Het nieuwe leren = Paradigmawisseling (Meta-Leren)


Valentinus: Zelfkennis is Godskennis.
Michel de Montaigne: Elke mens draagt in zich het geheel van de menselijke conditie.
Thomas Hobbes: Wie in zichzelf kijkt, zal de gedachten en hartstochten van alle andere mensen kennen.
Niets wat stervelingen maken, kan onsterfelijk zijn.
Omraam Mikhaël Aïvanhov: Wat niet van binnenuit komt, is niet duurzaam.
Curtius: Niets regeert de massa effectiever dan het bijgeloof.
J.A.A. van Doorn: Intellectuelen hebben zich te veel opgeworpen als ideologen, vertegenwoordigers van de wetgevende rede die de ervaringswijsheid van de gemiddelde burger bij voorbaat afdoen als een manifestatie van vooroordelen, onbegrip en onwetendheid. Democratie is de politiek van het menselijk tekort en in die politiek dient commen sense het uitgangspunt te vormen.
Baas in eigen huis en het huis ten laste van de gemeenschap.

Groupthink (Spiegelsymmetrie, Ethica, Navelstaren)

Emil Cioran: Het is echter een heldere, cionareske paradox dat de mens juist vanwege de wil tot slagen een eindeloze reeks catastrofen achter zich laat: je manifesteren betekent je door een of andere vorm van volmaaktheid laten verblinden. Denken leidt tot niet-handelen. De utopie houdt volkeren jong en vitaal. Wijsheid maakt hem oud en futloos. Dat zag je al bij de Romeinen. Toen ze ten langen leste door contact met de Grieken beschaafd werden, sloeg de vermoeidheid toe en waren ze een gemakkelijke prooi voor de utopisch gedreven barbaren.
Ilya Prigogine: In navolging van Spinoza zei Einstein ooit tegen De Gaulle dat we marionetten zijn zonder dit zelf te beseffen.
Dr. C. (Kees) le Pair: Why be a scientist if you can be his boss?
Nassim Nicholas Taleb van de Black swan theory: Nog nooit in de geschiedenis van de mensheid zijn er zo veel posities met macht toegekend aan mensen die geen persoonlijke risico’s dragen.
Harry Nijhof Er zal een tijd komen dat de professionals die bottom up, met hun cliënten de problemen echt oplossen beter gewaardeerd zullen worden dan de politicals die zich met navelstaren bezig houden.

Zo'n 350 jaar geleden was de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden de machtigste staat in de wereld met de sterkste vloot en een bloeiende handel tot in alle uithoeken van de wereld. Die tijd bracht Constantijn en Christiaan Huygens voort. Constantijn (1596-1687) was dichter en diplomaat. Als secretaris van de stadhouders van Oranje was hij een van de architecten van de groei en bloei van de Republiek. Zijn briljante zoon Christiaan (1629-1695) ontwikkelde zich tot een groot wetenschapper, bedreven in wiskunde, natuurkunde en sterrenkunde.

Transitie maakt energie niet goedkoper, maar juist flink duurder (Bard van de Weijer de Volkskrant 13 november 2023, p. 2):
Hoewel de kosten voor energie uit
wind en zon dalen, leidt de energietransitie niet tot lagere, maar juist hogere kosten. Consumenten en bedrijven gaan dit decennium 92 procent meer betalen voor elektriciteit en aardgas.

Eerste klimaatplaag: zoetwatertekort (|Maarten Keulemens de Volkskrant 9 november 2023, p. 11):
De stijgende zeespiegel zal de komende decennia steeds meer zijn stempel drukken op
bouwplannen, infrastructuur en investeringen. Dat staat in een rapport over de gevolgen van klimaatverandering in Nederland. Een van de problemen: binnensijpelend zout zeewater.

Hoe Nederland biologische landbouw verwaarloosde
Bio voor de bühne (Freyan Bosma en Simon Dequeker De Groene Amsterdammer 9 november 2023, p. 22-27):
Nederland belooft biologische boeren te steunen, maar regelt amper Europees geld en kiest liever voor
marginale ‘verduurzaming’ van intensieve landbouw. Onder verschillende kabinetten groeide de biologische sector de afgelopen decennia nauwelijks.

Alleen bange partijen doen dat niet’ (Yvonne Hofs de Volkskrant 8 november 2023):
Woensdag maken twee van de drie planbureaus de resultaten van hun doorrekening van de verkiezingsprogramma’s bekend. De traditionele cijfermatige vergelijking van de verkiezingsbeloften verliest echter aan waarde, doordat
steeds minder grote partijen meedoen.

Veel historisch besef bezitten de Nederlandse ambtenaren niet, met hun brandbrief over Israël in Gaza (Max Pam de Volkskrant 8 november 2023, p. 15):
En dan hebben we de zaak van
Khadija Arib, de voormalige voorzitter van de Tweede Kamer, die door de ambtenaren om haar heen werd afgeserveerd, onder dankbare medewerking van haar opvolger. ‘Onveilig’ lijkt het nieuwe toverwoord te zijn, waarmee je tegenwoordig zo’n beetje iedereen weg kunt krijgen die je niet bevalt.

Via obligaties blijven banken spekkoper van de fossiele energie, zonder dat dit zichtbaar is (William de Vries de Volkskrant 7 november 2023, p. 28):
Hoewel de
meeste banken sinds het Klimaatakkoord van Parijs een uitgebreid duurzaamheidsbeleid hebben en zich hebben gecommitteerd aan het afbouwen van investeringen in fossiele brandstoffen, is de realiteit helaas nog steeds een andere.

Woedende Arib vraagt de Kamer om de publicatie van het onderzoek naar haar gedrag te blokkeren (Raoul du Pré de Volkskrant 25 oktober 2023):
In een woedende brief vraagt voormalig Tweede Kamervoorzitter
Khadija Arib de Kamer om de voorgenomen publicatie van het onderzoek naar haar vermeende grensoverschrijdend gedrag voorlopig uit te stellen. Zij beschuldigt huidig voorzitter Vera Bergkamp van ‘onbehoorlijk handelen, misbruik van procesrecht en het aantasten van de rechtsstaat’.

Politie schiet man neer in Brussel: vrijwel zeker gevluchte verdachte van dodelijke aanslag (de Volkskrant 17 oktober 2023):
Twee Zweedse voetbalfans gedood bij terreuraanslag in Brussel, schutter nog op de vlucht (Redactie de Volkskrant 17 oktober 2023):
Na een
radicaalislamitische aanslag in het centrum van Brussel, waarbij twee Zweedse voetbalfans werden gedood, is het dreigingsniveau voor terreur in de Belgische hoofdstad opgeschaald naar het hoogste niveau 4. De schutter is nog op de vlucht.

Afrika Museum mogelijk al in november dicht: rechter beslist in slepend conflict (Michiel Kruijt de Volkskrant 11 oktober 2023, p. V2):
Een rechter gaat beslissen over de vraag of het
Afrika Museum in Berg en Dal per 27 november mag worden gesloten. Dinsdag diende een kort geding in Nijmegen over de vechtscheiding rond het museum, die al jaren bezig is. De rechter riep de partijen op tot een vergelijk te komen, maar dat was vergeefs.

Het geheim van hoge ouderdom (Michiel van der Geest de Volkskrant 7 oktober 2023, katern Boeken & Wetenschap):
Nederland staat in Europa
op een karige 19de plek als het om het aantal 100-jarigen gaat. Hoe is die lage positie te verklaren?
Moeilijk hoeft het niet te zijn, zegt de hoogleraar. ‘Het is alles doen wat
je moeder je ooit heeft verteld. Niet roken, niet drinken, goed je groente eten, veel bewegen, op tijd naar bed, minder tobben en meer spelen.

Vraag je als overheid, bieb of burger af waarom je nog op Facebook of X zit. Aron Mirck de Volkskrant 6 oktober 2023, p. 24):
Schermverslaving, lagere schoolprestaties, minder welzijn, de bezwaren tegen sociale media zijn legio. Voeg het racisme van Musk en het verdienmodel van Zuckerberg toe en de vraag is: wat doet de overheid nog op zulke kanalen?

Stalins getalenteerde schoft (Helmer Stoel De Groene Amsterdammer 5 oktober 2023, p. 62-64):
Op het standbeeld in zijn geboorteplaats staat een vaak
geciteerde zin uit een van zijn korte verhalen: ‘Het volk is niet compleet zonder mij.Platonovs rijke en complexe werk getuigt van een fundamenteel inzicht: het volk heeft ook altijd al bestaan uit hen die er niet echt toe gerekend werden.

De confrontatie met de realiteit maakt dat we ons niet verliezen in sprookjes en verslavingen (Erdal Balci de Volkskrant 3 oktober 2023, p. 29):
Met veel instemming las ik de
nieuwe column van Merel van Vroonhoven in deze krant om vervolgens een hele middag bezig te zijn met de vraag hoe mensen zo verslaafd kunnen raken aan gokken.
Het lef om de
waarheid in de ogen te kijken heeft gemaakt dat we tegenwoordig beschikken over de middelen om het leven draaglijker te maken: medicatie, wetenschap, kunst, literatuur, filosofie.
Een
interdisciplinaire aanpak staat centraal.

Alles is scheepvaart (Arnon Grunberg de Volkskrant 3 oktober 2023, p. V8-9):
Aafke Steenhuis en Jan Joost Teunissen schreven een boek over havens, waaruit blijkt dat globalisering al vijfduizend jaar geleden bestond. Arnon Grunberg las het boek en concludeert: de mens is een handeldrijvend dier. Maar hoe moet je die handel organiseren?

Shutdown afgewend, maar tegen welke prijs? (Thomas Rueb de Volkskrant 2 oktober 2023, p. 4):
Het Amerikaanse Congres wist zaterdag ternauwernood sluiting van het
overheidsapparaat te voorkomen. Republikein Kevin McCarthy zocht onverwacht toenadering tot Democraten, met mogelijk grote gevolgen.
Op 22 december 2018 begon de
tweede shutdown tijdens het presidentschap van Trump. De Democraten gingen niet akkoord met een begroting waarin vijf miljard dollar was vrijgemaakt voor de bouw van een muur tussen de Verenigde Staten en Mexico. Op 25 januari 2019 kwam er een einde aan de shutdown, die uiteindelijk 35 dagen duurde.[4] De shutdown was de langste in de geschiedenis van de Verenigde Staten.

In een verpolitiekte wereld draait alles draait om schaamteloosheid, dat is de les van deze week (Sander Schimmelpennick de Volkskrant 2 oktober 2023, p. 2):
De
islam is sowieso steeds minder de vijand bij radicaal-rechts, want men vindt ‘liberale elites’ erger en mikt op een mondiale coalitie van rancuneradicalen, van welke gezindte ook. Daarom maakt Thierry Baudet tegenwoordig filmpjes met sportschooljongens met migratieachtergrond, die vinden dat vrouwen achter het aanrecht horen en echte mannen dropshippen.

Grensoverschrijdend gedrag (Pointer 1 oktober 2023 KRO-NCRV, NPO2):
Klassieke muziek heeft voor veel mensen het imago van fatsoenlijk, keurig en misschien een beetje saai. In eeuwenoude concertzalen worden meesterwerken gespeeld door de beste orkesten. Van jongs af aan zetten musici alles opzij voor de muziek. Het concertpodium is het hoogste doel en een orkestbaan gewild. De concurrentie is groot: Nederland telt negen symfonische orkesten en evenveel conservatoria.
Hoe veilig is die sector voor (jonge) musici? Hoe vullen orkesten en conservatoria hun verantwoordelijkheid op dat vlak in? Pointer deed onderzoek naar seksueel grensoverschrijdend gedrag en sprak tientallen musici uit Nederland en daarbuiten.

Verlanglijst van Tweede Kamer telt op tot 4,2 miljard euro, en dat is volgens het kabinet onverantwoord (Yvonne Hofs de Volkskrant 30 september 2023, p. 5):
De door de Tweede Kamer geëiste verhoging van het
minimumloon, verlaging van de brandstofaccijns en andere leuke dingen voor de kiezers kosten de schatkist volgend jaar 4,2 miljard euro. Van die rekening is 1,2 miljard euro nog niet gedekt.

Ambtenaren kraken peperdure wensenlijst van Kamer voor goedkoper ov en lagere brandstofprijs (Tobias den Hartog AD 29 september 2023):
De Tweede Kamer beloofde na Prinsjesdag met een keur aan plannen nóg iets extra’s te doen voor de koopkracht van burgers. Maar ambtenaren van het ministerie van Financiën kraken de voornemens: te veel plannen worden uit dezelfde potjes betaald.

Laat de aanpak van socialemediaverslaving niet over aan techbedrijven (Ina Koning en Helen Vossen de Volkskrant 29 september 2023, p. 23):
De overheid heeft een zorgplicht en moet onmiddelijk in actie komen tegen de
toenemende socialemediaverslaving onder jongeren. De initiatieven die techbedrijven presenteren om te voorkomen dat jongeren verslaafd raken aan sociale media, zijn niet serieus te nemen. De aandachtseconomie is immers hun verdienmodel. De overheid heeft een zorgplicht en moet dus zelf onmiddellijk in actie komen.

Conservatorium van Amsterdam beëindigt contracten wegens seksueel grensoverschrijdend gedrag (Merlijn Kerkhof de Volkskrant 29 september 2023, V2):
Het Conservatorium van Amsterdam heeft vorig jaar de samenwerking beëindigd met twee docenten wegens
. Een derde docent, die net was gepensioneerd, is om dezelfde reden de toegang tot het conservatorium ontzegd, nadat (oud-)studenten vorig jaar opnieuw meldingen over hem hadden gedaan.

De Grote Tijdroof (Koen Haegens De Groene Amsterdammer 16 februari 2023, p. 9):
Het
onderliggende taylorisme is op tal van plaatsen (distributiecentra, thuiszorg, delen van de financiële sector) springlevend. En dan is er nog het merkwaardige fenomeen waarbij een klein deel van het bedrijfsleven – TikTok, Instagram, YouTube, kortom: de aandachtseconomie – geld verdient door aandacht te kapen van, onder meer, werkenden. Ten koste van de organisaties bij wie ze op de loonlijst staan.

Harry, Grillige Willy en de Engel (Lena Bril De Groene Amsterdammer 26 januar 2023, p. 76-77):
Met zijn memoir
Reserve vertelt prins Harry openhartig zijn kant van het verhaal, zíjn waarheid. Maar het boek bevat veel tegenstrijdigheden. Wat wil hij nou eigenlijk zeggen?

De Correspondent (2018). Dit was het nieuws niet. Hun uitgangspunten voorzien van commentaar (Toon van Eijk Civis Mundi Digitaal #101, augustus 2020):
Onze slogan, ‘
een dagelijks medicijn tegen de waan van de dag’, vat onze missie samen: we proberen een soort ‘tegengif’ tegen de ergste bijwerkingen van nieuws te zijn”.
Hij vervolgt: “[De] gemeenschappelijke missie is:
het sensationele vervangen door het fundamentele en het recente vervangen door het relevante… In de zogenoemde ‘aandachtseconomie’ zijn de chocoladeletters op de voorpagina ontstaan en vulden onze sociale media zich met ‘clickbait’.

De aandachtseconomie: hoe val je nog op?
In deze "privacy-first" wereld, is het een uitdaging voor adverteerders om de aandacht van consumenten te trekken en vast te houden.

Nederland keek vaak weg bij racisme en discriminatie, vindt nationaal coördinator: ‘Moeten ons schamen’ (Tonny van der Mee AD 28 september 2023):
Baldewsingh roept het volgende kabinet op in een regeerakkoord een paragraaf op te nemen over de aanpak van racisme en discriminatie. Hij stelt een paar concrete maatregelen voor. ,,Het verbod op religieuze hoofdbedekkingen bij de politie en boa’s moet snel van tafel. Het is juridisch niet houdbaar. Neutraliteit zit niet in kleding.’’

Toename van politiek geweld, rijkdom en democratie steeds minder garantie voor vrede (Serena Frijters de Volkskrant 25 september 2023, p. 7):
Het a
antal conflicten wereldwijd is het afgelopen jaar met ruim een kwart gestegen. Die toename komt vooral doordat er vaker conflicten zijn in redelijk welvarende landen. De cijfers zijn afkomstig van nieuw onderzoek van conflictdatabase Acled.

AI gaat niet zomaar voor zichzelf beginnen (VANDAAG Herfst 2023, p. 21-23. Het magazine is een initiatief van het Apostolisch Genootschap):
Kunstmatiege Intelligentie (AI) zal voorlopig niet de controle over de mens krijgen. Wel moeten we ons echt zorgen maken, zegt psycholoog en filosoof Pim Haselager. Hij legt uit aarom.

Heeft de economie de mens nog nodig?
De stille exodus (Koen Haegens De Groene Amsterdammer 21 september 2023, p. 33-37):
De zelfscan vervangt de kassamedewerker, taxi’s rijden zonder chauffeur en binnenkort zijn er wellicht ook geen schrijvers, tolken en vertalers meer nodig. Welke rol is er nog weggelegd voor mensen van vlees en bloed in de economie van de toekomst?

Het debat over de Miljoenennota belooft eigenlijk het eerste verkiezingsdebat te worden. (Tobias den Hartog, Wouter Peer AD 20 september 2023):
Linkse oppositiepartijen nemen het kabinet de maat over de belastingkorting die de fossiele industrie krijgt, terwijl een Kamermeerderheid tegelijk wil dat de prijs van brandstof niet hoger wordt.

Heeft Julius Caesar nou wel of niet een slachting aangericht bij de Maas? (Geertje Dekkers de Volkskrant 19 september 2023, p. V2):
Het
nieuwe H’Art Museum (voorheen Hermitage Amsterdam) laat zien hoe Julius Caesar en zijn moordenaars de Romeinse geschiedenis veranderden.

Schade (Hasan Bahara de Volkskrant 19 september 2023, p. V2):
Pas na ‘College Tour’ met
Esther Ouwehand vielen er wat lijken uit de kast.
Want zondagmiddag – een paar uur voordat College Tour op tv werd uitgezonden (online al sinds donderdag te zien) – publiceerde NRC een meer dan
3.000 woorden tellend artikel, met in elke alinea minstens één lijk in verre staat van ontbinding.

Fossiele subsidies krijgen hoofdrol in naderende politieke strijd Frank Hendrickx de Volkskrant 18 september 2023, p. 4):
De
fiscale voordelen voor de fossiele sector blijken nog groter dan gedacht: tussen de 39,7 en 46,4 miljard euro. In de komende verkiezingscampagne gaat de strijd om de fossiele subsidies een grote rol spelen, te beginnen bij de politieke beschouwingen deze week.
Vooral activisten met een
inheemse achtergrond zijn vaak slachtoffer.

In 2022 zijn er 177 milieuactivisten vermoord aangetroffen. (Leonie Coppes de Volkskrant 18 september 2023, p. 5):
Voor
milieuactivisten zijn het Amazonegebied en Colombia de gevaarlijkste gebieden om te opereren.

Bagagemedewerkers mogen maximaal 216 koffers per dag tillen op Schiphol, maar zitten vaak aan de 200 per uur David Bremmer AD 16 september 2023):
et gaat jaren duren voordat de honderden bagagemedewerkers op Schiphol niet langer veel te zware koffers meer hoeven te tillen, zoals de Arbeidsinspectie eist. Een nieuw rapport schetst een somber beeld van de bagageafhandeling op Schiphol: de tijd heeft er stilgestaan. Zelf zeggen Schiphol en de zes bagageafhandelaars het werk snel flink lichter te kunnen maken.

‘Ik weet dat ik een jaar cel kan krijgen, maar mijn geweten is belangrijkerMichael Persson interviewt Ruben Schilt de Volkskrant 15 september 2023, p. 16-17):
Het was explosief nieuws: chemiebedrijf Chemours heeft geprobeerd
te schikken met de vier gemeenten die het bedrijf verantwoordelijk houden voor schade door pfas-lozingen. Het was geheime informatie, die door PvdA-medewerker Ruben Schilt werd gelekt. ‘Dit was zo ondemocratisch.

Diederik Gommers doet aangifte tegen Chemours: ‘Ik voel me schuldig tegenover mijn kinderen’ (Sander van Mersbergen interviewt Diederik Gommers AD 15 september 2023):
Diederik Gommers is ‘ziedend’. De arts, hoop in bange dagen tijdens de coronacrisis, kwam deze zomer tot het besef dat hij zijn kinderen in een gevaarlijke omgeving heeft laten opgroeien. Daarom doet hij met duizenden anderen aangifte tegen Chemours in Dordrecht. ,,Voor mij zijn de leidinggevenden daar niets beter dan criminelen. Ze wísten het gewoon.”

Ook in de geopolitiek geldt: wie betaalt, bepaalt (Heleen Mees de Volkskrant 13 september 2023, p. 29):
Beslissingen over
oorlog en vrede dienen te worden genomen door democratisch gekozen regeringen in het Westen, die specialisten tot hun beschikking hebben om over het buitenlands beleid te adviseren. Niet door een man die dreigt te verdwijnen in het konijnenhol van complottheorieën.

In het lab werkte de medicatie. Maar de echte wereld is geen lab (Joost van Egmond Trouw 10 september 2023):
Het lijkt
waterdicht. Je test een geneesmiddel grondig, en vervolgens kun je het aan patiënten voorschrijven. Maar het wordt steeds duidelijker dat we op die manier veel kansen op betere kennis en zorg laten liggen.

Foutje van de bank werd goudmijn (Michael Persson de Volkskrant 8 september 2023, p. 11):
Frank H., is de eerste medewerker van een Nederlandse bank die zich in Duitsland moet verantwoorden voor zijn aandeel bij de fraude die als Cum-Ex te boek staat. Volgens de aanklager zou hij het brein daarachter zijn geweest.\\ Het klopt’, zegt hij. ‘Het klopt dat ik verantwoordelijk was, en dat ik er persoonlijk van heb geprofiteerd. Daarvoor wil ik excuses aanbieden. Ik heb niet naar mijn eigen morele standaard gehandeld. Dat spijt mij. Maar ik was niet degene die de weg baande. Er was al een umfeld. Ik sloeg een pad in dat al ingeslagen was, en dat pad ging bergafwaarts.
‘Toen ik in 2007 zei dat ik er een slecht gevoel bij had, zei
Filip Dierckx, een van de betrokken bazen: ‘Ik ben advocaat, en ik wil alleen weten of het legaal is of niet. Als je het over ethiek wilt hebben ga je maar naar de kerk’.’

Elders ontstaan nieuwe klimaatproblemen. En wij hier maar trots duurzaamheid verkondigen (Ibtihal Jadib de Volkskrant 7 september 2023, p. 2):
Misschien moeten subsidies niet meer sturen op emissie, maar op consumentengedrag. Met uitzondering van kunst en antiek luidt de regel: hoe ouder de zaak, hoe minder waard deze is. Als je bijvoorbeeld een auto wilt inruilen voor een nieuw exemplaar, loont het daar niet te lang mee te wachten aangezien de inruilwaarde met de tijd daalt.
Ten aanzien van het
klimaatbeleid is het daarbij te hopen dat het debat verder zal gaan dan het getouwtrek over het tempo van de energietransitie. Nuttiger lijkt het een meer wezenlijke discussie te voeren over de vraag wat onze levensstijl inhoudt en welke gevolgen die heeft.

Help, het kapitaal neemt ons over – Het onderwijs (2)
Gevangen in de cloudklas (Mirjam de Rijk De Groene Amsterdammer 7 september 2023, p. 14-16):
Techbedrijven verdringen elkaar om ‘
leeromgevingen’ te leveren. En een school die eenmaal op die manier draait, kan daar niet zomaar mee stoppen. ‘Er wordt iets doorgevoerd waarvan niemand weet of het verstandig is.’
Bij het nadenken over de digitalisering probeert
Sharon te ontrafelen welke nadelen samenhangen met wat ze voor het gemak aanduidt als de rol van het grootkapitaal – de rol van de techbedrijven – en welke inherent zijn aan de digitalisering zelf. ‘We moeten dat in discussies uit elkaar trekken’, zegt ze. ‘Digitalisering kan immers ook publiek georganiseerd worden, als we dat zouden willen. Tegelijkertijd heeft digitalisering misschien nadelen die zich ook voordoen als het grootkapitaal geen rol speelt, die moet je ook onder ogen zien.’
Leren is niet louter lesstof tot je nemen, stelt
Sharon. ‘Het is ook het leren als groep, in een groep. Dat zijn vaak waarden waarvan je je niet eens echt bewust bent, tot ze opeens verdwenen zijn, dan realiseer je het je.’

De ‘grijze druk’ op de bevolking groeit: Over 17 jaar zijn er een miljoen AOW’ers bijgekomen (Dylan van Bekkum de Volkskrant 6 september 2023, p. 2):
De vergrijzing in Nederland gaat onverminderd voort. Het aantal ouderen dat recht heeft op de AOW-uitkering zal in 2040 met
een miljoen zijn toegenomen, tot 4,6 miljoen AOW’ers. De grijze druk op de Nederlandse beroepsbevolking neemt daarmee alleen maar toe.
De SVB pleit daarom bij het demissionaire kabinet voor een versimpeling van het AOW-systeem:
eenzelfde bedrag voor iedereen, ongeacht of iemand samenwoont, gehuwd is of alleenstaand.

De val en het spektakel (Arnon Grunberg de Volkskrant 5 september 2023, p. V10-11):
Rudy Giuliani was burgemeester van New York en na 9/11 een held. Maar het tij is gekeerd: de val van Giuliani is lang, diep en duizelingwekkend. Arnon Grunberg las de biografie over de man die zijn haarverf niet onder controle had en concludeert: uiteindelijk gelooft Amerika alleen in spektakel.
Fundraiser voor
Rudy
Op 7 september zal Trump een fundraiser voor Rudy organiseren, soms is zelfs Trump tot mededogen in staat. Een kaartje voor het diner in Mar-a-Lago kost 100.000 dollar per persoon, daarvoor mag men aan tafel zitten met Trump en de voormalige burgemeester van New York. Het is niet bekend of Rudy, die ook graag zingt, zal gaan zingen.

Actiegroepen: Fossiele industrie krijgt veel meer subsidie dan gedacht, 37,5 miljard euro per jaar (Tjerk Gualthérie van Weezel de Volkskrant 4 september 2023, p. 2):
De Nederlandse overheid heeft de uitstoot van broeikasgas de afgelopen drie jaar met
gemiddeld 37,5 miljard euro per jaar gestimuleerd. Dit stellen de actiegroepen Somo, Oil Change en Milieudefensie in een vandaag gepubliceerd onderzoek naar 31 fiscale regelingen.

Rekenmodellen (Herman Hümmels Civis Mundi Digitaal #137, augustus 2023):
Bespreking van
Jacobs en Meester, Van aardbeving tot zoönose Over de inzet van modellen voor beleid.
Marc Jacobs is datawetenschapper en modelleur, en eigenaar van MSJ (Modelling & Statistics for You). Ronald Meester is hoogleraar waarschijnlijkheidsrekening aan de Vrije Universiteit.

Klimaateconomen (Just Walter De Groene Amsterdammer 31 augustus 2023, p. 63):
Reeds in de jaren zeventig wees de econoom
Hueting op de kortzichtigheid van economen, die alle werkgelegenheid die voortvloeide uit negatief te kwalificeren zaken als verkeersongelukken, milieuschade en dergelijke mooi bij het bbp (bruto binnenlands product) optelden als positief voor de economie. Met voorbijgaan dus aan alle menselijke ellende en materiële schade. Als je met die bril naar Oekraïne kijkt is de wapenindustrie, de verwoesting van mensenlevens, gebouwen, infrastructuur etcetera positief te waarderen, want… goed voor de werkgelegenheid en economische groei. Hoe kun je door wetenschappelijke tunnelvisie het zicht op de realiteit zozeer kwijt zijn.

Roefie Hueting en het DNI (‘duurzaam nationaal inkomen’ - ESB 24 augustus 2001):
Hueting was in 1974 reeds hoofd van de Milieu-afdeling van het CBS en heeft er vanaf het begin voor gezorgd dat het milieu niet slechts en theoretische exercitie bleef, maar daadwerkelijk statistisch werd beschreven en voor het beleid hanteerbaar gemaakt. De kwaliteit van de Nederlandse milieustatistiek is onder statistici wereldberoemd. Vervolgens heeft Hueting de economische wetenschap sinds het eind van de jaren ’80 verrijkt met zijn concept van het ‘duurzaam nationaal inkomen’ (DNI). De ontwikkeling van dit begrip was het eindproduct van een jarenlange zoektocht. Bij Hueting vinden we theorie en meting aldus met elkaar verbonden en nauw op elkaar afgestemd.
Conclusie
Hueting heeft de positie van de statisticus die het als zijn taak ziet om juiste informatie te verschaffen. Hij is niet alleen de theoreticus die teruggrijpt op Tinbergen en Hicks, en hij is niet alleen de praktijkman die de nodige vernieuwingen in zijn vakgebied doorvoert, maar hij is ook de standvastige wetenschapper die vasthoudt aan zijn rol als informatieverschaffer.

Het geloof in een verkeerd geformuleerde groei bedreigt onze planeet’ (Elisa de Weerd en Robert Kleinknecht interviewen Roelie Heuting, 16 december 2019):
Het milieu is tegenwoordig
integraal onderdeel van de economische discussie, maar een aantal decennia geleden was dit nog heel anders. ­Roefie Hueting was een van de eerste economen die zich met het milieu bezighield. Hij ontwikkelde de notie van een duurzaam nationaal inkomen waarin gecorrigeerd wordt voor de schade aan het milieu als gevolg van de productie. Vandaag wordt hij negentig jaar.
De namen die u noemt zijn ook bij onze generatie economen bekend.
“Ja, door toeval ben ik in contact geraakt met de twee grootste economen die Nederland, en misschien ook wel Europa, heeft gekend:
Tinbergen en Hennipman.”
En
Jan Pen.
“Ja,
Jan Pen is ook een bekende naam. Hij was een van de weinigen – misschien de laatste – die het hele vak overzag, en hij schreef als geen ander; zijn gebruik van het Nederlands was echt fantastisch.”

Profiel: Emil Cioran
Het zwaartepunt van het onzinnige (Jan Postma De groene Amsterdammer, 17 november 2022, p. 46-51):
Zijn diepe
ontgoocheling over de wereld wist de Roemeens-Franse filosoof Emil Cioran om te zetten in een oeuvre waarvan ieder boek als ‘een uitgestelde zelfmoord’ geldt. Hem lezen werkt louterend.
Cioran vond dat we alleen boeken zouden moeten schrijven om de dingen te zeggen die we niemand durven toe te vertrouwen. Wat durfde hij niemand toe te vertrouwen? Hoe diep hij geloofde dat alles ijdel en vergeefs is, denk ik, en hoe vrij ons dat maakt. Zijn oeuvre is het enige in de geschiedenis van de literatuur dat geen bouwwerk is maar een schroothoop. En zo het enige geloofwaardige monument voor een betekenisloze wereld.

Emil Cioran: The anti-philosopher of life and death (Karl White):
Does philosophy fail in the face of death?
Karl White turns to the Romanian philosopher Emil Cioran’s life-long meditation on birth, existence and annihilation, asking whether philosophy can save us from the despair of our final hour or whether its limits lie at the very edge of our own mortality. Zijn scriptie wijdt hij aan de Fransman Henri Bergson, auteur van het bekendste filosofische werk over de lach. Pas als hij enige tijd in Duitsland studeert, keert hij zich definitief af van de filosofische systeembouwers die hem tot dan toe hebben aangetrokken en bekeert hij zich tot het existentialisme.

Oekraïense president Zelensky opnieuw in Nederland (Sanne Schelfaut AD 20 augustus 2023):
Nederland gaat F-16's leveren aan Oekraïne. Dat heeft demissionair minister-president Mark Rutte vanmiddag gezegd na overleg met de Oekraïense president Volodymyr Zelensky op vliegbasis Eindhoven. Belangrijkste agendapunt was het zo snel mogelijk leveren van Nederlandse straaljagers aan Kyiv.

Pleidooi voor een elfde gebod: gij zult niet onverschillig zijn (Christine Otten de Volkskrant 17 augustus 2023, p. 25):
Het schokkendst is de
onverschilligheid van de Nederlanders tegenover de Joden die de Shoah overleefden. ‘Wij hadden het ook moeilijk,’ zegt de ambtenaar als hij Serline zonder haar aan te kijken de sleutel geeft van het huurhuis.

De wereld volgens Xi Jinping
'''De Chinese droom:
Xivilisation? (De Groene Amsterdammer 17 augustus 2023, p. 24-29):
China is bezig met een offensief om de
wereldhegemonie te veroveren. Welk masterplan zit daarachter? Over welke fronten loopt dit offensief? Hoe ziet de architectuur van China’s geplande wereldorde eruit?
Volgens
Xi is de aarde groot genoeg voor China en Amerika samen. Amerika, zegt hij, zou zijn Koude-Oorlogsmentaliteit en zijn zero-sum-benadering moeten inruilen voor het Chinese win-win-beginsel En dan zouden de twee elkaar halfweg kunnen ontmoeten.

De geruisloze groei van inlichtingenorganen
Privacy of veiligheid?
(Rob de Graaff De Groene Amsterdammer 17 augustus 2023, p. 12-14):
Terwijl de aandacht uitging naar de bevoegdheden van
AIVD en MIVD zijn andere overheidsinstanties in de afgelopen jaren ongecontroleerd en op grote schaal inlichtingen over inwoners gaan verzamelen. Bijvoorbeeld omdat ze die als extremisten beschouwden. En verweer is lastig.
Tot slot van dit verre van volledige overzicht: het Inlichtingenbureau. Het is in 2001 door het ministerie van Sociale Zaken ingesteld als een informatieknooppunt voor gemeenten en verwerkt gegevens over burgers die gebruikmaken van uitkeringsregelingen en sociale voorzieningen. Het bureau is wel omschreven als een ‘allesweter’, die zijn kennis vergaart door onder meer de koppeling van data van UWV, SVB, de Belastingdienst, de Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO), de Rijksdienst voor het Wegverkeer (RDW) en gemeenten.

Graaien (Koen Haegens De Groene Amsterdammer 17 augustus 2023, p. 9):
Maar het
enige echte medicijn is om, in plaats van deze eindeloze herhaling van zetten, de allang bekende feiten onder ogen te zien. Nee, het heeft geen zin om ‘marktje’ te spelen. Banken zijn geen normale bedrijven. Het zijn de facto publieke instellingen. Behandel ze dan ook zo.

Drinkwater onder druk Focus 12 augustus 2023, NPO2):
Nederlandse sloten, rivieren en meren zijn de smerigste van Europa, terwijl de helft van ons drinkwater van dit oppervlaktewater wordt gemaakt.
Drinkwaterbedrijven en toxicologen hebben steeds meer moeite met het schoonmaken ervan. Petra Grijzen volgt de chemische speurtocht die moet worden geleverd om de kwaliteit van ons drinkwater te waarborgen. Ze volgt onder anderen handhaver Teun van Biljouw van Waterschap Aa en Maas, die een vreemde lozing op een Brabantse rioolwaterzuivering onderzoekt. Ook gaat ze langs bij toxicoloog Milou Dingemans (KWR), die van nieuwe chemische stoffen moet achterhalen of ze mogelijk giftig zijn.

Een voettocht van een vrouw met een missie. (De Boeddhistische blik 6 februari 2022 NPO2):
De waterkwaliteit van onze rivieren loopt wereldwijd achteruit. Ook neemt de beschikbaarheid van
drinkwater drastisch af. In Nederland worstelen we bovendien voortdurend met te veel of te weinig water in onze rivieren. Urgente redenen voor de 39-jarige bedrijfskundige, filosofe en holistisch ecologe Li An Phoa om zich in te gaan zetten voor een wereld met drinkbare rivieren, want als onze rivieren weer drinkbaar zijn, zijn onze ecosystemen weer in balans.

Hoogleraar kraakt asielsysteem: ‘Door lokroep meer mensen dood dan gered: een humanitair schandaal’ stelt Ruud Koopmans, (in AD 13 augustus 2023) migratie-onderzoeker en hoogleraar sociologie. ,,Laat mensen alleen nog op uitnodiging naar Europa komen.”

Zet een prijs op onze planeet (Daan Ballegeer interviewt Paula DiPerna de Volkskrant 12 augustus 2023, katern Zaterdag p. 16-18):
Het kapitalisme staat de redding van onze planeet niet in de weg, maar is
een bondgenoot om de klimaatverandering tegen te gaan. Volgens milieuactivist Paula DiPerna moeten we een hogere prijs zetten op de diensten die de natuur ons levert.

De magie van WeWork lijkt (Daan Ballegeer de Volkskrant 11 augustus 2023, p. 9):
Het Amerikaanse
flexwerkbedrijf WeWork was enkele jaren geleden een fonkelende ster aan het Amerikaanse start-upfirmament. Oprichter Adam Neumann is allang van het toneel verdwenen. Nu dreigt ook voor het bedrijf het doek te vallen.

Azië koopt volop wapens in (Noël van Bemmel de Volkskrant 9 augustus 2023, p. 9):
Aziatische landen kopen voor miljarden euro’s nieuwe wapens om
China af te schrikken. Vooral fabrikanten uit India en Zuid-Korea profiteren van de regionale wapenwedloop.

Vrees voor vloedgolf aan phishingmails door ChatGPT, mensen oplichten wordt kinderspel (Sebastiaan Quekel AD 2 augustus 2023):
Criminelen maken volop gebruik van ChatGPT om frauduleuze mails te schrijven die niet van echt te onderscheiden zijn. Experts vrezen de komende jaren voor een vloedgolf aan zogeheten phishingmails en stellen dat vooral kleine bedrijven en ouderen zonder digitale kennis hier onvoldoende tegen beschermd zijn. ,,Dit is een technologie die niet twee of drie keer sneller en slimmer wordt per jaar, maar een miljoen keer.”

Wakkeren algoritmen in sociale media echt polarisatie in de samenleving? (Margriet Oostveen de Volkskrant 29 juli 2023, p. 2-3):
In de VS is grootschalig onderzoek gedaan naar de vraag of
algoritmen in sociale media politieke tegenstellingen daadwerkelijk vergroten. De mens is niet zo maar een passieve ontvanger van informatie.

Uniek kijkje in ‘zwarte doos’ van Meta (Margriet Oostveen de Volkskrant 28 juli 2023, p. 4):
Wat gebeurde er op Facebook rondom de fel bevochten Amerikaanse presidentsverkiezingen van 2020? Onderzoekers bekeken
208 miljoen accounts om de politieke polarisatie te peilen. Conservatieve gebruikers bleken de meeste misinformatie te zien.

Geen tijd voor een examen (Michael Persson de Volkskrant 22 juli 2023, katern Zaterdag p. 10-12):
Acht jaar na de invoering van een
beroepseed voor accountants moest KPMG vorige week melding maken van structurele fraude bij interne examens. Die is moeilijk los te zien van het verdienmodel van de aandeelhouders.

Doxing, een lafhartige methode om mensen weg te houden van het publieke debat (Hasan Bahara de Volkskrant 15 juli 2023, p. 2):
Doxing’ heet deze lafhartige methode om mensen de stuipen op het lijf te jagen. Heb je de pest aan een (politieke) tegenstander en wil je hem of haar in de publieke ruimte intimideren, deel dan het huisadres, telefoonnummer of andere privégegevens van je nemesis en kijk vervolgens hoe de ziedende hordes aan het treiteren en dreigen slaan.

Grieks wonder (Koen Haegens De Groene Amsterdammer 8 juni 2023, p. 9):
De ‘
spectaculaire’ Griekse groei komt dan ook vooral uit het buitenland. Van de export die floreert dankzij de goedkope arbeid. Van toeristen die het land weer weten te vinden. En van rijke expats die massaal huizen en grond opkopen. Wie dat een succesverhaal noemt, geeft vooral blijk van een merkwaardig besef van waar economie om zou moeten draaien. Gaat het om het welzijn van de bevolking, of het braaf afbetalen van schulden?
Tien jaar na het
dieptepunt van de crisis is van Griekenland precies geworden wat de critici vreesden: een lagelonenland aan de periferie van Europa. Voor vakantievierende Nederlanders en Duitsers een verrukkelijke bestemming. Voor te veel bewoners een Griekse tragedie zonder einde.

Nimby (Doortje Smithuijsen de Volkskrant 9 juni 2023, p. V2):
In ‘Plakshot’ (Renze Klamer 4 juni RTL4) vonden mannen en vrouwen in pak dat het ‘hartstikke goed gaat met Nederland’''.
Toegegeven, de kop van het stuk (‘Bloemendalers willen geen asielzoekers rond hun Porsches’) is moeilijk objectieve journalistiek te noemen.
Dat mensen in een andere context vrolijk uitroeptekens zetten achter ongeveer evenveel
kortzichtigheid en egocentrisme, bewees Roel Maalderink eerder deze week in Plakshot. Maalderink stelde VVD-leden op een congres de vraag: ‘Hoe gaat het in Nederland?

Nóg meer eisen maken Landbouwakkoord een illusie, zegt LTO: ‘Kabinet draait zich helemaal klem’ (Edwin Timmer, Marcia Nieuwenhuis AD 8 juni 2023):
Het sluiten van een landbouwakkoord is een illusie zolang de regering nieuwe doelen en deadlines blijft stapelen voor natuur, bodem, water, milieu en klimaat. Dat stelt Sjaak van der Tak, voorzitter van LTO-Nederland. ,,Het kabinet draait zich helemaal klem. Ik roep de coalitiepartijen op: durf ons uit deze positie te bevrijden.’’
Van der Tak ontkent dat boeren terugkrabbelen om bestaande milieunormen te halen. ,,Wij steunen het kabinetsbeleid om de stikstofuitstoot met 41 procent terug te brengen. Ook willen we voldoen aan de klimaatdoelen en stellen zelf voor om in 2050 nog slechts 12 megaton CO2 uit te stoten. Zelfs de strenge eisen van de Kaderrichtlijn Water omarmen wij.’’

BNNVara wil docu over cancelcultuur niet uitzenden vanwege eigen rol, Omroep Max doet het alsnog (Leon van Wijk en Alexander van Eenennaam AD 4 juni 2023):
De doe-het-zelf dictatuur van presentatrice Fidan Ekiz en regisseur Kees Schaap gaat over ‘de wereld van wokeness, uitsluiting en angst’. De vier delen werden aanvankelijk gemaakt voor BNNVara, maar die omroep trok zich terug. De makers benaderden Max-baas Jan Slagter, die na overleg met BNNVara toehapte.

Nederlanders steeds asocialer, wat is er gebeurd met onze (Chris van Mersbergen AD 4 juni 2023):
Hufterig gedrag, agressie tegen politie en hulpverleners, voetbalsupporters die alle grenzen overschrijden: mensen zijn zich de laatste jaren bepaald niet beter gaan gedragen. Toch blijft een serieus, inhoudelijk debat over normen en waarden al jaren uit. Waarom is de politiek zo stil? En wordt het geen tijd om ons gedrag eens tegen het licht te houden?

Honderdvijftig jaar verwaarlozing zet je niet zomaar recht’ (Thomas Rueb de Volkskrant 3 juni 2023, katern Zaterdag p. 6-9):
Decennialang keek Washington niet om naar het
grootste inheemse reservaat van Amerika, de Navajo Nation. Onder Biden komen er nu miljarden vrij. Maar met het geld ontstaan ook nieuwe problemen.
Het
Amerikaanse kapitalisme heeft de traditionele leef­wijze van de gemeenschap bruut geërodeerd, maar het comfort van moderne voorzieningen daar niet voor in de plaats gebracht. Wel kerken en een Burger King, geen water of openbaar vervoer. De Navajo zitten klem tussen twee werelden.

Kabinet vindt compromis en gaat toch akkoord met Spreidingswet (Remco Meijer de Volkskrant 27 mei 2023, p. 5):
Sneller dan verwacht heeft de ministerraad vrijdag ingestemd met de
nadere uitwerking van de Spreidingswet. Het kabinet volhardt daarmee in het negeren van kritiek op de wet, die gemeenten dwingt om mee te werken aan asielopvang.

Beperking van de asielinstroom is ook in het belang van linkse partijen (Harrie Verbon de Volkskrant 14 maart 2023, p. 27):
Het inperken van het
aantal asielzoekers en migranten wordt gezien als een thema van rechtse partijen, terwijl links doorgaans een ruimhartiger toelatingsbeleid voorstaat. Toch dient een strenger asielbeleid niet zelden linkse doelen.
Winst
Het beperken van de asielinstroom door de asielprocedure naar partnerlanden te verplaatsen, dient dus linkse doelen (
minder economische groei, minder wachtlijsten in de zorg, minder toename ongelijkheid). Daartegenover staat dat het voor vluchtelingen moeilijker zal worden Nederland te bereiken.

Een beetje de boeren ‘bashen’? Nee, deze laat Edith Schippers even aan zich voorbijgaan (Frank Heinen de Volkskrant 1 maart 2023, p. 2):
Bij een stelling over stikstof verschoot
Schippers’ lampje niet van kleur, zij vond de stelling ‘te polariserend’. Een beetje de boeren ‘bashen’, nee, daar deed ze niet aan mee, dank u beleefd. Ondanks aandringen van de gastheer liet ze deze even aan zich voorbijgaan.
We kunnen het niet aan’, zei Schippers over de verwachte aantallen nieuwe asielzoekers.
Oftewel:
deze laten we even aan ons voorbijgaan.

Henry Kissinger, 100 jaar, vreest oorlog tussen China en VS (Arie Elshout 27 mei 2023, p. 13):
Aan de vooravond van zijn honderdste verjaardag blijft
Henry Kissinger vooruitkijken: hij vreest kunstmatige intelligentie en roept op Oekraïne Navo-lid te maken. En hij geeft een Laatste Waarschuwing.

Xi Jinping volgt het draaiboek van Henry Kissinger (Heleen Mees de Volkskrant 29 maart 2023, p. 29):
Dat president
Poetin het uiteenvallen van de Sovjet-Unie als de grootste geopolitieke catastrofe van de twintigste eeuw beschouwt is algemeen bekend. Maar ook president Xi ziet de ineenstorting van de Sovjet-Unie als een tragedie voor de wereldwijde communistische beweging. Daarvoor houdt hij, net als Poetin, de vorig jaar overleden Russische leider Michail Gorbatsjov verantwoordelijk. Diens introductie van perestrojka (hervormingen) en glasnost (openheid) maakten de weg vrij het uiteen vallen van de Sovjet-Unie. In de ogen van Xi profiteerde het Westen van het verraad van Gorbatsjov en de chaos in de Sovjet-Unie om de eigen macht uit te breiden.
Kissinger zette economie in om geopolitieke doelen te realiseren. Xi zou er verstandig aan doen om zijn geopolitieke ambities te temperen om de economische doelen te realiseren.

Albert Speer vormt een prima onderzoeksobject in dit theateressay over de paradoxen van het kwaad. (Vincent Kouters de Volkskrant 4 maart 2019, p. V6):
Bo Tarenskeen richt zich op de donkere kant van de ambitie en intelligentie de kunstenaar.
Dit is niet de eerste keer dat
Tarenskeen de paradoxen en banaliteit van het kwaad probeert te vangen. Als je weet dat eerder theaterwerk van hem studies waren naar het denken en handelen van mannen als Eichmann (2015), Kissinger (2017) en Heidegger (2018) dan is het niet moeilijk om hier een obsessie te ontwaren. In Speer (2019) richt Tarenskeen zijn lopende onderzoek naar de aard van het kwaad op de donkere kant van de ambitie en intelligentie van een kunstenaar. Wat doen extreme rationaliteit, idealisme en een natuurlijke gave voor zelfbedrog met een mens? Albert Speer, die zijn hele leven volhield dat hij in wezen ‘per ongeluk’ aan het roer van een van de meest megalomane en totalitaire bewegingen terecht was gekomen, is dan een prima onderzoeksobject.

