar Poetin dat niet is. Dat betekent dat Erdogan werkelijk een bevriend staatshoofd is en door westerse regeringen ook zo moet worden behandeld. Dan is het stupide om zo'n man, die in naam van alle Turken - ook de Duitse - vaak verongelijkt reageert, op een staatszender (!) tot op het bot te beledigen.
Eén Theo van Gogh is genoeg, het wordt vervelend als ze dat in serieuze landen als Duitsland gaan kopiëren. Verstandig dat Merkel daarvan afstand neemt en dat aan de rechter laat. Tegen de goegemeente ingaan, is ook niet zwak, maar sterk. Het Westen kan inzake Syrië niet om Turkije heen, en de Turken hebben als het om vluchtelingenopvang gaat werkelijk recht van spreken. Of we dat nu leuk vinden of niet.

Merkel bedrijft helaas onmachtspolitiek (Paul Brill Volkskrant 26 april 2016 p.20):
Merkel is zelf verantwoordelijk
Wordt Merkel, die volgens Van Baar 'vele ballen tegelijk in de lucht moet houden', tekortgedaan wanneer ze wordt bekritiseerd voor de manier waarop ze is omgegaan met de Turkse verontwaardiging over het optreden van komiek Böhmermann? Merkel is nog steeds een politicus van formaat en verdient ook de nodige waardering, maar laten we niet verhullen dat ze zelf verantwoordelijk is voor een aantal van de ballen die haar nu zo veel kramp bezorgen. Haar ernstigste miscalculatie: de opengrenzenpolitiek die ze in eerste instantie heeft gevolgd in de vluchtelingencrisis ('Wir schaffen das'). Dat was een ondoordachte stap, die de migrantenstroom enorm heeft doen groeien en waarbij ze zich volledig heeft verkeken op zowel het Duitse absorptievermogen als de Europese solidariteit.
Het kan niet verbazen dat velen negatief reageren op de Europese tournure, waarbij Merkel zozeer het voortouw heeft genomen en waarvan trouwens nog valt te bezien of ze op langere termijn voldoende soelaas biedt. Zoals ook moeilijk valt uit te leggen waarom er wel 6 miljard euro naar Turkije gaat, maar de financiering van een serieuze bewaking van de Europese buitengrens ondermaats blijft.
Dit soort contradicties laat zich niet wegvlakken met de term machtspolitiek. Helaas is veeleer sprake van onmachtspolitiek.

Laat Corbyn zichzelf nu maar opknopen (Patrick van IJzendoorn Volkskrant 22 oktober 2016 katern Vonk p. 12-13):
Hij verliet Labour in 1981 vanwege de te linkse koers. Hogerhuislid en Brexiteer David Owen ziet parallellen tussen toen en nu.
Zelfdestructie
In diezelfde tijd vroeg Tony Blair hem terug te keren naar Labour. 'Ik ging bij hem langs. Hij was charmant, maar ik vertrouwde hem niet. Ik moest niets hebben van het idee dat het goed is om stinkend rijk te zijn, dat het niet erg is om belastingen te ontwijken. Ook zag ik niets in zijn plan om het pond door de euro te vervangen.'
Na het avontuur in Irak en de gedeeltelijke privatisering van de gezondheidszorg concludeerde Owen dat zijn argwaan jegens de succesvolle Labour-leider terecht was geweest. Blairs 'overmoed' zou centraal komen te staan in The Hubris Syndrome: Bush, Blair and the Intoxication of Power. Het is een van de vijftien boeken die Owen, die getrouwd is met een Amerikaanse literair agente, heeft geschreven.
Keerpunt
Zijn stem telt nog altijd zwaar mee in het politieke debat, zoals eerder dit jaar toen hij zich manifesteerde als Brexiteer.
Hij was al jaren kritisch op de euro, op de ambitieuze buitenlandpolitiek (in het bijzonder het associatieverdrag met Oekraïne) en het volgens hem heimelijke streven naar een Verenigde Staten van Europa.

'Slechts 0,61 procent van EU zegt nee' of Hoe bereidwillig is de EU om concessies te doen? (Fokke Obbema Volkskrant 19 april 2016 p. 9):
Premier Rutte gaat in Brussel onderhandelen om gehoor te vinden voor de bezwaren van het 'nee'-kamp tegen het Oekraïne-verdrag - een krappe Kamermeerderheid gunt hem tot de zomer. Maar hoe bereidwillig is de EU om concessies te doen? Andrej Plenkovic, voorzitter van de EU-Oekraïne-delegatie in het Europees Parlement, is dat nauwelijks.
Met name Polen wil de ruimte hebben om Oekraïne bij te kunnen staan in het conflict met Rusland.
Ondanks die kanttekeningen noemt Plenkovic het formuleren van een verklaring, waarmee alle regeringsleiders kunnen instemmen, 'de slimste manier om verder te komen'. Zo lang de tegenstanders van de EU maar niet in de kaart worden gespeeld: 'We moeten degenen die tegen het Europese project aan schoppen niet willen behagen. Want dan spelen we de anti-Europese krachten alleen maar in de kaart.'

Voetnoot Nieuwe vijandbeeld (Arnon Grunberg Volkskrant 4 april):
In zijn mooie in memoriam van Hans-Dietrich Genscher, zaterdag in de Volkskrant, refereert Arie Elshout aan de balkonscène op de Duitse ambassade in Praag. Het is 30 september 1989. Honderden vluchtelingen uit de DDR hebben zich daar verschanst. Minister van de Buitenlandse Zaken Genscher is naar Praag gegaan om hun te vertellen dat ze naar West-Duitsland mogen. De treinen waarmee ze naar het Westen reizen moeten wel eerst de DDR aandoen. Dat was het begin van de val van de Muur. Oude vijandbeelden in het Westen ('liever een kruisraket in de tuin dan een Rus in de keuken') zouden plaatsmaken voor nieuwe vijandbeelden (de moslims).
Volgens sommigen is de 20ste eeuw geëindigd op 11 september 2001 in New York. Je zou ook kunnen zeggen dat die eeuw eindigde op 30 september 1989 in de tuin van de Duitse ambassade in Praag, toen Genscher zijn beroemde woorden uitsprak: 'Liebe Landsleute ...'

Man van de verlossende woorden voor het verdeelde Duitsland (Arie Elshout Volkskrant 2 april 2016 p. 10):
Het is een van de beroemdste balkonscènes uit Duitslands geschiedenis. De beelden ervan zijn duister. Op het balkon van de Duitse ambassade in Praag is provisorisch een lamp neergezet, in het schaarse licht bewegen zich wat schaduwen, verder is het donker. De honderden DDR-vluchtelingen in de tuin zijn alleen te horen. Ze willen naar de Bondrepubliek maar zijn hier gestrand. Iemand boven neemt het woord. 'Wij zijn vandaag', zegt de stem, 'naar hier gekomen om te zeggen dat jullie vertrek...' De rest gaat verloren in gejuich. Het is 30 september 1989, de bevrijding. De deur naar het Westen zwaait open!
De Saks Genscher, in 1927 geboren bij Halle op de grens tussen West- en Oost-Europa, bedreef een evenwichtspolitiek in Bismarcks geest. Dialoog naast een sterke defensie - het leidde tot beëindiging van de Koude Oorlog in nauw samenspel met Sovjetleider Michaïl Gorbatsjov. Op 3 oktober 1990 stond Genscher vooraan op een bordes voor de Rijksdag toen Duitsland werd herenigd. In harmonie met de rest van Europa.

'Akrobat der Diplomatie' was architect Duitse eenheid' (Rolf Bos Volkskrant 1 april 2016):
Hij werd een 'Meister der Diplomatie', genoemd, een ware 'Machtpolitiker' - want dat was hij ook. Hans-Dietrich Genscher, die donderdag op 89-jarige leeftijd thuis in Wachtberg-Pech overleed, was bovenal een van de architecten van de Duitse eenheid, na de val van de Muur. Helmut Kohl, zijn baas en bondskanselier, was destijds de grote gangmaker, maar Genscher speelde als ervaren minister van Buitenlandse Zaken ook een stevige rol bij de totstandkoming van het nieuwe Duitsland.
Kippenvel
Het was het gelukkigste moment van zijn politieke leven, vertelde hij vaak. 'Ik kreeg er kippenvel van', zei hij vorig jaar in het biografische interviewboek 'Mein Sicht der Dinge'. 'Het was een ongelooflijk ontroerend moment.'
Op dezelfde pagina vertelt hij aan interviewer Hans-Dieter Heumann dat hij de daaropvolgende snelle val van de Muur overigens niet voorzien had. Genscher was in Warschau toen de barricade tussen Oost en West viel. 'Bij het avondeten hoorden we dat de Muur was gevallen. Daar had niemand op gerekend. Dat het ook nog eens 9 november was, is ook heel memorabel.'
De Volkskrant sprak Hans-Dietrich Genscher in 2010 naar aanleiding van de viering van '20 jaar Duitse eenheid'. Duitsland presenteert zich twee decenia na de eenwording zelfbewuster in het buitenland, maar zoekt ook sterk naar vertrouwde ijkpunten. Lees hier terug hoe hij daar in 2010 over dacht.
De regering-Merkel loofde de politieke verdiensten van Genscher vrijdag uitbundig: 'Hij was een großer Europäer und großer Deutscher.'

Nieuwe premier is oligarchenvriend of Ook nieuwe premier Oekraïne kan onvrede niet stoppen (Bert Lanting Volkskrant 26 maart 2016 p. 17):
Na maanden van politiek geharrewar krijgt Oekraïne de komende dagen waarschijnlijk een nieuwe premier: Volodimir Grojsman, momenteel nog voorzitter van het Oekraïense parlement. Grojsman moet het overnemen van premier Arseni Jatsenjoek, wiens populariteit tot het nulpunt is gedaald wegens de toenemende armoede en het uitblijven van ingrijpende hervormingen.
Tegenover het regeringsgebouw in Kiev hangen al weken enorme banieren waarop een nieuwe partij, de 'Partij van de Gewone Mensen', aandringt op het aftreden van de premier. 'Een Oekraïne zonder Jatsenjoek!', staat op een van de banieren te lezen. Maar ook deze nieuwe, populistische partij is een verlengstuk van een oligarch: de rijke zakenman Dmitro Firtasj, die vanuit zijn ballingsoord Oostenrijk zijn aanzienlijke zakelijke belangen probeert veilig te stellen.
Oligarchen
'Het probleem is dat je in Oekraïne eigenlijk geen echte politieke partijen met een ideologie of een programma hebt', zegt Oktysjoek. 'Het zijn allemaal partijen die in handen zijn van oligarchen. Bovendien zijn de staatsinstellingen zwak en staan ze ten dienste van de heersende partij. Iedere leider hier wil een soort secretaris-generaal zijn, zoals vroeger de leider van de communistische partij.' Volgens hem voelen Porosjenko en de andere politieke kopstukken zich wel thuis in het huidige systeem. 'Hier hebben ze twintig jaar aan gebouwd, dus waarom zouden ze het afbreken?'

Maakt Cameron topman tot 'Brexit-martelaar'? (Patrick IJzendoorn Volkskrant 8 maart 2016 p. 10):
Stapte hij uit zichzelf op of heeft hij een duwtje gekregen van David Cameron? Dat is de vraag die in het Verenigd Koninkrijk speelt na het opstappen van de voorzitter van de Kamer van Koophandel die zich positief had uitgelaten over een Brexit.
Er gaan nu stemmen op om Longworth een leidende rol te laten spelen bij de Brexit-campagne. Er leeft bij kiezers immers iets meer vertrouwen in zakenmensen dan in politici. Dat is ook de reden dat het Blijven-kamp een ex-zakenman als leider heeft in de persoon van Stuart Rose. Tot ieders verrassing beweerde deze ex-topman van Marks & Spencer onlangs echter dat de inkomens van de Britten omhoog zullen gaan na een vertrek uit de Europese Unie. Sindsdien is weinig meer van hem vernomen.
Calimero-achtige paranoia van de Brexiteers
Inmiddels staan ook liefdadigheidsinstellingen en non-gouvermentele organisaties als Greenpeace, Friends of the Earth en The Wildlife Trust in de schijnwerpers, juist vanwege hun steun voor het Britse lidmaatschap. Gezamenlijk hebben ze ongeveer een miljoen leden en daardoor gerede invloed. De Brexiteers eisen stappen tegen deze maatschappelijke clubs die zich niet met de politieke kwestie zouden moeten bemoeien.
Deze klacht past volgens eurogezinde commentatoren bij de Calimero-achtige paranoia van de Brexiteers, de overtuiging dat de gevestigde orde middels een 'angstproject' tegen hen samenspant.

Nationale uitwegen in Europa zijn dicht (Dirk-Jan van Baar Volkskrant 26 februari 2016 p. 20):
Op het Europese continent zijn hermetisch afgesloten binnengrenzen niet meer herintroduceerbaar.
In het verleden werd Europa steeds gered door de Britten, we danken er zelfs de overleving van het middeleeuwse christendom aan. Om geografische redenen denk ik niet dat de Britten al hun schepen naar Europa willen verbranden. Ook zie ik geen verdere renationalisering in het verschiet, eerder de grenzen daarvan. Onder Margaret Thatcher riepen de Britten principiële vragen op over de uitholling van de soevereine natiestaat en wat er verstaan moest worden onder een ever closer union, een streven dat zij afwezen. Met het bedingen van opt-outs bij het Verdrag van Maastricht (1992), zoals het niet hoeven meedoen aan de euro en de Schengenzone, kregen zij hun zin en leefden zij in de beste van twee werelden.
Alleen de Britten kunnen op hun eiland nog de
illusie koesteren dat ze zonder Brussel beter af zijn. Maar zich helemaal losmaken van Europa gaat niet meer en zou de opmaat zijn naar een nieuwe binnenlandse stammenstrijd met minderheden die weer lid willen worden. De Europese geest zit in het hoofd, niet in het hart, en blijft het enige verstandige antwoord op alle fantasten die van nationale uitwegen dromen. Zulke exits zijn er niet meer.

In theorie heeft Dirk-Jan van Baar zeker gelijk, maar de praktijk is weerbarstiger. Om de continuïteit van de EU te waarborgen kan het denken, het verstand ons zeker helpen. Maar het financiële beleid van de EU is op de illusie van maakbaarheid, het casinokapitalisme gebaseerd en gaat aan de volkomen gelijkwaardigheid van haar burgers voorbij. De EU houdt geen rekening met:

Gnosis Het denken met het hart en het voelen met het hoofd.
Marcus Aurelius Het leven van een mens is wat zijn gedachten ervan maken.
Spinoza: Toch worden harten niet door wapenen, maar door Liefde en Edelmoedigheid overwonnen.

'Poetin probeert angst te zaaien' (Dion Mebius Volkskrant 23 maart 2016 p. 17):
Associatieverdrag met Oekraïne
Of de Nederlanders alsjeblieft voor het ja-kamp willen stemmen bij het referendum over Oekraïne, vraagt de bisschop. Zijn geloofsgenoten worden verdreven uit rebellengebied.
Met groeiende ongerustheid ziet de Oekraïense regering het referendum in Nederland dichterbij komen. Een van de boodschappers die worden ingezet om een 'nee' af te wenden, is bisschop Borys Gudziak, die twee jaar geleden zelf actief was bij de volksprotesten op het Maidanplein.
Om te voorkomen dat die geschiedenis zich herhaalt, is de helpende hand van Europa nodig, denkt hij. Daarom dringt hij aan op een ja-stem bij het aankomende referendum. Maar is zijn boodschap als bisschop in het seculiere Nederland niet aan dovemansoren gericht?
'Ik hoop dat ik een taal spreek die voor iedereen duidelijk is. De boodschap van vrijheid en democratie is niet alleen van de kerk, maar van de hele samenleving.'

Het nee-kamp zoekt steun bij de rechter of 6 april: referendum of theater? (Jeroen Visser Volkskrant 23 maart 2016 p. 17):
Op 31 december 2015 stuurde een medewerker van de Europese Unie een foutief persbericht de deur uit. 'Morgen beginnen de EU en Oekraïne het vrijhandelsverdrag. (...) De rest van het associatieverdrag is al van kracht sinds november 2014.'
Hoewel dit later werd gecorrigeerd - het nieuwe persbericht sprak van een 'voorlopige toepassing van delen van het verdrag sinds november 2014' - was de argwaan van Thierry Baudet, initiatiefnemer van het Nederlandse referendum over het verdrag, gewekt. Want als het verdrag al van kracht is, verwordt het referendum van 6 april dan niet tot een theaterstukje? Dinsdag probeerde Baudets stichting Forum voor Democratie via een kort geding de Nederlandse staat te dwingen de voorlopige toepassing van het associatieverdrag te bevriezen. 'Het foute persbericht laat zien dat er op de bureaucratische burelen sprake is van een verkeerde mindset; dat het niet uitmaakt wat de burgers vinden, want de raderen draaien toch wel door.'
In een toelichting in de zaal verwoordde Baudet de zorgen: 'Bij ons leeft heel sterk het gevoel dat hier sprake is van een voldongen feit en daar moet een rechter een halt aan toeroepen.'
Volgens het kabinet is geen sprake van een voldongen feit, zolang Nederland niet heeft geratificeerd. Wel blijft onduidelijk wat de gevolgen zullen zijn van een Nederlands 'nee'. Volgens Koenders is dit 'onontgonnen terrein'.

EU-landen verwijten elkaar de chaos of 'EU koerst af op anarchie' (Arie Elshout Volkskrant 26 februari 2016 p. 1):
De vluchtelingencrisis splijt Europa steeds verder. Griekenland riep donderdag zijn ambassadeur terug uit Wenen wegens onenigheid over de aanpak. Is er nog wel regie?
Humanitaire ramp
Sinds januari zijn 110 duizend mensen aangekomen in Europa, in twee maanden tijd. Het is daarmee nu al een eind op weg naar de miljoen vluchtelingen uit 2015. Alle hoofdsteden zeggen dit niet voor een tweede jaar te willen.
Athene is woest. Het vreest samen met Brussel voor een humanitaire ramp als vluchtelingen massaal vast komen te zitten op Grieks grondgebied. Athene liet weten dat de grote Europese problemen niet kunnen worden opgelost met 'initiatieven die hun wortels hebben in de 19de eeuw'. Europa splijt niet alleen, het gaat ook terug in de tijd.

Stem 'nee', dan help je Oekraïne (Niels Jogerius coördinator nee-campagne namens Transnational Institute en Ander Europa Volkskrant 26 februari 2016 p. 22):
Dit verdrag regelt een vrijhandelszone. Daarnaast eisen IMF en de EU bezuinigingen en privatiseringen. Een neoliberaal antwoord op een land dat investeringen ten behoeve van gewone mensen nodig heeft. Een Nederlandse ja-stem is in de woorden van prominent dissident Volodymyr Chemerys een steunsignaal aan de regering, de oligarchie en een neoliberaal Oekraïne. Een nee-stem is een stem voor een andere koers. Na 6 april werken wij daaraan verder, samen met de activisten in Oekraïne.

Het draait niet om handel (Gerard Reijn Volkskrant 20 februari 2016 katern Vonk p. 8-9):
Niemand verwoordde dat beter dan Frans Timmermans. Toen hij nog solliciteerde naar de post van Europees Commissaris, hield hij voor het Amerikaanse Center for Strategic and International Studies een toespraak over de trans-Atlantische verhoudingen.
'Wij, Amerikanen en Europeanen, zijn in staat de toekomst voor deze wereld uit te stippelen als we elkaar blijven vasthouden. Dan moeten we niet de fout maken te denken dat TTIP een vrijhandelsverdrag is. TTIP is een geostrategische overeenkomst. (...) Dat moeten we niet overlaten aan mensen die alles weten over hoe je een kip slacht. (...) Zodra TTIP van kracht is, (...) bepalen de Verenigde Staten en Europa de regels, en de anderen zullen moeten volgen, inclusief China, Japan en anderen.'
Dus dat is waar het om gaat bij TTIP. Het Westen maakt zich op om zijn leidende positie in de wereld te verdedigen. Voorstanders voegen daaraan toe dat dat morele vooruitgang oplevert, immers: de normen van het Westen zijn volgens hen superieur aan die van China en andere opkomende landen.
Dat is ook waarom Marhijn Visser van VNO-NCW wil dat het verdrag er komt. De extra groei die TTIP volgens hem genereerd - 'gratis groei' - is mooi meegenomen. Maar het geopolitieke argument is er een van nu of nooit: 'Over twintig jaar hoef je dit niet meer te proberen. Dit is de laatste kans om als westerse landen zo'n positie te krijgen.'

'Obama miskent Russische trots' (Ian Bremmer Volkskrant 20 februari 2016 p. 22-23):
'Obama heeft ook grote overwinningen geboekt - Cuba, Iran en het Pacific-vrijhandelsakkoord - maar van alle nederlagen is Rusland de grootste. Omdat het onnodig was. Wat Poetin deed in Oekraïne was beslist verkeerd, maar er waren constructievere manieren om daarop te reageren die voor iedereen beter zouden zijn geweest, vooral voor de Oekraïners die duizenden mensen hebben verloren.' Zoals?
'Het Westen had veel meer moeten proberen het associatieakkoord te koppelen aan een Oekraïense link met Poetins unie. Niet of/of maar en/en. En we hadden veel meer moeten investeren in Oekraïne en minder in sancties. Nu is die verhouding 20-80, en dat had andersom moeten zijn.'

Jatsenjoek blijft, tegen ieders zin of Premier Oekraïne overleeft tegen verwachting in motie van wantrouwen ' (Tom Vennink Volkskrant 17 februari 2016 p. 11):
Vrijwel iedereen wil van hem af, maar toch overleefde de Oekraïense premier Arseni Jatsenjoek dinsdagavond een motie van wantrouwen in het parlement. Slechts 194 van de 450 parlementariërs steunden de motie. Maar na de stemming is de Oekraïnse regering nog wankeler dan ze al was.
In het Westen zorgt het team van Jatsenjoek voor grote zorgen over investeringen in Oekraïne om het land boven water te houden tijdens het conflict in het oosten van het land. Vorige week dreigde IMF-baas Christine Lagarde een steunprogramma van 36 miljard euro in te trekken wegens het gebrek aan hervormingen en de zwakke corruptiebestrijding. Zonder het geld van het IMF is de kans groot op een faillissement van Oekraïne.
Lagarde's kritiek volgde op de ontslagbrief van de minister van Economie Aivaras Abromavicius. Die claimde vorige week dat hervormen onmogelijk is door blokkades van corrupte politici die samenwerken met oligarchen. De voorganger van Abromavicius stapte om dezelfde reden uit de regering, net als nog een paar hervormingsgezinde ministers.
Daarmee is de hoop van de bevolking op pro-westerse hervormingen tot een dieptepunt gedaald. Oekraïners hoopten dat de Maidanrevolutie een eind zou maken aan de grootschalige corruptie in het land. Maar alles lijkt hetzelfde gebleven: politici en zakenmensen houden elkaar nog steeds de hand boven het hoofd.
Kandidaten om hem op te volgen zullen voorlopig moeten wachten. Micheïl Saakasjvili, oud-president van Georgië en nu gouverneur in de zuidelijke provincie Odessa, is onder Oekraïners favoriet om Jatsenjoek op te volgen.
Saakasjvili noemde Jatsenjoek herhaaldelijk een handlanger van de oligarchen. In Odessa voert hij tot genoegen van de bevolking een harde strijd tegen corruptie. Veel Oekraïners zien de Georgiër als een frisse hervormer die niet tot de besmette kring van de Oekraïense politieke elite behoort. Maar voorlopig houden de gevestigde partijen Saakasjvili buiten de deur.

Het oekraïne-referendum en Rusland of Ja-stem blokkeert Russische 'verdeel en heers'-reflex (Derk Jan Eppink Volkskrant 17 februari 2016 p. 26):
Referenda gaan altijd over meer dan de vraag. Er is kans boosheid te ventileren of de regering een bloedneus te bezorgen. De vluchtelingenstroom is een krachtige katalysator van onvrede in Europa. Polen en Oekraïne bewaken een Europese buitengrens, effectiever dan Griekenland. Mede dankzij het Associatieakkoord tussen de EU en Oekraïne dat op 6 april onderwerp is van het referendum.
Europa's verhouding met Oekraïne is per definitie een 'driehoeksverhouding' met Rusland. In The National Interest definieerde Henry Kissinger, Amerikaans ex-minister van Buitenlandse Zaken, de geopolitieke positie van Oekraine treffend: 'Oekraïne moet worden ingebed in een Europese en internationale architectuur waarin het een brugfunctie vervult tussen Rusland en het Westen, eerder dan een buitenpost voor een van beide'. Oekraïne betekent 'bij de rand'. Europese onderhandelaars hadden weinig oog voor die geopolitieke realiteit. Zij zagen in 'Oostelijke Partnerschap' Oekraïne als lid van een 'vriendenkring' die 'Europese waarden' verankert. Brussel miskende Moskou. In 2013 zei de Russische president Poetin nog dat het Associatieakkoord 'handelsproblemen' met Rusland zou veroorzaken maar hij voorspelde geen 'politieke problemen'.

"De Oekraïne-crisis is als een schaakspel, alleen gaat het over mensen" (interview met Boris Kagarlitsky 27 september 2014):
Boris Kagarlitsky is directeur van het Institute of Globalization and Social Movements, een linkse denktank in Moskou. Sinds de jaren 1980 laat hij zich gelden als een politiek dissident die zowel in de Sovjet- als in de post-Sovjetperiode geregeld in aanvaring komt met de autoriteiten. Hij heeft een aantal boeken op zijn naam staan en hij schrijft voor verschillende internationale magazines en websites.
De oligarchische elite trok uiteraard wel de culturele kaart (in het bijzonder wijzend op de taalverschillen) om die gemarginaliseerde bevolking te mobiliseren. Het is een verdeel-en-heersstrategie.
Zijn de oligarchen van Oekraïne, te vergelijken met de Russische oligarchen?
In Oekraïne heeft de elite een erg smalle economische basis. Als je Oekraïne met Rusland vergelijkt, dan zie je dat de oligarchen in beide landen de economie controleren, maar in Oekraïne gaat het over een zeer klein aantal mensen en ondernemingen. Je kan ze gemakkelijk allemaal bij naam noemen. Hooguit een 20 tot 30-tal mensen. In Rusland -dat natuurlijk wel veel groter is- gaat het over 200 tot 300 mensen. De middelen van de Oekraïense oligarchen zijn echter veel beperkter dan in Rusland. Dat uitte zich in verschillen tussen beide landen in de politiek.
Na een machtsstrijd van de oligarchen in de jaren 1990, kwam in Rusland Poetin aan de macht.
Men stelt hem voor als 'dé sterke leider', maar hij is eerder een erg competente intermediair die de belangen van de verschillende groepen van oligarchen in balans houdt en handhaaft. Hij luistert naar hen en probeert er voor te zorgen dat iedereen in meer of mindere mate tevreden is.

Een toekomstige houdbare samenleving en economie?
Rothschild: achtergronden Illuminati of ook dogmatische politiek
Rothschild, zionisme en bolsjewisme: Marxisme Engels, Lenin en zionistische financiers: Illuminati, vrijmetselaars, geheime bondgenootschappen en macht.
Wellicht staat het reptiliaanse symbool voor het egocentrische darwinistische (evolutionaire reptielenbrein) karakter van grootkapitalistische zelfverrijking. Bij een aantal complottheoristen zoals David Icke wordt dit symbool letterlijk genomen en zie je het terug in de vorming van ‘reptiliaanse bloedlijnen’. Symbool krijgt dan een concreet visueel tastbaar karakter. Het kan ook zijn dat het fenomeen van panspermia en de afkomst van gewelddadige buitenaardse reptielensoorten geprojecteerd wordt op de New World Order Elite.
Tegenstanders van het kapitalisme zullen juist de monopoliepositie van multinationals benadrukken. De onderlinge relaties die Springmeier beschrijft zijn behoorlijk vaag en ook de Illuminati doelstellingen zijn moeilijk te bewijzen. Het zijn geruchten, vermoedens, stellige standpunten die worden ingenomen. Complottheorieën worden dan gebruikt om zich ergens tegen af te zetten of juist ergens mee verbonden te voelen.
Een kleine elite van politici, industriëlen, popsterren, acteurs, voetballers, mediagiganten bezitten de wereld en kunnen invloed uitoefenen door o.a. de machtspositie over geldcreatie en de geldhoeveelheid, sterke banden met internationale politici, vele posities op internationale plekken (Wereldbank, IMF, ECB, FED, CFR, CIA, FBI, BIS, etc.). De verschillen hierin zijn wereldwijd fors toegenomen. We zijn vanuit een feodaal systeem, via de industriële revolutie naar een kapitalistisch wereldsysteem gegaan. De koninklijke en adellijke aristocratie is getransformeerd in een bancaire en industriële elite die wel sterke banden hebben met de koninklijke families. Daarnaast zien we dat geheime sociëteiten nog steeds veel mensen en vooral jongeren aantrekken.

Het Oekraïense volk heeft niets te kiezen…
De gebeurtenissen in Oekraïne verlopen volgens een scenario dat ook al zichtbaar werd in Servië en Georgië. De Georgische president Saakasjvili verleende hand- en spandiensten aan zijn Amerikaanse broodheren door in een televisietoespraak, die werd uitgezonden op het Oekraïense Kanaal 5, de in Oekraïne 'voor democratie strijdende krachten' een hart onder de riem te steken. Hij verzweeg evenwel dat in zijn eigen land de kritiek op zijn beleid toeneemt en dat steeds meer inwoners van Georgië de 'nieuwe democratie' nu een verslechtering noemen in vergelijking met de 'milde dictatuur' onder Sjevardnadze.

Associatieverdrag gaat wel ergens over (Tiny Vox Volkskrant 15 februari 2016 p. 18):
Bert Lanting is niet onder de indruk is van wat Jan Roos van GeenPeil tegen het associatieverdrag van de EU met Oekraïne inbrengt.
Had Lanting de Handelingen van 30 juni 2015 van de Eerste Kamer gelezen, dan had hij gezien dat volgens minister Koenders het verdrag veel verdergaand is dan andere associatieverdragen en ook veel meer is dan een gewoon vrijhandelsakkoord. Dan had hij ook gelezen dat er, niet alleen bij mijn fractie, maar ook bij andere fracties, grote zorgen leven over de staat waarin Oekraïne momenteel verkeert.
Over de vraag of het voorliggende associatieverdrag al dan niet zal bijdragen aan verbetering van die betreurenswaardige toestand, verschilden de fracties van mening. Dat kan. Maar niemand deed het verdrag af als een 'zoethoudertje', zoals Lanting. Het verdrag afdoen als geneuzel over nep-feta, zoals Lanting doet, is eigenlijk net zo dom als het verdrag afwijzen zonder het ooit gelezen te hebben, zoals Jan Roos doet.
En Oekraïne is economisch vrijwel bankroet. Wat voor gevolgen heeft dan een verregaande economische integratie? Wat als straks blijkt dat het voornaamste exportproduct van Oekraïne bestaat uit overtollige arbeidskrachten? En hoe groot zal de frustratie zijn indien de poort naar de EU uiteindelijk niet open gaat?
Daarover zwijgen en de lezer wijsmaken dat het eigenlijk nergens om gaat, is buitengewoon jammer. Nu de bevolking per referendum gevraagd wordt een eigen oordeel te vellen over het associatieverdrag met Oekraïne, heeft die bevolking recht op fatsoenlijke voorlichting. Van beide kanten.

Europa's dilemma: speler of speelbal (Arnout Brouwers Volkskrant 13 februari 2016 p. 18-19):
Ook Ivo Daalder, Amerikaans politicoloog met Nederlandse wortels en van 2009 tot 2013 Obama's man bij de NAVO, brengt het probleem dichter bij huis. Volgens hem is 'de renationalisering van de Europese politiek' als gevolg van de vluchtelingencrisis het hart van de veiligheidscrisis. Russische assertiviteit, IS-agressie en terreur - je kunt er mee omgaan, vooral met behulp van de NAVO, het enige functionerende veiligheidsmechanisme in Europa. Maar het grootste risico, zegt Daalder, is instorting van het Europese project.
'Een naar binnen gekeerd, gerenationaliseerd Europa is een grote bedreiging van de Europese veiligheid en de trans-Atlantische relatie', schrijft Daalder, die eraan herinnert dat het Europese project ook 'heel erg' een Amerikaans project is. 'Zeventig jaar, te beginnen met het Marshall Plan, zijn de VS betrokken geweest bij het doel van een open, samenwerkend en uiteindelijk vrij Europa. Rusland vormde een grote bedreiging daarvan in 2014 toen het Oekraïne binnenviel.
Maar een Europa dat niet langer open is, dat samenwerkende oplossingen ontwijkt en terugvalt op nationale oplossingen is een nog grotere en langduriger bedreiging voor de landen en volken van Europa.'
Tien jaar geleden was euroscepsis een gezond en begrijpelijk wantrouwen tegen al te sterke centralisering vanuit Brussel. Dat debat blijft actueel, maar het is iets anders dan het anti-Europeanisme van de huidige links- én rechtspopulistische partijen die te hoop lopen tegen alles wat ons continent verbindt en veilig houdt, ook in Nederland. Dát is weinig meer dan een recept voor zelfvernietiging.
Europese veiligheid, dat zijn we zelf.

De geopolitiek is terug, ook in Europa (Joschka Fischer de Volkskrant 5 november 2015 p. 24):
Met de Russische invasie en annexatie van de Krim en de daaropvolgende oorlog in oost-Oekraïne heeft Vladimir Poetin overduidelijk gemaakt dat hij geen intenties heeft de onschendbaarheid van grenzen en het primaat van internationale juridische normen te respecteren.
De terugkeer van de geopolitiek houdt in dat de fundamentele keuze waar Europa in de 21ste eeuw mee te maken krijgt die tussen zelfbeschikking en externe dominantie zal zijn. Hoe Europa deze vraag beantwoordt, zal niet alleen zijn eigen lot bezegelen, maar dat van het gehele Westen.

Is Hollande plots vicekanselier of Hollande wil gezamenlijke Europese grensbewaking (Peter Giesen Volkskrant 8 oktober 2015 p. 6):
'Merci, madame Merkel, om hier te komen met uw vicekanselier, administrateur van de provincie Frankrijk, François Hollande!', zei Marine Le Pen. Een keiharde uithaal naar de Franse president, die een eindje verderop zat, in de grote zaal van het Europees Parlement in Straatsburg.
'Net als toen wordt Europa opnieuw geconfronteerd met een serie crises', zei Hollande. De euro, Oekraïne, het Midden-Oosten en vooral een stroom migranten die moeilijk op te vangen is en een enorme onrust veroorzaakt onder de bevolking van de lidstaten. Volgens Hollande en Merkel kunnen deze problemen alleen worden opgelost door een verdere Europese integratie.
Historische gebeurtenis
Hollande:
Bij elke crisis manifesteert zich de angst. We moeten met die angst leven, maar zij mag ons niet domineren.
Hollande sprak in dramatische, historische termen. 'De vraag is niet meer of minder Europa, het gaat om de bevestiging van Europa of het einde van Europa', aldus de president. Zowel bij de Franse president als de Duitse bondskanselier stond de migratiecrisis centraal. Hollande pleitte voor een scherpere bewaking van de buitengrenzen van de Europese Unie, zodat het Schengengebied in stand kan worden gehouden. Merkel noemde de Dublin-regels ('een migrant moet asiel aanvragen in het eerste Europese land waar hij aankomt') achterhaald.

Bombarderen of Apache-piloot 'werkt niet meer mee aan die poppenkast' (Toine Heijmans Volkskrant 3 februari 2016 p. 23):
Uiteindelijk gaan al die missies over eigenbelang. We doen netjes ons taakje. We draaien netjes ons uitzendinkje. We missen die grote blik. Wat we in Mali doen - hoe effectief is dat? Het is een samenraapsel van landen en bedrijven dat iets doet, zonder duidelijk antwoord op de vraag aan welke kant we staan.'
Bekijk het als een piramide, zegt hij. Vechten doe je op de top van de piramide, tegen de strijders van IS 'maar de voedingsbodem blijft bestaan. Je moet de mensen daar begrijpen. Niet vanuit je eigen westerse superioriteit, maar écht begrijpen.' Peter mist zijn Apache. Maar hij weet ook dat het over is.

Alleen Donald Trump voelt aan wat de Republikeinse kiezers echt wil (Henk Müller en Hans Wansink Volkskrant 5 januari 2015 p. 21): Een groot deel van de achterban van de Republikeinse partij moet niks hebben van het programma van de kandidaten Bush, Rubio en Cruz. Die willen de overheid nog verder uitknijpen en onbeperkt migranten toelaten.
Uit grootschalig kiezersonderzoek is gebleken dat 'middle America' twee belangrijke wensen heeft: stop de immigratie en stop de bezuinigingen op voorzieningen in de zorg, het onderwijs en de sociale zekerheid. Begrijpelijke wensen als je in aanmerking neemt dat miljoenen vaste banen voor niet-universitair geschoolde Amerikanen voorgoed zijn verdwenen. De nieuwe banen die na de kredietcrisis zijn geschapen, zijn banen van 12 dollar per uur. Daarvan kan een Mexicaanse migrant misschien een heel gezin onderhouden, maar Joe Sixpack ervaart migratie als dodelijke concurrentie op de arbeidsmarkt.
Precies om die reden zijn de miljardairs die de campagnes van Republikeinse presidentskandidaten Jeb Bush, Marco Rubio en Ted Cruz financieren vóór het binnenhalen van meer migranten en vóór verdere bezuinigingen op de overheidsuitgaven. De miljardairs willen de lonen laag houden en zelf nog minder belasting betalen. Dus keren Bush, Rubio en Cruz zich tegen een stop op immigranten en komen ze met belastingverlagingen die de Amerikaanse schatkist op termijn zo'n 700 miljard dollar (649 miljard euro) per jaar gaan kosten.
Trump weet wel wat er leeft onder 'middle America'. Hij maakte van migratie zijn voornaamste programmapunt. Hij wil het toptarief in de inkomstenbelasting fors verhogen om de sociale zekerheid overeind te houden.

Nederland wikt Poetin beschikt of Roekeloze Poetin maakt Rusland onvoorspelbaar en gevaarlijk (Arnout Brouwers Volkskrant 2 januari 2016 p. 20-21):
Als 2014 het jaar was waarin Vladimir Poetin de Europese ordening vloerde met de annexatie van de Krim en de oorlog in Oost-Oekraïne, dan was 2015 het jaar waarin Poetin weer salonfähig werd. Het kan verkeren.
Russische wurgtacktiek
De grote energiebedrijven spelen hun eigen 'long game'. Daarin is business as usual de ultieme wijsheid; worden politiek netelige kwesties met dooddoeners platgeslagen; en lijken ceo's speciaal geschoold om zich aan de voeten te werpen van potentaten uit energierijke landen. It's a dirty job, but somebody's got to do it, nietwaar?
Dus hoewel de westerse sancties intact bleven, de Fransen een streep haalden door de verkoop van twee oorlogsschepen aan Rusland en Italië en andere Zuid-Europese landen de torpedering van de Russische pijpleiding South Stream slikten, gingen grote Duitse energiebedrijven en Shell opnieuw in zee met Gazprom voor de bouw van een tweede gaspijpleiding van Rusland naar Europa: Nordstream 2.
Het kabinet laat weten dat burgers geen grootse campagne om 'ja' te stemmen hoeven verwachten.
De Haagse logica, tien jaar na het 'nee' tegen de Europese grondwet, is dat als de regering ergens voor pleit, dit weleens het tegengestelde effect kan sorteren. Het cynisme over nut en rol van de politiek is blijkbaar nergens groter dan onder politici zelf. Hoe groter de angst voor Wilders en 'de populisten', hoe geringer het zelfvertrouwen.
Dus ja, de burgers moeten het ditmaal helemaal zelf uitzoeken. Ten eerste zullen ze dus moeten besluiten of Poetins interventie in Oekraïne moet worden beloond. Hiervoor zijn verschillende drogredenen beschikbaar: er zijn grotere problemen, Oekraïne ligt eigenlijk toch in de
Russische invloedssfeer, en als Poetin in Syrië gerehabiliteerd wordt, waarom zouden we dan nog zo moeilijk doen over de Krim? En hebben we zelf ook niet Kosovo afgesnoept van Servië?
Al deze factoren maken de Poetin en het Rusland van 2016 veel onvoorspelbaarder, en daarmee riskanter, dan de Poetin en het Rusland van tien of zelfs vijf jaar geleden. In deze omstandigheden blijft de 'long game' - vasthouden aan beginselen, openstaan voor dialoog, uitgaan van eigen kracht en niet ingaan op militaire provocaties (zoals Turkije deed) - van het grootste belang. Voor Oekraïne en voor heel Europa.
Het lot wil dat Nederlandse burgers dit voorjaar een grote stem zullen hebben in de fundamentele uitdaging waarvoor Europa staat. Hopelijk graaft de Nederlandse burger zich niet in achter de dijk, maar klimt hij er juist op.
All politics is local, maar deze tijd vraagt om een ver uitzicht.

David Van Reybrouck "U geeft waar de terroristen op hoopten: een oorlogsverklaring" (15 november 2015):
David Van Reybrouck fileert in een open brief aan 'monsieur le président' de speech die François Hollande gisterenmiddag gaf. De gelauwerde schrijver, cultuurhistoricus en bezieler van de burgertop G1000, hekelt de oorlogsretoriek van de Franse president. Hij ziet daarin een weerspiegeling van wat de Amerikaanse president George W. Bush zei en deed na de aanslagen van 11 september. Met Van Reybroucks toestemming geven we hieronder zijn brief aan Hollande, die hij eerder op Facebook postte, integraal weer.

David van Reybrouck bepleit in het programma Buitenhof 27 december 2015 dat politici zich ten opzichte van IS terughoudend opstellen. Dick Zandee vindt daarentegen dat Nederland ernstig tekort schiet in de strijd tegen IS (Volkskrant 30 december 2015).
Het kabinet moet nu snel een besluit nemen. Solidariteit met Frankrijk en beantwoording van het verzoek van de leider van de internationale coalitie tegen IS, de Verenigde Staten, vragen daarom. Maar ook de Nederlandse steun aan het politieke proces dat nu in gang is gezet, vereist dat ons land meer militaire bijdragen levert. Syrië zal geen vreedzame toekomst hebben zonder uitschakeling van IS. Het vredesproces en de vernietiging van het barbaarse kalifaat gaan hand in hand.

Voetnoot Idealist of Ook Europese politiek is machiavellisme (Arnon Grunberg Volkskrant 28 december 2015):
'Ik symboliseer het verzet tegen het derde reddingsplan van 80 miljard euro voor Griekenland', aldus Varoufakis in een mooi interview van Marc Peeperkorn, donderdag in Volkskrant Magazine.
Het is geen verrassing, maar Varoufakis blijkt een mengeling van hoogmoed, narcisme zonder veel zelfreflectie en verongelijktheid. Hij geeft de wereld de schuld van zijn eigen naïviteit, iets waar idealisten aan beide zijden van het politieke spectrum vaker last van hebben.
Natuurlijk is Jeroen Dijsselbloem de loopjongen van Schäuble. De voormalige president van De Nederlandsche Bank, Duisenberg, zei dat als Duitsland de rente verhoogde, hij 10 seconden had om dat ook te doen. Uiteraard is politiek, ook Europese politiek, ten dele machiavellisme.
Verongelijkt idealisme wordt doorgaans cynisme. Maar daar heeft links niet het patent op.
En dat Varoufakis aan Schäuble had gevraagd of een Duitser de Griekse belastingdienst kon leiden, geeft aan dat zelfs Varoufakis stiekem met een Duits Europa kan leven.

'De mislukte minister van Financiën van een failliette staat' of 'Ik dacht dat ik het verschil kon maken' (Marc Peeperkorn Volkskrant Magazine 24 december 2015 p. 7-12):
Het is weinig geloofwaardig alle schuld buiten jezelf te leggen. Is het niet tijd dat u een deel van de verantwoordelijkheid op zich neemt?
'Nee! Dat doe ik niet. Het was een pure staatsgreep, één grote staatsgreep. En die is geslaagd. Daarvoor neem ik geen verantwoordelijkheid. In 1967 gebeurde hetzelfde, toen maakten tanks een eind aan de democratie in Griekenland. Waren de democraten daar verantwoordelijk voor? Waren de burgers van Praag verantwoordelijk voor de Russische tanks in 1968? Ik verwerp dat totaal! Mijn speeches waren gematigd, mijn plannen bescheiden, mijn adviseurs geen linkse gekken. Dat de andere kant gif en leugens over me uitstrooide, me portretteerde als een gevaarlijke radicaal terwijl ik de meest rechtse minister van het kabinet was, had een andere reden. Als ik een dwaze linkse gek was, waren ze niet bang voor me geweest. Nee, ze wilden van me af omdat ik wist waarover ik sprak. Omdat ik samenwerkte met mensen als Sachs en Summers. Vergelijk hun oordeel over mijn plannen met die van de Slowaakse en Sloveense minister. Zet hun cv's ernaast en oordeel dan wie meer recht van spreken heeft.'
Het is een zware beschuldiging: een staatsgreep door de Eurogroep.
'Dat is waar, maar het klopt: het was een staatsgreep. De Eurogroep zou nooit een regering tolereren die was verkozen op basis van een programma dat haar uitdaagde.'
Ook Tsipras liet u vallen.
'Uiteindelijk ging hij door de knieën.'
Hij liet u vallen, hij zei over u: een goede academicus maakt nog geen goede politicus.
'Dat is een groot compliment. Ik denk dat het andersom voor Tsipras geldt. Hij heeft me niet ontslagen, ik ben opgestapt. Ik had deze baan niet geaccepteerd om een nieuwe lening van 86 miljard te tekenen die we nooit kunnen terugbetalen. Met onmogelijke voorwaarden. Zelfs God kan dit programma niet uitvoeren! Tsipras besloot niettemin door te gaan, als was de deal hem per staatsgreep opgelegd. Tsipras ondergaat nu een tragedie in de klassieke zin van het woord: hij is een acteur in een onmogelijke situatie die hoopt op een deus ex machina. Ook Oedipus accepteerde zijn rol, maar het blijft tragisch.'
Wat is uw politieke erfenis?
'Deze vraag is te groots voor mij. Ik ben geen Winston Churchill of François Mitterrand. Mijn kleine nalatenschap is de terugkeer van de getuigenispolitiek in Europa. Ik stond ergens voor, werd daarop verkozen, kon dat niet waarmaken en ben vertrokken. Deze nieuwe politiek: niet jezelf in alle bochten wringen om aan de macht te blijven, heeft Europa hard nodig.'
'Het heeft me rustiger gemaakt, stoïcijnser, vraag maar aan mijn vrouw. Ik reageer niet meer op alle aanvallen. Het houdt toch niet op, ze liegen alsof het gedrukt staat.'

Opstand van het vergeten volk of Obama jaagt kiezers in de armen van Trump (Derk Jan Eppink Volkskrant 23 december 2015 p. 26):
Het is opvallend hoezeer de Amerikaans presidentskandidaat Donald Trump op een spoor zit dat Pim Fortuyn hem in Nederland voorging. Doorgaans is Amerika trendsetter; Europese landen volgen. Nu is dit andersom.
Fortuyn en Trump vertonen veel gelijkenissen en gelijke oorzaken. Als de politiek-culturele elites voeling met een samenleving verliezen, komen er krachten vrij die ze niet meer beheersen. Curieus genoeg produceerde de economisch succesvolle paarse coalitie een Fortuyn. En in Amerika baart Barack Obama, icoon van 'Hope and Change', een Trump.
Fortuyn werd een politicus zonder echte partij. De moord maakte geen einde aan de brede ontevredenheid. Anderen vissen nu in die vijver. Trump is bezig met een 'vijandige overname' van het Republikeinse platform en ontwikkelt zich tot 'zelfstandige kandidaat' die zowel Republikeinse als Democratische kiezers aantrekt. Het angstklimaat in Amerika en de woede van het establishment maken hem slapend nog rijker.
Obama negeert het vergeten volk; als koning-filosoof kijkt hij erop neer. Na de aanslag in San Bernardino zweeg hij vier dagen, hopende dat het slechts 'geweld op de werkplek' zou zijn. Hij bezocht de plek van wat de FBI een 'terroristische aanslag' noemde pas na ruim twee weken. Hij verklaarde de term 'islamitisch terrorisme' taboe. Hij was echter dolblij met het klimaatakkoord dat weinig Amerikanen bezighoudt. Obama jaagt kiezers in de armen van Trump.

Ook Le Pen kan worden gestopt (Dominique Moïsi Volkskrant 22 december 2015 p. 22):
Zelfs geconfronteerd met economische stagnatie en hoge werkloosheid - vooral onder jongeren - zijn de Fransen niet klaar om drastische actie te ondernemen zoals het verlaten van de euro of de Europese Unie. Opeenvolgende Franse regeringen mogen er dan niet in geslaagd zijn adequaat te reageren op de economische problemen van het land, het betekent niet dat de kiezers bereid zijn een sprong in het duister te wagen door hun vertrouwen te plaatsen in een stelletje demagogen dat surft op de golven van ontevredenheid en angst.
Want angst was de dominante factor in deze verkiezingen.
In de eerste ronde pakte dat gunstig uit voor het Front National, wiens bestaansreden angst is voor migranten, terroristen, mondialisering en openheid naar de rest van de wereld. Maar in de tweede ronde deed angst Le Pen de das om. Kiezers waren niet alleen bang echt invloedrijke posities over te dragen aan ongekwalificeerde tegen-elites; ze waren ook bang het imago van hun land in gevaar te brengen en daarmee Frankrijks invloed in Europa en daarbuiten.
Tenslotte is Frankrijks internationale identiteit een integraal onderdeel van haar nationale identiteit. De trots van het land en het gevoel dat Frankrijk een missie heeft, die is geërfd van het Ancien Régime en versterkt door de Franse Revolutie, heeft weliswaar niet de samenwerking met nazi-Duitsland tegengehouden onder de Vichy-regering. Maar er was een verpletterende nederlaag voor nodig om Frankrijk door de knieën te laten gaan voor extreem-rechts.
De situatie vandaag is veel minder ernstig. Le Pen mag proberen zichzelf als een moderne Charles de Gaulle af te schilderen, die het verzet leidt tegen het establishment. Maar het grote publiek blijft het Front National zien als een ideologische erfgenaam van Frankrijk onder Vichy - een partij die nauwelijks zijn op collaboratie ingestelde karakter heeft afgeschud.
De uitkomst van Frankrijks regionale verkiezingen is niet alleen relevant in Europa, maar ook aan de andere kant van de Atlantische Oceaan. Franse kiezers hebben laten zien dat de Europese Unie niet gedoemd is te worden vernietigd door aanvallen op haar legitimiteit en dat het populisme niet hoeft te zegevieren.
Als democratische leiders - in Europa en de Verenigde Staten - die boodschap begrijpen en hun verantwoordelijkheden serieus nemen, kunnen en zullen politici als Le Pen worden verslagen.

Blatter waant zich nog steeds keizer (Willem Feenstra en Mark Misérus Volkskrant 22 december 2015 p. 31):
Hij is verstoten van zijn troon, maar Sepp Blatter blijft er krampachtig aan vasthouden. De gevloerde despoot van de FIFA vecht door tot de laatste snik.
Het verdict van de ethische commissie voelt als verraad, zegt hij. Helemaal omdat hijzelf degene was die de commissie oprichtte. Jarenlang pronkte hij ermee. Als de Europese voetbalbond UEFA kritiek had op de 'corrupte' FIFA, wees Blatter op FIFA's ethische commissie, en op het ontbreken van een dergelijk orgaan bij de UEFA.
Als een boemerang kom dat nu terug in zijn gezicht. Tijdens zijn hoorzitting had hij nog het gevoel gehad dat hij het gezelschap had weten te overtuigen van zijn onschuld. Nu dat niet zo is, zegt hij: 'Deze commissie heeft het recht niet om tegen de president van de FIFA in te gaan. Geschorst voor acht jaar? Voor wat?'
Gedurende tien minuten praat hij over de omstreden betaling aan Michel Platini, de reden dat de twee machtigste mannen van het voetbal nu voor acht jaar zijn verbannen. Wat hij zegt is onnavolgbaar. De strekking: er was een herenakkoord, en dat is uitgevoerd. Dat het niet in de boeken staat is een administratief foutje. Het heeft niks met ethiek te maken.
Blatters spijt is allesbehalve berouw. Hij zegt te gaan vechten voor rechtvaardigheid. De tijd dringt. Op 26 februari is het buitengewone congres van de FIFA, waarop zijn opvolger wordt gekozen. Dat congres wil hij voorzitten. 'Ik geloof in God, maar ik geloof ook in mijzelf', zegt hij. Zijn laatste woorden zijn onheilspellend: 'I'll be back.'

Poetin beledigt de Turken weer en spreekt over zijn dochters (Tom Vennink Volkskrant18 december 2015 p. 5):
Turkije kan een herstel in de banden met Rusland wel vergeten. De Russische president Poetin sloot donderdag enige toenadering uit door de Turkse regering harder dan ooit te schofferen.
Mensen die in het Westen voor opschudding zorgen kregen een pluim van de Russische president. Hij prees de 'zeer kleurrijke en getalenteerde' Amerikaanse presidentskandidaat Donald Trump. 'Hij is de absolute favoriet in de presidentsrace.' En hij zei dat de geschorste FIFA-voorzitter Sepp Blatter de Nobel Prijs voor de Vrede verdient.
De president zag zich genoodzaakt eerdere voorspellingen bij te stellen. De Russische economie is in recessie en toont nog niet de tekenen van herstel die de president aankondigde. De roebel bereikte deze week een nieuw dieptepunt ten opzichte van de euro en de dollar. Een groot probleem is de verder zakkende olieprijs. 'We waren te optimistisch, onze voorspellingen moeten opnieuw aangepast worden', zei Poetin. 'Maar we zijn uit het dal van de economische crisis.'

Wees toch voorzichtig met die noodtoestand (Samantha Daniels Volkskrant 9 december 2015):
Het langdurig uitroepen van de
noodtoestand is gevaarlijk, meent Samantha Daniels. Ze is bang voor een politiestaat.
Samantha Daniels is promovenda
staatsnoodrecht en financieel toezicht.
Noodrecht is het rechtsgebied dat het handelen van de overheid in tijden van nood regelt en begrenst. Noodrecht is nodig omdat mensen in tijden van nood en angst nu eenmaal vatbaar zijn voor nagenoeg alles dat hen lijkt te beschermen, ook als die bescherming betekent dat regels die bedoeld zijn om de burger te vrijwaren van
overheidsinmenging, worden afgekalfd. Met andere woorden: een noodsituatie is de ideale situatie voor een overheid om meer macht naar zich toe te trekken en werkt machtsmisbruik van de overheid dus vrij eenvoudig in de hand.
Mijn zorg is dat de dreiging van het terrorisme in Europa tot veelvuldige en langdurige toepassing van noodrecht zal leiden, met destructieve gevolgen voor de rechtsstaat die we nu juist proberen te beschermen. Ik ben bang voor een politiestaat waarin het leger door de straten rijdt en burgers niet langer de vrijheden kunnen genieten die het hart van de democratische rechtsstaat vormen.
De Franse reactie en de reacties die nog zullen volgen op komende aanslagen, zijn ingegeven door paniek.
Beleidsmakers, wacht met het verlengen van noodtoestanden en vergaande wetswijzigingen tot vaststaat dat zulks absoluut noodzakelijk is. Anders verworden wij tot marionetten: het terrorisme geeft ons een zetje, de rechtsstaat maken wij vervolgens zelf wel een kopje kleiner.

Juist zelfkritiek maakt het Westen beschaafd (Lotfi Abdel Hamid Volkskrant 2 december 2015):
Arabieren, Turken en Russen zijn vaak te arm en onzeker om zich een kritische geschiedschrijving te veroorloven.
Het lijden is geen exclusieve westerse of niet-westerse ervaring maar een algemeen menselijke ervaring. Die ervaringen dienen gedeeld te worden zonder dat die leiden tot machtsverschillen. De uitdaging is de geschiedenis te accepteren zoals die is en te proberen de huidige situatie te verbeteren en naast elkaar te leven. Misschien naïef, maar ik heb er vertrouwen in dat de humanistische traditie van Europa krachtig genoeg is om de vele uitdagingen het hoofd te bieden. De oorlog tegen terreur zal uiteindelijk niet door bommen, maar door betere ideeën worden beslecht. 'Losgaan' maakt van onze westerse beschaving een karikatuur.

Jihad voor de democratie of De strijd tegen terrorisme in theorie en praktijk (Fathali Moghaddam Volkskrant 2 december 2015 p. 16-17):
'In plaats van collectieve veerkracht te stimuleren vergroten de Belgische autoriteiten de angst onder de bevolking alleen maar.'
Moghaddam mist politiek leiderschap van autoriteiten die het hoofd koel houden in tijden van dreiging. Leiders die het acute gevaar onderkennen en tegelijkertijd oog houden voor de gevolgen van 'de oorlog tegen IS' op de langere termijn. Moghaddam vindt dat het Westen te eenzijdig energie steekt in het elimineren van jihadisten die totaal zijn geradicaliseerd.
In Moghaddams psychologisch terrorismemodel (The Staircase to Terrorism) zijn die naar de vijfde en hoogste verdieping geklommen, onbereikbaar voor iedereen. 'Begrijp me niet verkeerd. Ook ik vind dat die met alle machtsmiddelen die ons ter beschikking staan moeten worden opgespoord, gevangengezet en desnoods gedood', benadrukt hij .'Maar het is een kortetermijnstrategie, waar we uiteindelijk niet zo veel mee opschieten. Want voor elke terrorist die wordt gedood, staan twee nieuwe op.'
Grootste gevaar
Het grootste gevaar van terroristen schuilt niet in het aantal dodelijke slachtoffers dat ze maken, zegt Moghaddam. 'Dat zijn er relatief weinig. Alleen al in de Verenigde Staten komen jaarlijks 10 duizend mensen om het leven door automobilisten die onder invloed rijden en vallen er 30 duizend doden bij schietincidenten. Toch wordt de oorlog niet verklaard aan de dronken automobilist of de wapenhandelaar.
'Het grootste gevaar schuilt erin dat de oorlog die we voeren tegen Al Qaida en IS op den duur onze democratie zal ondermijnen. Terroristen, die onze open samenleving haten, zijn daar op uit.
Ik maak me zorgen over de oorlogsretoriek die veel politici gebruiken. In tijden van oorlog zijn drastische maatregelen immers al snel gerechtvaardigd. Neem Guantánamo Bay. Ik zou willen dat politici een jihad beginnen voor de democratie.'
Moghaddam predikt 'het omniculturalisme', een streven om burgers te prikkelen over hun grenzen heen te kijken en niet te blijven hangen in hun eigen culturele gelijk. Daartoe ontwikkelde hij '
de democratiecirkel': de tien geboden voor het pro-democratische individu. 'De cirkel begint bij de bereidheid te constateren dat je het weleens bij het verkeerde eind kunt hebben en eindigt met de vaststelling dat niet alle ervaringen dezelfde waarde hebben.' Om te beginnen hoopt hij dat de cirkel wordt ingezet op westerse scholen en wie weet ooit in andere delen van de wereld.

Verkiezingen leiden in Syrië slechts tot chaos (Thomas von der Dunk Volkskrant 2 december 2015 p. 24):
In Syrië zouden verkiezingen er slechts toe leiden dat de winnende partij de verliezers onderdrukt. Het inddoel van de militaire interventie in Syrië moet volgens het Westen bestaan uit eerlijke verkiezingen, zodat de Syriërs zelf democratisch over hun toekomst kunnen beslissen. Alleen op basis daarvan kan de stabiliteit terugkeren. Zou men het zelf geloven? De buitenlandse machten die daartoe volgens het Commentaar (O&D, 26 november) om de tafel moeten gaan, zijn namelijk zelf deel van het probleem. Zo'n stabiele oplossing zou vergen dat zij allemaal bereid zijn hun eigen belangen aan de uitkomst van dergelijke verkiezingen ondergeschikt te maken. Maar ongeacht wat die uitkomst dan wordt, zullen daarbij altijd bepaalde landen meer voordeel hebben dan andere. De verliezers zullen een onwelgevallige uitkomst niet voetstoots accepteren. Etc.
Maar zelfs als alle buitenlandse partijen zich plots aan totale onbaatzuchtigheid overgeven en de eigen belangen opzijzetten, is de situatie in Syrië en Irak tamelijk uitzichtloos. Dat zou een gegronde reden moeten zijn om terughoudend met militaire interventie te zijn, temeer omdat ginds oorlog voeren ook direct gewelddadige gevolgen thuis heeft. Beide landen zijn geen geslaagde natiestaten, want het zijn geen naties. Het alternatief voor dictatuur is hier niet democratie, maar burgeroorlog of anarchie, als gevolg van de etnische en religieuze verdeeldheid en de daarmee samenhangende radicaliteit en onverdraagzaamheid van grote delen van de bevolking.
Revanche
Zolang voor vrijwel alle geestelijke (en politieke) leiders in het Midden-Oosten het eigen absolute gelijk centraal staat en de meeste gelovigen hen daarin uiteindelijk volgen, zullen de nu bepleite 'democratische verkiezingen' zonder basale rechtszekerheid voor minderheden niet in stabiliteit maar slechts in nog meer chaos resulteren.

Mini-Schengen: wat een verademing! (René Couperus 30 november 2015 p. 19):
De botsing tussen schijn en werkelijkheid wordt met de dag nijpender. Gisteren was er in Brussel een grote Europese topconferentie.
Boeiender nog kwam de kloof tussen schijn en werkelijkheid aan de oppervlakte met de laatste interventies van premier Rutte en vooral minister Jeroen Dijsselbloem. 'Als het niet lukt met Europa, als het niet lukt met de landen om ons heen', dan - zo luidde hun dreigement - gaan we voor een 'mini-Schengen'. Of zelfs voor een renationalisatie van onze grensbescherming. Zelden heb ik Nederlandse politici zo hardop horen twijfelen over 'wat Europese samenwerking precies vermag'. In één ruk werd het kleed afgetrokken van de eindeloze Brusselse vergadertafels, vol papieren beleidsdeclaraties en retorische ruis.
Het kabinet is eindelijk uit zijn comateuze winterslaap ontwaakt. Voor het eerst wekt men de indruk in control te willen komen. Een regering die regeert: dat gevoel waren we even kwijt. Ons aanstaande EU-voorzitterschap doet blijkbaar wonderen. De ambtelijke molens gaan iets harder draaien, de houding van risicomijding en populismefobie wordt even afgelegd. Etc.
Is Dijsselbloem een pion op het Duitse schaakbord van Angela Merkel, of zet hij juist druk op het nog altijd wereldvreemde Duitsland?
Het precieze politieke spel achter de 'mini-Schengen-uitspraak' is nog niet bekend, maar het kabinet is er vast van overtuigd dat de vluchtelingenstroom op dit niveau niet door kan gaan. Dan blaast Nederland op den duur zijn eigen welvaartsstaat op.

Praktisch of Rutte zonder 'sexy visie', maar wel 'waanzinnig praktisch' (Sheila Sitalsing 27 november 2015 p. 2):
In de tijd dat Mark Rutte nog mede namens de gedoogpartner overtuigend de eurohaat uitdroeg in Brussel, verscheen in de Volkskrant een stuk waarin de regeringsvertegenwoordigers uit Europese broederlanden de ergernis vrij lieten wapperen. De klacht: met Nederland viel geen land meer te bezeilen aan de Brusselse onderhandelingstafel. Altijd gezeik, altijd njet, altijd dwarsliggen, vergaderingen tussen de regeringsleiders waren voor Nederland 'kennelijk een oefening in benepenheid', kermde een diplomaat namens één van die regeringsleiders.
Een ambassadeur zei het zo: 'Rutte straalt het beeld uit van een machteloze leider, een bange premier. Steeds opnieuw mekkert hij tijdens de EU-toppen: 'Ik kan niet tegen de wensen van de Tweede Kamer ingaan.' Het geeft de andere leiders het idee dat hij Wilders' marionet is. Denk je dat Merkel geen lastige Bondsdag heeft? Geen Constitutioneel Hof? Een politiek leider vindt een compromis in Brussel en overtuigt thuis zijn parlement. Rutte behoort overduidelijk niet tot die categorie.'
Het neologisme 'bedrijfspoedel', dat toen opgang maakte aan het Binnenhof, was nog niet doorgedrongen tot de andere hoofdsteden, anders was dat ongetwijfeld gevallen, in combinatie met het wel gebruikte 'etterbakje'.

Pragmaticus Rutte (Raoul du Pré Volkskrant 27 november 2015 p. 19):
Premier Rutte grijpt het momentum om zijn weerzin tegen meer Europese samenwerking te laten varen.
Het is de grote paradox van Mark Ruttes premierschap: hadden we ooit eerder een premier die met zoveel euroscepsis aan de klus begon maar daarna zoveel wezenlijke stappen zette naar méér Europese samenwerking? In de Griekenlandcrisis werd het een politieke lijdensweg voor de premier. Het verwijt dat hij in 2012 wat al te makkelijk de sentimenten van de kiezers bespeelde met zijn beloftes ('geen cent meer naar de Grieken', geen verdere soevereiniteitsoverdracht) achtervolgde hem tot dit najaar. Toen gaf hij dan toch toe dat het niet verstandig is om valse verwachtingen te wekken - zeker niet als het gaat om het ingewikkelde Europese krachtenspel.
Deze week kondigde hij aan dat hij het EU-voorzitterschap begin 2016 op zich neemt 'in omstandigheden die nog maar eens benadrukken hoe belangrijk de Europese samenwerking is'. Hij voelt zich beslist niet meer Europeaan dan voorheen, bezweert hij, maar Europese samenwerking is nou eenmaal nodig:
'Problemen oplossen, knopen eruit trekken, tempo maken. Laat anderen maar lekker filosoferen of het zinvol is dat we bestaan.' Zo schudt de pragmaticus Rutte de angst voor de gesel van Geert Wilders' PVV dan toch van zich af - ongetwijfeld in de hoop dat enig Europees succes ook op hem zal afstralen.
Het is te hopen dat hij zich niet vergist. Want voorsorteren op succes werkt slechts één keer. Althans in positieve zin. Als de Europese regeringsleiders komende zondag op de top met Turkije niet heel duidelijk weten te regelen dat de Turken nu echt snel beginnen met het bewaken van hun stranden, moet Rutte vrezen dat dit deel van zijn nieuwe geloof in Europa vooral tegen hem gaat werken.

Wat levert Hollandes tour de force op? (Peter Giesen Volkskrant 26 november 2015 p. 5):
De Franse president Hollande reist sinds de aanslagen in Parijs letterlijk de wereld over om steun te zoeken in zijn strijd tegen IS. Donderdag is hij op bezoek in het Kremlin.
Oude reflex
Tegen die achtergrond gaat Hollande vandaag naar Moskou. Poetin is geïnteresseerd in samenwerking met Frankrijk, schrijft Le Monde. De Russen hebben een oude reflex die al in de tijd van president De Gaulle opgeld deed: proberen Frankrijk enigszins los te weken uit de alliantie die door de Amerikanen wordt geleid. De afgelopen week werd in Rusland een propaganda-offensief gevoerd. Zo bood het Russische ministerie van Binnenlandse Zaken de Duitse herder Dobryna aan, nadat de Franse speurhond Diesel was omgekomen bij de politie-inval in Saint-Denis.
'François Hollande wil tegelijk toenadering zoeken tot Moskou en zijn alliantie met Washington consolideren', aldus Le Monde. Maar zolang de VS niet met Rusland willen samenwerken, ook omdat ze Poetin niet vertrouwen, zal Hollande weinig kunnen uitrichten.
'De Franse president merkt dat de aanslagen in Parijs niet hebben geleid tot een sprong voorwaarts die een einde maakt aan de scheuren die door het Syrische drama zijn veroorzaakt', concludeert Le Monde.

Wie houdt het Westen een spiegel voor? (Jip Schreibers Volkskrant 2 november 2015):
Waarom willen we schuldigen aanwijzen, de baas spelen, onszelf superieur voelen en geweld gebruiken? Ik wil dat niet. Ik doe er niet aan mee. Ondoordacht
Althans; voor onze eigen westerse maatschappij doen we dat niet, bij de ander doen we dat graag. Het is makkelijk een groep aan te wijzen, om simpele oplossingen te zoeken, maar het is ook uiterst dom. Het is een emotionele reactie, het is ondoordacht.\\
Het is gevaarlijk dat zelfs in de politiek en de media dit soort gedachtegoed centraal wordt gesteld. Het lijkt of de westerse wereld de rest van de wereld een spiegel voor wil houden hoe de wereld er zogenaamd uit zou moeten zien. Maar wie houdt ons de spiegel voor?\\ Wat zijn wij wel niet aan het doen? Hoe egocentrisch en bijna narcistisch is het wel niet om te denken dat wij wel geweld kunnen en mogen gebruiken? Samenlevingen bombarderen en verafschuwen omdat bepaalde groepen individuen met extreme ideeën ons lijken te bedreigen (personen die niet het geluk hebben gehad zich in een veilige en gezonde omgeving te kunnen ontwikkelen).

Zwarte klaas Waarom Sinterklaas van zijn paard moet vallen (Toine Heijmans Volkskrant 20 november 2015 p. 19):
Een student theologie aan Yale University weet niet wat racisme is omdat hij het niet kan voelen.
'We waren goedwillende mensen, maar onbewust discrimineerden wij ook. En dat doe ik nog steeds. Iedereen discrimineert en wordt gediscrimineerd. Alleen als je je bewust bent van je eigen discriminerende gedrag kun je er wat aan doen. Net als met alcoholverslaving.' Hij vertelt hoe een rijk 'blank meisje' zich meldde als vrijwilliger bij de actiegroep van King; ze kon honderd woorden per minuut typen. 'Ze kreeg alle aandacht van de jongens, ze werd het middelpunt.' Het arme zwarte meisje naast haar had nooit typeles gehad en ging weg. 'Terwijl het toch echt over háár situatie ging.'
Maar hulp afwijzen van alle witten - 'Dan maak je er weer zo'n strijd van en dat helpt niet.' Harcourt draait de spoelen van zijn bandrecorder soepel terug, en laat die stem weer horen. Hij vertelt over zijn avond thuis bij de Kings, toen hij bleef eten. 'Ik zei: ik voel me niet waardig genoeg om hier te zijn. Dr. King keek me doordringend aan en zei - er volgt een perfecte imitatie - Harcourt, you make it necessary for me to make a loooooooong sermon about how all people are equal.'

Smeed coalitie tussen moslims en het Westen (Tineke Benema Volkskrant 18 november 2015 p. 24):
Moslims in Europa en het Midden-Oosten willen ook wonen in een democratische rechtsstaat. Betrek hen als bondgenoten bij de strijd tegen IS.
Wij-zij-denken
Het wij-zij-denken in de westerse publieke opinie en media ontwricht onze samenleving en de westerse regeringen hebben te weinig gedaan om dat beeld te nuanceren. Door moslims met extremisten te laten identificeren, bedien je je van dezelfde strategie als de terroristen, je valt namelijk onschuldigen aan.
Laten westerse overheden programma's opzetten om kennis te verspreiden over het Midden-Oosten en islam, op school, onder beleidsmakers, docenten. Zorg dat jongeren van het Morgenland en Avondland elkaar ontmoeten en ondernemingen op touw gaan zetten.
Van eminent belang is te begrijpen waarom een groot deel van de wereld 'ons' haat. Deze haat is niet irrationeel, maar politiek en historisch bepaald. IS heeft zich vaak bediend van het akkoord van Sykes en Picot uit 1916, waarin de Britten en de Fransen de regio in invloedssferen verdeelden, om zijn daden te rechtvaardigen. Alle Arabieren weten waar dit over gaat, maar in het westen bijna niemand. Die kloof moet gedicht.

EU-actie Israël is hypocriet (Ton Nijhuis Volkskrant 13 november 2015 p. 20):
Verkapt voert de Europese Commissie strijd tegen Israëls nederzettingenbeleid. Dat is niet goed voor de geloofwaardigheid.
Politieke schade
Natuurlijk, Europa heeft Turkije nodig als het gaat om het onder controle krijgen van het vluchtelingenprobleem. En zo geldt ook dat Europa zich geen conflict met China kan veroorloven als het gaat om een richtlijn over Chinees-Tibetaanse producten.
De algemene regel is dat de hoeveelheid lef van de commissie omgekeerd evenredig is met de kans op politieke schade. Daar valt misschien iets voor te zeggen, maar doe dan niet alsof het ten aanzien van Israëlische producten uit de bezette gebieden slechts om consumentenbescherming gaat.
Een Europese Commissie die zegt het vertrouwen van de burger te willen terugwinnen, zou beter moeten weten.

Juncker weet niet wat hij met de EU wil (Adriaan Schout en Hedwich Van Der Bij Volkskrant 9 november 2015 p. 18):
Ondanks zijn doortastendheid weten we niet waar we met Jean-Claude Juncker aan toe zijn. Om de Europese federalisering in te dammen, schreef de toenmalige minister van Buitenlandse Zaken Frans Timmermans in de Financial Times dat het EP niet te belangrijk moet worden en de Commissie evenzeer naar de lidstaten moet luisteren. Ook de eis van Groot-Brittannië voor een bescheiden EU drukt zwaar op de schouders van Juncker. Kortom, de een vraagt meer van Juncker en de ander wil juist minder.
Toch laat Juncker ook twijfel bestaan en wel over de cruciale vraag naar de koers van de EU. Hij wil de grote problemen aanpakken in plaats van navelstaren over Europa. Echter, hij draagt ook zijn verleden als federalist met zich mee. Sinds zijn kandidaatstelling als 'president' van de Commissie pleit Juncker voor een politiekere Commissie onder de vleugels van het EP, nauwe samenwerking met het EP, meer Europese middelen, en, om maar wat te noemen, een Europese kustwacht. Achter zijn dadendrang blijft zijn visie op de Europese finalité verscholen. Waar Barroso openlijk voor Europese federatie pleitte kiest de politiek fijnzinnige Juncker voor omfloerst taalgebruik over een eventuele Europese fiscale stabilisatie functie (lees: een Europese minister van financiën).
Met Juncker staat de EU duidelijker dan ooit op een tweesprong. Enerzijds toont hij begrip voor de angsten van lidstaten voor een Europese superstaat, duwt hij de Europese samenwerking richting pragmatische oplossingen en wil hij de Europese meerwaarde afdwingen. Anderzijds draagt Juncker actief bij aan de politisering van de EU, mede door versterkte samenwerking met het EP. Zolang het onduidelijk blijft welke richting Juncker op wil met de EU verdient hij na één jaar nog niet meer dan het voordeel van de twijfel.