Profiel: Daniel Ellsberg
‘Onze kernwapens zijn niet defensief bedoeld’ (Frank Mulder De Groene Amsterammer 25 mei 2023, p. 40-44):
De nucleaire dreigementen van
Poetin zijn dwaas en immoreel. Maar het Westen dreigt er al veel langer mee, zegt Daniel Ellsberg. Volgens de klokkenluider van de Pentagon Papers zet het Westen zijn kernwapens al zeventig jaar actief in.

Pure domheid’ (Bob van Huët AD 24 mei 2023):
President Vladimir Poetin heeft op de Russische tv op pijnlijke wijze misgekleund met vermeend historisch ‘bewijs’ dat Oekraïne nooit heeft bestaan en dat het land van oudsher bij Rusland hoort.

Is Milton Friedman wel echt begraven?
De bruine tijd wil nog niet wijken (Paul Tang De Groene Amsterammer 25 mei 2023, p. 18-21):
De hoogtijdagen van het aandeelhouderskapitalisme lijken voorbij. Er is meer oog voor
mens en milieu. Toch weegt duurzaamheid nog niet vanzelfsprekend mee bij investeringen. Te veel baasjes verlangen nog terug naar de tijd waarin alles om winst draaide.
Niet het financieel rendement, maar
sociale en ecologische doelen moeten het zwaarst wegen. Dat stelt econoom Adrienne Buller in februari dit jaar in een interview met De Groene. Het is cynisch te moeten constateren dat voor die kentering zeker twee crises nodig zijn geweest, de kredietcrisis en de voortgaande klimaatverandering.

Graaiflatie’ onder vuur in de Kamer (Jonathan Witteman de Volkskrant 25 mei 2023, p. 21):
Zijn werkgevers de laatste tijd een soort omgekeerde
Robin Hoods? Stelen ze van hun arme klanten en werknemers en geven ze al dat geld aan zichzelf en hun aandeelhouders? Over die vraag ging het woensdag in de Tweede Kamer.
DNB-bons
Tjerk Kroes en zijn evenknie bij het Centraal Planbureau, Debby Lanser, zeiden daar echter nog geen signaal van te zien. ‘Een loon-prijsspiraal, was het maar zo’n feest’, schamperde Semih Eski van vakbond CNV. ‘We hebben juist last van een winst-prijsspiraal!

Omzichtig slalomt Hoekstra door China (Leen Vervaeke de Volkskrant 23 mei 2023, p. 9):
Praten is winst, ook al word je het niet eens: dat is de boodschap van minister
Hoekstra na zijn bezoek aan China. Hij sprak er zijn Chinese collega Qin Gang en vicepresident Han Zheng.

China rolt rode loper uit voor Nederland (Leen Vervaeke de Volkskrant 23 mei 2023, p. 4):
Minister van Buitenlandse Zaken
Wopke Hoekstra bezoekt vandaag en morgen zijn Chinese collega. China ziet Nederland als belangrijke partner in de legt de afvaardiging deze week flink in de watten.
Partner, concurrent, systeemrivaal
Europa – en Nederland –
zit klem tussen China en de VS: het realiseert zich dat China steeds meer een bedreiging vormt, maar is door de economische afhankelijkheid van China niet bereid of in staat om de Amerikaanse koers te volgen. Dus blijft het vasthouden aan zijn drieledige strategie van China als partner, concurrent en systeemrivaal, afhankelijk van het thema. Europa is nog volop bezig met het bouwen van verdedigingswerken – export- en investeringscontroles, grondstoffenstrategieën – en heeft er geen belang bij de huidige ontrafeling van de wereldorde te versnellen.

Waar we het níét over hebben als het over jeugdzorg gaat (Danielle Braun de Volkskrant 20 mei 2023, katern Zaterdag p. 4):
Wat mij opvalt in de zoektocht, is wat er níét wordt benoemd. De olifant in de kamer die wellicht te onwelgevallig en te sociaal onwenselijk is om te benoemen. Naast de mobiele telefoon en sociale media is de generatie die nu pubert en jongvolwassen is ook de generatie waarvan er
heel veel echtscheidingen zijn onder de ouders. En nog minder populair als mogelijk speculatieve oorzaak is dat dit ook de generatie is die veel naar de kinderopvang en de bso is gegaan. De eerste generatie waar ‘een ouder thuis’ echt niet meer het adagium was en ouders flink in de ratrace hun kinderen hebben grootgebracht.

Omgevallen formulierenkast (Jasper van Kuijk de Volkskrant 20 mei 2023, Boeken & Wetenschap p. 13):
In het huidige kabinet is staatssecretaris
Alexandra van Huffelen (D66) ermee belast dat de digitale overheidsdienstverlening beter toegankelijk wordt. Een van de beste manieren waarop ze dat kan doen is weer vaker een menselijk aanspreekpunt voor die digitale diensten neerzetten. En misschien – maar dan moet iemand eerst maar eens laten zien dat dit echt kan werken – dat betere automatisering ook een optie is. Wat we in ieder geval niet meer moeten doen, is die formulierenkast over mensen heen flikkeren.

Landbouwakkoord verder weg dan ooit Yvonne Hofs de Volkskrant 19 mei 2023, p. 4):
Na een hele nacht doorhalen in een Haagse villa doen de
pijnpunten in het Landbouwakkoord nog steeds zeer. Het kabinet en de boerenorganisaties liggen mijlenver uit elkaar. Hoe lang blijft het kabinet nog geloven in een oplossing?
De
rechtspraak wil nu eindelijk een harde garantie dat de stikstofuitstoot op korte termijn met tientallen procenten daalt. De onderhandelingseisen van de boeren doen afbreuk aan dat zekerheidsvereiste en staan daarmee haaks op de juridische realiteit die het kabinet óók onder ogen moet zien.

Tien ministeries kampen met blinde vlekken op begroting (Yvonne Hofs de Volkskrant 19 mei 2023, p. 9):
De
chaotische manier waarop het kabinet de laatste jaren begrotingen maakt, levert Rutte IV een flinke reprimande op van de Algemene Rekenkamer. Het financieel beheer van de ministeries is slecht op orde, stelt de accountant van het Rijk.

Menswaardig volgens Nederland: eindeloos wachten, zonder dat je weet waarop (Frank Heinen de Volkskrant 16 mei 2023, p. 2):
Enige maanden geleden schreef
Martijn Stronks in De Groene Amsterdammer over de voortmodderende asielpolitiek, en de permanente staat van crisismanagement.
Als mensen worden opgesloten in de tijd, dan wordt hun
mensenrecht op tijd geschonden. En omdat deze waarde van tijd zich maar moeilijk in beeld laat brengen, is het ook niet eenvoudig om moreel te worden aangesproken als mensen in temporele zin in de verdrukking zitten. Pas als een baby sterft of iemand ernstig ziek wordt, is onmiddellijk het eindige en onomkeerbare karakter van menselijke tijd invoelbaar. Moeilijker is het om ethisch aangesproken te worden door enkel opgeschorte tijd.

Raad van State ‘Rommelig en ondoorzichtig’: Voorjaarsnota (Yvonne Hofs de Volkskrant 16 mei 2023, p. 5):
De adviesafdeling van de
Raad van State komt met stevige kritiek op de Voorjaarsnota. De tussentijdse begroting is ‘rommelig’, ‘ondoorzichtig’ en stuurt wat betreft de snel oplopende staatsschuld ‘dicht langs de vangrail’.
Kabinet passeert parlement voor miljarden (de Volkskrant 16 mei 2023, p. 10):
Bijna 21 miljard euro gaf het kabinet in 2022 uit,
zonder vooraf toestemming te vragen van het parlement. Dat kan, maar baart wel zorgen. ‘Als je het keer op keer doet, is het niet meer incidenteel, dan is het in strijd met de regels van onze democratie.

Recessie dreigt in Europa, maar Nederlandse economie is ‘niet kapot te krijgen’ (Peet Vogels AD 16 mei 2023):
De Nederlandse economie is opmerkelijk robuust. De groei valt weliswaar flink terug, maar van een recessie is geen sprake.
De loonkosten stijgen, maar de tarieven dalen’’, aldus Albert Jan Swart, sectoreconoom industrie bij ABN Amro.
Toch krijgt Nederland ook een tik, ziet
Swart. ,,De groei valt sterk terug. Ook door de hoge rente. We zien het al bij de woningbouw maar ook bij de machine-industrie.’’ Maar die terugval is eigenlijk gewenst. ,,De economie is al oververhit, dus een plens koud water is welkom’’, aldus Swart.

Grote banken boeken megawinst, maar blijven nog heel karig met het verhogen van de spaarrente (Marc van den Eerenbeemt de Volkskrant 12 mei 2023, p. 5):
Minister
Kaag van Financiën wil dat banken opheldering geven over hun lage rente op spaargeld. De banken zijn wel snel met de verhoging van hun hypotheekrente, blijkt uit onderzoek en ze maken megawinsten.
Minister
Kaag moet dan ook niet de banken aanspreken op de lage spaarrente, vindt Schinkel. ‘Ze moet toezichthouder DNB vragen waarom ze niet meer concurrenten toelaten tot de markt. De financiële stabiliteit komt echt niet meteen in het gedrang als er nog een paar banken bijkomen. Die kan wel wat concurrentie hebben.’

Tegenoffensief is logistieke nachtmerrie (Stieven Randharie de Volkskrant 9 mei 2023, p. 8):
Oekraïne stelt dat de voorbereidingen voor het
grote voorjaarsoffensief bijna zijn afgerond. Twaalf Oekraïnse gevechtsbrigades met in totaal zo’n 50 duizend militairen zijn klaargestoomd. Cruciaal is de bevoorrading van deze troepen. Hoe gaat dat?

Overal klinkt: ‘Je bent toch een vent? Wees er dan ook een!’ (Geert Groot Koerkamp de Volkskrant 9 mei 2023, p. 6):
Vandaag viert Rusland de overwinning op
nazi-Duitsland. De voorbereiding op de feestdag viel samen met een grote wervingscampagne voor het leger, want het Russische leger piept en kraakt.
De massale wervingscampagne komt in de plaats van een %bluenieuwe mobilisatiegolf^
. De afgelopen najaar door president Poetin afgekondigde ‘gedeeltelijke mobilisatie’ leidde blijkens peilingen tot grote onrust in de Russische samenleving en een ware exodus van Russische mannen, iets dat het Kremlin nu vermoedelijk wil voorkomen.

Inheemse Surinamers botsen met politie om ‘weggeven’ concessies houtkap: twee doden (Sebas van Aert de Volkskrant 6 mei 2023, p. 4):
In het noordelijke district Para in Suriname kwam het dinsdag tot een confrontatie tussen de
lokale bevolking en de Surinaamse politie, met twee doden tot gevolg. De inheemse gemeenschap is klaar met jarenlange miskenning door de regering.
Ondanks deze uitspraken zijn er acht jaar na het laatste vonnis nog steeds
geen wettelijke veranderingen doorgevoerd die de inheemse leefgebieden afbakenen en de (eigendoms)rechten van de inheemse bevolking erkennen. Wel ligt er een wetsvoorstel klaar dat deze zaken moet regelen, maar dit wacht nog steeds op behandeling door het Surinaamse parlement. ‘Het bestaansrecht van de inheemse bevolking staat vast,’ zegt Sanches. ‘Onze voorouders hebben de grond nooit verkocht of verruild.

‘Berg je maar, want boodschappen worden nóg duurder’ (Fleur Damen de Volkskrant 6 mei 2023, p. 16-17):
Het landbouwoverleg zit muurvast en volgens de
minister van Landbouw zijn supermarkten daar medeverantwoordelijk voor. Onterecht, zegt Marc Jansen, die namens de ketens aan tafel zit. ‘Er komen héél veel extra kosten aan op het gebied van klimaat.’

In China en Rusland is herdenken an de oorlog een wapen geworden (Ivo van Wijdeven de Volkskrant 4 mei 2023, p. 27):
Op 4 en 5 mei wordt in Nederland het motto ‘
Nooit meer oorlog’ ingeprent. In China en Rusland gebeurt precies hetzelfde, maar de machthebbers trekken vervolgens een radicaal andere conclusie.
Eenheid en verbondenheid
In
China en Rusland is herdenken een wapen geworden. Herinnering kweekt eenheid en verbondenheid. Via het aanwakkeren van gevoelens van enerzijds trots en anderzijds verlies, onrecht en een gebrek aan respect en waardering wordt de nationale identiteit gebruikt voor nationale mobilisatie.
Het resultaat is een
vijandbeeld dat de bevolking in het gunstigste geval moet overtuigen binnen de lijntjes te kleuren of, in het ergste geval, de leider klakkeloos te volgen in een verwoestende oorlog. Want dat is het bizarre: uit ‘nooit meer oorlog’ trekken Xi en Poetin de conclusie dat het nodig is om je tot de tanden te bewapenen en jezelf koste wat kost te ‘verdedigen’.

Als Biden en McCarthy blijven armpjedrukken, komen de VS snel zonder geld te zitten (Thomas Rueb de Volkskrant 4 mei 2023, p. 10):
Het
verhogen van het schuldenplafond is al decennialang een soort politieke traditie in de VS. Maar in het nieuwe Huis van Afgevaardigden tekent zich een patstelling af. Wie gaat er water bij de wijn doen: president Biden of de Republikeinse meerderheidsfractie?

Vanaf volgend najaar is het toezicht op de banken in de eurozone een zaak van de ECB. Een harde les uit de crisis is immers dat de nationale bankautoriteiten daarin zwaar gefaald hebben. De ECB wordt uitgebreid met circa duizend man om de controletaak uit te voeren (p. 9 Volkskrant 18 december 2013).
Prestigieuze Europese prijs voor Collignon (Volkskrant 24 februari 2012):
Volkskrant-cartoonist
Jos Collignon heeft de Press Cartoon Europa 2011 gewonnen met zijn tekening heen en weer ♫ - heen en weer - heen en weer - heen en weer over de financiële en politieke crisis.

 

De grafiek VS WANKELEN OP RAND VAN FISCALE AFGROND (Thomas Rueb de Volkskrant 4 mei 2023, p. 10) toont het probleem, dat vrije marktfundamentalisten de disciplne macro-economie hebben opgeblazen. Om de éénzijdige koopmansgeest en lobbynetwerken van bankiers te reguleren, is er aan een nieuwe Glass-Steagall wet behoefte.

Duitsland en het oorlogsdebat
De Bildungsbürger spreekt zich weer uit (Merlijn Schoonenboom De Groene Amsterdammer 27 april 2023, p. 20-23):
Na de val van de Muur
verdorde het intellectuele debat in Duitsland, maar sinds ‘Oekraïne’ gaat het er ouderwets verhit aan toe tussen ‘oorlogshitsers’ en ‘vredesidioten’.
Maar echt aanwijsbare politieke invloed kreeg de Duitse intellectueel pas in de jaren zeventig, bij de verwerking van de schuld van de Tweede Wereldoorlog. Schrijver Günter Grass had concrete invloed op het beleid van SPD-bondskanselier
Willy Brandt, en in de jaren tachtig wist filosoof Jürgen Habermas ‘een frame te bieden voor dat wat nu de “Erinnerungskultur” is geworden’, zoals Hanco Jürgens het zegt. ‘De intellectuelen zorgden er toen voor dat Duitsland opnieuw een voortrekkersrol kon spelen, ze werden het morele geweten.’
Nog fundamenteler klonk de kritiek van Yale-historicus
Timothy Snyder, kenner van Oost-Europa, die in de Frankfurter Allgemeine Zeitung een felle repliek op Habermas schreef. Hij verweet uitgerekend de aartsvader van de Erinnerungskultur dat de Duitse reflectie op het eigen verleden blinde vlekken bevat – met name wat Oekraïne betreft.
Bij
Zeh was dit intellectuele klimaat uiteindelijk het belangrijkste motief om zich in de politieke discussies te mengen. Ze publiceerde begin 2023 alweer een nieuwe bestseller, samen met schrijver Simon Urban. Deze roman in brief- en chatvorm heet Zwischen Welten en is geschreven ‘uit zorg over de toestand van de debatcultuur in Duitsland’, zoals Urban het formuleert. De twee personages – een links-liberale journalist in zijn ‘journalistenbubbel’ en een hardwerkende eigenaar van een bio-boerderij – staan lijnrecht tegenover elkaar als het gaat over alle grote thema’s van deze tijd: vluchtelingen, het klimaat en natuurlijk de oorlog in Oekraïne. Alleen door te praten komen de personages tot wederzijds begrip – én tot nieuwe inzichten.
Zeh zet zich met haar roman in voor een ‘veelvoud aan perspectieven’, voor ‘pluralisme, ambivalentie en de gelaagdheid van de literatuur’, zo vertelt ze in een interview. In deze tijd van ‘apocalyptische’ crisisstemming en onverzoenlijke meningen, zegt ze, ligt in de dialoog haar grootste engagement.

New York laat Hillary weer stralen (Michael Persson Volkskrant 21 april 2016 p. 5):
New York is dus toch de staat van Hillary gebleven. Clinton deelde dinsdag in de Democratische presidentiële voorverkiezingen een flinke klap uit aan concurrent Bernie Sanders, die nu nagenoeg kansloos is voor de nominatie (maar zeg nooit nooit, natuurlijk). Bij de Republikeinen won Donald Trump met overmacht, maar zijn pad naar de nominatie is nog steeds bochtig en glibberig.
Maar voor een deel is het negatieve imago van Clinton aan Sanders zelf te danken.
Omdat hij Clinton wegzet in steeds fellere bewoordingen wegzet als schoothondje van het grootkapitaal en radertje van het systeem (deze week maakte hij ook haar campagnefinanciering verdacht), komt Clinton ook bij veel Democraten in een steeds valer daglicht te staan. Een woordvoerder van Clinton noemde dat dinsdag 'destructief' en 'niet productief voor de Democraten', noch voor het land.
Tegelijkertijd vindt tweederde van de Democraten dat de felle campagne de partij energie geeft. Sanders heeft de progressieve agenda van de partij ontegenzeggelijk scherper gesteld. De vraag is nu hoe ver hij kan gaan voordat het pijn gaat doen.

Laat DSM nu Nederland lelijk in de steek? (Peter de Waard de Volkskrant 4 mei 2023, p. 23):
DSM werd in in 1902 opgericht voor de exploitatie van de staatsmijnen, maar had al in de jaren dertig een ver vooruitziende blik door zich te richten op de chemie: de ontwikkeling van kunstmeststoffen en de fabricage van grondstoffen voor textielvezels. Rond de eeuwwisseling werd DSM van een bulkchemieconcern een fijnchemieconcern. En daarna concentreerde het zich op ingrediënten voor gezonde en natuurlijke voeding, zoals vitaminen. Doordat de prijzen van die vitaminen nu onder druk staan, staat ook de winst ineens onder druk en is het wonden likken begonnen.
Voordat de fusie een feit is,
hangt de vlag al halfstok.

Bedrijven worden rijker, terwijl klanten en werknemers weer worden genaaid (Teun van de Keuken de Volkskrant 1 mei 2023, p. 15):
Inmiddels weet ik dat de vraag waarom
spullen zo duur zijn minstens zo interessant is. Zeker omdat door de inflatie veel mensen moeite hebben hun boodschappen te betalen. Inmiddels zijn er sterke aanwijzingen dat die inflatie nog verder wordt aangejakkerd door de bedrijven zelf. Hun winsten stijgen meer dan hun omzet, omdat ze (zo stelt bijvoorbeeld FNV in een rapport vast) misbruik maken van de inflatie om hun prijzen nóg iets meer te verhogen. De mensen hebben het toch niet in de gaten. Ze kunnen genaaid worden zonder dat ze het doorhebben.

Je zou kunnen zeggen dat we in het Westen allemaal een beetje Duitser zijn geworden (Arie Elshout de Volkskrant 1 mei 2023, p. 21):
De April-meistakingen van 1943 in Nederland waren de grootste staking tegen de nazi’s in heel bezet Europa. Heldenverhalen zijn er wel degelijk, zeggen de
makers van een televisieserie daarover. Laat ze niet ondergesneeuwd raken door een te eenzijdige drang naar zelfkritiek en flagellatie.

De BBB doet vrolijk mee aan het sinistere spel van het uithollen van de waarheid (Sander Schimmelpennick de Volkskrant 24 april 2023, p. 2):
Ik trof er een veelzeggend beeld: geel gespoten velden, soms met een BBB-verkiezingsbord erop. Een pinnig tweetje was snel gemaakt – ‘Lente in Twente: overal gele velden, platgespoten met
glyfosaat (Roundup). Vergif als de ‘stem van het platteland’.’

Stikstoffonds geen uitgemaakte zaak (Yvonne Hofs de Volkskrant 20 april 2023, p. 4):
De oprichting van het
stikstoffonds dreigt te stranden in de Eerste Kamer. Daar lijkt geen meerderheid te zijn voor de creatie van de geldpot voor de landbouwtransitie. En D66 heeft de strijd om het doeljaar 2030 inmiddels opgegeven.
Een dag voor het debat werd duidelijk dat het
kabinet een probleem heeft. De vier partijen die de coalitie in de Eerste Kamer aan een meerderheid kunnen helpen willen de instellingswet in deze vorm niet steunen. GroenLinks, PvdA, JA21 en BBB hebben amendementen ingediend die het kabinet moet overnemen om zich van hun voorstem te verzekeren.

Het gebruik van AI maakt meer kunst kapot dan ons lief is (Charissa Koster en Eva Toorenent de Volkskrant 20 april 2023, p. 27):
Waar de VS druk bezig zijn met acties tegen
kunstmatige intelligentie (AI), verkeert Europa nog in een soort remslaap. Maar in de nieuwe werkelijkheid vinden op grote schaal schendingen van rechten van derden en hun werken plaats. Daar moet paal en perk aan worden gesteld.

Een munt uit Congo - Vrijstaat (James Kennedy de Volkskrant 19 april 2023, p. V7):
Europese koloniserende staten wedijverden eind 19de eeuw om hun vlag in zo veel mogelijk delen van Afrika te planten.
Ze trokken grenzen die vandaag de dag in Afrika nog steeds tot conflict en ellende leiden.
Belgische koning Leopold II
Toch had de Conferentie van Berlijn bepaald geen vertragend effect. De gang van zaken in Congo is daarvoor exemplarisch. Dat gebied werd geclaimd door koning Leopold. Hij had in 1879 al de Amerikaanse journalist en avonturier Henry Morton Stanley aangesteld – bekend van diens eerdere zoektocht naar David Livingstone – om het gebied onder Leopolds controle te krijgen.

Oorlognieuws op Oekraïnse tv: aan de hand van de regering? (Arnout le Clercq de Volkskrant 19 april 2023, p. 13-15):
Een ‘
verenigde marathon’ van zes zenders is in Oekraïne de dominante nieuwsvoorziening op televisie. Het is een initiatief van de regering, die het een ‘wapen tegen Rusland’. Maar de kritiek groeit. Je ziet de realiteit van de oorlog niet. ‘Je moet eerlijk zijn.’

Voor 1,5 miljoen opslag per jaar, zoals Ralph Hamers , zou ik mijn geweten misschien ook wat hebben gesust (Max Pam de Volkskrant 19 april 2023, p. 15):
Hamers en de twee verantwoordelijke ING-commissarissen Jeroen van der Veer en Harry Breukink hebben van de Stichting Tuchtrecht Banken een berisping gekregen, omdat zij zich niet hebben gehouden aan hun ‘verantwoordelijkheid voor de samenleving’ en daarmee ‘het vertrouwen in de financiële sector’ hebben geschaad. Dat zijn vage begrippen, waarover je eindeloos kunt discussiëren. De bankierseed die van het bankpersoneel wordt verlangd, klinkt mooi, maar stelt in de praktijk weinig voor.
Volgens
Freud is het geweten – das Über-Ich – rechtstreeks verbonden met het oedipuscomplex, maar ik stel voor de ouders van Ralph Hamers er buiten te laten. Wie zonder een geweten is, heet een psychopaat te zijn.

Is het IMF al bijna even dood als de WTO? (Peter de Waard de Volkskrant 18 april 2023, p. 21):
Het
IMF dreigt daardoor net als wereldhandelsorganisatie WTO, die al tien jaar op een oor ligt, nog voor de 80ste verjaardag een patiënt in coma te zijn. Net niet dood, maar doelloos actief.

‘Hij schreef ‘Het spijt me’ op een briefje en gaf dat aan mij’ (Wil Thijssen de Volkskrant 17 april 2023, p. V6):
''Politiemensen over die ene melding, wat er daarna gebeurde en hoe dat hun kijk op het vak ingrijpend heeft veranderd. Inspecteur Henri Hendriks (61) was als eerste bij een man die een sprong voor de trein overleefde.\\ Door hem ben ik me gaan interesseren voor mensen met psychische problemen en werd ik contactpersoon voor de psychiatrische kliniek Valerius in Amsterdam. Ik geef lezingen aan collega’s over het benaderen van psychiatrische, verwarde personen. Als zo iemand door het lint gaat, moet juist níét de beuk erin, met honden, schilden, tasers en eventueel schieten. Alleen al ons uniform werkt als een rode lap op een stier, leg ik dan uit. Hou het klein, blijf uit het zicht, laat de ggz z’n werk doen en ga zelf niet met verwarde mensen in gesprek, wij zijn daar niet voor opgeleid.

GidsDyson doet aan symptoombestrijding (Letty Laan de Volkskrant 17 april 2023, p. 21):
In het
Volkskrant Magazine van 8 april was de uitvinder van de zakloze stofzuiger, de heer Dyson, ‘Onze Gids’. Ik was onder de indruk, totdat hij beweerde dat er meer kansen moeten worden geboden aan mensen die bij voorbeeld een apparaatje uitvinden dat plastic identificeert. Hij deelde meteen een sneer uit aan , ‘die alleen maar roept’.
Maar een ‘
plastic-identificeerder’ om allerlei soorten te sorteren en te recyclen is hetzelfde als hoofdpijn bestrijden met een aspirientje wanneer er een kankergezwel in je hoofd zit. Het gezwel blijft.
Dus in plaats van ingewikkelde technische processen en apparaten om plastic te scheiden moeten we zorgen voor minder (verschillende soorten) plastic. En dus zijn er mensen nodig zoals
Greta Thunberg die de bron van het probleem zichtbaar maken en zich niet verliezen in symptoombestrijding.

Noodkreet: Oekraïne stuurt ongetrainde soldaten naar het front (Tom Vennink de Volkskrant 17 april 2023, p. 6-7):
Nu veel
ervaren militairen zijn uitgeschakeld, worstelt Oekraïense leger met rekruten die zonder veel training soms opeens in de loopgraven staan. ‘We hadden geen idee hoe we ons moesten gedragen op een slagveld.
Dagelijks ziet hij groepen militairen vertrekken naar het slagveld. Als
Oleksii en andere militairen na enkele dagen via berichtenapps contact leggen met een van die groepen, horen ze dat er van de 25 militairen in de groep nog maar 5 in leven zijn. De volgende groep weigert daarop te gaan en verkiest strafrechtelijke vervolging boven ‘een einde als kanonnenvlees’, zegt Oleksii. Hij krijgt de opdracht de plek in te nemen van een van de weigeraars. ‘Dat bevel opvolgen is mijn grote fout geweest’, vertelt hij door de telefoon vanaf een ziekenhuisbed in het oosten van Oekraïne.

Martin Bossenbroek De Zanzibardriehoek Een slavernijgeschiedenis, 1860-1900
De Zanzibardriehoek beschrijft de laatste episode in de slavernijgeschiedenis vanuit de direct betrokkenen: de zendeling-ontdekkingsreiziger David Livingstone, bijgestaan door bevrijde slaven als James Chuma en gevolgd door avonturiers als Henry Stanley. Sultan Barghash en slavenhandelaar Tippu Tip verzetten zich, maar moeten buigen voor één man, de selfmade diplomaat John Kirk. Uiteindelijk is ook Kirk zelf niet meer dan een trekpop van de werkelijke hoofdrolspelers in de Europese regeringscentra. (Buitenhof 16 april 2023 NPO2)

‘Ik vertel verhalen, de ene keer met beeld en geluid, de andere keer met woorden’ (Paul Onkenhout interviewt Bram Vermeulen 20 januari 2022):
Wat zijn dit voor vragen? Naar aanleiding van VPRO-programma Frontlinie, acht dilemma’s voor journalist
Bram Vermeulen. ‘Voor de VPRO ga ik tien afleveringen van Frontlinie maken. Dit wordt het tweede seizoen. Vroeger was ik voor een paar tv-reportages in Afrika van een paar minuten soms maanden bezig om een visum te krijgen. Ik maakte de reportage, schreef nog even een stuk voor de krant en ging weer naar huis.
Bram Vermeulen of Freek de Jonge?
‘Toen ik bij de NOS-radio werkte nam ik een keer de telefoon op. Met
Bram Vermeulen, zei ik. Met Freek de Jonge, zei een man aan de andere kant van de lijn. Dat geloof je dan niet hè, maar het was hem echt.

‘Het interesseert weinig mensen wat er in Afrika gebeurt, terwijl het samenhangt met de grote thema’s van deze tijd’ (Gijs Beukers interviewt Bram Vermeulen 22 november 2018):
‘Het interesseert weinig mensen wat er in Afrika gebeurt, terwijl het samenhangt met de grote thema’s van deze tijd’
Soms denkt journalist en presentator
Bram Vermeulen, die de nieuwe reisserie Sahara maakte, dat zijn verslaggeving uit Afrika niemand interesseert. Toch stopt hij er niet mee, want wat daar gebeurt is ook voor ons van groot belang. En belangrijker nog: je vindt er de mooiste verhalen. Ik kom op Twitter in discussies terecht waarbij ik denk: je hebt geen idéé waar het over gaat. Trump tweette in augustus over de moorden op witte boeren in Zuid-Afrika, waar er vijftig tot zestig per jaar van plaatsvinden. Dan barst de discussie los. Ik leg dan uit dat die moorden gruwelijk zijn, maar dat het moeilijk vol te houden is dat er een ideologie achter zit, als er in totaal jaarlijks 19 duizend moorden in het land worden gepleegd.’

De Amerikaanse politiek wordt wel heel letterlijk tribaal (Bas den Hond Trouw 16 april 2023):
Wie is de echte vijand?
Want als ‘
verraad’ gepleegd wordt door iemand die lijkt op je kiezer, dan is het misschien wel een goede daad. “Jake Texeira is wit, man, christelijk en anti-oorlog. Dat maakt hem een vijand van het Biden-regime”, twitterde ze. “En hij vertelde de waarheid over troepen van ons in Oekraïne en nog veel meer. Dus zeg nou zelf: wie is de echte vijand? Een jonge militair van lage rang in de Nationale Garde? Of de regering die oorlog voert in Oekraïne, een niet-Navo-land, tegen kernmacht Rusland, zonder toestemming van het Congres?”
En het andere was de houding van
Perry tegenover BLM-demonstranten. Tijdens het proces zei hij dat hij per ongeluk in de demonstratie terecht was gekomen. Maar een maand eerder was hij in gedachten al in gevecht met degenen die overal in de VS steden op stelten zetten uit woede over dodelijk politiegeweld tegen zwarte Amerikanen.

Lula en Xi willen ‘blueblack%’ (Joost de Vries de Volkskrant 14 april 2023, p. 9):
Twee oude bekenden ontmoeten elkaar vrijdag in Beijing: de Braziliaanse president
Luiz Inácio Lula da Silva en de Chinese president Xi Jinping. Voor de linkse Lula is het spitsroeden lopen naast de machtige Xi, die in maart nog Moskou bezocht.
Brazilië en China vonden elkaar met Rusland en India in het trotse
Bric-genootschap van opkomende economieën (later Brics, met Zuid-Afrika). Vladimir Poetin zetelde al in het Kremlin. Terwijl Xi en Poetin sindsdien enkel machtiger werden, viel Lula in eigen land van zijn voetstuk. Na zijn recente comeback moet hij zich internationaal opnieuw verhouden tot grootmachten die lijnrecht tegenover elkaar staan.

Dogmatisch denken verenigt extreem-rechts en extreeml-inks geregeld in pro-Poetin standpunt (Olaf Tempelman de Volkskrant 14 april 2023, p. 23):
De linkse afkeer van Amerika beneemt vaak het zicht op
ondeugden van kwalijke regimes elders in de wereld. Zo organiseerde Die Linke-politica Sahra Wagenknecht in Duitsland een demonstratie tegen wapenleveranties aan Oekraïne. Iets waar felle opponenten als FvD en Bij1 zich hier ook in vinden.
Extremen raken elkaar, maar de figuur van Poetin vermag het extreem-links en extreem-rechts ook letterlijk bij elkaar te brengen: op zijn regime blijken westerse mensen zowel radicaallinkse als radicaalrechtse wereldbeelden te kunnen projecteren.

Ganz links’ tegen wapens voor Oekraïne (Remco Andersen de Volkskrant 27 februari 2023, p. 6-7):
Duizenden betogers in Berlijn spraken zich zaterdag uit tegen wapensteun voor Oekraïne. Georganiseerd door een dissidente linkse politicus Sahra Wagenknecht, werd vooral gevreesd dat ook extreem-rechts zich zou laten zien.
Zoals een partij die in dogmatische kringen als ‘goed’ is geëtiketteerd niets slechts kan doen, kan een partij die als ‘slecht’ is geëtiketteerd niets goeds doen. In menig extreem-links betoog van mensen uit de school van
wordt de Amerikaanse invasie van Irak er bijgehaald. Die vond plaats onder valse voorwendselen en liep uit op een catastrofe. Maar het feit dat Amerikaanse neoconservatieven logen over de massavernietigingswapens van Saddam Hoessein, maakt Poetins oorlog tegen Oekraïne op geen enkele manier minder misdadig en de huidige Amerikaanse steun aan Oekraïne op geen enkele manier minder gerechtvaardigd.

De CO2-uitstoot van de grootste bedrijven vermindert niet
De danse macabre van industrie en overheid (Luuk Sengers & Evert de Vos De Groene Amsterdammer 15 april 2023, p. 14-16):
De industrie stoot nog net zoveel CO2 uit als tien jaar geleden. En ze toont weinig initiatief om dit te veranderen. Durft minister Rob Jetten het aan om de grootste uitstoters te dwingen?
In 2050 wordt er nauwelijks nog
afval geproduceerd en worden grondstoffen op grote schaal hergebruikt, zo luidt de officiële kabinetsdoelstelling die tot nu toe in de schaduw leefde van het klimaatbeleid. Minister Jetten wil nu, zo blijkt uit een aantal stukken, de twee doelen met elkaar verzoenen.
De industrie heeft
twee gezichten. Een ernstig gezicht naar buiten, als ze zegt dat ze in 2050 helemaal klimaatneutraal wil zijn. En een stoïcijns gezicht achter de schermen, als ze de politiek onder druk zet om niet te hard van stapel te lopen. In een kritisch rapport, onlangs door Follow the Money onder de aandacht gebracht, evalueerde TNO de gesprekken in 2018 over een klimaatakkoord. Grote bedrijven waren daar in het voordeel, door de agendasetting, door de geformuleerde doelen en door hun numerieke overmacht. Het kabinet had het evenwicht kunnen herstellen als het een handtekening van alle partijen onder het akkoord had geëist, maar in plaats daarvan negeerde het de protesten van de milieubeweging en de vakbeweging, die weigerden hun fiat te geven.
Nog voor de zomer stuurt klimaatminister
Rob Jetten een uitgewerkt plan naar de Kamer voor de besteding van de miljarden uit het nieuwe klimaatfonds – wéér een geldpot.

Nederlanders noemen dat ‘vriendjespolitiek’. Arubanen noemen dat ‘goed voor elkaar zorgen’ (Danka Stuijver de Volkskrant 13 april 2023, p. 29):
Aruba moet zelf besluiten hoe het verder wil: als een zelfstandig eiland met een integer bestuur zonder onderscheid des persoons of blind geleid door ‘Friends & Family’ van een kleine elite die er op rekent dat aan het vermanende vingertje van de voormalig kolonisator een schuldbewuste arm vastzit – die het eiland steeds weer (financieel) overeind trekt als het door wanbestuur onderuit is gegaan.

Computer says ho (Hassan Bahara interviewt Meredith Broussard de Volkskrant 13 april 2023, p. V10-11):
Waarom krijgen zwarte mensen minder vaak een hypotheek of zelfs een niertransplantatie dan witte? Een kwestie van
algoracisme, zegt de Amerikaanse AI-deskundige Meredith Broussard.
Meredith Broussard, een Amerikaanse journalist van gemengde afkomst, heeft er een bloedhekel aan als ze in één raciale categorie wordt gevangen. Met een zwarte vader en een witte moeder identificeert Broussard zichzelf gelijktijdig als zwart én wit.
Broussard maakt niet per se een nieuw punt. Het is al langer bekend dat computersystemen en algoritmes niet altijd even positief uitpakken voor minderheden. Vorige maand onthulden verschillende Nederlandse media dat de gemeente Rotterdam bij de bestrijding van bijstandsfraude een algoritme gebruikt dat met name jonge moeders uitlicht en ook mensen die het Nederlands niet goed machtig zijn.
Broussard: ‘Ik hoop dat mijn boek mensen er toe aanzet om verder na te denken over technochauvinisme en dat ze meer tegenwicht gaan bieden aan oneerlijke algoritmes en artificiële intelligentie.’

De vele tête-à-tête van Macron en Rutte (Arnout Brouwers en Eline Huisman de Volkskrant 11 april 2023, p. 4):
De Franse president
Macron, dinsdag op staatsbezoek, is in Den Haag een graag geziene gast. Het is een bewijs van de sterk verbeterde Frans-Nederlandse betrekkingen. Persoonlijke chemie speelt daarin een rol, maar ook geopolitieke strategie.
Het Nederlandse denken over Frankrijk heeft, met enige vertraging, net
zo’n revolutie ondergaan als ooit het geval was met Duitsland. De argwaan tegen de grote continentale buren heeft, afgedwongen door geopolitieke veranderingen, plaatsgemaakt voor een besef van gedeelde lotsbestemming.
Nederland is een beetje in de leer bij Frankrijk qua geopolitieke strategie’, zegt
Cuperus. ‘Veel traditioneel ‘Franse’ onderwerpen domineren nu de Europese agenda: strategische autonomie, geopolitiek, industriepolitiek. Dat is de paradox: Europa is aan het verfransen, maar tegelijkertijd marginaliseren de Fransen binnen Europa.’

De opmars van China en de veranderende rol van Poetin zorgen voor wankelende wereldorde (Mark van Assen AD 10 april 2023):
De tijd dat de wereld werd geregeerd door één of twee landen is voorbij. Grote spelers trekken zich terug, uitdagers slaan toe of staan te springen. De wereldorde wordt herschikt. ,,Deze wankele wereldorde is steeds gevaarlijker”, zegt expert Naná de Graaff.
Over de datum
We zien, zegt Naná de Graaff, universitair hoofddocent Internationale Betrekkingen aan de Vrije Universiteit, momenteel een wankele wereldorde, ‘een kantelpunt’. ,,Er is van alles aan het verschuiven, veel is nog onduidelijk en dat maakt het ook gevaarlijk. Eén ding is wel zeker: een wereldorde met alleen maar Westerse mogendheden aan de knoppen is ver over de houdbaarheidsdatum.”

Moderne slavernij in Nederland. Het wordt tijd voor een zwarte lijst (Merel van Vroonhoven de Volkskrant 8 april 2023, p. 2):
Al die uitbuitende uitzendbureaus kunnen alleen maar bestaan bij de gratie van de bedrijven die ze
inhuren. Waar blijft de zorgplicht van de supermarktconcerns, de vleesindustrie, de land- en tuinbouw, de pakketbezorgbedrijven? Hoogste tijd voor de initiatiefwet die bedrijven medeverantwoordelijk maakt voor misstanden bij leveranciers en onderaannemers.

(Marije Vlaskamp de Volkskrant 8 april 2023, katern Zaterdag p. 10-15):
Dreigende berichten, valse bommeldingen: Volkskrant-journalist Marije Vlaskamp kende de Chinese tactieken om tegengeluiden te smoren uit haar tijd als correspondent. Nu is zij zelf het mikpunt van een hevige intimidatiecampagne. Wie zit hierachter? En waarom is het zo belangrijk om dit alles openbaar te maken?

De verwording van woke
Van trots vignet tot sinister signaalwoord (Casper Thomas De Groene Amsterdammer 6 april 2023, p. 40-45):
Woke: niemand wil het naar eigen zeggen nog zijn. Toch wordt er steeds luider tegen gewaarschuwd. Hoe werd het woord dé politieke scheidslijn van dit moment?
Maar welke gedaante dit spookverschijnsel precies aanneemt en welke invloed het heeft, is lastiger vast te stellen. Mede daarom loopt er bij de Universiteit van Amsterdam momenteel intern onderzoek naar de invloed van woke. De duivelsuitdrijver van dienst, oud-rector van de Universiteit Leiden Carel Stolker, heeft als opdracht ‘de begrippen “academische vrijheid” en “wokeness” nader te beschouwen’.
Gijs van Oenen
werpt in zijn recente boek Culturele veldslagen De filosofie van de culture wars de hengel in het verleden en wijst erop dat de apostel Petrus al opriep om ‘waakzaam’ te zijn voor het kwaad in de wereld. In Van Oenens lezing is woke daarmee een nieuwe incarnatie van een intellectuele traditie die een scherp oog voor onrecht combineert met de wens tot een afrekening met de verantwoordelijken daarvoor. Voor Paulus was dat Satan, voor de arbeidersbeweging het grootkapitaal en voor Nietzsche, Plato en Kant. ‘Na de verlosser, de socialist en perspectivist komt nu de aanklager’, schrijft Van Oenen.
Op deze manier, zo betoogt filosoof
Susan Neiman in haar boek Links is niet woke, roept woke zelf een tegenstander in het leven. Rechtse identitaire bewegingen, zo schrijft Neiman, ‘presenteren zichzelf bewust als deel van een onschuldige trend: als andere groepen voor hun rechten mogen vechten, waarom zouden witte Europeanen dan niet voor hun rechten mogen opkomen?’

Samen inpraten op XI Jinping, maar of dat veel zal helpen? (Peter Giesen de Volkskrant 5 april 2023, p. 4):
Voor Europa is Xi de man die Poetin op andere gedachten kan brengen. Ook China heeft belang bij een snel einde aan de oorlog in Oekraïne. Maar het is de vraag of XI luister naar Macron en Von der Leyen.
Er is maar
één uitweg uit de netelige positie van Europa, zeggen Kribbe en Ghiretti. De EU moet haar afhankelijkheid van China en de VS zo snel mogelijk reduceren. Vooral het versterken van de Europese defensie is een moeilijke, dure en tijdrovende opgave, zegt Kribbe, maar alleen een zekere autonomie geeft speelruimte. Ghiretti van het Mercator Institute: ‘Hoe veerkrachtiger je bent, hoe gemakkelijker je de druk van anderen kunt weerstaan.’

Kabinet heeft met compromis het stikstofbeleid vanaf nu uitbesteed aan de provincies (Yvonne Hof de Volkskrant 3 april 2023, p. 6-7):
Het stikstofcompromis van
Rutte IV dient slechts één doel: het voorkomen van een kabinetscrisis. Het is een balanceeract die geen van de betrokkenen overtuigend kan uitleggen, maar die toch werd gepresenteerd als een doorbraak.
De
patstelling in de coalitie dwong de partij te kiezen uit twee kwaden: uitstel of stilstand.
De vraag is of die
twee opties in de praktijk veel van elkaar verschillen. Uit pure onmacht heeft de coalitie het stikstofbeleid nu feitelijk uitbesteed aan de provincies. Die hebben een open invitatie gekregen om nog meer stikstofeisen op tafel te leggen.
Ondertussen zijn vrijwel alle
juristen en stikstofexperts het erover eens: zolang het kabinet pijnlijke maatregelen voor zich uit blijft schuiven zal de stikstofuitstoot niet substantieel dalen. Natuurbeschermers zullen dan blijven procederen tegen elk bouw- of infrastructuurproject dat stikstof uitstoot. Die rechtszaken zullen ze blijven winnen, waardoor de wal uiteindelijk het schip moet keren.

Zo verliep crisisoverleg in Den Haag: ‘Wopke, wat wíllen jullie nou?’ (Niels Klaassen AD 2 april 2023):
Een week vol politiek topoverleg eindigt vrijdagavond na urenlang beraad - inclusief Indische rijsttafel - op het ministerie van Algemene Zaken met een ongebruikelijk persmoment over een uniek Haags compromis. Premier Rutte en de drie vicepremiers leggen uit dat ze doorgaan met het stikstofbeleid, maar er is wel een open eindje. Nog voor de zomer wil het CDA proberen om alsnog onder de deadline van 2030 uit te komen.

Xi tegen Poetin: ‘Er komt verandering zoals we in geen 100 jaar tijd hebben gezien’ (Buitenlandredactie AD 22 maart 2022):
Het is volgens verscheidene media een boodschap niet alleen voor zijn gastheer Poetin, maar ook aan het Westen.
Poetin ziet in de oorlog in Oekraïne ook een strijd tegen de vermeende pogingen van de VS dat land als een vazalstaat in te lijven in het westerse blok.
Uraniumdeeltjes kunnen
blijven stralen en veroorzaken dan op plaatsen waar de munitie werd ingezet langere tijd afwijkingen bij geboortes, kanker en andere gezondheidsproblemen. ,,Het lijkt erop dat het Westen tegen Rusland wil vechten tot de laatste Oekraïner”, aldus een boze Poetin. Volgens de Britse regering is de munitie geen nucleaire escalatie, enkel een wapen voor de verdediging van Oekraïne.

Staat de wereld een Koude Oorlog te wachten tussen China en de VS? Zelfs een ‘Hete’ valt niet uit te sluiten (Joseph S. Nye ''de Volkskrant 16 maart 2023, p. 27-28):
De verhouding tussen de
VS en China staat onder druk sinds het incident met de spionageballon. Toch hebben beide grootmachten er alle belang bij afspraken te maken over hun onderlinge concurrentiepositie.
Als China afziet van een
invasie en slechts zou proberen Taiwan tot gehoorzaamheid te dwingen via een blokkade, of door een eiland voor de kust in te nemen, zou één enkele botsing met schepen of vliegtuigen al snel kunnen leiden tot een bredere escalatie. Indien de VS zouden reageren door bijvoorbeeld Chinese tegoeden te bevriezen of door de inzet van ‘Trading with the Enemy Act’ (een wet die de Amerikaanse president de mogelijkheid biedt handel te verbieden), kunnen de twee landen snel afglijden naar een echte Koude Oorlog – of zelfs een Hete.
Bonus
De voormalige Australische premier
Kevin Rudd heeft betoogd dat het Westen niet moet streven naar een totale overwinning op China. De verstandigste strategie is om de concurrentie met het land in goede banen te leiden en China niet te demoniseren. Als China op de lange termijn ten goede keert, is dat een bonus in een tijd van zowel traditionele als economische en ecologische afhankelijkheid.

China pakt hoofdrol op het wereldtoneel met deal in Midden-Oosten (Gijs Moes Trouw 14 maart 2023):
Een akkoord tussen Saudi-Arabië en Iran laat zien dat
China een wereldmacht is. En dit lijkt nog maar het begin van de nieuwe Chinese rol in de internationale betrekkingen. Geen Nobelprijs voor de Vrede
Waar het Midden-Oosten decennialang gold als een achtertuin van de Verenigde Staten, die daar als bondgenoot van Israël, Saudi-Arabië en verschillende golfstaten de dienst uitmaakten, is het nu China dat een einde maakt aan een van de langst slepende vijandschappen in de regio. Een voorlopig einde, want zoals bij alle akkoorden in het Midden-Oosten zal de tijd leren hoe houdbaar dit is.
Xi en Poetin gaan elkaar weer ontmoeten
Het Saudisch-Iraanse akkoord lijkt een opstapje naar meer Chinese initiatieven in de internationale betrekkingen. Mogelijk krijgt dit volgende week al een vervolg, als
Xi naar Moskou reist – als, want de aankondiging van persbureau Reuters, op basis van anonieme bronnen, is nog nergens bevestigd. Volgens de Amerikaanse krant The Washington Post zal Xi daarna ook telefonisch overleggen met de Oekraïense president Zelensky.