Ik wil geen revolutie maar een Onafhankelijksdag (Hans Renner Volkskrant 7 november 2015 p. 21):
Revoluties snijden diep in de ziel van het individu, en hun uitkomsten kunnen desastreus zijn.
Havel werd de onbetwiste leider van de revolutie, niet omdat hij dit ambieerde, maar omdat hij twintig jaar lang de centrale figuur in de oppositie tegen het communistische regime was.
Lering
De Tsjechoslowaakse revolutie van november 1989 droeg een vreedzaam karakter. Maar 'vreedzaam' is een relatief begrip. Bij de eerste protest-demonstratie van de studenten op 17 november greep de oproerpolitie hard in. Kennelijk tellen voor de statistieken van een revolutie niet de bloedneuzen, de uitgeslagen tanden, de gebroken ribben en de beschadigde nieren. Slechts de doden tellen en die waren er toen niet. Vandaar de benaming 'Fluwelen Revolutie'.
De revolutie in Praag kwam onverwacht. Niemand heeft deze ingrijpende gebeurtenissen voorzien. In december 1989 werd Havel gekozen tot president. Als het aan hemzelf had gelegen? Dan was hij net zo graag, misschien zelfs liever, zijn absurdistische toneelstukken blijven schrijven.
Welke lering kunnen wij uit het betoog van Russel Shorto trekken? Ooit fungeerden de Nederlanders als voorbeeld voor de VS in hun Onafhankelijkheidsoorlog. Laten wij thans de VS tot voorbeeld nemen door ook in ons land een nationale feestdag in te voeren die verband houdt met onze revolutie, de Tachtigjarige Oorlog. Of met de leider van de Opstand, Willem van Oranje. Wij zijn het aan hem en aan al die anderen die toen voor onze onafhankelijkheid vochten en ten slotte aan ons zelf, verplicht. In het jaar 2018 zal het 450 jaar geleden zijn dat in Nederland de Opstand uitbrak. Dit is een geschikt moment om onze Nederlandse Independence Day in het leven te roepen.

Een Nederlander als Amerikaanse revolutionair (Russell Shorto Volkskrant 7 november 2015 p. 20-21):
In het denken over de oorsprong van de Amerikaanse Revolutie zijn twee stromingen te onderscheiden.
Verrassende draai
In de jaren 1780 maakt Yates een schijnbaar verrassende draai. De bestuursvorm waarvoor de zegevierende Amerikanen hadden gekozen, was een confederatie met een zwakke centrale overheid. Dat vormt een interessante parallel met Nederland twee eeuwen daarvoor. In Amerika zagen mensen zichzelf allereerst als inwoner van Virginia of New York, niet als Amerikaan; net zoals mensen hier zichzelf zagen als Hollanders of Friezen. In beide gevallen belemmerde dit het voeren van de oorlog voor onafhankelijkheid.
Dat aspect speelde na de oorlog nog steeds een grote rol, wat tot uitdrukking kwam in de naam die voor het nieuwe land werd gekozen: de Verenigde Staten van Amerika. Nadat de afzonderlijke koloniën staten waren geworden, behield ze ieder ruime bevoegdheden waarover angstvallig werd gewaakt: het oprichten van een leger, het drukken van geld. De nationale overheid, die geen president had, kon slechts moeizaam met buitenlandse mogendheden onderhandelen.
De meeste leiders vonden dat daarin verandering moest komen. Er was een beweging die naar een grondwet streefde die de federale overheid meer macht zou geven en een zeker gezag over de afzonderlijke staten. Abraham Yates werd een van de scherpste tegenstanders van zo'n federale overheid die, volgens hem, absolute macht zou krijgen. Hij was ervan overtuigd dat de individuele vrijheid het best gewaarborgd was als de macht bij kleine staten zou blijven en niet bij een federale overheid. Een nationale grondwet 'zal erop uitdraaien dat alle macht van de wetgevende organen van de afzonderlijke staten wordt uitgehold en dat de rechten en vrijheden van het volk verloren gaan'. Etc. Yates was zeer bescheiden begonnen en maakte zich het recht en de nieuwe Verlichtingsideeën eigen. Daarbij gebruikte hij zijn kennis van de Nederlandse taal en geschiedenis, en verbond die met de Nederlandse geest van individualiteit met zijn nadruk op individuele rechten, die voortkwam uit de geschiedenis, de strijd tegen het water, de vorming van waterschappen; en uit Descartes en Spinoza en de Gouden Eeuw, wat weer de bezieling bracht voor de opstand tegen Spanje en de Republiek onder Johan de Witt.
Yates gebruikte het gevoel voor onrechtvaardigheid dat altijd in hem opborrelde als man van de lagere klasse en zijn kennis van de geschiedenis van de Nederlandse Opstand om in het Amerikaanse debat een stem te laten horen die het vuur van de revolutie aanwakkerde.
Yates was een kleine man: fysiek, afgaand op het ene schilderij dat we van hem hebben, maar ook in hoe hij zichzelf zag. Hij had het niet op elites. Hij had een egalitaire geest. Als hij de term 'middensoort' gebruikte, was dat geen belediging. En ook dat, vermoed ik, verraadt zijn Nederlandse wortels.

Euforie over Myanmar misplaatst (Maaike Matelski Volkskrant 5 november 2015 p. 22):
Het Westen overschat de vorderingen die het voormalige Birma heeft gemaakt. Tegenstanders van het leger worden zo veel mogelijk buitenspel gezet.
Door de huidige regering als legitieme politieke en vooral economische partner te behandelen, wekken westerse regeringsleiders de indruk meer waarde te hechten aan oppervlakkige democratische rituelen dan aan het naleven van democratische principes en mensenrechten. Aan de ruimte voor dissidenten en minderheden moeten echter geen concessies gedaan worden. Een overwinning van Aung San Suu Kyi's oppositiepartij is slechts een kleine stap in de goede richting.

Respect voor Ankara is keihard Europees belang (Dirk-Jan van Baar Volkskrant 5 november 2015 p. 23):
Omdat Erdogan de grens voor vluchtelingen heeft geopend, is hij ook de enige die het lek kan dichten.
Zo biedt de bullebakkenpolitiek van Erdogan een paradoxale uitkomst. Enerzijds gooit die de deur dicht naar Europa, anderzijds heeft hij via alle migratiestromen een voet tussen de deur. De EU mag hopen dat zijn democratisch gelegitimeerde moslimbewind Turkije stabiliseert en dat het land niet te ver van het Westen afdrijft. Hier doen oude geopolitieke constanten (Rusland) opnieuw hun werk. Het intimidatiespel van Poetin, die in stijl sterk op Erdogan lijkt, bedreigt met het inlijven van de Krim ook Turkije. Tegelijk houdt het geweld in Syrië en Irak (en stokebrand Iran) de Turkse Republiek in het zuidoosten op haar plaats, net als in de jaren twintig onder Atatürk.
Respect voor Ankara is nu een keihard Europees belang, niet vanwege Erdogan, maar vanwege de unieke seculiere staat die Turkije nog altijd is. Daarvoor is geen alternatief.

Europa's ziel ligt in Oost-Europa (Derk Jan Eppink Volkskrant 9 december 2015):
In West-Europa werd de geest van 1968 dominant. Waarden werden relatief; politiek draaide om schuld en boete. Religie was ouderwets, het gezin achterhaald, succes verdacht en zelfredzaamheid overbodig want de overheid redde iedereen. De progressieve elites riepen het Westen uit tot bron van rampspoed; nieuwkomers waren zielig en hadden per definitie gelijk. 'Identiteit' was gevaarlijk nationalisme. Oost-Europa ploegde voort in stilte. Religie werd gepraktiseerd in besloten kring, eigen cultuur heimelijk bewaard en eigen taal gecultiveerd. Tot betere tijden. Die kwamen in 1989.
De migratiecrisis legt dit alles bloot. West-Europa heeft zijn christelijk-joodse identiteit weggecijferd ten behoeve van nieuwkomers. Die komen in een geestelijke leegte en planten hun eigen waarden. West-Europese politici planten slechts windmolens. West-Europa mist een bindende Leitkultur omdat politieke leiders onvoldoende leiderschap durven tonen. Europa's oosten is geschokt. Na een vrijheidsstrijd van generaties verzet het zich tegen culturele zelfmoord.
West-Europa is een Avondland dat lijkt op een 60-jarige die hunkert naar vervroegde uittreding. Maar helaas, de wereldpolitiek kent zo'n sociale regeling niet. Lang trok de EU miljoenen uit om 'die Oostblokkers democratie te leren'. Het omgekeerde zou beter zijn geweest.

Facebook Frans en de Turkenof De beloftes van 'Facebook Frans' (Dirk Jan Eppink Volkskrant 28 oktober 2015 p. 26):
Frans Timmermans heeft vele kwaliteiten maar ijdelheid is zijn zwakte. Dat is menselijk, maar een slecht eigenschap voor een onderhandelaar. In zijn 'Zondagsbrief' op Facebook, een soort herderlijk schrijven voor zijn volgers, schrijft hij 'goede afspraken' te hebben gemaakt met Erdogan. In 1513 schreef Machiavelli: 'Een man die zich overal en altijd goed betoont, gaat noodzakelijk te gronde temidden van zovelen die niet goed zijn'. Dat geldt nog steeds.
Op 2 september 2014 zei Timmermans, toen minister van buitenlandse zaken, in zijn H.J. Schoo lezing: 'De wereld roept om Realpolitik'. Hij definieerde dat met 'je best doen om het wenselijke met het mogelijke te verenigen'.
Poetin en Erdogan voeren Realpolitik; ze breiden macht en invloed van hun staten uit. Poetin spiegelt zich aan het Tsarenrijk; Erdogan aan het Ottomaanse Rijk. Erdogan wil greep houden op de Turkse diaspora, vooral op de miljoenen Turken in Duitsland. Zij vormen een electoraal machtsblok. In 2002 won bondkanselier Schröder de verkiezingen met 6.027 stemmen verschil. Hij deed een beroep op de 'Turkse stem' door Turkije sneller EU-lidmaatschap te beloven. Met deze hefboom in Duitsland heeft Erdogan een hefboom in Europa. Macht wint altijd van 'goede afspraken'.
Timmermans voert geen Realpolitik maar gevaarlijke beloftepolitiek. Een visumvrije Turkse toegang tot Duitsland maakt de Turks-Iraanse grens tot buitengrens van Schengen. Dat is het einde van Schengen; overal zullen hekwerken en grenscontroles herrijzen. In de meeste EU-landen brokkelt het politiek centrum af. Meerderheden vinden is moeilijk; regeringscoalities worden instabiel. Zie Nederland. Dan komt Timmermans met versneld Turks EU-lidmaatschap. Geruststellend zegt hij dat er nog veel 'voorwaarden en criteria' zijn. Die waren er ook bij het eurosysteem. Ze zijn allemaal geschonden.
Naarmate de EU haar uitbreiding sneller forceert, ontrafelt zij van binnen. Dat resulteert in een explosieve sfeer met opstanden bij de stembus of op straat.
Kiezers zien hun leiders als keizers zonder kleren. 'Facebook Frans', deze keer geen 'vind-ik-leuk'.

Hoe Europa's elite Europa verkwanselt (Derk Jan Eppink Volkskrant 7 maart 2015 p. 26):
De Europese elite wil niet erkennen dat de Europese integratie grenzen kent. Het volk ziet het scherper.
Zelfcorrectie
Bedreigingen staan aan de Europese voordeur. Islamitische Staat heeft vaste voet aan de Libische kust: de strategen zijn barbaars maar niet dom. Ze worden wereldleiders in mensenhandel en organiseren massa-immigratie naar Europa met het Europees asielbeleid als eerste slachtoffer. De toestroom zal Zuid-Europa destabiliseren.
De crisis verlamt Europese instellingen; cruciale lidstaten trekken de kar. Duitsland is ultieme besluitvormer in de eurozone. De Duitse bondskanselier Merkel is de enige echte gesprekspartner voor Poetin. Federica Mogherini, Hoge Vertegenwoordiger voor Buitenlands- en Veiligheidsbeleid van de EU, is bijna even onzichtbaar als haar voorgangster Lady Ashton.
De Europese Unie mist zelfkritiek en mechanismen tot zelfcorrectie. Het Europees Parlement zou spreekbuis van realiteitszin moeten zijn. Dat is het niet. Integendeel. Het Europees Parlement roept luidkeels: 'Meer Europa.' Meer van hetzelfde maakt meer crisis. Beleidscorrecties inzake het eurosysteem en klimaatbeleid zijn zelfs onbespreekbaar. Wie dat doet is 'anti-Europees'.

Groen Nationalisme of Strijd tegen klimaatverandering is geen linkse hobby meer (Rens van Tilburg Volkskrant 4 november 2015 p. 26):
Maar wie de 'nationale identiteit' en het 'eigen volk' wil beschermen, kan zich niet beperken tot de vluchtelingenopvang en de concurrentie op de huizen- en arbeidsmarkt. Dat is namelijk dweilen met een kraan die steeds verder opengaat. Juist nationalistisch geïnspireerde partijen zouden ook de oorzaken moeten adresseren van de conflicten waarvoor mensen vluchten.
Naast de traditionele nationale, etnische en religieuze scheidslijnen waarlangs conflicten uitbarsten, is er de laatste jaren meer aandacht voor klimaatverandering als bron van conflicten. In 2007 benoemde VN-secretaris-generaal Ban Ki-moon klimaatverandering als belangrijke oorzaak voor de strijd in Darfur. In 2008 waarschuwde een medewerker van de VN voedselveiligheidsorganisatie FAO voor de ontwrichting van Syrië door de ongekende droogte. In de droge jaren die volgden, verruilden 1,3 miljoen boeren het uitgedroogde platteland voor steden als Damascus, Aleppo en Homs. Steden die al vol zaten met Irakese vluchtelingen. In 2011 brak de burgeroorlog uit. De voorzichtige wetenschappelijke conclusie is dat klimaatverandering nooit de enige oorzaak is, maar dat deze wel steeds meer bijdraagt aan de escalatie van conflicten.

'Zeg Xi, nog één dingetje...' of 'Chinezen willen niet de les gelezen worden' (Natalie Righten Volkskrant 21 oktober 2015 p. 19):
De Chinezen aanspreken op hun mensenrechtengedrag - het is een wespennest voor westerse staatshoofden. Ook weer nu Xi deze week Londen bezoekt en onze koning zondag naar Peking reist.
Charles drukt zijn snor
Xi Jinping wordt in Londen, zoals dat hoort, met een staatsbanket onthaald. Maar onder de Britse royals die daar aanzitten met de Chinese president, zal prins Charles ontbreken. Over zijn redenen heeft de kroonprins zich niet openlijk uitgelaten, maar The New York Times, die het nieuwtje naar buiten brengt, wijst op zijn vriendschap met de dalai lama, Pekings erfvijand. Wel zal Charles Xi de komende dagen privé ontmoeten. Wellicht wordt er dan een hartig woordje over de mensenrechten gesproken, maar dat zullen we wel nooit te weten komen.

Een Palestijnse staat is verder weg dan ooit (Lotfi Abdel Hamid Volkskrant 21 oktober 2015 p. 24):
Vechten voor burgerrechten biedt meer perspectief voor Palestijnen dan streven naar een eigen staat.
De lucht boven Jeruzalem is doortrokken van dromen en gebeden', schreef de dichter Yehuda Amichai - en ze pakken zich samen tot een storm op de Tempelberg, waar de belangrijkste heiligdommen van de wereldgodsdiensten verzameld zijn.
Net als vijftien jaar geleden lijkt (de status van) de Tempelberg de aanleiding voor de nieuwe golf van geweld. Hoewel de aanwezigheid van heilige plaatsen het geweld een godsdienstig karakter geven, heeft het Palestijns-Israëlisch conflict vooral de
kenmerken van een koloniaal conflict. Etc.
De tweestatenoplossing is in theorie én praktijk verder weg dan ooit. Misschien moeten de Palestijnen serieus nadenken over een eenstaatoplossing. Wijlen Edward Said, tot zijn dood voorvechter van de Palestijnse zaak, heeft al langer gepleit voor een eenstaatoplossing met als argument dat burgerrechten belangrijker zijn dan een eigen staat. Eén staat waar beide volkeren vreedzaam samenleven als gelijke burgers. Voorwaarde: accepteer de geschiedenis zoals die is, erken elkaars lijden en probeer naast elkaar te leven zonder haat en angst.
Er moet een einde komen aan de Israëlische apartheidspolitiek. Moet er dan niet een Palestijnse Mandela opstaan, hoor ik u denken. Misschien. Maar misschien is het belangrijker dat er een Israëlische De Klerk op de voorgrond treedt.
'Jeruzalem, Jeruzalem, stad van gebed, ik bid', zong de Libanese zangeres Fairouz. Ik bid mee. Voor vrede.

Europa als voorbeeld hoe het beter kan (Eline Huisman Volkskrant 17 oktober 2015 katern Vonk p. 5):
Amerikanen verwachten hogere standaarden van TTIP-verdrag.
De ene kant
In Amsterdam stond vorig weekeinde het Museumplein weer vol anti-TTIP demonstranten. Met sterke symbolen weten critici het verzet tegen het vrijhandelsverdrag te mobiliseren.
In De andere kant wordt wekelijks een actuele kwestie ondersteboven gehouden of binnenstebuiten gekeerd.
Amerikaanse rommel
De grootste zorg van de anti-TTIP-coalitie in Amerika is dezelfde als die van de Europese tegenbeweging: meer macht voor multinationals. Opvallend argument: grotere export van Amerikaanse giganten is slecht voor de wereld. 'We vrezen dat bedrijven onder TTIP straks overheden kunnen vervolgen als ze nieuwe milieu- en gezondheidsregels willen invoeren die hun winst in de weg staan', schrijft NFFC. 'Stel je voor: grote frisdrankproducenten die schadevergoedingen eisen van overheden die het aanbod van frisdrank beperken om obesitas te bestrijden.'
We moeten de levensbedreigende elementen uit TTIP halen, zegt Franko. Zoals tabak. 'Als Philip Morris straks ook Europese overheden kan vervolgen omdat ze strengere tabaksregels invoeren, is de wereld nog verder van huis!'
Ook voor Waren is de groeiende Amerikaanse export eerder een vloek dan een zegen: 'Europa heeft nadrukkelijk gevraagd om meer olie en gas te exporteren. TTIP opent een grote markt voor Amerikaanse fossiele energie. Dat bemoeilijkt de strijd tegen de opwarming van de aarde.'
Europese bankiersmaffia
Blader door Amerikaanse kranten op zoek naar nieuws over TTIP-protesten en je stuit vooral op grote verwondering over de Europese chloorkippendiscussie. Amerikaanse protestbewegingen kijken jaloers toe hoe Europese critici zo veel man op de been krijgen voor zo'n technisch verhaal. Het wordt tijd dat wij een goed symbool kiezen, zegt Waren van FOE. Hij moet er een dagje over nadenken, maar komt dan met het ultieme symbool tegen TTIP: 'De Britse bankier. Daar scoort Europa echt slechter op dan wij: regelgeving in de financiële sector. Wall Street en Europese banken werken al hard samen om de strengere regels hier onder TTIP ongedaan te krijgen. We moeten de Britse bankiers als protestsymbool nemen. Die hebben in Amerika dezelfde status als de Italiaanse maffia.'

Maar het hele verhaal, de paradox is dat de Amerikaanse bankiers niet voor hun Britse collega's onderdoen. Al die petten, dat is oppassen geblazen.
Reinier Bijman & Koen Haegens Hoe onafhankelijk zijn economen van het grote geld? Drie op de vijf hoogleraren hebben banden met banken, consultants, pensioenfondsen of andere financiële partijen, blijkt uit onderzoek van De Groene. ‘Natúúrlijk heeft dat invloed op het publieke debat.’
Frederic Mishkin is een man van vele talenten. De hoogleraar aan Columbia Business School is een vaak geciteerde econoom, ook in Nederland. Daarnaast was hij jarenlang werkzaam voor de Amerikaanse centrale bank, de Fed. En hij verricht, naast zijn academische werk, adviesklussen. Tal van instellingen betaalden reeds voor zijn wetenschappelijke inzichten: het IMF, de Wereldbank, nationale banken – en de IJslandse Kamer van Koophandel. Financial Stability in Iceland heette het rapport dat Mishkin in 2006 schreef samen met een collega. Op zijn cv werd de titel naderhand, door toevoeging van twee letters, subtiel gewijzigd tot Financial Instability in Iceland. Maar toen was het al te laat.
De dubbele petten van econoom Mishkin komen prominent aan bod in de documentaire Inside Job uit 2010. De met een Oscar bekroonde productie gaat over hoe de krediet-crisis kon ontstaan. Maar ze biedt ook een inkijkje in de bizarre banencarrousel waarin prominente Amerikaanse economen verwikkeld zijn. Velen maken tijdens hun carrière de overstap van universiteit naar politiek en toezichthouders, om via de banken weer terug te keren op de universiteit. Of omgekeerd. Zoals een wetenschapper het krachtig samenvat in de documentaire: ‘Business school professors don’t live on their faculty checks.’ De lijst van wetenschappelijke autoriteiten die miljoenen opstreken in de financiële wereld is dan ook indrukwekkend. Van Larry Summers tot Robert Rubin, van Henry Paulson tot Martin Feldstein: stuk voor stuk combineerden ze het prestige van een universiteit als Harvard met de macht van een politieke toppositie en de miljoenen van Wall Street. Het maakt het marktfundamentalisme zichtbaar.

Een voorbeeld van de paradox geeft Paul Tang van de PvdA. Laten we ons slechten verleden goedmaken (Paul Tang Volkskrant 9 oktober 2015 p. 20):
Belast geldstromen naar belastingparadijzen en eis belastingtransparantie van bedrijven.
OESO-afspraken
Gelukkig, de Nederlandse regering is eindelijk begonnen om de excessen aan te pakken. Zo is het goed dat we de belastingverdragen met ontwikkelingslanden herzien. Maar Nederland presenteren als voorvechter van de aanpak van belastingontwijking is natuurlijk het andere uiterste.
Deze week nog pakte de Europese Raad, met Eric Wiebes aan tafel, niet door bij de uitwisseling van belastingafspraken.
Belastingdeals uit het verleden worden niet meegenomen in de uitwisseling van informatie. Hierdoor wordt geen schoon schip gemaakt en zijn er bedrijven die nog jaren kunnen genieten van oneigenlijke belastingvoordelen, zonder dat we er ooit achter komen. Nederland neemt het Europees voorzitterschap over van de Luxemburgers. Zij pogen hun berouw over de Luxleaks-schandalen om te zetten in dadendrang. Dat er nu wetgeving komt die paal en perk stelt aan belastingdeals is mede op hun conto te schrijven. Onszelf op de borst kloppen, is zeker niet de juiste houding.
Nederland moet zich bewust tonen van haar kwalijke rol in belastingontwijking. Het Europese voorzitterschap van Nederland is, in combinatie met de OESO-voorstellen, een unieke kans om het verleden uit te wissen. Laten we deze kans niet verkwanselen en het aanpakken van belastingontwijkingsmaatregelen hoog op de Europese agenda plaatsen.

Een ander voorbeeld Deal fiscus Starbucs 'ontoelaatbaar' of 'Nederlandse deal met Starbucks is onwettig' (ANP Volkskrant 17 oktober 2015 p. 4):
De Europese Commissie vindt de belastingdeal die het Amerikaanse koffiebedrijf Starbucks met de Nederlandse fiscus heeft gesloten ontoelaatbaar. Dat meldt de Duitse krant Frankfurter Allgemeine Zeitung vrijdag op basis van drie bronnen. Het bericht is nog niet door de Commissie bevestigd.
De Europese Commissie onderzoekt al enkele maanden specifieke belastingdeals die landen hebben gesloten met multinationals, omdat die zouden ingaan tegen de Europese regels. Volgens de Duitse krant is het onderzoek naar de overeenkomst van Nederland met Starbucks nu afgerond, evenals de overeenkomst die autofabrikant Fiat met Luxemburg sloot. De Europese Commissie zou in beide gevallen hebben geoordeeld dat de gesloten deals onwettig zijn.

Jacht op de daders (Lydia Tacx Volkskrant 17 oktober 2015 p. 22):
We zullen nooit op durven treden tegen het machtige Rusland, dat ons als belangrijke gas- en olieleverancier volledig in de tang heeft. Zoals we ook nooit werkelijk een vuist zullen durven maken tegen Saoedi-Arabië, wanneer daar een rechtbank voor de zoveelste keer iemand tot onthoofding met een zwaard veroordeelt.
Onze relatie met de leveranciers van fossiele brandstoffen is als de verhouding van een heroïneverslaafde tot zijn dealer: we hebben geen poot om op te staan. We zijn compleet afhankelijk. Mensenrechten en gerechtigheid leggen het per definitie af tegen onze verslaving.

Brussel voorstander van ethischer handelspolitiek of Brussel: normen zullen nooit omlaag gaan door TTIP (Gerard Reijn Volkskrant 15 oktober 2015 p. 31):
De Europese Commissie wil een ethischere handelspolitiek. Handelsverdragen moeten ook duurzaamheid bevorderen en de rechten van de mens beschermen. En de normen voor voedsel en andere producten kunnen alleen omhoog, niet omlaag.
Europees commissaris Cecilia Malmström van buitenlandse handel probeert met dit nieuwe beleid onder de titel 'Handel voor iedereen' de tegenstanders van TTIP, het Amerikaans-Europese handelsverdrag in wording, de wind uit de zeilen te nemen. 'We hebben geluisterd naar dat debat en we hebben er lering uit getrokken, ook voor andere verdragen', zei ze. Etc.
'Grote belofte'
Malmström zei ook: 'Europeanen willen goede resultaten uit handelsverdragen. Maar ze willen geen compromissen op kernwaarden zoals de mensenrechten, duurzame ontwikkeling en een hoge kwaliteit van regulering door de overheid. En dat is wat we nu allemaal gaan doen.' Etc.
Openheid
Malmström stelde dat ze ook in het kader van TTIP de openheid heeft bevorderd door documenten te publiceren, maar tegenstanders wijzen er juist op dat zelfs de leden van de parlementen van de 28 lidstaten de documenten niet te zien krijgen.
Ze somde eveneens de handelsverdragen op die ze de komende tijd nog wil afsluiten. Onderhandelingen met China zijn al gaande; daarna zullen Taiwan en Hongkong volgen. Verdragen met Mexico en Turkije moeten worden gemoderniseerd, en met Nieuw-Zeeland, Australië en de Filipijnen moet ook een verdrag komen. En allemaal moeten ze voldoen aan de nieuwe ethische normen.

Onsexy verdrag TTIP verhit gemoederen (Nanda Troost Volkskrant 12 oktober 2015 p. 6-7):
Vorig jaar verhieven vijftig mensen hun stem tegen het nieuwe handelsakkoord tussen VS en EU. Nu zijn het er ineens zevenduizend. 'Nederland is wakker geworden.'
De voornaamste kritiek is dat het verdrag multinationals de kans zou bieden met grote juridische claims democratisch genomen beslissingen terug te draaien. Bovendien vrezen tegenstanders dat Europese regels voor voedsel en veiligheid op de helling gaan. In de VS wordt bijvoorbeeld een soort kunststof aan brood toegevoegd om het flexibel te houden. Deze stof wordt hier niet toegestaan; het gebruik is zelfs verboden in bijvoorbeeld yogamatjes. Ook de onduidelijkheid en schimmigheid waarmee de onderhandelingen gepaard gaan, stuit veel organisaties tegen de borst: deze vinden namelijk plaats achter gesloten deuren, zoals bij handelsverdragen gebruikelijk.
De argumenten klinken ook in Nederland steeds bekender. Met TTIP zetten multinationals de nationale democratie buitenspel; als ze hun zin niet krijgen komen ze met juridische megaclaims. Europa levert in als het gaat om dierenwelzijn en voedselveiligheid, en alles wat rest voor de kleine man is een pulpbaan.
3.5 miljoen handtekeningen
Eerder deze week overhandigden Europese maatschappelijke organisaties samen meer dan 3,5 miljoen handtekeningen tegen TTIP aan de Europese Commissie. Daar zaten honderdduizend handtekeningen uit Nederland bij. De volgende stap wordt zaterdag al aangekondigd: er zijn al achtduizend handtekeningen ingezameld om in Nederland een referendum af te dwingen zodra het wetsvoorstel voor het Amerikaans-Europese handelsverdrag naar de Tweede Kamer gaat.

Upgrade uw wereldbeeld (Luuk Mulder Volkskrant 10 oktober 2015 - katern Vonk p. 14-15):
De Zweed Hans Rosling ergert zich dermate aan de onwetendheid van zijn medeburgers dat hij ons via Gapminder bestookt met dynamische graphics over wereldvraagstukken.
Kunnen we lessen trekken uit de migrantencrisis in Europa?
'Het is schokkend dat de UNHCR niet genoeg geld heeft voor de vluchtelingenkampen in de regio. Daardoor blijven er hongerige jonge mannen achter die zich schamen omdat ze niet voor hun gezin kunnen zorgen. Zij zijn makkelijke rekruten voor IS. Dat is de kern van het probleem. Richt je daarop. Het feit dat West-Europa een lading artsen, ingenieurs en journalisten krijgt is niet erg.
'Weet je wat mijn eerste ervaring met hulpacties was? Toen mijn ouders met heel serieuze gezichten de twee beste dekens van het gezin bij elkaar zochten om die naar Nederland te sturen. Dat was in 1953, de watersnoodramp. Ik was 5 jaar. Ze discussieerden over de vraag of ze de oude of de nieuwe dekens moesten kiezen, ze kozen de nieuwe dekens. Het is niet moeilijk. We hebben een verschrikkelijk humanitair probleem en dat moeten we oplossen. Soms moeten we de nieuwe dekens sturen en niet de oude. Dat is de essentie.'

Houvast of Er is maar één ding waar iedereen behoefte aan heeft: houvast (Jonathan Reve Volkskrant 10 oktober 2015 - Katern Vonk p. 10):
De behoefte aan houvast is inmiddels zo enorm dat het volk zowaar om Mark Rutte begint te vragen.
De laatste peiling van Ipsos laat dat goed zien. Geert Wilders, de meest vasthoudende politicus van Nederland, staat fier bovenaan. Hij zegt wat hij altijd zegt: grenzen dicht, eigen volk eerst, geen gelul. De omvang en complexiteit van de crisis brengen hem niet van zijn stuk, integendeel zelfs. Niemand hoeft bang te zijn dat hij plots woorden als 'hoewel', 'althans' of 'echter' zal prevelen, of dat hij met een verrassend inzicht komt om over na te denken. Geert blijft Geert, en daarom krijgt hij 29 zetels.
Heel anders gaat het bij de VVD. De behoefte aan houvast is inmiddels zo enorm dat het volk zowaar om Mark Rutte begint te vragen. Want hoe bleek en onzeker een oppas ook is, als er genoeg krokodillen onder het bed zitten, gaan de kinderen toch om hem roepen. Maar Rutte komt niet. Hij blijft wijselijk buiten beeld, zijn glibberige niksigheid is waardeloos in deze crisis. Met die tactiek weet hij de schade nog te beperken: 28 zetels.

Van manager Rutte wordt nu iets meer gevraagd (Ariejan Korteweg Volkskrant 9 oktober 2015 p. 6):
Waar is Rutte?
Binnen en buiten de Tweede Kamer groeit de druk op premier Rutte om zichtbaarder voorop te gaan in de asielcrisis. Dan moet hij zich wel over zijn eigen aarzelingen heen zetten.
Niet eerder werd Mark Rutte zo nadrukkelijk gevraagd het land bij de hand te nemen. Van Oranje tot Purmerend, van Roemer tot Wilders, van Radio 1 tot Limburg L1ve- overal klinkt de roep om leiderschap. Kijk naar François Hollande, kijk naar Angela Merkel vooral. Die steken hun nek uit, maken het vluchtelingenvraagstuk bespreekbaar, bezoeken asielzoekers en demonstranten. En waar is Rutte? Bij Coca-Cola in Amerika, om Heineken aan te prijzen.
Mark Rutte betitelt het premierschap graag als een baantje, ziet zijn werk als het managen van de BV Nederland. De afgelopen jaren ging hem dat goed af. De coalitie van VVD en PvdA stortte zich enthousiast op een reeks klussen die vooral te maken leken te hebben met efficiency, besparingen, saneringen. Denk aan gezondheidszorg, arbeid, wonen, milieu, onderwijs. Langjarig onderhoud werd gedaan, vastgelopen dossiers losgetrokken, er werd gepolderd en gehandeld. De regering oogstte waardering, zelfs bij de oppositie. Premier Rutte, een man met een voorgeschiedenis als manager bij Unilever, kwam ten volle tot zijn recht. Etc.
De stijl van de manager kan goed werken als het om zaken van winst en verlies gaat. De jongste kwesties vragen volgens zowel burgers als oppositiepartijen om een andere invulling van 'dat baantje'. Nog niet eerder tijdens zijn premierschap klonk zo luid de roep om moreel leiderschap. Een term die Mark Rutte weerzin zal inboezemen, maar waaraan niet te ontkomen valt. Al was het maar omdat de afgelopen dagen zichtbaar werd dat de vice-premier, Lodewijk Asscher, staat te popelen om die rol op zich te nemen.

Efficiencydrift van COA speelt de PVV in de kaart (Thomas von der Dunk Volkskrant 8 oktober 2015 p. 23):
Mega-opvangcentra jagen dorpsbewoners schrik aan en ondermijnen de integratie van vluchtelingen.
Zeker, de culturele verschillen waren toen geringer, maar materieel vormde die massale migratie toen een aanmerkelijk grotere last voor de samenleving dan nu. Hoewel toen zelf veel armer, toonde men zich gastvrijer. Maar misschien maakt juist welvaart egoïstischer, omdat men daardoor in een berooide vluchteling minder makkelijk zichzelf als potentiële lotgenoot herkent.
Een veel belangrijker factor is echter gelegen in de veranderde aard van de hedendaagse politicus, die niet alleen het ontbrekende leiderschap in de vluchtelingencrisis verklaart, maar verstrekkende gevolgen heeft voor de wijze waarop de hele politiek functioneert.
Manager
Moraal en ideologie zijn als leidraad grotendeels uit de politiek verdwenen; de politicus is een technocratisch manager geworden, die het bedrijfsbelang van de 'BV Nederland' vooropstelt en zo vrijwel alle politieke vraagstukken tot economische optel- en aftreksommen reduceert. Etc.
Centen
Ronduit gevaarlijk ten slotte is dat dit beperkt-economische denken Nederland blind maakt voor geopolitieke verhoudingen. Meer dan andere landen drong het aan op de privatisering van Griekse havens en vliegvelden; met de Chinezen als dankbare opkopers, creëren wij in Piraeus zo op termijn een omgekeerd Hongkong. Met grote gretigheid heeft Den Haag zich ook ooit aan Moskou als toekomstige gasrotonde aangeboden; in Sotsji gingen bij het koninklijke bierdrinken de zakelijke belangen voor.
In die lijn heeft premier Rutte - tot verbijstering van de internationale diplomatie - in zijn pleidooi voor een zetel in de Veiligheidsraad de lof gezongen op Heineken. Daarmee win je, als je tegelijk weigert in het Midden-Oosten of inzake Guantánamo Bay je nek uit te steken, die zetel niet. De morele leiderschapscrisis die Cuperus constateert, is tamelijk algemeen.

DNB waarschuwt voor nieuwe beurskrach (Yvonne Hofs Volkskrant 8 oktober 2015 p. 28):
Met het zweet in de handen slaat De Nederlandsche Bank de ontwikkelingen op de effectenbeurzen gade. De toezichthouder op de financiële sector ziet de risico's op een nieuwe mondiale beurskrach duidelijk toenemen. In een risicoanalyse die DNB vandaag heeft gepubliceerd wijst het instituut met de beschuldigende vinger naar de centrale banken. Hun beleid (extreem lage rente, geldkraan wijd open) vergroot de kans op ongelukken, aldus de DNB-economen.
Als de centrale banken de rente op een gegeven moment weer verhogen, wat volgens Knot onvermijdelijk is, zijn de gevolgen voor de financiële markten niet te overzien, stelt hij. 'We hebben al een paar voorproefjes gezien van hoe heftig de beurzen dan kunnen reageren.' Bij wijze van positieve noot wijst DNB er wel op dat de verhoogde eisen voor banken het financiële systeem weerbaarder hebben gemaakt tegen een nieuwe financiële crisis. Daar staat dan weer tegenover dat koersbewegingen op de beurzen steeds meer correlatie vertonen, aldus DNB. Dus als de grondstoffenprijzen dalen, dalen ook de prijzen van andere effecten. 'De afgelopen jaren lijken de besmettingsrisico's op de financiële markten te zijn toegenomen. Tegen deze achtergrond kunnen schokken al snel resulteren in forse prijsaanpassingen', schrijft DNB in zijn risicoanalyse.

In het programma TTIP: Recht van de sterkste (Tegenlicht 4 oktober 2015) komt duidelijk naar voren, dat overheden zich door de macht van het grootkapitaal buiten spel laten zetten.
Nederlandse lokale overheden hebben geen benul van TTIP (23 april 2015).
Duitse, Franse en Belgische gemeenten en provincies gaan de barricades op om inspraak te krijgen bij de onderhandelingen van het handelsverdrag TTIP. In Nederland doen hun equivalenten voorlopig niets, zo blijkt uit een inventarisatie van Binnenlands Bestuur.
Gelijkgeschakelde regels
Voor- en tegenstanders kwamen de afgelopen weken in diverse toonaangevende media uitgebreid aan het woord om hun visie te geven over de mogelijke gevolgen van TTIP. Zo zijn er flinke zorgen bij milieuorganisaties over gelijkgeschakelde regels met Amerika, dat het over het algemeen minder nauw neemt met milieunormen en voedselveiligheid dan Europa. Het Nederlandse bedrijfsleven wijst op hun beurt op de mogelijkheid om, bij een akkoord, diensten aan te bieden bij de Amerikaanse overheid en de daarbij behorende toenemende banen. Dat er grote gevolgen komen bij een akkoord lijkt onontkoombaar. En dat lijkt met name te gelden voor overheden.

Kosmopolitisch Londen of Het globaliseringssprookje van Londen (René Cuperus senior wetenschappelijk medewerker van de Wiardi Beckman Stichting van de PvdA Volkskrant 21 september 2015):
Ik was er anderhalve week geleden, en wel op de begrafenis van de derde Weg. Een paar dagen voor de overwinning van de nieuwe Labour-leider Jeremy Corbyn hadden de laatste restanten van de derde Weg een kleine bijeenkomst georganiseerd. Behalve Tony Blair, waren zo'n beetje alle hoofdrolspelers aanwezig. Bijvoorbeeld Peter Mandelson, die als Prince of Darkness het gehaaide communicatiebrein achter het derde Weg/New Labour- project was. En Anthony Giddens, de intellectuele spreekbuis en uitvinder van de derde Weg.
De derde Weg was eind vorige eeuw een vernieuwingsproject binnen de Europese sociaal-democratie dat een nieuwe politieke positie probeerde te markeren tussen neoliberaal marktfundamentalisme en paternalistisch verzorgingsstaat-socialisme. Dit project is jammerlijk op de klippen gelopen. Door eigen toedoen: want niet de tussenpositie werd bereikt, maar het project ontspoorde in neoliberale 'collaboratie'. En nu helemaal door de overwinning van Corbyn.

Naïviteit is geen christelijke deugd (Volkskrant 1 oktober 2015 p. 22):
Door: Mgr. Gerard de Korte (bisschop van het bisdom Groningen-Leeuwarden) en Arjan Plaisier (scriba van de Protestantse Kerk in Nederland)
Bas van Bommel stelt in zijn stuk van 24 september een aantal kritische vragen bij de wijze waarop in naam van 'christelijke waarden' vluchtelingen die naar Europa en ook Nederland stromen, worden opgevangen. Wij zijn het met Van Bommel eens dat er kortsluiting kan ontstaan wanneer een christelijke notie als barmhartigheid als oplossing voor een uiterst ingewikkeld thema als de huidige vluchtelingencrisis wordt gepresenteerd.
De gelijkenis van Jezus over de barmhartige Samaritaan kan politici wel inspireren maar dicteert geen eenduidig beleid. Met alleen een sentimenteel appèl op barmhartigheid, komen we niet veel verder. Met oneliners evenmin. Ook niet met de oneliner 'eigen volk eerst' van Wilders. Daarom spreken we graag met twee woorden. Ook als het gaat om christelijke waarden. Etc.
Grenzen trekken
Wie de ruimte open wil houden, moet ook grenzen trekken en nee zeggen tegen een ideologie of tegen religieus fundamentalisme dat deze ruimte teniet wil doen. De regel over 'de tirannie verdrijven' staat in een volkslied dat geïnspireerd is door een christelijke levensovertuiging. Wij pleiten voor een principiële én realistische houding. Mensen in nood moeten worden geholpen, maar tegelijkertijd moet onze kostbare én kwetsbare vrijheid worden beschermd. Want naïviteit is geen christelijke deugd, ook als het gaat om de opvang van de huidige vluchtelingenstroom.

Poetin zoekt slechts goedkope kick in Syrië (Thomas Friedman de Volkskrant 1 oktober 2015 p. 23):
chtbare, ik sta op ter verdediging van president Barack Obama's Syrië-beleid. Obama heeft gelijk gehad met zijn aarzeling diep betrokken te raken bij Syrië. Maar hij heeft nooit de moed gehad zijn beweegredenen gedetailleerd over te brengen aan het Amerikaanse volk.
Intussen ontbreekt het Obama's critici volledig aan wijsheid gebaseerd op onze eigen ervaringen. Ze zeggen zomaar even [[http://ww.w.bizbriefings.com/Samples/IntlAchieve%20---%20Ready,%20Fire,%20Aim.PDF|fire, ready, aim
in Syrië zonder enige aanwijzing dat die benadering beter zou werken dan ze deed in Irak of Libië. Mensen die niet weten hoe ze de binnenstad van Baltimore kunnen oplappen, denken dat ze weten hoe ze de binnenstad van Aleppo kunnen oplappen - vanuit de lucht! Etc.
Obama's ambities in Syrië blijven terecht beperkt tot het indammen van IS en de vluchtelingenstroom.
Waarom moeten we naar gematigden zoeken en ze vervolgens trainen terwijl niemand de jihadisten hoeft te trainen die erop af komen? Omdat de jihadisten gegrepen zijn door idealen, hoe krom en verwrongen ook. Er is geen kritische massa Syriërs gegrepen door idealen; ze vechten voor hun huizen en families, maar niet voor een abstract ideaal als democratie. We proberen dat te compenseren met training, maar dat werkt nooit.
Zitten er echte democraten in de Syrische oppositie? Zeker, maar niet genoeg - en niet met de organisatie, de motivatie en de meedogenloosheid van hun tegenstanders.
Iedereen wil een onbevlekte interventie in Syrië, waarbij het lijkt alsof je iets gaat doen, maar dan zonder de politieke kosten van troepen op de grond of onplezierige compromissen met onfrisse figuren. Maar zo'n optie bestaat niet. Poetins onbezonnen haast om in Syrië betrokken te raken, zal hem uiteindelijk afhankelijker maken van een akkoord dat de vluchtelingenstroom stopt. Als we dat kunnen bereiken, is dat al heel wat.

Mark Rutte sloeg bij de VN de plank pijnlijk mis (Pieter Leroy Volkskrant 29 september 2015 p. 20):
Mark Ruttes analyse ging noch op het ene, noch op het andere in.
Het was in meer opzichten een pijnlijke coïncidentie: premier Mark Rutte houdt in de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties een toespraak waarin hij benadrukt dat we duurzame ontwikkeling vooral aan het bedrijfsleven moeten overlaten. Allicht hebben de adviseurs van de premier geen tijd meer gehad zijn toespraak aan te passen aan twee vlak daarvoor binnengekomen inzichten.
Slechts één millennium doelstelling is bereikt: de reductie van extreme armoede. Voor een goed begrip: het gaat om mensen die met minder dan 1,25 dollar per dag moeten rondkomen. Sinds 2000 is hun aantal wereldwijd met bijna 60 procent gedaald.
China
Maar: bij nader inzien zit zo goed als geheel die 'winst' in één land: China.
Die maatschappelijke transformatie is meer dan een nader onderzoek waard. Daarop vooruitlopend: ze is in elk geval niet het gevolg van een bedrijfsleven op zoek naar duurzaamheid. Bovendien: een zeer groot deel van het verlies aan milieukwaliteit sinds 2000 is óók aan China toe te schrijven: armoedebestrijding ten koste van milieu. Duurzaamheidsdoelstellingen werken elkaar tegen.
Mark Ruttes analyse ging noch op het ene, noch op het andere in: niet op het vaak dubieuze gedrag van het bedrijfsleven en niet op de onvermijdelijke tegenstrijdigheid van duurzaamheidsdoelstellingen. Op beide punten heeft de overheid een rol, heeft zij keuzes te maken.

EU is niet gebouwd op aanpak vluchtelingen (Alfred Pijpers Volkskrant 22 september 2015 p. 21):
De hoop dat de EU de vluchtelingencrisis het hoofd kan bieden, is gebaseerd op illusies.
'Europese aanpak'
Net zomin als je vanuit Brussel de Griekse politiek en samenleving kunt hervormen, zal het de EU lukken het Slowaakse of Hongaarse vreemdelingenbeleid te herzien, zeker niet wanneer zich daar ook religieuze bezwaren tegen verzetten.
Ook het kabinet-Rutte pleit nadrukkelijk voor een 'Europese aanpak' van de asielproblematiek. Dat is net zo veelzeggend als een 'Afrikaanse aanpak' wanneer je hongersnood, armoede en burgeroorlog wilt bestrijden in de vele Afrikaanse landen. Als de verdeelsleutel voor asielzoekers verplicht wordt, zoals Merkel en de Europese Commissie graag willen, gaat nationale speelruimte onherroepelijk verloren, en is het maar afwachten wat het Brusselse vergaderimperium daar dan tegenover stelt.
Zo is er allengs een Europese Unie gegroeid waar essentiële nationale instrumenten op monetair, budgettair en justitieel gebied uit handen zijn gegeven (evenals de daarbij horende democratische controle), zonder dat daar een adequate Europese capaciteit voor in de plaats is gekomen. Een Europees asielbeleid zal de volgende aflevering worden in deze serie federale illusies.

Pakistan loost vluchtelingen uit Afghanistan (Geerlof de Mooij Volkskrant 15 september 2015 p. 18):
Steeds meer Afghaanse vluchtelingen verlaten noodgedwongen buurland Pakistan. Sinds januari zijn er zeker 140.000 teruggekeerd naar Afghanistan, blijkt uit cijfers van VN-vluchtelingenorganisatie UNHCR en de Internationale Organisatie voor Migratie. Veel jonge Afghanen wagen de oversteek naar Europa. Etc. Ontheemden
In de afgelopen weken zijn de betrekkingen tussen Kabul en Islamabad verder verslechterd. De Afghaanse president Ashraf Ghani beloofde na zijn aanstelling in september 2014 de betrekkingen met Islamabad te zullen verbeteren, maar van die belofte is weinig terechtgekomen.
President Ghani heeft Pakistan de afgelopen weken herhaaldelijk beschuldigd van medeplichtigheid aan de aanslagen die de Taliban plegen in Afghanistan. De terreurgroep kreeg lange tijd steun van de Pakistaanse geheime dienst.
Met de terugkeer van vluchtelingen groeit het aantal ontheemden in Afghanistan. Honderdduizenden ontvluchtten hun woonplaats al tijdens de burgeroorlog in Afghanistan begin jaren negentig; velen zochten hun toevlucht in Pakistan toen de Taliban de macht grepen in 1996. Sinds de val van het Taliban-regime in 2001 is het aantal ontheemden eerder toe- dan afgenomen.

Weer overschat de EU zichzelf (Cees Al Volkskrant 11 september 2015 p. 20):
De EU heeft de eigen capaciteiten twee keer gigantisch overschat. De eerste keer bij de uitbreiding van de Unie met een hele serie lidstaten in Oost-Europa. Uitgangspunt was dat er eerst een hervorming van de EU-besluitvorming moest komen, omdat een Unie met meer dan 20 lidstaten anders niet slagvaardig zou kunnen optreden. Dit beginsel werd losgelaten, zodat de afgelopen decennia Europa op alle belangrijke issues verstek moest laten gaan wegens onderlinge meningsverschillen. Denk aan Afghanistan, Irak, Syrië, Libië.
Het tweede project was de invoering van de euro zonder een op elkaar afgestemd economisch-financieel beleid. De desastreuse gevolgen liggen nog vers in het geheugen. Ook hier geen blijvende oplossingen: Niet alleen Griekenland, ook Frankrijk en Italië zitten niet op de communautaire lijn wat betreft de aanpak van het economisch beleid in moeilijke tijden. Ondanks alle geldverslindende steunoperaties (voor Nederland alleen al extra lasten van 10 miljard euro) is er nog geen basis gelegd voor een gezond economisch beleid in de komende jaren.
We staan nu voor het derde giga-project: de gemeenschappelijke opvang van miljoenen vluchtelingen, vooral uit het Midden-Oosten. Er is geen overeenstemming, noch over de verdeling noch over de afscherming van de buitengrenzen. Dat speelt binnen de landen en tussen de lidstaten. Door het menselijk leed willen we niet ongastvrij zijn. Tegelijk voelt iedereen aan, dat een eenmalige actie tot opvang in onderlinge overeenstemming misschien haalbaar is, maar dat meerdere toestromen van dezelfde omvang niet te verwerken zijn. Toch worden geen beslissingen genomen om de toestroom te beperken. Het kabinetscompromis is een schijnoplossing: iedereen beseft, dat het creëren van opvangcentra buiten de EU een zaak van jaren is, als dat al lukt. Toch vormt dit de basis voor het kabinetcompromis om het gezicht van de VVD te redden. De beleidskeuzes in Europa zullen minstens even ver uit elkaar liggen.

Verleidelijke afzijdigheid of Afzijdigheid zal wereld niet minder chaotisch maken (Rens van Tilburg Volkskrant 25 augustus 2015 p. 26):
Hoe menselijk ook, als samenleving kunnen we het ons niet veroorloven de kop zo in het zand te steken. Het vluchtelingenprobleem gaat niet weg door het te negeren. Dat onze omgang met vluchtelingen beter kan en moet, was uitgebreid in deze krant te lezen. Nee, de grenzen kunnen niet helemaal open. Maar ja, het kan allemaal wel een stuk intelligenter. Zelfs Geert Wilders kan er niet omheen dat 'meer Europa' onderdeel is van vrijwel elke stap vooruit.
Ook de 'opvang in de regio' kost Europees geld en vereist verdergaande Europese samenwerking, wil het meer zijn dan een handig politiek frame voor het dichthouden van de grenzen. Allemaal dingen waarover we het VVD-kamerlid Malik Azmani nog niet hebben gehoord.
Eén aspect, het meest fundamentele, miste ik in veel beschouwingen. De vraag hoe in landen als Syrië, Afghanistan en Irak de stabiliteit te vergroten? Onder aanvoering van president Obama, en tot opluchting van velen, mijzelf incluis, is een uitweg gevonden uit Afghanistan en Irak. De rode lijn die Obama trok voor de inzet van chemische wapens in Syrië werd geruisloos overschreden. Obama heeft gebroken met de interventiepolitiek van zijn voorgangers: zoon Bush in Irak en Afghanistan, Clinton in Servië, vader Bush in Koeweit.

Sommer winkelt zeer selectief in ons werk (Leo Lucassen, Henk van Houtum en Hein de Haas Volkskrant 26 augustus 2015 p. 25):
Martin Sommer doet publicaties van migratiewetenschappers geweld aan om zijn gelijk te halen.
'We moeten uitkijken met feiten', aldus Martin Sommer in zijn rubriek Vrij zicht in de Volkskrant van zaterdag 22 augustus. Sommer gelooft de wetenschappelijk onderzochte feiten niet en beweert om zijn eigen gelijk te halen dat veel migratieonderzoekers, zoals ondergetekenden, de feiten over migratie zodanig presenteren dat de waarheid geweld wordt aangedaan.
Heilloze weg
De EU zit nu echter al jaren vast in een irreële tunnelvisie, en met de dramatische consequenties die we dagelijks zien. De duizenden doden en dat mensensmokkel een reactie is op grenscontroles en niet de oorzaak van migratie, zijn feiten die Sommer niet eens noemt. Politiek is het huidige beleid, zoals ook Olaf Tempelman in zijn essay 'Europa - het gekleurde continent' liet zien, een heilloze weg.
Want door dit restrictieve beleid neemt de irreguliere migratie juist toe, waarmee de zichtbaarheid en beheersbaarheid van de migratie juist worden verminderd en xenofobie wordt aangewakkerd. Ook daarover rept Sommer niet. In plaats daarvan lijkt hij willens en wetens op zoek naar het bewijzen van zijn eigen gelijk. Daar is dit zo belangrijke debat niet mee gediend. Dus uitkijken met feiten?
Het is juist uitkijken voor de wegkijkers van de feiten.

Bolkestein en Islam (C. de Vries Volkskrant 27 augustus 2015 p. 24):
De door Frits Bolkestein in diens opiniestuk aangehaalde cijfers zeggen mij helemaal niets, ik durf ze zelfs te betwijfelen. Bolkestein stelt bijvoorbeeld dat volgens onderzoeker David Suurland 81 procent van de Egyptische moslims voor het stenigen van een overspelige partner zou zijn. Ik geloof hier geen snars van.
Bolkestein weet heel goed dat zulke straffen vaak aan vrouwen ten deel vallen. Ik neem aan dat er vrouwen mee hebben gedaan aan dat onderzoek; vrouwen zijn dus voor het stenigen van vrouwen? En verder: het zijn mensen die zich moeten aanpassen aan de moderne wereld (overigens, uw moderne wereld is misschien niet die van een ander). Je kunt een religie niet aanspreken op zijn of haar gedrag; schriftgeleerden en het individu daarentegen weer wel.

Jihadisme heeft alles met islam te maken (Frits Bolkestein Volkskrant 25 augustus 2015 p. 24):
De coördinator terrorismebestrijding miskent dat religie de basis kan vormen voor politiek geweld.
Wat is precies het verband tussen jihadisme en de islam? De jurist David Suurland, gepromoveerd op anti-terrorisme, heeft daarover een artikel gepubliceerd in het blad Liberaal Reveil. De titel luidt: 'Islam en de religieuze fundering van politiek geweld'. Hij heeft daartoe de vier toonaangevende rechtsscholen van de islam onderzocht op het punt van geweld: de Maliki-, Hanafi-, Hanbali- en Shafi'i-scholen. Etc.
David Suurland concludeert dat de jihad een centraal onderdeel van het islamitisch publiek recht is en de door hem genoemde citaten rechtvaardigen die conclusie. Etc.
Getuigen de uitspraken van David Suurland van islamofobie? Voltaire heeft het christendom zijn kritiek niet gespaard. Mogen wij hem daarom christofoob noemen? De term islamofoob heeft tot doel het debat over de islam te smoren. Maar dat is het tegendeel van wat moet gebeuren. De islam moet zich aanpassen aan de moderne wereld. Een open debat gebaseerd op feiten en zonder vooringenomenheid is daarvoor noodzakelijk. David Suurland heeft daaraan bijgedragen.

Waarom Labour de verkiezingen verloor (René Cuperus Volkskrant 24 augustus 2015 p. 19):
Hoe kan een politieke partij die het goed met de mensen voor heeft, en die universele waarden als gelijkheid, solidariteit en duurzaamheid in het vaandel voert, dik de verkiezingen verliezen van een partij die een asociaal sanerings- en bezuinigingsbeleid uitvoert dat de kloof tussen arm en rijk fors doet toenemen? Een partij die ook nog eens ordinair met het rechtspopulisme flirt door zich als anti-Europees en anti-migratie voor te doen? Hoe kan zo'n nare partij het royaal winnen van een goedbedoelende partij?
Uit die post-electorale analyses komen drie harde waarheden naar boven. De eerste harde waarheid is dat de Britse Conservatieven niet wonnen ondanks austerity, het bezuiningingsbeleid, maar dankzij - en dat Labour juist verloor omdat het als anti-austerity werd gezien. Burgers blijken hypergevoelig voor degelijke overheidsfinanciën. Ze zijn fiscaal conservatief. Het huishoudboekje van de staat moet op orde zijn. Pas daarna vindt men dat er een herverdeling van rijk naar arm moet plaatsvinden, omdat het economisch systeem machtige belangen te veel bevoordeelt. Etc.
Inmiddels beleven we de diepe val van Tony Blair. Van charismatisch politiek genie is hij de paria van de Britse politiek worden, uitgekotst als duurbetaald adviseur van banken en foute regimes en als de man die Engeland de Irak-oorlog heeft ingelogen.
Op 12 september aanstaande wordt op een speciaal congres bekend gemaakt wie de nieuwe leider van Labour is. Te vrezen valt dat die keuze alles te maken zal hebben met een interne afrekening binnen de Labour Party, en niets met de harde waarheden van de laatste verkiezingsnederlaag.

Voetnoot ideaal of Lag het aan de meerderheid dan was er geen sprake van 'n beschavingsideaal (Arnon Grunberg Volkskrant 30 juli 2015):
Na Habermas levert een ander icoon van het naoorlogse Duitsland kritiek op zijn land. Volgens Joschka Fischer, in de Süddeutsche Zeitung, zijn Europa en Duitsland in de nacht van 12 op 13 juli 2015 - de nacht dat het akkoord over Griekenland werd gesloten - fundamenteel veranderd. Voor het eerst sinds 1945 wilde Duitsland niet meer maar minder Europa. Het doel was niet langer een Europees Duitsland maar een Duits Europa. Fischer houdt dat voor een gevaarlijke ontwikkeling.
Duitse macht, aldus Fischer, heeft anders dan Franse, Engelse of Amerikaanse macht nooit over een beschavingsideaal (eine zivilisatorische Idee) beschikt dat meer was dan eigen macht. Europa moest de afwezigheid van dat ideaal opvullen.
Een Europees Duitsland, dus verdere Europese integratie, lijkt mij ook de enige weg voorwaarts. Dat de Europese burgers dit niet willen, soit. Als het aan de meerderheid had gelegen was er nooit sprake geweest van welk beschavingsideaal dan ook.

Een beweeglijk overschot of Wereld kampt met structureel spaaroverschot (Paul Krugman Volkskrant 25 augustus 2015 p. 21):
Waardoor ging de beurs onderuit? Niemand weet het. Wat betekent het voor de toekomst? Nou, niet veel.
Beleidsmakers moeten nu echt inzien dat het waarschijnlijk is dat een overschot aan spaargelden en voortdurende mondiale zwakte de nieuwe norm zijn.
Naar mijn gevoel is er sprake van een diepgewortelde onwil, zelfs onder zeer ontwikkelde ambtsdragers, om deze werkelijkheid onder ogen te zien. Deels heeft het te maken met belangengroepen:
Wall Street wil niet horen dat een instabiele wereld om strenge financiële regelgeving vraagt en politici die de verzorgingsstaat willen afbreken, willen niet horen dat overheidsuitgaven en staatsschuld nu geen probleem zijn.
Toch speelt er ook een soort emotioneel vooroordeel mee tegen het hele idee van een wereldwijd overschot. Politici en technocraten zien zichzelf graag als serieuze mensen die moeilijke besluiten nemen, zoals bezuinigen en het verhogen van rentetarieven. Ze horen niet graag dat we in een wereld leven waarin schijnbaar krachtig beleid de dingen in feite alleen maar erger maakt.

Eurogaap (Henk Schell Volkskrant 18 augustus 2015 p. 16):
De Eurogroep heeft een akkoord bereikt over het derde steunpakket voor Griekenland (Ten eerste, 15 augustus).
Maar wat een enorm verschil tussen de tekst van de berichtgeving en de erbij geplaatste foto van Euklides Tsakalotos, de Griekse minister van Financiën. Hij wordt afgebeeld, gapend achter het spreekgestoelte en - op zijn kapsel na - in behoorlijk verfomfaaide toestand. Zou hij misschien de enorme bedragen niet meer kunnen bevatten?
Ik vind overigens dat er vooral één verstandige opmerking vermeld staat in het verslag, en dat is de mening van het IMF dat de schuldhoudbaarheid (lees: schuldverlichting) een voorwaarde is om mee te doen aan het steunpakket. Het is toch onvoorstelbaar dat Griekenland ooit in staat is de enorme schuld af te betalen, zonder zijn eigen economie voorgoed de nek om te draaien?
En dan die gebruikelijke gespierde taal van Rutte, dáár krijg ik nu gaapneigingen van.

Arm maar zonder schulden (Wim Steijn Volkskrant 14 augustus 2015 p. 20):
Thomas von der Dunk en Tom Wansbeek verdiepen zich allebei in het probleem van Griekenland en de euro. Jammer dat hun polemiek in de 'kamp'-sfeer wordt getrokken. Dat doet afbreuk aan de ernst van het onderwerp en verzwakt de kans op een oplossing. Beiden wil ik graag deze vraag voorleggen: Is het nou zo onzinnig om ervan uit te gaan dat een mens, een gezin, een land, en dus ook Griekenland, kan kiezen (vrijwillig of door omstandigheden gedwongen) voor een combinatie van een laag materieel welvaartsniveau maar met een kloppend huishoudboekje?
Zo deden wij het thuis, zo doen we het nog steeds en zo doen miljoenen het met ons. En zo kan ook een Griek op zijn manier lekker (blijven) genieten van het leven.

De stadsmuren van Amerika (Thomas von der Dunk Volkskrant 21 maart 2008):
Historici zal later vooral de vraag fascine­ren waarom dit ongekende vertoon van Amerikaanse incompe­tentie, arrogantie en leugenach­tigheid ook bij ons nog zolang verdedigers heeft gevonden.
Hoeveel nonsens passen er in één zin? De Amerikaanse superhavik Kimber­ly Kagan doet in de Volkskrant (19 maart) een recordpoging: "We zien het potentieel van een stabiel, democratisch, vrij Irak, in vrede met zijn buren en geallieerd met de VS in de oorlog tegen terreur". In werkelijkheid gaat het om de stabiliteit van het kerkhof na etnische zuiveringen en een vazallenbewind dat in de beste imperialistische tradities als militair steun­punt moet dienen om de olievoorziening veilig te stellen, gelijk ook door ex-Fed-president Alan Green­span is erkend.

Goed om Grieken te dwingen tot hervorming (Tom Wansbeek Volkskrant 12 augustus 2015):
Wie de visie van Thomas von der Dunk consequent doordenkt, moet wel concluderen dat hij een neoliberaal in schaapskleren is.
De eerste stap is een vraag over de achtergrond. Is die lagere productiviteit in Griekenland (want daar gaat het om) in beton gegoten? Anders gezegd, zijn de Grieken dommer dan wij en kunnen ze daarom minder goed meekomen? Niets en niemand wijst erop. Die lagere productiviteit is kennelijk een vrije keuze, gemaakt door een zelfstandig, democratisch land.
Stap twee. Als je met die keuze in een muntunie stapt met andersdenkenden, kun je niet meer af en toe je munt neerwaarts aanpassen. Probleem! Dit kan de laatste vijf jaar niemand ontgaan zijn. Weg uit de euro is de aangewezen oplossing, maar daar pleit Von der Dunk niet voor. Hij wil Griekenland kennelijk in de euro houden. Dat kost veel geld. Iemand moet dat opbrengen. De enige kandidaat is het Noorden. Dat zal blijvend moeten bijpassen, uit respect voor de keuze van de Grieken voor het goede leven.
Het is echter een hele puzzel om zo een subsidie moreel te rechtvaardigen. Gelukkig hoeven we er ons het hoofd niet over te breken. Die hele tegenstelling tussen het vreugdeloze, hardwerkende Noorden en de relaxte levensgenieters in het Zuiden is vals. Als landen worden gerangschikt naar geluk, eindigen die trieste Noord-Europeanen inclusief Nederland steevast bovenin en vind je Griekenland pas terug na Angola, Nicaragua en Turkmenistan.

Neoliberalen gevaar voor Europese vrede (Thomas von der Dunk Volkskrant 5 augustus 2015 p. 19):
Noord- en Zuid-Europa Europa wacht een grote botsing, omdat het noorden zijn waarden opdringt aan het zuiden. In de Volkskrant van 25 juli stond een leerzaam stuk van Peter Giessen over leven op z'n Frans, gewijd aan Nederlandse migranten die zich ginds 'verlost voelen van de vervreemdende discipline van het Nederlandse arbeidsleven, met zijn vergadercircuit, steeds weer terugkerende reorganisaties en telkens opnieuw vastgestelde targets'.
Eten
Giessens constateringen kan men geografisch breder trekken. Scherp geformuleerd: in het protestantse Noorden is de door de elite uitgedragen moraal dat men leeft om te werken, in het katholieke Zuiden dat men werkt om te leven. Etc.
Binnen dat noordelijke denkkader vormt een zo hoog mogelijk nationaal inkomen een levensdoel op zich. Denk aan de argumenten die steeds weer ten gunste van het vrijhandelsverdrag TTIP worden aangevoerd:
het levert ons zo-en-zoveel groei op. Dat als gevolg ervan de democratie en het recht van burgers hun eigen samenleving vorm te geven, wordt uitgehold, is secundair. Etc.
24-uurs-economie
Voor neoliberalen als Rutte, Pechtold of werkgeversvoorzitter Hans de Boer is de 24-uurs-economie à la New York echter het ideaal. Een extra vrije dag wordt niet als kans voor ontspanning en ontplooiing gewaardeerd, maar vooral als schadelijk voor de economie bekritiseerd: dat kost het bedrijfsleven weer miljarden aan omzet. Ledigheid is des duivels oorkussen!
De neurotische drang van het Nederlandse kabinet om op allerlei terreinen wereldwijd tot de vijf beste te willen behoren, past daar naadloos in.
Wat dat betreft vertoont het turbokapitalisme met zijn door verandermanagers steeds hoger opgeschroefde 'targets' die de werkvloer knettergek maken, een opvallende parallel met de oude sovjet-planeconomie. Als je die targets - bijvoorbeeld mooiere studierendementscijfers - zuchtend hebt gehaald, geeft dat toch geen rust. Zij vormen slechts het vertrekpunt voor het streven naar nóg betere cijfers om op de wereldranglijst weer een volgend treetje te kunnen klimmen. Ook in de Sovjet-Unie moest het toentertijd altijd nóg productiever om aan de druk van het management te voldoen. Etc.
Naarmate Europa namelijk steeds meer één pot nat wordt, wordt het vooral één pot Noord-Europees nat, omdat het Zuiden zich niet op haar manier tegen het Noorden kan verweren. Dat zal steeds meer weerstand oproepen, die uiteindelijk de interne Europese vrede bedreigt, terwille waarvan de EU toch ooit is opgericht.

Oekraïnse president rekent af met aligarchen, maar slaat zichzelf over (Olaf Koens Volkskrant 6 augustus 2015 p. 24):
De president van Oekraïne doet geen afstand van zijn grote chocoladebedrijf. Hij breidt zijn imperium juist uit. Partijgenoten noemen hem Silvio Berlusconi.
Porosjenko beloofde af te zullen rekenen met de macht van de oligarchen en kondigde aan zijn zakelijke belangen van de hand te zullen doen. Het Duitse blad Der Spiegel merkt op dat juist het afgelopen jaar Roshen veertien nieuwe winkels heeft geopend, waaronder een in de duurste straat van Kiev. Een bank in handen van de president groeide in 2014, het jaar dat de Krim werd geannexeerd en een oorlog in het oosten van Oekraïne losbarstte, met 84,5 procent.

Het verslaan van IS zal een lange adem vergen (Dick Zandee Volkskrant 13 augustus 2015 p. 12):
Rekruten
De nu één jaar durende strijd tegen IS verloopt moeizaam. Een overwinning vergt tijd en geduld.
Onlangs schatte de CIA het aantal IS-strijders op 30- à 40 duizend; dezelfde schatting als in augustus 2014. IS lijkt verliezen vrij eenvoudig op te vangen met nieuwe rekruten uit andere delen van de wereld, geholpen door een geoliede pr-campagne via internet en de sociale media.
In de Verenigde Staten is twijfel ontstaan over het nut van de luchtcampagne. Luitenant-generaal Robert Neller, de nieuwe commandant van het US Marine Corps, stelde onlangs dat er een patstelling is ontstaan. Senator John McCain meent zelfs dat IS aan de winnende hand is. In Den Haag drukt men zich wat voorzichtiger uit. De ministers Koenders en Hennis-Plasschaert omschrijven IS in een Kamerbrief als 'een weerbarstige tegenstander'. Etc.
Verzwakt
Het kalifaat moet ook zo veel mogelijk via andere wegen worden verzwakt. Vooral door de vermindering van de inkomsten van IS. Een mogelijke Turkse actie - liefst in samenwerking met Syrische oppositiegroepen - om de resterende toegangswegen vanuit IS-gebied in Syrië naar Turkije af te sluiten, moet niet op voorhand worden afgewezen.
Wel moet Turkije het grensgebied dat nu in handen is van de Syrische Koerden, ongemoeid laten. Amerikaanse en Europese druk is nodig, richting Turkije én Koerden. In Irak moet een gemeenschappelijke strijdmacht van het Iraakse leger en de sjiitische milities worden opgezet. De soennieten in Noordwest-Irak hebben teveel slechte ervaringen met sjiitische strijders. Dat vergt tijd en geduld.
Een Amerikaanse generaal sprak onlangs over 'een probleem van ten minste tien jaar'. Dat is wellicht nog een optimistische inschatting.

President Obama loopt weer met verende tred. Terecht? (Arie Elshout Volkskrant 4 augustus 2015 p. 11):
Obama is bezig een progressief stempel op zijn presidentschap te drukken, met als jongste voorbeeld het klimaatplan. Of zijn doorbraken standhouden, is de vraag.
Aandacht voor de kwetsbaarsten
Obama vroeg speciaal aandacht voor de gevolgen van de klimaatverandering voor de 'kwetsbaarsten onder ons'. Volgens hem zijn dat kinderen, bejaarden, mensen met hart- en longziekten en armen. Het klimaatplan moet helpen zijn nalatenschap als progressieve president veilig te stellen, samen met Obamacare, de verblijfsstatus voor veel illegalen en de openingen naar Cuba en Iran.
Maar de uitvoering van de klimaatmaatregelen is afhankelijk van de staten en die hebben tot 2018 de tijd om hun plannen af te ronden. Dan is Obama allang weg. Veel staten verzetten zich. Ook op de andere terreinen is het werk nog niet gedaan. Een rechter heeft de uitwerking van het illegalendecreet stilgelegd. Het Republikeinse Congres moet zich nog uitspreken over de opheffing van het Cubaanse embargo. Hetzelfde geldt voor het akkoord met Iran, dat sowieso nog een lange weg heeft af te leggen voor het een definitief succes kan worden genoemd. De zorgwet ontwikkelt zich als een blijvertje, maar verder zijn er dus nog veel losse eindjes.
Obama barst terecht van het zelfvertrouwen, maar eigenlijk is hij iemand die goede sier maakt met geleend geld. Voorspellen is moeilijk. Mogelijk wordt hij een van de grotere presidenten. Het kan ook dat achteraf blijkt dat hij tijdens zijn meeslepende eindspurt een president was die leefde op de pof.

Minder invoerheffing, meer wereldhandel (Gerard Reyn Volkskrant 4 augustus 2015 p. 23):
Dankzij de afschaffing van invoerheffingen worden tal van producten goedkoper. Dat geeft de wereldhandel jaarlijks een opkikker van 194 miljard euro, denkt de WTO.
Onderhandelingen vrijhandelsverdrag Stille Oceaanlanden lopen vast
De WTO boekte een succes met de actualisering van ITA, maar het vrijhandelsverdrag TPP, zeg maar het Pacific TTIP, gaat voorlopig niet door. Onderhandelingen op Hawaï, waar afgelopen zaterdag het verdrag tussen twaalf landen rondom de Stille Oceaan zou worden beklonken, samen goed voor 40 procent van de wereldhandel, strandden in het zicht van de haven.
Het Trans Pacific Partnership gaat niet alleen om vrijhandel, maar ook om samenwerking op gebied van wetgeving, net zoals de omstreden TTIP in de Noord-Atlantische regio. China neemt niet deel aan TPP; dat land heeft zijn eigen vrijhandelsakkoord in de regio gesloten.
Actualisering van de ITA (Information Technology Agreement)
Obama nam alle tijd om te praten met Xi Jinping. Dat was nodig ook, want de twee supermachten wantrouwden elkaar meer en meer. Amerika was tot ongenoegen van China al jaren bezig een vrijhandelsakkoord te smeden met al China's buren, de TPP (een soort Pacifische TTIP, zie kader). China op zijn beurt was hard op weg de BRICS-bank op te zetten, een tegenhanger voor het Westers georiënteerde IMF. Tot ergernis van Amerika.
In Peking wonnen de twee mannen elkaars vertrouwen. Als bewijs daarvan kwamen ze naar buiten met de mededeling dat ze het eens waren geworden over de actualisering van de ITA. Een half jaar later is de zaak beklonken.

Is Griekenland geen Britse zaak? (Peter de Waard Volkskrant 30 juli 2015 p. 23):
Er volgde een burgeroorlog tussen de door Groot-Brittannië en de VS gesteunde rechtse partijen en linkse verzetsstrijders die hulp kregen van de Joegoslavische leider Tito. Stalin hield zich afzijdig, conform de door Churchill voorgestelde percentageregeling.
Uiteindelijk zegevierden de door de VS en Groot-Brittannië gesteunde partijen. Griekenland kreeg Marshallhulp en werd lid van de NAVO. Nadat in 1967 een verkiezingsoverwinning had gedreigd van de linkse socialisten volgde een staatsgreep waarbij de kolonels de macht grepen. Later werd duidelijk dat de CIA daar nauw bij betrokken was. Na de val van het kolonelsbewind kwam Griekenland snel bij de EU. En in 2002 werd het lid van de eurozone, zodat het land nog steviger in de westerse wereld werd verankerd.
Europa is schatplichtig aan Griekenland. En juist de Britten roepen nu niets te willen betalen.