Op agriport A7 Wat er gebeurt als Hollandse grond ten prooi valt aan goedkope Amerikaanse dromen (Toine Heijmans de Volkskrant 16 maart 2023, p. 14):
Agriport A7 ligt als een meteoriet in het landschap en heeft officiële plaatsnaamborden, ook al is het particulier bezit.
Duizend hectare ex-landbouwgrond ontwikkeld door familiebedrijf Hiemstra dat ooit begon in aardappelen.
We gaan van kans naar kans’, zei Anton Hiemstra daarover in de Volkskrant.

Vrees voor crisis door onrust over Credit Suisse (Daan Andersen en Daan Ballegeer de Volkskrant 16 maart 2023, p. 13):
De Zwitserse systeembank Credit Suisse raakte woensdag zwaar in de problemen. Dat leidde wereldwijd tot onrust op de financiële markten.
Sinds de val van de Amerikaanse
Silicon Valley Bank groeit de vrees voor een sneeuwbaleffect. Zowel ING als ABN Amro sloot bijna 10 procent lager.
Sneeuwbaleffect
Hoewel de problemen bij Credit Suisse strikt genomen losstaan van die in de Amerikaanse bancaire sector, zorgde die laatste ontwikkeling voor zoveel nervositeit dat
ook het vertrouwen in Europese financiële instellingen afbrokkelt. Daardoor worden investeerders en spaarders impulsiever, en dat vreet aan de stabiliteit van het financiële systeem. Dit creëert het gevaar van een sneeuwbaleffect.
De prijs van een dergelijke credit default swap voor Credit Suisse is achttien keer zo hoog als een soortgelijke verzekering van beleggingen in concurrent UBS.
Overigens profiteert die laatste
vooralsnog van de crisis bij Credit Suisse. ‘De afgelopen dagen hebben we (kapitaal) zien binnenvloeien’, zei voormalig ING-topman Ralph Hamers, nu ceo van UBS.

Problemen bij Credit Suisse: ‘Iedereen is bezorgd’ (Jurriaan Nolles, Cyril Rosman AD 15 maart 2023):
Grote problemen bij de Zwitserse ‘systeembankCredit Suisse zorgen voor veel onrust op de financiële markten. De Europese Centrale Bank heeft uit voorzorg banken in de eurozone gevraagd hoeveel geld ze hebben uitstaan bij de Zwitsers.

Politiebonden halen vernietigend uit naar Yesilgöz (Sebastiaan Quekel AD 15 maart 2023):
Bij grote en gevaarlijke operaties komen de levens van politiemensen onnodig in gevaar door ‘het al jaren haperende’ communicatiesysteem. De korpsleiding en het ministerie van Veiligheid en Justitie zijn al langere tijd op de hoogte van deze problemen maar grijpen niet in, schrijven de vier politiebonden in een brief aan korpschef Henk van Essen en veiligheidsminister Dilan Yesilgöz. De bonden zijn het spuugzat en dienen een officiële klacht in bij de Arbeidsinspectie.

Wat de BBB onschuldig presenteert is giftige scepsis in een kwetsbaar democratisch systeem (Marcia Luyten de Volkskrant 14 maart 2023, p. 2):
Maar niet alles is spel. De agribusiness heeft grote belangen bij de status quo. Dus voedt ze boerenprotestbewegingen om stikstofmaatregelen te saboteren. In Overijssel trok de actiegroep VollGass met een geolied apparaat langs de weilanden aan grote wegen. Met een machine werd een gat geboord, daarin een paal met de omgekeerde vlag, gat dicht en daar wapperde het blauwwitrood. De boeren werd niks gevraagd, het was ‘ja, tenzij’, vertelde Tubantia-journalist Leo van Raaij op Radio 1. De enige boer die bezwaar maakte, moest lang praten om VollGass van zijn land te weren. De provinciale weg tussen Lochem en Goor is 16 kilometer lang een allee van boerenvlaggen.

Het is toch om je ogen uit je kop te schamen als je dit leest over jezelf of je man? (Angela de Jong black%13 maart 2023):
Appje van een collega zaterdagmorgen. ‘Eén ding dat je gisteravond bij Jinek zei over de onthullingen over NOS Sport, vond ik raar. Je zei ‘arme Tom en arme Janke’, terwijl ik juist dacht: arm slachtoffer’.

Oud-minister Ben Bot smult van afgang van 'leugens strooiende’ Lavrov (Bob van Huët AD 5 maart 2023):
De video van het publiekelijk uitlachen van Sergej Lavrov is viraal gegaan. En dat is maar goed ook, vindt Ben Bot die in zijn lange carrière regelmatig met oud-collega Lavrov te maken had.
Een
ziedende Lavrov riep destijds de Nederlandse ambassadeur in Moskou op het matje vanwege de vermeende ‘lasterlijke uitspraken’ van Bot. ,,Wat er nu in India is gebeurd raakt hem persoonlijk”, denkt Bot. ,,Het is een ijdele man met een enorm ego. Als minister van Buitenlandse Zaken staat hij nu toch voor de wereld te kijk. Zijn verhaal is doorgeprikt waar hij zelf bij zat en iedereen smult ervan, heel pijnlijk. Want net als heel veel mensen erger ik me groen en geel aan die propaganda van Russische kant en die permanente verdraaiing van de feiten. Dat hij niet het minste beetje begrip kan tonen voor vreselijke toestanden in Oekraïne, dat doet Rusland geen goed en Lavrov zeker niet.”

Rutte zoekt nieuwe vrienden (Natalie Righten de Volkskrant 23 juni 2017 p. 6-7):
Met het vertrek van de Britten verliest Nederland een
natuurlijke bondgenoot binnen de EU. Een waar diplomatiek offensief moet voorkomen dat Parijs en Berlijn straks over Den Haag heen walsen.
De
Britse en Nederlandse ideeën over Europese defensie, de begroting, maar ook vrijhandel, de interne markt en regeldruk vanuit Brussel lagen de afgelopen 25 jaar nooit ver uiteen. In bijna alle belangrijke dossiers - behalve de euro, want die wilden de Britten niet - trokken de twee landen samen op. Oud-minister en oud-diplomaat Ben Bot: Als iets je niet beviel, dan kreeg je de Britten mee, omdat het hen meestal ook niet beviel.'
Maar daar komt nu een einde aan. Als een beetje vaart wordt gemaakt, zitten de Britten vanaf maart 2019 niet meer in de EU. En net zoals bij een
baan opzeggen geldt: wie eenmaal zegt dat hij weg gaat, is al een beetje weg.

Russische minister legt op G20 invasie Oekraïne uit, en wordt uitgelachen door de zaal (Bob van Huët AD 4 maart 2023):
De Russische minister van Buitenlandse Zaken, Sergej Lavrov, beleefde een pijnlijk moment op een conferentie in de marge van afgesloten G20-top in India. Hij werd door de zaal ronduit uitgelachen toen hij ging uitleggen wie de oorlog in Oekraïne was begonnen.

Oorlog in Oekraïne verdeelt G20-landen, geen slotverklaring (Anne ter Rele Trouw 2 maart 2023):
De G20-bijeenkomst in New Delhi heeft niet geleid tot een
gezamenlijke slotverklaring door oplopende spanningen rondom de oorlog in Oekraïne.
Minister Hoekstra
Ook de Nederlandse buitenlandminister
Wopke Hoekstra sprak zich in India fel uit over de oorlog. Zo ondersteunde hij de Amerikaanse roep om steun aan Oekraïne te blijven geven. “Want alleen als Oekraïne succesvol is op het strijdveld, kan het succesvol zijn aan de onderhandelingstafel”, zei hij in New Delhi.

Ik ben een product van het Rijke Roomse leven. Om dit te illustreren, mijn oma had een stapel, ca. 20 ingebonden exemplaren van de Katholieke Illustratie (1867-1967). Uit de erfenis zijn drie delen in mijn bezit, 1914/15, 1918/19 en 1922/23.
In mijn jeugd zat ik op zondag vaak naast de oud hoofdredacteur van de Volkskrant professor
Romme in de kerk. In het kader van een heitje voor een karweitje heb ik de schoenen van Carl Romme mogen poetsen. Baden Powell was in die tijd het boegbeeld van de padvinderij. Maar toen ik vijftien werd verruilde ik de verkennerij voor de sportschool van Nauwelaerts de Agé in Bloemendaal en was Anton Geesink mijn idool, die ik in de sportschool regelmatig heb zien trainen.

‘Samenzwering in de Alpen’ Hoe de Great Reset een wereldwijd complot werd (Peter Giesen de Volkskrant 15 januari 2023, p. 13-15):
In vooral extreem-rechtse kringen zingen verhalen rond dat de mondiale elite bezig is door middel van totale werelddominantie haar ultralinkse ideeën door te drukken. De grootste boosdoener: het World Economic Forum in Davos. Laat dat nou vandaag weer beginnen.
In totaal worden
2.700 zakenmensen, bankiers, academici, bewindslieden, regeringsleiders en vertegenwoordigers van ngo’s verwacht. Er is ook een stevige Nederlandse delegatie. Premier Mark Rutte is er woensdag en donderdag. Ook de ministers Kaag (Financiën), Hoekstra (Buitenlandse Zaken), Ollongren (Defensie) Van Gennip (Sociale Zaken) en Schreinemacher (Buitenlandse Handel) bezoeken het bergdorp, naast DNB-president Klaas Knot en vicevoorzitter Frans Timmermans van de Europese Commissie. Vanuit het bedrijfsleven staan de topmannen van onder meer ING, ABN Amro, Philips, Heineken, DSM en Rabobank op de deelnemerslijst.

‘Openlijke steun voor Civitas Christiana levert je een stevig gesprek met de bisschop op’ (Chiel de Groot Trouw 1 maart 2023):
De
ultraconservatieve stichting Civitas Christiana komt vaak in het nieuws en beroept zich op de rooms-katholieke leer. Maar hoeveel invloed hebben ze eigenlijk binnen de Nederlandse katholieke kerk?

Is belastingontwijking topsporters te vergoelijken? (Peter de Waard de Volkskrant 1 maart 2023, p. 23):
Ook
sporters behoren in eigen land belasting te betalen. En anders zouden ze moeten worden uitgesloten van internationale wedstrijden. Drie maanden in Monaco wonen om niets aan de gemeenschap af te geven is minstens even kwalijk als toevallig te zijn geboren in een land dat tot pariastaat is uitgeroepen.
Topsporters zijn financieel gezien geen haar beter of slechter dan de haaien van de financiële wereld.

Een fout toegeven heft de schuld op, schaamte moet je overwinnen (Marcia Luyten de Volkskrant 28 februari 2023, p. 2):
Een fundamenteel onderscheid tussen
schuldcultuur en schaamtecultuur werd door de Amerikaanse sociologe Ruth Benedict gemaakt. Grof gezegd is in westerse landen de schuldcultuur dominant. Daardoor voelt degene die een norm overtreedt, zich persoonlijk schuldig. De fout toegeven, de waarheid spreken (vooral dat!) en de fout herstellen, heft de schuld op.

Opgestuwd (Arno Haijtema de Volkskrant 28 februari 2023, p. V2):
Was het ijdelheid van Twan Huys dat hij zijn journalistieke taak ontsteeg?
Was hij in de dagen dat een jaar oorlog in Oekraïne werd herdacht bedwelmd door euforie, in het centrum van het
wereldnieuws? Was het het charisma van de Oekraïense president Zelensky, die Huys tegenover zich zag zitten op het podium? Was het ijdelheid? Of was het, nog waarschijnlijker, een combinatie van die factoren?

In Landgraaf
De ereconsul van Rusland heeft een nieuw adresje gevonden in Limburg (Ana van Es de Volkskrant 28 februari 2023, p. 12):
U als lezer kent
Van Vloten: een collega-columnist schreef al eens eerder over hem. Constantijn van Vloten, een geslaagde zakenman, in Rusland actief in de catering voor paleizen en bij museum de Hermitage in Sint-Petersburg, is sinds 2014 consul van Rusland voor Noord-Brabant en Limburg. In de grensstreek wonen relatief veel Russen.
In Maastricht, waar zijn consulaat aanvankelijk was gevestigd, gold zoiets jarenlang, ook ver na het
neerhalen van MH17, als onschuldige causerie met een boeiend rechts schelmenrandje.
Maar dat beeld kantelde toen
Van Vloten vorig jaar in een interview met dagblad De Limburger de inval in de Oekraïne omschreef als ‘een vredesmissie’.

Wat gaat minister Dijkgraaf ondernemen om wantoestanden na het Fontys-debacle te voorkomen? (Aleid Truijens de Volkskrant 28 februari 2023, p. 15):
Dit moet stoppen. De overheid is verantwoordelijk
voor de kwaliteit van onderwijs en voor het toezicht. In het hbo beoordelen de visitatiecommissies van de NVAO (Nederlands-Vlaamse Accreditatieorganisatie) de opleidingen. Wat vonden die eigenlijk van de Fontys-opleidingen? Het is even graven, maar op de site van de NVAO zijn de rapporten te vinden. En hé, laat nu in 2017 niemand minder dan prof. dr. F.J.R.C. Dochy, de goeroe zelve, lid zijn geweest van het visitatiepanel van de HBO-ICT van Fontys.

Onderweg naar het nieuwe leren raakte het onderwijs zoek (Mark Misérus en Irenee de Zwaan de Volkskrant 25 februari 2023, Zaterdag p. 12-14):
De invoering van een
nieuwe onderwijsmethode bij hogeschool Fontys heeft een felle richtingenstrijd ontketend. De sfeer is hierdoor zo gepolariseerd geraakt, dat kritische docenten hun mond niet meer open durven te trekken. ‘Dan beland je al snel in een wij-zij-discussie.’

Moed (Arno Haijtema de Volkskrant 27 februari 2023, p. V2):
Verkracht aan het front’ is hartverscheurende televisie.
Na de Oekraïense actualiteit zoekt
Vrancken in Bosnië naar de sporen die massaverkrachtingen tijdens de Joegoslavische oorlogen hebben nagelaten. De schattingen van het aantal slachtoffers lopen uiteen tussen de 20 en 50 duizend – schandelijk onnauwkeurig, bij gebrek aan accurate documentatie.

Als er was geluisterd, had dat jaren leed gescheeld (Kustaw Bessems interviewt Sandra Palmen de Volkskrant 25 februari 2023, Zaterdag p. 2-4):
Al in het voorjaar van 2017 waarschuwt ambtenaar
Sandra Palmen voor ernstige gebreken in het toeslagensysteem. Pas in 2020 wordt haar memo openbaar. Hoe kijkt zij terug op de affaire, en op het hardnekkig negeren van haar advies?

Voormalige topambtenaren schaafden aan gevoelig rapport over memo-Palmen (Yvonne Hofs De Volkskrant 6 oktober 2021 p. 2):
Voormalige topambtenaren van de Belastingdienst en het ministerie van Financiën hebben het onderzoeksrapport van PwC over het memo-Palmen in de toeslagenaffaire op gevoelige punten bijgeschaafd. Diverse aanwijzingen dat de top in juni 2019 besefte hoe explosief het memo was, zijn in het eindrapport afgezwakt of geschrapt.

Een aardbeving zou ons wakker houden na de presentatie van het rapport gaswinning (Bert Wagendorp de Volkskrant 24 februari 2023, p. 2):
Maar het verhaal staat vast: dat gaat over de
onmacht van de overheid om een op zich overzichtelijk probleem op te lossen. Het geld is er. De wil, mag je aannemen, ook. En toch lukt het niet en lijkt het meer op een georganiseerde poging duizenden mensen krankzinnig te maken dan op een efficiënte hersteloperatie. De voorzitter van het na ellenlang gesteggel herbouwde dorpshuis van Zeerijp zei het in Trouw zo: ‘Ze willen wel, maar ze krijgen het gewoon niet voor elkaar.’

Oog in oog met boze burgers, wat doe je dan als politicus? (Iva Venneman de Volkskrant 24 februari 2023, p. 8):
Toen D66-leider
Sigrid Kaag zondag op haar eerste campagnedag in Diepenheim aankwam, werd ze daar door een menigte met brandende fakkels opgewacht. Wat als je als politicus op campagne dit soort intimiderend gedrag van kiezers treft, hoe kan die zich dan het beste opstellen?

Links-radicaal of rechts-radicaal, allebei menen ze dat hun nobele doel de middelen heiligt (Elma Drayer de Volkskrant 24 februari 2023, p. 25):
Wellicht had het Progressief Café zich laten inspireren door de nieuwe held van de internationale klimaatbeweging, de Zweedse activist
Andreas Malm, een paar maanden geleden tijdens een bezoek aan Amsterdam nog uitvoerig geïnterviewd in deze krant. Hij schreef het boek Eco-sabotage, of hoe je een pijpleiding opblaast, vindt de klimaatbeweging tot nog toe ‘te vreedzaam’ en pleit voor een ‘agressiever’ klimaatprotest.
Interessant, evenzogoed, hoe de
extremen elkaar wederom raken. Of de luitjes nu het links-radicale of het rechts-radicale gedachtengoed zijn toegedaan, allebei menen ze dat hun nobele doel de middelen heiligt. Allebei menen ze te mogen fantaseren over geweld. Tot het tegendeel blijkt ben ik zo vrij ze allebei even griezelig te vinden.

Met soep gooien alleen komen we nergens (Maartje Bakker de Volkskrant 5 november 2022, Opinie p. 22-23):
De Zweedse klimaatwetenschapper en -activist
Andreas Malm vindt dat de klimaatbeweging tot nu toe te vreedzaam is geweest. Om de politieke en economische elite tot verandering te dwingen, is hardere actie nodig, betoogt hij.

De ophef moet gaan over de ‘zwendel’ van vervuilers (Jaap Tielbeke De Groene Amsterdammer 3 november oktober 2022, p. 5):
Je zou verwachten dat
Andreas Malm niet vies is van provocatieve acties. De Zweedse milieuhistoricus schreef nota bene een boek met de titel How to Blow Up a Pipeline (in het Nederlands iets braver vertaald als Eco-sabotage).
‘Als je een
herhaaldelijk doelwit kiest, zorg er dan voor dat het een logisch doelwit is’, zei Malm afgelopen weekend op het Brainwash-festival in Amsterdam. Als voorbeeld gaf hij de klimaatrebellen die de banden van SUV’s laten leeglopen. Ik interviewde Malm begin vorig jaar, kort na de verschijning van zijn boek, dat ik met rode oortjes las. Niet dat hij instructies gaf voor het opblazen van pijpleidingen, maar het kwam toch neer op een pleidooi voor vandalisme. Zou dat het grote publiek niet juist afschrikken? Wat ik niet had zien aankomen was hoe snel zijn ogenschijnlijk controversiële ideeën zich zouden verspreiden binnen de klimaatbeweging. Paradiso zat vol met bezorgde burgers die kwamen luisteren naar Malms adviezen over ‘how to fight in a world on fire’.

Oorlog in Oekraïne zet wereldorde op losse schroeven (Arnout Brouwers de Volkskrant 20 februari 2023, p. 8):
De wil om
Oekraïne te blijven steunen stond centraal op de veiligheidsconferentie van München. Ook heerste het besef dat het Westen zijn kernwapenbeleid en zijn relaties met het Zuiden heeft verslonsd.
Kritiek op VS
China’s topdiplomaat
Wang Yi herhaalt dat absolute taboe op het gebruik van kernwapens nog eens. Maar zijn charmeoffensief richting Europa, doorspekt met felle kritiek op de VS, oogst scepsis – een poging een wig te drijven tussen de bondgenoten. Alarmerend daarentegen zijn de waarschuwingen van politici uit Japan en Zuid-Korea en van Navo-chef Jens Stoltenberg dat als Rusland ‘wint’ in Oekraïne, dit een heel gevaarlijk precedent schept voor Oost-Azië. Wang Yi gaat niet in op een verzoek te bevestigen dat China de komende tijd geen militaire actie tegen Taiwan zal ondernemen.

Kan president Santokhi de rust en stabiliteit herstellen? (Sterre Lindhout de Volkskrant 20 februari 2023, p. 6-7):
De
bestorming van het parlement in Suriname was onderdeel van een gecoördineerde actie, menen sommigen. Het was in elk geval een escalatie van de al langer levende onvrede: Suriname zucht onder harde financiële maatregelen en een gierende inflatie. Krijgt president Santokhi de geest weer in de fles?

Dit moet iedereen weten (Laura de Jong interviewt Maxim Februar de Volkskrant 18 februari 2023, Boeken, p. 7-9):
Digitalisering zet de rechtsstaat hevig onder druk, maar dat lijkt nergens écht door te dringen. Maxim Februari besloot er dan maar zelf een essay aan te wijden.
Doe zelf normaal is inderdaad een boek dat iedereen zou moeten lezen. Omdat het je scherper doet nadenken over de toekomst. Over digitalisering, kunstmatige intelligentie, norm en normaliteit, de democratie en de rechtsstaat. Taaie kost. Maar als iemand het helder kan verwoorden, is het Februari.
‘Pubers als
Elon Musk razen door, want die zijn geld aan het verdienen, maar de volwassenen moeten nadenken: hoe kun je dit netjes doen? Hoe kom je tot beslissingen? Hoe selecteer je je data? Hoe trek je daar conclusies uit? Hoe ga je om met het feit dat bedrijven zo’n enorme macht over ons leven hebben gekregen? ‘Ik vertrouw op nadenken. Op een gegeven moment, over vijftig jaar ofzo, hebben we er greep op, maar we moeten er even doorheen, door deze .’

De pacifistische stemming in Zweden is in een klap omgeslagen (Jeroen Visser de Volkskrant 18 februari 2023, Zaterdag p. 8-9):
Zweden staat door de oorlog in Oekraïne op het punt lid te worden van de Navo. Na
tweehonderd jaar militaire onafhankelijkheid, die het land buiten oorlogen hield. Het is een lastige tijd voor de vredesbeweging, zegt de Zweedse pacifist en schrijver Stina Oscarson.
Na de Koude Oorlog nam de invloed af, maar de
pacifistische ideeën konden nog altijd op veel sympathie rekenen. Hoewel de oorlog heeft gezorgd voor een groeiend aantal leden voor Svenska Fred, is het volgens Oscarson een lastige tijd voor de vredesbeweging, omdat nu slechts één denkrichting wordt geaccepteerd. ‘Als je iets anders zegt, ben je een vriend van Poetin. Svenska Fred heeft de vreselijkste dingen over zich heen gekregen.’

Week van reperatie (Raoul du Pré de Volkskrant 18 februari 2023, Opinie p. 23):
Rutte IV draaide deze week
drie grote hervormingen radicaal terug.
Hoewel: de
Wet Handhaving Sociale Zekerheid, die deze week door minister Van Gennip werd gelanceerd, komt in de buurt. Die wet repareert niet het beleid van Rutte II, maar gaat één kabinet verder terug, tot Rutte I, toen alles nog in het teken stond van harde straffen voor iedereen die een fout maakte bij het aanvragen van een uitkering. Dat beleid werd destijds gesteund door GroenLinks, D66, VVD, SGP, ChristenUnie, CDA en PVV – allemaal partijen die nu goedkeurend toekijken hoe het kabinet het regime aanmerkelijk versoepelt. ‘Wie een uitkering aanvraagt, wordt voortaan met vertrouwen bejegend’, verwoordde Van Gennip de nieuwe tijdgeest.
Ze had het nog niet gezegd of minister
De Jonge presenteerde donderdag zijn Woningwet, waarmee hij namens de Rijksoverheid de regie hoopt terug te nemen op de woningbouw in Nederland en zich tot in detail bemoeit met de ruimtelijke ordening. Mark Rutte was ook al premier toen in 2010 het ministerie van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening werd afgeschaft vanuit de overtuiging dat gemeenten, provincies en particuliere investeerders het zelf wel af konden.
‘We hadden niet moeten instemmen met dat leenstelsel’, zei het berouwvolle GroenLinks-Kamerlid
Lisa Westerveld woensdag in het studiebeursdebat, woorden die zullen nagalmen in de nog komende debatten over het fraudebeleid en de Woningwet. Dat heeft iets geruststellends: stel dat volksvertegenwoordigers niet bereid zouden zijn inschattingsfouten te erkennen en het roer om te gooien.

Frictie om woningwet: VVD wil minder sociale huurwoningen (Natalie Righten de Volkskrant 18 februari 2023, p. 5):
De
regeringspartijen zijn het in hoofdlijnen eens over de nieuwe woningwet, maar de VVD denkt anders over de invulling ervan. Er dreigt een conflict binnen de coalitie over de juiste uitvoering.
Het
grote pijnpunt
Het probleem is volgens de VVD niet zozeer dat er überhaupt sociale huurwoningen worden gebouwd, maar dat ‘met name grote steden al veel sociale huurwoningen hebben en er in hun plannen nóg veel meer willen bijbouwen’.

Burgers – de kwetsbaarsten voorop – werden armer, maar multinationals en aandeelhouders werden heel veel rijker (Asha ten Broeke de Volkskrant 17 februari 2023, p. ):
Niet iedereen snapt waarom deze realiteit mij zo dwars zit. Sommigen zeggen: ‘Shell maakt gewoon handig gebruik van de wetten van vraag en aanbod.’ Of: ‘Het staat je toch vrij de spullen van Unilever links te laten liggen? Dat is het mooie van kapitalisme: er is concurrentie en keus voor consumenten.’
Is dat het mooie? Ik vraag het me af. Een van de grootste politieke veranderingen van de afgelopen vijftig jaar is dat we onze problemen niet meer collectief adresseren, maar als individuen, schreef
George Monbiot in The Guardian. Onder invloed van de marketing van het grootkapitaal zijn we veranderd van burgers in consumenten.

Overlevenden (Hassan Bahara de Volkskrant 16 februari 2023, p. V2):
De moeders die heen en weer wiegen, kermend van verdriet: dat zijn de beelden die bijblijven.
Op Twitter circuleerde onlangs een oproep om de Usar-leden na hun terugkeer naar Nederland op Schiphol met een erehaag te ontvangen. Ik weet niet of deze bescheiden en plichtsgetrouwe mannen en vrouwen daar op zitten te wachten, maar ze zouden het wel verdienen.

Nederlands eerste activistische aandeelhouder (Peter de Waard de Volkskrant 16 februari 2023, p. 31):
Topmanagers van grote bedrijven namen hun aandeelhouders niet erg serieus, zag Ruurt Hazewinkel in de jaren zeventig. Deze telg uit een Groningse familie van dagbladuitgevers was wel te porren voor enig weerwerk.

Sporen van de nederlandse slavernij - Koloniaal netwerk (Leendert van der Valk De Groene Amsterdammer 16 februari 2023, p. ):
Het
slavernijverleden waar Nederland recent officieel zijn excuses voor maakte, strekt ver voorbij Suriname en de Antillen. Wat was het totale Nederlandse aandeel in de mondiale slavenhandel?
Op de wereldkaart wordt zichtbaar hoe het koloniale netwerk zich vier eeuwen lang uitstrekte rondom de aardbol, met name in wat nu wel ‘the global south’ wordt genoemd. Dat is het deel van de wereld dat sociaal-economisch op achterstand staat ten opzichte van het mondiale noorden, een achterstand die grotendeels voortkomt uit het koloniale verleden.

De Grote Tijdroof (Koen Haegens De Groene Amsterdammer 16 februari 2023, p. 9):
Makkelijker te
kwantificeren is overwerk. De rekening blijkt zelfs al keurig opgesteld, met dank aan de onderzoekers van TNO. Zij vonden uit dat Nederlanders zich gemiddeld drie uur per week onbetaald inzetten voor hun werkgever. Dat is goed voor het astronomische jaarlijkse bedrag van 21 miljard euro. Oftewel een slordige 3200 euro per betrokkene. Vergeleken daarmee zijn die 51 onproductieve uren van luie (of onhandige, zoals ze zelf volhield in haar rechtszaak) werknemers als Karlee Besse kruimelwerk.

Balloncrisis? ‘We moeten ons niet alleen druk maken over wat er in het Amerikaanse luchtruim gebeurt’ (Iñaki Oñorbe Genovesi de Volkskrant 15 februari 2023, p. 27):
‘Het lijdt geen twijfel dat het woord spion een verontrustend element toevoegt aan elk nieuwsbericht’, zo begon Soledad Alcaide, de ombudsvrouw van de Spaanse krant El País, afgelopen weekeinde haar column.
Het
ballonconflict tussen de VS en China lijkt daarmee verder geëscaleerd. Beide grootmachten voeren deze week mogelijk op hoog niveau overleg over de kwestie.
‘De VS schilderen
hun vijanden graag af als almachtige, allesbedreigende en alwetende actoren om zo paniek te zaaien onder Amerikanen, waardoor die denken dat ze ‘nu ertegen moeten optreden’, aldus Fowdy. ‘Dergelijke narratieven omvatten gefabriceerd nieuws, zoals Saddam Hoessein die ‘massavernietigingswapens’ bezit, Noord-Korea dat van plan is ‘een nucleaire aanval tegen de VS te beginnen’, Rusland dat zich ‘bemoeit met de Amerikaanse verkiezingen’ en ‘China dat naar verluidt de VS bespionert op tal van terreinen’. (...) Met de huidige balloncrisis herinneren de VS ons er nog maar eens aan dat georkestreerd drama en angst een cruciaal aspect zijn van het naar hegemonie strevende buitenlandse beleid van de VS.’

Trump en Netanyahu passen in de fascistische traditie in hun pogingen om aan de macht te blijven (Heleen Mees de Volkskrant 15 februari 2023, p. 29):
Arnon Grunberg waarschuwde destijds dat dit het gezicht van het hedendaags fascisme is. Vergeet laarzen en fakkeloptochten, dat was de 20ste eeuw. Denk aan parfum, de schijn van aristocratie en democratie.

Goede bedoelingen zijn op de beurs niks waard, daarom moet de staat kosten beprijzen (Marcia Luyten de Volkskrant 14 februari 2023, p. 2):
Wie ‘dat kán toch niet’ jammert mag zijn licht opsteken in China. Daar gebruikt de keizer het kapitalisme voor zijn politieke doel. In ons doorgeslagen, perverse systeem zien we hoe energiereuzen extra gas geven richting afgrond. Terwijl we het marktmechanisme kunnen laten werken voor welzijn in plaats van maximale winst. De kracht van het beest beteugelen voor een groen politiek kapitalisme.

Brand in Fort Europa of Fort Europa in brand? (Joke Kaviaar 10 februari 2023):
Wetten zijn er niet om mensen te beschermen.
Wetten zijn er om staten en kapitalisten te vrijwaren van verantwoordelijkheid voor de gevolgen van vervuilings- en uitsluitpolitiek. Dat wordt weer eens pijnlijk duidelijk door de veroordeling van een vluchtelinge in Griekenland, ver buiten het zicht van Europese beleidsmakers en schrijftafelmoordenaars zoals Rutte.

Volgens deze activist pur sang is de wet ‘een misdadige constructie (Anneke Stoffelen de Volkskrant 14 februari 2023, p. 31):
Extinction Rebellion wil graag een beweging zijn van gewone, bezorgde burgers. Maar onder de gearresteerde acht ‘rebellen’ die hun gebiedsverbod dinsdag aanvechten bij de rechter, is ook de doorgewinterde activist Joke Kaviaar. ‘Acivisme heeft altijd zin.
Voor
Kaviaar is veel geoorloofd in de strijd tegen het grootkapitaal en tegen de ‘terreurorganisatie die overheid heet’. Zolang het maar aandacht oplevert voor de door haar gesignaleerde misstand.

Mét de Euro is lastig, zonder gaat niet (Yvonne Hofs de Volkskrant 14 februari 2023, p. 10):
De euro
verdeelt en heerst. De dertien economen die de Tweede Kamer maandag hun visie gaven op de toekomst van de euro waren het onderling ontzettend oneens over de vraag of de eenheidsmunt voor Nederland een vloek of een zegen is. Waar ze het wel heel erg over eens waren, is dat er eigenlijk geen weg terug is.

Opa was in 1938 een ‘vijand van de staat’, kleinzoon is nu ‘buitenlands agent’ (Arnour Brouwers de Volkskrant 11 februari 2023, p. 2):
Sommige Russen begrijpen dat terwijl Poetin Oekraïne naar het stenen tijdperk terug bombardeert, hij Rusland mentaal ruïneert. Andrei Kolesnikov, die werkte bij de nu gesloten denktank Carnegie Moskou, schreef er een indringend artikel over in Foreign Affairs: ‘How Russians Learned to Stop Worrying and Love The War’. Zijn opa werd in 1938 als ‘vijand van de staat’ gearresteerd. Nu krijgt Kolesnikov zelf, 84 jaar later, het stempel ‘buitenlands agent’. Zijn stuk eindigt met een aan Pjotr Stolypin toegeschreven citaat: ‘Binnen een jaar verandert alles in het land, binnen een eeuw niets.’ Je zou van minder wanhopen.

Chatbot Bard geeft verkeerd antwoord en prompt zakt de aandelenkoers van Google in (Niels Waarlo en Laurens Verhagen de Volkskrant 10 februari 2023, p. 2):
De presentatie van Googles
chatbot Bard is uitgelopen op een mislukking. Nota bene in een reclamefilmpje van Google zelf ging hij de fout in. Pardoes zakte de aandelenkoers in met bijna 8 procent.

Bestuurscultuur (Buitenhoof 12 februari 2023, NPO2):
Correspondent en schrijver
Koert Lindijer doet al meer dan veertig jaar verslag van hongersnoden, moordpartijen, epidemieën en oorlogen in Afrika. Toch is hij verliefd op het continent. In zijn nieuwe boek ‘Een wolkenkrabber op de Savanne’ doet hij een poging deze liefde te beschrijven. Welke toekomst ziet hij voor Afrika?

Waarom huil ik niet? (Saskia Houttuin interviewt Koert Lindijer de Volkskrant 6 februari 2023, p. V-4-6):
In zijn nieuwe boek Een wolkenkrabber op de savanne schrijft journalist Koert Lindijer over zijn veertig jaar durende correspondentschap, de omwentelingen in Afrikaanse landen en de vele gruwelijkheden die hij aanschouwde.
Je schrijft dat de journalistiek ook een periode van
dekolonisatie doormaakt. In hoeverre is ze daarin geslaagd?
‘We hebben maar ten dele de westerse vooringenomenheid over het continent kunnen wegnemen. Ik bedoel, als de vrouw van Trump hier met een tropenhelm op komt, denk ik: dit soort mensen begrijpt dus niet wat hier aan schade is aangericht door mensen met zulke helmen op. De verhouding tussen de witte en de zwarte wereld is nog steeds niet in verhouding. Dat moet je wel erkennen.

Ons probleem is niet polarisatie, maar onze armzalige debatcultuur (Sander Schimmelpennick de Volkskrant 6 februari 2023, p. 2):
In een tijd van grote veranderingen hebben we de plicht om op het scherpst van de snede te
debatteren. Soms is het belangrijk om te roeren waar het stinkt, om mensen te dwingen te kiezen. Klimaatverandering en kansenongelijkheid zijn immers geen zaak van procentpunten meer of minder. Deze tijd is van grote veranderingen, activisme en leiderschap, in plaats van kleine stapjes, diplomatie en management. Publieke stemmen zullen daarbij steeds feller worden, van mensen die door de zogenaamd fatsoenlijke Nederlander boos, polariserend en ongezellig zullen worden genoemd, als afleiding voor de eigen angst iets te moeten inleveren.

Negeer Shell en kijk naar overheden, die fossiele brandstoffen grof subsidiëren (Frank Kalshoven de Volkskrant 4 februari 2023, p. 19):
Maatschappelijk zéér relevant is het gedrag van overheden, die het speelveld bepalen waarbinnen ondernemingen, ook
Shell, hun strategie bepalen. En hierin staan economen en de actievoerders van Extinction Rebellion zij aan zij, desnoods op de A12 in Den Haag. Stop met het subsidiëren van fossiele brandstoffen!

Taxi van Uber weer volop besteld (Anna de Haas de Volkskrant 8 februari 2023, p. 21):
Techbedrijf Uber lijkt weinig last te hebben van het dalende vertrouwen onder consumenten en investeerders. De taxi- en maaltijdbezorgdienst behaalde het laatste kwartaal van 2022 een recordomzet van 8,6 miljard dollar dankzij de heropleving van de taxirit.

Correspondentie Neelie Kroes en Rutte over Uber onthuld (Laurens Verhagen de Volkskrant 4 februari 2023, p. 7):
Vrijgegeven sms’jes en mails werpen vers licht op het omstreden lobbywerk dat
Neelie Kroes voor taxibedrijf Uber verrichtte. Toenmalig topman Travis Kalanick ‘kan mijn kleinzoon zijn’, schrijft ze onder meer enthousiast aan Rutte.
Het Europese bureau voor fraudebestrijding Olaf doet op dit moment onderzoek naar het lobbywerk van
Kroes. Als blijkt dat Kroes de regels heeft overtreden, kan Brussel overgaan tot sancties, door haar bijvoorbeeld te korten op het pensioen.

Wij zijn geen gazelles, maar amorfe gnoes (Alexa Gratema de Volkskrant 17 februari 2016, p. 25):
Burgerparticipatie (participatiesamenleving)
Wie stuurde de
gnoes de verkeerde kant op? Ze moeten zich meer met de besluitvorming bemoeien.
Deze maand stonden de kranten vol van de innige contacten tussen politici en het bedrijfsleven. Aanleiding was het voortijdige vertrek van een Kamerlid naar Uber, welk bedrijf ongetwijfeld zal profiteren van zijn netwerk en in Den Haag opgebouwde kennis. Lastig is het dat wij niet weten hoe zij precies werken, de lobbyisten, én dat we er volgens oud-politici niet zo moeilijk over moeten doen.
Misschien moeten wij luisteren naar de burgemeester van Borne,
Rob Welten, in Twentsche Courant Tubantia van 30 januari. Hij roept de gnoes op zich van het achterveld los te maken en zich meer met de besluitvorming voorin te bemoeien. Wellicht dat dit helpt de hyena's buiten de kudde houden.

Met de Forum-app door de stad, op zoek naar gelijkgestemden (Toine Heijmans de Volkskrant 4 februari 2023, p. 17):
Sinds kort heeft de
app ook een marktplaats voor tweedehands spullen, waaraan niets bijzonders is te zien, en straks kun je er daten. De eerste Forum-school is al goedgekeurd door de inspectie.
De
top van Forum voor Democratie weet onderwijl heel goed dat de verzuiling een manier voor de elite was om de mensen eronder te houden.

'Milieu-inspecteur verruilt baan als toezichthouder voor functie bij Tata Steel (John Schoorl de Volkskrant 3 februari 2023, p. 5):
Een ervaren milieu-inspecteur, die namens de Omgevingsdienst Noordzeekanaalgebied toezicht hield op Tata Steel, is per 1 januari overgestapt naar de staalfabrikant. Ze was aanspreekpunt van de Omgevingsdienst voor omwonenden in Wijk aan Zee en IJmuiden.

Planeet Geld (Mirjam de Rijk De Groene Amsterdammer 2 februari 2023, p. 9):
Het Financieele Dagblad wijdde aan beide series meerdere artikelen. Als we voor het gemak aannemen dat het FD een
aardige thermometer is voor wat er leeft in de financiële wereld voelt men zich er op z’n minst door uitgedaagd. Maar tot echte zelfreflectie leidt het nog niet. Madoff is voor de krant vooral aanleiding om te waarschuwen tegen crypto’s, de onderwerpen van Planet Finance worden geduid als ‘niches’. De boodschap: hartstikke interessante series, maar met de echte financiële wereld hebben ze weinig van doen.
Dat valt te bezien. Om niet
nogmaals collectief het ravijn in te lopen werd in Nederland na de financiële crisis van 2008 het Stabiliteitscomité (FSC) in het leven geroepen, met daarin De Nederlandsche Bank, de Autoriteit Financiële Markten, het Centraal Planbureau en het ministerie van Financiën.

Met het uitsterven van de ‘fatsoenlijke’ rechtse kiezer moet de VVD terug naar de basis (Sander Schimmelpennick de Volkskrant 30 januari 2023, p. 2):
De
angst van de VVD voor een centrum-links blok is overigens wel terecht. Nederland zal net als veel andere landen steeds verder polariseren, waarbij de keuze zal worden versimpeld tot centrum-links of extreem-rechts. Met het uitsterven van de ‘fatsoenlijke’ rechtse kiezer zou de VVD er goed aan doen terug te keren naar haar liberale basis; ik heb nog wel wat goede literatuur voor ze.

Vermoord door partner of ex: ‘Bij een vreemde kun je denken wat een monster’ (Menno van Dongen de Volkskrant 30 januari 2023, p. 13-15):
Door de schietpartij op twee vrouwen in Zwijndrecht staat ‘femicide’, oftewel vrouwenmoord, volop in de belangstelling. Het gaat ‘schandalig vaak’ mis in Nederland, vinden nabestaanden.

Uitspraken Zuid-Afrikaanse minister bieden een veelzeggend inkijkje in de wereld van de Brics-landen (Arnout Brouwer de Volkskrant 30 januari 2023, p. 21):
De
kloof is veelzeggend voor een kentering in de internationale orde die al langer gaande is – weg van een door de VS gedomineerd systeem naar een meer ‘multipolaire’ ordening, met meerdere polen dus, zoals onder meer Rusland, Brazilië, China, India en Zuid-Afrika voorstaan. Nog veel meer landen in het mondiale zuiden doen dat, maar deze vijf landen richtten in 2009 een club op die bekend staat als Brics.

Zes klimaatactivisten van hun bed gelicht (Anneke Stoffelen de Volkskrant 27 januari 2023, p. 6-7):
Zes klimaatactivisten van Extinction Rebellion zijn donderdagochtend vroeg door de politie in hun woning gearresteerd. Ze worden verdacht van opruiing omdat ze via sociale media hebben opgeroepen zaterdag naar een demonstratie te komen op de A12 in Den Haag.
Hoogleraar staats- en bestuursrecht
Jon Schilder (Vrije Universiteit) denkt mede daarom dat het ingrijpen van justitie in deze zaak geoorloofd is. ‘Het recht om te demonstreren betekent niet automatisch dat je het recht hebt om een weg te blokkeren. De Wet Openbare Manifestaties is daar duidelijk over. Het is aan de burgemeester om te beoordelen in hoeverre een aangemelde demonstratie opweegt tegen de bescherming van de gezondheid, het verkeersbelang en het voorkomen van wanordelijkheden. Maar als je geen demonstratie aanmeldt en wel oproept om een weg te blokkeren, dan kun je je moeilijk beroepen op het demonstratierecht.’

Hopeloos (Alex Mazereeuw de Volkskrant 26 januari 2023, p. V2):
Aan de talkshowtafel met
Schimmelpenninck bleef het vooral bij praten óver de andere kant van de kloof.
Bij
Khalid & Sophie vertelde VVD-onderwijsminister Dennis Wiersma opgetogen over zijn stage op een Zoetermeerse basisschool en kansenongelijkheid in het onderwijs, terwijl Jinek een halve uitzending inruimde voor nieuwbakken kloofdichter des vaderlands Sander Schimmelpenninck, die in een boek vijf voorstellen doet voor een ‘eerlijker Nederland’.

‘Van klassiek naar nieuw onderwijs’: schoolbestuurders verkopen hun falen als vernieuwing (Aleid Truijens de Volkskrant 7 februari 2023, p. 15):
De
plompverloren en regenteske manier waarop drie Amsterdamse schoolbestuurders in Het Parool vorige week proclameerden dat ‘het klassieke onderwijsbeeld waarin we een leerkracht voor één klas zetten’ gaat verdwijnen, is ongehoord arrogant.
Hopelijk maken de ministers
Wiersma en Dijkgraaf vaart met het verbeteren van de lerarenopleidingen. Uit een onderzoek dat de Onderwijsraad in 2020 liet uitvoeren bleek dat slechts 5 procent van de docenten Nederlands op de pabo geloofde dat minimaal 81 procent van de afgestudeerden startbekwaam is voor het taalonderwijs; bij rekenen dacht 36 procent dat hun studenten voldoende niveau hadden. Toch oefenen die afgestudeerden gewoon het beroep uit. Zouden we dat pikken bij ‘chirurgen, piloten of tandartsen’?

Het voordeel van de twijfel voor stapelaar Dennis Wiersma, de leerling onder de ministers (Aleid Truijens de Volkskrant 4 januari 2022 p. 19):
Laten we hem niet bij voorbaat afschrijven, deze leerling onder de ministers. Misschien inspireert de wrakke staat van ons onderwijs hem tot onliberale overheidsinmenging. Slechter dan een lange reeks voorgangers kan hij het niet doen.
Op de Waddenzee
Schouderophalend voorbij aan de smeerpijp in het kwetsbaarste natuurgebied van Nederland (Toine Heijmans de Volkskrant 26 januari 2023, p. 12):
Er is geen vergunning voor het
afvaltransport, dus gaat het waterschap nu ‘legaliseren’. Alsof er pasgeleden niet alweer alarm is geslagen over het lot van de Waddenzee, die van alle kanten wordt aangevallen. Naar het oosten de vlammende industrie en de opdringerige lichten van windmolenparken, naar het westen de zoutwinning, naar het noorden de gasboringen en hier borrelt almaar rotzooi op.
En de Waddenzee zwijgt, want die heeft geen
stem. De almaar sterkere roep om haar rechten te geven, is alweer handig weggewerkt door minister Van der Wal, die gaat over de natuur: ‘niet wenselijk’, ‘symbolische waarde’. Onhandig ook, voor winstgevende bedrijven.
Uiteindelijk gaat het niet om de smeerpijp, het gaat om de brij eromheen.
Het gaat erom dat niemand stoer genoeg is te zeggen:
afgelopen.

Van den Oever probeerde chantage en dreigementen. Maar arrestatie? Ho maar (Marcia Luyten de Volkskrant 24 januari 2023, p. 2):
Een duidelijk geval van
klassenjustitie, want als je Lucas Winnips van Extinction Rebellion (XR) neemt, die komt te voet naar de snelweg – de stumper regelt niet eens een trekker – en heeft de demonstratie van zaterdag ook nog eens aangemeld bij de politie. Sterker, al vóór zijn arrestatie zocht hij contact met Rijkswaterstaat zodat die de veiligheid kan garanderen.

Academicus voert actie. Mag dat? (Stan van Pelt de Volkskrant 5 november 2022, Wetenschap p. 19-21);
Verenigd in
Scientist Rebellion, verwant aan Extinction Rebellion, gaan wetenschappers de straat op voor het klimaat. Hoe verhoudt idealisme zich tot het wetenschappelijke werk?

De aanslag op Aleksej Navalny (Eva Hartog Dr Groene Amsterdammer 9 september 2020):
Een vergiftigd geschenk
De moordaanslag op oppositieleider
Aleksej Navalny is een belangrijk moment van de waarheid. ‘Veel vertegenwoordigers van de conservatieve pro-Poetin-elite zijn in paniek.’
Kortom, Poetins grootste politieke tegenstander moest levend en op vrije voeten blijven. Volgens de uitleg van sommige kremlinologen omdat de Russische president er een KGB-getinte riddercode op nahield die erop neerkwam dat (land)verraders het verdienden te worden vernietigd – zie
Skripal en oud KGB-agent Aleksander Litvinenko, die in 2006 vergiftigd werd met polonium – maar vijanden, zoals Navalny, dienden te worden gespaard.
Anderen suggereerden weer dat er een pragmatischer reden aan ten grondslag lag.
Navalny uitschakelen was niet ‘in het belang’ van het Kremlin omdat het een martelaar van hem zou maken en Poetin zijn nemesis die eer niet gunde. De president wrong zich de afgelopen jaren in allerlei bochten om de naam van zijn opponent maar niet in het openbaar te noemen. Geen aandacht aan besteden, was het devies.
De switch naar een
levensbedreigende aanslag met een chemisch wapen dat niet alleen op de zwarte lijst staat van de Organisatie voor het Verbod op Chemische Wapens maar ook direct naar de Russische top verwijst, is hoe dan ook een gamechanger.

Heel democratisch en met koffie en chocola (Tom Roggen 28 oktober 2020):
Terwijl
Lucas Winnips een persbericht laat uitgaan over de volgende actie van Extincion Rebellion, halen twee andere 'rebellen' uit hun rugzak een meterslang spandoek met daarop de tekst: ‘4,5 miljard in rook op’. De beveiliging van het Ministerie van Economische Zaken heeft al snel in de gaten dat dit geen gewone werkdag gaat worden.

Investeerders blij, maar analisten bezorgd over nieuwe koers Xi (Leen Vervaeke de Volkskrant 23 januari 2023, p. 6-7):
De afgelopen maanden toonde de Chinese partijleider
Xi Jinping een nieuw gezicht. Niet alleen het zerocovidbeleid werd losgelaten, ook op tal van andere terreinen voerde de Chinese leider koerswijzigingen door. Analisten waarschuwen voor het gevaar van het onvoorspelbare en dus onzekere beleid.

Davos’ raakt zijn glans kwijt nu mondialisering aan kracht verliest (Peter Giesen de Volkskrant 23 januari 2023, p. 7):
Voor de 53ste keer kwam een gezelschap van
regeringsleiders en industriëlen vorige week bijeen in het Zwitserse skioord Davos. Na de afsluiting van het World Economic Forum beklijft vooral het beeld dat het mondialiseringsfeest flink op zijn retour is.
Natuurlijk liepen er nog altijd
duizenden hoogvliegers door de straten van het Zwitserse plaatsje, maar de ‘Davosmens’, de kosmopolitische vertegenwoordiger van het internationale kapitaal, lijkt zijn beste tijd te hebben gehad.

Haagse weerzin tegen advies over opslaan alle chatverkeer tekent worsteling met transparantie (Frank Hendrickx de Volkskrant 23 januari 2023, p. 12):
De huidige regring is beducht voor het
opslaan van al het chatverkeer tussn ministers en andere sleutelfiguren. Toch is dat het advies aan het kabinet.

Dreigende ziekte en een dode baby zijn sterke troeven als je de boel in beweging wil krijgen (Ibtihal Jadib de Volkskrant 19 januari 2023, p. 2):
Beeldvorming is de sterkste katalysator geworden in de manier waarop zaken worden geregeld in ons land. Dat is best knap, gezien de kwetsbare en veranderlijke aard ervan. Mensen zijn niet voor niets wantrouwend geworden, het beeld van iets of iemand kan zo weer omslaan.

Naast Oekraïne is ook technoreus China onderwep van gesprek bij Biden en Rutte (Arnout Brouwer de Volkskrant 19 januari 2023, p. 12):
President
Biden en premier Rutte bespreken deze week ook de strategie van de VS en Europa jegens China. De gedeelde belangen overstijgen vooralsnog de onderlinge verschillen.
Natuurlijk is er
ruimte voor en behoefte aan een eigen Nederlandse en Europese positiebepaling in dit cruciale debat. Maar de gedeelde belangen overstijgen gelukkig de onderlinge verschillen. De verhouding tot China wordt vaak gepresenteerd als potentiële conflictstof tussen Amerika en Europa, maar in het huidige tijdsgewricht biedt het juist veel kansen tot samenwerking.

In Deest en Druten (Toine Heijmans de Volkskrant 19 januari 2023, p. 12):
Wij voeren een
strijd tegen het water, maar het water voert geen strijd met ons
Aan de andere kant van de winterdijk is recentelijk veel welvaart aangemeerd: nieuwbouwwijken en bedrijfsterreinen volgens de laatste mode met veel glas en antraciet, ze kwamen in de plaats van weiden en boomgaarden die minder opbrachten en zijn verkocht.
Daar pas valt op hoe laag dat land ligt, binnendijks. En het zal alleen maar
zakken terwijl het water stijgt.
‘Jouw kinderen gaan nog meemaken’, zegt
oom Henk, ‘dat alles hier onder water staat. Reken op het einde van deze eeuw. Want het is niet te beheersen, niet voor altijd.’
Dat
zeker weten, is ook wat waard.

Wel verantwoord, niet verantwoordelijk (Michael Persson de Volkskrant 19 januari 2023, p. 21):
Een kat in het bakkie’, leek de invoering van de nieuwe Wet over verantwoord ondernemen. Alle partijen waren het erover eens dat bedrijven zich ook in het buitenland moeten gedragen. Nu de consequenties indalen, laait de discussie hoog op. Ook in de Tweede Kamer.
3. Het gelijke speelveld
Iedereen wil een gelijk speelveld. Bedrijven die al veel doen willen dat achterblijvers tot meer verplicht worden, terwijl de achterblijvers op het speelveld willen blijven waar hun buitenlandse concurrenten opereren. Duitsland en Frankrijk hebben weliswaar IMVO-wetten ingevoerd, maar die zijn minder verstrekkend dan de Nederlandse initiatiefwet. Daarom willen VNO-NCW en partijen als CDA en VVD graag een door Duitsland en Frankrijk geïnspireerde Europese wet, die overigens door hun zusterpartijen in Brussel verder wordt uitgehold.

Brief van de dag Opnieuw zijn Sami het slachtoffer (Sofia Krol de Volkskrant 19 januari 2023, p. 29):
De
Sami werden ooit naar de onbewoonbare moerassen in het Noorden gejaagd. Het land waar niemand wilde wonen, totdat er ijzererts en nu zeldzame aardmetalen zijn gevonden. Hun land en cultuur worden kapotgemaakt door alle industriële activiteiten boven de poolcirkel.
Hun eeuwenoude rendiercultuur is nu bijna
ter ziele, omdat zij als eersten zijn geraakt door de klimaatopwarming. Het volk met de kleinste voetprint van Europa wordt nu ook gedwongen om in de vervuilende mijnbouw te gaan werken in de voor hen ‘bezielde’ aarde. Ik ben benieuwd of Greta Thunberg ook gaat demonstreren in haar eigen land.

Groene industrieplan Brussel stuit op groeiende weerstand bij lidstaten (Marc Peeperkorn de Volkskrant 18 januari 2023, p. 1):
Europa moet de bakermat worden van
schone technologieën die nodig zijn voor de omschakeling naar een duurzame samenleving. De ambitie van de Europese Commissie om daarvoor bestaande regelgeving overboord te gooien, ondervindt echter groeiende weerstand bij de lidstaten.
Sommige EU-diplomaten menen dat de Commissie zich op
sleeptouw laat nemen door de Frans-Duitse wensen voor strategische autonomie van de EU. Medio februari komen de regeringsleiders naar Brussel voor extra topoverleg over deze kwestie.

Klimaatactivist Thunberg aangehouden bij hernieuwd protest tegen bruinkoolwinning in Lützerath (Sterre Lindhout de Volkskrant 18 januari 2023, p. 2):
Klimaatactivist
Greta Thunberg is dinsdag opgepakt bij een demonstratie tegen de bruinkoolwinning in het Duitse dorp Lützerath. Ze maakte deel uit van een groep van zestig demonstranten die aan de rand van de bruinkoolmijn protesteerden.
De politie van Aken liet weten dat
Thunberg en de anderen dinsdagavond nog zonder verdere straf zouden worden vrijgelaten.

ASML hoog op agenda Rutte en Biden (Arnout Brouwers de Volkskrant 17 januari 2023, p. 4):
Mark Rutte en Joe Biden zullen dinsdag in Washington de overlevingskracht van de trans-Atlantische band vieren. Maar met ASML bevindt Nederland zich in het oog van een geopolitieke storm, zonder dat het kabinet een koers heeft bepaald.
De
wederzijdse vriendschap die tentoongespreid zal worden, zal welgemeend zijn – de echte strategische keuzes omtrent ASML en de ‘gezamenlijke Europese strategie’ jegens China laten nog op zich wachten.

Laat onze bewindspersonen in Davos dat doen wat ze in Montreal nalieten (Iris Dicke de Volkskrant 17 januari 2023, p. 28):
De
desinteresse van onze bewindspersonen voor de VN-Biodiversiteitstop in Montreal staat in schril contrast met hun belangstelling voor het World Economic Forum in Davos. En waarom schittert de minister voor Natuur daar door afwezigheid?
Ontbrekende leiders
Dat was wel anders bij de Biodiversiteitstop in Montreal, waar regeringsleiders grotendeels ontbraken en voor Nederland alleen de minister voor Natuur, Christianne van der Wal, aanwezig was. In Davos zal die minister niet aanwezig zijn. En dat terwijl natuur en biodiversiteit de basis zijn van ons bestaan en dus ook van onze economie. Dit wordt onderstreept door het meest recente rapport van het WEF.

Moeten we de jaarlijkse biecht van de elite nu ineens omarmen? (Peter de Waard ''de Volkskrant 14 januari 2023, p. 21):
Zolang er wordt gedacht dat het enige zin zou hebben, kan elk jaar een
nieuwe conferentie worden gehouden, waarbij de oude wijn weer in nieuwe zakken wordt gestopt. En zo gaat het al 52 jaar door. Misschien zou het een keer tijd worden voor het Grote Einde. Al is het alleen maar om één complottheorie uit de wereld te helpen.

Het probleem van filantropie (Jonathan Witteman interviewt Arnand Giridharadas de Volkskrant 2 februari 2019, Opinie p. 6-8):
Het probleem van
liefdadigheid, zegt schrijver Anand Giridharadas, is dat het door de superrijken gebruikt kan worden om zich vrij te pleiten van de schade die zij de wereld berokkenen. Wat écht nodig is, is een systeem waarin zij nooit zo buitensporig rijk hadden kunnen worden.
‘De Aspen-consensus’, zoals hij de gedeelde opvattingen in de zaal noemde, ‘is in een notendop dit: de winnaars van onze tijd moeten worden uitgedaagd om meer goede dingen te doen. Maar vraag ze nooit en te nimmer om minder schade te berokkenen.’ Schade zoals belasting ontwijken, geld wegsluizen naar tropische eilanden, risico’s afwentelen op werknemers en speculeren in plaats van waarde creëren – allemaal foefjes waardoor de inkomens van de rijkste 1 procent Amerikanen sinds 1980 verdrievoudigd zijn, terwijl de 50 procent armste Amerikanen er amper een dollar op vooruit is gegaan, hield hij zijn publiek voor.
Het sinistere aan het grootste machtscentrum van onze tijd, Silicon Valley, schrijft Giridharadas, is dat deze
nieuwste generatie van superrijken de eigen macht ontkent.\\ ‘De tech-industrie is het Romeinse Rijk van onze tijd. Ik denk dat er niemand is in Nederland wiens leven niet geraakt wordt door de beslissingen die in Silicon Valley worden genomen. Niemand kan zich aan de invloed van de tech-industrie onttrekken. Dat is wat het betekent om in een imperium te leven. We zijn allemaal inwoners van Silicon Valley’s wereldrijk. Ik denk dat John D. Rockefeller en Andrew Carnegie, honderd jaar geleden de rijkste mensen op aarde, lang niet zo’n grote invloed hebben gehad op Nederland als de tech-industrie nu.
Een ander deel van de oplossing, vindt
Giridharadas, is een Amerika met minder miljardairs. Hij vindt daarin een medestander in Alexandria Ocasio-Cortez, de rijzende ster van de Democraten, die onlangs de Republikeinen in de gordijnen joeg met haar voorstel om inkomens boven de 10 miljoen dollar met 70 procent te belasten. En historicus Rutger Bregman haalde in een viraal gegaan filmpje van zijn optreden op het World Economic Forum in Davos uit naar miljardairs die de mond vol hebben van filantropie, maar ondertussen nauwelijks belasting betalen. ‘Taxes, taxes, taxes. All the rest is bullshit in my opinion’, zei Bregman.
‘Ik denk dat we er als samenleving naar zouden moeten streven om überhaupt minder miljardairs te hebben. Daarvoor zijn heel andere belastingtarieven nodig.

Zo bescherm je Nederland tegen online dreiging (Huib Modderkolk de Volkskrant 14 januari 2023, Zaterdag p. 2-5):
Nationaal cybercentrum NCSC waarschuwt instanties die het slachtoffer dreigen te worden van digitale gevaren. Althans, dat is de bedoeling. Directeur Hans de Vries strijdt al vier jaar voor meer bevoegdheden om effectief zijn werk te kunnen doen. Nu zit er eindelijk schot in de zaak. Waar ging het mis? En hoe nu verder?

Een staat die zich niet aan de wet houdt bedreigt iedereen, boer of vluchteling (Kustaw Bessems de Volkskrant 14 januari 2023, Opinie p. 16):
Daarbij heeft de staat lange tijd nota bene weinig te klagen gehad. In geschillen met burgers heeft hij lange tijd, minstens tot en met het
toeslagenschandaal, het voordeel van de twijfel gehad. Bestuursrechters gingen er al te vaak van uit dat de overheid wel netjes zou hebben gehandeld. Dat heeft de Raad van State zelfs met zoveel woorden erkend. De burger moest het tegendeel maar bewijzen. En het is zeer de vraag of hierin al genoeg verandering is gekomen.

De wisseltruc met stikstof in Wapse: twee gasboringen voor 371 koeien die er zijn (Jurre van den Berg de Volkskrant 11 januari 2022, p. 13-15):
De deal op papier: de stikstofuitstoot van in totaal 371 koeien voor twee gasboringen. Alleen: die koeien stonden er al jaren niet meer.

Veroordeeld racist is gek op wapens en provocaties (Jorem Bolle de Volkskrant 6 januari 2023, p. 27):
Om in het kabinet-
Netanyahu op te vallen aan de uiterste rechterflank moet je het wel bont maken. Itamar Ben-Gvir (46), minister van Nationale Veiligheid van Israël, doet dat.

Mobieltjes de klas uit: hoe moeilijk kan het zijn? Nou, het is ons niet gelukt (Titia Wittenberg de Volkskrant 8 januari 2022, p. 27):
Mobiele telefoons in het klaslokaal leiden tot
stress in het onderwijs. Verbieden lijkt een voor de hand liggende oplossing. Maar daarvoor moet eerst een ander obstakel worden weggewerkt – bij de leraren.
De
kunst voor docenten is juist een didactisch en pedagogisch evenwicht te vinden in het mobieltjesgebruik tijdens de lessen. Het om leren gaan met de doorgeslagen onderhandelingssituaties in het klaslokaal zou meer prioriteit moeten krijgen binnen de huidige lerarenopleidingen. Goed klassenmanagement behoort, naast gedegen vakkennis, immers tot het belangrijkste instrumentarium van een leerkracht.
Maar, hoe goed een docent ook orde kan houden, ook bij hem of haar
lekt er veel energie weg door voortdurend alert te moeten blijven. Dat komt omdat er nog een ander obstakel moet worden weggewerkt: het gebrek aan consensus onder de docententeams op scholen.

Hoeveel losers kent de Postcodeloterij? (Peter de Waard de Volkskrant 10 januari 2022, p. 23):
Uit eerder onderzoek van de centrale bank
' van Philadelphia bleek dat loterijen met grote geldprijzen een
negatief effect hebben op de gemeenschap. Als er in een plaats of buurt prijzen vallen, gaan andere mensen meer geld lenen of riskanter speculeren om op even grote voet te kunnen leven. Het gevolg is dat daar het aantal faillissementen met gemiddeld 7 procent stijgt.
Als de
Droomfabriek over de kop gaat, kan het land zich met echte losers bezighouden.

Naar huis bellen was kapitale blunder (Stieve Bamdharie de Volkskrant 5 januari 2023, p. 9):
Het gebruik van
mobiele telefoons is al vanaf het begin van de invasie in Oekraïne een zwakke plek van het Russische leger. Daar­door konden de Oekraïners meeluisteren en op Nieuwjaarsdag hun aanval uitvoeren op de barakken in Makijivka, zegt Moskou.

Dat ChatGPT is echt krankzinnig (Henk Raaff de Volkskrant 5 januari 2023, p. 29):
Dat
ChatGPT is echt krankzinnig. Op de vraag ‘schrijf een essay over Henk Raaff’ krijg ik de volgende behoorlijk bizarre tekst: ‘Henk Raaff was een Nederlandse journalist en presentator die vooral bekendheid verwierf door zijn werk voor de publieke omroep. Hij begon zijn loopbaan als journalist bij het regionale nieuwsblad De Gelderlander, waarna hij doorstroomde naar de NOS en terechtkwam bij de VPRO. Bij deze omroep was hij onder andere werkzaam als presentator van het populaire programma VPRO’s Nachtmerrie.

Internet in Wirsum Jurre van den Berg en Marieke de Ruiter ''de Volkskrant 4 januari 2023, p. 13-15):
Een recordaantal van een
miljoen aansluitingen op glasvezel kwam er in 2022 bij. Hoe hevig de strijd tussen de aanbieders van het snelle internet is, merkt Winsum, waar de straten twee keer opengebroken zijn. ‘Moet dit nu allemaal?
Maar nadat de uitrol dit millennium een
vliegende start had gekend, kwam deze nagenoeg tot stilstand toen KPN in 2014 de grootste speler op de glasvezelmarkt, Reggefiber, inlijfde en de investeringen vrijwel stopzette. ‘KPN haalde aanvankelijk de gereedschapskist om glasvezel uit te rollen binnenboord, zonder er veel mee te doen’, vertelt emeritus hoogleraar breedbandnetwerken Ton Koonen van de TU Eindhoven. De vraag is of investeringen in het glasvezelnetwerk zich op deze plaatsen nog zullen terugverdienen. In Winsum haalt horeca-uitbater Veldhuis haar schouders op. Ondanks de vele huisbezoekjes die ze afgelopen maanden heeft gekregen van Delta Fiber en ViberQ, heeft ze zich voor geen van beide aangemeld. Het uitzenden van voetbalwedstrijden op groot scherm gaat vooralsnog prima via de bestaande koperdraad. ‘Ik ben een echte Groninger hè: eerst even aankiek’n.’

Lavrov stelt Oekraïne ultimatum Buitenlandredactie AD 26 december 2022):
Het ‘aanbod’ van de Russische president Poetin om te onderhandelen met Oekraïne blijft niet lang staan. Dat zegt zijn buitenlandminister Lavrov, die een ultimatum stelt. Als Oekraïne niet ingaat op de voorstellen van Rusland, om onder meer een vijfde van het land op te geven, zal het Russische leger de ‘kwestie’ oplossen, zegt hij. Volg alle ontwikkelingen van de oorlog in het liveblog hieronder.

Een regering met racisten en criminelen (Sacha Kester de Volkskrant 20 december 2022, p. 4):
Om maar aan de macht te blijven, probeert
Benjamin Netanyahu een regering te vormen met veroordeelde terroristen, extremisten, vrouwenhaters en racisten. Woensdag is de deadline. ‘Het land dreigt een theocratie te worden.’

Speciaal Gerechtshof in Den Haag laat zien hoe je oorlogsmisdaden vooral níét moet vervolgen (Daan Everts de Volkskrant 20 december 2022, p. 28):
Hoe moet straks een vervolg worden gegeven aan
oorlogsmisdaden gepleegd in Oekraïne? De berechting moet in ieder geval zorgvuldiger dan die van vier voormannen van de Kosovaarse verzetsbeweging, vanwege vermeende misdaden gepleegd eind jaren negentig.
Helaas voor Kosovo is zijn
vrijheidsstrijd van twintig jaar geleden geheel verbleekt in de actualiteit van Oekraine’s heroïsch verzet tegen Rusland in 2022. En dus sleept deze twijfelachtige rechtszaak zich voort in bijna-vergetelheid.

Ursula von der Leyen, Einzelkämpferin?
De machtigste vrouw van Europa (Daan Stoop De Groene Amsterdammer 15 december 2022, p. 17-19):
Alles zelf in de hand houden en
weinig delegeren zijn terugkerende thema’s bij Ursula von der Leyen, voorzitter van de Europese Commissie. Hoe houdt ze zich in crises, en hoe wordt ze gezien?
Ook opmerkelijk: de
gezamenlijke gigabestellingen volstonden niet om een korting te bedingen, zo onderzocht de Financial Times. Europa betaalde bij zijn eerste aankoop, in 2020, 15,50 euro per dosis. Hoewel het in 2021 veel meer vaccins kocht, steeg de prijs – naar 19,50 dollar.
Ombudsvrouw
O’Reilly wil de transparantieregels herzien, en vindt dat dit een ‘wake-upcall voor alle EU-instellingen’ moet zijn. ‘Sms-gate’ is een nog onopgelost dossier: midden oktober kondigde ook de Europees openbaar aanklager (EPPO) een nieuw onderzoek aan naar de rol van Von der Leyen in de vaccinaankoop. En Pfizer-baas Bourla? Die schreef een boek, Moonshot, waarin hij de zoektocht naar het vaccin reconstrueerde en Von der Leyen lovend omschreef als ‘een bijzondere vrouw die altijd haar woord houdt, met de opmerkelijke kwaliteit om haar slag thuis te halen’.

Wij zijn geen mondiale inspecteur’ (Diederik Baazil De Groene Amsterdammer 19 januari 2023, p. 20-25):
Lang sloot Nederland de ogen voor de rol die het speelde bij
belastingontwijking van multinationals. Toen een discussie uiteindelijk oplaaide, ging het lang over de vraag of Nederland nou wel of niet een belastingparadijs is, terwijl maatregelen uitbleven. Een ommekeer kwam, leert een reconstructie, maar dreigt te vroeg weer te stoppen.
Extra nationale fiscale maatregelen’ acht hij dan ook niet nodig, zei hij daar op het ministerie, maar hij drukt zich enkele maanden later iets voorzichtiger uit. ‘Als blijkt dat de bestaande wet- en regelgeving niet toereikend is’ zal hij ‘waar nodig’ toch nationale maatregelen nemen tegen belastingontwijking. ‘Wij gaan niet achterover zitten leunen’, belooft hij de Kamer.
Nederland is
geen belastingparadijs, herhaalt Marnix van Rij, maar hij trekt een duidelijke lijn waar de Kamerleden van nu hem aan kunnen houden: ‘We moeten niet een land zijn dat belastingontwijking faciliteert waardoor er in andere landen geen of te weinig belasting betaald wordt.’

Te gevaarlijk dat de staat en de banken al ons betalingsverkeer bij elkaar willen harken (Kustaw Bessems de Volkskrant 17 december 2022, Opinie p. 16):
Juist daarom is die centrale opslag nodig, zullen kabinet en banken zeggen. Maar dat is alsof ze nog op de
cursus geweerschieten zitten en al vragen of ze vast een atoombom mogen.
Onder dat alles ligt iets fundamenteels. Want hoe is Nederland zo’n
internationale witwasmachine geworden? Belangrijke oorzaak zijn de bizar lage belastingen voor bedrijven en de duizelingwekkende aantallen brievenbusfirma’s die daarop afkwamen. Met het terugdringen is in het kabinet onder leiding van oud-topfiscalist, oud-belangenbehartiger voor de branche én belastingparadijsontkenner Marnix van Rij nog slechts een beginnetje gemaakt.
De staat en de banken mogen kortom eerst hun
eigen rommel weleens opruimen voordat ze ons betalingsverkeer bij elkaar beginnen te harken.

‘De Europese Unie kampt met een structureel integriteitsprobleem’ (Maurits Chabot, Iñaki Oñorbe Genovesi, Reinout van der Veer de Volkskrant 15 december 2022, p. 217):
Bij het
grootschalige omkoopschandaal in het Europees Parlement zijn diverse prominente politici opgepakt en is 1,5 miljoen euro aan cash in beslag genomen. Wat zegt ‘Qatargate’ over de kwetsbaarheid van de Europese Unie?
Volgens Commissievoorzitter
Ursula von der Leyen moet er snel een ethische instantie komen voor alle EU-instellingen om nieuwe uniforme gedragsregels op te stellen en toe te zien op de naleving ervan.
‘Het voorstel van
Von der Leyen is op zich een goed idee, want een adequaat integriteitsmechanisme ontbreekt nu totaal: er is geen handhaving en geen monitoring. De vraag is welke bevoegdheden zo’n instantie krijgt. Het moet immers onderzoek mogen doen en ook zélf sancties mogen opleggen. Als het niet voldoende budget en zeggenschap krijgt, helpt een nieuwe instantie niet.’
‘Dat
Von der Leyen nu met het plan van een ethisch comité komt is een standaardreflex. Het is een schijnoplossing, want contacten worden nu ook al geregistreerd.’

Met de handen stevig aan het roer (Marc Peeperkorn de Volkskrant 10 december 2022, Zaterdag p. 2-5):
Ruim duizend dagen staat
Ursula von der Leyen aan het roer van de Europese Commissie. De scepsis van het begin heeft plaatsgemaakt voor bewondering. Portret van een altijd glimlachende workaholic.
‘Ze heeft zich verbluffend snel ingewerkt’, zegt een ervaren
EU-ambtenaar. Haar leercurve was steiler dan die hockeystick over de klimaatopwarming. ‘Ze werkt altijd – tenzij ze slaapt. En dat doet ze niet veel’, beaamt een nauw betrokken medewerker. Ze rookt niet, drinkt niet, is vegetariër en eet matig, organiseert ‘wandelvergaderingen’ in een nabijgelegen park en gebruikt haar schaarse vrije momenten voor joggen in plaats van op de bank te hangen. Een groter verschil met haar voorganger Jean-Claude Juncker is niet denkbaar.
Machtsuitbreiding
De woorden
mission creep vallen regelmatig bij ambtenaren en diplomaten: de sluipende machtsuitbreiding van de Commissie ten koste van de lidstaten en Michel. Zo duwde Von der Leyen de oprichting van een nieuw Europees economisch herstelfonds door, met Berlijn en Parijs als kruiwagens, tot ontsteltenis en woede van Nederland. Het fonds (750 miljard euro) verdubbelt bijna het budget van de Commissie. Bittere noodzaak, oordeelde Von der Leyen, om te voorkomen dat na de pandemie alleen de Duitse en Nederlandse economie nog wat zouden pruttelen.
Top down
‘De manier waarop ze de Commissie bestiert is
topdownmanagement’, stelt D66-Europarlementariër In ‘t Veld. Von der Leyen heeft het Franse presidentiële systeem met Duitse Gründlichkeit geperfectioneerd. Ook volgens VVD-Europarlementariër Malik Azmani is de Commissievoorzitter geen teamspeler. ‘Ze laat de andere Commissarissen niet shinen.’

Gemis (Dirk Bezemer De Groene Amsterdammer 15 december 2022, p. 9):
De
biodiversiteitstop in Montreal herinnerde mij eraan dat er op de planeet nu meer spullen zijn dan biomassa.
De logica van dat systeem suggereert een ander antwoord, in het spoor van
Keynes, Kalecki en Marx, de systeemdenkers van het kapitalisme. Zonder stijgende consumptie, was hun analyse, stagneren de winsten en hapert het economisch systeem.
Of misschien ligt de verklaring niet alleen in het
systeem, maar ook in ons. Dat is wat psychoanalytici zoals Lacan, en in zijn spoor de Canadese hoogleraar McGowan, voorstellen. De mens ervaart een fundamenteel gemis, stelt hij. Het kapitalisme is een waardensysteem waarin bezit van spullen de belofte in zich draagt dat gemis op te heffen − totdat de feitelijke aankoop gedaan wordt. Het bezit van de zaak blijkt teleurstellend, de jacht op de volgende aankoop wordt geopend.

‘Het idee is gecreëerd dat je als huurder geen volwaardige burger bent’ (Cody Hochstenbach de Volkskrant 12 december 2022, p. 18-19):
Cody Hochstenbach heeft zich gemanifesteerd als belangrijke stem in het debat over de wooncrisis. Om die te begrijpen, is het belangrijk om naar schaamte te kijken, betoogt de onderzoeker aan de Universiteit van Amsterdam.
In
Uitgewoond beschrijft Cody Hochstenbach hoe het huis eraan toe is. ‘De verf bladdert van de kozijnen af, de schimmelplekken in de douche worden almaar groter, de tuindeur sluit niet meer goed en de keuken is al minstens 25 jaar oud.’ Bent u eigenlijk bozer op links of op rechts, als het gaat om de wooncrisis?
‘De rol die de PvdA en op lokaal niveau GroenLinks hebben gespeeld vind ik ook echt kwalijk. Tussen 2006 en 2010 hadden die partijen het in Amsterdam samen voor het zeggen. Ze stelden een woonvisie op waarin stond dat het aantal sociale huurwoningen met 75 duizend verminderd moest worden. Daar was dus helemaal geen rechtse partij voor nodig. De stad wilde meer rijke mensen trekken om te concurreren met andere steden.
In interviews en in zijn boek vertelde hij over zijn
vader die dakloos raakte toen zijn kleine sieradenzaak failliet ging. Twee jaar lang leefde de vader op straat, tot grote schaamte van zijn tienerzoon. Angstvallig hield die de dakloosheid van zijn vader stil, eerst op de middelbare school, later op de universiteit.
Schaamte fungeert als een ‘disciplinerend instrument’, zegt u in de Den Uyl-lezing. Hoe heeft de politiek daaraan bijgedragen?
‘Onder invloed van het neoliberalisme is succes en falen geïndividualiseerd.

Aandeelhouders krijgen steeds groter deel nationaal inkomen (Yvonne Hofs de Volkskrant 8 december 2022, p. 1):
Werkende Nederlanders krijgen steeds minder van het nationaal inkomen toebedeeld. Hun aandeel in de economische ‘koek’ daalt naar een van de laagste niveaus in meer dan vijftig jaar, voorspelt het CPB. Bedrijven en hun aandeelhouders profiteren; zij krijgen juist meer.
Marktderegulering
Dat werkenden er steeds bekaaider afkomen, is een wereldwijde trend met structurele oorzaken. De belangrijkste zijn (sinds begin jaren tachtig) de marktderegulering door overheden en de globalisering. De internationalisering van de economie heeft de macht van grote bedrijven vergroot en die van vakbonden verkleind. Werkgevers kunnen tegenwoordig gemakkelijk goedkope arbeid importeren. Ook kunnen ze nationale overheden die de winstbelasting willen verhogen tegen elkaar uitspelen.

Kan Van Boxmeer lelijk eendje Vodafone redden van aasgieren? (Peter de Waard de Volkskrant 9 december 2022, p. 19):
Deze week zette hij als
chairman of the board van Vodafone zijn ceo Nick Read aan de kant, hoewel die volgens de officiële berichten zelf de handdoek in de ring zou hebben gegooid.
Nick Read is nu tot zondebok uitgeroepen. Van Boxmeer moet op zoek naar een opvolger die een manier weet om deze aasgieren te verjagen. In een officieel persbericht prijst Van Boxmeer de vertrekkende ceo het graf in. Hij zou het geweldig goed hebben gedaan, hoewel zijn tijd bij Vodafone meer op een opeenstapeling van miskleunen lijkt.

Economie - 375 miljard verdwenen (Mirjam de Rijk De Groene Amsterdammer 17 november 2022, p. 9):
Het
verlies zit zo. Iedereen in loondienst draagt pakweg een kwart van het brutoloon af aan de gezamenlijke pensioenspaarpot. Fijn voor later. Maar: eind vorig jaar zat in die spaarpot 1815 miljard euro, en nu nog maar 1440 miljard. Een verlies van 375 miljard. 375.000.000.000 euro, oftewel dertigduizend per pensioenspaarder. Weg, foetsie.

De BV Nederland begon als metafoor, maar is inmiddels de harde werkelijkheid (Marcia Luyten Volkskrant 7 juli 2021 p. 29):
Geld maken mocht geen strobreed in de weg worden gelegd. Toezicht, het handhaven van regels, in het helle nieuwe licht werd dat allemaal hindermacht. Nog voordat de VVD zijn eerste premier leverde, koerste Wim Kok met de derde Weg richting een openbaar bestuur waarin effectiviteit, efficiëntie en rendement centrale waarden werden. Wat begon als metafoor, werd een mal voor de werkelijkheid: de BV Nederland.
Waar
winst de heilige graal is, worden leefomgevingen vervuild, biodiversiteit vernietigd, de eisen van agressieve boeren ingewilligd en arbeidsmigranten uitgebuit; daar is exploitatie geoorloofd want ‘het draaien van de BV’ is de alfa en omega van het politiek-economische systeem. Daarin is kapitaal als een beest dat zichzelf alsmaar sneller vermeerdert. Wie iets van vermogen erfde of vergaarde, hoeft nooit meer te werken. Die kan beleggen en rentenieren. Die wordt rijk van wat zo mooi ‘onverdiend inkomen’ heet.

Groepsdenken is de basisvoorwaarde voor overheersing en onderdrukking (Esther van Fenema de Volkskrant 15 juli 2020):
Door corona zijn we erg bezig met de
kwetsbaarheden van bepaalde groepen. Daarmee versterken we onbewust ook de boodschap dat we blijkbaar in groepen moeten denken. Dat heeft vele risico's, betoogt Esther van Fenema.
Volgens historicus
Yuval Harari zijn we als mens evolutionair geprogrammeerd om in kleine groepen samen te werken. Zo lang we elkaar persoonlijk kennen, zetten we er graag samen de schouders onder. Maar naarmate groepen groter zijn wordt samenwerken moeilijker en hebben we een verbindend verhaal nodig. Zonder een gedeelde overtuiging of geloof geen hechte groep.
Groupthink
Irvin Janis onderzocht het fenomeen groupthink in de jaren ‘70 en concludeerde dat mensen die nauw met elkaar samenwerken en daarbij een hechte groep vormen zoveel waarde hechten aan de unanieme groepsmening, dat deze unanimiteit belangrijker wordt geacht dan een kritische rationele instelling.

Hokjesgeest (Herien Wensink interviewt Dries Verhoeven de Volkskrant 6 juli 2020 V6-8):
De herneming stond al gepland, maar door corona werd het kunstwerk
U bevindt zich hier (2007) van Dries Verhoeven, met mensen alleen in kleine kamertjes, wel heel relevant. V sprak de kunstenaar.
Maar we werden toch dagelijks geconfronteerd met eindeloze hoeveelheden sterfgevallen?
‘Met de getallen, ja. Maar ik heb deze ramp heel anders beleefd dan bijvoorbeeld de aanslagen op 11 september. De aangrijpende nieuwsbeelden toen confronteerden ons ook met onze
collectieve sterfelijkheid, en ik denk dat die ervaring louterend kan werken. Nu zag ik nauwelijks hartverscheurende beelden van wegkwijnende patiënten. ‘Ja, er was dat ene aangrijpende filmpje van de Italiaanse verpleegster. Maar ik zag toch vooral vrolijk loungende mensen in het Erasmuspark. Ik had ook het gevoel dat het nieuws voortdurend van een positieve disclaimer werd voorzien, zo van: ‘Er zijn wel veel doden, maar dat komt door hoe we tellen.’ Alles om er maar voor te zorgen dat we niet in paniek zouden raken. Terwijl collectieve huivering, net als collectieve woede of verdriet, misschien ook wel de functie heeft van catharsis.’

Is grootste investering VS in klimaat ooit genoeg voor het klimaat? (Sterre Lindhout de Volkskrant 9 augustus 2022 p. 6-7):
Dat de Amerikaanse president Joe Biden met zijn klimaatwet een politieke overwinning heeft behaald, staat buiten kijf. Maar hoeveel baat heeft het klimaat erbij? ‘
Als het om het klimaat gaat, moet je altijd halfvolle glazen zien, anders word je depressief.’
Klimaatzelfmoordpakket
Maar verder gebeurt er niet al te veel aan de
andere kant van de energiemedaille, waar vervuilende industrie aan banden zou moeten worden gelegd. Wat betreft fossiele brandstoffen heeft de regering concessies moeten doen aan partijgenoot Joe Manchin. Hij bedong bijvoorbeeld dat de regering, in ruil voor de investeringen in schone industrie, meer stukken openbare grond en zee veilt voor boringen naar olie en gas, onder andere in de Golf van Mexico en in Alaska. Milieuactivisten noemen het pakket daarom spottend ‘een klimaatzelfmoordpakket’.

Hoe mensen aan het denken te zetten (Patricia van Bosse Civis Mundi Digitaal #124 juli 2022):
David McRaney studeerde psychologie en journalistiek. Hij is wetenschapsjournalist gespecialiseerd in cognitieve processen. Sinds 2009 maakt hij de veelbeluisterde podcast You are not so smart, waarin hij denkfouten en vooroordelen bespreekt. Zijn boek met dezelfde titel en de opvolger You are now less dumb werden bestsellers in de VS.
De les die McRaney hieruit trekt is, dat
iedereen een bijdrage heeft aan het mentale klimaat, dat degenen die verandering willen bewerkstelligen, moeten doorzetten. Met enig geluk, want het moet de juiste tijd zijn, en als voldoende mensen meedoen zal die verandering er komen.

Macht en manipulatie van Big Tech (Piet Ransijn Civis Mundi Digitaal #124 juli 2022):
Aanleiding tot haar boek over Big Tech was de verslaving van haar zoon aan
internet spelletjes. Hij maakte gebruik van haar bankrekening voor aankopen van spelbenodigdheden. Dat alarmeerde haar. Het opende haar ogen voor de enorme en niets ontziende invloed van Big Tech, die er niet voor schroomt kinderen berekenend te binden met psychologische beïnvloeding. “De Big Tech-bedrijven zijn nu de rijkste en machtigste bedrijven ter wereld... Die omvang hebben ze ingezet om hun concurrenten uit te schakelen of op te slokken, om zich de persoonlijke gegevens van hun gebruikers toe te eigenen, en - in het geval van Google, Facebook en Amazon - om die voor eigen gewin te benutten”. De andere leden van de Big Five zijn Microsoft en Apple. Netflix wordt ook genoemd en Microsoft geldt als oudere deelnemer.
Surveillance en gebrek aan privacybescherming
De schrijfster wijst op landen waar met behulp van (informatie van) Google en Facebook bevolkingen worden onderdrukt of vermoord en op het gevaar van
surveillance in een autoritaire staat, met name bij een alliantie met Big Tech-bedrijven. Ook Apple, dat zich graag profileert als kampioen op het gebied van privacy-bescherming, “lijkt evenmin veel bezwaren tegen ‘lokale Chinese regels’ te hebben,” die een onderdrukkend karakter hebben naar westerse maatstaven.

Uit de bubbel (Robert Vuijsje interviewt Pete Philly Volkskrant 5 februari 2018 p. V4-5):
Welke rol speelt afkomst in Nederland? Dat onderzoekt de Volkskrant in een reeks interviews. Rapper
Pete Philly (37): 'Wanneer Rutte de minister-president is, heb je als land een probleem.'
Wat herken je in Rutte?
Op die scholen was het een vanzelfsprekende gedachte: bepaalde deuren worden voor ons geopend. Zonder te beseffen dat die
voor anderen dus gesloten blijven. Ze kijken naar de rest en denken: waarom sta jij niet op het speelveld dat voor mij zo makkelijk bereikbaar was? In dat milieu zag ik vaak niet genoeg empathie voor mensen met een andere achtergrond. En zo iemand is nu de minister-president van Nederland.
'Iemand als
Rutte is nooit gedwongen om zijn privilege te herkennen. Hij zegt: Zwarte Piet is nou eenmaal zwart, dus fuck off. Dat herken ik, zo werd op die scholen naar veel dingen gekeken: it's my way or the fuckin' highway. Wanneer je in een sociale bubbel leeft en voor die manier van denken ook nog high fives krijgt, dan ga je er zelf in geloven. Het mag allemaal, ik wil geen oorlog beginnen, ik constateer alleen dat Rutte een blinde vlek heeft. Het is niet uniek, overal op de wereld bestaan dit soort systemen. Maar wanneer zo iemand de minister-president is, heb je als land een probleem.'
Waarom kwam je vader naar Nederland?
Mijn eerste school was een Amerikaanse, met mijn eerste vriendjes sprak ik Engels.
Dat ik in het Engels muziek schrijf is geen masker dat ik opzet, het is een masker dat ik afzet. Het is de taal waarin ik mezelf het meest intiem en begrijpelijk kan uiten.
'Wat ik op Aruba heb gezien:
cultuur is beweeglijk en multi-interpretabel. Je had een mix van Noord-Amerikaanse, Zuid-Amerikaanse, Caribische en Nederlandse cultuur. Op een bepaald moment zegt iemand: dit is hoe we dingen hier doen. Dat kan zo weer veranderen als later iemand anders zegt: en vanaf nu doen we het zo.

Mix tussen communisme en hyperkapitalisme (Robert van Gijssel, Jonathan Witteman Volkskrant 28 mei 2016 katern Vonk p. 4):
WINNER TAKES ALL-MODEL
Het kuddegedrag van de consument hangt samen met de observatie die socioloog William McPhee al een halve eeuw geleden deed: bij hits bestaat een onevenredig groot deel van het publiek uit consumenten die normaal gesproken zelden of nooit een plaat kopen of naar de bioscoop gaan, legt Elberse uit. Bestsellers als Fifty Shades of Grey of Gijp leunden bijvoorbeeld voor een belangrijk deel op mensen die normaal niet zo van lezen houden. Het publiek voor obscure boeken bestaat vooral uit veellezers. En doordat ze veel lezen - cq veel muziek luisteren of films kijken - zijn deze consumenten vaak ook kritischer. Dit draagt eraan bij dat de populairste boeken vaak ook beter gewaardeerd worden dan mindere verkoopsuccessen.
Het winner takes all-model tekent zich extra sterk af in de muziek. De muziekindustrie is anno 2016 een curieuze mix tussen hyperkapitalisme en communisme. Nog steeds weet een minuscule elite van artiesten, producers en platenbonzen fabelachtige rijkdom te vergaren met muziek. Maar door piraterij en de schamele royalty's bij streamingdiensten is het voor de mindere goden sappelen.

Hello Ontworstel- of onderwerpingsliedje (Robert van Gijssel Volkskrant 28 mei 2016 katern Vonk p. 5):
Hillary Clinton begreep Stand By Your Man van Tammy Wynette niet en nu voelt Adele zich geroepen haar Hello uit te leggen.
Maar dat verhaal in Stand By Your Man is natuurlijk ook heel anders op te vatten, vooral als je er niet in slaagt enig sarcasme uit Wynettes tekst te vissen.
Dat lukte bijvoorbeeld Hillary Clinton totaal niet. In een interview op tv vertelde zij in 1992: 'Ik ben geen klein vrouwtje dat naast haar man staat en koekjes bakt, zoals Tammy Wynette.' Clinton bespeurde in Stand By Your Man een vrouwelijke onderdanigheid en een ouderwetse moederlijkheid. En daar werd de zangeres woedend over. Zij stuurde een boze brief naar Clinton: 'Jij hebt iedere vrouw beledigd die het op eigen kracht heeft gered in het leven, die niet door haar man mee naar het Witte Huis werd genomen.'
Ja, Tammy Wynette wist na die vijf huwelijken wel hoe ze van zich af moest bijten.
OVERLEVINGSKRACHT
Dat bleek ook uit haar beroemde liedje Till I Can Make It On My Own, waarmee ze een zoveelste echtscheiding aankondigde. Met dat nummer over vrouwelijke overlevingskracht werd Wynette de fakkeldraagster voor sterke en vrijgevochten vrouwen, maar ook dát lied bleek weer heel anders uit te leggen. 'Ik ga bij je weg', zong Wynette, 'maar je weet dat ik je ook weer eens zal opbellen, als ik het even niet meer zie zitten.' Dat vonden sommige vrouwen dan weer niet zo sterk.

Te veel politici en hun beleidsmedewerkers hebben door de verantwoordelijkheid voor het rentmeesterschap aan het grootkapitaal over te dragen het paard achter de wagen gespannen. Het probleem is nu dat door het gebrek aan tegenwicht het grootkapitaal in zijn eigen spelletjes, lees sprookjes is gaan geloven en geleidelijk het casinokapitalisme centraal is komen te staan.
Logisch dat Adele zich geroepen zag haar tekst nog eens nader te duiden, zoals Wynette dat ook honderd keer moest doen. Hello ging volgens Adele niet over een ex, maar over ouder worden en verwijderd raken van familie en vrienden. Die 'other side' stond voor de volwassen levensfase, waarin je vaak met weemoed terugdenkt aan de jeugdjaren.
En of we er verder, alsjeblieft, niet al te ingewikkeld over wilden doen.

Outplacement of Een Kamerlid kan een lastige puzzel zijn (Ariejan Korteweg Volkskrant 21 april 2016 p. 21):
Zet 'Kamerlid' op je cv en de deuren springen niet open.
Een Kamerlid kan een lastige puzzel zijn, zegt Roeland Doornbosch van LoopbaanNaPolitiek een dag later peinzend. 'Een doorsnee werkgever heeft weinig beeld van wat zo iemand doet. Kan hij managen, een project leiden?' Hij kan beïnvloeden, argumenteren, snel schakelen, charmeren misschien - maar wat voor baan hoort daarbij? Zet Kamerlid op je cv en de deuren springen niet open. Eerder omgekeerd, denkt Doornbosch.
Belangenbehartiger, woordvoerder, lobbyist - veel verder komt Doornbosch niet. Zijn advies: begin op tijd met nadenken over wat je wilt. Een zoektocht duurt zeker een half jaar.
Het grote aftellen is begonnen. Eind dit jaar gaat Den Haag in de campagnestand. Dat betekent: nu voorbereiden op de sprong van de apenrots.

'Faceboek brengt pavlovtechniek naar nieuw level' (Janita Naaijer Volkskrant 21 april 2016 p. 23):
Erdogan-cartoons van Ruben L. Oppenheimer zijn niet welkom op Facebook, en ook een Erdogan-hekeldicht van journalist Annabel Nanninga werd naar de digitale prullenbak verwezen. Technologiedeskundige en jurist Danny Mekic over de houdbaarheid van Facebooks huisregels.
Wat zou Zuckerberg moeten doen?
'Hij moet de nationale wetgeving van ieder land handhaven. Je kunt niet één norm hanteren voor zeven miljard mensen. Facebook moet doen wat Twitter doet. Twitter laat bepaalde tweets in sommige landen niet zien, omdat die daar in strijd zijn met de wet. Tegelijkertijd tonen ze wel dát ze een tweet hebben weggehaald, terwijl het op Facebook volledig onduidelijk blijft welke posts verwijderd zijn.'

In de Samenvatting eindrapport Commissie Parlementair Onderzoek Onderwijsvernieuwingen onder voorzitterschap van Jeroen Dijsselbloem staat 'Verantwoordelijke bewindslieden vertoonden een tunnelvisie': De uitvoering van het vernieuwingsproces werd gedurende de gehele jaren negentig uit handen gegeven aan externe procesmanagers. Een dergelijke constructie stond op gespannen voet met de ministeriële verantwoordelijkheid en een adequaat parlementair toezicht. De kring van beleidsmakers stond onvoldoende open voor kritiek en waarschuwingen. Eigen ervaringen in plaats van wetenschappelijk onderzoek vormden de onderbouwing van de ingezette didactische vernieuwingen. Deugdelijke pilots en experimenten ontbraken.

Mede naar aanleiding van de Commissie Dijsselbloem en de kwaliteit van het onderwijs stelt Ronald Plasterk in de Volkskrant van 1 december 2007 dat: De vernieuwingen het niveau hebben verlaagd.