De Griekse crisis heeft de euro sterker gemaakt (Melvyn Krauss Volkskrant 30 juli 2015 p. 19):
Melvyn Krauss is emeritus hoogleraar economie aan New York University
Met het herstel van de Frans-Duitse as kan de eurozone stappen zetten naar een begrotingsunie.
Linkse media propageren het idee dat de 'Lelijke Duitser' weer terug is. Berlijn zal de kans grijpen om deze indruk weg te nemen en dat betekent nauwere banden met Frankrijk om de Europese gezindheid van Duitsland te onderstrepen.
Ik verwacht niet dat Berlijn Hollandes voorstel voor een Europese economische regering zal overnemen. Kanselier Angela Merkel schijnt daar weinig voor te voelen. Maar enkele maatregelen die die kant opgaan, worden waarschijnlijk wel genomen.
Concrete stappen naar een begrotingsunie zouden behulpzaam kunnen zijn om een optimistische sfeer rond de toekomst van de euro te scheppen. Dankzij de Griekse crisis zijn in Europa nu de voorwaarden aanwezig om hier naartoe te werken. Het doormaken van een ernstige crisis moedigt mensen aan hervormingen en aanpassingen door te voeren. En die hervormingsgezindheid is precies datgene waarvoor de europessimisten hun ogen sluiten.

In haar column Troost of Zijn arme mensen echt dikker omdat vet eten goedkoop is? (Volkskrant 27 juli 2015 p. 2) borduurt Aleid Truijens op het thema Tweedeling is terug van weggeweest van Martin Sommer voort.
En toch: is het wel waar dat arme mensen dikker zijn omdat vet eten goedkoop is? Ik betwijfel dat. In Nederland althans kun je bij prijsbeukers voor een paar dubbeltjes een stronk broccoli, een paprika of een pond sperziebonen kopen, goedkoper dan een hamburger. Maar broccoli biedt geen troost, vet en zoet eten wel. Nederlanders worden gestaag dikker. Ons ongeluk weg-etend eten we ons ongelukkig, en hebben we nóg meer troost nodig. En straks twee stoelen.

Tweedeling is terug van weggeweest (Martin Sommer - Volkskrant 18 april 2015 bijlage Sir Edmund p. 34-35):
Robert Putnam schetst een somber toekomstbeeld van Amerika. De kloof tussen arm of rijk, kansloos of succesvol, alleenstaand of getrouwd, zal het land verder verscheuren.
Robert Putnam (74) werd beroemd met Bowling alone (2000), een sociologische blockbuster over het verkruimelen van het Amerikaanse gemeenschapsleven. Our Kids - The American dream in crisis is daarop het vervolg. Putnam vergelijkt de jaren vijftig, waarin hij opgroeide, met de toestand hier en nu, samen te vatten in één korte zin: 'De ineenstorting van het onderklasse-gezin'.
Dit drama stijgt op uit een afwisseling van levensverhalen en harde cijfers. De grafische lijnen van arm en rijk lopen ruwweg net zo uiteen als bij Piketty. Maar dit gaat niet over beleggen en overerven, maar over wijken die vijftig jaar geleden nog gemengd waren, waar hoog en laag volgens hetzelfde ritme leefden. Zowel de lopende bandwerker als de directie-secretaris vertrok 's ochtends met zijn brood en moeder bleef thuis; dagelijks werd met het gezin aan tafel gegeten; de kansen om op de universiteit te komen waren grosso modo gelijk verdeeld. In die tijd maakte de arbeidersklasse, voor zover blank, een ongelooflijke sociale stijging door.
Wondermiddel
Het is een wereld die ik niet kende, schrijft Putnam in een tamelijk mismoedig nawoord, waar hij op een rij zet wat we kunnen doen. Dat het zo'n lang nawoord is geworden, geeft te denken. Net als de ellenlange lijst met wenken, van vogelaarwijken tot werken aan een goed huwelijk. Zijn meest concrete voorstel:
'Economische verbetering voor laagbetaalde werknemers lijkt nog het meest op het wondermiddel dat ik zou willen bedenken, niet in de laatste plaats omdat daarmee ook het krijgen van kinderen wordt uitgesteld en misschien zelfs het huwelijk weer wat meer in zwang komt bij armere mannen en vrouwen.'
Geen vrolijk boek, temeer omdat de tendens in Europa niet veel anders is. Hoogleraar en CBS-demograaf Jan Latten hield zijn oratie Zwanger van segregatie al tien jaar geleden. Er zijn natuurlijk belangrijke verschillen, bijvoorbeeld dat tienerzwangerschap in Nederland nauwelijks een probleem is. Maar ook hier rukt de flexibele arbeid op, begeleid door ideologische kreten als 'van baanzekerheid naar werkzekerheid'. Dit boek leert een belangrijk ding: een vaste baan is in allerlei opzichten beter, bovenal voor de onderkant.

Welke zoenoffers kunnen Europa en Griekenland brengen? (Peter de Waard Volkskrant 7 juli 2015):
De Griekse premier Tsipras overlegt vandaag, twee dagen na het nee van zijn kiezers, in Brussel met zijn EU-collega's. Hoe kunnen beide partijen elkaar nog tegemoetkomen?
Dijsselbloem, voor vele Grieken het gezicht van Brusselse onwil
Nieuwe bezems vegen schoon. Alleen is het voor de Europese onderhandelaars moeilijker mensen op het offerblok te leggen dan voor de Griekse. De echte ijzervreter is de Duitse minister van Financiën Wolfgang Schäuble, maar de eurolanden kunnen moeilijk nationale politici laten aftreden. Jean-Claude Juncker, die openlijk campagne had gevoerd voor een Grieks ja is net voorzitter geworden van de Europese Commissie. President Draghi van de Europese Centrale Bank is niet politiek verantwoordelijk. Dus blijft Jeroen Dijsselbloem over. Hoewel hij niet openlijk campagne heeft gevoerd voor een ja en erin is geslaagd met de achttien eurolanden buiten Griekenland een front te vormen, is hij voor vele Grieken de boeman en het gezicht van de Brusselse onwil de Grieken tegemoet te treden Retoriek, geen krachttermen meer over de geldschieters
De Griekse regering moet weer het vertrouwen winnen van de Europese instituties. Dat is zwaar ondermijnd door de strategie van de regering van Tsipras om telkens een nieuwe bom te laten ontploffen, zoals de plotselinge aankondiging van een referendum, en de retoriek van de Griekse leiders. Zo noemde Varoufakis het gedrag van de geldschieters een 'daad van terrorisme'. Ook Tsipras heeft vele malen krachttermen gebruikt om de Brusselse bureaucraten in een slecht daglicht te stellen. Tsipras zou kunnen beloven te stoppen met deze onverzoenlijke retoriek en ook voorspelbaarder te opereren. Hij kan beloven te stoppen met de simplificaties van de problemen en het volk ook eerlijk vertellen over de opofferingen die de andere eurolanden hebben gedaan en nog willen doen om Griekenland bij de euroclub te houden. Het eisen van vergoedingen voor oorlogsschade zal ook moeten worden beëindigd.

We maken Europa kapot (René Cuperus Volkskrant 27 juli 2015):
Iedereen is bezig Europa kapot te maken. De Grieken. De Duitsers. De Fransen. De Brusselaars. De eurofiele technocraten en de eurofobe populisten. Als we niet oppassen, hebben we het beste van de Europese saamhorigheidsgedachte niet voor ons, maar achter ons.
Griekenland mag ons dan inmiddels de neus uitkomen als de totaal grijsgedraaide zomerhit van 2015, het belang van de Griekse kwestie kan moeilijk worden overschat. Het drama van het failliet van de Griekse staat heeft een diepere structuur blootgelegd. De clash tussen mannen als Tsripas, Varoufakis, Schäuble en Dijsselbloem veroorzaakte juist zo'n schokeffect omdat het de ware gedaante van de Europese Unie van dit moment onthulde. En dat was even schrikken. Er blijken in Europa onheilspellende krachten werkzaam. etc.
In het rijke Noorden wonen armen en in het arme Zuiden wonen rijken. Anders gezegd: Hartz IV-bijstandsontvangers in het sociaal steeds ongelijkere Duitsland moeten fors betalen voor belastingvrije Griekse oligarchen. Dat komt de Europese broederschap niet erg ten goede.
Bijna verontrustender dan de Griekse crisis zelf, is de 'les' die Duitsers, Fransen en Brusselaars daaruit denken te moeten trekken. De onbeheersbare chaos in Griekenland zou aantonen dat er vanuit Brussel meer command and control op de nationale lidstaten moet worden uitgeoefend. Meer Europa. Meer centralisatie. Meer uniformiteit. Een muntunie kan alleen maar werken als alle nationale volkshuishoudingen als een Siamese meerling met elkaar verstrengeld raken. Dat alles moet bestuurd en geregisseerd worden door een uitverkoren kaste van supranationale beleidmakers in Brussel. Die geven liefst juridisch afdwingbare verordeningen door aan de nationale politici en beleidmakers. Dit Brusselse marionettentheater noemt men Politieke Unie. etc.
Wat verontrustend is, is dat met name Duitsers een verdere verstatelijking van de eurozone aanzien voor democratische vooruitgang. Zij zijn als de dood voor een renationalisering van Duitsland, dus hoe Europeser de toekomst, hoe beter. Ze beseffen te weinig dat in buurlanden verdere Europeanisering juist meer en meer als aantasting van nationale democratie en eigenheid wordt gevoeld.
Zo kan in de diepe Franse binnenlanden waarin ik deze column typ, het plan van de zwakke president Hollande voor een eurozone superstaat op nul draagvlak rekenen.
Men is hier Fransman en Europeaan, maar geen Duitser of Italiaan. Leiders die dit soort elementaire samenlevingskennis negeren, maken het Europees Project kapot, eerder dan het te versterken en bezielen.

De les van Socrates laat Griekenland koud (Paul Wouters Volkskrant 25 juli 2015 p. 24-25):
In het klassieke onderzoek van Geert Hofstede naar landenculturen, Allemaal andersdenkenden, excelleerde Griekenland wereldwijd reeds in onzekerheidsvermijding: de mate waarin je nerveus wordt van onbekende situaties en personen. Je blijft liefst dicht bij huis, in vertrouwde kring, je wilt voorspelbaarheid en houdt niet van ondernemerschap.
Cultuurverandering
De hamvraag is nu wat de Grieken van hun Socrates kunnen leren, alsnog, na 2.500 jaar. Het eerlijke antwoord is helaas: heel weinig. Want een intelligent en aardig mens, bovendien geniaal acteur, slaagt erin om avond aan avond in de huid van Socrates te kruipen en toch blind te zijn voor situaties die Socrates' rode lichtje deden branden: waar mensen zich laten leiden door traditie, vooroordelen, eigenbelang en niet door redelijke reflectie en oog voor 't algemeen. Hij is daarvoor wellicht te zeer onderdeel van zijn cultuur. In organisaties begint men over 't algemeen te praten over cultuurverandering als het men het ook niet meer weet. Als het gaat om cultuurverandering op nationale schaal, moet men per definitie denken aan de zeer lange termijn. Een flinke crisis kán helpen.

De top down & bottom up wederkerigheid komt in de organisatiecultuur tot uitdrukking. Er bestaat een duidelijke correlatie tussen de Big Five (persoonlijkheidsdimensies) van Willem Hofstee en de vijf cultuurdimensies van Geert Hofstede, boek Allemaal andersdenkenden, omgaan met cultuurverschillen.

Dijsselbloem zet nationale democratie op een zijspoor (David Hollanders is onderzoeker SP Alternatieve Rekenkamer en docent Universiteit van Tilburg, Merijn Oudenampsen is socioloog en politicoloog Volkskrant 25 juli 2015 p. 24-25):
In zijn programma voor de Eurogroep pleit Jeroen Dijsselbloem voor Brusselse planbureaus die de nationale politiek mogen vertellen wat wel en niet mag.
Meer invloed
Ons wordt verteld dat de benoeming van Dijsselbloem ons meer invloed geeft over Brussel. Het omgekeerde lijkt het geval te zijn: het is Brussel dat aan invloed wint.
En aan wie legt de Eurogroep eigenlijk verantwoording af? Het is een informele club met een schimmige organisatiestructuur, waar niet eens publieke notulen worden genomen. Zoals Max van Weezel al concludeerde in Vrij Nederland, kunnen de nationale parlementen weliswaar vooraf vragen stellen over de voornemens waarmee hun eigen minister van Financiën naar Brussel gaat, zij hebben echter geen enkele inzage in wat er in de achterkamertjes besloten wordt. De parlementen dreigen zo buitenspel te worden gezet. De Raad van State waarschuwde al in 2013 dat de sterk toegenomen informele Europese coördinatie een inperking van de democratie tot gevolg kan hebben.
Dat negeren omdat onze minister naast de groten van Europa staat, is van een provincialisme dat in geen enkel Europees land thuishoort.

Slecht verdrag (Leon Segers Volkskrant 3 augustus 2015 p. 14):
Slecht verdrag
Raoul Leering (hoofd ING-international handelsonderzoek) vindt de TTIP een 'prima verdrag' . Maar één reden waarom dat helemaal zo goed niet is komt in stukken over TTIP nooit aan bod.
Het verdrag bevordert immers de globalisering en zoals wij allen weten is het vraagstuk van de opwarming van de aarde en met name de CO2- productie het allerbelangrijkste probleem van de toekomst. De bronnen van die CO2 -productie die zeer onderbelicht zijn, betreffen naast de militaire bron, het internationale zeetransport. Dit is de laatste decennia enorm toegenomen en qua grootte van CO2 -uitstoot overtreft het die van het totale wereldautopark.
Deze toename komt voornamelijk op het conto van de globalisering. Alle mogelijke goederen worden over de wereldzeeën gesleept, omdat het geld oplevert. Dat dit effect onder meer wordt veroorzaakt door de massale subsidie van deze CO2 -uitstoot (in de orde van grootte van duizend miljard euro per jaar) zoals onlangs door het IMF werd berekend, blijft te veel onder de mat.
Naast deze subsidie op oliestook en andere produkten die CO2 voortbrengen, is ook het welvaartsverschil in de wereld een zeer voorname bron van die 'winst'; het zorgt voor zeer ongelijk speelveld op de wereldmarkt en bijvoorbeeld dat milieuvervuiling in China veel 'goedkoper' is dan milieuvervuiling in Nederland.
Als wij onze mond vol hebben van duurzaamheid en spreken over circulaire economie, die ons in de toekomst zou moeten redden, is het onbegrijpelijk dat de enorme milieuvervuiling van de globalisering en dus ook van TTIP niet meer aandacht krijgt.

De beloofde gouden bergen van TTIP blijken eerder molshoopjes te zijn (Geert Ritsema - Milieudefensie, Lot van Baaren - FNV, Susan Cohen Jehoram -Greenpeace, Roos van Os - Stichting Onderzoek Multinationale Ondernemingen, Hilde van der Pas - Transnational Institute Volkskrant 25 juli 2015 p. 27):
Het pleidooi van de ING-onderzoekers Bosgraaf en Leering voor het controversiële geschillenmechanisme ISDS in het handels- en investeringsverdrag TTIP verrast ons. Dit geheime tribunaal (ISDS staat voor Investor State Dispute Settlement) is immers een regelrechte ondermijning van de rechtsstaat. Allerlei regels ter bescherming van het milieu, werknemers en gezondheid komen op de tocht te staan.
Losse schroeven
De gevolgen kunnen verstrekkend zijn. Denk bijvoorbeeld aan de Amerikaanse olie- en gasgigant en mede eigenaar van de NAM, ExxonMobile, voor wie het onder TTIP een koud kunstje wordt om een gepeperde schadeclaim in te dienen als de regering onder druk van het parlement besluit de gaskraan in Groningen verder dicht te draaien.
Ondertussen komen de halleluja-verhalen over de economische voordelen van TTIP steeds meer op losse schroeven te staan. Zo blijkt uit een rapport van het Centre for Economic Policy Research dat TTIP per jaar slechts 0,05 procent economische groei zal opleveren en komt een recent onderzoek van de Tufts University tot de conclusie dat er door TTIP in Europa 600 duizend banen verloren zullen gaan. Met andere woorden: terwijl de nadelen van TTIP met de dag duidelijker worden, blijken de beloofde gouden TTIP-bergen molshoopjes te zijn. Volgens ons kan dat maar tot een conclusie leiden: laten we de onderhandelingen over dit heilloze verdrag zo snel mogelijk stopzetten.

Marcel van Dam Gij zult renderen of ten onder gaan (Volkskrant 24 april 2015):
Wij accepteren dat alle publieke normen ondergeschikt worden gemaakt aan de rendementsnorm.
In zijn boek over de ontsporing van de financiële sector ontdekte Joris Luyendijk tot zijn ontzetting dat de cockpit van waaruit een grote bank wordt aangestuurd leeg is. Prachtig dat een boek over dat onderwerp zo'n succes heeft. Dat geeft hoop. Maar de bankencrisis is onderdeel van een groter en fundamenteler probleem. Het gaat om de aansturing van de samenleving als geheel. Ook in de cockpit van het ruimteschip aarde zit niemand die aan de knoppen draait. Wel een spook dat met een onzichtbare hand, niet gehinderd door moraal of mededogen, de wereldbevolking een amorele toekomst opdringt.
In het maatschappelijk verkeer gebeurde het tegendeel. Zo'n 35 jaar geleden is begonnen het traditionele normenstelsel te vervangen door een normloos ordeningsbeginsel, afgestemd op mensen die hongeren naar steeds meer, behalve gerechtigheid.
Rendementsnorm
In een nieuwe, superkapitalistische, digitale revolutie wordt geld met de snelheid van het licht rondgepompt, op zoek naar de plek met de laagste (loon)kosten en het hoogste rendement . De spindoctors van die revolutie maken ons wijs dat de wereld een dorp is geworden. In werkelijkheid werd ze een wingewest voor multinationals. Om het winstvermogen te versterken wordt op dit moment gewerkt aan het
TTIP, het Trans-Atlantisch Vrijhandels en Investeringsverdrag tussen de EU en Amerika. Op de site van de overheid is te lezen dat daarmee de toegang tot elkaars markten wordt verbeterd en belemmeringen, zoals verschillen in regels en standaarden voor producten, worden weggenomen. De wereldwijde jacht naar het hoogste rendement krijgt een nieuwe impuls.
De rendementsnorm is simpel omdat die kan worden vertaald in getallen. Omdat die norm goed aansluit bij wensen uit ons reptielenbrein, wordt geaccepteerd dat alle andere publieke normen er ondergeschikt aan worden gemaakt. Alles wat in meer dan honderd jaar aan beschaving is opgebouwd om de nevenschade van het kapitalisme te beperken wordt nu in een 'race to the bottom' weer afgebroken. Verschillen tussen mensen worden groter, humanitaire waarden worden ingeruild voor individueel gewin, rechten van onrendabelen worden vergruizeld, grondstoffen worden uitgeput, en alles wat kan branden wordt verbrand om nog meer dingen te kunnen produceren die we niet nodig hebben.
Nieuwe afgod
De nevenschade, zoals de verzieking van het klimaat, wordt steeds groter. Met mogelijk catastrofale gevolgen. De onzichtbare hand prikkelt de wereldcollectiviteit wel de vrijhandel te versterken maar niet om de opwarming van de aarde tijdig te keren. Of dacht u dat Shell werkelijk zo dom is om voor 64 miljard euro vloeibaar aardgas te kopen om het vervolgens weer de grond in te pompen?
Gevestigde instituties, politieke partijen voorop, willen blijven bestaan en schikken zich gewillig naar de eisen van de nieuwe afgod. Een versplinterde samenleving met een versplinterd normenstelsel heeft een grotere en sterkere overheid nodig. In plaats daarvan wordt die steeds verder afgetuigd om meer ruimte te bieden aan het superkapitalisme. De democratie is verworden tot een ritueel om burgers de illusie te laten dat ze iets hebben in te brengen. Als meer rendement hoofddoelstelling van beleid is, kun je uitrekenen wat daarvoor de geschiktste maatregelen zijn. Voedsel voor technocraten.
Een feitelijke analyse van het overheidsbeleid zou uitwijzen dat de computermodellen van het Centraal Planbureau en de Europese Commissie veel en veel meer invloed hebben dan alle parlementen bij elkaar. Verkiezingsprogramma's worden tevoren al getoetst of ze aan de eisen voldoen. De controlefunctie van het parlement is een lied van schijn en wezen geworden.

Hans Feddema Westerse interventie en confrontatie olie op het vuur? (Civis Mundi 5 augustus 2015):
Scheiding soennieten, sjiieten en Koerden?
Brooks bepleit als oplossing voor de sektarische oorlog van nu in het M.O. een verregaande decentralisatie in Irak tussen Koerden, sjiieten en soennieten, zo geen scheiding tussen hen. Op zich geen gekke gedachte – de Koerden hadden in Irak, dat ooit door de Britten wat kunstmatig in het leven is geroepen, al lang een eigen staat moeten hebben. Maar zolang de IS-geest nog in de fles is en er, wat in wezen nu de westerse en/of VN-strategie zou moeten zijn, nog geen formule is gevonden hun greep op de soennieten te verbreken, lijkt dit zeker in Syrië nog even een utopie. Voor het Westen, vooral de VS en Engeland, is er nu de uitdaging zich strategisch en moreel achter de oren te krabben, hoe hun ‘Dikke ik’ op wereldniveau – Rutte kwam onlangs met dit beeld op binnenlands niveau – behoorlijk dunner te maken.

Beste Ta-Nehesi Coates of Voor jou is de slavernij een Amerikaanse erfzonde zonder verlossing (David Brooks Volkskrant 23 juli 2015 p. 19):
Brief aan Ta-Nehisi Coates (39), redacteur van The Atlantic en opinieleider in het Amerikaanse debat over racisme.
Glorie en schande
Naar mijn mening geef je een vertekend beeld van de Amerikaanse geschiedenis. Dit land is, net als iedereen die hier woont, een mengeling van glorie en schande. Voor iedere Jefferson Davis (president van de Confederatie tijdens de Burgeroorlog) is er een Abraham Lincoln en voor iedere KKK-club is er een Harlem Children's Zone (voor kansarme zwarte kinderen) en meestal zelfs veel meer dan één. Geweld zit wel in Amerika ingebakken, maar is zeker geen synoniem voor Amerika als geheel.
In je boosheid over de onschuldige toon waarop sommigen de Amerikaanse droom beschrijven, wijs je de droom zelf ook als onzin van de hand. Maar een bezoedelde droom is nog geen leugen. De Amerikaanse droom van gelijke kansen, maatschappelijke vooruitgang en steeds volmaaktere democratie koestert eerder de toekomst dan het verleden. Die droom laat oude misstanden achter zich en overstijgt oude zonden omwille van een beter morgen.
Die droom is een werelds geloof dat mensen heeft verenigd over iedere denkbare scheidslijn heen. Hij heeft louterende energie losgemaakt en heldhaftige bewegingen voor maatschappelijke hervorming gemobiliseerd. Wanneer je die droom doet verdampen met het zuur van een excessief realisme, houd je hele generaties gevangen in het verleden en verduister je het licht van de ster die naar een betere toekomst wijst.
Misschien vind je mijn reacties ergerlijk. Misschien is de enige juiste blanke reactie nu voor de verandering eens niets te zeggen. Hoe dan ook hebben je woorden een onvergetelijke indruk op mij gemaakt.

David Brooks De nationalistische oplossing (Volkskrant 24 februari 2015 p. 22):
Religieus extremisme bestaat op drie niveaus: het komt voort uit economisch en politiek disfunctioneren, het wordt aangewakkerd door een geperverteerde spirituele bezieling en het wordt georganiseerd vanuit een theologische overtuiging. Amerikaanse presidenten hebben bijna alleen maar aandacht voor het economische en politieke niveau, want daarbij voelen beschaafde mensen in westerse hoofdsteden zich het meest op hun gemak.
Op die topconferentie kwam Obama met de gebruikelijke materialistische verklaring van waarom mensen terroristen worden. Maar mensen gaan niet naar IS omdat ze een betere baan zoeken met betere secundaire arbeidsvoorwaarden. IS is de zoveelste in een lange traditie van bewegingen die zich tegen de Verlichting keren en wordt geleid door mensen die slechts minachting koesteren voor de materialistische, burgerlijke doelen waar het bij ons om gaat. Deze mensen walgen van de genoegens die wij op prijs stellen, van ons pluralisme en onze nadruk op geluk hier op aarde.
Extremisme gaat eigenlijk niet over de islam, maar over een verlangen naar rechtvaardigheid dat kwaadaardig wordt door een apocalyptische theologie. Moslimgeestelijken kunnen wat aan die theologie doen; wij kunnen helpen die geestelijke bezieling in de richting van humane en productieve doelen te leiden.

David Brooks De wisselwerking tussen conflict en ego (Volkskrant 10 februari 2015 p. 22):
Niet alleen columnisten hebben met dit probleem te maken. Iedereen die zich op internet begeeft, loopt het risico om te worden beledigd en gepest of op haatdragendheid en wreedheid te worden getrakteerd. Bij dergelijke aanvallen gaat het meestal om dominantie. De beledigende partij probeert zijn of haar superioriteit ten opzichte van het doelwit te bevestigen met veel vertoon van ongefundeerde harde taal.
De beste reactie is natuurlijk om het spelletje niet mee te spelen en je verre te houden van een strijd om status. Vijandigheid is een nare gemoedstoestand. Trots is pijnlijk. Wie zijn ego in toom kan houden, ziet de wereld helder, overziet het onderwerp en heeft de situatie onder controle.
De terreur die nu door IS wordt bedreven, is uiteraard van een andere categorie dan narigheid op internet. Toch zijn ook die onthoofdingen en die monsterlijke daad van verbranding van een mens, beledigingen die erop gericht zijn een soortgelijke onderbuikreactie uit te lokken.
Het zijn andere vormen van het spel van dominantie. Het zijn pogingen van onbeduidende mannen die hun macht en status door de hele wereld bevestigd willen zien.
Mensen die onze bewondering opwekken, doorbreken die keten. Zij houden hun ego in toom en onttrekken zich aan de statusoorlog. Zij richten hun aandacht op de grotere missie. Zij wijzen de onvolwassen logica van erecodes en rivaliteit omwille van status af en hanteren een beschaafdere logica waarin niet iedereen elkaars vijand is.

'Inzet van nazi's door VS schande' of 'Nazi's konden in de VS een nieuw leven beginnen' (Stieven Ramdharie Volkskrant 20 juli 2015 p. 12-13):
Zo'n 10 duizend nazi's werden na de Tweede Wereldoorlog oogluikend toegelaten tot de VS. Minstens duizend van Hitlers mannen werden door de CIA en andere diensten ingezet als spion tegen de Russen. Van de rechterhand van Adolf Eichmann tot 'De Führer van de Kaukasus'. 'We hebben onze ogen gesloten voor hun misdaden', zegt Pulitzer-winnaar Eric Lichtblau. Hoe reageerde de CIA toen justitie pas in de jaren tachtig de jacht op de nazi's opende?
'De CIA probeerde ze te dwarsbomen. Dossiers van een aantal spionnen werden vernietigd, of ze probeerden justitie op het verkeerde spoor te zetten. De CIA was bang dat hun inzet naar buiten zou komen. Sommige nazi's werden door justitie gedeporteerd omdat ze bij binnenkomst in de VS hadden gelogen over hun verleden. De deportatie van SS'er Tom Soobzokov moest echter worden stopgezet. Wat bleek? Tegen de CIA had hij wel degelijk zijn SS-verleden toegegeven.'
Is bekend hoeveel oud-nazi's er nog in de VS leven?'Er zijn nog zo'n honderd zaken bekend.
Sommige nazi's besloten te vluchten, onder andere naar Europa. Meer dan 130 anderen wisten jarenlang een sociale-zekerheidsuitkering te krijgen. Zo'n twintig miljoen dollar is in al die jaren aan deze oud-nazi's betaald.'
U noemt dit hoofdstuk een schande. Kijkt u niet met de blik van 2015 hiernaar?
'We hadden dit nooit moeten doen. En zeker niet op deze schaal. Het ging tegen onze idealen in, waar de VS voor stonden. We hebben onze ogen gesloten voor hun misdaden. Dit beleid was vreselijk.'

Dwangarbeid of U moet The Nazis next door beslist lezen (Max Pam Volkskrant 21 juli 2015 p. 2):
Wie vorige week in deze krant het interview heeft gelezen met Pullitzerprijswinnaar Eric Lichtblau, begrijpt wat ik bedoel. Aanleiding voor het interview was zijn boek The Nazis Next Door, dat zojuist in het Nederlands is vertaald. U moet dit historisch werk beslist lezen, al is het maar om te beseffen hoe verdwijnend klein de rol is die de moraal speelt in de internationale politiek. Het boek gaat over vluchtende nazi's, die na de Tweede Wereldoorlog een veilig heenkomen vonden in de Verenigde Staten. Terwijl aan de ene kant de Neurenberger processen plaatsgrepen, deden de Amerikanen er aan de andere kant alles aan om interessante nazi's binnen te slepen. Het ging niet alleen om vooraanstaande naziwetenschappers die uit handen van de Russen moesten blijven, maar ook om diplomaten, zakenlui en andere insiders, die als spion van nut konden zijn in de strijd tegen de Russen. Al deze lui, vaak uit Europa ontsnapt via het Vaticaan, kregen een warm onthaal bij de CIA en de FBI. Dit is geen complotverhaal uit de Koude Oorlog, dit is de pure werkelijkheid. etc. Von Braun en zijn collega's - onder wie artsen die de gruwelijkste experimenten op de dwangarbeiders uitvoerden - waren precies op de hoogte van de misdaden die in hun fabriek werden begaan. Ophangen aan vleeshaken was een dagelijks ritueel. Bij 1.100 doden begint het pas. From Nazis to NASA, maar na de oorlog werden zij allen gedekt door de Amerikaanse veiligheidsdiensten. Je voelt je misselijk als je erover leest.
Wordt het daarom niet eens tijd dat de Amerikaanse overheid en NASA op Cape Canaveral hun hoofd buigen tot diep onder de lanceerbasis?

A. Lammers emeritus-hoogleraar Amerikanistiek aan de Universiteit Leiden stelt (Volkskrant 20 juli 2015 p. 18):
USA! USA!
Leden van het New Horizons-team in het vluchtleidingscentrum in Maryland zwaaien geestdriftig met Amerikaanse vlaggetjes als de ruimtesonde dichtbij Pluto komt. Maarten Keulemans is van mening dat zoiets nimmer in de Europa zal gebeuren (Ten Eerste, 18 juli). 'Overmand door emoties spontaan 'EU, EU!'roepen; ik heb het nooit iemand zien doen.'
Nee, natuurlijk niet. Amerika is tenslotte de antithese van Europa. Al vanaf het prille begin heeft men aan de overkant weinig fiducie in de EU getoond. Een kunstmatig verwekt kind zonder veel levenskansen.
Amerikanen kijken graag vooruit, wij zitten tegen wil en dank vast aan ons verdeeld verleden. Te pas en te onpas halen ze de Stars and Stripes tevoorschijn. Gedecideerde Real Americans vinden besluiteloosheid typisch Europees.
Veel liever dan te wikken beschikken ze. De Amerikaanse republiek is immers nation close to God, een uitverkoren natie met een duidelijke lotsbestemming. Horizonten zijn er om te verleggen. En wij?
Wij hebben ons geloof in God allang verloren, ons lot is voortmodderen zonder adembenemende perspectieven. Eigenlijk heeft dat ook wel iets moois en tragisch. Tragiek die voor Amerikanen onverdraaglijk is.
Alle enorme problemen en spijt, heeft men in Amerika nog altijd het gevoel in een versierde schuit op weg naar Arcadia te zijn. Vandaar de vlaggen en heftige emoties die ons, Ware Europeanen met het zuinige mondje van Dijsselbloem, in EU-verband totaal vreemd zijn.

Voetnoot Voorspellingen of Dijsselbloem is Schäubles lievelingsslaafje (Arnon Grunberg de Volkskrant 21 juli 2015):
Begin dit jaar deed ik in de Volkskrant een aantal voorspellingen voor 2015. Ik voorspelde dat de euro niet onder 1.15 U.S. dollar zou zakken. Hij zakte tot circa 1.05 en zweeft nu rond de 1.10. Ik voorspelde dat de olieprijs zou stijgen. In de lente steeg de olieprijs, maar daalde daarna weer.
Verder voorspelde ik dat er dit jaar geen Gaza-oorlog zou plaatsvinden, dat Griekenland in de eurozone zou blijven en er dit jaar geen dag van nationale rouw zou worden afgekondigd in Nederland. Die voorspellingen zijn vooralsnog uitgekomen.
In een Voetnoot voorspelde ik dat
Dijsselbloem niet zou worden herkozen als voorzitter van de eurogroep. Dijsselbloem werd met twaalf tegen zeven stemmen herkozen.
In de Volkskrant wordt de relatie tussen
Schäuble en Dijsselbloem omschreven als die tussen een oom en zijn neefje. Ik vermoed dat Dijsselbloem Schäubles lievelingsslaafje is, maar in de politiek heiligt het doel de middelen.

Ware Finnen of Wie voelt zich nou een Ware Europeaan? (Maarten Keulemans Volkskrant 18 juli 2015 p. 2):
Behalve Griekenland was er nog een Europees land waar het kabinet even leek te wankelen onder de last van het Griekse schuldenakkoord. Dat was Finland, waar de eurosceptische 'Ware Finnen' écht geen cent meer aan de Grieken willen geven.
Het probleem van Europa, zo las ik in een analyse in The New York Times, is niet zozeer Griekenland; meer nog is het dat kleinere landjes als Nederland, Oostenrijk of Finland geen enkel moreel of financieel belang hebben om de armere lidstaten langdurig te steunen. Voer in de Verenigde Staten van Europa de druk een beetje op, en voor je 'overbruggingskrediet' kunt zeggen staan er opeens allemaal lieden in klederdracht voor je te zwaaien met hun landsvlag: donder op met je Brussel, luister liever naar de Ware Finnen, de Echte Britten, naar Henk en Ingrid, ons Nationaal Belang.
Dat is best een dingetje. Toen deze week ruimtesonde New Horizons langs Pluto vloog, stonden ze bij NASA te zwaaien met de stars and stripes en 'USA, USA!' te roepen; toen de Europese ruimtesonde Philae een half jaar geleden landde op komeet 67P, was in de EU het enige wapperende stuk stof dat de emoties losmaakte het hemd van een van de wetenschappers, waarop bij inzoomen allemaal halfnaakte vrouwen bleken te staan. Overmand door emoties spontaan 'EU, EU!' roepen; ik heb het nog nooit iemand zien doen.
In de VS bestaat er na tweeënhalve eeuw iedere ochtend de vlag groeten eindelijk zoiets als een 'real American', maar wie voelt zich nou een Ware Europeaan? Economisch samenwerken en vrij grensverkeer prima, maar je moet het ook weer niet overdrijven, is onder de gewone burgers van lapjesdeken Europa toch altijd meer het idee.
Ik moet denken aan een interview dat ik eens had met de linkse Amerikaanse milieueconoom Herman Daly.
De muntunie, zo stelde de hoogleraar, zorgt vooral voor een verschuiving van macht naar de financiële sector en het bedrijfsleven - weg van de democratisch gekozen regeringen. Ik ben niet zo'n complotdenker, maar ik moet zeggen dat ik sinds die dag dat Gerrit Zalm gierend van de lach poseerde naast 's werelds eerste bak met euromuntjes weinig zie dat met die kijk op de zaak in tegenspraak is. Gerrit Zalm in een krijtstreep, graaiend in een bak met geld; is dat zoals we ons de Ware Europeaan moeten voorstellen?
Dit zei Daly ook: Europa was altijd zo'n leuk clubje landen, een vrolijk stel speelse honden bij elkaar. Was het wel zo handig om ze met een gezamenlijke munt bij de staarten aan elkaar te binden?

IMF legt bom onder Grieks noodplan (Yvonne Hofs Volkskrant 17 juli 2015 p. 4-5):
Europa moet de Grieken veel meer schuldverlichting geven, anders doet het IMF niet meer mee.
Voet bij stuk
Bondskanselier Merkel heeft nóg een motivatie om het IMF erbij te houden. Van de drie 'instituties' die erop moeten toezien dat Griekenland zich aan de afspraken houdt, is het IMF veruit het objectiefst en het deskundigst in het weer op de rit krijgen van failliete landen. De andere twee, de Europese Centrale Bank en de Europese Commissie, willen vooral de eurozone bij elkaar houden. En dat tegen vrijwel elke (Duitse) prijs.
Consequent
De Europese Commissie (EC) is de afgelopen jaren consequent op de hand van Griekenland geweest en wordt door Duitsland diep gewantrouwd. Een regeringsfunctionaris uit een van de haviklanden zei eind mei tegen persbureau Reuters dat EC-president Juncker de Grieken aanmoedigde in hun verzet tegen de Duitse eisen. Juncker zou medeverantwoordelijk zijn voor het tijdrekken van de regering-Tsipras. In het getouwtrek tussen Athene en Berlijn koos de Commissie bijna altijd de kant van Griekenland. Omdat Juncker maar bleef benadrukken dat hij een Grexit nooit zou toestaan, dachten de Grieken dat ze va-banque konden spelen.
De ECB is niet zozeer pro-Grieks, als wel pro-euro. Die houding geeft hetzelfde resultaat. Het instituut heeft Griekenland de afgelopen maanden zeer coulant behandeld. Kritische Duitse en Nederlandse ECB-bestuurders (Klaas Knot) konden niet verhinderen dat de ECB de steun aan de Griekse banken keer op keer verruimde. Die steun stelde de Griekse banken in staat de Griekse overheid maandenlang te financieren, waardoor premier Tsipras het onderhandelingsspel langer kon volhouden.
Als de Duitsers nu al instemmen met kwijtschelding (volgens IMF-methode drie: uitstel van terugbetaling totdat de tand des tijds de Griekse schulden tot gruis heeft gereduceerd), zijn ze de stok achter de deur kwijt die de Grieken bij de les moet houden. Houden ze vast aan hun oorspronkelijke opstelling (schuldenverlichting is pas bespreekbaar als Griekenland heeft laten zien dat het niet alleen wetten kan aannemen, maar die ook kan implementeren), dan riskeren ze dat het IMF het voor gezien houdt en er straks alleen een good cop in Athene op wacht staat. De Duitsers zullen dus vurig moeten hopen dat het IMF bijdraait.

Wereld zit zonder munitie nu nieuwe crisis dreigt (Peter de Waard Volkskrant 11 juli 2015):
De rente is al 0 procent en er is tegelijkertijd zo veel geld in de wereld bijgedrukt dat zelfs geen geldstortbui meer helpt.
De huidige rente van 0 tot 0,25 procent in VS, Japen en Europa heeft niet tot meer investeringen en een hogere consumptie geleid maar tot meer speculatie in vastgoed (huizenprijzen in Londen en Amsterdam rijzen alweer de pan uit) en op de aandelenmarkt (150 procent stijging sinds 2009). Er zijn nieuwe zeepbellen gecreëerd. Of er is door de centrale banken nog meer olie op het vuur gegooid in de hoop dat daarmee de brand zou worden geblust.
'Lagere rente leidt tot nog lagere rente', aldus Caruana. Maar nu is de monetaire munitie op. De rente is al 0 procent en er is tegelijkertijd zo veel geld in de wereld bijgedrukt dat zelfs geen geldstortbui meer helpt.
Al die biljoenen die helikopter-Ben van de Federal Reserve en zijn collega's in Tokio en Frankfurt heeft uitgestrooid hebben niet tot een nieuwe economische bloei en schuldenvermindering geleid. Integendeel. In vergelijking met 2007 zijn de schulden in de twaalf grootste economieën nog eens met 50 procent toegenomen. En in plaats van dat de economie uit het diepe dal kruipt, dreigt die door een escalatie van de eurocrisis en de crash in China in een nog dieper dal te vallen. Als het gebeurt - niemand weet of een Grexit een nieuw Lehman-moment kan zijn met een snel om zich heen grijpende besmetting - zijn de rapen gaar. Er is geen Aziatische motor meer zoals in 2008 en er is geen rentewapen meer als vangnet.
Eigenlijk keert de BIS zich niet alleen tegen de centrale banken maar ook tegen het IMF in Washington en alle Keynesianen die verdere stimulering wensen.
Hopelijk is het BIS-scenario slechts een complot.

Volgens het onderzoeksrapport 'E i V' is er geen sprake van een complot, maar van 'Spiegelsymmetrie en het Complementariteitsbeginsel'. Recursie staat voor de evolutionaire kringlopen in het universum. Om de in de kosmos verborgen repeterende patronen te ontdekken behoef je geen complotdenker te zijn. De chaostheorie leert hoe de spiegelsymmetrie, complementariteit en recursie integraal met elkaar zijn verbonden.

DNB-president Klaas Knot heeft gelijk zowel wat betreft de kwantitatieve verruiming, geldcreatie, ex nihilo (uit het niets) in de EU als het voorstel om de maximale hypotheek die huizenkopers kunnen krijgen verder te laten dalen naar 90 procent van de koopsom.

Joris Luyendijk laat in zijn boek Dit kan niet waar zijn zien dat juist door de sterke bankenlobby, de banken niets van de kredietcrisis hebben geleerd (p. 95):
'Het werd me allemaal te veel,' concludeerde Smith in het laatste hoofdstuk van Why I Left Coldman Sachs (Personnel "revolving-door" with US government). 'Jaren geleden hadden we Griekenland geadviseerd hoe het land met derivaten de eigen schulden kon verbergen. Nu waren de rapen gaar en adviseerden we hedgefunds hoe ze munt konden slaan uit de chaos in Griekenland.
96: Daarom was Smith niet alleen gestopt met zijn werk, maar had hij gekozen voor de rol van klokkenluider.
Wow, was mijn eerste gedachte toen ik het boek dichtsloeg. Hier noemt iemand man en paard. Maar de sector reageerde opgelucht, en zelfs verveeld. Smith had enkel praktijken beschreven die legaal zijn en vallen onder caveat emptor.
137: Er is niet gebroken met de accountantskantoren en kredietbeoordelaars, laat staan dat banken zijn gaan lobbyen voor een universele verhoging van de kapitaaleisen; ze hebben miljoenen gestoken in een lobby om die buffers juist laag te houden.

Beste Mark Griekenland moet vertrekken (Frits Bolkestein Volkskrant 7 juli 2015 p. 21):
Een ingezonden brief van Frits Bolkestein, voormalig lid van de Europese Commissie aan de minister-president Mark Rutte.
De Europese Raad, waar u toe behoort, heeft nu de mogelijkheid zijn fout van weleer te herstellen. Ik verzoek u daarom op de aanstaande Eurotop aan te dringen op een spoedig vertrek van Griekenland uit de eurozone. Dat zal uiteindelijk het beste zijn voor de Europese Unie als ook voor Griekenland zelf.

Deze brief illustreert dat Frits Bolkestein met zijn koopmansgeest wel erg veel boter op zijn hoofd heeft.

'Op de drift tot scoren volgt het bedrog' (Hermann von der Dunk Volkskrant 13 september 2011)
Cijfers, statistieken, grafieken zijn de iconen van de huidige wetenschap. Wie ermee aankomt, is bij voorbaat serieus te nemen. Een andere factor is de zuigkracht van de markt, die in de strategie van de universiteiten het wetenschappelijke ethos als hinderlijk obstakel heeft opgeruimd en, zoals in bedrijven, de bestuurders in directeuren met een bedrijfsmentaliteit heeft veranderd, die de wetenschappers met het 'publish or perish' tot concurrentie opjaagt.
In 1986 waarschuwde ik in NRC Handelsblad voor de koopmansgeest die toen de alma mater binnendrong en het wetenschappelijke ethos zou ondermijnen. Zolang voortdurend het nieuwe ethos met zijn marktgerichtheid en verwisseling van kwantiteit met kwaliteit luid wordt gepredikt, zal ook de neiging om wat te sjoemelen, die de meeste wetenschappers wel eens bespeuren, ernstige slachtoffers maken. Zeker als daar de verleiding bij komt om in de media met opzienbarende vondsten te gloriëren.

Europese keizer zonder kleren of EU heeft Griekse revolutie over zichzelf afgeroepen (Thomas von der Dunk Volkskrant 7 juli 2015 p. 20):
Het extreme gebrek aan politiek-psychologisch inzicht in Brussel kan desastreuze gevolgen hebben.
Spelbreker
Tsipras is de spelbreker in de Brusselse consensus die, net als Danton, duidelijk maakt dat de oude waarheden loze kreten zijn en de keizer geen kleren aan heeft. Dat verklaart de verbetenheid waarmee men hem te lijf gaat: hij maakt een als administratief-financieel geframede kwestie, waarbij slechts afgesproken regels gevolgd worden, tot een ideologisch-politieke, waarbij keuzen gemaakt moeten worden. Daarom eist Tsipras keer op keer een opschaling van het technocratische Dorknopersniveau van Schäuble en Dijsselbloem naar dat van politieke leiders als Merkel en Hollande.
De hardnekkigheid waarmee Brussel aan een failliete koers vasthoudt, valt niet los te zien van twee heilige uitgangspunten: een neoliberaal monetair beleid en een door de euro belichaamd ideaal van de steeds hechtere unie, die elke exit procedureel nagenoeg onmogelijk maakt. Elke stap terug, of zelfs een pas op de plaats, wordt als een ontoelaatbare inbreuk op de 'enig juiste' koers gezien.
De oplossing van Brussel: nog meer Europa.
Dat is misschien rationeel logisch, maar als gevolg van het neoliberale Europese beleid van flexibilisering en privatisering dat door miljoenen burgers met de afbraak van de sociale welvaartsstaat wordt geassocieerd electoraal inmiddels onverkoopbaar, en dus - mochten de Junckers toch trachten dit door te drukken - het recept voor een pas echt grote politieke ramp, waarbij de Griekse volksopstand verbleekt.

Het intellectuele falen van Bolkestein (Thomas von der Dunk Volkskrant 17 mei 2010):
De kern waar het ook bij de komende verkiezingen in Nederland om draait: elk beetje meer VVD-beleid leidt sluipenderwijs tot verdere maatschappelijke onttakeling.
Balk
Maar hoe zit het de balk in zijn eigen ogen op een nu toch echt even veel urgenter terrein: het economische? Ten opzichte van zijn rol inzake de ontsporing van het neoliberalisme en het ontstaan van de ongebreidelde graaicultuur, die de overheidsfinanciën inmiddels door gedwongen bankaankoop compleet heeft ontwricht?
'Die dertig miljard krijgt de staat niet terug', zo glunderde Rijkman Groenink, ooit een van de iconen van het door de Bolkesteins gefaciliteerde grenzeloze ondernemerschap, hondsbrutaal tijdens een recente discussiebijeenkomst aan de Universiteit van Amsterdam. Zijn zesentwintig miljoen evenmin.
Privileges
Als aanvoerder van de VVD en als eurocommissaris poogde Bolkestein het jarenlang de bancaire gemeenschap naar de zin te maken met privileges waarin hun hebzucht centraal moest staan. Alle mogelijke barrières voor het flitskapitaal dienden omwille van de dynamiek te worden geslecht; Britse rooffondsen en IJslandse vrijbuiterij mochten onder het mom van mondiaal ondernemerschap geen strobreed in de weg worden gelegd.

Is de euro het werk van Der Dicke? (Peter de Waard Volkskrant 18 juni 2015 p. 27):
De geschiedenis zal vriendelijk voor mij zijn, want ik zal die zelf opschrijven', zei Winston Churchill. Oud-VVD-leider Frits Bolkestein (82) moet die woorden hebben onthouden, want hij deinst er niet voor terug de eigen rol in zijn schrijfsels te flatteren en die van anderen te manipuleren.
Mitterand vreesde de economische macht van Duitsland en de sterke mark. In 1988 zei hij: 'De mark is in zekere zin het Duitse nucleaire wapen.' Hij wilde dat onschadelijk maken. Die kans kwam een jaar later toen de Muur viel en Kohl de beide Duitslanden wilde herenigen. 'Alleen een Europese Unie kan de macht van een herenigd Duitsland inperken. Zonder gezamenlijke munt zijn we overgeleverd aan de Duitse wil', aldus Mitterand. Samen met Thatcher en Gorbatsjov vormde hij een nieuwe entente. Indien Kohl niet wilde onderhandelen over een economische en monetaire unie, zou hij voor zijn herenigingsplan een alliantie van Frankrijk, Engeland en Rusland tegenover zich vinden. 'In dat geval zullen we terugkeren naar de wereld van 1913', dreigde Mitterand.
Kohl werd voor het blok gezet en ging akkoord met de onderhandelingen over één monetaire unie, waarbij Duitsland zijn gekoesterde, harde mark moest opgeven ten gunste van een Europese munteenheid. Dat gebeurde in 1992 in Maastricht.
De VVD van fractieleider Bolkestein, toen oppositiepartij, stemde in november 1992 voor ratificatie van Maastricht.

Euro is kind van het Duitse verleden (Frits Bolkestein Volkskrant 6 juni 2015 p. 18-19):
Toen Italië lid mocht worden van de EMU kon men dat Griekenland niet weigeren. Dit is de Fluch der bösen Tat: Een gemaakte fout blijft je achtervolgen.
De Monetaire Unie is tot stand gekomen door politici, niet economen. Sommige politici zijn ook economen maar deze waren dat niet. In de jaren zestig zei Johannes Witteveen, toen minister van Financiën, later directeur van het IMF, dat landen die een Monetaire Unie vormden elkaar een blanco cheque gaven. Dat inzicht speelde geen rol toen de EMU werd overwogen.
Toen ik leider van de VVD was, heb ik mijn uiterste best gedaan Italië buiten de euro te houden. Ik heb in ruime mate gelobbyd, bovenal in Duitsland. Tietmeyer, chef van de Bundesbank, zei tegen mij: Ich bin nur Beamte, sie sind Politiker, suggererend dat ik het vuile werk maar moest doen. De arme man (die het eigenlijk met mij eens was) kon ook moeilijk anders want zijn baas, Helmut Kohl, wilde Italië erin. Hij had daarbij de steun van Frankrijk. Zou Italië niet toetreden, dan was Frankrijk het zwakste land. Nu was Italië dat.
Griekenland
Dit soort zaken wordt beslist door de Europese Raad, de verzameling van regeringsleiders. De Europese Raad is een club. Leden van een club willen schappelijk zijn jegens elkaar. De Grieken wilden lid van de EMU worden. De Italianen waren dat al. Kon men Griekenland onthouden wat men Italië had gegeven? Dat zou onaardig zijn. De Duitsers noemen dit 'Der Fluch der bösen Tat'. Je maakt een fout en die blijft je achtervolgen. Dit laat ook zien wat het niveau is van de beraadslagingen in de Europese Raad.
Wat Griekenland nodig heeft, net als Groot-Brittannië in 1926, is een devaluatie. Maar in tegenstelling tot de goudstandaard kon men niet uit de EMU treden, die een devaluatie verbiedt. Regeringsleiders zijn bevreesd dat de EMU dan uiteen zal vallen. Zo veel politiek kapitaal is nu in de EMU geïnvesteerd dat politici zich gebonden voelen aan hun eerdere uitspraken en daar niet op terug durven komen.

Profetieën van Frits (interview Volkskrant 14 november 2013)
In ’94 en ’98 boekte de VVD onder zijn leiding grote overwinningen. ‘Daarna heb ik gedaan wat ik eind jaren tachtig had beloofd: ik bracht een paarse coalitie tot stand.’
In het interview komt ook het nieuwe boek Cassandra tegen wil en dank van Frits Bolkestein ter sprake. Hij dicht zichzelf de kwaliteiten toe van een roemruchte Griekse zieneres: het vermogen de toekomst te voorspellen.
Het is de self-fulfilling prophecy van Bolkestein: ‘de Europese Monetaire Unie is ‘mislukt’, instorting dreigt. Hij voorspelt op omineuze toon dat Geert Wilders bij de Europese verkiezingen een overwinning tegemoet gaat. Het is bepaald niet uitgesloten dat de PVV hier in mei de grootste partij wordt etc. Een topscore voor Wilders zal een zware hypotheek leggen op de politieke verhoudingen in Nederland, geeft Bolkestein aan.’

Gert-Jan Seegers Het hart van de Europese cultuur is leeg (Volkskrant 29 december 2009)
Bolkestein meent dat het Christendom ons heeft opgezadeld met een schuldcomplex en een gebrek aan zelfvertrouwen. Maar de politiek filosofe Hannah Arendt stelt dat juist vergeving een van de belangrijkste christelijke bijdragen aan de westerse cultuur is geweest. Die vergeving is in persoonlijke verhoudingen een bevrijdende kracht, maar heeft in de publieke orde nooit het onrecht door de vingers willen zien. Liefde die alles goedpraat, heeft niets met het christelijk geloof te maken. Vergeving die uit haar christelijke context wordt gehaald en in een seculiere samenleving tot publieke moraal wordt verheven, leidt tot een slapheid die niets met het christendom heeft uit te staan.
De uitdaging van de Islam legt het lege hart van van de Europese cultuur bloot. Ze leidt tot een onzekerheid die Bolkestein terecht aanklaagt. Maar het is de onthoofding die de kip doet waggelen en het is de doorgehakte wortel die de boom doet verdorren. Alleen een nieuwe geboorte kan ons redden.

Huizen alle gekken in Athene? (Peter de Waard Volkskrant 30 juni 2015 p. 25):
En dat zou heel goed kunnen passen in de Brusselse strategie de Griekse regering te verketteren. Het minste verwijt is nog dat van bestuurlijke onervarenheid bij de huidige Griekse regering. De andere verwijten zijn onbekwaamheid, ongeschiktheid en zelfs complete gekte. Elke keer dat een akkoord dichtbij lijkt, zouden Tsipras en zijn minister van Financiën Varoufakis als een olifant door de porseleinkast stappen. Dijsselbloem valt niets te verwijten, net als IMF-directeur Christine Lagarde en Commissievoorzitter Juncker. 'Dijsselbloem heeft het goed gedaan', aldus Het Financieele Dagblad na gesprekken met de betrokkenen bij de onderhandelingen. Dat Varoufakis vrijdag uit de onderhandelingen liep en premier Tsipras 's avonds laat een referendum uitriep, is blijkbaar niet Dijsselbloem kwalijk te nemen.
Bij zijn aantreden twee jaar geleden kreeg Dijsselbloem terecht complimenten voor de wijze waarop hij het Cypriotische conflict oploste. Maar in de voortslepende en nu mislukt lijkende onderhandelingen met de Grieken heeft ook hij gefaald. Waar twee kijven hebben twee schuld, zeker in een geval waar de een (de Grieken) veel meer heeft te verliezen dan de ander (EU). Maar Brussel weigert ook maar een klein deel van die schuld bij zichzelf te zoeken.

Wat is nou de schuld van wie? of Zijn onze ergernissen over de Griekse economie terecht? (Robert Giebels Volkskrant 4 juli 2015, bijlage Vonk p. 8-9):
Cijfers zouden objectief moeten zijn, maar Griekenland en de rest van de EU pikken eruit wat hen bevalt. Wat klopt er van vijf grote ergernissen? De macro-economische cijfers laten zien dat Griekenland heeft geprofiteerd van deelname aan de euro in 2001. Vanaf dat jaar versnelt de stijging van het inkomen per hoofd van de bevolking. Was het doorgestegen in het rustiger tempo van vóór de euro, dan kom je op het punt waar Griekenland nu is. De dramatische val van de afgelopen vijf jaar is volgens niet-Griekse sceptici dan ook een correctie op de buitenproportionele piek van de jaren ervoor.
Dat sluit aan bij wat de eurocrisis heeft laten zien: de inmiddels negentien leden van de muntunie liggen economisch veel verder uit elkaar dan goed is voor een succesvolle eenheidsmunt. Een vrolijke onderzoeker maakte eens een muntunie van alle landen beginnend met een M en vond daarbij minder economische verschillen dan in de eurozone.
De Griekse ellende is een logische, economische correctie
Wat heeft dat met Griekenland te maken? Toen daar de euro de drachme verving, hoorde het land opeens bij een stevige euro-economie zoals Duitsland. Voor de financiële markt waren ze vrijwel gelijk. De rente op de Griekse schuld was maar een klein beetje hoger dan op de Duitse, hoewel de twee economieën totaal verschillen in kracht. De koopkracht van de Griek was tot de crisis bijna gelijk aan die van de Duitser vóór de euro lag de Griek nog een straatlengte achter.
Griekenland heeft jaren van economische groei goedkoop bij elkaar geleend. Van wie? Van landen zoals Duitsland, Frankrijk, België en Nederland. Wij leenden de Grieken maar wat graag. Konden ze mooi onze spullen betalen. Tegenover elke onverantwoordelijke lener staat een onverantwoordelijke uitlener ('debiteur- en crediteurlanden'). Zo bezien is zowel het opblazen van de Griekse bubbel als het laten klappen ervan net zo zeer het werk van Griekenland als van de rest van Europa.

Hoeveel Grieken hebben een Porsche? (Peter de Waard Volkskrant 8 juli 2015 p. 23):
Het is in Nederland langzaam riskanter het voor de Grieken op te nemen dan voor de extremisten van IS. Een pleidooi in 'De Kwestie' van zaterdag om de Grieken te helpen, leverde 180 reacties op. De overgrote meerderheid daarvan was negatief of betrof een woede-uitbarsting.
Op zichzelf is 180 reacties op deze rubriek geen record. Als 'De Kwestie' gaat over pensioenen of hypotheken, zijn het er vaak veel meer, want de eigen portemonnee blijft voor de lezers belangrijker dan de noden van de wereld. Wel anders zijn de heftigheid van die reacties en de grote mate van desinformatie. Alle pogingen - ook die van Robert Giebels zaterdag in de krant - de vooroordelen over de Grieken weg te nemen, worden genegeerd.
Zelfs een ervaren redacteur van deze krant beweerde dat in Griekenland relatief meer mensen een Porsche rijden dan in andere eurolanden. In werkelijkheid werden er in 2010 in Griekenland 96 nieuwe Porsches ingevoerd, in 2011 37, in 2012 25 en in 2013 12. In Nederland waren dat er in 2013 meer dan 1.000 - bijna honderd keer zoveel.
In het Griekse debat zijn de hardste schreeuwers met de kortste slogans aan de winnende hand. Mensen als Juncker (voorzitter van de Europese Commissie) en Schulz (voorzitter van het Europese Parlement) bezigen inmiddels dezelfde ongenuanceerde strijdkreten als Geert Wilders. Toegegeven: ook de Griekse Syriza-bewindslieden doen aan dat spel mee. Korte slogans leveren nu eenmaal meer populariteitsprijzen op dan een genuanceerd verhaal, waar in de media niemand meer naar luistert.
Als er een Grexit komt, is die deels gebaseerd op de hardnekkige vooroordelen en de stereotypering van mensen met een bepaalde nationaliteit. De Grexit zal de wereld wel aankunnen, net als de implosie van de euro en een muur om elke staat.
De toename van vooroordelen, ook onder geïnformeerde mensen, niet.

De wondere denkwereld van de economen (Peter van der Werff Volkskrant 25 juni 2015 p. 23):
Peter de Waard stelt voor dat antropologen eens onderzoek doen naar het denken van economen (Economie, 3 juni).
Ik voel mij als antropoloog wel aangesproken, met vijftig jaar ervaring met economen. Velen van hen waardeer ik om hun helderheid, hartelijkheid en humor. Je kan met ze lachen. Maar het lachen houdt op als ik over vooronderstellingen van de economische wetenschap begin. Dan blijkt dat bewustwording van die vooronderstellingen op stugge afweer stuit.
Een van de vooronderstellingen gaat ervan uit dat mensen en sociale systemen overal ter wereld net zo opereren als in het Westen. Dat idee omarmen ook economen in ontwikkelingslanden. Zij zijn opgeleid in de westerse economie en vaak roomser dan de paus. Ook zij noemen mensen en sociale systemen die afwijken van economische vooronderstellingen doodgemoedereerd 'falend' of 'imperfect', terwijl de economische wetenschap faalt door een gebrek aan algemeen geldende theorievorming.
Soorten gedrag
Een tweede vooronderstelling is dat ons economisch handelen losstaat van wat mensen verder denken, doen en voelen. Maar het economisch handelen is een geïntegreerd onderdeel van wat mensen en sociale systemen allemaal doen. Het onderzoek moet zich dus richten op interacties tussen alle soorten gedrag.
Dat vraagt om intensieve samenwerking van economen, psychologen en sociale wetenschappers. Naar mijn indruk zien sociale wetenschappers daar meer de urgentie van dan economen en psychologen.
De derde, moeilijk bespreekbare vooronderstelling is dat economische wetenschap geen onrecht in de hand werkt, of niets aan dat onrecht kan doen. Het argument is vaak dat zij geen luchtfietserij over een ideale wereld bedrijven maar realisten zijn, terwijl ze de werkelijkheid van uitbuiting en onderdrukking niet in hun reguliere wetenschap opnemen en daarmee onzichtbaar houden.
Wat ook irritatie wekt is dat niet alleen economen, maar ook politici en journalisten de imperfecte vooronderstellingen van de economische wetenschap blijven omarmen. Een overduidelijk voorbeeld is dat gevestigde politici en journalisten van 'vooruitgang' of 'verbetering' spreken als de economie groeit, terwijl er veel bewijs is dat de positie van honderden miljoenen armste mensen er niet door verbetert en het fysieke milieu er meer nadeel dan voordeel van ondervindt.

In het onderzoeksrapport 'E i V' staan de marktfundamentalisten in het Westen lijnrecht tegenover de moslimfundamentalisten in het Oosten (Market fundamentalism & Islamic fundamentalism).

Srebrenica of Politici zijn geen slachtoffer van Srebrenica (Arnout Brouwers de Volkskrant 6 juli 2015, p. 17):
Nederlandse politici moeten niet voor de verleiding zwichten zichzelf als slachtoffer te zien.
Waarom is Voorhoeve twintig jaar na dato 'geschokt' over iets dat toen niet alleen bij politici of geheime diensten bekend was, maar bij iedereen die de dramatische ontwikkelingen in Bosnië volgde: dat de Europeanen gevangen zaten in een neutrale, tandenloze blauwhelmen-missie die hen tot speelbal maakte van de strijdende partijen en het onmogelijk maakte hard op te treden?
Blijkbaar is de kennis over die zwarte periode ook in Den Haag zodanig weggezakt dat het laatste nieuwtje al snel 'opmerkelijk' heet, in de woorden van minister van Defensie Hennis. Ook Kamerleden stortten zich erop. Opmerkelijk, inderdaad. Want veeleer dan zich 'laten naaien' door bondgenoten,
heeft Nederland zichzelf in het pak genaaid door een onuitvoerbare missie op zich te nemen waar verder niet één land voor te strikken viel. En een missie die hard militair optreden jarenlang juist onmogelijk maakte.
Ons land past
bescheidenheid en terughoudendheid in deze - zeker van politici. Die moeten de verleiding weerstaan zichzelf tot slachtoffer uit te roepen. Er zijn al teveel echte slachtoffers. Wat de Nederlandse bijrol betreft, inclusief hossende kroonprins: het was niet groots wat daar werd verricht. Want hoewel individuele militairen niets te verwijten valt, geldt dat niet voor de politici die ze er naar toe stuurden en voor de bataljonsleiding die enorm tekort is geschoten tijdens en na de val van de enclave.

We vallen te snel voor lange leiders, de 'bokito's' (Jaap van Ginneken Volkskrant 12 juni 2015 p. 25):
Steeds weer trappen we erin. We denken dat we weloverwogen onze leiders kiezen, maar in werkelijkheid vallen we voor lange mannen met een lage stem, zegt Jaap van Ginneken.
De ongelijkheid tussen arm en rijk groeit. Heeft dat te maken met de bokito's die we kiezen?
'Ik weet niet of er een rechtstreeks verband is. Maar er is wel van alles mis. Ik kom uit de derdewereldbeweging. Nu ik zie dat het allemaal niet zo veel heeft uitgehaald, word ik op mijn oude dag toch wat cynisch. Zelfs uit wetenschappelijk perspectief. De dingen gaan zoals ze gaan, zo werkt de macht: pappen en nathouden, vooral niet te veel tegen de stroom ingaan. En als je dat wel doet, word je afgebrand. Nederland zal de VS nooit voor het hoofd stoten.'
Moet Nederland, gezien de internationale ontwikkelingen, niet juist wat meer bokito's hebben?
'Nee. Bij Nederlandse bokito's denk ik aan Rijkman Groenink en oud-Ahold-baas Cees van der Hoeven. Aan Bram Moszkowicz - je ziet ook vaak vrouwengeschiedenissen bij dit soort mensen - en aan de omhoog gevallen directeuren van woningcorporaties en onderwijs.
Daar moeten niet meer van komen, maar minder.'

Mathieu Weggeman Graag wat minder arrogantie in het debat over God (Volkskrant 8 januari 2015 p. 30):
Onze verstandelijke vermogens zijn wellicht te beperkt om een betrouwbaar en valide antwoord op de vraag naar het bestaan van God te kunnen geven.
Ook de filosoof William James (1842-1910) komt tot de bevinding dat geloven in iets met een perspectief uiteindelijk voordelen biedt. Zijn pragmatische opvatting is dat het zinvol is te geloven in hypothesen, mogelijkheden en fantasieën, zo lang die beantwoorden aan reële behoeften. Het is niet de bedoeling van James om op die manier allerlei flauwekul te legitimeren. Hij vraagt zich gewoon rustig af wat er op tegen is om te geloven in'het bestaan van een of andere ongeziene orde waarin raadsels van de natuurlijke orde kunnen worden verklaard'.
Het voordeel van het geloof in zo'n hogere orde is dat daardoor de energie kan ontstaan waardoor dat geloof - althans ten dele - werkelijkheid wordt. James noemt dat het 'zelf-verifiërende geloven'. Zo werkt ook de tweede suggestie: door te kiezen voor het geloof in God, wordt een persoonlijke realiteit besteld waar je veel plezier van kunt hebben. En 'als het werkt, is het goed', zei Richard Rorty, de filosoof van het neo-pragmatisme.

Oorlog is zingeving geworden (Ton Koene - Volkskrant 8 mei 2015 p. 20):
De een wordt politieman, de ander Taliban. Werk is werk. Ideologie doet er niet zo toe. En als er geen werk is, is er de oorlog.
Oorlog is zingeving geworden. Iedereen heeft elke dag vijfhonderd keuzes te maken, maar in deze oorlogen is er maar één keuze en dat is God.
Het schept niet alleen duidelijkheid, het geeft je een identiteit en een toekomst. Oorlog en religie geven richting aan je leven. Je hebt immers toch niets meer te verliezen in je leven. Je kunt er alleen maar beter van worden.
De Duitse schrijver en dichter Wolfgang Goethe waarschuwde hiervoor al tweehonderd jaar geleden: 'Pas op voor de man die niets te verliezen heeft.'
Impasse doorbreken
Je sluit je aan bij een beweging en hebt plotseling een baan, macht, je hoort bij een groep, iedereen die je niet mag, knal je met je kalasjnikov aan flarden. Je krijgt een salaris, je kunt meisjes krijgen, desnoods met geweld en je wordt niet voor je daden gestraft, eerder beloond. En als je dood gaat, ga je naar de hemel en krijg je een heldenstatus als martelaar. Aansluiting bij een beweging is dus voor velen een uitweg uit hun kansloze en miserabele levens en het doorbreekt hun impasse. Giet dit in een islamitisch jasje en je hebt IS in Syrië, Taliban in Afghanistan, Boko Haram in Nigeria, Al Qaida in Irak, Al Shabaab in Somalië, de Houthi-beweging in Jemen, het Leger van de Heer in Oeganda, enzovoorts.
Bedreiging voor de wereldvrede
Sinds lange tijd wordt de wereldvrede weer existentieel bedreigd, nu door de terreurbewegingen. Door onze zelfgenoegzaamheid is het Westen onder druk komen te staan. De tijden dat conflicten zich ver van ons bed afspeelden is verleden tijd. De problemen die zich voorheen ver weg van ons afspeelden komen ook onze kant op en nestelen zich in onze maatschappij. Sociale media en internet zijn hier een zeer behulpzaam middel gebleken. Westerse jongeren die zich aansluiten bij het geweld van IS en ook terugkeren. Aanslagen die in Europa plaatsvinden.

Het artikel Roep om 'Nederlandse islam' miskent essentie liberalisme van Floris Mansvelt Beck illustreert dat er een dilemma bestaat tussen Godsdienstvrijheid en vrijheid van meningsuiting. Er bestaat op aarde niet één waarheid. Op aarde beleeft iedereen zijn eigen waarheid.

Roep om 'Nederlandse islam' miskent essentie liberalisme (Floris Mansvelt Beck - Volkskrant 8 mei 2015 p. 21):
Een 'islamwet' miskent dat een liberale samenleving ook tolerantie voor andersdenkenden koestert.
Liberale lappendeken
Vrijheid van meningsuiting en religieuze tolerantie zijn beide pijlers van het liberalisme. Het liberale gedachtengoed heeft een impuls gekregen door de godsdienstoorlogen van de vroegmoderne tijd. Met het institutionaliseren van tolerantie werd aan deze oorlogen, en aan de vervolging van religieuze minderheden, een einde gemaakt. Evenzo is en blijft de vrijheid van meningsuiting van onmiskenbaar belang voor de emancipatie van burgers uit verstikkende sociale verbanden en van waarde ter bescherming van burgers tegen machtige overheden.
Religieuze tolerantie en vrijheid van meningsuiting gaan echter niet goed samen, zo blijkt nogmaals uit de ophef rond de toekenning van de PEN-prijs. Vrijheid van meningsuiting bedreigt religieuze tolerantie, op het moment dat een maatschappelijke meerderheid de mening deelt dat een minderheid zich moet aanpassen. Dan wordt de vrijheid van meningsuiting ingezet tegen de vrijheid van minderheden om er andere denkbeelden op na te houden. Omgekeerd is religieuze tolerantie onverenigbaar met individuele vrijheid, wanneer deze tolerantie minderheidsgroeperingen in staat stelt hun leden individuele vrijheid te ontzeggen.
Het grote gevaar schuilt in de poging van de liberale lappendeken toch een naadloos hoeslaken te maken. Zie Bloms pleidooi voor een islamwet. Essentieel daarbij is de wens dat moslims een 'Nederlandse' islam ontwikkelen, die niet leidt tot het soort maatschappelijk conflict dat al zo'n twee decennia zo nu en dan oplaait, in Nederland vaker in opiniepagina's dan op straat. Als 'de moslims' net zouden denken als wij en ons wereldbeeld delen, dan zouden er geen problemen zijn. Maar ja, laat nu net de vrijheid om anders te denken en de wereld anders te zien centraal staan in ons eigen gedachtengoed.

'Tussen mij en mijn moeder waren alle problemen opgelost' (interview Sara Berkeljom Volkskrant 2 mei 2015, bijlage Sir Edmund p. 8-13):
De postume publicatie van haar memoires beschouwt hij als het belangrijkste effect van zijn schrijverschap. Arnon Grunberg over zijn bijzondere relatie met moeder Hannelore (documentaire Joodse omroep 3 mei 2015).
Hield je rekening met haar in wat je schreef?
'Nee. Ik heb altijd het idee gehad dat mijn ouders onvoorwaardelijk van mij hielden. Anders had ik Blauwe maandagen nooit kunnen schrijven. Zij had de pech mijn moeder te zijn, en ik heb misschien de pech dat ik haar zoon was, maar ik heb nooit zelfcensuur toegepast omwille van haar.
'Ze heeft me nooit complimenten gegeven over mijn werk. Complimenten geven vindt ze slecht, ze was altijd relativerend of afkeurend. Het idee dat het nooit goed genoeg is, zit erg in me, het idee dat je eigenlijk altijd faalt. Ik zie dat niet als iets ergs, ik zie het als een motor. Het drijft me ertoe altijd door te gaan. Ik ben een gelukkig mens. Soms verdrietig en weemoedig, maar in wezen gelukkig.'
Fragment uit
Blauwe maandagen (1994)
'We hadden witte porseleinen borden, ik geloof dat ze Rosenthal heetten, ze hadden in ieder geval een naam, die borden. Die gooide mijn moeder op de grond. Eerst riep ze: 'Ik kook nooit meer voor jullie.' Dan begon ze met het servies. Mijn vader riep: 'Doe het dan, dat heb je al honderd keer beloofd, houd voor één keer in je leven eens je belofte.'
Tegen mij riep ze: 'Jij bent net zo'n ongedierte als je vader, de hele familie van je vader is ongedierte, en ongedierte eet maar van de grond.' Daarna gooide ze het eten, een biefstuk met brood, dat ze voor mij had bewaard, zo over het Perzisch tapijt.'

Slavernij historisch even balangrijk als Holocaust (Thomas von der Dunk Volkskrant 6 juli 2016 p. 24):
Gezien de langetermijn impact hebben slavernij en imperialisme niet minder gewicht dan de Holocaust.
Dirk-Jan van Baar lijkt één van hen. Op 20 juni keert hij zich tegen mijn pleidooi van 7 juni om meer aandacht te schenken aan de keerzijde van de VOC-mentaliteit, met de officiële Duitse Vergangenheitsbewältigung als tegenvoorbeeld.
Van Baars tweede punt is nog merkwaardiger: alleen als je zelf last van schuldgevoel hebt, hoef je aan je schuld aandacht te besteden? Dan gaan de Turken inzake Armenië dus vrijuit. Nu heeft Van Baar op 5 juni inderdaad omwille van de lieve vluchtelingenvrede met Ankara een pleidooi in die geest gehouden.
Niet het aantal slachtoffers, maar de impact van een gebeurtenis op langere termijn dient de doorslag te geven. Wat uit het verleden bepaalt het meest het heden? Wat beïnvloedt, nationaal en mondiaal, de huidige breuklijnen? En dan valt er voor het Westen best wat voor te zeggen, aan slavernij en imperialisme niet minder gewicht toe te kennen dan aan de Holocaust. Al was het maar omdat ze dat in Amerika, Afrika en Azië doen, en de relatie met deze werelddelen ook sterk onze toekomst zal bepalen.