Microbiologie Verdachte plaatjes
Beelddetective in de biologie (George van Hal Volkskrant 28 november 2020 Wetenschap p. 22-23):
Deze maand trok wetenschapsblad
Science een artikel terug van oud-minister Ronald Plasterk. ‘Beelddetective’ Elisabeth Bik bracht de bal aan het rollen met haar speurwerk naar dubieuze afbeeldingen in vakartikelen. Wat drijft haar?
Elisabeth Bik speurt naar verdachte afbeeldingen in de vakartikelen van haar ex-collega’s.
Naar patronen die zich herhalen. Naar dezelfde cellen die opduiken op microscoopfoto’s van verschillende weefsels, bijvoorbeeld. Naar streepjes en vlekjes die op meerdere afbeeldingen staan, terwijl je gezond verstand je vertelt dat dat absoluut onmogelijk is.
Zo ook die twee vlekjes, aanwezig in plaatjes uit een artikel dat dertien jaar geleden
in het toonaangevende vakblad Science werd gepubliceerd door Ronald Plasterk en collega’s. De oud-minister maakte destijds furore als wetenschapper bij het Hubrecht Instituut in Utrecht, de plek waar ook zijn co-auteurs werkten.
Het artikel doet verslag van het gedrag van rna, een neefje van dna waarin eveneens de genetische informatie van het leven schuilt. Dat leven is in dit geval de rondworm C. elegans, wiens rna Plasterk en collega’s in kaart brachten met zogeheten
northern blots, een analysetechniek die rna zichtbaar maakt.
Zo ging het in eerste instantie ook met het artikel van Plasterk. Pas nadat Bik openbaar haar beklag had gedaan op Twitter kwam de bal aan het rollen. En dan zijn er van Plasterk nóg eens drie artikelen waar Bik en anderen op PubPeer hun twijfels bij hebben geplaatst.
Eentje heeft nu een formele expression of concern’, zegt ze. Daarmee geeft de uitgever toe dat er iets verdachts aan de hand is zonder het artikel meteen terug te trekken. Dat artikel verscheen in 2004 in het vakblad Nucleic Acids Research. In de publicatie duiken foto’s op van embryo’s van zebravissen die overduidelijk hetzelfde zijn, terwijl het artikel claimt dat het om verschillende embryo's gaat.
Of er ook gevolgen zullen zijn voor de andere twee artikelen met verdachte plaatjes en of de vondsten invloed zullen hebben op de carrière van Plasterk, durft Bik niet te zeggen. Daarvoor gebeurt het nog net iets te vaak dat haar vondsten geen consequenties hebben.

Negeerde het Pentagon spionagedrones omdat het te druk was met ufo’s? (George van Hal de Volkskrant 10 november 2022, p. 15):
Het zal je maar gebeuren dat je je
belangrijkste geopolitieke vijand geen strobreed in de weg legt wanneer deze met spionagedrones over je legerbasissen vliegt omdat je te druk bent met giechelen over aliens.
Althans: als het rapport inderdaad de conclusies trekt die The New York Times bij monde van zijn bronnen liet optekenen. Want dat rapport zélf is nog altijd spoorloos. Het had 31 oktober al aan het Congres gepresenteerd moeten worden. Deze week
antwoordde een woordvoerder van het Amerikaanse Department of Defense op persvragen dat hij niet wist wanneer het rapport precies zou komen en dat hij ook niets kon zeggen over de rol van Chinese drones. In het ufo-wereldje namen de geruchten over een doofpotpoging direct toe.

Een enkele jaren geleden uitgebracht OESO-rapport schrijft dat het Ministerie van Onderwijs onvoldoende greep op het hoger onderwijs heeft. De OESO waarschuwt: Er is een reëel gevaar dat het onderwijs een sociale tweedeling langs culturele lijnen aan het vestigen is.

Neem taalonderwijs voor jongeren serieus. Leer ze de taal van de wereld om hun heen (Els Stronks en Jacques Vriens de Volkskrant 14 juli 2022 p. 28):
Aleid Truijens bepleitte onlangs in haar column (Ten eerste, 12 juli) om toegezegd extra onderwijsgeld in te zetten voor basisvaardigheden, niet voor burgerschapsvorming. Kinderboekenschrijver Jacques Vriens is het niet met haar eens.

Begin nou maar eens met lezen, schrijven en rekenen. Wie dat niet kan is verloren (Aleid Truijens de Volkskrant 12 juli 2022 p. 15):
Duurzame kwaliteitsverhoging is alleen te verwachten van het verbeteren van de lerarenopleidingen, opdat die voortaan mensen afleveren die precies weten hoe je kinderen effectief basisvaardigheden bijbrengt en aan wie je dat gerust kunt overlaten. Dat vergt weer heel andere investeringen en inspanningen.

Een kortere lesweek hoeft geen kortere schoolweek te betekenen. Het kan een verrijking zijn (Aleid Truijens de Volkskrant 5 juli 2022 p. 15):
Dat is wat ik mis, bij alle
daadkracht van deze ministers: een historische analyse van de ontsporing. Waar ging het vele geld voor de bestrijding van het lerarentekort heen? Waar zit het lek? Waardoor stegen de overheadkosten en groeide het aantal mensen met een lesbevoegdheid dat niet voor de klas staat? Waarom verdwenen de academici uit het onderwijs? Intussen daalden de leerprestaties en daalde de status van het leraarschap. Geen toeval. Kijk het monster in de bek en traceer de oorzaken, anders werken ook deze voorstellen niet.
En houd eens op met zeggen dat het
leraarschap zo nobel en prachtig is, zoals Dijkgraaf deed in Op1.

De grootsteomissie in de wetenschappelijke wereld is te onderkennen dat een computer wel het denken maar niet het voelen, de menselijke emoties kan simuleren. Het helicoptergeld dat door zowel de EU als de VS wordt uitgestrooid zal niet door de bubbel waarin Frits Bolkestein gevangen zit worden opgelost. Tegenover de 10 miljard van ASML-topman Peter Wennink is de 1 miljard extra van Robbert Dijkgraaf voor de wetenschap zeer bescheiden. In plaats van dat we in het leven onze eigen weg, de middenweg, de route van balancerend leiderschap kiezen prefereren we veelal het kuddegedrag (Groupthink). Bij nabootsend gedrag kiezen we voor de bekende weg, de opvattingen van de kudde.

Oordeel niet zo snel over kinderen (Aleid Truijens Volkskrant 16 april 2016 p. 16):
Zeg niet dat niemand heeft gewaarschuwd. De beschamende conclusie die de Onderwijsinspectie trekt in haar jaarverslag is niet verrassend.
De kloof tussen kinderen van hoogopgeleide en die van laagopgeleide ouders groeit; bij gelijke intelligentie krijgen die van hoogopgeleiden gemiddeld een 'hoger' schooladvies. Vaak een té hoog advies: bij kinderen van hoogopgeleide ouders is sprake van 'overadvisering'; hun kinderen komen als zij een gemiddelde intelligentie (vmbo-t) hebben toch vaak (38,8 procent) op het vwo terecht.
Bij kinderen van laagopgeleide ouders is juist sprake van 'onderadvisering'.
'Onacceptabel!' roept voorzitter Paul Rosenmöller van de VO-raad. 'Zorgelijk' sippen minister Jet Bussemaker en staatssecretaris Sander Dekker. Dat gejammer hoeven we niet serieus te nemen. De groeiende ongelijkheid is gewoon een gevolg van overheidsbeleid.
De onlangs overleden onderwijssocioloog Jaap Dronkers wees onvermoeibaar op ongelijkheid in kansen, op cruciale verschillen in 'cultureel kapitaal'. Hij bewees dat vroege selectie - de valbijl waaraan wij onze 12-jarigen onderwerpen - kansen verkleint. Dat de heersende modes in het onderwijs, eerst het competentieleren en vervolgens de 21ste-eeuwse vaardigheden, in het nadeel zijn van kinderen uit lagere milieus. Bij rekenen is iedereen gelijk, maar dat geldt niet voor vaardigheden als zelfstandig werken, jezelf presenteren, werkstukjes maken en samenwerken. Ook voor de citotoets is iedereen gelijk. Een toets heeft geen vooroordelen of verwachtingen. De Citotoets kon voor onderschatte kinderen hun redding betekenen.
Dit kabinet nam welbewust maatregelen die de ongelijkheid vergrootten: het schafte de basisbeurs af en de bijdrage in de studiekosten. Het oordeel van de leerkracht in groep 8 ging zwaarder tellen dan de Cito-score. Die maatregel had meteen gevolgen: kinderen van hoogopgeleide ouders die hetzelfde scoren als die van lager opgeleiden, bleken 3,5 keer zo vaak een hoger advies krijgen. Vreselijk, jammerde Bussemaker afgelopen herfst. Maar ze herriep de maatregel niet. Hopelijk gebeurt dat nu.

Kom kijken op onze iPad-school (Maurice de Hond de Volkskrant 29 september 2015):
De kritiek op
Steve Jobsscholen dat je er niet goed leert lezen, schrijven en rekenen, is uit de lucht gegrepen. Kom maar kijken op onze school De Ontplooiing in Amsterdam Nieuw West.

Ict heeft valse hoop gewekt of De computer moet een middel worden, geen oplossing (Aleid Truijens de Volkskrant 19 september 2015, p. 12):
De zegeningen van ict in het onderwijs, het is een gevoelig onderwerp. Alle kinderen een iPad, waarop ze hun individuele leerroute volgen? Zal dat de nieuwe generatie wapenen met nieuwe vaardigheden, broodnodig deze eeuw van snelle technologische veranderingen? Geeft dat kinderen die in het huidige onderwijssysteem vastlopen nieuwe kansen? Etc.
Toch fijn dat onderzoekers van PISA, de organisatie die voor de OESO wereldwijd onderwijsresultaten toetst en vergelijkt, nu eens gekeken hebben hoe het echt zit. PISA onderzocht het gebruik van ict in de afgelopen tien jaar in zeventig landen en bekeek de samenhang met leerresultaten.
De onderzoekers hebben slecht nieuws: leerlingen die veel gebruikmaken van computers op school zijn niet beter gaan presteren in taal, rekenen/wiskunde en natuurkunde. Eerder slechter. De enorme investeringen in ict in het westerse onderwijs betalen zich vooralsnog nergens uit (Students, Computers and Learning: - (Where’s the connection?).

Schoolvak geschiedenis moet zelfstandig blijven of Leerlingen kunnen niet zonder het schoolvak geschiedenis (Cees van der Kooij Volkskrant 15 maart 2016 p. 21):
Ons Onderwijs 2032
We moeten ons niet op sleeptouw laten nemen door het advies van de commissie-Schnabel.
Bij geschiedenis leer je kijken door de ogen van een ander. Leerlingen leren medemensen uit andere tijden en culturen niet in de eerste plaats te beoordelen, maar te begrijpen. Daardoor leren ze ook zichzelf beter kennen. Geschiedenis mag niet tot een historisch perspectief binnen actuele thema's worden gereduceerd, chronologie en feitelijke kennis mogen niet gemarginaliseerd worden om het beoogde historisch denken en redeneren te kunnen realiseren.
Geschiedenis en identiteit zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Dat maakt ons vak relevant en spannend.
Op basis van historische informatie formuleren mensen wie ze zijn, welke grenzen tussen hen en de ander zijn getrokken in de loop der tijd, wat verschillen en overeenkomsten zijn. Een dergelijke benadering leidt tot reflectie op eigen waarden en normen. Verhalen over het verleden wekken verwondering en verbazing, soms boosheid en ergernis. Geschiedenis nodigt uit tot verbeelding én tot kritisch denken en heeft daarmee een belangrijke rol in de persoonsvorming. Wie ben ik in deze wereld en wat is mijn taak? Bewustwording van de eigen en andermans standplaatsgebondenheid is een wezenlijk onderdeel van deze persoonsvorming.
Beslissen over de toekomst
De unieke bijdrage van het vak geschiedenis aan de vorming van de leerling is inzicht en overzicht bieden in die enorme wereld die achter ons ligt en tegelijkertijd deel uitmaakt van onze cultuur. Het begrijpen van het heden en het op juiste wijze beslissen over de toekomst, kan niet zonder kennis van de ontwikkeling die ons gebracht heeft waar we nu zijn.
Wie niet weet waar hij vandaan komt, weet niet waarheen hij onderweg is. We noemen dit historisch besef. Er zitten schakels tussen verleden, heden en toekomst. Ook als individu ben je een schakel in een keten van gebeurtenissen, je bent geworden wie je geworden bent door het verleden.

In De Gammacanon (51 en slot) toont Jaap Dronkers de sociale ongelijkheid, lees onrechtvaardigheid, de asymmetrieën op aarde.

Jaap Dronkers, ‘Ruggengraat van ongelijkheid’, Elsevier 13 oktober 2007: Het streven in het onderwijs de laatste decennia was: ongelijkheid tegengaan. Gelijke mensen, gelijke kansen was het devies. Maar de afgelopen decennia is die ongelijkheid alleen maar toegenomen, volgens de socioloog Jaap Dronkers – ondanks maatregelen om dat tegen te gaan, en soms juist dóór die maatregelen. Het lijkt wel of de gunstige vernieuwingen van de eerste driekwart eeuw voor een groot deel teniet zijn gedaan door wat er de laatste 25 jaar werd ingevoerd. Dronkers bepleit het navolgen van de eerste zin van het grondwetsartikel over onderwijs: Het onderwijs heeft de voortdurende zorg van de regering.

Aleid Truijens geeft in haar column in de Volkskrant van 20 oktober een reactie op het rapport van Jaap Dronkers. Ons onderwijs vervult zijn functie als ‘hefboom’naar een beter leven beroerd. Het mechanisme van de self-fulfilling prophecy wordt bij ons op geraffineerde wijze vervolmaakt: het is bijna onmogelijk om onder de doem van lage verwachtingen uit te komen. Dankzij een heersende gelijkheidsideologie, en onder goedkeurend geknik van opeenvolgende sociaal-democratische bestuurders. Een van de oorzaken voor ongelijke kansen in het onderwijs: ‘zachte didactische methoden’, die niet het te behalen eindresultaat vooropstellen, maar de ‘ontplooiingskansen’.

In de Volkskrant 17 juni 2008 een column van Aleid Truijens over het thema dat Dronkers heeft aangesneden. Naast nuttige informatie die ik nog niet had (over niet meer betalen van de tweede corrector), is het een voor Aleid onverwacht reactionair stukje, ik kan me tenminste niet voorstellen dat de uitsmijter ironisch is bedoeld: "Alleen een examen waarvoor je flinke kans loopt te zakken, is de moeite van het halen waard." Brrrrrrrrr. Aleid wil het nakijken verder optuigen, dat is eerlijker niet waar, maar dat gaat eraan voorbij dat alle tijd en kosten die besteed worden aan dat nakijken, ten koste gaan van—worden gestolen van—de vorming en de opleiding van diezelfde leerlingen. Trouwens, ons middelbaar onderwijs is al zo waanzinnig selectief, moet dat eindexamen dan ook nog eens idioot selectief worden opgetuigd? In wiens belang is dat?

'Controle EU-miljarden is vlooienspel' (Marc Peeperkorn de Volkskrant 13 oktober 2016 p. 10-11):
De Europese Unie kan haar miljarden veel zinvoller en efficiënter besteden, stelt
Alex Brenninkmeijer, het Nederlandse lid van de Europese Rekenkamer. Hoe? Door simpel de vraag te stellen: is het doel wel nuttig waaraan het geld wordt besteed? Vandaag zal de Europese Rekenkamer voor het 22ste jaar op rij geen goedkeuring geven aan de besteding van de EU-miljarden.
Vandaag presenteert de Rekenkamer haar jaarverslag over de besteding van het EU-budget 2015 (145,2 miljard euro). En voor het 22ste jaar op rij blijft een goedkeurende verklaring uit over de rechtmatigheid van die uitgaven. 'Een volstrekt deprimerend beeld', beaamt Brenninkmeijer. 'Zeker omdat het Europees Parlement en de lidstaten vervolgens overgaan tot de orde van de dag. Dat voedt het vermoeden dat ze het eigenlijk niets kan schelen.'
Is de vraag niet of er sowieso wegen aangelegd moeten worden met EU-geld? Of onverkoopbare melk gesubsidieerd?
'Dat soort vragen moeten inderdaad veel meer gesteld worden. Niet alleen: heeft u bereikt wat u wilde bereiken? Maar: was het doel wel nuttig? Op dat moment belandt de Rekenkamer echter midden in de politieke discussie. Want de lidstaten bepalen waar het geld naartoe gaat.'
Biedt de Brexit geen kans de EU-begroting open te breken? Een grote nettobetaler valt weg, veranderingen zijn onvermijdelijk.
'Het biedt zeker een unieke kans. Dat we niet meer kijken over welke landen en projecten het geld wordt verdeeld maar op basis van welke uitgangspunten.
Budgetcommissaris Kristalina Georgieva noemde de Europese meerjarenbegroting onlangs een vredesakkoord, gestold wantrouwen tussen de lidstaten. Het effect is dat er steeds zeven jaar geen zinvolle discussie wordt gevoerd over wat we met het geld doen. De huidige EU-begroting is een begroting van het verleden.'
Blijven landen niet proberen zo veel mogelijk geld binnen te harken?
'Het is juist deze politiek die de burgers afstoot. Het is positioneel onderhandelen: een land heeft een belang, spijkert die positie zo goed mogelijk dicht en vervolgens gaan de hakken in het zand en begint het touwtrekken. Dynamiek zonder voortgang.
Je kunt ook integratief onderhandelen, dan breng je eerst de belangen in kaart en kijk je waar die overlappen. Mijn ervaring met conflictbemiddeling leert dat 60 procent van de belangen gelijkgericht zijn. Met Europese samenwerking kun je een race to the bottom - steeds lagere lonen, steeds meer belasting ontduiken - ombuigen in een race to the top.'

Daar gaat ons geld (de Volkskrant 24 november 2007) gunt Yvonne Doorduyn het publiek een blik in de keuken van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap.
Schaal 11
Veel topambtenaren waren oud-onderwijzers of onderwijskundigen met dezelfde idealen. De
grote vernieuwingen – van basisvorming tot vmbo – waren politiek gedreven, dat wel. Maar de ambtelijke top werkte gretig mee. ‘Het waren elkaar versterkende processen’, zegt Jan van Dam, manager voor de sector OCW bij de Algemene Rekenkamer. ‘Het was een netwerkproces tussen politiek en onderwijskundigen, met een grote rol voor de wetenschap. Plannen werden ontworpen vanachter de tekentafel, zonder deugdelijke toetsing of ze ook echt konden worden uitgevoerd.’
Naar aanleiding van deze publicatie kan de vraag gesteld worden in hoeverre creëren
grote bureaucratische organisaties nog kwalitatieve meerwaarde?

Arie van der Hek geeft in de Volkskrant van 2 februari 2008 een reactie. Wim Mijnen was een erkende goeroe op het gebied van de onderwijsvernieuwing. Zijn invloed op bewindslieden was groot. Het gevolg was dat de bestuurder en managers in het onderwijs, trendgevoelig als ze zijn, zich snel tot het nieuwe leren bekenden. Zo is nu eenmaal de cultuur in onderwijsland. Onderwijsambtenaren en inspecteurs zorgden ervoor dat daar geen verandering in kwam.

Hij haakt in op de column Het gedraai van de vernieuwingspolitie van Aleid Truijens in de Volkskrant van 29 januari 2008. Het is opvallend om te zien hoe snel bestuurders als Kete Kervezee en Heim Meijerink met een andere pet op van kleur veranderen.

Jouke de Vries en Paul Bordewijk boek Rijdende treinen en gegepasseerde stations – Over Screbrenica, de kredietcrisis en andere beleidsfiasco’s.
Kennis is niet bestuurlijk neutraal, maar steeds meer een onderdeel van de politiek zelf geworden. Dat noemen Bordewijk en De Vries met een duur woord een ‘beleidsparadigma’, het geheel van diepe overtuigingen, morele veronderstellingen, technieken en vaste gewoontes waarmee bestuursproblemen plegen te worden opgelost. Buiten zo’n paradigma is over het algemeen weinig heil en wordt tegenspraak al vlot opgevat als vervelende dwarsigheid, hindermacht of rancune. Critici bevinden zich ‘buiten de politieke realiteit’, zoals de auteurs aangeven.

Door de toenemende complexiteit van de politieke vraagstukken neemt de kans op Groepsdenken toe. De Groupthink theorie van de Amerikaan Irving Janis kan tot gevolg hebben dat pas wordt opgetreden wanneer het duidelijk misloopt. Instituties kunnen een enorm probleem vormen in de zelfverwerkelijking van het individu en de ontwikkeling van een duurzame, betekenisvolle unificatie van de samenlevingen die deel uitmaken van de wereldorde. Het gewraakte Group thinking (hokjesgeest, bewustzijnsvernauwing), een tunnelvisie, houdt in dat bestuurders marionetten van het systeem kunnen worden waar ze mee willen triomferen en dat alle overige betrokkenen in de samenleving in zielloze mechanische ledepoppen neigen te veranderen. Het individualisme en de algehele hekel aan een idee van buitenaf opgelegde orde is het resultaat.

Om grip te krijgen op het verschijnsel organisatiecultuur wordt een constructieve oplossing, het duurzamere energiemanagement van een nieuwe wereldorde aangereikt; een aangepast energiemanagement in de zin van een persoonlijk en collectief beter omgaan met de energie van mensen in relatie tot zichzelf en het systeem waar ze deel van uitmaken.

In het kader van het innovatieplatform schrijft Jan Peter Balkenende (Volkskrant 3 juni 2006):
Het onderwijs staat niet alleen voor de zware opgave schooluitval te vermijden, maar zal ook leerlingen moeten uitdagen het allerbeste uit zichzelf te halen. Samen verstevigen we de basis voor 'Welvaart en Welzijn' (Kwaliteit en Kwantiteit) in de toekomst. Op alle Nederlanders van jong tot oud zal een appèl worden gedaan het beste uit zichzelf te halen en hun kennis en vaardigheden up to date te houden.

Extreemrechts en nazistisch gedachtegoed is nu onderdeel van het mainstream debat (Tim Luimes 4 september 2017):
Naast de wat onschuldigere gekrechtse buzzwords als ‘partijkartel’, doen ook wat duisterdere woorden en gedachten hun intrede: ‘omvolking’ is een woord dat steeds meer gehoord wordt, een woord dat de beginselen kent bij de nazi’s; eerder dit weekend sprak Theo Hiddema nog over ‘rassenvermenging’ die de integratie ten goede zou komen (Witteman vraagt burgemeester Aboutaleb daarover: is dat een goed idee?); en nu dan: het ‘cultuurmarxisme’.
Aan tafel van Buitenhof 3 september 2017 zaten Sid Lukkassen, schrijver van het boek Avondland en Identiteit, en Groene Amsterdammer-redacteur Casper Thomas.
Lukkassen (30) is naast frequent noemer van allerlei mooie namen en buzzwords – waarmee hij mooi in het alt-right straatje van Thierry Baudet en consorten past, lekker bedienend van Latijnse frasen en prachtige zelfbedachte, maar nietszeggende woorden als ‘oikofobie’ en ‘occidentofobie’ – ook nog raadslid van de VVD in Duiven en huisgenoot van zijn ouders, zo valt te lezen in een recent interview met De Volkskrant. Het zou me niet verbazen als hij zijn carrière binnenkort voortzet bij Forum voor Democratie, nadat hij de VVD is uitgeflikkerd.

Afscheidsrede Paul van Tongeren: Dankbaarheid als levenshouding (Sid Lukkassen Civis Mundi Digitaal #35, 6 februari 2016):
Op dit vlak leek
Paul van Tongeren echter buiten de “massamens” te rekenen. Want precies de Spaanse filosoof Ortega y Gasset (1883 – 1955) maakte duidelijk dat de massamens “existentieel ondankbaar is” – existentiële ondankbaarheid is daarom kenmerkend voor het tijdvlak van de kosmopolitische metropool en het massaconsumentisme. “Massamens” slaat op het menstype dat een zeker naïef techniek-optimisme kent: de huidige tijd is beter en wetenschappelijker dan eerdere tijden – daarom is hij niet bereid om de lessen uit eerdere tijden serieus te nemen. Hij of zij is niet bereid om een dialoog over de tijd te voeren, om naar stemmen te luisteren uit het verleden. De massamens is klein omdat hij niet op de schouders van reuzen staat: welvaart wordt als vanzelfsprekend beleefd en men meent daar ‘recht’ op te hebben. Het leven van de massamens is makkelijk en aangenaam en in diens beleving hoort dat zo te zijn. Tegenover de massamens stelt Ortega y Gasset de excellente en selecte mens, die zichzelf voortdurend hogere uitdagingen voorlegt, en anders niet met zichzelf tevreden is. Het doet denken aan wat Oswald Spengler als de “faustische ziel van Europa” omschreef: a spirit of restless striving.
Dat betrekt ‘dankbaarheid’ slechts op het materiële vlak, maar neem ook het
geestesleven. Toen Van Tongeren aantrad waren de tradities rond Aristoteles en Nietzsche levenskrachtig, terwijl er vandaag fel geknokt moet worden om dit te laten overleven. Van Tongeren zelf maar ook andere sprekers wezen hierop. We maken daaruit op dat maar weinigen de universiteiten danken voor de politieke correctheid en het managementdenken. Hun hele leven lang vielen postmodernen de begrippen ‘waarheid’, ‘goedheid’ en ‘schoonheid’ aan met sofistische technieken – zij verdienden daarmee dikbelegde boterhammen terwijl een filosoof vandaag moet bedelen om een halfjaarcontract. Onder het mom van “dekolonisatie” zijn Randstadse actiegroepen alvast in verzet gekomen tegen het Westers cultureel erfgoed omdat deze tradities minderheden zouden kwetsen. redblackred%schoonheid die we in onze nabijheid aantreffen, de duistere zijde van dit leven bedekt.

Burgemeester Rob Welten: 'Voer een politieke dienstplicht in'
Burgemeester Welten van Borne op Tubantia.nl van 30 januari:
'Het gaat erom dat mensen nu niet het gevoel hebben dat ze door politiek en bestuur goed worden vertegenwoordigd. 'Je zou honderd mensen kunnen loten uit het bevolkingsregister en die samen een fysiek burgerpanel laten vormen, een klankbord voor het college van B en W en de gemeenteraad.

De belangstelling voor het nieuwe leren hangt vermoedelijk met mijn eerste publicatie in Het Landelijke H.T.S.-orgaan van maart 1966 samen. De reactie haakte destijds in op een polemiek rond het thema H.T.S. nieuwe stijl. Mijn kritiek had op het eenzijdige, vrijwel uitsluitend klassikaal gerichte, onderwijs betrekking. Nu is het zo dat op scholen voor het hoger beroepsonderwijs het klassikale onderricht soms beperkt blijft tot enkele uren per week.
In mijn praktijkjaar bezocht ik een Volkshogeschool waar onder andere maatschappelijke onderwerpen in discussievorm aan de orde werden gesteld. Conclusie in het bewuste artikel was: Door actualiteiten (bijvoorbeeld de wet op het televisiebestel van minister Vrolijk) en andere onderwerpen als bijvoorbeeld leidinggeven, kunst en literatuur in discussievorm te behandelen, zal het creatief denken zeer zeker worden bevorderd alsmede spreekvaardigheid, gedachtenfomulering en mensenkennis. Terwijl het ook verruimend werkt op het maatschappelijk inzicht.

Wederkerig altruïsme, het verschijnsel waarbij men elkaar wederzijds helpt of een gunst verleent, is een veelvuldig onderzocht onderwerp binnen de Evolutionaire psychologie. De reciprociteit van "voor wat hoort wat" is "heb uw naaste lief". Rita Smaniotto: Op basis van experimenten, simulatie-onderzoek en een heranalyse van een aantal antropologische studies naar het delen van voedsel in jagers-en verzamelaarsvolkeren concludeert Rita Smaniotto in haar proefschrift dat het "voor wat hoort wat" mechanisme niet zo wijdverspreid is als doorgaans wordt aangenomen. Volgens haar is er in veel gevallen sprake van een alternatief mechanisme, het "heb uw naaste lief" mechanisme. Dit mechanisme is vooral gericht op het welzijn van personen in iemands directe omgeving.

Creativethink (Schijnbare paradox, Geest - Ziel - Lichaam, Perceptie, Levensbeschouwing, ‘Zaaien en Oogsten’)

Handelingen 17-27: Opdat zij den Heere zouden zoeken, of zij Hem immers tasten en vinden mochten; hoewel Hij niet verre is van een ieder van ons.
Hand.17:27 opdat zij God zouden zoeken, of zij Hem al tastende vinden mochten, hoewel Hij niet ver is van een ieder van ons.
Marcus Tullius Cicero: Geen verstandig mens zal ooit zeggen, dat van mening veranderen onstandvastigheid betekent.
Een kamer zonder boeken is als een lichaam zonder ziel.
Als ik een zaak niet begrijp, is dat geen reden om te zeggen dat zij verkeerd is, het is veeleer een bewijs van mijn onwetendheid.
Afgunst ten gevolge van deugd heb ik altijd als roem beschouwd, niet als afgunst.
Dwalen kan iedereen; maar alleen dwazen volharden in hun dwaling.
Velen willen niet zozeer deugd bezitten als wel de schijn ervan hebben.
Onze wijsgeren, die boeken schrijven over het verachtelijke van de roem, vermelden hun naam toch maar op de titelpagina!
Carl Jung: Tot persoonlijkheid kan niemand opvoeden, die dat zelf niet is.

Wimie Wilhelm (1961-2023) - (Joris Henquet de Volkskrant 18 september 2023, p. V23):
Actrice en regisseur
Wimie Wilhelm is op 62-jarige leeftijd overleden. De laatste jaren was ze vooral druk als cabaretregisseur, van grote namen als Richard Groenendijk, Brigitte Kaandorp en Jenny Arean.

Het is klaar met het kapitalisme dat vooral de aandeelhouder dient, daarover zijn de grootste partijen het eens. Nu nog een gezamenlijke aanpak (Rutger Claassen en Kees Cools (Volkskrant 16 februari 2021, p. 28):
Belastingontwijking door multinationals? VVD, PvdA, GL en CU zetten in op minimum-winstbelastingen, al dan niet in Oeso- of Europees verband. PvdA en GL vullen dat aan met hogere winstbelasting en VVD, CDA, CU en GL gaan bedrijfswinsten belasten in de landen waar de winst daadwerkelijk wordt gerealiseerd.
Alle partijen zeggen mens, milieu en markt te willen redden, maar er zijn geen gemeenschappelijke plannen die op voldoende draagvlak kunnen rekenen. Een ander probleem is dat de grootste angel van het (aandeelhouder)kapitalisme onaangeroerd blijft: het onbegrensde rendementsstreven van aandeelhouders. Daar durven bedrijven vrijwel nooit nee tegen te zeggen. Dat brengt steeds hogere maatschappelijke kosten met zich mee die afgewenteld worden op de samenleving.
Bedrijven forceren de ‘echte prijzen’ te hanteren, met wettelijke dwang of fiscale prikkels, lijkt noodzakelijk. Denk aan progressieve winstbelasting, volledige afschaffing van renteaftrek op bedrijfsschulden of verplichting voor aandeelhouders maatschappelijke criteria te hanteren bij hun beleggingen. Zo kan ook worden voorkomen dat het ongelimiteerde winststreven van aandeelhouders blijft leiden tot het afwentelen van kosten op mens en milieu.
De
klok tikt, er is geen tijd te verliezen voor een nieuwe vorm van kapitalisme ofwel: Reimagining Capitalism in a World on Fire, zoals de titel luidt van het recente boek van Harvard-hoogleraar Rebecca Henderson.

JUNG EN (Volkskrant Magazine 26 augustus 2023, p. 30-36):
Schrijver
Elke Geurts nadert de 50, en is zich – misschien wel daardoor – aan het verdiepen in het gedachtengoed van psychiater Carl Jung. Ze ziet nu dat ieder mens een schaduw met zich meesleept. ‘Sinds ik mij met Jung bezighoud, heeft alles er een dimensie bij gekregen.’
‘Ze varen gewoon’, zeg ik. ‘Op de oneindige oceaan van het
onbewuste.’
‘Op de Maas’, bromt mijn vader. ‘
Jij maakt altijd overal iets anders van!

Mijn doel: indringen in het geheim van de persoonlijkheid (Elke Geurts Trouw 21 januari 2023):
Wat ik nu lees
Op dit moment lees ik de autobiografie van
C.G. Jung, Herinneringen Dromen Gedachten.
ijn leven is doordrongen en samengevat door één werk en één doel, namelijk: in te dringen in het
geheim van de persoonlijkheid.
Dat is ook mijn doel. Door het werk van
Jung te bestuderen hoop ik de sluipwegen naar het onderbewuste te vinden. En het geheim van de persoonlijkheid te leren doorgronden. En daarmee van de wereld.

Vonkjes (Arno Haijtema de Volkskrant 22 augustus 2023, p. V2):
Onstuimig
creatieve Kamagurka poetst Zomergasten op totdat het flonkert.
Memorabel (en nadere beschouwing waard) is Kamagurka’s analyse van de wijze waarop de door Al Qaida vermoorde cartoonisten van het satirische Charlie Hebdo elkaar overtroefden in hun tegen moslimfundamentalisten gerichte satire. Het blad, waarvoor ook Kamagurka veel heeft getekend, ‘werd gemaakt voor mensen die je verstaan’, maar werd door sociale media wereldwijd verspreid. Vóór de terreuraanslag in Parijs waren bij demonstraties in Pakistan tegen de cartoons van Charlie Hebdo al doden gevallen, en ‘dan mag je (zo satire bedrijven) eigenlijk niet meer doen’.

Uit het niets BNNVARA 19 augustus 2023 NPO1):
In moeilijke tijden moet je dingen niet nog ingewikkelder maken dan dat ze zijn. Dus stelt
Pieter Derks in zijn nieuwe voorstelling Uit het niets enkel simpele vragen. Simpel betekent echter niet saai. De komiek staat te trappelen om zijn verhalen, grappen en muzikale hoogtepuntjes met zijn publiek te delen.
De nieuwe show van
Pieter Derks zit vol superactuele grappen, scherpe sneren en verrassende zijspoortjes (Gidi Heesakkers de Volkskrant 10 juni 2022, p. V18):
Zijn traktatie is met haast twee uur aan de lange kant, extra reden om een fijne aanvulling te zien in de driekoppige band met wie hij het podium deelt.
De
bodem onder zijn achtste programma Uit het niets is in zekere zin verwant aan het prikkelende thema van zijn vorige, ook al erg goede show Voor wat het waard is (2019).

Kunstenaar met een late roeping, die rust vond in de ideeën van Aboriginals, Kelten en Egyptenaren (Iwan Tol de Volkskrant 14 juli 2023, p. 26):
Water, lucht, vuur en aarde
In die periode vond hij rust en troost in het gedachtengoed van oude volkeren, zoals de Aboriginals, Kelten en Egyptenaren. In hun cultuur vindt na de dood geen afrekening plaats van een persoonlijke god, zoals de monotheïstische godsdiensten hem wilden doen geloven, maar worden de doden opgenomen in de vier elementen water, lucht, vuur en aarde. Lucie: ‘Vanaf dat moment boezemde de dood hem geen angst meer in.’

Chroniqueur van het leven als grap had geen hoopvolle boodschap (de Volkskrant 13 juli 2023, p. 3):
Milan Kundera, schrijver van everseller De ondraaglijke lichtheid van het bestaan, is op 94-jarige leeftijd overleden. De Tsjech, bekend om zijn kritiek op het communisme, had weinig fiducie in maakbaarheid – maar oefende toch een haast manisch controle uit over zijn werk.

Nexus conferentie 17 juni 2023 (Nietsche and Van Gogh discuss The Future of Western Civilization, p. 7):
Voor zowel het
klootjesvolk als de snobs waren jij en ik te oneigentijds, te onaangepast, te zeer vrije geest, beste Vincent.’
De aangesprokene knikte driftig instemmend en met een onmiskenbare ontroering in zijn stem zei hij: ‘En daarom zijn wij nu vrienden,
Frédéric.’
De donkere waas van somberte die
Van Gogh aanvankelijk bij Nietzsche had waargenomen, had plaatsgemaakt voor een stralende blik. En als om de vriendschap te bezegelen geeft Nietzsche zijn nieuwe vriend een stevige hand met de woorden: ‘Bien sûr, mon ami! Wij zijn vrienden. En niet alleen dat, daar in het ondermaanse zijn wij nu ook nog eens allebei wereldberoemd. Bij Zarathustra! Wie had dat ooit kunnen denken.’
Van Gogh had geen idee wie die Zarathustra wel mocht zijn, maar het leek hem niet gepast om dat nu te vragen. In plaats daarvan vroeg hij Nietzsche: ‘Ken jij wellicht het werk van Gavarni? De briljante illustrator van onder andere het werk van Balzac en de gebroeders Goncourt?
32: Omwille van de toekomst van de mensheid onderzoekt
Huizinga als historicus de lessen van het verleden. Zoals Van Gogh in Rembrandt een leermeester vond, zo koos Huizinga voor Erasmus, en mede dankzij diens inzichten kwam Huizinga tot de volgende fundamentele conclusie: de waanzin kan worden gestopt, er hoeft geen razernij uit te breken en een politiek verdeelde wereld kan zich weer verenigen indien de mensheid zich weer een cultuur eigen maakt, de enige die naam waardig: ‘De cultuur zal metafysisch gericht zijn, of zij zal niet zijn.’ Dat is de cultuur die de mensheid een besef biedt van een waarheid die aan de werkelijkheid verheven is, een besef van wat eeuwig, wat absoluut, wat heilig is omdat het niet in mensenhanden instrumenteel en maakbaar is… Het is de cultuur waar ook Schiller en Van Gogh hun kunstenaarschap aan hebben gewijd. De vraag is echter of wij ons deze cultuur nog eigen kunnen maken. Zij vooronderstelt namelijk voor beide kunstenaars de metafysica van het Absolute, van een God.

En de mensonterende omstandigheden in het Australische detentiecentrum Manus kwamen aan het licht door Behrouz Boochani, Iraanse dichter en schrijver die zijn thuisland moest ontvluchten, bijna verdronk in het bootje voor de Australische kust en daarna zes jaar lang stateloos gevangen zat op het eiland.

Oude Vos (Hein Janssen interviewt Erik Vos de Volkskrant 6 juni 2023, p. V6-8):
In
zijn boek over de laatste jaren met zijn vrouw, schrijver Inez van Dullemen, blikt theatermaker Erik Vos (94) terug op haar dementie, de zorg voor haar en de gelukkige tijd die ze samen beleefden. Maar ook, weer, op zijn theaterverleden, hoewel zijn uitgever het eigenlijk verbood.
Nu, anderhalf jaar later, dwingt
Erik Vos zichzelf nog steeds elke dag anderhalf uur piano te spelen. ‘Anders raak ik mezelf kwijt’, zegt hij. In de hal van het huis hangt een door zijn kleinzoon gemaakte levensboom, met onder aan de boom een getekend vosje. Dat is de toekomst.

Er kleeft zoveel gruwelijks aan’ (Ianthe Sahadat de Volkskrant 3 juni 2023, Boeken & Wetenschap p. 14-16):
Het ‘
n-woord’ werd tot voor kort door veel Nederlanders gezien als neutrale manier om mensen met een donkere huidskleur aan te duiden. Taalhistoricus Ewoud Sanders toont aan dat de term, die ook hij voluit moest gebruiken, nooit neutraal is geweest.
Groenberg pleit ook voor het verwijderen van het n-woord uit woordenboek Van Dale. Wat vindt u van die wens?
‘Met schrappen poets je geschiedenis weg. Van Dale documenteert de woordenschat van de afgelopen 150 jaar. Het lijkt me wijzer het woord te handhaven – níét om het gebruik ervan te stimuleren uiteraard, maar om te documenteren. Juist uit respect voor mensen die vanwege hun huidskleur te maken hebben met de lange erfenis van dat slavernijverleden.

‘De dood is een fantastisch fenomeen met een slechte reputatie’ (Fokke Obbema interviewt Babs Bakel de Volkskrant 2 juni 2023, p. 16-17):
Het favoriete onderwerp van kunstenaar
Babs Bakels is sinds jaar en dag de dood. Dat komt mede door een trauma dat ze als peuter opliep. ‘Doodsangst zet ons aan tot veel meer gedrag dan mensen doorhebben.’

‘Andere angsten blijven, maar mijn doodsangst neemt af’ (Fokke Obbema interviewt Marli Huijer de Volkskrant 6 januari 2023):
Ze had door de aidsepidemie al veel mensen zien sterven, toen Marli Huijer
de overstap van geneeskunde naar filosofie maakte om zich nog meer in de dood te verdiepen. ‘Ermee bezig zijn geeft me ook een soort regie.’
Hoe kijkt u naar de
onbevattelijkheid van de dood, het straks er niet meer zijn?
‘In dat opzicht ben ik een stoïcijn. Vóór mij waren er miljoenen jaren, daar heb ik nooit last van gehad. Na mij zullen er weer miljoenen jaren zijn, daar heb ik evenmin last van. Ik rationaliseer mijn afwezig zijn binnen een seconde. Daarbij speelt ook dat ik het gevoel heb dat je in zekere zin blijft. Toen mijn moeder was begraven, zei ik tegen mijn zoon: ‘Ze ligt nu onder de grond, daar leven wormen en op die aarde kunnen bloemen groeien, het is niet zo dat oma helemaal weg is.’ Zelf wil ik ook graag begraven worden en dan niet in een kist, dat duurt me veel te lang. Al die atomen blijven bestaan, dat vind ik wel een troostend idee. Je weet niet of die op de een of andere manier ooit weer bij elkaar komen. Dat idee van eeuwige beweging en wederkeer van Nietzsche vind ik zo gek nog niet.’

Door het vuur - een geschiedenis van het gedrukte beeld. (Miechiel Kruijt interviewt Manfred Heiting de Volkskrant 2 juni 2023, p. V2-5):
Bij een grote brand in Malibu in 2018 ging de
onschatbare verzameling fotoboeken van fotografie-expert Manfred Heiting in vlammen op. 24 duizend boeken, in 10 minuten weg. V spreekt Heiting over de catastrofe en over zijn nieuwe werk: Dutch Photo Publications 1918-1980.
Kijkt hij met voldoening terug op zijn inzet voor de fotografie?
‘Ik heb geen tijd daarover te
reflecteren’, antwoordt hij. ‘Ik ben al bezig met het volgende boek, dat mijn magnum opus moet worden: een geschiedenis van het gedrukte beeld. Te beginnen bij de uitvinder van de boekdrukkunst en eindigend bij het digitale tijdperk van nu. Van Gutenberg tot Zuckerberg.’ Hij lacht. ‘I do what I can do best and I enjoy it. Laat anderen maar zeggen wat het is.’

Goed dat eenzijdig en vooringenomen beleid van musea wordt doorbroken (Rutger Pontzen de Volkskrant 1 juni 2023, p. 27):
Met een verwijzing naar
Thorbecke hekelt politiek commentator Martin Sommer politieke bemoeienis met de kunsten. Kunstcriticus Rutger Pontzen dient hem van repliek: musea zijn lui als het gaat om inclusiviteit.

Cobra-kunstenaars (Tijd voor MAX, 31 mei NPO2):
John Kuipers won met zijn boek Musserts Schaduw de Gouden Strop 2023. * Govert Schilling en Huub Eggen nemen ons mee op reis door de kosmos aan de hand van de nieuwste foto's die gemaakt zijn door de James Webb-ruimtetelescoop. * Het Cobra Museum Amsterdam blikt terug op de oprichting van de Cobra-beweging van 75 jaar geleden. Jeroen Krabbé maakt een presentatie met kindertekeningen. * Benthe Tupker over de veiling van een aantal topstukken van Cobra-kunstenaars.

Ik wil schrijven zoals een balletdanser danst (Hans Bouman interviewt Margo Jefferson de Volkskrant 27 mei 2023, katern Boeken & Wetenschap p. 2--4):
Na de memoir Negroland, over haar familie en de zwarte elite waarin zij opgroeide, schreef
Margo Jefferson opnieuw een boek over zichzelf.
Althans, over de
kunstenaars en musici die haar hebben gevormd. Waarom zijn die zeker zo belangrijk?
Haar nieuwe boek, dat deze week in Nederlandse vertaling verschijnt onder de titel
Het bouwen van een zenuwstelsel, is wederom een memoir.

Kelly Weekers Happy live 365 De no-nonsense denkwijze voor een leuker leven.
Haar
denkwijze leert je wat vaker lak te hebben aan wat een ander van je vindt, wat vaker nee zeggen tegen de dingen waar je een hekel aan hebt, te accepteren dat falen bij het leven hoort en je niet perfect bent of hoeft te zin. Het laat je stoppen met zeuren over wat je niet hebt. Boordevol praktische opdrachten, voorbeelden, stappenplan en trips & tricks voor een leuker leven! ‘Wat een heerlijke pagetuner! Je voelt je per regel en bladzijde méer positief en méer optimistisch, zeker ook omdat wat je leest in hele begrijpelijke voorbeelden is weergegeven. En de tips zijn haalbaar voor iedereen!

Toevalstreffer (Abel Bormans interviewt Anya Niewierra de Volkskrant 26 mei 2023, p. V10-11):
Anya Niewierra (59) combineert het schrijven van bestsellers met een baan als algemeen directeur van Visit Zuid-Limburg. Ter gelegenheid van de Thriller Weken van het CPNB moet ze kiezen: thriller of roman?

De verrassende tentoonstelling ‘Someone Is Getting Richlaat zien hoe ons financiële systeem nog steeds vergroeid is met het kolonialisme (Sarah van Bindbergen de Volkskrant 19 mei 2023, p. V15):
De rol van Nederland komt duidelijk naar voren in twee video-essays in het hart van de tentoonstelling. De in Nederland wonende Amerikaan Zachary Formwalt filmde in Museum Van Loon, het voormalige woonhuis van de regentenfamilie Van Loon in Amsterdam. Terwijl de camera over het interieur glijdt, vertelt Formwalt hoe dit statige grachtenpand is gebouwd met geld dat is verdiend met onderdrukking en uitbuiting. Een belangrijk verhaal, maar de film blijft wat afstandelijk.

Zorgvuldig opgegegraven (Eline Huisman de Volkskrant 17 mei 2023, p. V4-5):
De Franse regisseur
Alain Ughetto over zijn animatiefilm No Dogs or Italians Allowed, waarin hij de familiegeschiedenis van zijn Italiaanse grootouders tot leven wekt. Een zwaar verhaal, dat hij lichtvoetig vertelt, in schrijnend mooie details.

De verschrikkelijke vos (Koen Kleijn De verschrikkelijke vos De Groene Amsterdammer 1 juni 2023, p. 68-69):
In
De Reynaert waaiert hoogleraar Frits van Oostrom uit naar vergezichten over de geschiedenis van de literatuur, van het dierenrijk en van feodaal Vlaanderen. Het verleden spreekt altijd tot het nu, laat hij zien, speels en assertief, als een levend organisme.
Zelden werd een
cultuurgeschiedenis fraaier, rijker, levendiger en interessanter geschreven, niet vaak zal een lezer zich zo gestimuleerd voelen om de vos te volgen, op diens kromme wegen.

De vos die nooit verjaart (Aleid Truijens de Volkskrant 13 mei 2023, Boeken & Wetenschap p. 12-13):
Bij zijn emeritaat publiceert neerlandicus
Frits van Oostrom een veelomvattend, interessant én persoonlijk boek over een van onze grootste literaire helden: REYNAERT de vos.
De schrijver
Van Oostrom wint het uiteindelijk van de onderzoeker die zijn beweringen wil staven en het zaakje per se rond wil hebben. Hij kan heel goed leven met de vaststelling dat vele geheimen van de middeleeuwse literatuur nooit ontsluierd zullen worden. Dat houdt de fascinatie levend.

Dwight van de Vijver (De geknipte gast 20 oktober 2023, NPO2):
Özcan Akyol gaat in gesprek met
Dwight van de Vijver in de barbershop. Tussen de spiegels ontvouwt zich een openhartig gesprek over het werk en het privéleven van de gast.

Simone Kleinsma interviewt Lenny Kuhr (Omroep MAX 13 mei 2023 NPO1, eerder uitgezonden):
Lenny is Nederlands meest bekende en veelzijdige troubadour. Waarom is ze lyrisch over Ramses Shaffey en bij welk songfestivalliedje begon er bij haar iets te kriebelen? Lenny vertelt het Simone in een uitgebreid, intiem gesprek.
Lenny Kuhr (De geknipte gasr BNNVARA 12 mei 2023 NPO2):
Lenny Kuhr is bekend van het Songfestival en de nummers Troubadour en Visite. Minder mensen weten dat ze rond haar veertigste haar stem kwijtraakte. Ze moest zichzelf helemaal opnieuw uitvinden. Wie was ze zonder haar stem? Lenny vertelt over de zoektocht naar haar nieuwe identiteit. Toen ze haar stem weer terug had, kreeg ze inspiratie om een nieuw muzikaal pad in te slaan.