Kabinetscrisis 1939
De periode 1938-1939 werd gekenmerkt door voortdurende politieke spanningen over het te voeren financieel-economische beleid en door toenemende internationale spanningen. Dit leidde in 1939 eerst tot het aftreden van minister De Wilde van Financiën en in 1939 tot de val van het kabinet-Colijn IV. Na een mislukte poging van Colijn om met een minderheidskabinet door te regeren, werd in augustus 1939 een breed samengesteld kabinet gevormd waarin ook (voor het eerst) sociaaldemocraten zitting hadden.
In dat kabinet werden
relatief jonge Katholieken opgenomen: naast Goseling (Justitie en 'vicepremier') waren dat Max Steenberghe (Economische Zaken) en Carl Romme (Sociale Zaken). Zij stonden een actiever economisch beleid voor. De vierde katholieke minister (van Koloniën), Welter, was conservatiever. Nieuwe minister van Financiën werd J.A. de Wilde, oud-Haagse wethouder en minister van Binnenlandse Zaken in de kabinetten-Colijn II en III.

'Er wordt ouderwets om grond gevochten' (Walter Russell Mead (Arie Elshout de Volkskrant 25 februari 2014).
De conflicten in Oekraïne, het Midden-Oosten en Azië laten zien dat de
geopolitiek terug is. Een gevaarlijke ontwikkeling, waarschuwt de invloedrijke Amerikaanse hoogleraar Walter Russell Mead (zie ook Buitenhof 21 februari 2016).
Het herinnert aan het geopolitieke gesteggel in de 19de eeuw. Dat mondde uit in de slachting van 1914. En nu? Op het World Economic Forum (WEF) in Davos werd vorige maand door verrassend veel prominenten de vergelijking met dat fatale jaar gemaakt, viel de Amerikaanse professor Walter Russell Mead op. Een beetje overdreven, vindt hij. Toch meent hij dat we op onze tellen moeten passen.
Oekraïne ligt al eeuwen op de breuklijn tussen Europa en Rusland. Na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie in 1991 staat het als zelfstandig land voor de keuze of het zich meer bij het westen of het oosten thuis voelt. Zowel Moskou als de EU - en in het verlengde daarvan Washington - wil het land graag op een of andere manier aan zich binden. Na de Oranjerevolutie van 2004 leek Kiev zich op Europa te richten, maar de beleidshervormingen die daarbij passen, kwamen er niet van. De vraag is of het Oekraïne nu, tien jaar later, wel van Moskou loskomt.

Eigen parochie eerst (Gijs Beukers de Volkskrant 17 maart 2021 p. V7):
Ooit adviseerde de hoofdredacteur van de katholieke Volkskrant de lezers op de
KVP te stemmen. Die tijden zijn voorbij. Maar waarom geven kranten geen stemadvies meer?
Als de
katholieke beginselen worden losgelaten, ‘komt ons hele eigen organisatieleven op losse schroeven te staan’, schreef de Volkskrant op 13 juni 1956, de dag van de Tweede Kamerverkiezingen, in een hoofdredactioneel commentaar. Dat eigen organisatieleven gold ‘als bron van inspiratie en kracht om het Evangelie, met zijn erbarming voor het zwakke en het behoeftige, ook in deze wereld waar te maken’.
Zo'n homogeen lezerspubliek was in de jaren zestig gebruikelijker dan nu. De invloed van
stemadviezen was daardoor beperkt, zegt Bart Brouwers. ‘Alle Volkskrant-lezers stemden al KVP. De krant preekte dus voor eigen parochie. Een stemadvies versterkte het clubgevoel, maar leverde weinig stemmen op.’ Die stemmen waren de KVP in 1956 goed van pas gekomen. De partij behaalde 49 zetels, maar Carl Romme werd geen minister-president. Die functie kreeg Willem Drees, wiens PvdA er 50 behaalde.

Ik ben een product van het Rijke Roomse leven. In mijn jeugd zat ik op zondag vaak naast de oud hoofdredacteur van de Volkskrant professor Romme in de kerk. In het kader van een heitje voor een karweitje heb ik de schoenen van Carl Romme mogen poetsen. Baden Powell was in die tijd het boegbeeld van de padvinderij. Maar toen ik vijftien werd verruilde ik de verkennerij voor de sportschool van Nauwelaerts de Agé in Bloemendaal en was Anton Geesink mijn idool, die ik in de sportschool regelmatig heb zien trainen.

Arnon Grunberg: Dat Mark Rutte veinst dat het voorzitterschap meer is dan een symbool en dat hij problemen zou kunnen oplossen zij hem vergeven. (Volkskrant 27 november 2015)

Het wonder van de radio ('Ik ben overtuigd van de helende kracht van literatuur' - Anthony Doerr Volkskrant 2 mei 2015, bijlage Sir Edmund p. 26-29):
Interview Anthony Doerr kreeg onlangs de Pulitzer Prize voor zijn oorlogsroman Als je het licht niet kunt zien Hij vertelt hoe die begon met zijn fascinatie voor draadloze communicatie. Insiratiebron
Het personage Werner Pfennig in Als je het licht niet kunt zien is deels geïnspireerd door de befaamde foto's die de Amerikaanse fotojournalist John Florea in maart 1945 maakte van de Duitse soldaat Hans-Georg Henke, toen 15 jaar. Henke had, na de dood van zijn ouders, dienst genomen bij de Luftwaffe, om zo in zijn onderhoud te kunnen voorzien. De foto's werden genomen in het dorpje Hüttenberg-Rechtenbach, ten noorden van Frankfurt. Ze tonen de totale wanhoop van een schooljongen, gekleed in een veel te grote legerjas. De foto's verkregen een bijna archtypische status. Na de oorlog belandde Henke in de DDR. Hij overleed in 1997.
Doerr is ervan overtuigd dat literatuur een essentiële maatschappelijke functie heeft. Sterker: hij denkt dat boeken de wereld kunnen veranderen, kunnen redden zelfs.
'De Holocaust speelt in mijn boek geen rol op de voorgrond, maar is impliciet voortdurend aanwezig. De vernietiging van de Joden was alleen mogelijk door in de propaganda alle individuen op één hoop te gooien. Zoals de gruwelijkheden die IS momenteel bedrijft alleen mogelijk zijn door iedereen die niet een specifieke interpretatie van de Islam aanhangt op één hoop te gooien en als ketter af te doen.
'Boeken verschaffen tegengif omdat zij vertellen over individuen en daarmee de valsheid van die generalisaties aantonen. Misschien ben ik naïef, maar ik ben heilig overtuigd van de helende kracht van literatuur: hoe meer mensen lezen, hoe beter de wereld.'

Een massale achteloosheid (Robert Vuijsje Katern Vonk p. 2-5 Volkskrant 2 mei 2015):
Wat herdenken we, nu de meesten van ons de Tweede Wereldoorlog niet meer hebben meegemaakt? En hoe herdenken we in een niet bijster tolerante samenleving? Robert Vuijsje zoekt een antwoord.
Op 5 april, werd de voetbalwedstrijd FC Utrecht-Ajax gespeeld. Hoe je dit aan buitenlander moet uitleggen is een raadsel, maar tijdens die wedstrijd richtten de supporters van FC Utrecht op de Bunnikside zich tot de supporters van Ajax, die niet Joods zijn, maar roepen dat ze het wel zijn. De tekst luidde als volgt:
Mijn vader zat bij de commando's
Mijn moeder zat bij de SS
Samen verbrandden zij Joden
Want Joden die branden het best

Is dit lied antisemitisch? Ja. Het is verbijsterend hoe een tribune vol volwassen mensen deze tekst kan zingen in een land waar slechts zeventig jaar geleden de Tweede Wereldoorlog was afgelopen. Maar ook: nee, het is niet antisemitisch, want de bedenkers van het lied wisten dat ze zich niet richtten tot echte Joden, maar tot voetbalsupporter die slechts roepen dat ze dat zijn. Wat mij vooral raakt is de achteloosheid waarmee dit lied in de openbare ruimte door een zo grote groep mensen wordt gezongen. Het is deze achteloosheid die dit, gezien de toch best recente geschiedenis, zo pijnlijk maakt.
Wanneer het over antisemitisme gaat, wordt de laatste jaren vaak de nadruk gelegd op moslims. Alsof zij dit hiervoor niet-bestaande fenomeen naar Europa brachten. Gezien de manier waarop in het Midden-Oosten en Noord-Afrika over Joden en Israël wordt gesproken, kan het niet anders dan dat in Nederland vele duizenden moslims wonen die Joden haten. Alleen hebben zij nooit een Jood naar een concentratiekamp gebracht. Zij hebben nooit met medewerking van de overheid, de politie, het openbaar vervoer, met medewerking van de complete infrastructuur van Nederland ervoor gezorgd dat zoveel mogelijk Joden werden afgevoerd naarde gaskamer.
Ook in 2015 zullen ze dat niet doen. Omdat ze simpelweg niet de machtspositie hebben om zoiets voor elkaar te krijgen. In de Nederlandse politiek hebben moslims niets te vertellen, bij de politie niet, bij de overheid niet. In Europa vormen zij niet een potentieel machtsblok van het type waar wij nu bij stilstaan. Het enige middel dat ze hebben, en ook daadwerkelijk gebruiken, is dat van de desperate terreuraanslag. Hoe ontwrichtend en verschrikkelijk ook, het blijft van incidentele aard en is niet zo beangstigend als een land dat zich massaal mobiliseert.
Die massale mobilisatie en ook de achteloosheid waarmee mensen zonder na te denken ergens in meegaan of gezamenlijk een lied zingen, zonder de historische beladenheid daarvan te beseffen - voor mij betreft is dat wat wij herdenken.

Culturele boycot Israël verzwakt de oppositie (Loes Gompes de Volkskrant 2 mei 2015 p. 19):
Culturele boycot Israëlische kunstenaars zijn vaak kritisch jegens de
regering-Netanyahu. Maak hen niet monddood.
What's Art Got to Do With It? Onder deze titel vond er deze week in De Balie (Amsterdam) een conferentie plaats over kunst en politiek in Israël en Palestina. Aan de orde kwam de culturele boycot, onderdeel van de Palestijnse Campagne voor een academische en culturele boycot van Israël (PACBI), een initiatief van Palestijnse academici en intellectuelen uit Ramallah in 2004.
Inmiddels heeft de culturele boycot internationaal aan kracht gewonnen. De verkiezingsoverwinning van premier Netanyahu, die verkondigde dat er onder zijn leiding geen Palestijnse staat komt en die waarschijnlijk een uiterst rechtse regering gaat samenstellen, zal de culturele boycot nog meer wind in de zeilen geven.
Culturele boycot Israëlische kunstenaars zijn vaak kritisch jegens de regering-Netanyahu. Maak hen niet monddood.
Door de culturele boycot dreigen Israëlische kunstenaars in een isolement terecht te komen. Steeds meer buitenlandse kunstenaars weigeren in Israël op te treden en in de praktijk worden alle Israëlische kunstenaars die internationaal opereren in de boycotrage meegenomen. Hun Israëlische achtergrond is al genoeg reden om geweerd te worden.
Tegelijkertijd neemt in Israël het zogeheten McCarthyisme tegen kunstenaars toe. Ten tijde van de laatste Gaza-oorlog werden tal van Israëlische kunstenaars die het waagden erbarmen te tonen met de Palestijnse slachtoffers met de dood bedreigd.
Aan de vooravond van de verkiezingen sprak Netanyahu zijn veto uit over twee juryleden van de Israëlprijs voor literatuur vanwege hun vermeende 'antizionistische' opvattingen, simpelweg om te voorkomen dat schrijver
David Grossman, pleitbezorger van een Palestijnse staat, de prijs zou krijgen. De culturele boycot en Netanyahu c.s. lijken hetzelfde te bewerkstelligen, namelijk het uitschakelen van Israëlische kunstenaars, een belangrijke stem van de Israëlische oppositie.

Nederlands asielbeleid is stuitende miezerigheid (Thomas von der Dunk Volkskrant 2 mei 2015):
Wie de kille houding tegenover vluchtelingen in de jaren dertig hekelt, moet zijn verantwoordelijkheid nemen.
Deze twitteraars voelen zich daarbij vast gelegitimeerd door Zijlstra's criminaliserende vergelijking van vluchtelingen met de recent ontmaskerde knuffelmoordenaar Holleeder. Dat Zijlstra daarna niet direct tot aftreden is gedwongen, zegt veel over de morele verloedering in Den Haag, waar, met dank aan de inventiviteit van de grootste woordengoochelaars, het werkelijke landsbelang op de lange termijn en de geloofwaardigheid van de overheid volledig ondergeschikt zijn gemaakt aan de regeerbaarheid op korte termijn.
Over het onhoudbare karakter van de Haagse 'oplossing' als zodanig, die alleen maar een oplossing vormt voor interne coalitieproblemen om een onhoudbaar kabinet in stand te kunnen houden, is al genoeg gezegd. Opvallend is wel hoezeer, vooral bij de VVD, politieke standpunten afhankelijk zijn geworden van het politieke ambt dat toevallig wordt vervuld. Zijlstra verdedigt nu als fractieleider wat hij in de tijd van Verdonk als raadslid in Utrecht onverdedigbaar achtte, Jozias van Aartsen hekelt nu als burgemeester wat hij indertijd als fractieleider zelf bepleitte. We zagen dat al eerder bij Ivo Opstelten en de Nationale Politie: tegen als burgemeester in Rotterdam, vóór als minister in Den Haag. Als iets het publieke beeld versterkt dat politici karakterloze opportunisten zonder eigen morele opvattingen zijn, is het dat.
Ook al is de zowel uit (voor zover strikt te scheiden) politieke als economische vluchtelingen bestaande stroom niet in eerste instantie aan Europa te wijten, daarmee is het niet slechts een Arabisch of Afrikaans probleem, zoals Rutte meent. Waar het de politieke oorzaken - onderdrukking en oorlog - betreft, is het Westen door wapenleveranties aan als 'stabiele partners' bejubelde landen als Egypte en Saoedi-Arabië (indertijd ook Saddams Irak) medeplichtig. En ook waar het economische oorzaken - armoede, wanbestuur, corruptie - betreft, gaat het niet vrijuit. Enerzijds doordat dankzij een pact tussen westerse multinationals en omgekochte lokale machthebbers de gewone bevolking in die landen te weinig van de eigen grondstoffenrijkdom profiteert. En anderzijds omdat het Westen de thuismarkt gesloten houdt voor Afrikaanse producten en tegelijk op de Afrikaanse markt de Afrikanen met eigen bulkproducten wegconcurreert. Ontwikkelingssamenwerking is te eenzijdig tot exportbevordering verworden: niet de ontwikkeling ginds, maar het
profijt voor het eigen bedrijfsleven staat voorop.

Uit het artikel Wie zijn het gevaarlijkst voor Europa? van Peter van Walsum (Was in 1991 directeur-generaal politieke zaken op het ministerie van Buitenlandse Zaken) in de Volkskrant 21 november 2013 blijkt dat Nederland het Luxemburgse ontwerpverdrag, dat zowel de ‘communautaire’ weg als de ‘intergouvernementele’ weg bewandelde, in zijn geheel door een nieuw Nederlands ontwerpverdrag op communautaire leest heeft vervangen. Het Nederlandse ontwerpverdrag werd op 30 september 1991 (Zwarte Maandag) door de EG-partners van tafel geveegd. In Nederland is de eenzijdige ‘communautaire’ weg nog springlevend en speelt de eurosceptici in de kaart.

In de zeventiger jaren was iedereen verbaasd over de economische groeispurt van Japan. De top van het Nederlandse bedrijfsleven toog naar Japan om dit eens haarfijn uit te zoeken. Uit onderzoek is toen gebleken dat de belangrijkste factor de optimale samenwerking tussen overheid en bedrijfsleven was. Deze toverformule, het 'en-en' van 'Politiek en Bedrijfsleven' is sindsdien door de overheid volledig overgenomen.

Zowel in het artikel van Bert de Vries (Volkskrant 5 augustus 2011) als de documentaire over de 5e macht, het lobbyisme in de EU (Volkskrant 31 augustus 2012) komt naar voren dat we de euro mede aan het Nederlandse bedrijfsleven hebben te danken.

Het Holland Financial Centre is een Nederlandse stichting opgericht op 11 juli 2007. Het is een initiatief van 48 verschillende partijen uit de financiële sector (overheid en bedrijfsleven) die als doel heeft het ontwikkelen van initiatieven die bijdragen aan het in stand houden van een sterke, open en internationaal concurrerende financiële sector in Nederland. Medio 2010 heeft HFC een kleine 70 deelnemers. Op 6 februari 2013 heeft de overheid besloten de samenwerking met het bedrijfsleven in het HFC niet langer wenselijk te achten.

Waterlandstichting Is een ander Europa mogelijk? Linkse dilemma's tegenover een neoliberaal project
Vanuit een links perspectief, dat ernaar streeft het primaat van de markt te vervangen door het primaat van de politiek, en de vrijheid van het kapitaal door de vrijheid van het individu en haar kansen op ware zelfontplooiing, is het Europese integratieproces dus verre van onproblematisch.

Aan elke crisis liggen tegenstellingen, zoals bijvoorbeeld tussen 'Politicals & Professionals', ten grondslag. Door de nauwe 'verstrengeling' tussen de 'eerste, tweede en derde macht' en de 'vierde, vijfde en zesde macht' verloopt de weg naar verbetering nu contraproductief omdat de brokkenpiloten elkaar de hand boven het hoofd houden en geen contact meer hebben met de werkvloer. De brokkenpiloten die de problemen hebben gecreëerd moeten zich nu als een ware Baron von Münchhausen aan hun eigen haren uit het moeras trekken. Door de deregulering, het privatiseren van het onderwijs, de wooncorporaties en de zorg heeft de overheid het stuur uit handen gegeven en dreigt de cash cow Nederland volledig te worden uitgemolken. Met een lose-lose situatie als gevolg. Het zelfreinigend vermogen van de parlementaire democratie gaat daardoor verloren.

Een klassieke tegenstelling is dat de liberalen vinden dat de overheid het probleem is en de markt de oplossing en de socialisten vice versa. Door de kredietcrisis is deze controverse opnieuw aangezwendeld. Of zoals de discussie over dit thema tussen Jan Peter Balkenende en Wouter Bos laat zien ligt de oorzaak van de graaicultuur voor de een bij de menselijke hebzucht en voor de ander dat de financiële systemen niet deugen. De een denkt vanuit de markt, het individu, de ander vanuit de overheid het collectief. De waarheid ligt in het midden en heeft op het complementaire 'en-en' denken betrekking.

Na de val van het communisme in Oost-Europa in 1989 is ook in Westers georiënteerde landen het kapitalisme in een vrije val terechtgekomen. Alle zeilen moeten worden bijgezet om te voorkomen dat geen grote Westerse mogendheden in de afgrond (fiscal cliff) worden meegetrokken.
Bart Tromp: Waar een suïcidaal kapitalisme er inderdaad in lijkt te slagen de banden met de staat te slaken, daar blijft de staat onmisbaar om dat kapitalisme in te tomen, voor de bestwil van de burgers maar ook voor die van het kapitalisme zelf (Volkskrant 31 december 2009).

De ‘botsende beschavingen’ (Engels: Clash of Civilizations) is de theorie van de Amerikaanse politicoloog Samuel Huntington die zegt dat de culturele en religieuze identiteit van mensen de belangrijkste bron van conflict wordt in de periode na de Koude Oorlog. Er is behoefte aan een nieuw gezichtspunt op het morele kompas (balk en splinter).

In de zeventiger jaren was iedereen verbaasd over de economische groeispurt van Japan. De top van het Nederlandse bedrijfsleven toog naar Japan om dit eens haarfijn uit te zoeken. Uit onderzoek is toen gebleken dat de belangrijkste factor de optimale samenwerking tussen overheid en bedrijfsleven was. Deze toverformule, het 'en-en' van 'Politiek en Bedrijfsleven' is sindsdien door de overheid volledig overgenomen.

De filosofie achter boeken van organisatieadviseur Ofman en managementgoeroe Manfred Kets de Vries is dat als je greep krijgt op je eigen capaciteiten en tekortkomingen, je ook greep weet te krijgen op je organisatie. Er achter komen wie je bent, daar draait het om. Mensen worden veel meer door hun gevoelens dan door logica tot actie aangespoord. Je bereikt betere resultaten door op het gevoel in plaats van op de logica te werken.

Tomáš Sedlácek boek De economie van goed en kwaad Zoektocht naar economische zingeving van Gilgamesj tot Wall Street (p. 342):
De normatieve economie is onderdrukt door de positivistische (beschrijvende) economie. Dit boek sluit naadloos aan op het boek Waardenloos (banking on ethics) van George Möller. Het gaat om het interdisciplinaire ‘en-en’denken, ‘Economie en Ethiek’.

Ian Buruma & Avishai Margalit, Occidentalism – The West in the Eyes of its Enemies (Volkskrant 21 april 2004):
Kenmerkend voor het occidentalisme is voorts de
manicheïstische denkwijze, dat wil zeggen, het denken in absolute termen van , licht en duister. Beide auteurs beschouwen het islamitisch occidentalisme als een zeer serieus te nemen gevaar, waartegen krachtige afweer geboden is, maar waarschuwen tegelijkertijd indringend tegen het verketteren van de Islam en islamitische gelovigen. Door dat wel te doen zouden we in het Westen zelf in de val van het occidentalisme trappen.

Westerse cultuur >>>>Westerse overheersingModerne westen >>>>McWorld (globalisering)
||||
Occidentalisme <<<<Oosterse cultuurJihad <<<<Traditionele oosten

Carl Jung en Rudolf Steiner
Barbara Hannah boek Jung zijn leven zijn werk:
147: Een groot cultureel verschil tussen de moslims- en de christelijke wereld drong pas twintig jaar later tot Jung door, toen hij in India de Taj Mahal – gebouwd in 1632 – bezocht. De volmaakste tempel der liefde die ooit was gebouwd. Hij besefde dat de moslimreligie gegrond is op het principe van Eros, d.w.z. het vrouwelijke principe van de relatie, terwijl het christendom en alle andere religies gegrond zijn op het principe van Logos, d.w.z. het mannelijke principe van het onderscheid. Logos en eros zijn intellectueel geformuleerde, intuïtieve equivalenten van de archetypische beelden van Sol en Luna. Mijns inziens is de impressie van deze twee lichtbronnen zo beschrijvend en zo ongeëvenaard grafisch, dat ik hieraan de voorkeur geef boven de prozaïscher begrippen Eros en Logos, hoewel die de psychologische bijzonderheden beter weergeven dan het nogal onbepaalde ‘Sol en Luna’. In het heldere licht van de zon kan alles gezien en onderscheiden worden, en dat de zon daarom een veel lichter bewustzijn vertegenwoordigt, terwijl het zachte licht van de maan de dingen eerder laat versmelten dan van elkaar scheidt: etc.
148: In 1925 beschreef Jung Logos en Eros als goden. Als we geleefd hadden in de tijd van Sophocles, we bewust geweest zouden zijn van ‘de grote god Eros, de god van de verbondenheid’ en van ‘Logos, de god van de vorm’. We mogen dus aannemen, op grond van Jungs ervaring in de Taj Mahal (als de meest volmaakte tempel van de liefde die ooit is gebouwd) dat een ervaring van de god Eros leidde tot de stichting van de moslimreligie, terwijl de god Logos de doorslaggevende kracht was in alle overige religies.
155: Jung beweerde dat de seksualiteit twee kanten had: de voortplanting, die de vleselijke seksualiteit is; maar seksualiteit kan ook worden gebruikt bij wijze van eredienst voor de god Eros, d.w.z. relaties. Dit tweede aspect heeft de kerk als zondig veroordeeld.

Gerhard Wehr boek Carl Gustav Jung zijn leven en werk:
348, Jean Gebser: De mening dat West en Oost tegengesteldheden zouden zijn is onjuist… Oost en West zijn aanvullingen. Vergeleken met het dualistische, splitsende karakter van de tegenstellingen is dat van de aanvulling: van polaire, verenende aard. De tegenstelling is een begrip, de aanvulling een constellatie…Het niet anders dan alleen rationele denken in tegenstellingen leidt tot splijting, en op den duur leidt het tot de dood. Beweegt men zich daarentegen bewust in het polaire spanningsveld van de aanvulling, dan gloort de mogelijkheid van harmonische volledigheid. Dit woord van Jean Gebser is in zijn kern op inzichten van Jung gebaseerd. Dat buitendien andere opmerkelijke overeenkomsten van Rudolf Steiner aantoonbaar zijn, die dit thema lang vóór beiden heeft bewerkt, moet althans worden aangehaald.

De negatieve betekenis van Eros staat voor wellust, driftleven, epithumia. Voor Jung betekent eros de religieuze drift, voor Freud de seksuele drift. Alles heeft zijn tegenstelling, begeerte inbegrepen.
Het bewustwordingsproces bestaat uit de uitwisseling tussen het vrouwelijk en het mannelijk, tussen 'Chaos, Gaia en Eros' en het 'Goede, Ware en Schone', tussen 'Chaos-Theos-Kosmos' en 'Goden-Monaden-Atomen', tussen materie en geest, tussen lagere Tetrade en hogere Triade, tussen chaos en harmonie, tussen navel (Epithumia) en hart (Thumos), tussen begin en het einde, tussen Alpha en Omega.

In het Oude Testament is de hemel de verblijfplaats van God. Volgens recente inzichten zit het scheppingsmechanisme in het kosmisch plenum, de kwantumverstrengeling verborgen. De conclusies in het rapport ‘E i V’ zijn juist tegengesteld aan de opinie van Jan Koster. Het is eerder de dwaasheid van epithumia, dan de wijsheid van thumos die een multipolaire wereld regeert. Een oplossing ligt in het verschiet wanneer de nauwe belangenverstrengeling tussen 'Wetenschap en Politiek' wordt doorbroken. De essentie van het rapport is dat we moeten leren ons met de natuurlijke kringlopen te verbinden.

Paul Scheffer, Het land van aankomst, Volkskrant 15 oktober 2007:
De arabist Hans Jansen stelt dat Paul Scheffer de discussie met de islam niet aangaat. Wellicht ontbreekt die gedachtenuitwisseling met mainstream moslims omdat Scheffer nergens in de literatuur die hij heeft doorgewerkt islamitische, gezaghebbende schrijvers heeft kunnen vinden die iets vriendelijks te zeggen hadden over democratie, over mensenrechten, over wetenschap, kortom over onze wereld.
Er is maar een conclusie mogelijk. Hij heeft ze niet kunnen vinden. Scheffer heeft ze niet gevonden omdat de islam onze leefwijze tot in de details veroordeelt. Natuurlijk willen we dat liever niet weten, maar het is onzin om te denken dat de moslims die in Nederland wonen dat niet heel goed weten. Op zondag 7 oktober ging Paul Scheffer met Ruud Lubbers in debat. De ‘worldconnector’ Ruud Lubbers ziet de oplossing vooral in een extra inspanning om de muren te slechten.’Afweren kan niet. We moeten de participatie van de allochtonen vergroten. Onze samenleving staat op een beslissend moment.’

Tiny Kox: De Eerste Kamer krijgt slechts drie weken om een oordeel te vormen over het Verdrag van Lissabon. De regering mijdt de discussie.
Het eenwordingsproces in Europa stagneert. De sterke groei van het aantal nieuwe leden betekent niet automatisch dat daarmee ook synergie-effecten in dezelfde verhouding toenemen. Het marktdenken blijft de spil waar alles om draait en niet de suggestie van Tiny Kox het accent te verschuiven naar een vooral democratisch en sociaal Europa.

Van der Hoeven (Douwe Douwes de Volkskrant 28 oktober 2009):
Ik maak me zorgen over het
korte termijn winstbejag dat hier en daar overheerst. Een gebrek aan ethisch en moreel handelen is mede oorzaak geweest van de economische crisis.
Haar opmerkingen zijn de werkgevers
Bernard Wientjes, Loek Hermans en Albert Jan Maat in het verkeerde keelgat geschoten.
Van der Hoeven gaat met de onderwijswereld overleggen over cursussen ethiek bij managementopleidingen (de Volkskrant 30 oktober 2009).
Door haar vrijwel kritiekloze en kleurloze politieke opstelling etaleert
Van der Hoeven zich op ethisch terrein als een lege huls. Dit in tegenstelling tot wat je van een CDA politicus in het kader van goed rentmeesterschap zou mogen verwachten. Of met andere woorden wat is precies de toegevoegde waarde van deze minister? Van der Hoeven moet zelf voor haar falende overheidsbeleid verantwoordelijkheid nemen.

De jaren nul (2000-2009) Het normen en waardendebat
Blijven steken in goedbedoelde hartekreten (Volkskrant 30 december 2009)
Waar gaat het precies over?
De cultuursociologen Herman Vuijsjes en Gabriël van den Brink (Pieter Hilhorst 7 september 2007) zijn het over één ding roerend eens: in politieke termen hebben we het helemaal nergens over.
Er is geen wervend positief verhaal van gemaakt. Want: hoe moet ik mijn kind dan opvoeden? Wat zijn dan die centrale waarden? Wat is dan de zin van het leven?
De overheid heeft te zorgen voor structuren die kunnen sturen in de richting van gewenst gedrag. De halfbakken politieke reactie was vooral zo teleurstellend omdat de behoefte aan dit thema zo groot was.
Van den Brink ergert zich vooral aan het dedain waarmee de hoofdstedelijke elite steevast reageert op alles wat afwijkt van de grachtengordelmores.

De jaren nul (2000-2009) ‘Achteraf sparen’ is nu de norm
Bijna iedereen wentelt zich in de schulden (Pieter Klok Volkskrant, 29 december)
Moeten Nederlanders niet gewoon sparen in plaats van te pas en onpas leningen af te sluiten, is de vraag van Ischa Meijer aan Dirk Scheringa.
‘Lenen is eigenlijk een soort sparen achteraf’, legt Scheringa uit.
Banken waren in Nederland royaler dan elders. In vrijwel elk ander land wordt van een huizenkoper verwacht dat hij zelf ook een zak geld meeneemt – in Nederland hoeft dat niet. Banken financieren met het grootste plezier de hele transactie met, indien nodig, een verbouwing erbij.

Spanningen bemoeilijken toezicht (Volkskrant 17 december 2009): Doordat toezichthouders zoals de De Nederlandsche Bank (DNB) vooral naar individuele financiële instellingen kijken, ontbreekt hun het zicht op het geheel. Juist dat wereldwijde onvermogen om ‘macrotoezicht’ te houden op het hele systeem was een van de oorzaken van de financiële crisis, stelt de Algemene Rekenkamer in een onderzoek naar het toezicht op banken en andere financiële instellingen.
Codes zijn geen panacee voor beter bestuur, stelt de De Algemene Rekenkamer in haar rapport over financieel toezicht. ‘Zelfregulering betekent ook dat het niet of onvolledig naleven van de codebepalingen wel gesignaleerd, maar niet gesanctioneerd kan worden.’ Minister Bos van Financiën is het daar volstrekt niet mee eens. De bankencode ‘is juist een goede combinatie van het nemen van eigen verantwoordelijkheid met wettelijke ondersteuning.’

Onbekend waar we aanspoelen (Interview met Nout Wellink Volkskrant 24 december 2009)
Het is mijn opvatting dat over het jaar 2009 een groot aantal bankiers eens zou moeten zeggen: we willen niet eens een bonus. Let wel, de bedragen in Nederland zijn onvergelijkbaar met die in de Verenigde Staten.

De Nederlandse aandelenmarkt is deze eeuw met afstand de slechts presterende van Europa. De AEX is sinds 31 december 1999 meer dan gehalveerd, van 677 tot 332 punten (Volkskrant 23 december 2009). AEX was op 31 december 1996 294 en op 31 december 2007 516.

De volatiliteit, de W is al een werkelijkheid. De koersstijgingen en de koersdalingen volgen elkaar sneller op. De beurs in Amsterdam is beweeglijker dan die in andere landen. Het zal duidelijk zijn dat de patiënt van de toezichthouder extra aandacht verdient.
Het bijgeloof van de elite in het Angelsaksische model is grenzeloos. In ondernemersland is het een duidelijke groeimarkt. De sterke nadruk op consumentisme is uit Amerika overgewaaid. Het is al zo ver dat de financieel analisten meeliften op de sentimenten in Amerika en de AEX de Dow Jones index weerspiegelt. Als het in Amerika goed gaat dan gaat het bij ons ook goed. De euforie was zelfs zo groot dat er een luchtbel van 50% van de AEX-index was ontstaan. Om weer naar het oude niveau te stijgen is eind 2002 al een groei van 100% vereist. Eind vorige eeuw werden de koersen eerder bepaald door sentimenten, de wet van vraag en aanbod, dan door een reële waardestijging van bedrijven en andere economische factoren .

Het is als land zeker niet iets om trots op te zijn. Laat Nout Wellink zien dat hij het niet door heeft gehad hoe het mechanisme van vraag en aanbod, tussen koper en verkoper echt heeft gewerkt? Is hij een representant van de intellectuele elite die het kunstje van de ‘Kool en de Geit’ sparen tot in de puntjes beheersen? Het betekent naar de buitenwereld een ballonnetje oplaten, maar feitelijk niets doen. In hoeverre is Nederland echt een gidsland om trots op te zijn of zijn we knollen voor citroenen aan het verkopen?

Net als eerder de problematiek in het onderwijs hebben de problemen in de financiële wereld alles te maken met groupthink, de organisatiecultuur. Een tunnelvisie brengt het ééndimensionale denken tot uitdrukking. Het is gespeend van elke creativiteit. Groupthink is een vervorming van creativethink . Sander Boon schreef hierover in de Volkskrant van 29 november 2008 een aardige column Terug bij af: de geldpers draait weer. Te veel toezichthouders houden zich met gebakken lucht bezig. Het is een open deur om te stellen dat het innovatieve boekhouden van de banken geen meerwaarde heeft opgeleverd. Creativethink heeft ook een keerzijde. De banken hebben jarenlang Sinterklaas gespeeld met het op het Angelsaksische populaire adagium live now pay later . De kredietcrisis is ontstaan doordat er jarenlang met het innovatieve instrument om geld uit geld te maken te veel geld in omloop is gebracht.

Econoom Jan Pen (Volkskrant 24 december 2009): ‘Mijn opinie is minder stellig. Ik formuleer het allemaal niet zo hard meer. Ik heb wel een harde stem als het moet.’
Hij schraapt zijn keel en declameert de eerste twee strofen van Die grenadiere van Heinrich Heine.
‘Dan blijkt het grote verschil: de een wil naar zijn vrouw en zijn kind, de ander niet. Die wil soldaat blijven.'
‘Het is het meest pacifistische gedicht dat ik ken.’
Tiesse (zijn zoon): ‘Maar die ene wil blijven vechten voor de keizer.’
Jan: ‘Ja, ja, ja, het gaat om het verschil tussen die twee.’ Er valt een stilte. Niet voor het eerst, maar deze duurt langer.
Uiteindelijk zegt Jan: ‘ik herken er een ideaal in. Het ideaal van het pacifisme. Nou, hup, het is mooi geweest.’

De bonnetjesaffaire kostte de Britse parlementsvoorzitter de kop. In de Middeleeuwen gebeurde dat ook, letterlijk. De financiële crisis is een afspiegeling van de bonnetjesaffaire.
Belgische partijen trakteren zichzelf elk jaar op in totaal 53 miljoen euro uit de staatskas. Daardoor zijn ze misschien wel té rijk en machtig geworden. Dat schrijven Karolien Weekers en Bart Maddens in hun boek Het geld van de partijen.
Net als in Engeland, België en de VS is het ongegeneerd graaien in de staatskas het probleem.
Geert Mak (Volkskrant 20 november 2004): ‘Omdat de mentaliteit van topmanagers en topbestuurders langzaam maar zeker die van de hele samenleving wordt.’ Door zijn positie zet de manager de toon, stelt Mak. Hij bepaalt de richting die de samenleving opgaat. ‘En dat is nu totaal de verkeerde kant uit.’ Mentaliteit is volgens Mak allesbepalend.
‘Kijk naar de topambtenaren op het ministerie van Onderwijs. Daar is geen enkel besef meer van good-taxpayers’ money. Het is als in de nadagen van de Gouden Eeuw: de staatskas is een ruif waar je uit eet. Wie kan, die graait.’

Het onderzoeksrapport ‘E i V’ belicht het neoliberale gedachtengoed en de daarmee samenhangende hebzucht. In het interview (28 december 2009) op TV van Raoul Heertje met onderzoeksjournalist David Simon komt dit thema ook aan de orde (David Simon video opnamen Wintergasten met name fragment 6). Door eenzijdig de consumptiemaatschappij te benadrukken is er een monocultuur ontstaan. Een samenleving die geheel gericht is op het verbruik van materiële goederen en het verkrijgen van zoveel mogelijk comfort. Het is een sprookje te geloven dat het enige overlevingscriterium zakelijk succes is. Het marktdenken kan ook een obsessie worden. Het is wenselijk deze monocultuur door een wereldomvattender beschaving, de eenheid in verscheidenheid te vervangen. Op aarde leven we in een relatieve werkelijkheid, maar we zijn verbonden met de éne, absolute werkelijkheid.

Het bijgeloof in de welvaart is grenzeloos. Het te veel aanbidden van welvaart en eenzijdige economische groei liggen door toedoen van de reclame vast in het collectieve onderbewustzijn van de massa, zowel in Amerika als in Europa. Essentiële beslissingen kunnen een keerpunt, een ommekeer, een echte verandering in het leven betekenen. Wie het Ene kent, heeft alles volbracht. Wie het Ene kent, kent alles. Wie het Ene niet kent, is niet in staat om wat dan ook te kennen. De Tao openbaart zich voor alles in het Ene. Als we het kunnen bewaren, is het Ene aanwezig; als we het verwaarlozen, gaat het verloren. Er naar streven brengt geluk, het de rug toekeren ongeluk. Zij die het weten te bewaren kennen een geluk zonder grenzen, maar van hen die het verliezen verdort het leven en raken de energieën uitgeput. Heraclitus (ca. 500 v.Chr.): ‘Alles stroomt en niets blijft’. Dat is een prachtig beeld van het menselijk leven. Umberto Eco’s boek ‘Slinger van foucault’ stimuleert de lezer de grenzen van de vertrouwde wereld op te zoeken. Fantasiebeelden, het irrationele en ééndimensionale denken en het verlangen naar absolute macht bepalen steeds opnieuw de permutaties in de geschiedenis.

Frank Visser:
Ken Wilber heeft enkele jaren biochemie gestudeerd, en lange tijd zag het er ook naar uit dat hij in die richting door zou gaan, en misschien zelfs zou uitblinken. Maar al tijdens zijn eerste studiejaren verdiepte hij zich in de oosterse filosofie en de westerse psychologie, en hij raakte ervan overtuigd dat zijn roeping gelegen was in het samenbrengen van deze twee werelden. Binnen enkele jaren, hij was toen nog pas 23 jaar oud, schreef hij de resultaten van zijn privé-studies op in een boek, The Spectrum of Consciousness, dat het eerste zou blijken te zijn van een imposant oeuvre. Hierin worden de hoofdlijnen uiteengezet van een visie op de mens en de werkelijkheid waarin de inzichten van Oost en West beide tot hun recht komen -- niet alleen die van de spreekwoordelijke Freud en Boeddha, maar ook die van Piaget en Patanjali, Kohlberg en Confucius, Skinner en Shankara, Neumann en Nagarjuna, Bodhidharma en Bowlby, Plato en Padmasambhava -- om slechts enkele illustere namen te noemen. Zijn werk als geheel is gemotiveerd door het streven om te komen tot een "wereldfilosofie" (Theory of everything, philosophy). Inclusiviteit is wel de meest kenmerkende eigenschap van Wilbers visie.

Het is de vertikale as, de 3e dimensie, die de wisselwerking tussen 'symmetrie en gebroken symmetrie' ,'kwantitatieve - en de kwalitatieve as', 'goed en kwaad' en 'positief en negatief' symboliseert.
Het eigenlijke denken vindt plaats op het snijvlak, de schakel tussen verleden en toekomst in het nu, tussen de binnenwereld en de buitenwereld, tussen het individuele en het universele, dialectische bewustzijn, in de psyche (het zelfbewustzijn) de schakel tussen lichaam en geest.

De geschiedenis leert dat de oplossing van de unificatietheorie al millennia bekend is. Het hangt er alleen maar vanaf hoe je het probleem formuleert. Op het snijvlak tussen geesteswetenschappers en natuurwetenschappers ligt het gemeenschappelijke raamwerk, de Unificatietheorie.

Door de symboliek van de getallen wordt de supersymmetrie in het universum tot uitdrukking gebracht.
De paren van tegenstellingen ‘1 + 7’, ‘2 + 6’ en ‘3 + 5’ brengen de 'Spiegelsymmetrie en het Complementariteitsbeginsel' tot uitdrukking.
Het is mogelijk het menselijk bewustzijn in aggregatieniveaus, in verschillende categorieën te verdelen. Maar het is allemaal één bewustzijn. De bron van ons bewustzijn noemen de boeddhisten het nirwana. Dit bewustzijnsniveau kan in het eeuwige nu, waar tijd niet bestaat, worden ervaren. De integrale denktrant van het 5D-concept wordt gebruikt om het bewustzijn beter te begrijpen.

In het rapport Eenheid in Verscheidenheid worden de contouren geschetst hoe 'probleem en oplossing' van de culturele evolutie (cultuuroverdracht) met elkaar samenhangen. De oplossing van het ééndimensionale marktdenken ‘u vraagt, wij draaien’ heeft een psychologische (inhoudsopgave Deel IV), een sociologische (Deel V) en een filosofische (Deel VI en VII) dimensie. De opportunistische korte termijn politicus geeft net als Pontius Pilatus toe aan de wens van het volk en 'wast zijn handen in onschuld'.

De realisatie van het zelf is een proces dat gekenmerkt wordt door de vereniging van tegenstellingen in de mens, zoals goed en kwaad, licht en schaduw, binnen en buiten.
Deze archetypen, begrippen zoals de schaduw (de duistere kant van het onderbewustzijn), de eeuwige jongeling, de boze geest, de held enzovoorts, zijn als het ware overgeleverde, functionele oerdrijfveren of 'ervaringsmodaliteiten', die de persoonlijkheid van de mens structureren.
In het leven gaat het er om dat we leren over de eigen schaduw te springen.
De nazi's vielen Jung overigens ook aan, want Jung had ingezien én uitgebreid beschreven hoe zij hun eigen schaduw projecteerden (zondebokmechanisme) op de joden, en zij waren daar niet bepaald van gediend.

De verticale as door het midden van het Ei van Assagioli symboliseert de door Maslow genoemde zelfrealisatie, de Derde weg in de psychologie of de weg van het universele soefisme. Door dis-identificatie is het mogelijk dat we ons met de ware identiteit, het hogere zelf verbinden. De psychosynthese van Assagioli is een transformatieproces, waarbij in de mens de macht van het ego naar het hogere Zelf verschuift. Het maakt het laten oplossen van conditioneringen mogelijk.

Feitelijk komt het er op neer hoe richt je in het leven je energie om stabiliteit - de mogelijkheid van harmonische volledigheid - nirwana te ervaren?

Ether staat voor de natuurlijke reflectie, die in de vijf Platonische lichamen door de cijfersymboliek tot uitdrukking wordt gebracht. De Aarde, de Kubus (ruimtelijk figuur) met 6 gelijke vlakken is de helft van Ether, de dodecaëder (Plato, Thimaeus) met 12 gelijke vlakken. Met twaalf regelmatige vijfhoeken kan in drie dimensies een dodecaëder worden gevormd.
Binnen een pentagoon kan een pentagram worden getekend. In het centrum van het pentagram ontstaat een nieuw pentagoon. Het recursieproces brengt de manifestatie van de zelfgelijkvormigheid tot uitdrukking.
De diagonaal Vuur (Tetraëder met 4 gelijke vlakken) versus Water (Icosaëder met 20 gelijke vlakken) staat voor de Macrokosmos en Microkosmos. Vuur en Water samen hebben 24 vlakken, het dubbele van Ether.

In zijn boek WDNKW (p. 299) geeft Gerrit Teule in één tekening zelfgelijkvormigheid, de absolute - en relatieve ruimtetijd weer. Eon staat voor de absolute ruimtetijd (wormgat) en atoom, molecuul, cel, lichaam en aarde voor de relatieve ruimte ('Openbare ruimte'). Aan deze reeks kunnen het brein, sterrenstelsels en miljoenen, zo niet miljarden andere universa worden toegevoegd. Het verschil tussen een absolute - en relatieve ruimtetijd is de levensduur. In werkelijkheid bestaan er slechts virtuele scheidslijnen.
De absolute ruimtetijd (non-lokale ruimte) heeft een eeuwige levensduur, bij de relatieve ruimtetijd kan de levensduur zelfs vele miljarden jaren bedragen. Het universum heeft op haar beurt een langere levensduur dan een sterrenstelsel binnen het universum. Een eindig universum maakt onderdeel uit van het heelal (meta-universum). Een relatieve ruimte heeft een duidelijk beginpunt en eindpunt, alpha en omega.

Interview met Ilya Prigogine7
"Het belangrijkste is dat we de strikte scheiding tussen twee culturen kunnen overstijgen. De geschiedenis van de westerse filosofie is een ongelukkige geschiedenis die alleen maar tot dualisme of monisme heeft geleid. In navolging van Spinoza zei Einstein ooit tegen De Gaulle dat we marionetten zijn zonder dit zelf te beseffen. Dat is wel een heel raar beeld. Het past perfect bij de eeuwenoude retoriek die wil dat de menselijke geschiedenis contingent en de natuurlijke gedetermineerd is. Hoe kunnen deze twee zienswijzen gecombineerd worden? Wij handelen in de natuur. Als wij contingent zijn, is de natuur het dus ook, want wij zijn een deel van de natuur."

H.P.B. Blavatsky boek De Sleutel tot de Theosofie (p. 215):
B: Neemt u in enig opzicht deel aan politiek?
Th: Als Society blijven wij er zorgvuldig buiten, om hierna vermelde redenen. Streven naar politieke hervorming, voor we een hervorming van de menselijke natuur tot stand hebben gebracht, is als het gieten van nieuwe wijn in oude zakken. Laat de mensen in het diepst van hun hart voelen en inzien wat hun werkelijke, ware plicht jegens alle mensen is, en ieder oud machtsmisbruik, elke onrechtvaardige wet van een regering, die berust op menselijke, maatschappelijke of politieke zelfzucht, zullen vanzelf verdwijnen. De tuinman die probeert zijn bloembed van giftige planten te ontdoen door ze vlak boven de grond af te snijden in plaats van met wortel en al eruit te trekken, is een dwaas. Een blijvende politieke hervorming kan nooit worden bereikt zolang dezelfde zelfzuchtige mensen als voorheen de teugels in handen hebben.

De oplossing die John Algeo in zijn artikel Vier waarden in één wereld (Theosofia augustus 2005) voor het ‘Oost en West’ conflict aanreikt zit ook in dit hoofdstuk en hoofdstuk 7.4.1 verweven.
1. Gehoorzaamheid/opstandigheid
158: . Het eerste hoofdstuk van de Koran eindigt met de volgende zin: ‘Leidt ons op het rechte pad [van de Islam, onderwerping], het pad van diegenen jegens wie u mild bent geweest, op wie u niet boos bent, en die niet van het pad afdwalen [die niet ongehoorzaam zijn].’ Gehoorzaamheid aan de bevelen van de Islam en aan de fatwa’s
(religieuze vonnissen) van hun clerus is verplicht voor Moslims.
2.Vrijheid/gebondenheid
Het is waar dat veel van het
moderne Westerse denken kennis (van het hoger manas), verward heeft met informatie (in het lager manas), maar in het Westen zijn er nog sporen van het oorspronkelijke denkbeeld, dat het zuiverst belichaamd wordt in de Oepanisjaden.
3. Kennis/onwetendheid
Dit zijn de belangrijkste waarden van dat deel van de Indo-Europese traditie die zich uitstrekt van India tot het aloude Griekenland. De waarde van kennis wordt geïllustreerd in het verhaal in de Oepanisjaden van Svetaketu, de zoon van de Brahmin die veel leerde tijdens zijn opleiding – maar juist die kennis niet verwierf, waardoor men niets anders hoeft te weten – en wiens vader hem toen leerde wat het allerbelangrijkste is dat men moet kennen, namelijk zijn eigen identiteit en karakter, door middel van het aforisme
tat tvam asi, Gij zijt Dat, de Basis van alle zijn. Op soortgelijke wijze eindigde de zoektocht van de Boeddha naar verlichting over de realiteit van ouderdom, ziekte en dood onder de Bodhi Boom, de Boom der Kennis, toen hij inzicht kreeg in het leven en wat groter is dan het leven.
4. Harmonie/wanorde
In de leer van Confucius is het doel van het individu zich zoveel mogelijk te ontwikkelen tot de staat van
volledig en authentiek mens worden (jen). Om dat te doen moet men in harmonie zijn met de Weg van de Hemel (T’ien Tao) en de manier om die harmonie te bereiken is het trouw volgen van het principe van juist handelen en decorum of ‘rituaal’ (li).

Het gezichtspunt Vier waarden in één wereld' komt in het artikel Zie de dageraad: nieuwe continenten en oude zakken'' (deel II - Theosofia september 2013) van John Algeo opnieuw ter sprake.

H.P. Blavatsky: De Geheime Leer Deel I, Proloog (p. 32):
Zij is het ENE LEVEN, eeuwig, onzichtbaar en toch alomtegenwoordig, zonder begin of einde en toch periodiek in haar geregelde manifestaties, terwijl tussen die perioden het duistere geheim van het niet-zijn heerst; onbewust en toch absoluut Bewustzijn; niet te verwerkelijken en toch de ene op zichzelf bestaande werkelijkheid; inderdaad ‘een chaos voor het gevoel, een Kosmos voor de rede’. Haar ene absolute kenmerk, namelijk HETZELF, de eeuwige, onophoudelijke beweging, wordt in esoterische taal de ‘grote adem’2 genoemd, dat is de eeuwigdurende beweging van het Heelal in de zin van grenzeloze, altijd aanwezige RUIMTE. Wat bewegingloos is, kan niet goddelijk zijn. Maar er is ook in feite en in werkelijkheid niets absoluut onbeweeglijk binnen de universele ziel.
Bijna vijf eeuwen v.Chr. beweerde Leucippus, de leermeester van Democritus, dat de Ruimte eeuwig vol was met atomen die werden aangedreven door een onophoudelijke beweging, die na verloop van tijd, toen die atomen zich verenigden, een ronddraaiende beweging opwekte, als gevolg van onderlinge botsingen die zijdelingse bewegingen opleverden. Epicurus en Lucretius onderwezen hetzelfde, maar zij voegden aan de zijdelingse beweging van de atomen het denkbeeld van affiniteit toe – een occulte lering.
35: De mensheid heeft het derde wortelras bereikt; dit is het teken voor het begin van het ontstaan van het menselijke leven. Als de omtrek verdwijnt en alleen het overblijft, is dit een teken dat de val van de mens in de stof een feit is en dat het VIERDE ras begint. Het kruis binnen een cirkel symboliseert het zuivere pantheïsme'; toen het kruis niet meer werd omcirkeld, werd het fallisch. Het had dezelfde en ook nog andere betekenissen als een in een cirkel ingeschreven TAU of als een ‘hamer van Thor’, het zogenaamde Jaina-kruis of eenvoudig de swastika binnen een cirkel.
De Geheime Leer Deel I, Stanza 1 De nacht van het heelal (p. 79):
De esoterische filosofie leert dat alles leeft en bewust is, maar niet dat al het leven en bewustzijn lijkt op dat van menselijke of zelfs dierlijke wezens. Wij beschouwen het leven als ‘de ene bestaansvorm’, die zich manifesteert in wat stof wordt genoemd of, zoals bij de mens, in wat wij geest, ziel en stof noemen, die wij ten onrechte scheiden. De stof is op dit bestaansgebied het voertuig voor de manifestatie van de ziel, en de ziel is op een hoger gebied het voertuig voor de manifestatie van de geest; deze drie vormen een drie-eenheid die wordt samengevat in het leven, dat ze alle doordringt. De gedachte van een alomvattend leven is een van die heel oude opvattingen die in deze eeuw tot het menselijke denken terugkeren omdat dit zich losmaakte van de antropomorfistische theologie. Het is waar dat de wetenschap zich tevredenstelt met het opsporen of vooropstellen van de tekenen van alomvattend leven, en dat zij nog niet zo moedig is geweest om zelfs maar ‘anima mundi’ te fluisteren! Het denkbeeld van ‘levende kristallen’, waarmee de wetenschap nu vertrouwd is, zou een halve eeuw geleden minachtend zijn verworpen. Plantkundigen zoeken nu naar de zenuwen van planten, niet omdat zij veronderstellen dat planten kunnen voelen of denken zoals dieren, maar omdat ze geloven dat een of ander weefsel, dat dezelfde functie vervult in het plantenleven als zenuwen in het dierlijke leven, nodig is om de groei en de voedselopname van planten te verklaren. Het schijnt nauwelijks mogelijk dat de wetenschap – door het gebruik van termen zoals ‘kracht’ en ‘energie’ – nog veel langer voor zichzelf het feit kan verbergen dat dingen die leven bezitten, levende dingen zijn, of het nu gaat om atomen of planeten.
De Geheime Leer Deel I Stanza 2 Het denkbeeld van differentiatie (p. 89/90):
En omdat de godheid absoluut is, moet zij alomtegenwoordig zijn, en er is dus geen atoom dat haar niet in zich bevat. De wortels, de stam en de vele takken zijn drie afzonderlijke dingen en toch vormen zij één boom. De kabbalisten zeggen: ‘De godheid is één, omdat zij oneindig is. Zij is drievoudig, omdat zij zich eeuwig manifesteert.’ Dit manifesteren is drievoudig in haar aspecten, want volgens Aristoteles heeft ieder natuurlijk lichaam drie beginselen nodig om objectief te worden: 1° het nog ontbreken van eigenschappen, 2° vorm, en 3° stof7. ‘Het nog ontbreken van eigenschappen’ betekende voor de grote filosoof wat de occultisten de oervormen noemen, die zijn afgedrukt in het astrale licht – het laagste gebied en de laagste wereld van de anima mundi. De vereniging van deze drie beginselen hangt af van een vierde – het LEVEN, dat uitstraalt van de toppen van het Onbereikbare, om een algemeen verspreide essentie te worden op de gemanifesteerde bestaansgebieden. En dit VIERVOUD (vader, moeder, zoon, als een EENHEID, en als levende manifestatie een viervoud) heeft geleid tot het heel archaïsche denkbeeld van de onbevlekte ontvangenis, dat zich nu tenslotte heeft gekristalliseerd tot een dogma van de christelijke kerk, die in strijd met ieder gezond verstand deze metafysische gedachte in vleselijke zin heeft opgevat. Want men hoeft alleen maar de Kabbala te lezen en haar numerieke verklaringsmethoden te bestuderen om de oorsprong van dat dogma te vinden.
De Geheime Leer Deel I, Stanza 3 Het ontwaken van de kosmos (p. 93):
(a) Het schijnbaar paradoxale gebruik van de uitdrukking ‘zevende eeuwigheid’, die zo het ondeelbare verdeelt, is in de esoterische filosofie toegestaan. Deze verdeelt grenzeloze duur in onvoorwaardelijke eeuwige en universele tijd en een voorwaardelijke tijd (khandakala). De ene is de abstractie of het noumenon van eindeloze tijd (kala); de andere het periodiek hierdoor optredende verschijnsel, als het gevolg van mahat (de universele intelligentie, beperkt door de duur van het manvantara).
De Geheime Leer Deel I Stanza 4 De zevenvoudige hiёrarchieёn (p. 133,134):
133,134: De ‘adem’ van al de ‘zeven’ heet bhaskara (licht makend), omdat alle planeten in hun oorsprong kometen en zonnen waren. Zij ontwikkelden zich uit de oorspronkelijke Chaos' (nu het noumenon van de niet oplosbare nevelvlekken) tot manvantarisch leven, door aggregatie en opeenhoping van de eerste differentiaties van de eeuwige stof, volgens de mooie zinswending in de Toelichting: ‘Zo kleedden de zonen van het licht zich in het weefsel van de duisternis.’ Zij worden allegorisch ‘de hemelslakken’ genoemd, omdat hun (voor ons) vormloze INTELLIGENTIES ongezien hun sterre- en planeethuizen bewonen en die als het ware bij hun omloop met zich meedragen, zoals slakken dat doen. De leer van een gemeenschappelijke oorsprong van alle hemellichamen en planeten werd, zoals wij zien, door de archaïsche astronomen onderwezen vóór Kepler, Newton, Leibniz, Kant, Herschel en Laplace. Warmte (de adem), aantrekking en afstoting – de drie grote factoren van beweging – zijn de omstandigheden waaronder alle leden van dit hele oorspronkelijke gezin worden geboren, zich ontwikkelen en sterven, om opnieuw te worden geboren na een ‘nacht van Brahma’, waarin de eeuwige stof periodiek terugkeert tot haar aanvankelijke ongedifferentieerde toestand. De sterkst verdunde gassen kunnen de moderne natuurkundige nog geen idee geven van de aard van die stof. De onzichtbare vonken van oeratomen, in het begin krachtcentra, differentiëren zich tot moleculen, en worden zonnen, die geleidelijk objectief – gasvormig, stralend en kosmisch – worden. Tenslotte geeft de ene ‘wervelwind’ (of beweging) de stoot tot de vorm en tot de eerste beweging, die wordt beheerst en onderhouden door de nooit rustende ademingen – de Dhyan-Chohans.
De Geheime Leer Deel I, Samenvatting (p. 310):
Deze oorspronkelijke essentie heeft een monistisch karakter en manifesteert zich niet slechts als levensactiviteit, als een geestelijke kracht, een onzichtbare, onbegrijpelijke en niet te beschrijven energie, maar ook als de levensstof waaruit de substantie van levende wezens bestaat.’ Deze ideos van oorspronkelijke materie, of de proto-ilos – die de voedingsbodem is van alle geschapen dingen – bevat de substantie waaruit alles wordt gevormd. Het is de Chaos . . . waaruit de macrokosmos, en later door evolutie en deling in mysteria specialia8, elk afzonderlijk wezen ontstond. ‘Alle dingen en alle elementaire substanties waren er in potentia maar niet in actu in aanwezig’ – wat de vertaler dr. F. Hartmann terecht doet opmerken dat ‘het schijnt dat Paracelsus de moderne ontdekking van de ‘potentie van materie’ driehonderd jaar geleden heeft voorzien’ (blz. 42).
Deze magnus limbus, of de Yliaster van Paracelsus, is eenvoudig onze oude vriend, de ‘vader-moeder’ van binnen, uit de tweede en de andere stanza’s, voordat deze in de Ruimte verscheen. Het is de universele voedingsbodem van de Kosmos, verpersoonlijkt in het tweevoudige karakter van de macro- en de microkosmos (of het Heelal en onze wereldbol)9 door aditi-prakriti, de geestelijke en de stoffelijke natuur.
De Geheime Leer Deel I hoofdstuk 14 Krachten – bewegingsvormen of intelligenties? (p. 668/669):
668: De occultisten staan in hun overtuigingen dus niet alleen. Eigenlijk zijn ze ook niet zo dwaas dat ze zelfs de ‘zwaartekracht’ van de hedendaagse wetenschap tegelijk met andere fysische wetten verwerpen en in plaats daarvan aantrekking en afstoting aannemen. Bovendien zien ze in deze twee tegengestelde krachten slechts de twee aspecten van de universele eenheid, die men ‘HET ZICH MANIFESTERENDE DENKVERMOGEN’ noemt. In deze aspecten neemt het occultisme door middel van zijn grote zieners een ontelbare menigte werkzame wezens waar: kosmische Dhyāni-Chohans, wezens waarvan de essentie in haar tweevoudige natuur de oorzaak is van alle aardse verschijnselen. Want die essentie is één in substantie met de universele elektrische oceaan, die het LEVEN is; en omdat zij, zoals gezegd, tweevoudig is – positief en negatief – zijn de emanaties van die tweevoudigheid nu op aarde werkzaam onder de naam ‘bewegingsvormen’. Want zelfs tegen het woord kracht kan men bezwaar gaan maken uit vrees dat het iemand zelfs maar in gedachten ertoe zou brengen deze van de stof te scheiden! Het tweeledige gevolg van die tweevoudige essentie wordt nu, zoals het occultisme zegt, de middelpuntzoekende en de middelpuntvliedende kracht genoemd, de negatieve en positieve polen of polariteit, warmte en kou, licht en duisternis, enz.
De Geheime Leer Deel I hoofdstuk 16 Cyclische evolutie en karma (p. 707):
Om de werking van karma bij de periodieke vernieuwingen van het Heelal voor de onderzoeker duidelijker en begrijpelijker te maken, als deze toekomt aan het probleem van de oorsprong en de evolutie van de mens, moet hij nu met ons de esoterische invloed van de karmische cyclussen op de universele ethiek onderzoeken. De vraag is: hebben die geheimzinnige tijdsindelingen, die door de hindoes yuga’s en kalpa’s en door de Grieken zo aanschouwelijk – κύκλοϛ – ‘cyclus’, ring of cirkel worden genoemd, enige invloed op, of enig direct verband met, het menselijke leven? Zelfs de exoterische filosofie verklaart dat deze eeuwigdurende tijdscyclussen altijd, periodiek en intelligent, in ruimte en eeuwigheid, in zichzelf terugkeren. Er zijn ‘cyclussen van stof’4 en er zijn ‘cyclussen van spirituele evolutie’, raciale, nationale en individuele cyclussen. Kunnen esoterische beschouwingen ons een nog dieper inzicht verschaffen in de werkingen hiervan?
Deze gedachte wordt prachtig uitgedrukt in een heel knap wetenschappelijk boek:
Alexander Winchell boek World-Life (blz. 535 en 548.)
‘De mogelijkheid om tot een begrip te komen van een stelsel van coördinatie, dat in tijd en ruimte zoveel verder gaat dan het gebied van de menselijke waarnemingen, is een omstandigheid waaruit het vermogen van de mens blijkt om de beperkingen van de veranderende en onbestendige stof te boven te komen, en om zijn superioriteit boven alle onstabiele en vergankelijke zijnsvormen te laten gelden. De opeenvolging van de gebeurtenissen en het onderlinge verband van gelijktijdig bestaande dingen vertoont een bepaalde orde, waar het denkvermogen van de mens greep op krijgt; en met deze als leidraad beweegt hij zich voorwaarts of achteruit door lange tijdperken van stoffelijke geschiedenis, waarvan de menselijke ervaring nooit kan getuigen.

De Geheime Leer Deel II De rassen met het ‘derde oog’ (p. 340/341):
Toen de spiritualiteit en alle goddelijke vermogens en eigenschappen van de deva-mens van het derde Ras tot dienaressen waren gemaakt van de pas ontwaakte fysiologische en psychische hartstochten van de stoffelijke mens, in plaats van omgekeerd, verloor het oog zijn vermogens. Maar zo was de wet van de evolutie, en het was strikt genomen geen VAL. De zonde lag niet in het gebruiken van die nieuw-ontwikkelde vermogens, maar in het misbruiken ervan; in het maken van het tabernakel, dat was bestemd om een god te huisvesten, tot de tempel van allerlei geestelijke ongerechtigheid.
342: De wet van KARMA is onontwarbaar verweven met die van reïncarnatie.
Alleen de leer die hieronder kort wordt samengevat, kan ons het geheimzinnige vraagstuk van goed en kwaad verklaren en de mens verzoenen met de vreselijke en schijnbare onrechtvaardigheid van het leven. Deze leer omvat de kennis van de voortdurende wedergeboorten van één en hetzelfde individu door de hele levenscyclus heen, en de overtuiging dat dezelfde MONADEN, onder wie veel Dhyan-Chohans of de ‘goden’ zelf zijn, door de ‘kringloop van noodzakelijkheid’ moeten gaan en door zo’n wedergeboorte worden beloond of gestraft voor het ondergane lijden of de gepleegde misdaden in het vorige leven. Verder zegt deze leer dat juist die monaden die binnengingen in de lege, onbezielde schillen of astrale vormen van het eerste Ras, die door de pitri’s waren geëmaneerd, dezelfde zijn die nu in ons midden zijn – ja, misschien zelfs wij zelf zijn. Slechts de zekerheid die zo’n leer biedt, kan ons in opstand gekomen gevoel van rechtvaardigheid tot rust brengen. Het kan zijn dat iemand die deze edele leer niet kent, om zich heen ziet en de ongelijkheid van geboorte en lot, van verstand en capaciteiten waarneemt en dat hij constateert dat eer wordt bewezen aan dwazen en losbollen, die alleen tengevolge van hun geboorte door het lot met gunsten zijn overladen, terwijl hun naaste buurman met al zijn verstand en edele deugden – die in ieder opzicht veel grotere verdiensten heeft – omkomt van armoede en door gebrek aan sympathie. Wanneer hij dit alles ziet en zich moet afwenden – niet in staat om het onverdiende lijden te verlichten, terwijl de kreten van pijn om hem heen in zijn oren weerklinken en zijn hart ontroeren – dan weerhoudt alleen die gezegende kennis van karma hem ervan zowel het leven en de mensen als hun veronderstelde schepper te vervloeken20.
20: Tegenstanders van de leer van karma moeten bedenken dat het absoluut onmogelijk is te proberen de pessimisten op basis van andere gegevens te overtuigen. Een goed begrip van de beginselen van de karmische wet ondermijnt de hele grondslag van het indrukwekkende gebouw dat is opgericht door de leerlingen van Schopenhauer en Von Hartmann.
De Geheime Leer Deel I, hoofdstuk 12 The theogonie van de scheppende goden (p. 472):
Maar er zijn in de universele esoterie, de oosterse en de westerse, twee verschillende aspecten in al die personificaties van de vrouwelijke natuurkracht of van de natuur, het noumenale en het fenomenale. Het ene is haar zuiver metafysische aspect, zoals dat door de geleerde spreker in zijn Notes on the Bhagavad-Gita wordt beschreven; het andere is aards en stoffelijk en tegelijk, van het standpunt van een praktische, menselijke opvatting en van het occultisme, goddelijk. Het zijn alle de symbolen en personificaties van de Chaos, de ‘grote diepte’ of de oorspronkelijke wateren van de Ruimte, de ondoordringbare SLUIER tussen het ONKENBARE en de logos van de schepping. ‘Terwijl hij zich door zijn geest met Vāch verbond, schiep Brahmā (de logos) de oorspronkelijke wateren.’ In de Kathaka Upanishad staat het nog duidelijker: ‘Prajāpati was dit Heelal. Vāch was zijn helpster. Hij verbond zich met haar . . . zij bracht deze wezens voort en ging Prajāpati weer binnen11.’
483: En iedereen die de numerieke evolutie in de oorspronkelijke kosmogonie van Pythagoras (een tijdgenoot van Confucius) heeft bestudeerd, zal altijd hetzelfde denkbeeld terugvinden in zijn triade, tetraktis en decade, die voortkomen uit de ENE en enige Monade. Confucius wordt door zijn christelijke biograaf bespot, omdat hij voor en na deze passage over ‘waarzeggerij spreekt’, en hij wordt als volgt geciteerd: ‘De acht symbolen bepalen het geluk en het ongeluk en deze leiden tot grote daden. Er zijn geen beelden die nagebootst kunnen worden en die groter zijn dan hemel en aarde. Er zijn geen veranderingen, groter dan de vier jaargetijden (dit betekent noord, zuid, oost en west, enz.). Er zijn geen zwevende beelden, helderder dan de zon en de maan. In het voorbereiden van dingen voor het gebruik, is er niemand groter dan de wijze. Bij het bepalen van geluk en ongeluk is er niets groter dan de waarzegstrootjes en de schildpad.’
Daarom worden de ‘waarzegstrootjes’ en de ‘schildpad’, het ‘symbolische stel lijnen’ en de grote wijze die ze beschouwt terwijl ze één en twee worden, en twee vier worden en vier acht, en de andere stellen ‘drie en zes’, minachtend uitgelachen, alleen omdat zijn wijze symbolen verkeerd worden begrepen.
De Geheime Leer Deel II, hoofdstuk 25 De mysteriën van het zevental (p. 726/727):
En er is hier brandstof, namelijk de vijf zintuigen (of menselijke hartstochten). De zeven (vormen van) bevrijding daarvan zijn de zeven (vormen van) inwijding. De eigenschappen zijn de vruchten. . . . Daar genieten de grote wijzen gastvrijheid. En wanneer ze zijn vereerd en verdwenen, komt een ander woud stralend tevoorschijn, waarin intelligentie de boom is en bevrijding de vrucht, en dat schaduw bezit (in de vorm van) rust, die berust op kennis, die tevredenheid tot water heeft en de KSHETRAJÑA (het ‘hoogste ZELF’, zegt Krishna in de Bhagavad Gita;, blz. 102 e.v.) binnenin tot zon.’
Nu is al het bovenstaande heel duidelijk, en zelfs de minst geleerde theosoof zal deze allegorie kunnen begrijpen. En toch zien we dat grote oriëntalisten er in hun verklaringen een volkomen warboel van maken. De ‘grote wijzen’ die ‘gastvrijheid genieten’ worden verklaard als de zintuigen, ‘die, nadat zij eerst buiten verband met het zelf hebben gewerkt, er tenslotte in worden opgenomen’. Maar het is niet te begrijpen hoe de zintuigen, als zij ‘buiten verband’ staan met het ‘hogere Zelf’, ‘erin kunnen worden opgenomen’. Men zou integendeel denken dat, juist omdat de persoonlijke zintuigen zich richten op en zich trachten te verbinden met het onpersoonlijke Zelf, het laatstgenoemde, dat VUUR is, de lagere vijf verbrandt en daardoor de hogere twee, ‘denkvermogen en begrip’, of de hogere aspecten van manas16 en buddhi, loutert. Dit blijkt heel duidelijk uit de tekst. De ‘grote wijzenverdwijnen nadat ze ‘zijn vereerd’. Vereerd door wie, wanneer ze (de veronderstelde zintuigen) ‘buiten verband met het zelf’ staan? Door het DENKVERMOGEN natuurlijk; door manas (in dit geval verenigd met het zesde zintuig), dat niet het Brahman, het ZELF of kshetrajña – de spirituele zon van de ziel – is en kan zijn. In de laatstgenoemde moet manas na verloop van tijd zelf worden opgenomen. Het heeft ‘grote wijzen’ vereerd en gastvrijheid verleend aan aardse wijsheid; maar zodra er ‘een ander woud stralend tevoorschijn komt’, wordt de intelligentie (buddhi, het zevende zintuig, maar het zesde beginsel) veranderd in de boom – die boom, waarvan de vrucht bevrijding is – die tenslotte de Aśvatthaboom, het symbool van het leven en van zijn denkbeeldige vreugden en genietingen, tot in de wortels vernietigt. En daarom hebben zij die deze toestand van bevrijding bereiken, volgens de woorden van de hierboven geciteerde wijze, ‘daarna geen vrees’. In deze toestand ‘kan het einde niet worden waargenomen omdat het zich naar alle kanten uitstrekt’.
16) Evenals mahat (universele intelligentie) eerst wordt geboren of zich manifesteert als Vishnu en daarna, wanneer het in de stof valt en zelfbewustzijn ontwikkelt, egoïsme, zelfzucht wordt, zo heeft ook manas een tweevoudige natuur. Het staat respectievelijk onder de zon en de maan, want zoals Śankarāchārya zegt: ‘De maan is het denkvermogen en de zon het begrip.’ De zon en de maan zijn de godheden van onze planetaire macrokosmos, en daarom voegt Śankara eraan toe dat ‘het denkvermogen en het begrip de respectievelijke godheden van de (menselijke) organen zijn’ (zie Brihadāranyaka, blz. 521 e.v.). Dit is misschien de reden waarom Arjuna Miśra zegt dat de maan en het vuur (het zelf, de zon) het heelal vormen.
De Geheime Leer Deel II, hoofdstuk 2 De voorouders die de wetenschap biedt (p. 765):
Wanneer Haeckel of een andere wetenschapper meer wist over de aard van het atoom dan nu het geval is, zou hij de zaak niet op deze manier hebben verbeterd. Want hij zegt, in meer metafysische taal dan Darwin, precies hetzelfde. Het levensbeginsel of de levensenergie, dat alomtegenwoordig, eeuwig en onvernietigbaar is, is als noumenon een kracht en een beginsel, maar als verschijnsel bestaat het uit atomen. Het is een en hetzelfde, en ze kunnen niet als gescheiden worden beschouwd, behalve in het materialisme.
De Geheime Leer Deel II, hoofdstuk 4 De duur van de geologische tijdperken, rascyclussen en de oudheid van de mens (p. 795/796):
Kenden de Ouden buiten hun eigen wereld nog andere werelden? Op welke gegevens berust de bewering van de occultisten dat iedere bol een zevenvoudige keten van werelden is – waarvan er maar één zichtbaar is – en dat deze, evenals iedere zichtbare ster of planeet, door mensen wordt, werd of zal worden bewoond? Wat bedoelen zij met ‘een morele en fysieke invloed’ van de sterrenwerelden op onze bollen?
Dit zijn vragen die ons vaak worden gesteld, en men moet ze vanuit ieder gezichtspunt beschouwen. Het antwoord op de eerste van de twee vragen is: wij geloven het, omdat de eerste natuurwet eenvormigheid in verscheidenheid is, en de tweede is analogie. ‘Zo boven, zo beneden.’ De tijd is voor altijd voorbij, waarin onze vrome voorouders geloofden dat onze aarde het middelpunt van het heelal was, en de kerk en haar arrogante dienaren konden eisen dat wij de veronderstelling dat een andere planeet bewoond zou kunnen zijn, als een godslastering zouden beschouwen.
Adam en Eva, de slang en de erfzonde, gevolgd door de verzoening door het bloed hebben te lang ons denken in de weg gestaan, en zo werd de universele waarheid opgeofferd aan de krankzinnige verwaandheid van ons, kleine mensen.
Wat zijn nu de bewijzen hiervoor? Behalve op deductie berustend bewijsmateriaal en logische redenering, bestaan er voor de niet-ingewijde geen bewijzen. Voor de occultisten, die geloven in de kennis die door talloze generaties zieners en ingewijden is verkregen, zijn de gegevens die in de geheime boeken worden geboden, volstrekt voldoende.

<< vorige || volgende >>

Categorie: Artikelen | Rapport | Auteur: Harry Nijhof


Deze pagina werd sedert 16 dec. 2007 keer bekeken.