Bij de dokter (Sarah van Binsbergen de Volkskrant 12 mei 2023, p. V10-11):
Merkwaardig schijnt de dokter inderdaad geweest te zijn. Kunstcriticus
Georges Rivière noemde hem ‘een van de meest eigenaardige persoonlijkheden van de 19de-eeuw’. Naast arts en homeopaat was Gachet ook amateurschilder, kunstverzamelaar, verzamelaar van botten en schedels en lid van de Société d’autopsie mutuelle (de Vereniging voor wederzijdse autopsie). Hij had een grote schare kunstenaarsvrienden. ‘Zijn kunstenaarsvrienden zagen hem naar verluidt als een goede dokter en een amateurschilder; zijn medische collega’s zagen hem als een goede schilder en een middelmatige dokter’, schrijft kunstjournalist Martin Bailey in het boek Van Gogh’s Finale (2021).

Verder met Vincent (Michiel Kruijt interviewt Willem van Gogh en Janne Heling de Volkskrant 10 februari 2023, p. V2-4):
Het Van Gogh Museum viert zijn
50ste verjaardag met een expositie als ‘eerbetoon’ aan de familie die het museum mogelijk maakte en er altijd bij betrokken is gebleven. Twee familieleden vertellen over hun bijzondere rol.

Schrijvers en columnisten hoeven niet aardig te zijn (Arnon Grunberg de Volkskrant 5 juli 2022 p. 7):
In 2004 schreef Frits Abrahams in NRC: ‘
De moedigste van allen was Remco Campert, die het als eerste durfde te zeggen.’ In een column, kort na de moord op Theo van Gogh, had Campert gesteld dat vrijheid van meningsuiting iets anders is ‘dan de vrijheid om de mensen tot in hun ziel pijn te doen’.
Ik had natuurlijk moeten zeggen dat het er voor schrijvers en columnisten niet op aankomt
aardig te zijn. Naast stijl en inzicht in de condition humaine – het meest houd ik van Remco’s gedichten – is ook moed een vereiste, geloof ik.
Daarom sluit ik me nu nogmaals graag aan bij wat
Abrahams in 2004 schreef.

‘Ik ben een nieuwe man geworden (Natalie Huigsloot interviewt Ernst Daniël Smid Volkskrant Magazine 6 mei 2023, p. 12-19):
Ernst Daniël Smid voelde zich niks meer waard. De ziekte van Parkinson had hem alles afgenomen. Tot hij door een hersenoperatie zijn zangstem weer terugkreeg, en er een groots concert werd ingepland. Toch weet hij: ‘Vanaf de top van de Olympus ben ik aan de afdaling begonnen.
Heb je het idee dat je door de operatie weer een beetje de man bent geworden die je was? Of ben je een nieuwe man geworden?
‘Ik ben een nieuwe man geworden. De depressiviteit waarmee ik zo lang kampte, is weg.’

Redde van de ontaarde muziek (Merlijn Kerkhof interviewt Werner Herbers ''de Volkskrant 5 mei 2023, p. V6-8):
Hoboïst
Werner Herbers (82), bekend van het Concertgebouworkest en de Ebony Band, heeft niet lang meer te leven. ‘Ik heb zó veel geluk en zó’n fantastisch leven gehad

Sterkere vuist (Anette Embrechts interviewt Gavin-Viano de Volkskrant 5 mei 2023, p. V13):
Gavin-Viano (34) begon als performer maar moest zijn stortvloed aan ideeën kwijt. En dat lukt met veel voorstellingen in korte tijd. ‘Ik wil werk maken dat zowel mijn moeder aanspreekt als queer mensen van kleur, zoals ik.
Over
zichtbare en onzichtbare armoede maakt Gavin-Viano volgend seizoen een jongerenvoorstelling bij Het Nationale Theater in Den Haag, getiteld Arm met een dure smaak (14+). Maar eerst presenteert hij deze week zijn nieuwe tekst, regie en choreografie bij Frascati Producties, Multiversum (Onlosmakelijk verbonden), over de jeugdige zielsverwantschap tussen een jongen, Samil, en zijn zus, die onder druk komt te staan als de grote zus een grote broer wordt en de omgeving dat afkeurt.

Enorme drang om te dichten (Laura de Jong de Volkskrant 27 april 2023, Boeken p. 14-17):
Niet weer zo’n biografie van geboorte tot dood, dacht
Wiel Kusters. Dus beperkt hij zich in dit eerste deel over zijn vriend en dichter Gerrit Kouwenaar tot de allesbepalende oorlogsjaren.
Kouwenaar was weerloos toen de oorlog uitbrak. Dat zie je ook in zijn novelle Val, bom, waarvan nu een heruitgave is verschenen. Hij was 16 jaar. Hij kwam uit een kunstzinnig, licht esoterisch angehaucht, liberaal milieu, zonder sterke ideologie. Zijn vader was hoofd van de Amsterdamse redactie van de Nieuwe Rotterdamsche Courant. Zijn broer David was schilder. De Kouwenaars gingen in Bergen om met de dichter Roland Holst en ook met de Ten Holts. Simeon, later een beroemd componist, was een vriend. Dichter Jac. van Hattum schreef aan de jonge Kouwenaar: ‘Je gedichten zijn net zo goed als de erwtensoep van je moeder.

Rasartiest tot het eind (Joris Henquet de Volkskrant 28 april 2023, p. V7):
Paul van Vliet geldt als een van de grote naoorlogse cabaretiers van Nederland. Hij onderscheidde zich met cabaret dat niet zozeer hard uithaalde naar personen of instanties, maar draaide om ‘menselijk engagement’.
Zijn
liefde voor cabaret ontstond als kind en scholier, toen hij in aanraking kwam met de shows van de grote drie: Toon Hermans, Wim Kan en Wim Sonneveld. Als tiener trad Paul aan het Christelijk Gymnasium al op met zelfgeschreven cabaretvoorstellingen.

Meer dan het grote kwaad (Paul Onkenhout de Volkskrant 25 april 2023, p. V4-6):
Een nieuwe muziektheatervoorstelling gaat over een familiegeschiedenis die is vervlochten met Tata Steel. Herkennen
Tata-werknemers zich in de personages die mensen zoals zij spelen? En delen ze de toenemende kritiek? De Volkskrant bezoekt de voorstelling met twee echte ‘Hoogovenmannen’.
De aanzet tot
Onder de rook van de Hoogovens werd gegeven tijdens een wandeling in coronatijd op een van de meest tot de verbeelding sprekende plekken in de omgeving van Tata, het beeldenpark Een Zee van Staal.
De Ridder is gepensioneerd, na een loopbaan van 46 jaar waarin hij zichzelf gestaag omhoog werkte en eindigde in de automatisering. Nog steeds heeft hij een band met het bedrijf, als lid van het ‘verantwoordingsorgaan’ van het pensioenfonds.
De Ridder: ‘Met name Kooks 2 is al heel lang een pain in the ass. Ik begrijp het management wel, ze hebben de fabriek nodig, maar de overlast is enorm. Dat ding had allang dicht moeten zijn.

Renovatie Paleis het Loo (Kirsten Hanema de Volkskrant 21 april 2023, p. V15):
Kaan Architecten koos voor ondergrondse nieuwbouw, die wonderbaarlijk genoeg toch baadt in daglicht.

Het hoofdthema in het magazine BRES #339, mei/jun 2023 is Verhuizen. De redacteur Emy ten Seldam zegt over dit thema het heeft betrekking op van alles, zowel in materiële als in geestelijke zin

Schöne welt, wo bist du (3) Desirée Custers
De dialoog schepteen nieuwe realiteit’ (Yaghoub Sharhani & Evert de Vos De Groene Amsterdammer, 20 april 2023, p. 16-19):
Desirée Custers is pleitbezorger van de ‘tweede-wegdiplomatie’. Ze brengt het gesprek op gang tussen ‘gewone’ mensen in verschillende conflictgebieden, zoals Iran en Saoedi-Arabië. ‘Mensen wíllen wel over vijandelijke lijnen heen kijken.
De dialoog op gang brengen tussen
aartsvijanden is een moeizaam, vaak frustrerend pad. Maar soms breekt de zon door. ‘Mensen zeggen: “Wauw, dit is de eerste keer dat ik een mens uit het andere land ontmoet.” Tijdens een workshop moeten ze soms hartstikke met elkaar lachen. Tijdens het diner, als deelnemers historische tradities vergelijken, klinkt er gezang. Mensen zijn soms zo blij dat ze een connectie met de ander kunnen maken. Dat werkt enorm motiverend.’

Bewegend beeld (Bor Beekman interviewt Gustav Hoegen de Volkskrant 20 april 2023, p. V4,5 en 7):
Hoog tijd voor een bezoek aan animatronic-maker
Gustav Hoegen. Met de topstukken die hij tot nu toe maakte zou je een aardige expositie in een filmmuseum kunnen samenstellen.
De Heilige graal
‘Het realistische menselijke gezicht is de heilige graal van mijn vak - het allermoeilijkste. Je kunt niks verbergen zoals bij fantasiewezens, waar je altijd wel wat vreemde extra rimpels en plooien hebt. We hebben allemaal een gezicht en lezen elke dag gelaatsuitdrukkingen van andere gezichten. Het moeilijkste? De mond, altijd. Zeker bij mensen. Alleen al een lach heeft zoveel nuances. En ook het zachtste schuimrubber is nooit zo soepel als echte mensenhuid.’

Het verstrengelen van drie uiteenlopende levens doet wat geforceerd aan, in het ingetogen geacteerde oorlogsdrama ‘Het verloren transport’ (Bor Beekman de Volkskrant 20 april 2023, p. V8-9):
Hanna van Vliet legt veel overtuiging in haar spel als de Joodse Simone.

De soundtrack van stress (Lennert van der Deure de Volkskrant 20 april 2023, p. V10-11):
Goodbye Stranger is een tragikomische film over Amsterdamse twintigers, gejaagde levens en de noodzaak tot bezinning. Maar filmmakers Wander Theunis en Aaron Rookus willen óók gewoon geweldige muziek laten horen.

'Zelfs in China is dit boek niet gecensureerd' (Maral Noshad Shariff interviewt Jean Kwok de Volkskrant 13 april 2023, p. 9):
In razendsnel tempo verdwijnen in conservatieve Amerikaanse staten
boeken uit schoolbibliotheken. Opeens staat Girl in Translation (2010) van de in Nederland wonende auteur Jean Kwok er ook op de zwarte lijst. Ze ging naar de VS om zich te verdedigen.

Restitutie van koloniaal erfgoed zal een grote rol spelen in de presentatie. (Rutger Pontzen de Volkskrant 18 april 2023, p. V2):
Kunstenaar en filmmaker
Renzo Martens verzorgt in 2024 samen met het Congolese kunstenaarscollectief CATPC en curator Hicham Khalidi de Nederlandse inzending voor de Biënnale van Venetië. Dat maakte het Mondriaan Fonds, verantwoordelijk voor de inzending, maandag bekend.

De theaterversie van ‘Komt een vrouw bij de dokter’ is een emotionele achtbaan (Vincent Kouters de Volkskrant 20 februari 2023, p.):
Maartje van de Wetering speelt de doodzieke Carmen waardig, krachtig en niet zelden grappig. Xander van Vledder voorziet de onuitstaanbare Stijn van de nodige zelfspot en relativering.
Publieksprijs voor het Nederlandse Boek 2006
Komt een vrouw bij de dokter Raymond van de Klundert (1964), kortweg Kluun, werkte jarenlang als strateeg in de reclamewereld. In 2003 debuteerde hij met Komt een vrouw bij de dokter (1,2 miljoen exemplaren verkocht, in 30 landen vertaald).

Sexy en betrokken bij de wereld (Anna van Leeuwen de Volkskrant 10 mei 2019', p. 15):
Voor de 58ste editie van de Biënnale van Venetië, de grote kunsttentoonstelling die de ‘
Olympische Spelen voor de Kunsten’ wordt genoemd, is de kleine toeristenstad bedolven onder de exposities. Elke twee jaar willen curatoren en kunstenaars zich hier van hun beste kant zien: betrokken met de kunst maar vooral ook met de stand van de wereld.
Het Braziliaans-Duitse kunstenaarsduo
Bárbara Wagner (38) en Benjamin de Burca (43) viel op in recente grote internationale tentoonstellingen. Drie van hun films zijn nu ook te zien in het Stedelijk Museum in Amsterdam. Wie bekend is met hun werk, weet dat dit niet simpelweg Brazilië van zijn geile bilschuddende kant is. ‘Wij zijn geïnteresseerd in dans als vorm van verzet. En in de relatie met smaak, klasse en gender’, vat De Burca het samen.
Identiteiten
De dansgroep waartoe zij behoort heet
Extremo. Hun seksuele identiteiten kan Wagner kort samenvatten: ‘De jongens vallen op jongens en de meiden zijn transvrouwen.’ Wagner en De Burca werken al jaren met hen samen. De dansers voelen zich bedreigd sinds Bolsonaro aan de macht is. De Burca: ‘Ze merkten het tijdens de verkiezingen al. Dat mensen hen aanspraken, zo van: ‘Straks zijn we van jullie af!

Curator van de natuur (Stefan Kuiper interviewt Herman de Vries de Volkskrant 1 mei 2015 - katern Vonk p. V8-10):
Op zijn 83ste staat kunstenaar
Herman de Vries op de Biënnale van Venetië. Verwacht veel planten en algen.
Geen hiërarchie
De Vries: 'In de natuur is ook geen hiërarchie. Hier in het bos staan bomen die honderd jaar oud zijn, maar graaf je in de grond dan vind je bacteriën die nog maar een dag bestaan. Is die boom daardoor belangrijker dan die bacteriën? Geenszins. Die boom heeft de bacteriën nodig en de bacteriën de boom. Er is wederzijdse afhankelijkheid. Ik wilde kunst maken zonder hiërarchie.'
Zakenman uithangen
De Vries: 'De natuur is onze primaire werkelijkheid. De cultuur komt daarna. Internet is tertiair, dat komt weer voort uit de cultuur. Maar alles voert uiteindelijk terug op de natuur; zij is het begin en het eind. Daaruit verklaar ik de aantrekkingskracht van ruïnes; de natuur neemt de cultuur terug. In Venetië toon ik dat ook: een vervallen kerk waar de bomen het gebouw overwoekeren en de vlier door de tralievensters groeit. Op een wand heb ik een plakkaat laten aanbrengen: natura mater. Moeder natuur.' Audiotour
De vraagt dringt zich op waarom hij de objecten überhaupt als kunst toont. Kan hij niet beter wandelroutes uitzetten? Of, in het geval van de Biënnale, rondleidingen met kaarten en audiotours uitdelen waarmee mensen die algen en scherven in hun natuurlijke habitat kunnen gaan bekijken? Is een expositieruimte hier niet overbodig? Hij meent van niet. 'Het museum is een interessante plek om dingen te tonen. Je kunt aandacht voor dingen opeisen die in een andere omgeving niet vanzelfsprekend is. Als ik hier in het Steigerwald drie boomstammen toon, dan verdrinken ze in een zee van indrukken. Toon ik ze in een paviljoen in Venetië, dan ga je er veel geconcentreerder naar kijken.' Een curator van de natuur dus? 'Een curator van de natuur, waarom niet.'

De (Oost) Duitse dirigent Hartmut Haenchen werd door de Stasi jarenlang in de gaten gehouden, zelfs hier. De jubilaris is inmiddels 80 en in zijn carrière nog even volharderd. (Nell Westerlaken interviewt Hartmut Haenchen de Volkskrant 14 april 2023, p. V4-5):
Maar de geschiedenis is niet
zwart-wit, benadrukt hij. ‘Ik ben eens gered door een Stasi-medewerker, een docent van mij. Hij had de opdracht een sigarettenpeuk van mij te pakken voor een speekseltest. Hij heeft gezegd dat ik niet rookte, terwijl ik dat indertijd wel deed. Het klinkt zo klein, maar eigenlijk heeft die man mijn leven gered.
De Stasi ten spijt wist hij naam te maken,
binnen en buiten de DDR, tot hij werd getroffen door een Berufsverbot. ‘In 1978 was ik chef-dirigent in Schwerin en weigerde ik op een feestconcert van de Partij hun programma uit te voeren. Ze hadden een deel van een symfonie geschrapt waardoor het hele stuk nergens meer op sloeg. De centrale in Berlijn gaf opdracht: Haenchen geen werk meer geven.’ Het was schluss. Zijn paspoort werd ingenomen.
Het woord
pensioen kent hij niet. ‘Ik ga door zolang ik nog iets met muziek vertellen kan.’ Zijn muzikale genen heeft hij doorgegeven. ‘Mijn zoons zijn niet professioneel verdergegaan in de muziek, ze wilden niet in mijn schaduw staan. Maar ik heb getalenteerde kleinkinderen. Met twee van hen, een klarinettist en een cellist, heb ik in Nederland gewerkt.’

Tijd voor je ware zelf (Alex Mazereeuw de Volkskrant 12 april 2023, p. V6-7):
Met het naderende vierde seizoen komt er een einde aan de HBO-serie
Barry, van bedenker en hoofdrolspeler Bill Hader. De Volkskrant sprak Hader en vier collega-acteurs uit de briljante serie over een depressieve huurmordenaar.
En toch is die domme,
irritante weirdo de spil van een van de beste dramaseries van de laatste jaren. Barry begon in 2018 met een even geestig als kolderiek uitgangspunt: de depressieve huurmoordenaar Barry Berkman (Hader) belandt tijdens een klus in Los Angeles per toeval in een acteerklas van de vergeten acteur Gene Cousineau (Henry Winkler) en vindt spontaan een nieuwe roeping. Dat hij weinig tot geen acteertalent heeft, maakt hem niets uit: dit gaat het zwarte gat in zijn ziel eindelijk opvullen.
Maar al dat moorden doet wel degelijk iets
met zijn ziel. Tegelijkertijd is Barry daarmee ook een soort ziekte voor de mensen in zijn omgeving, die worden besmet met zijn onvermogen om een beter mens te worden.’

Spelen met Hermans (Onno Blom interviewt Max Pam, Hans Renders en Piet Schreuders de Volkskrant 8 april 2023, Boeken p. 2-5):
Willem Frederik Hermans staat vooral bekend als een zuurpruim en een misantroop. Drie liefhebbers laten in een rijk geïllustreerd boek de vrolijke, geestige kant van de schrijver zien. ‘We hebben aan één stuk door gelachen.
Ze wilden
Willem Frederik Hermans voor de vergetelheid behoeden. Dus zaten columnist Max Pam, hoogleraar Hans Renders en vormgever Piet Schreuders, die zich al hun hele leven diepgaand met het de schrijver bezighouden, de afgelopen tweeënhalf jaar elke maandag in de studiezaal van het Literatuurmuseum in Den Haag gebogen over stapels documenten, agenda’s, dagboeken, foto’s, collages en brieven. Het leverde een vuistdik en rijk geïllustreerd boek op, een portret van de schrijver op basis van zijn archief: Het universum van Willem Frederik Hermans.

Postkoloniale parel (Alfred Birney De Groene Amsterdammer 6 april 2023, p. 62-64):
In
Het mysterie van Mrs Indonesia zet Y.B. Mangunwijaya hoog in op de literaire vertelkunst. Een magistraal boek met hulde aan vertaalster Cara Ella Bouwman.
Als nationaal verhaal is
Het mysterie van Mrs Indonesia een kritiek op de vooruitgang van de Indonesische natie, van haar idealisme en zorg voor het gewone volk tijdens de revolutionaire periode tot het opportunisme en de corruptie van de jaren vijftig en zestig, en de pragmatische, door het Westen gedreven zakelijke boom van de late jaren tachtig. Knap is hoe Mangunwijaya van zijn heldin een personage maakt met wie je werkelijk meeleeft, al doet ze soms afschuwelijke dingen, zoals het onthoofden van een Gurkha-officier, een handeling die ze pleegt ‘als een soort vergelding voor de vele miljoenen identieke daden door de beulen van de Nefis (Nederlandse inlichtingendiensten). Later betreurt ze haar daad, omdat ze haar slachtoffer zo’n knappe man vond. Bovendien hadden die Gurkha’s helemaal niet zo’n zin om tegen de Indonesische revolutionairen te vechten, wat wel klopt want mijn eigen vader klaagde erover dat Gurkha’s wapens leverden aan de Indonesiërs in ruil voor het fysiek genot van de vrouwen van de ‘vijand’.

Laatbloeier, het blijft een raar begrip (Annemiek van Kessel de Volkskrant 3 april 2023, p. 21):
Ik ben een ontzettende laatbloeier. Alles in mijn leven kwam laat. Ik werd moeder op mijn 39ste, debuteerde op. mijn 41ste en ik werd pas laat feministisch’, zegt schrijver Jente Posthuma. Laatbloeier, het blijft toch een raar begrip. Want waar ben je nou helemaal laat mee?
Laatbloeiers zijn misschien laat ten opzichte van leeftijdsgenoten of vakgenoten, of van een heersende norm. Maar hoe erg is dat?
Bekijk het eens van de
andere kant: laatbloeiers doen er langer dan anderen over om tot bloei te komen, maar hebben wel meer tijd (gehad) om onderweg meer (levens)ervaring op te doen. Dat pakt meestal goed uit.
Vergelijk het met
slow cooking. Door een maaltijd langzaam te garen, komen de smaken optimaal tot hun recht.

Net echte mensen (Ianthe Sahadat interviewt Jente Posthuma de Volkskrant 31 maart 2023, p. V10-11):
Schrijver Jente Posthuma (48) is naar eigen zeggen een laatbloeier. Aan haar engagement gaf ze pas toe toen ze ging schrijven. Haar boek Heks! Heks! Heks! is in dat opzicht 100% Posthuma.
Heksenjacht: vrouwenhaat of angst voor de duivel?
‘Beide, maar ik kies
vrouwenhaat. Die angst voor de duivel was wezenlijk, maar het werd geprojecteerd op vrouwen, niet op mannen.’
Brandstapelangst of zelfhaat?
Brandstapelangst is de angst om je hoofd boven het maaiveld uit te steken vanwege het risico dat je op de brandstapel belandt, het is angst voor anderen. Zelfhaat is hoe je jezelf afwijst, daar heb ik veel last van. Ik doe aan permanente censuur. Maar nu ik erover nadenk is zelfhaat eigenlijk geïnternaliseerde brandstapelangst. Dus eigenlijk zijn dit geen tegenstellingen.

Rustig adem halen (Merlijn Kerkhof interviewt Thijs van Leer de Volkskrant 31 maart 2023, p. V4-7):
Thijs van Leer – toetsenist, fluitist, componist en oer-lid van progrockgroep Focus – wordt vandaag 75 jaar. Reden om eens aan introspectie te doen. V bezocht de muzikant in zijn huis in Lathum en ging mee op tournee.
Thijs van Leer speelt nog elke dag Bach op zijn dwarsfluit.
Niet altijd geëngageerd
Wat is hij voor vader? ‘Een liefhebbende, niet altijd geëngageerde. Ik heb aan sommige kinderen te weinig aandacht besteed op momenten dat ik veel op tournee was. Dat vond ik toen zo normaal dat ik daar geen schuldgevoel over had, ook achteraf niet. Gelukkig nemen al die kinderen mij dat ook niet kwalijk. ‘Ik merk dat ik er nu bij het terugbeschouwen nog steeds rustig bij kan ademen. Niet van: had ik maar meer met dit kind gedaan, dan had ze wel prachtig piano of viool gespeeld. Bij sommigen is dat muzikale deel wel gelukt en sommigen niet.’

Koning van de zee (Ela Çolak interviewt Daniël Kolf de Volkskrant 24 maart 2023, p. V10-11):
Acteur Daniël Kolf (De Libi, Forever Rich) speelt sinds dit jaar bij Internationaal Theater Amsterdam. Hij kwam van Suriname naar Nederland met een missie: ‘Ik zie mezelf als pionier. Ik wil de wereld echt veranderen.
Schrijven of regisseren?
Anton de Kom zegt in zijn boek Wij slaven van Suriname: ‘Geen beter middel om het minderwaardigheidsgevoel bij een ras aan te kweken, dan dit geschiedenisonderwijs waarbij uitsluitend de zonen van een ander volk worden genoemd en geprezen.’ Ik zie mezelf als een pionier in deze maatschappij om dat minderwaardigheidsgevoel voor de generaties die na mij komen te elimineren. Ik wil de wereld echt veranderen.’

‘Neem geen voorschot op ellende. Klinkt leuk, maar is erg lastig’ (Fokke Obbema interviewt Caroline Ligthart de Volkskrant 24 maart 2023, p. 16-17):
Met Waantje schiep
Caroline Ligthart een zieke kinderboekenheldin die jonge kankerpatiënten troost. Ze putte daarbij uit eigen ervaring. ‘Je moet voortdurend oppassen dat je in je hoofd niet gaat zitten klootzakken.’
Is dat gelukt?
‘Ja, ook omdat
Waantje niet alleen kinderen met kanker raakte, maar ook kinderen met een kankerpatiënt in hun omgeving en volwassenen. Een vrouw met borstkanker schreef me: ‘Waantje is mijn held, want door haar kan ik mijn ziekte accepteren.’

Alleen het verleden blijft (Bert Wagendorp interviewt Hylke Speerstra de Volkskrant 4 maart 2023, Boeken p. 7-9):
In Testament van de ziel laat Hylke Speerstra twee oude Friezen terugkijken op een leven in den vreemde. Want hoe oud een mens ook wordt, zag hij, hij vergeet zijn thuisstreek nooit.
Ergens in
Testament van de ziel staat de zin die de kern vormt van zijn werk: ‘Alles gaat voorbij, maar het verleden niet.’ Van dat motto zijn al zijn boeken doordesemd. Het verleden blijft en reist met de mens mee. ‘Ze emigreren vanwege de toekomst van hun kinderen, maar slepen het verleden achter zich aan. Dat is de tragiek van de miljoenen landverhuizers: het oude ligt achter hen en tot het nieuwe worden ze nooit helemaal toegelaten. Ze hebben een hoge prijs betaald.’

'Het opus magnum van De Haan' (Omroep Friesland 18,19 maart 2023, NPO2):
Zijn werk, met als bekendste stuk '
Ouverture to a new age' wordt door duizenden verenigingen gespeeld. Niet alleen in Nederland maar overal ter wereld, van Japan tot Brazilië. Het leven van Jan de Haan (Nijefurd, 1951) staat elke dag in het teken van muziek. Thuis, omringd door de bossen van Oranjewoud, werkt De Haan aan opdrachten en eigen werk. 'Tijdens het componeren ben ik soms finaal van de wereld,' zegt hij. 'Dan krijg ik een klankvoorstelling van het stuk en weet ik al precies hoe het gaat klinken.'

In ‘Silver Haze’ kan een gevoel van lotsverbondenheid plots omslaan in vijandigheid en homofobie. (Bor Beekman de Volkskrant 2 maart 2023, p. V9):
De film van Sacha Polak heeft een wat dwarrelige structuur, maar schiet raak op scèneniveau.
En steeds trekt hoofdrolspeler
Vicky Knight de kijker naar zich toe als Franky. Het ongepolijste, felle natuurtalent uit Dirty God dat ondertussen is gerijpt: het spel nog wat verfijnder, maar nog steeds geen greintje bestudeerd. Zij maakt Silver Haze tot een bezienswaardigheid.

Kijken, kijken naar het Kremlin (Gijs Beukers de Volkskrant 1 maart 2023, p. V4-6):
Hoe doe je als westerse journalist je werk in Rusland, waar de waarheid geweld wordt aangedaan en alles achter de schermen gebeurt? Zes Poetin-watchers over opletten, netwerken, lef tonen, inbinden, intuïtie en pure listigheid.

Mary Seacole (Nieuwe blik terug 19 maart 2023, NPO2):
Iedereen kent
Florence Nightingale, maar wie kent die andere grote verpleegkundige en pionier? Mary Seacole (1805-1881) vervult een soortgelijke rol in dezelfde tijd en in hetzelfde conflict, de Krimoorlog. Toch is haar naam maar bij weinigen bekend. Mary leert het vak van haar Jamaicaanse moeder, die genezer is. Haar vader is een Schotse militair. Vanuit haar eigen verpleeghotel in de Krim bezoekt ze de slagvelden, verzorgt de gewonde soldaten en redt zo vele levens. En dat allemaal met haar eigen financiële middelen. Dat breekt haar ook op, want na de oorlog wordt ze in Londen failliet verklaard. Maar daarmee eindigt haar verhaal niet.

Nieuwe blik terug (Josph Bolgne Chevalier 26 februari 2023 - NTR (1/6) NPO2):
Op afbeeldingen zien we hem met fraaie pruik, geheel naar de mode van zijn tijd:
Joseph Bologne Chevalier de Saint-George (1745-1799), zoon van een Franse plantage-eigenaar en een tot slaaf gemaakte moeder. Als 10-jarige komt hij vanuit Guadeloupe naar Frankrijk. Daar ontpopt hij zich als virtuoos componist en violist, maar ook als schermkampioen én kolonel in het Franse leger. Ruim 200 jaar lang is zijn werk onder het stof van de geschiedenis verdwenen, maar daar lijkt nu verandering in te komen. Er is zelfs een film over hem gemaakt. Wie is deze alleskunner? Wat is er waar van het verhaal over zijn rivaliteit met Mozart?

Het leven van een jonge vrouw is een dubbeltje op zijn kant (Aisha Dutrieux de Volkskrant 23 februari 2023, p. 2):
In een campagnespot van
White Ribbon, een Canadese organisatie die zich richt op het stoppen van mannelijk geweld tegen vrouwen, is te zien hoe een opgroeiende jongen voortdurend dezelfde boodschap krijgt: jongens huilen niet. Hoe al zijn opgespaarde frustratie en verdriet vervolgens uitmonden in geweld.

Per ongeluk persoonlijk (Bor Beekman interviewt Charlotte Wells de Volkskrant 23 februari 2023, p. 4-5, de recensie staat op pag V6):
Dat ze een film maakte die ook over haar rouw ging, had regisseur Charlotte Wells aanvankelijk niet door. Ze is ontroerd dat de critici, die Aftersun jubelend ontvingen, in de titel een metafoor vonden voor ‘balsem tegen pijn’.

Robin Raven Vijand van de VOC, volksheld van Indonesië.
Surapati is het spannende, waargebeurde levensverhaal van een man die veel rollen had: slaafgemaakte en regent, bediende en vrijheidsstrijder, vijand en held. Surapati stierf in 1706 tijdens een veldslag met de VOC. Hij wordt tot de dag van vandaag geëerd als Held van Indonesië. De auteur baseerde dit verhaal op VOC-bronnen en historische Javaanse Babads.

VII Hoe verzet aanhoudt en wint
Familieportret (Robin Raven de Volkskrant 22 februari 2023, p. V7):
''Op een familieportret uit 1665 staat,
in de schaduw, de tot slaaf gemaakte bediende Untung. Hij ontsnapt - en drie eeuwen later wordt diezelfde jongen in Indonesië uitgeroepen tot nationale held.
Na de dood van
Surapati voeren strijders nog generaties lang vanuit de bergen een guerrilla tegen de koloniale bezetter. De legitimering van deze ongelijke strijd volgt in 1975, als president Soeharto Surapati uitroept tot nationale held. Niet alleen van Java en Bali, maar van heel Indonesië.

Hamels hoofd (Paul Onkenhout interviewt Micha Hamel de Volkskrant 22 februari 2023, p. V10-12):
Hamel wijst ook op een resonantie met het Egyptische dodenboek. ‘Daarin wordt de ziel, als hij niet zo licht is als een veertje, opgegeten door een krokodil.’ De krokodil keert meermaals terug in Is daar iemand. Elders in de bundel staat de zin: en het eten is best lekker. Zijn nieuwe dichtbundel is een ‘psychografie’, zegt componist, dirigent en dichter Micha Hamel: een duik in zijn geest van veertien jaar geleden, toen hij met wanen werd opgenomen. Lang had hij geen zin om terug te keren naar de periode. Nu vond hij er de woorden voor.
Is het geruststellend om te weten dat u lang niet de enige bent met een stoornis als deze?
‘Ja, ja. En het besef dat een
ziel niet ziek kan zijn. Dat komt een paar keer terug in de gedichten. Je denkt dat je hele persoon ziek is, maar dat klopt niet. Alleen je hersenen zijn ziek. Want je ziel is wie je bent. Dat zit veel dieper dan alleen maar die hersenen. Door trainingen en therapie en er zelf over na te denken kom je daar achter. Ik had er een paar jaar voor nodig.’

Sean Penn oogst nogal wat kritiek met zijn documentaire over de oorlog in Oekraïne (Berend Jan Bockting de Volkskrant 20 februari 2023, p. V3):
Wie ‘
Superpower’ op het filmfestival van Berlijn ‘propaganda’ noemt krijgt met een geagiteerde Penn te maken.
Geagiteerd: ‘Het woord propaganda kan worden gebruikt als minachting voor wat wij hebben gedaan. Wij laten de eensgezindheid van een land zien dat vecht voor alles wat het leven de moeite waard maakt. Als het tonen van de waarheid propaganda is, word ik graag een propagandist genoemd.’ Met Russen werd niet gesproken. Praten met een muur had vermoedelijk meer zin, zegt hij.

Gelöksgevoel (Cécile Narinx interviewt Jan van Mersbergen de Volkskrant 17 februari 2023, p. V10-11):
Wat zijn dit voor vragen? Naar aanleiding van zijn non-fictieboek
Carnaval. Een levensverhaal: tien dilemma’s voor de protestant opgevoede schrijver Jan van Mersbergen (51) over het naderende volksfeest. ‘Het is absoluut noodzakelijk om je totaal over te geven.’ Geluk of gelök?
Ben Verdellen zong: euveral leit gelök verborgen, overal ligt geluk verborgen, en dat is nog steeds een van de mooiste liedjes die er zijn. Het heet ook Gelök. Die puntjes op de o, die in het Nederlands een u is, die maken me steeds weer blij. Het is mooi om carnaval te verbinden aan een zoektocht naar geluk. Of niet eens een zoektocht. Carnaval is de zekerheid dat je het geluk gaat vinden, dat gaat verder dan een belofte. Dat durf ik te stellen. Als je in je eentje naar Venlo gaat, je kent een stuk of tien liedjes, je zingt mee en je praat met wat mensen, dán vind je gegarandeerd geluk.’

Driftschrijver (Paul Onkenhout de Volkskrant 3 februari 2023, p. V10-11):
Naar aanleiding van haar nieuwe boek
Neem nooit een beste vriend, leggen we schrijfster Erna Sassen de vraag voor: Als ze moet kiezen wie het verschrikkelijkst is, prins Bernhard jr. of Thierry Baudet?

'Kenelijk kan ik toch wel wat' (Paul Onkenhout interviewt Raymond Thiry Volkskrant Magazine 27 januari 2023, p. 14-21):
Raymond Thiry is een begenadigd acteur − hij speelde in ruim zestig films en series − maar ook de man van de betere anekdote (over een gemummificeerde rat). En hij is ‘verrotte handig’. Klussen geeft hem houvast.
Met Kerstmis waren
alle ouders en kinderen samen in een huisje. ‘Het was echt leuk. Ze maken muziek en springen als jonge honden boven op elkaar. Ze kunnen het heel goed met elkaar vinden. Het gaat goed met ze.’
Lijken ze op je?
Ja, zeker wel. Bij de ene herken ik de diplomatie waarvan ik me ook kan bedienen, bij de ander de hysterie. En fysiek ook wel, ja. Het leukst vind ik de wijze waarop ze in het leven staan. Dát herken ik heel erg. Ze gedragen zich allerminst krampachtig. Ze staan overal voor open en ze houden ervan om te ontregelen. Als ik hier om de hoek sta te praten met een paar halvegaren, komen ze erbij staan en mengen ze zich in het gesprek. Daar geniet ik enorm van.’

Boekenhonger (Gijs Beukers interviewt Ellen Deckwitz de Volkskrant 27 januari 2023, p. V10-11):
Dichter Ellen Deckwitz leest een boek per dag, gaat liever naar de bieb dan naar een bar en heeft het hele oeuvre van Toerrgenjev op de fiets gelezen.
Van mijn lievelingsboek van het afgelopen jaar, Bevrijdingsdag van George Saunders, lees ik een verhaal per dag. Wetende dat hij soms maanden over een halve pagina doet, ga ik dat niet als een Big Mac-menu wegwerken.
Prozac of proza?
‘Ik heb mezelf moeten aanleren om tijd te verspillen. De Franse filosoof Jean Baudrillard zei dat vriendschap de bereidheid is om tijd met elkaar te verspillen. Ik probeer vriendschap te sluiten met de onrust in mij. Daarom ben ik ook gaan gamen.
‘Ik kies dus voor prozac,
George Saunders moet helaas weg. Maar de poëzie mag blijven, toch?’

Muzen (Gijs Beukers interviewt Rosita Steenbeek De Volkskrant 23 december 2022, p. V10-11):
Naar aanleiding van de documentaireserie
Viva l’umanità!, 9 dilemma’s voor schrijver Rosita Steenbeek (65)
Viva l’umanità! of Droomland Italië?
‘Ze vullen elkaar aan. Voor
Droomland Italië, mijn boek, reis ik vanuit het eiland Lampedusa heel Italië door naar Triëst om verslag te doen van de wereld van vluchtelingen en migranten. ‘De CPNB heeft mij in 2016 gevraagd een essay over compassie te schrijven (Heb uw vijanden lief, red.). Een mooi onderwerp, maar wat schrijf je? Ik besloot een persoonlijk verhaal te mengen met een groot, actueel thema en ging naar Lampedusa, voor veel vluchtelingen de eerste stop richting Europa. In december zag ik vluchtelingen ’s nachts op blote voeten aankomen bij de haven. Ik werd getroffen door de compassie van hulpverleners als Pietro Bartolo, die 25 jaar vluchtelingen uit zee haalde, levend of dood, en nu in het Europees Parlement zit.
Homerus of Mozes?
‘Zowel de Griekse literatuur als de
Bijbel zijn enorme inspiratiebronnen geweest. In mijn kindertijd was het alsof Mozes, Jacob, Abraham en Sara familieleden waren.

De eerste tijd stond ik trillend als een rietje voor de camera’ (Gijs Beukers de Volkskrant 16 juni 2022):
Een ‘krankzinnige periode in de Britse geschiedenis’ lang was
Tim de Wit de keurige, neutrale NOS-correspondent in Engeland. Nu mag hij eindelijk zijn mening geven over het land – en de vrouwen.
‘In 2019 mocht ik aanschuiven bij een Brits staatsbanket met het Nederlandse koningshuis. Ik ben een
doodgewone jongen uit Bussum-Zuid waar vroeger met de pannen op tafel werd gegeten en er zijn weinig plekken met zoveel etiquette per vierkante meter als Buckingham Palace. Voorafgaand aan het diner las een pedel met een stok een brief voor: Mr. Tim de Wit, from the Dutch national television. Ik mocht vervolgens niet mijn hand uitsteken naar de queen of het woord tot haar richten. ‘Hello, nice to meet you’, zei ze. ‘Hoelang woont u hier al?’ Toen zag ik haar blik al achter mij verdwijnen. Dat was mijn moment met de beroemdste vrouw van de wereld.
‘‘Hé, een bekend gezicht’, hoorde ik meteen daarna. ‘
Kon je wel weg, met de Brexit?’ Dat was koning Willem-Alexander, die een hand op mijn schouder legde. Het contrast met de queen was groot.

Kielowsli op zijn bet (Pauline Kleijer de Volkskrant 12 januari 2023, p. V4-7):
Het werk van de Poolse filmmaker Krzysztof Kieslowski
, die geëerd wordt met een groot retrospectief, staat nog fier overeind. Zijn belangrijkste vraag zal immers niet snel verouderen: wat betekent het om een goed mens te zijn?

Op ridderschap en trouw (De stamhouder 22 januari 2023, NPO2):
Aan het eind van de jaren '30 vechten
Frans en Wera voor hun liefde. Terwijl oude heer Münninghoff zijn stamhouder probeert te koppelen aan een goede echtgenote, komen zelfs even de Kennedy's in het vizier. Frans wil echter alleen maar trouwen met Wera en dan naar het leger.
De stamhouder sluit mooi aan bij onze
eerdere constatering dat we in een nieuwe gouden tijd voor Nederlandse series leven, waarin ambities en budget beter op elkaar aansluiten dan in het verleden wel het geval was. Deze nieuwe Nederlandse Golf laat de kwaliteiten van makers en acteurs veel beter tot hun recht komen.

De overheid is zichzelf als een bedrijf gaan zien, dat is slecht voor de moraal (Bas Mesters de Volkskrant 21 januari 2023, Opinie p. 22-25):
Hoe kun je ervoor zorgen dat
ethiek, moraal en het gesprek daarover terugkeert in het werk van 130 duizend rijksambtenaren? Dat is de opdracht van Erik Pool. Een immense klus die hem al doende radicaliseert, merkt hij.
Macht en Moed
Waar macht is, moet ook tegenmacht zijn. Wat er gebeurt als die tegenmacht ontbreekt, is de afgelopen tijd pijnlijk duidelijk geworden. Erik Pool (programmadirecteur bij de Rijksoverheid) schreef een boek over ambtelijk vakmanschap en de kunst van het tegenspreken, dat onlangs uitkwam.

Tijd voor meer autonomie in Europese veiligheid’ (Arnout Brouwers interviewt Dick Berlijn de Volkskrant 20 augustus 2019, p. 8-9):
Nederland moet de bakens verzetten in het
veiligheidsbeleid, zegt voormalig commandant der Strijdkrachten Dick Berlijn. Want de rol als ‘trouwe, kleine bondgenoot’ van de VS is niet vol te houden.
Loskomen van ‘
grote broer’ Amerika: oud-generaal Dick Berlijn pleit voor een ander veiligheidsbeleid.

Liefde is biologisch vuurwerk’ (Kaya Bouma interviewt de Volkskrant 20 januari 2023, Wetenschap p. 19-21):
De specialist in de
liefde die ook specialist in de rouw werd: ‘Liefde is biologisch vuurwerk Neurowetenschapper die zich verdiept in de liefde verliest haar man, een neurowetenschapper die zich verdiepte in eenzaamheid. Daarna verdiepte Stephanie Cacioppo zich ook in de rouw.
Liefde
is noodzakelijk voor ons welzijn, zegt u. Maar hoe moet dat als die liefde wegvalt, zoals u overkwam?
‘Ten eerste moet je het accepteren. Ik ontdekte dat dat voor mij de enige manier was om John bij me te houden. Ik moest eerst onder ogen zien dat hij er niet meer was, dat hij een herinnering was. Ik vond dat ondraaglijk pijnlijk en doodeng.’

Schrijven is uitgesteld sterven’ (Onno Blom interviewt Cees Nooteboom de Volkskrant 21 januari 2023, Boeken p. 7-9):
Na lang uitstellen heeft
Cees Nooteboom al zijn poëzie gebundeld in Zo worden jaren tijd, een boek van 656 pagina’s. Waarom nu? ‘Ik dacht altijd: er komt nog wat.’

Jeroen Henneman Het leven der dingen (t/m 10 april 2023):
Kunstenaar
Jeroen Henneman (Haarlem, 1942) verstaat de kunst om zich te blijven verbazen over de wereld om hem heen. Onbevangen verwondering, humor en – soms letterlijke – licht- en luchtigheid, maar ook een red%gretig-onderzoekende geest die de grenzen van de optische waarneming bevraagt: ze vormen constanten in Hennemans werk en typeren tegelijkertijd de mens Henneman. Zijn sculpturale werk, maar ook zijn installaties, schilderijen en tekeningen getuigen van een open blik en belangstelling voor zowel de grote schaal van de openbare ruimte en de stad als de wijze waarop ons oog er geleid wordt door het kleinste detail.

Voor mannen moet je op je hoede zijn’ (Sara Berkeljon interviewt Marion Bloem Volkskrant Magazine 14 januari 2023, p. 14-23):
De hoofdpersoon in de
nieuwe roman van Marion Bloem lijkt in bijna alles op haar, behalve in één ding: de schrijver ontmoet in Ivan Wolffers haar soulmate, de hoofdpersoon komt er alleen voor te staan. Zo moest ze het wel schrijven, wetende dat ze hem kwijt zou raken. In oktober overleed hij, na 51 jaar samen. ‘Ik weet dat ik dankbaar moet zijn.’
In haar nieuwe roman
Meisjes uit het dorp, die deze week verscheen, blikt hoofdpersoon Ramona, dochter van een Indische luchtmachtmilitair, als 70-jarige terug op haar jeugd, op de trauma’s van haar ouders, op haar eigen schooltijd, eerste vriendjes en − vooral − op de meisjesvriendschappen die geen van alle standhielden. ‘De ijkpunten in de roman komen overeen met mijn eigen leven.

De ijkpunten gedrag en vlijt laten zich niet zomaar wegjagen van de scholen. Ze kregen nieuwe kleren (Aleid Truyens de Volkskrant 22 november 2022, p. 15):
Scholen spelen een belangrijke rol in de opvoeding, maar zijn geen instituten voor gedragsbeheersing. Het is niet aan het onderwijs, aan de overheid, om te bepalen welke persoonlijkheid voldoet. Onderwijs is er niet om burgers in het gewenste model te kneden of op maat gezaagde persoonlijkheden voor de arbeidsmarkt te produceren. De wereld heeft alle soorten mensen nodig, ook types die minder handig zijn in communiceren, samenwerken of zelfregulering. Zonder afwijkende eenlingen zijn we nergens.

Hier zie je Piet (Merel Bem de Volkskrant 20 januari 2023, p. V2-5):
Het imago van Piet Mondriaan is al decennia zo onbuigzaam als de zwarte lijnen op zijn schilderijen. Het is een beeld dat hij zelf cultiveerde: de serieuze kunstenaar. Informele foto’s, die veel recenter opdoken, tonen nu zijn vrolijke, innemende kant.
Mondriaan was óók iemand met humor en zelfrelativering. Tegelijkertijd stonden zijn kunstenaarschap en zijn imago altijd voorop, dus wat dat betreft dank ik: hem. Maar hij is ontegenzeggelijk boven zichzelf uitgegroeid; het is belangrijk om over grote kunstenaars als hij alles te weten te komen. We maken hem niet belachelijk, we nemen hem extreem serieus.

‘Tegenover je vrijheid staat de plicht uit te zoeken wie je bent’ (Fokke Obbema interviewt Lili Jung de Volkskrant 20 januari 2023, p. 16-17):
Haar leven lang worstelde psycholoog
Lili Jung met een ambivalente houding ten opzichte van presteren. Nu ze in de ‘palliatieve fase’ zit, is die dubbelzinnigheid weg. ‘Ik weet nu: wanneer ik het leven laat stromen, presteer ik vanzelf.’
Wat heeft u geleerd?
‘Ik geloof dat het de bedoeling van het leven is dat iedereen doet waar
hij of zij zelf gelukkig van wordt, maar daarvoor is het wel noodzakelijk dat je scherp krijgt wie je zelf bent. Voor mij staat tegenover de vrijheid om je eigen pad naar geluk te gaan de plicht uit te zoeken wie je bent. En de verantwoordelijkheid om daar zo zuiver mogelijk in te zijn. Dan krijg je vanzelf de mensen om je heen die je nodig hebt. Pas dan kunnen we als mensen een verbindend geheel met elkaar vormen. Maar veel mensen weten niet wie ze zijn.’
‘Wat me helpt is dat ik, terugkijkend op mijn leven, zie dat ik
geleefd heb in vrijheid, zoals ik dat zelf heb gewild. De worsteling uit mijn jeugd ermee is daarvoor zinvol geweest. Ik ben ook dankbaar dat ik me veerkrachtig voel. Dat is niet iets waar ik mijn best voor heb gedaan, maar dat zit kennelijk in me. Natuurlijk kies ik het liefst voor het leven, maar mijn gevoel zegt ook: kom maar op, laat maar zien hoe dat is, doodgaan.’

Ieder poging de chaos te bedwingen is legitiem (Fokke Obbema de Volkskrant 27 mei 2019 p. 12-14):
De arts en schrijver Ivan Wolffers is gefascineerd door het thema overleven. Hoe kan het dat de mens in vrijwel alle omstandigheden standhoudt?
Hoe kijkt u aan tegen religies?
‘Mensen verwachten nogal eens een harde, wetenschappelijke afwijzing van mij, maar ik kijk met respect en piëteit naar iedere poging van mensen de
chaos te bedwingen. Zo zie ik religies. Richard Dawkins (evolutiebioloog, red.) heeft steekhoudende argumenten voor atheïsme, maar ik vind zijn dwangmatige kant irritant. Laat mensen toch, denk ik dan.
Wat heeft u van uw ziekte geleerd?
Als je ziek wordt, leer je beter zien wat de essentie van het leven is. Je beseft wat je over het hoofd zag toen je nog gezond was. Zelf kwam ik bijvoorbeeld achter de schoonheid van de natuur. Die had ik nauwelijks tot me laten doordringen, ook al liep ik dagelijks hard door de bossen. Wat je vooral niet wilt zien als je gezond bent, is de dood. Die beschouwen we als iets voor anderen. Dat is geen verwijt, want je moet daar ook helemaal niet dagelijks mee rondlopen. Ga maar zolang mogelijk uit van het eeuwige leven.’

Essay Het Calamiteitperk
Leven in het licht van de eindigheid (Tim Fransen De Groene Amsterdammer 12 januari 2023, p. 46-51):
Het
vooruitgangsgeloof is een misvatting gebleken. We gaan turbulente decennia tegemoet. Wat biedt troost en hoe kunnen we het best handelen als crisis op crisis volgt, in het Calamiteitperk?
Het is door onze kwetsbaarheid, onze eindigheid dat we op elkaar zijn aangewezen, voor zorg, voor troost; en het is ook precies hierdoor dat morele waarden er überhaupt toe doen, moed, wijsheid, solidariteit. Dat is een vorm van hoop die ons – ongeacht de afloop van dit alles – nooit kan worden afgenomen: de mogelijkheid om te kunnen blijven kiezen tussen goed en slecht.
En het is dit soort keuzes, dat er in het
Calamiteitperk alleen maar meer toe zal doen.

Laten we lachen om ons zelf’ (Tim Fransen de Volkskrant 1 april 2019, p. 12-13):
Zijn twee cabaretprogramma’s, Het failliet van de moderne tijd (2014-2016) en Het kromme hout der mensheid (2017-2018), zijn doordrenkt van de zinvraag. Ook Brieven aan Koos (2018), zijn eerste boek, valt in dat licht te lezen: wat moet de mens aan met zijn bestaan, sinds Friedrich Nietzsche God dood heeft verklaard?
De uitspraak van de Duitse filosoof uit 1882 houdt Fransen voor ‘mogelijk de meest bepalende gebeurtenis in de menselijke beschaving’. Dat schrijft hij in zijn afgelopen weekeinde gepubliceerde -essay Het leven als tragikomedie, waarin hij de mens psychologisch en filosofisch fileert. Gebrekkige zelfkennis, hunkering naar erkenning en misplaatste eigendunk zijn voorbeelden van tekortkomingen, waardoor de mens op dwaalsporen komt. Bovendien is hij tragisch, want uitgerust met zowel biologische overlevingsdrift als een bewustzijn dat hem zijn sterfelijkheid voorhoudt. Mede door die gespletenheid is lijden zijn natuurlijke staat. Vroeger bood het geloof daarvoor nog een rechtvaardiging, met de hemel als wenkend perspectief. Maar sinds Nietzsche heeft het leven de vorm van een tragedie gekregen, vindt Fransen. Toch ziet hij een uitweg.
Hoort bij het
relativerende perspectief ook het besef van sterfelijkheid?
‘Een tweede voordeel zie ik op maatschappelijk vlak. Door het besef van sterfelijkheid komen we hopelijk niet meer in de verleiding mensen op te offeren voor grote utopieën of onsterfelijkheidsprojecten. Ik denk dan aan religie, maar ook aan nationalisme, waarbij het om de glorie van de natiestaat draait. Zo’n hoger doel is maar al te vaak ingezet om mensen te offeren.
De
gespletenheid van de mens maakt ook beschaving mogelijk, schrijft u.
‘Beschaving is de houding die we innemen ten opzichte van onze natuur. Van nature zijn we niet altijd geneigd het goede te doen – we hebben allerlei egoïstische, wrede neigingen. De mens ziet bijvoorbeeld de ander helemaal niet als gelijkwaardig – hij wil zich juist superieur tonen. Toch hebben we besloten dat iedereen gelijk is voor de wet, tegen onze natuur in. Onze geest kan dus onze natuurlijke aandrang observeren en de vraag stellen: ‘Als iedereen dat heeft, hoe kunnen we dan de samenleving het beste inrichten, welke regels passen daarbij?’ Ons bewustzijn maakt dat we onszelf kunnen doorzien en onze natuurlijke neigingen in goede banen kunnen leiden. In die zin is onze gespletenheid niet alleen het probleem, maar ook onze beste hoop op een oplossing.’

Naar ratio (Roger Abrahams Volkskrant 1 november 2017 V4-7):
Voor zijn tweede avondvullende show reisde cabaretier Tim Fransen naar Kaliningrad, op zoek naar de erfenis van filosoof Immanuel Kant. De Volkskrant mocht mee. En had erna nog geen benul van hoe de grote Verlichtingsdenker uiteindelijk in de voorstelling terechtkomt.
Denker van de Verlichting
Immanuel Kant (1724-1804) geldt als een van de belangrijkste denkers van de Verlichting. Hij oefende grote invloed uit op de ontwikkeling van de westerse filosofie. Arthur Schopenhauer noemde Kants Kritik der reinen Vernunft (1781) het 'belangrijkste boek dat ooit in Europa verschenen is'. De opvatting over het godsbewijs is als een rode draad in Kants kritieken aanwezig. In zijn kritieken betoogt hij dat een godsbewijs volgens de zuivere rede onmogelijk is. Desondanks bleef hij theïst.
Driften
'Latere denkers, zoals
Schopenhauer, Nietzsche en Freud, hebben laten zien dat de mens wordt geregeerd door allerlei driften en irrationele processen', doceert hij. 'En denkers uit de Romantiek - Herder, Schiller en Fichte - vonden dat de essentie van de mens niet ligt in zijn rationele vermogen, maar juist in de cultuur waarin hij is opgegroeid. blackred%identiteit gaat over verschillen tussen groepen mensen, niet over overeenkomsten of solidariteit.'
Daarom is
Kant relevant voor onze tijd, stelt Fransen. 'Kants universele ethiek redden, dat is wat ik probeer te doen. Die kan mensen binden.' Maar als ze niet op de Rede gebaseerd mag zijn, waarop dan wel? 'Op onze fundamentele gebrekkigheid, denk ik. Daar wil ik het in mijn voorstelling over hebben. We zijn niet perfect en daar schamen we ons allemaal weleens voor. Toch moet iedereen uiteindelijk erkennen dat hij tekortschiet, langzaam uit elkaar valt en, zonder te weten wat de bedoeling is van dit leven, de dood tegemoet gaat. Die gedeelde gebrekkigheid drijft ons in elkaars armen. Althans, dat wordt mijn these.'

De instroom en de revolutie (Boeken & Wetenschap Arnon Grunberg de Volkskrant 31 december 2022, p. 7):
Wij verlangen naar het goede, althans de meesten van ons. Daarmee is dat goede onderhevig aan de wetten van het verlangen. Sinds Plato beseffen we dat datgene waarnaar we verlangen nooit ons bezit kan worden, want dan dooft het verlangen. Het goede is elders. Hoe goed deze wereld ooit ook moge zijn, de wet van het verlangen zal ons geen berusting toestaan.

R. Nasrs Wunderkammer (11 januari 2022 NPO2):
Geen plek in het huis van acteur en schrijver
Ramsey Nasr is onbezet: boeken en cd’s, maar ook minder gebruikelijke zaken als vlinders, fossielen, opgezette dieren, natuurencyclopedieën, vuistbijlen, oude prenten, fotografie, - hij verzamelt het allemaal. Waar komt die fascinatie vandaan? Zit er een lijn in al die verschillende dingen, en is een verzameling ooit ‘af’? In een wereld die zich veelal online afspeelt, verdwijnen we in deze serie in het tastbare universum van Ramsey Nasr en zijn Wunderkammer. Een zelfgecreëerde wereld die de kijker de vraag stelt: hoe verhouden wij ons tot het verleden?
· Aflevering 1: Orde en chaos (11 januari 2022)
· Aflevering 2:
Kijken en bekeken worden (18 januari 2022)
· Aflevering 3:
Ons lichaam (25 januari 2022)
· Aflevering 4: De schoonheid van ellende (28 januari 2022)
· Aflevering 5:
Vergankelijkheid
· Aflevering 6: Leven als een verzamelaar

Kersttoespraak Willem Alexander (Raoul du Pré de Volkskrant 27 december 2022, p. 10):
‘Het is ook een
confronterende tijd. Want dwingt de ons niet tot drastische keuzes? En lopen we in ons land met zijn beperkte ruimte en botsende belangen niet tegen grenzen op? We voelen op onze klompen aan dat we moeilijke beslissingen niet meer vooruit kunnen schuiven. Lapmiddelen en noodverbanden helpen niet meer. Het moet ánders.’
Tegelijkertijd ziet
Willem-Alexander volop tekenen van hoop. Hij noemde ‘de moed en de eensgezindheid van het Oekraïense volk’ en de energie van de Nederlandse jeugd. ‘Ik ontmoet ze overal. Jonge mensen met idealen en verbeeldingskracht. Zij voelen zich medeverantwoordelijk en zijn bereid de toekomst op hun schouders te nemen. Er zit zóveel veerkracht in de jonge generatie!

De rauwe werkelijkheid van de geopolitieke conflicten drong zich op aan de EU (Peter Giesen de Volkskrant 27 december 2022, p.10):
Maar het
goede leven in Europa is sterk afhankelijk van anderen. Van Amerika voor zijn veiligheid, zoals de oorlog in Oekraïne ten overvloede heeft aangetoond.
‘Europa moet zijn
lot in eigen handen nemen’, zei de Duitse bondskanselier Merkel toen Donald Trump in 2016 tot president van de Verenigde Staten werd gekozen.

In de spiegel (Xandra Schutte De groen Amsterdammer 22 december 2022, p. 3):
In haar prachtige boek
Rebelse genieën vertelt Andrea Wulf (p. 88-91) over ‘de uitvinding van het ik’, zoals de ondertitel luidt, maar beschrijft ze ook hoe de filosoof Fichte zijn ik-filosofie uitbreidt naar de natie. Wij doen min of meer hetzelfde in dit dubbelnummer, maar dan omgekeerd: van collectief naar individueel zelfbeeld. Schrijfster Helen Macdonald reflecteert (p. p. 44-49) op de relatie tussen mens en natuur, Arthur Eaton (p. 106-109) overdenkt het zelf zoals Freud het concipieerde en Arjen van Veelen (p. 98-101) stelt dat de zelfverliefde Narcissus in deze tijd heeft plaatsgemaakt voor Atlas, die de wereld op zijn rug torst. ‘We zijn ontsnapt aan de fuik van het ik en geven nu de wereld de schuld van alles wat misgaat in ons leven’, schrijft hij. De vraag is of dat een troost is, schrijft hij er meteen bij.

Een nieuw bewustzijn Buitenhof 11 december 2022, NPO1):
Lidewij Edelkoort reisde over het zuidelijk halfrond en zag een nieuw bewustzijn. In Proud South bundelt ze werk van jonge kunstenaars uit Afrika en Zuid-Amerika, een kleurrijke verzameling foto’s van een generatie die zich richt en trots is op de eigen cultuur en zich losmaakt van het noorden.

Het vinden van balans tussen masculiene en feminiene kwaliteiten
De twee polen 'mannelijk' en 'vrouwelijk' vinden we in veel grote filosofieën terug, zoals bijvoorbeeld yin-yang. Yin en Yang worden beschouwd als twee tegengestelde en complementaire energieën of krachten in het universum, dus ook in de mens. Prof. Carl Jung stelde vervolgens dat een vrouw een feminien bewustzijn heeft en een masculiene component of pool in het onbewuste zetelt en bij de man is het andersom: hij heeft een mannelijk bewustzijn en zijn feminiene pool ligt in zijn onbewuste. Hij stelde tevens dat een mens zich van zijn of haar andere pool niet vanzelfsprekend bewust is en dat bewustwording hiervan afhankelijk is van, en omgekeerd ook leidt tot, menselijke ontwikkeling. Dit noemde hij het anima-animus principe. We zullen beide componenten of polen in de mens nu kort beschrijven.

Tolstoj op de telefoon (Gijs Beukers interviewt Maryanne Wolf de Volkskrant 15 maart 2023, p. V4-6):
Het probleem is niet dat we (te) weinig lezen, zegt
taalwetenschapper Maryanne Wolf. We lezen vooral steeds digitaler: sneller en oppervlakkiger. Ze waarschuwt: als we het vermogen ‘diep’ te lezen kunnen kwijtraken als we het niet gebruiken.
Maryanne Wolf (1946), taalwetenschapper en schrijver van Reader, Come Home The Reading Brain in a Digital World, las tijdens haar studie Engels alle boeken van Hermann Hesse. ‘Ik ging helemaal op in zijn werelden’, zegt de Amerikaanse. Het kralenspel, dat de Zwitser Hesse in 1943 publiceerde, was haar favoriet. Wolf: ‘Dat boek is een van de redenen dat Hesse de Nobelprijs heeft gewonnen, het heeft een grote invloed op me gehad.’

Historicus en evolutiebioloog Peter Turchin over toenemende ongelijkheid (Piet Ransijn Civis Mundi Digitaal #107, februari 2021):
3 De
theorie van collectieve actie van Mansur Olson: individuele en collective belangen
Door de persoonlijke voordelen die groepsbelangen opleveren, zijn mensen eerder geneigd hun eigen groepsbelang te steunen dan een collectief belang dat iedereen ten goede komt. Daarom zullen ze noodgedwongen, onder dwang van de omstandigheden eerder tot collectieve actie overgaan dan vrijwillig. Ze kunnen ook worden meegenomen door een golf van collectief enthousiasme voor een goed doel of worden bewogen door internationale gevoelens van medemenselijkheid of door sociaal-culturele en religieuze waarden zoals solidariteit, samenwerking en altruïsme, volgens Tolstoj, Durkheim, Kropotkin, Sorokin en Turchin.
De verzorgingsstaat: meer geïntegreerde samenleving of samenleving in verval?
Samenwerking, collectieve solidariteit, een hoge mate van sociale cohesie en inzet voor collectieve belangen correleren met algemene welvaart en gaan achteruit bij sociale ongelijkheid en onderlinge strijd die sociaal-cultureel verval inluidt. Ook in pre-industriële samenlevingen, zoals Turchin, Kropotkin, Sorokin en anderen laten zien. De verzorgingsstaat, die onder meer wordt bedreigd door toenemende ongelijkheid en afnemende collectieve inzet, laat een eigentijds voorbeeld zien van deze processen. Ook al is deze niet meer betaalbaar willen wij de levensstandaard kost wat kost handhaven, hetzij door ‘roof’ en uitbuiting van andere volken, door gecoördineerde samenwerking, of beide, aldus Olson en Turchin.

Zingeving van het leven voor en na de dood, Deel II, De visie van Tolstoj en Jung (Piet Ransijn Civis Mundi Digitaal #34 december 2015):
Jung
beschouwt opvattingen omtrent voorbestaan na de dood niet als sociaal bepaalde functionele fantasieën die angst reduceren, zoals socioloog Norbert Elias schrijft in zijn boek De eenzaamheid van stervenden in onze tijd. We beginnen met de sociologische context, daarna de visie van Tolstoj gevolgd door die van Jung.
De zin van het leven, liefde en relaties
Ook volgens
Elias ontleent het leven een groot deel van zijn zin aan het ‘weefsel van de samenleving’. Zijn boek De eenzaamheid van stervenden in onze tijd stelt het probleem van het wegvallen van relaties, de vereenzaming, aan de orde. Het leven vindt ook bij Tolstoj zijn zin grotendeels in diepgaande relaties. Bij Iwan Illich in de onzelfzuchtige liefde en onvoorwaardelijke toewijding van een eenvoudige bediende, een boerenjongen die hem tot het laatst blijft ondersteunen, masseren en zo zijn pijn verlicht. Tolstoj idealiseert hiermee de eenvoudige boeren waar zijn hart naar uitging.

We hebben geen idee wat een burn-out is (Ianthe Sahadat interviewt Christiaan Vinkers de Volkskrant 17 december 2022, p. Opinie p. 22-25):
Geen enkele arts kan een
burn-out vaststellen, zegt psychiater en hoogleraar stress en veerkracht Christiaan Vinkers. Als ziekte bestaat een burn-out niet, zegt hij. En dat is een probleem, want het komt er nu op neer dat mensen met het label ‘burn-out’ aan hun lot worden overgelaten.

Een vleugje magie (Anna van leeuwen de Volkskrant 16 december 2022, p. V1-4):
De link tussen
kunst en ‘het hogere’ is niet nieuw. Maar kunstenaars van nu hebben vaak zélf een spirituele ervaring, die bijvoorbeeld te maken heeft met hun familiegeschiedenis. Dat vervolgens overbrengen in een museumzaal is nog een zoektocht op zich.
Deugniet (Abel Bormans interviewt Peter de Bie de Volkskrant 16 december 2022, p. V10-11):
Zaterdagochtend is
Peter de Bie (72) voor het laatst te horen als presentator van Nieuwsweekend op NPO Radio 1. Zes dilemma's voor de man die zichzelf ‘absoluut niet inschikkelijk’ noemt.
Balorig of inschikkelijk?
‘Balorig. Ik ben absoluut
niet inschikkelijk. Als ik echt het gevoel heb: dit deugt niet, dan zeg ik dat. Ik ben nooit te beroerd geweest om volledig onaangekondigd de directiekamer binnen te stappen en te zeggen wat me niet zint. Dat levert kameraden op, maar het gaat ook af en toe rigoureus fout. Ik ben bij verschillende omroepen vertrokken.

Een deel van Jeroen (Herien Wensink de Volkskrant 13 december 2022, p. V12):
Over de radicale en grensverleggende acteur Jeroen Willems verschijnt tien jaar na zijn plotselinge dood een wat brave biografie van classica Mieke Koenen. Toch is het een onmisbaar documentgeworden over een zoekende perfectionist met een beestachtige kracht op het toneel.
Af en toe gun je
Willems een meedogenlozer biograaf. Nu ligt soms romantisering, dan weer trivialisering op de loer.
Maar tussen die
twee uitersten doemt uiteindelijk toch een mooi portret op, van een zoekend, onzeker mens en een ongrijpbare kunstenaar. Van een onstuitbare perfectionist, en een ‘mijmerende aarzelaar’. En van een lieve jongen met een beestachtige kracht op toneel. Je lied wordt gehoord toont al die facetten, precies, zorgvuldig en respectvol, en is daarmee – ondanks de gebreken, een onmisbaar document.

Klank van thuis (Merlijn Kerkhof interviewt Mila Baslawskaja en Dmitri Ferschtman de Volkskrant 12 december 2022, V4-6):
In de jaren zeventig kwamen
veel musici uit de Sovjet-Unie naar Nederland. Zo ook Dmitry Ferschtman en Mila Baslawskaja. Hoe kijkt het echtpaar nu naar Rusland, en alle musici die moeten vluchten?
‘Een monumentje! Voor ons!’
Mila Baslawskaja gilt het uit van de pret. Ja, het was bij nader inzien een wat pathetische formulering, maar het was hoog tijd voor een interview met Dmitry ‘Dima’ Ferschtman, cellist, en Mila Baslawskaja, pianist, en het echtpaar liet zich niet zo eenvoudig overtuigen van de noodzaak.
Zij zou nog bekender worden dan
haar ouders en uitgroeien tot een van Nederlands meest succesvolle violisten: Liza Ferschtman.
De
emigratie betekende dat Baslawskaja haar vader nooit meer zou zien, zelfs nooit meer zou spreken. Na haar vertrek verloor hij zijn baan, een topfunctie in de luchtvaartindustrie. Alle contact werd onmogelijk gemaakt. Kort daarna overleed hij.
Ferschtman: ‘Dat schuldgevoel gaat niet over.’
Toen we tien jaar geleden samen een album uitbrachten met
duo’s, dacht ik: en nú gaat ze zeggen dat ze niet meer met mij wil spelen. Dat was ongegrond natuurlijk, maar... We vinden onszelf nooit goed genoeg.’
Is dat niet precies wat, als we
mogen generaliseren, de topmusici uit de voormalige Sovjet-Unie kenmerkt? Baslawskaja: ‘Svjatoslav Richter ging na elk concert pianospelen, dan speelde hij ’s nachts precies het repertoire dat hij die avond voor publiek had gespeeld. Ik denk dat het klopt.’ Ze wijst naar boven. ‘De componist is dáár. En wij kunnen als uitvoerders alleen maar klimmen, het blijft altijd een poging daar te komen.’

Tim Hofman (Kruispunt 11 december 2022 NPO2):
Het jaar 2022 was zonder twijfel dat van
Tim Hofman. Met zijn onlineprogramma BOOS over de misstanden bij The Voice zette hij seksueel overschrijdend gedrag op de kaart. Hij won er de Nipkowschijf en andere prijzen mee. Het onderstreepte nog eens zijn imago van succesvol strijder tegen onrecht. Waar komt die gedrevenheid vandaan? Wat is zijn kracht? Verschillende mensen schetsen hoe televisiemaker Tim Hofman zich kan vastbijten in iets en hoe hij deuren kan openen. Zo komen onder meer zijn beste vriendin Talisia Misiedjan, zijn vriend van de middelbare school Damion Grey en Gert-Jan Segers aan het woord.

‘Rusland was al jaren voor de oorlogaan het infiltreren en stoken in Oekraïne’(Fleur de Weerd interviewt Okasa Zaboezjko, de Volkskrant 10 december 2022, Opinie p. 22-25):
Al vijftien jaar verkondigt de Oekraïense schrijver
Oksana Zaboezjko (62) het aan iedereen die het wil horen: de Koude Oorlog is nooit echt gestopt in Oost-Europa, al wilde het Westen het tegendeel nog zo graag geloven. Sinds februari vindt ze ineens een luisterend oor.
Wat bedoelt u daarmee?
De enige onderbreking van dat beleid waren de eerste jaren na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie. Toen had Rusland het te druk met zichzelf, met de enorme
economische chaos. Daarna zijn ze weer verder gegaan met wat ze al decennia doen: het vergroten van hun rijk en invloedssfeer, ten koste van het Westen. Hij zette de Koude Oorlog aan onze kant van het IJzeren Gordijn gewoon voort. Met desinformatie en psychologische oorlogsvoering.’
Hoe zag dat eruit?
Ook
internationale militaire experts zijn het erover eens dat Rusland jaren voor de oorlog al begon met psychologische oorlogsvoering in Oekraïne, en daarbij methodes gebruikte die het eerder al in Georgië toepaste. In Oekraïne ging het waarschijnlijk om beïnvloeding op verschillende niveaus: van het inspelen op pro-Russische sentimenten onder de bevolking - bijvoorbeeld door het goedkoop distribueren van Russischtalige boeken, maar ook middels het verspreiden van complottheorieën - tot en met het infiltreren van overheidsorganisaties, het leger, financiële structuren en de rechtsstaat. Dit alles had tot doel het bestaansrecht van het land te ondermijnen.
Is dit de culturele renaissance van Oekraïne?
‘Maar ondertussen is het prachtig om te zien hoe in het vrije Oekraïne mensen
literatuur herontdekken, en popmuziek maken in hun eigen taal. Er is zoveel talent in ons land. Sinds lange tijd voelen we weer toegang tot onze eigen cultuur. We pakken het erfgoed terug dat ons afgenomen is.’

Londense City blij met Russische miljardairs (Peter de Waard de Volkskrant 20 april 2004):
De rijkste '
Brit' is niet langer een Brit maar een Rus. Roman Abramovitsj is sinds afgelopen weekeinde officieus de rijkste inwoner van het land....

We beleven een transitie als in de Renaissance (Thomas Friedman de Volkskrant 24 juni 2016 p. 21):
Net als van 1450 tot 1550 is dit de beste tijd om te leven en toch hebben velen het gevoel slechter af te zijn.
Ian Goldin, hoofd van de Oxford Martin School aan Oxford University, en Chris Kutarna, ook van Oxford Martin, hebben zojuist een boek gepubliceerd - Age of Discovery: Navigating the Risks and Rewards of Our New Renaissance - over lessen die we kunnen trekken uit de periode van 1450 tot 1550 die bekend staat als het Tijdperk van de Ontdekking. De wereld maakte toen grote stappen voorwaarts - aangejaagd door Da Vinci, Michelangelo, Copernicus en Columbus - waaruit de Renaissance voortkwam. Wetenschap, onderwijs, de maakindustrie, communicatie, politiek en geopolitiek gingen op de schop.
De establishment-politici van die tijd 'onderschatten de macht van die nieuwe informatierevolutie om verder te gaan dan bestaande wetenschappelijke en culture ideeën' en populistische stemmen te versterken die de autoriteiten uitdaagden.
Bah! Hoe stoppen we dat?
'Er moeten meer risico's worden genomen als de veranderingen sneller gaan, zowel voor de werkers die van baan moeten veranderen als voor de bedrijven die constant moeten innoveren om bij te blijven', meent
Goldin. De taak van de overheid is om de vangnetten en de infrastructuur te versterken opdat individuen en bedrijven zo gewaagd mogelijk kunnen opereren als nodig - wat betreft leren, aanpassen en in zichzelf investeren. Tegelijkertijd moet Amerika 'meer, niet minder betrokken zijn bij de rest van de wereld' omdat 'dreigingen vanuit het klimaat, pandemieën, cyberaanvallen of terrorisme niet kleiner zullen worden door Amerika's terugtrekking'.
Destijds, net als nu,
hielpen muren niet meer. 'Kanonnen en buskruit kwamen naar Europa; zij konden door muren of eroverheen en boeken konden ideeën erlangs sluizen.' Destijds, net als nu, maakten muren je slechts armer, dommer en onveiliger.

De kosmische reis van de elementen van het leven (George van Hal de Volkskrant 10 december 2022, Wetenschap p. 24-25):
Ieder mens bestaat uit simpele elementen zoals
waterstof, koolstof en stikstof. Maar hoe zijn die ooit op de aarde terechtgekomen? De route die deze bouwstenen van het leven hebben afgelegd, aan de hand van recente kosmische bewijsstukken.
‘Uit al die
kleine stoffen die men daar straks zal vinden, kun je zóveel leren’, zegt Van der Tak. Want als het onderzoek naar de chemische geschiedenis van het zonnestelsel ons iets heeft geleerd, is het dat de geheimen van zijn grootste bewoners schuilen in de allerkleinste deeltjes.

Wetenschapper loopt verwonderd rond in eigen immuuncel (George van Hal en Maarten Keulemans (Volkskrant 14 oktober 2020 p. 29):
Wat de software nu levert is echter nog geen bewegende simulatie van het binnenste van een cel. Het simuleert de aanwezige moleculen en structuren, maar geeft geen beeld van de pulserende chaos in het binnenste van onze cellen. Dat is jammer, want de vervreemdende stortvloed aan trillende, in elkaar grijpende moleculen en overlappende, bizarre structuren die onze lichamen op de kleinste schaal beheersen, zou een reisje opleveren dat nóg buitenaardser aandoet dan een tocht door de ijle pracht van de kosmos.

Periodiek Systeem (Micha Bonn de Volkskrant 25 mei 2007):
Maar bij het bouwen van uw
moleculen moet u zich realiseren dat de atomen niet in elke willekeurige volgorde gecombineerd kunnen worden - zoals ook niet elke lettercombinatie een woord oplevert: er bestaan in het Nederlands ongeveer 5 miljoen woorden, en ruwweg 20 miljoen moleculen op aarde. Hottentottententententoonstelling is weliswaar een woord dat uit veel (33) letters bestaat, maar de meeste moleculen bestaan uit veel meer atomen. Het hemoglobinemolecuul dat zuurstof transporteert in uw lichaam bestaat bijvoorbeeld uit koolstof (symbool: C), waterstof (H), stikstof (N), zuurstof (O), zwavel (S) en ijzer (Fe), in de verhouding: C2952H4664N812O832S8Fe4, dus in totaal 9272 atomen.

De geheime Leer Stanza 3 Pogingen tot het scheppen van de mens, p. 86):
Over de evolutie van de mensheid formuleert de geheime leer drie nieuwe stellingen, die lijnrecht in strijd zijn met zowel de moderne wetenschap als de gangbare religieuze dogma’s: ze leert (a) de gelijktijdige evolutie van zeven mensengroepen op zeven verschillende delen van onze aardbol; (b) het ontstaan van het astrale lichaam vóór het fysieke, waarbij het eerste een model is voor het laatste; en (c) dat de mens in deze ronde aan alle zoog dieren in het dierenrijk voorafging2 – waaronder de mensapen.
3: Ongetwijfeld staat het schijnbaar bovennatuurlijke van deze leringen, al zijn ze allegorisch, zo lijnrecht tegenover de naar de letter opgevatte beweringen van de Bijbel1 en ook tegenover de meest recente hypothesen van de wetenschap dat het hevige ontkenning zal uitlokken. De occultisten weten echter dat de overleveringen van de esoterische filosofie de juiste moeten zijn, eenvoudig omdat ze de meest logische zijn, en elk probleem erdoor verdwijnt. Bovendien hebben we de Egyptische Boeken van Thoth, en het Dodenboek, en de hindoe-Puråña’s met de zeven manu’s, en ook de Chaldeeuws-Assyrische verslagen, waarvan de kleitabletten over zeven oorspronkelijke mensen of Adams spreken; de ware betekenis van deze naam kan men met behulp van de kabbala achterhalen. Zij die iets weten van de mysteriën van Samothrake zullen zich ook herinneren dat de algemene benaming van de kabiren de ‘heilige vuren’ was, die op zeven plaatsen van het eiland Elektris (of Samothrake) de ‘kabir ge boren op het heilige Lemnos’ (het aan Vulcanus gewijde eiland) schiepen.
1) Omdat ze, zoals de allegorie laat zien, werden
aangeklaagd door de goden die geen eigen persoonlijke verdiensten bezaten, en die de heiligheid vreesden van die uit eigen kracht strevende geïncarneerde wezens die asceten en yogì’s waren geworden, en die dreigden door zelfverworven krachten de macht van eerstgenoemden omver te werpen. Dit alles heeft een diepzinnige filosofische betekenis en heeft betrekking op het ontwikkelen en verkrijgen van goddelijke vermogens door eigen inspanning. Sommige rishi-yogì’s zijn volgens de Puråña’s veel machtiger dan de goden. Secundaire goden of tijdelijke natuurkrachten zijn gedoemd te verdwijnen; alleen de spirituele potentialiteit in de mens kan hem ertoe brengen één te worden met het ONEINDIGE en het ABSOLUTE.
De Geheime Leer Deel II, Hoofdstuk 25 De mysteriën van het zevental Saptaparna (p. 678):
Maar laten wij terugkeren tot de beschouwing van het
zevental in de oude religieuze symboliek. Aan de metrologische sleutel tot de symboliek van de Hebreeën, die numeriek het meetkundige verband van de cirkel (al-godheid) tot het vierkant, de kubus, de driehoek en alle emanaties van het goddelijke gebied onthult, kan de theogonische sleutel worden toegevoegd. Deze sleutel verklaart dat Noach, de aartsvader van de zondvloed, in één aspect de omzetting van de godheid (de universele scheppende wet) is, ten dienste van de vorming van onze aarde, haar bevolking en de voortplanting van het leven daarop in het algemeen.
679: Maar of hij nu een
viertal (tetragrammaton) of een triade is, de scheppende god van de bijbel is niet de universele 10, tenzij verenigd met AIN-SOPH (zoals Brahmā met Parabrahm), maar een zevental, een van de vele zeventallen van de universele zevenvoudigheid. Bij het verklaren van de vraag die nu aan de orde is, kunnen de positie en de status van Noach het best worden verduidelijkt door de 3 en de 4 parallel met de ‘kosmische’ en ‘menselijke’ beginselen te plaatsen. Voor deze laatste wordt de oude bekende classificatie gebruikt.
686: Maar de
pythagoreeërs beschouwden het getal zeven of de heptagoon als een religieus en volmaakt getal. Het werd telesphoros genoemd, omdat door dit getal alles in het Heelal en de mensheid tot zijn einde, d.w.z. zijn hoogtepunt, wordt gevoerd' (Philo, de Mund. opif.). De leer van de sferen, vanaf de tijd van Lemurië tot aan Pythagoras, toont aan dat zowel de zeven krachten van de aardse en ondermaanse natuur, die onder het bestuur van de zeven heilige planeten staan, als de zeven grote krachten van het Heelal, te werk gaan en zich evolueren in zeven tonen, die de zeven noten van de toonladder zijn.
728: In datzelfde
, het ‘zelf’] verblijven de zeven volmaakte wijzen met hun aanvoerders . . . en komen daaruit ook weer tevoorschijn. Roem, schittering en grootsheid, verlichting, overwinning, vervolmaking en macht – deze zeven stralen volgen deze zelfde zon , het hoger zelf]. . . . Zij van wie de wensen beperkt zijn [de onzelfzuchtigen] . . . van wie de zonden [begeerten] zijn opgebrand door beheersing, laten het zelf in het zelf opgaan,1 en wijden zich aan brahman. Die mensen die het bos van kennis [brahman of ZELF] begrijpen, prijzen de rust. En terwijl ze naar dat bos streven, worden ze [weder]geboren om de moed niet te verliezen.
25. De mysteries van het zevental
F. De zeven zielen van de egyptologen (p. 728):
In datzelfde (
brahman, het ‘Zelf’) verblijven de zeven volmaakte wijzen met hun aanvoerders . . . en komen daaruit ook weer tevoorschijn. Roem, schittering en grootsheid, verlichting, overwinning, vervolmaking en macht – deze zeven stralen volgen deze zelfde zon (kshetraj∫a, het hoger Zelf). . . . Zij van wie de wensen beperkt zijn (de onzelfzuchtigen) . . . van wie de zonden (begeerten) zijn opgebrand door beheersing, laten het Zelf in het Zelf opgaan,1 en wijden zich aan brahman. Die mensen die het bos van kennis (Brahman of ZELF) begrijpen, prijzen de rust. En terwijl ze naar dat bos streven, worden ze (weder)geboren om de moed niet te verliezen.
Dit is het heilige bos . . . en omdat ze (
de wijzen) het begrijpen, handelen ze daarnaar, terwijl ze worden geleid door de KSHETRAJÑA.

Stand-upcomedian Hannah Gadsby combineert zelfspot en zelfvertrouwen in feelgoodshow ‘Body of Work’ (Gidi Heesakkers de Volkskrant 21 november 2022, p. V7):
De Australische
stand-upcomedian is in een paar jaar tijd uitgegroeid tot een geliefde ster, voor wie al een ovatie van het uitzinnigste soort klinkt wanneer op het podium alleen nog een paarsbelichte lampjesslinger te zien is – het schijnsel van een knus tuinfeest.
Zelfspot is en blijft belangrijk, omdat je nu eenmaal niet altijd een winnaar bent in het leven’, zei Gadsby deze zomer in een interview in de Volkskrant. ‘Omdat zwakten menselijk zijn. Maar ik sta mijzelf nu meer toe mijn zelfvertrouwen 0te tonen op het podium. Ik heb er ook vrede mee dat er mensen zijn die niet houden van een zelfverzekerde vrouw op het podium. Die willen niks met mij te maken hebben, en dat is prima. Voor dat soort bezoekers zijn er nog genoeg andere komieken.’

Klimaatcyclus (Klimaatverandering):
Een
Fourier-analyse test niet of er daadwerkelijk periodiciteit in een dataset zit, maar ontleedt elke dataset in een combinatie van sinussen en cosinussen. Ofwel: in een combinatie van cycli, of golven, of oscillaties; wiskundig gezien komt dat allemaal op hetzelfde neer.

De Milanković-parameters, ook: Milankovitch-parameters, zijn astronomische grootheden die cyclische variaties veroorzaken. Zij zijn van invloed op de klimaatveranderingen op de aarde, gezien over de perioden van duizenden jaren, op het ritme waarmee ijstijden en interglacialen elkaar afwisselen. Dat komt omdat zij de intensiteit en de verdeling van het zonlicht op de aarde bepalen.
Ze zijn mede door de Servische wiskundige
Milutin Milanković opgesteld. Het zijn de excentriciteit, obliquiteit en precessie, dus parameters van de baan en de oriëntatie van vooral planeten. De eerste wetenschappelijk publicatie hierover was in 1976.[1]

In het Anti-heelal is alles omgekeerd (Govert Schilling de Volkskrant 23 februari 2019, Sir Edmund p. 40-42):
Met hun theorie van een
spiegeluniversum, waarin de tijd achterstevoren verstrijkt en alles antimaterie is, denken enkele prominente onderzoekers een oplossing te hebben voor enkele slepende kwesties in de kosmologie.

Waakzaam (Ianthe Sahadat de Volkskrant 18 november 2022, p. V10-11):
Naar aanleiding van haar boek
De omwenteling of de eeuw van de vrouw veertien dilemma’s voor schrijfster Suzanna Jansen (58).
Het kiespotlood of de pil?
‘Daar wil ik niet tussen kiezen.
Zonder evenveel politieke invloed als mannen, waren vrouwen nog steeds vergeten. We hebben veertig jaar moeten strijden voor kiesrecht. Toen vrouwen in 1922 eindelijk konden stemmen, duurde het nog ruim dertig jaar voor de eerste kleine veranderingen in de wet ten bate van vrouwen zijn doorgevoerd.
Pas dit jaar zitten er evenveel vrouwen in de regering als mannen. Voor het parlement geldt dat nog steeds niet en we hebben ook nog nooit een
vrouwelijke premier gehad.
‘De
pil is natuurlijk net zo cruciaal. Doordat vrouwen meer controle kregen over het dragen en baren van kinderen, kregen ze meer zeggenschap over hun leven en lichaam.’

Eudaimonia heeft betrekking op de 4e Dimensie van de Zwaartekrachtruimte die Gerrit Teule in zijn boek Hebben wij een ziel? of van het Blokuniversum waar Jim van de Heijden gebruik van maakt. Het blokuniversum is niet volledig gedetermineerd, zoals Wim Rietdijk tracht te bewijzen. Het is onze vrije wil, het is het vermogen van de mens zich aan de veranderende omgeving aan te passen en de mogelijkheid van creativiteit die het leven zinvol maakt. Creativiteit, verbeeldingskracht (imaginatie) zorgt dat het lichtpuntje aan het eind van de tunnel feller gaat schijnen. De gangbare methode om de wils- en verbeeldingskracht te verenigen is yoga, contemplatie, meditatie.

De favoriete 16 (Jenny Camilleri de Volkskrant 5 november 2022, p. 30-35):
De Volkskrant loodst u elke zaterdag door het
culturele aanbod, opdat de keuze net wat eenvoudiger wordt. Deze week 16 tips met onder meer Tazewell Thompson, Porcupine Tree, Ali Abbasi, Ibrahim Mahama, seizoen 5 van The Crown en Pieter Laurens Mol.

Wie dit leest, kan worden besmet (Olaf Tempelman de Volkskrant 29 mei 2018 p. V8-9):
The Ex
The Ex ontstond in 1979 in de Amsterdamse kraakbeweging als anarcho-punk ensemble. Het vroege werk was beïnvloed door The Fall. Al snel werden de muzikale grenzen vergaand verlegd. Door de jaren heen experimenteerde de band met free jazz en
vele soorten wereldmuziek. The Ex bracht ruim 25 albums uit en trad op in alle werelddelen. Het ensemble trok ook tweemaal naar Ethiopië om daar gratis concerten in de open lucht te geven. Voor zover bekend is The Ex de enige westerse formatie die er ooit buiten de hoofdstad Addis Abeba heeft gespeeld. De huidige bezetting bestaat behalve uit Terrie Hessels (gitaar) uit Katherina Bornefeld (slagwerk) , Andy Moor (gitaar) en Arnold de Boer (zang, gitaar). Op de bekende verzamelaar The Rough Guide to Ethiopian Jazz geeft The Ex acte présence samen met saxofonist Getatchew Mekuria.
Blazen
Als Terrie Hessels en Emma Fischer de grootste Ethiopische blazer van de 20ste eeuw niet hadden opgespoord voor het te laat was, had de wereld het met een paar oude opnamen moeten doen in plaats van de Getatchew--collectie van Terp Records. ‘Rauw vlees is goed voor je sound’, was het adagium van saxofonist Getatchew -Mekuria (1935-2016).
Experiment
Saxofonist Getatchew Mekuria was vóór Terrie Hessels en Emma Fischer op zijn deur klopten Ethiopië nooit uitgeweest. Pas in Europa en de VS hoorde hij dat zijn werk ‘jazz’ werd genoemd en dat hijzelf ‘een pionier’ of zelfs ‘de aartsvader’ van de freejazz was. Zijn reacties waren altijd hetzelfde. ‘Jazz, daar kan ik niets mee.’ ‘Freejazz, ik weet niet wat dat is.’
Mystiek
Maken blazers Ethiopische muziek tomeloos swingend en energiek, orgeltjes en een palet aan traditionele instrumenten zorgen ervoor dat die bijna altijd mystiek klinkt. Hailu Mergia bespeelt op zijn huidige optredens een veelheid aan instrumenten, maar in de Walias Band was hij de meester van het mystieke orgeltje. Deze muziek is omschreven als de enige waarin zowel uit de allerhoogste als de allerlaagste chakra’s energie stroomt – hoofd, hart en onderbuik worden tegelijkertijd bediend.
Let in Wormer óók op de bruid en de bruidegom op de foto’s van die Ethiopische trouwerij. In Nederland waren Terrie en Emma nooit getrouwd. In Addis Abeba organiseerden Ethiopische artiesten en ‘soulmates’ voor dit ongetrouwde paar ‘een superfeest’ als dank voor bewezen diensten.
‘Wat jij aan Ethiopië geeft, krijg je geheel terug’, zegt Terrie Hessels.

Lessen leren gaat misschien toch iets makkelijker als er wél wat koppen rollen (Kustaw Bessems de Volkskrant 2 juli 2022 Opinie p. 16):
Dat
lerend vermogen in het openbaar bestuur, waar is dat nou eigenlijk te vinden? Van de illegale vermogensbelasting tot de chaotische asielopvang, van het verwaarloosde leger tot de aardbevingsschade in Groningen en van het stikstofdrama tot het toeslagenschandaal: Nederland draait zichzelf momenteel vast in hersteloperaties. Zo zeer dat eventuele ambities voor de toekomst achter de horizon zijn verdwenen. Maar leren is meer dan in paniek noodverbanden aanleggen. En voor dat leren ontbreken telkens de voorwaarden: het zonder smoesjes onder ogen zien van misstappen, erkenning dat volledige reparatie onmogelijk is en het leggen van verantwoordelijkheid waar die hoort. Zeg maar de Wet van Meau.

Parallel (21 februari 2021 NPO2):
Choreografe Ruth Meyer keert terug naar de oorsprong van haar
verbeeldingskracht, haar onderduiktijd tijdens de Tweede Wereldoorlog. Samen met een aantal beeldend kunstenaars en choreografen met wie ze zich verwant voelt, wordt een dansmozaïek gecreëerd. Deze poëtische visualisatie brengt op persoonlijke wijze de helende werking van de verbeelding tot leven. Dit gesamtkunstwerk op het snijvlak van dans, beeldende kunst, drama en documentaire is een ware ode aan de fantasie.
De film laat zo het verband zien tussen het verleden en de invloed daarvan op het heden: hoe beleef je een oorlog als kind en hoe ga je later hiermee om? De bron voor haar levensvisie ligt in de Tweede Wereldoorlog toen Ruth Meyer als klein meisje met haar Joodse familie was ondergedoken. Om te ontsnappen aan de realiteit gebruikte zij haar verbeelding.
“Verbeelding als vlucht naar binnen”, zegt ze nu. Pas op latere leeftijd kwam ze tot dit inzicht. Haar gehele carrière als danser, choreograaf en filmmaker bleek gebouwd op die overlevingsstrategie.
Alleen in zijn gedachten is de mens waarlijk vrij. Als de nood maar hoog genoeg is, blijken we zelfs in staat om een parallelle wereld te bedenken, zoals Ruth Meyer als kind deed tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het Joodse meisje ging in haar eigen fantasie wonen, om de gruwelijke werkelijkheid van de Jodenvervolging buiten te sluiten.
Vanuit diezelfde
bron, pure verbeelding, bouwde ze later een carrière op als succesvol choreografe. Zonder dat ze zich realiseerde dat de basis daarvoor eigenlijk werd gelegd tijdens die traumatische jeugdjaren. Haar verbeelding had als een soort ‘veilige vlucht naar binnen’ gefunctioneerd.
In de associatieve documentaire Parallel (55 min.) van Ellen Blom creëert Meyer, met kunstenaars, componisten en choreografen waarmee ze zich verwant voelt, een
zinnenprikkelende dansmozaïek, waarin dans, drama, beeldende kunst en documentaire samenkomen. Ieder van hen laat bovendien zijn gedachten gaan over wat verbeelding voor hen en hun werk betekent. Verbeelding kan het bestaan in hun optiek rijker, interessant of gewoon draaglijk maken en biedt zelfs uitkomst als het leven helemaal aan het eind, zoals bij de hoogbejaarde Ruth Meyer, nog een ongemakkelijke uitdaging in petto blijkt te hebben.
De documentaire laat zien hoe het mogelijk is de
Kwintessens, de verborgen 5e Dimensie, het 'verborgen pad' van Roberto Assagioli te verbeelden.

Onrust over ethisch beleid Google (Pieter Sabel Volkskrant 23 februari 2021 p. 22):
In korte tijd zijn allebei de onderzoekers vertrokken die zich bij Google bezighielden met de ethiek van kunstmatige intelligenties. Wat is er aan de hand?
Mitchell, die haar ontslag op Twitter bekendmaakte, publiceerde eerder een kritische brief over het vertrek van Gebru.\\ Zowel Mitchell als Gebru waarschuwden binnen en buiten Google voor het gebruik van zelflerende algoritmen.
Google krijgt al langer kritiek over het gebrek aan diversiteit binnen het bedrijf.
Vakbond
Die onvrede leeft ook binnen Google zelf. Begin dit jaar richtte een groep werknemers een vakbond op.
Niet om te kunnen onderhandelen over werkomstandigheden, maar om een orgaan te hebben dat met de leiding van het bedrijf kan praten over ethische kwesties en de bedrijfsvoering.
Werknemers protesteerden eerder tegen de manier waarop Google om ging met meldingen van
seksuele intimidatie, en tegen activiteiten die de werknemers onethisch vinden. Zo werkte Google samen met het Amerikaanse ministerie van Defensie om kunstmatige intelligentie in te kunnen zetten bij aanvallen met drones. Na protest van werknemers stopte Google die samenwerking.

Wellicht gammaflits bij zwaartekrachtgolf (Martijn van Calmthout de Volkskrant 16 februari 2016 p. 23):
Astronomen wereldwijd puzzelen op een
kleine flits gammastraling die op 14 september 2015 aan de hemel verscheen, vrijwel gelijk met de inmiddels befaamde zwaartekrachtgolf. De kans dat die gammaflits 0,4 seconde na de ruimtetijdgolf toeval is, is gering, schat het team van de Fermi-ruimtetelescoop, dat nu een artikel over de waarneming publiceert. Gemiddeld wordt er één gammaflits per dag waargenomen.
Niet logisch
Volgens astronoom prof. van de Universiteit van Amsterdam, een specialist in gammaflitsen, past een uitbarsting van gammastraling 'niet logisch' in het verhaal van de heftige gravitatiegolf van september vorig jaar. Wijers: 'Het scenario is dat van twee zwarte gaten die met elkaar versmelten en de ruimtetijd laten golven. Daarbij komt in theorie alleen gravitatie-energie vrij in de vorm van golven. Geen straling.'

Ik opperde dat dit een soort mentale oefening is die buitengewoon vermoeiend is. H.P.B. glimlachte en knikte:
Je moet niet zo dwaas zijn jezelf het gekkenhuis in te werken door teveel ineens te willen doen. De hersenen zijn het instrument van het waak-bewustzijn en ieder bewust mentaal beeld dat gevormd wordt betekent verandering en vernietiging van atomen van de hersenen. Gewone intellectuele aktiviteit verloopt langs gebaande wegen in de hersenen en vereist geen plotselinge aanpassingen en vernietigingen in hun substantie. Maar deze nieuwe soort van mentale inspanningen vraagt om iets totaal anders - het scheppen van "nieuwe hersenpaden" (new brain paths), het tot stand brengen van een andere orde in de kleine levens in de hersenen. Als dit geforceerd en onoordeelkundig geschiedt, kan dit ernstige fysieke schade aan de hersenen toebrengen.
Ik heb deze weergave van haar lessen aan HPB voorgelezen en haar gevraagd of ik haar goed begrepen had. Zij noemde mij een
'onnozele domkop' om te veronderstellen dat iets ooit goed in woorden uitgedrukt kan worden. Maar zij glimlachte en knikte instemmend, en zei dat ik het echt beter onder woorden gebracht had dan iemand anders het ooit gedaan had, en ook beter dan zij dat zelf kon.

Ietje Pauw plaatst het navelstaren in een positieve context.

Ietje Pauw De kunst van het navelstaren De didactische implicaties van de retorisering van reflectieverslagen op de pabo Een exploratieve studie
Uit onvrede met en verbazing over de wijze waarop studenten hun reflectieverslagen schreven, heb ik als centrale vraag van mijn onderzoek geformuleerd: hoe kan ik het schrijven van reflectieverslagen door pabostudenten op een hoger niveau brengen?\\ De beantwoording van deze centrale vraag vereist de voorafgaande beantwoording van een drietal deelvragen:
1. Wat is reflecteren?
2. Wat zijn de kenmerken van een reflectieverslag?
3. Hoe ziet een tentatieve didactiek van het schrijven van reflectieverslagen eruit?

Op grond van een zeer nauwkeurige retorische analyse van het taalgebruik van bestaande omschrijvingen van reflecteren presenteer ik als antwoord op mijn eerste deelvraag een voor de onderwijspraktijk van de lerarenopleiding bruikbare omschrijving:
Reflecteren is nadenken over wat je op wat voor manier gedaan hebt in onderwijsleersituaties en waarom je dat op deze manier gedaan hebt, met het doel tot (nieuwe) inzichten te komen; inzichten in/over jezelf en je eigen leren en ontwikkeling, in relatie tot de maatschappij waarin je leeft; inzichten in/over je leerlingen en hun leren en ontwikkeling in relatie tot de maatschappij waarin je leeft; inzichten die handvatten bieden voor verbetering.

De beantwoording van de tweede deelvraag Wat zijn de kenmerken van een reflectieverslag? leidt mij tot een grondige excursie naar aspecten van klassieke en moderne (communicatieve) retorica. Ik heb het verslag geïnterpreteerd als de weergave van een denkproces n.a.v. een gebeurtenis of een reeks gebeurtenissen, met een strakke opbouw en een professioneel taalgebruik, dat zich manifesteert in woordkeuze, zinsbouw, gebruik van narratieve (c.q. expressieve), argumentatieve en deliberatieve verbale strategieën. Voor het reflectieverslag leidt dat tot een opbouw die, naast de gebruikelijke structuurelementen opening, inleiding, samenvatting en conclusie, als kern een drietal elementen bevat: de weergave van een gebeurtenis of reeks gebeurtenissen in de klas in de vorm van een vertelling, de weergave van het commentaar op elementen uit die gebeurtenis(sen), en het ontwerpen van een scenario voor toekomstige activiteiten. Als ideaalmodel schets ik het narratieve essay.

Een student moet leren reflecteren in de zin van zorgvuldig en levendig vertellen wat er gebeurd is in de klas, commentaar leveren op opvallende elementen uit die gebeurtenis en plannen maken voor de toekomst, een scenario. Om die vaardigheden aan te leren heb ik een tentatieve didactiek voor het schrijven van reflectieverslagen ontwikkeld die gebaseerd is op twee pijlers: de narratieve strategie en de argumentatieve strategie. Inventiotechnieken zijn essentieel hierbij. Vertelling, commentaar en scenario zijn niet lineair geschakeld, ik gebruik hiervoor de metafoor van de cakewalk die ook van toepassing is op de retorische taken inventio, dispositio en elocutio bij de constructie van het uiteindelijke resultaat: het reflectieverslag.

====

Leraar en Leerling (Authentiek leiderschap, Nietzsche, Individueel – en Collectief, Eenheid in Verscheidenheid)

Matteüs: Pas op voor valse profeten, die in schaapskleren op jullie afkomen maar eigenlijk roofzuchtige wolven zijn (7:15).
Augustinus: Het is roemrijker de oorlog te doden met het woord dan met het zwaard, de vrede te winnen met de vrede dan door de oorlog.
Thomas Hobbes: Niets wat stervelingen maken, kan onsterfelijk zijn.
Wie in zichzelf kijkt, zal de gedachten en hartstochten van alle andere mensen kennen.
Nature hath made men so equal in the faculties of body and mind as that, though there be found one man sometimes manifestly stronger in body or of quicker mind than another, yet when all is reckoned together the difference between man and man is not so considerable as that one man can thereupon claim to himself any benefit to which another may not pretend as well as he. For as to the strength of body, the weakest has strength enough to kill the strongest, either by secret machination or by confederacy with others that are in the same danger with himself.
Baruch de Spinoza: Toch kan de natuur niet worden weerstreefd en behoudt ze haar vaste en onveranderlijke orde.
Toch worden harten niet door wapenen, maar door Liefde en Edelmoedigheid overwonnen.
Ten slotte dat waarzeggers dán de meeste macht hebben uitgeoefend onder het volk en het meest te vrezen waren voor hun koningen, als de moeilijkheden voor de staat het grootst waren.
God had de dingen niet op een andere manier of in een andere volgorde kunnen maken dan Hij gedaan heeft (...) Er kan dus ook slechts één manier zijn om de natuur van de dingen te begrijpen, namelijk aan de hand van de universele wetten en regels van de natuur.
Facies totius Universi, quamvis infinitis modis variet, manet tamen semper eadem (De Geheime Leer Deel II p. 1)
('The face of the whole universe, though it varies in infinite modes, yet remains always the same', Correspondence of Spinoza, Letter 64)
F. Nietzsche: Be the master and maker of yourself.
Wees meester en vormgever van jezelf.
Psychiater Dirk De Wachter: in de ongelukkigheid komen de grootste verbindingen tot stand. (Brainwash)

De keuzen van Jawad Es Soufi - Alles in één pan (Joris Henquet interviewt Jawad Es Soufi de Volkskrant 22 september 2023, p. V10-11):
Comedian
Jawad Es Soufi (34) werd populair met zijn personage Sloegie. In zijn show Harira blijft die thuis. ‘Ik weet zeker dat ik zonder Sloegie dezelfde humor kan brengen.’
Als je naar
Delirious kijkt wordt er veel gescholden, en er zitten ook vulgaire grappen in. Ik ben zelf niet zo grof en ik probeer het zo ‘netjes’ mogelijk te houden. Dat is een bewuste keuze.’

Een chirurg blijft opereren. Waarom blijven onderwijsprofs niet lesgeven? (Jacquelien Bulterman e.a. de Volkskrant 26 juli 2023, p. 23):
Er is iets mis met de hierarchie in het onderwijs. Laat het normaal worden dat een hoogleraar
onderwijspedagogiek deels leraar blijft. Met zo'n combinatie van pedagogische kennis en kunde sla je meerdere vliegen in één klap.

Tafeltje Arno Haijtema de Volkskrant 25 juli 2023, V2):
Tafeltje
Theo Maassen voert in ‘Zomergasten’ een serieus gesprek met natuurkundige Thomas Hertog. Haast té serieus
Maassen zat tegenover Hertog aan een tafeltje zo klein dat de twee elkaars lichaamswarmte en adem konden voelen. Zoals wijlen Wim Kayzer ooit zijn interviews afnam onder een kleermakerslampje, zo creëerde ook Maassen met deze opstelling intimiteit, op het randje van ongemak. Na Abbrings empathie, nu Maassens ontregeling, viel te verwachten. Maar niets daarvan.
Hij sprak met de Belgische kosmoloog en theoretisch natuurkundige
Thomas Hertog over de vraag of buitenaardse intelligentie bestaat. Hertog was stellig: na de miljarden jaren waarin aliens een signaal naar de aarde konden sturen, hadden ‘ze’ dat nog nooit gedaan. Dus: nee, we zijn alleen in het heelal. Het was een conclusie die de studio – formaat vliegtuighangar – nog wat leger maakte dan die, op het tweetal na, al was.

Laatste verzoek van leermeester Hawking (George van Hal de Volkskrant 11 maart 2023, Wetenschap p. 24-25):
Het is ‘misschien wel de grootste vraag’ waarover
Stephen Hawking nadacht: waarom uit de oerknal een heelal vol leven ontstond. Thomas Hertog, die twintig jaar met Hawking werkte, zoekt in Het ontstaan van de tijd naar een antwoord.
Waarnemingen suggereren een waarnemer. Beweert u dat mensen het heelal hebben geschapen?
Twintig jaar lang werkte Hertog met Hawking samen en dat blijkt uit Het ontstaan van de tijd, Hertogs boek met de ondertitel Mijn reis met Stephen Hawking voorbij de oerknal.
‘Een waarneming kan in de natuurkunde ook zonder mensen. Het vindt al plaats wanneer een ontmoeting met een deeltje in de vroege kosmos een van de talloze mogelijke paden van de geschiedenis van het heelal plots uitsluit. Maar: uit ons idee blijkt wel dat de werkelijkheid een gevolg is van zijn geschiedenis. En van die geschiedenis maken wij deel uit. Het heelal is daarom op een dieper niveau toch een co-creatie.’

Fysicus Roger Penrose scchreef echter al het boek Wat was er vóór de oerknal? Met zijn boek Wat Was Er Voor De Oerknal en andere kwesties die het voorstellingsvermogen te boven gaan heeft ook Robbert Schilling zich in dit thema verdiept.

Fred Hoyle, beroemd maar omstreden astrofysicus, is overleden.
Tijdens de oorlog werkte
Hoyle samen met Bondi en Gold aan militaire projecten. Uit discussies tijdens die periode ontstond zijn theorie van de Steady State of het stationair heelal. Die zou hij, samen met Bondi en Gold, blijven verdedigen "tegen" de bekende theorie dat het heelal ontstaan is uit een oerknal of "Big Bang". Hoyle was trouwens de uitvinder van de term "Big Bang", die hij in de vijftiger jaren ironiserend gebruikte tijdens een radio-interview voor de BBC (de naam verloor evenwel al snel zijn ironiserende betekenis).

Het hele universum is willekeur’ (Sheila Sitalsing interviewt Martin Rombouts Volkskrant Magazine 11 maart 2023, p. 16-23):
Schrijver
Martin Rombouts staat al jaren op de planken met theatershows en zijn boyband, maar écht bekend werd hij pas toen hij vorige maand De slimste mens won. Nu staan grote commerciële partijen voor hem in de rij. Voor hem voelt dat vooral als willekeur. ‘Ik had er ook in de eerste ronde uit kunnen vliegen, dan hadden ze niet gebeld.’

Vrijheid voor de een, onvrijheid voor de ander (Maral Noshad Sharifi de Volkskrant 10 maart 2023, p. 13-15):
In Florida lopen Republikeinse kiezers weg met gouverneur Ron DeSantis. Hij wordt er gezien als de ‘Trump met hersenen’ en als de nieuwe president van de VS. Maar zijn eigenzinnige, oerconservatieve koers is omstreden. Gebruikt hij Florida als proeftuin om straks het land zijn wil op te leggen?

Codekraker (Gijs Beukers interviewt Kitty Herwijer ‘’de Volkskrant’’ 10 maart 2023, p. V10-11):
Wat zijn dit voor vragen? Naar aanleiding van de Boekenweek, negen dilemma’s voor journalist Kitty Herweijer (32) van Eus’ boekenclub.
‘Ik denk dat het goed is om mensen die
sociale codes te leren. Gister was ik ergens waar een meisje ‘hun’ zei in plaats van ‘zij’. Haar collega wees haar erop, gevolgd door een excuus dat hij er iets van zei. Nee, dacht ik, het is juist goed om haar te verbeteren. Anders blijft ze die fout maken en blijven deuren voor haar gesloten.’
Small talk of big talk?
Big talk. Small talk zuigt energie uit mijn lichaam. Van gesprekken die me een nieuw perspectief bieden word ik blij. Ik was laatst op een borrel waar een zestiger vertelde dat hij op zijn 28ste lang was opgenomen in een psychiatrische inrichting. Dat vind ik boeiend.

Peter Kropotkin Anarchist Communism
'Everywhere you will find that the wealth of the wealthy springs from the poverty of the poor' Fuelled by anger at injustice and optimism about humankind's ability to make a better, truly communal society, the anarchist writings of Peter Kropotkin have influenced radicals the world over, from nineteenth-century workers to today's activists. One of twenty new books in the bestselling Penguin Great Ideas series. This new selection showcases a diverse list of thinkers who have helped shape our world today, from anarchists to stoics, feminists to prophets, satirists to Zen Buddhists.

Naar het licht (Haroon All de Volkskrant 13 juni 2023, p. V8-9):
Wetenschapsjournalist
Adriaan ter Braack, beter bekend als de ‘holistische sloopkogel’ Sjamadriaan, maakt korte metten met gezondheidsfabeltjes van wellness-influencers. Van dichtbij zag hij de schade die ‘fofgoeroes’ kunnen aanrichten.
Hemelse inspiratie
Het idee voor zijn boek Het universum is een klootzak (2021), waarin wetenschapsjournalist Adriaan ter Braack beschrijft hoe de natuurwetten ons het leven zuur maken, ontstond tijdens een lsd-trip op een festival in Spanje. Daar zou je op een spirituele manier naar kunnen kijken. Was dit een gevalletje van hemelse inspiratie? ‘Lsd kan zeker dat effect hebben’, zegt Ter Braack. ‘Maar uiteindelijk is het vooral een partytrip waarin je vreemde dingen verzint. Dus laten we niet doen alsof het meer is dan dat.’

Studiestress (Opinie en Debat de Volkskrant 12 mei 2023, p. 24):
Versoepeling van het bindend studieadvies?
Was er maar wat meer prestatiedruk!

Harry en Micha de Winter doken in het oorlogsverleden van hun ouders. ‘Ze wilden ons er niet mee belasten’ (Abel Bormans de Volkskrant 2 mei 2023, p. V3):
In Broertje van
Natascha van Weezel lopen de broers de route die hun vader in mei 1945 aflegde, toen hij was vrijgekomen uit kamp Sachsenhausen. Ook laat de documentaire zien hoe de broers worstelen met het heden.
De broers worstelden eveneens met het heden. Het antisemitisme leefde de afgelopen jaren op, ook in Nederland, terwijl Israël verder weg dreef van zijn democratische beginselen. ‘Mijn idealen zijn niet uitgekomen’, zegt Harry in de documentaire. ‘
Als ik vooruitkijk, zie ik niets.
Komende week, op 4 mei, is
Micha aan zet, ditmaal voor een groter publiek. Hij is uitgenodigd om in Sachsenhausen een herdenkingslezing te houden. Zijn kinderen gaan mee. ‘Eigenlijk kan ik mij het niet mooier voorstellen’, zegt hij. ‘Met zijn allen willen we dit verhaal doorgeven.

Harry de Winter (1949-2023)(Paul Onkenhout de Volkskrant 9 maart 2023, p. 31):
Ondernemer, programmamaker, kunstenaar –
Harry de Winter was buitengewoon succesvol, en altijd op zoek naar wrijving. Dinsdag overleed hij aan de gevolgen van asbestkanker.
Ik heb gelukkig altijd alles gedaan wat ik wilde’, zei hij eind vorig jaar tijdens een van zijn laatste publieke optredens, de opening van zijn eerste expositie als kunstenaar.
TV monument
Harry de Winter (Omroep MAX 9 maart 2023 NPO2):
Hij is een van de eerste onafhankelijke televisieproducenten van Nederland. Met tv-chroniqueur
Han Peekel

Alt-right (Loes Reijmer de Volkskrant 14 augustus 2017, p. 2):
In de krochten van het internet tieren de radicalen welig
Blijf praten met radicaliserende jongeren, zo luidde de boodschap van pedagoog
Micha de Winter zaterdag in de Volkskrant. Het was een mooi portret van een optimist, ondanks of juist dankzij zijn tragische Joodse familiegeschiedenis. Jongeren met 'monsterlijke ideeën' worden op een gegeven moment niet meer tegengesproken, analyseerde de pedagoog. Ouders geven het op, scholen verbieden extremistische uitlatingen. En dan kunnen jongeren ondergronds gaan. 'Dat is pas echt gevaarlijk', aldus De Winter, 'want dan ben je ze kwijt.'
'Ik bemoei me niet met zijn politieke denkbeelden', zegt ze een paar keer. Ze moest op zijn kat passen omdat hij naar een rally ging. Was het niet iets met Trump? Wacht, hij had nog meer verteld. 'Iets met alt...?'
Alt-right, vullen de verslaggevers aan. 'Organisaties die ultra-conservatief zijn, in witte superioriteit geloven.'
In de video van twee minuten zit veel: de begripsverwarring rondom het veelkoppige alt-right, de vraag of Trump en zijn medewerkers aan de beweging gelieerd zijn. Maar vooral valt op dat de 20-jarige Fields blijkbaar vanachter zijn toetsenbord heeft kunnen radicaliseren, buiten het blikveld van de moeder die niet met haar zoon over politiek wil praten. Hij is 'ondergronds' gegaan, zoals De Winter dat noemt.
De pedagoog is een optimist, maar met de gebeurtenissen in Charlottesville op de achtergrond baarde zijn analyse mij ook zorgen. Het sociale leven van jongeren speelt zich tegenwoordig vooral online af, bleek onlangs nog uit een artikel van The Atlantic met de dystopische kop 'Heeft de smartphone een generatie verwoest?' Ze spreken minder af met vrienden, gaan minder uit en praten nog maar weinig met hun ouders. Dat is al problematisch voor pubermeisjes die op Instagram de hele dag hun onzekerheid zitten te voeden, maar ook voor jonge mensen die dreigen te radicaliseren. Want hoeveel mogelijkheden zijn er nog om gedachten bij te sturen?
De extreem-rechtse demonstranten in Charlottesville zijn al zo ver dat ze zich trots als racist of neo-nazi aan de wereld tonen. De vraag is hoe we de honderdduizenden anonieme cijfertjes en aliassen van fora als 4chan en Reddit weerwoord blijven bieden. Donald Trump vond het al te veel moeite om het extreem-rechtse geweld direct te veroordelen. Van hem hoeven we weinig te verwachten.

Noodzakelijk optimisme (Margriet Oostveen de Volkskrant 9 juni 2017 p. 21):
Micha de Winter begon al onderzoek te doen naar radicaliserende jongeren, toen die nog op Hyves zaten. De vraag 'Wij zoeken radicaliserende jongeren' leverde lange tijd geen reactie op. Toen veranderden de onderzoekers die tekst in 'Wij zoeken jongeren met extreme idealen'. En bingo.
Idealen zijn een vorm van hoop, een uitweg zelfs, die soms dus ook kunnen doorschieten in extremisme. De Winter pleit voor meer optimisme en praten over idealen in de opvoeding, juist ook als het om radicaliserende jongeren gaat, want radicaliseren hóórt bij jeugd en het is de taak van volwassenen de rem te vinden.
Na een kleine boutade over de hersenwetenschappers ('hersenfundamentalisten') die tieners reduceren tot machteloze, onrijpe prefrontale cortexen, besluit hij: 'Kan wel wezen, maar des te belangrijker dat ouderen bij risicovol gedrag die prefrontale cortex voor jongeren zijn.' Ofwel: niet afhaken maar grenzen stellen aan kinderen, afremmen, blijven praten als idealen op drift raken. En dat gebeurt veel te weinig.

De stadsschool een remedie tegen segregatie (Micha de Winter de Volkskrant 6 februari 2017, p. 18):
Zorg dat kinderen vaker mengen die uit ander sociaal milieu
Uitwisseling tussen groepen leerlingen werkt alleen als hun veiligheid en identiteit niet in het geding zijn.
Om er voor te zorgen dat kinderen zich kunnen ontwikkelen in een veilige gemeenschap, maar tegelijkertijd al doende kunnen leren de brug met anderen over te steken, kunnen we denken aan een nieuw arrangement in het onderwijs dat ik aanduid met het begrip 'stadsschool'.
De bedoeling is om op structurele, niet vrijblijvende basis uitwisseling te creëren tussen groepen leerlingen die elkaar in de huidige samenleving niet vanzelf meer tegenkomen. Laten we zeggen dat leerlingen uit school x eenmaal per maand samen met leeftijdgenoten van school y samen les krijgen, bijvoorbeeld in geschiedenis, Engels, muziek of burgerschap, dus een vak uit het bestaande curriculum.
De ervaring met bestaande
uitwisselingsprogramma's leert dat ouders een cruciale rol spelen: met hén moet niet alleen gesproken worden over het grote persoonlijke en maatschappelijke belang dat er aan samenscholen verbonden is, maar vooral ook over de manier waarop de samenwerkende scholen vormgeven aan de hiervoor genoemde voorwaarden.
Pas als ouders ervan overtuigd zijn dat de veiligheid en identiteit van hun kinderen niet in het geding zijn, kunnen ze de
stadsschool als een duidelijke winst gaan zien.

De wil om kennis, kunde en fascinatie over te dragen – dat is de kern van het leraarschap (Aleid Truijens de Volkskrant 18 april 2023, p. 15):
Nu ís de daling van het aantal eerstejaars in deze talen (en Nederlands en wiskunde), zowel in het hbo als aan de universiteit, ook dramatisch: 50 procent sinds 2018, in het hele hoger onderwijs (Monitor beleidsmaatregelen hoger onderwijs 2021-2022). Kennelijk zijn deze talenstudies totaal geen optie voor aankomend studenten. En als er onvoldoende leraren zijn, zullen deze talen – die van onze buurlanden en belangrijkste handelspartners – als schoolvakken uitsterven. Wat een armoede.

Ex-jezuïet die de dogma's van de kerk met verve te lijf ging (Jaap Stam de Volkskrant 11 april 2023, p. 8-9):
Theoloog, bijbelvorser, dichter, ex-jezuïet en priester
Huub Oosterhuis was een symbool van de polarisatie in de katholieke kerk in Nederland, die ontstond in het midden van de jaren zeventig. ‘De katholieke kerk is vrieskou.
Het huwelijk van
Willem-Alexander en Máxima, waarvoor hij was uitgenodigd, had hij aan zich voorbij laten gaan. Dat had hij niet aan de grote klok gehangen. Zijn solidariteit lag die dag bij de Dwaze Moeders, zei hij daar later over. ‘Ik vond dat ik die dag aan hun kant moest staan.’
In zijn dankwoord ter gelegenheid van het eredoctoraat dat de gereformeerde VU hem in 2002 had verleend, zei
Oosterhuis dat bisschop Bekkers hem als een vader had aangemoedigd. ‘Omwille van hem blijf ik nog vijftig jaar hopen op reformatie, hervorming, vernieuwing, herkansing voor de onvergetelijke katholieke kerk van mijn jeugd.’
Oosterhuis heeft nog 21 jaar mogen hopen. Misschien tegen beter weten in en in elk geval vergeefs.

Blijf af van onwelgevallige bijbelteksten (Paul Verheijen de Volkskrant 19 december 2017, p. 24):
Sla het hele Bijbelse boek Job er nog eens op na om te concluderen dat uitgerekend de goddelijke beproeving hierin een letterlijk existentieel thema is.
Houden sommige christenen dan nooit op onwelgevallige Bijbelteksten om te buigen in vertalingen waarmee men beter kan leven? Het is wettelijk toegestaan en we kunnen er zeker de Kerst mee in. Maar close reading van de Griekse tekst verbiedt een Oosterhuisvertaling als 'houd ons staande in de beproeving'.

Complementaire kennis en de ‘tweeledige waarheid’ van Plato en Aristoteles (Piet Ransijn Civis Mundi Digitaal #28 december 2014):
Complementair verband tussen Plato en Aristoteles
Het verband tussen
Plato en Aristoteles is essentieel voor begrip van de dubbele waarheid, die Buve op hen baseert. Hun relatie lijkt een niet doorzichtig soort verbinding of ‘verstrengeling’. Dat geldt evenzeer voor het verband tussen Plato en Socrates, die geen geschriften heeft nagelaten. Het geldt ook voor ons. Veel van onze ideeën, ook de ‘eigen mening’ zijn ontleend aan anderen, zonder dat we dat beseffen.

Rudolf Steiner Egyptische mythen en mysteriën (Samenvatting)
Steiner onderzoekt de Egyptische cultuur op een unieke manier. Bij hem vinden we geen interpretaties van het Egyptische dodenboek, maar wel een op eigen onderzoek gebaseerde beschrijving van de essentie van de Egyptische inwijding. Hij plaatst de Egyptische cultuur in het grote perspectief van de evolutie van de mensheid en laat aan verschillende voorbeelden zien hoe die cultuur wezenlijk verband houdt met de onze. Zo staat het voor hem vast dat de spirituele bodem heeft bereid voor de huidige materialistische zienswijze.

W.Q. Judge boek Theosofische inzichten
Hoofdstuk Punten van overeenstemming in alle religies (p. 365,366):
Het boeddhisme, de religie van Ceylon, van gedeelten van China, van Birma en Japan en Tibet, verscheen na zijn ouder, het brahmanisme. Historisch is het ouder dan het christendom maar het bevat dezelfde ethiek als laatstgenoemde, dezelfde wetten en dezelfde voorbeelden, soortgelijke heiligen en identieke legenden en verhalen die betrekking hebben op de Heer Boeddha, de verlosser van de mensheid. Het telt nu, na ongeveer 2500 jaar, meer mensen dan enige andere religie, want tweederde van de hele mensheid belijdt het. Het zoroastrianisme verliest zich eveneens in de duisternis van het verleden. Het leert ook een ethiek zoals wij die kennen. Veel van zijn ritueel en filosofie wordt niet begrepen, maar de wet van broederlijke liefde ontbreekt er niet in; het leert rechtvaardigheid en waarheid, naastenliefde en vertrouwen in God, en ook onsterfelijkheid. Hierin stemt het met alle religies overeen, maar het verschilt van het christendom in die zin dat het niet gelooft in het plaatsvervangend lijden, dat volgens het zoroastrianisme onmogelijk is.
366: Het christendom van nu is een
modern jodendom, maar het christendom van Jezus is iets anders. Hij onderwees vergevensgezindheid, terwijl Mozes vergelding onderwees en dat is tegenwoordig de wet in onze christelijke staat en kerk.
367: Wat leringen betreft is in het christendom die van
verlossing door geloof algemeen bekend. Ze was de oorzaak van een ernstig geschil in de tijd van Jacobus. Maar wat voor veel christenen misschien heel vreemd klinkt, het is een heel oude brahmaanse leer. Ze noemen het ‘de brug-leer’, omdat het de grote brug vormt.

Rudolf Steiner - Antroposofie en geestkunde
Wat men tegenwoordig kent als tegenstelling tussen uiterlijke natuurwetenschappen en geestelijke kennis, is slechts een gevolg van dit feit. De Christelijke mystiek (van Eckhart, Tauler, enz.) is een resultaat van de doordringing van gevoel en gemoed met het Christendom. De louter op de zintuiglijke wereld gerichte natuurwetenschappen en hun resultaten in het leven zijn de gevolgen van de andere kant van de aanleg der ziel.
Al
 wat op het gebied van de uiterlijke materiële cultuur tot stand 
is gebracht, is alleszins aan die scheiding in deze aanleg te danken. Doordat die vermogens van de mens, welke de hersenen als hun werktuig hebben, zich eenzijdig op het fysieke leven richtten, konden zij tot die intensivering komen, die de huidige natuurwetenschap, techniek enz. mogelijk maakte.
Wat zich thans in de aanvang reeds kan beginnen te ontwikkelen, is het zoeken naar de band, die de twee kanten (de twee in één) van de menselijke inborst verbindt: de natuurwetenschappen en de materiële cultuur, en het leven 
in de geestelijke wereld. Daartoe is het noodzakelijk dat aan de ene kant de uitkomsten van het geestelijke schouwen worden begrepen en aanvaard, en dat aan de andere kant in de waarnemingen en ervaringen van de zintuiglijke wereld de openbaringen
 van de geest worden onderkend. Het zesde beschavingstijdperk zal de overeenstemming tussen die twee tot volle ontwikkeling 
brengen."

Kenzabuo Oë (Geertjan de Vugt de Volkskrant 14 maart 2023, p. 31):
De Japanse schrijver
Kenzaburo Oë hoopte met zijn romans mensen nader tot elkaar te brengen. In zijn boeken toonde hij zich steevast een geëngageerd auteur voor wie de menselijke eigenzinnigheid een groot goed was. Het leverde hem in 1994 de Nobelprijs voor de Literatuur op.

Tussen de meren en wouden van Värmland (Joost de Vries De Groene Amsterdammer 17 november 2006 nr. 46):
Honderd jaar geleden werd Nils Holgersson geboren, een van de onvergetelijke figuren uit de (kinder)literatuur, held van Kenzaburo Oë en Karl Popper. Wie kent zijn schepper nog, de eerste vrouwelijke winnaar van de Nobelprijs voor de literatuur? De Japanse Nobelprijswinnaar Kenzaburo Oë vertelde in 1994 bij de aanvaarding van zijn prijs in Stockholm dat hij Nils Holgersson in zijn jeugd meermalen had gelezen en daardoor het gevoel had Zweden al lang te kennen. De filosoof Karl Popper bekende dat hij het boek gemiddeld één keer per jaar herlas. En voor natuurfotograaf Frans Lanting was de ‘wonderbare reis’ zijn inspirerende kennismaking met de wereldfauna.

Tussen droom en wakker (Joost de Vries De Groene Amsterdammer 18 augustus 2006 nr. 33):
Het verhaal wil dat Haruki Murakami (1949), toen eigenaar van een jazzcafé, in 1978 naar een honkbalwedstrijd keek toen hij ineens, op het moment dat de slagman de bal raakte, zelf werd getroffen door het idee dat hij wel eens een roman zou kunnen schrijven. Diezelfde avond ging hij aan de slag en binnen een jaar won hij een van de meest prestigieuze schrijfwedstrijden van Japan met zijn debuutroman Hear the Wind Sing.
Zijn grootste criticus was de Nobelprijs-laureaat
Kenzaburo Oë die zijn werk maar «populair» en «westers» vond. Vergeleken met het werk van Oë of Yasunari Kawabata (Nobelprijs 1968) doet Murakami’s oeuvre inderdaad niet typisch Japans aan. Moderne Japanse literatuur is vooral stugge kost, die meer focust op karakter- dan op plotontwikkeling en veel waarde hecht aan een sterk gecontroleerde schrijfstijl.

Karin Bloemen (Volle zalen AVROTROS 8 maart 2023 NPO2):
Karin Bloemen viert dit jaar haar 40-jarig artiestenbestaan. Wat heeft de lange carrière haar gebracht? Wat is de functie van humor in haar werk? Wanneer is een lied goed of niet?
Cornald Maas
bezoekt onder andere haar jubileumconcert in Koninklijk Theater Carré in Amsterdam, waar ze voor het eerst het speciaal voor haar gecomponeerde lied van tekstschrijver Jurriaan van Dongen ten gehore brengt.

In de voetsporen van de jaren zestig (Omroep MAX 28 januari 2023 NPO2):
In Parijs bezoekt
Philip samen met journaliste Jacqueline Wesselius de plekken van de studentenopstand van mei ’68. Op het Domplein in Utrecht vertelt John Panders nog steeds vol trots over zijn harde protestacties. Philip loopt met Wouter van Dieren door de Amsterdamse Jordaan, die zonder zijn protest niet meer zou hebben bestaan.

Van de kick naar de klas (Evelien van Veen de Volkskrant 12 juli 2022 p. V4-6):
Als
oorlogsverslaggever verloor Joeri Boom zijn beste vriend, als India-correspondent zijn huwelijk. Tegenwoordig staat hij als meester voor leerlingen van groep 7 en 8. De vraag is: voor hoelang?
Van 2012 tot 2017 woont Boom, deels met zijn vrouw en twee jonge dochtertjes, in New Delhi. Vóór die tijd werkt hij zeventien jaar voor De Groene Amsterdammer, een tijd waarin hij regelmatig als oorlogsverslaggever naar conflictgebieden gaat, vaak samen met fotograaf Jeroen Oerlemans, die zijn beste vriend wordt. Ik wil weg is aan hem opgedragen; Oerlemans wordt in 2016 in Libië doodgeschoten door een sluipschutter van IS.
Vandaar het basisonderwijs?
‘Dat zat al lang in mijn hoofd. Het is misschien ook een soort
schuld inlossen tegenover de kinderen die ik oorlogen zag rondrennen en die ik niet kon helpen. Ik weet nog dat ik in Afghanistan met Jeroen door de sneeuw liep, om de beurt in elkaars voetsporen, want er konden mijnen liggen. Vanaf de top van een heuvel zagen we een schoolklasje aan de oever van een zoutmeer. Een lerares luidde de bel en riep de kinderen bij elkaar. Het was zo’n sereen beeld, we durfden er niet heen. En ik dacht: wauw, dit zijn echt de dapperste mensen, de leerkrachten in oorlogsgebied, want die vluchten niet, die blijven.’

Als het waar is wat Madeleijn van den Nieuwenhuizen schrijft over nepotisme in de media, ben ook ik er gloeiend bij (Max Pam de Volkskrant 18 januari 2023, p. 19):
Onlangs stond in de Volkskrant een voortreffelijk stuk van
Marilse Eerkens, waarin zij onderwijsminister Robbert Dijkgraaf bekritiseert. Volgens Eerkens is Dijkgraaf ‘de zoveelste minister die in het afgelopen decennium heeft geprobeerd om ouders tevredener te laten zijn met een ‘lager’ schooladvies’. Dat is inderdaad een wereldvreemd streven. ‘Tegen ouders zeggen dat ze niet zoveel waarde moeten hechten aan de status van een bepaald opleidingsniveau is net zoiets als tegen zwaarlijvige mensen zeggen dat ze minder moeten eten’, schrijft Eerkens.
De boze vinger heffen tegen het
nepotisme zal evenmin helpen. Het beschermen van je kind is een oerdrift, die niet verdwijnt door sussende woorden van een minister. Het is belangrijker het onderwijs te verbeteren en zo in te richten dat ieder kind precies terechtkomt waar het aan de verwachtingen kan voldoen. Maar dan hebben wij het wel over een ideale wereld.

Westerse escalatie? Die is er pas als Oekraïne westerse wapens gebruikt om Russisch grondgebied aan te vallen (Heleen Mees de Volkskrant 18 januari 2023, p. 29):
Toen de
Oekraïense president vlak voor Kerst een bliksembezoek bracht aan Washington, twitterde Donald Trump jr. dat de Oekraïense president Zelensky eigenlijk een ondankbare internationale bijstandskoningin was. In zijn toespraak voor het Amerikaanse Congres ’s avonds diende Zelensky hem van repliek. De militaire steun aan Oekraïne is geen liefdadigheid, aldus Zelensky. Het is een investering in veiligheid en democratie wereldwijd waar Oekraïne uiterst verantwoord mee omspringt.

Napels aan de Noordzee’ is in werkelijkheid polderlulligheid (Alex Mazereeuw de Volkskrant 11 januari 2022, p. V2):
Treffend is de scène waarin
De Mos dineert met Limburgse wethouder Jos van Rey, die ‘in hetzelfde schuitje’ zit (Van Rey werd eerder veroordeeld voor corruptie en verkiezingsfraude). Als dit dan inderdaad een samenkomst was van ‘Napolitaans Nederland’, had het toch vooral iets knulligs: het was meer Veep dan House of Cards.

Kolonisten-AOW of In de spierballenpolitiek blijkt ruimte voor soepelheid (Sheila Sitalsing Volkskrant 20 juni 2016 p. 2):
Voor fraaie inkijkjes in de
bestuurscultuur in Nederland moesten we afgelopen weekend bij NRC Handelsblad zijn. Daaruit viste ik het volgende pareltje op: een minister van CDA-huize die in 2008 over een onwettige situatie die de overheid al geruime tijd onder de pet hield tegen zijn ambtenaren opmerkte: 'Wetswijziging lokt alleen maar een groot debat uit. Kunnen we het niet provisorisch oplossen?' Later werd deze CDA-man vicepresident van de Raad van State, de hoogste bestuursrechter in het land.
Dat vind ik grappig, en ook wel mooi, dat in het land van onkreukbaarheid als hoogste deugd en regels zijn regels ook op de hoogste niveaus iemand in al zijn ingebeelde onkreukbaarheid zegt:
'Kunnen we het niet provisorisch oplossen?' Schijnheiligheid kan iedereen treffen, zou Jos van Rey zeggen.
De pijlen zijn nu op
Lodewijk Asscher gericht, toevallig nu minister van Sociale Zaken, omdat hij de SVB dwong de wet te overtreden, maar de fascinerende geschiedenis gaat terug tot het eerste kabinet van Jan Peter Balkenende. Premiers bemoeiden zich er persoonlijk mee, ministers van PvdA-huize en van het CDA: iedereen heeft zich druk gemaakt, ingespannen en erop toegezien dat de zaak buiten de publiciteit bleef.
Het
interessante aan de zaak is dat er onder de bestuurdelijke stoerheid, de spierballenpolitiek en de regels zijn regelsretoriek wel degelijk ruimte blijkt voor soepelheid. Nu nog het politieke lef om dat in het openbaar te verdedigen.

Met volle overgave (Ariejan Korteweg interviewt Mohamed Mbougar Sarr de Volkskrant 7 januari 2023, Boeken p. 7-9):
Met
De diepst verborgen herinnering van de mens schreef de Senegalese schrijver een duizelingwekkende ideeënroman, waarvoor hij de Prix Goncourt kreeg. Wat vindt hij van zijn enorme succes?
Is er een passage in het boek waarover u bij uitstek tevreden bent?
‘Het boek begint met de belevenissen van die
Parijse bende van Afrikaanse schrijvers en vertalers, met hun pretenties, hun zware literaire discussies, hun uitspattingen. Dat blijft dicht bij wat ik zelf meemaakte, maar is tegelijk een complete transformatie. Het is misschien niet het beste deel van het boek, maar ik had veel plezier bij het schrijven.’

De trappisten van Tilburg Bidden, werken, rusten (Ralf Bodelier De Groene Amsterdammer 22 december 2022, p. 68-73):
Achttien trappisten huist Abdij Koningshoeven. Ze leven in een traditie van stilte en gehoorzaamheid. En in autonomie. Tegendraads en duurzaam. De monniken bouwen door aan een betere wereld.

Dit is geen straf van de natuur (Ralf Bodelier Volkskrant 20 juni 2020 Opinie p. 18-19):
De ecodicee bestrijden
Eind 18de eeuw hadden Kant en Voltaire goede redenen om de theodicee te bestrijden. Vandaag zijn er even goede redenen om de ecodicee aan te pakken. De eerste reden ligt voor de hand.
De natuur verdient geen goddelijke status. De natuur heeft geen ogen en oren waarmee ze ons waarneemt, ze beschikt niet over een moraal of over het vermogen om te oordelen. De natuur denkt niet over de mens na, laat staan dat ze ons straft of corrigeert. En nee, de natuur is ook niet ‘vergevingsgezind’, zoals Luyten schrijft. Het is precies andersom. Mensen nemen waar, denken na, oordelen, straffen en vergeven. Mensen zijn geïnteresseerd in de natuur, verzamelen kennis over de natuur en corrigeren de natuur. Wég met de malariamug en het coronavirus, red de panda!
Rampspoed? Een straf van God, dacht men vroeger. In de coronacrisis krijgt de natuur dezelfde krachten toebedeeld, ziet filosoof
Ralf Bodelier. En daar schieten we weinig mee op.
Niet God of de natuur zal ons redden.
Alleen onze eigen, menselijke scheppingskracht leidt tot een betere wereld voor iedereen.

Opvoeden, wat kun je? Schipperend voor ouder spelen (Ranne Hovius de Volkskrant 30 november 2007):
En dan, bij het horen van de hartslagjes van de baby, slaat de kracht van de
evolutionaire voorbestemming toe: 'Toen is ook mijn moederhart beginnen te kloppen', vertelt Inge Becks. 'Vanaf dat moment ben ik van het kleintje gaan houden met een liefde die ik nooit voor mogelijk heb gehouden.' Dat kleintje, Yahmina, zal het al net zo min aan vaderliefde ontbreken. Dirk Draulans beschrijft in Dagboek voor mijn dochter het eerste jaar van zijn kleine 'mirakel'.
De opvoeding van de
moderne westerse cultuur, constateert ontwikkelingspsycholoog Paul van Geert, is over het algemeen van hoge kwaliteit. En op grond van onderzoek ziet hij ook weinig reden om de softe jaren zestig-ouder als de schurk in het drama aan te wijzen: 'Verschillen tussen groepen ouders met een meer democratische en een meer autoritaire opvoedingsstijl zijn statistisch nauwelijks waar te nemen.' 'Opvoeden', zegt Van Geert, 'is nu eenmaal tastend door de mist je weg zoeken en hopen dat elke volgende stap je de goede kant opleidt.' Effecten op de lange termijn zijn zelden te voorspellen, en het geloof in het maakbare kind is al jarenlang tanende. Dat laatste heeft te maken met de toegenomen kennis over het brein.
Van Geert is een van de achttien wetenschappers die door Carine Ex zijn geïnterviewd voor haar boek Opvoeden, wat kun je?

Bestuurscultuur (Buitenhof 7 juni 2020 NPO1
Het ging maandag fout op de Dam in Amsterdam. Hoe kijkt oud-voorzitter van de Onderzoeksraad voor Veiligheid
Tjibbe Joustra daarnaar?
Het racismedebat wordt volop gevoerd, maar wat is de kern van het probleem? Daarover antropoloog Gloria Wekker en D66-senator Boris Dittrich.
Staatssecretaris van Financiën
Hans Vijlbrief over de chaos bij de Belastingdienst en over hoe bedrijven meer buffers hebben om een crisis te kunnen managen.
Bioloog en journalist
Dirk Draulans over de tweede coronagolf.

Helaas, er is geen enkele reden om de leesramp te relativeren (Aleid Truijens de Volkskrant 3 januari 2023, p. 19):
Voorspelbaar genoeg gebeurt dat wel, juist door degenen die medeverantwoordelijk zijn voor de
ramp en de oplossing. Henk Hagoort, voorzitter van de VO-Raad, grijpt het nieuwsbericht gretig aan om op Twitter de kanttekeningen van het CPB ‘onthutsend’ te noemen en Pisa-onderzoek ‘onbruikbaar om beleid op te baseren’ te verklaren. De VO-Raad zal dus rustig doorgaan met het faciliteren van falend leesonderwijs.

Ommekeer Sander Donkers de Volkskrant 5 december 2022, p. 1):
n zijn nieuwe roman
Tasmanië onderzoekt schrijver Paolo Giordano het gegeven ‘dat alles, hoe erg ook, achtergrondruis in onze levens wordt’. In een interview met NRC betrekt hij het op grote zaken als klimaatontwrichting, covid en de oorlog in Oekraïne, maar ik moest aan zijn woorden denken toen ik zaterdag na de wedstrijd tegen Amerika mijn neus buiten de deur stak.

‘Ik kan niet huilen om het klimaat. Niemand kan dat’ (Thomas de Veen interviewt Paolo Giordano NRC 2 december 2022):
In zijn
nieuwe roman onderzoekt Paolo Giordano waarom elke crisis na een tijdje ‘normaal’ wordt. „We leven met het idee van een op handen zijnde ineenstorting, maar het beïnvloedt onze hoofden niet echt.”
Kent schrijver
Paolo Giordano (1982), wiens nieuwe roman Tasmanië gaat over de wens om een kind te krijgen én over de crises die de wereld bedreigen, eigenlijk iemand die daarvoor gekozen heeft? „Nee, ik denk het niet.
„Ja, het wórdt relevanter, als het dichterbij komt. In het Westen is het
klimaatprobleem, ondanks alles, nog achtergrondruis. Ik kan niet huilen om het klimaat. Niemand kan dat.”
Daar gaat Giordano’s boek over – over het gevoel van onthechting, bijvoorbeeld als het over het klimaat gaat. De roman vangt aan met de klimaatconferentie in Parijs van 2015, waar de hoofdpersoon belandt. Vooral om zijn eigen leven te ontvluchten – hij bekent „als er geen klimaatconferentie was geweest, had ik waarschijnlijk wel een ander excuus verzonnen om op pad te gaan, een gewapend conflict, een humanitaire crisis, wat dan ook, zolang ik maar kon opgaan in iets anders en groters dan mijn eigen zorgen”, in de vertaling van Manon Smits.

Ingrijpende sociale veranderingen (Piet Ransijn Civis Mundi Digitaal #97, april 2020 II):
Deel 2: Mogelijke veranderingen bij de coronacrisis
Leiderschap
De coronacrisis noopt tot
internationale samenwerking, maar ook tot een krachtige nationale aanpak. Hoe deze ogenschijnlijk tegenstrijdige tendensen worden verbonden in de EU is nog niet in kannen en kruiken. ‘Dit kan het einde van Europa betekenen’ kopte de Volkskrant een interview met de Italiaanse schrijver Paolo Giordano (Sander Plij 18 april 2020). Het is al vaker gezegd dat het avondland zou ondergaan. Dat leek er veel op, maar leidde daarna tot meer samenwerking, die ook volgens Giordano structureel gezien hard nodig is, omdat het virus geen grenzen kent. Gezien de onvoorspelbaarheid en complexiteit van de veranderingen, weten we niet hoe het gaat lopen. Het zal wellicht anders lopen dan verwacht, voor zover er uitgesproken verwachtingen zijn.

Inspiratie van onze gids deze week: (Karolien Knols de Volkskrant 17 mei 2019):
De Italiaanse schrijver Paolo Giordano (De eenzaamheid van de priemgetallen) heeft alweer zijn vierde boek geschreven en gidst ons graag langs films, muziek, eten en - natuurlijk - boeken.
De hemel verslinden, Giordano’s vierde roman, verscheen een jaar geleden in Italië, maar zoals dat gaat met succesvolle auteurs: de publiciteit gaat nog door als het boek voor de schrijver alweer naar de achtergrond is verdreven. Dat maakt het, geeft hij toe, moeilijker om er nog met even groot enthousiasme over te praten als vlak na verschijning. ‘Het gaat dus steeds vaker over thema’s die gerelateerd zijn aan je verhaal. In het geval van ''De hemel verslinden: over de jeugd die de straat opgaat om te demonstreren voor het klimaat. Je moet ze serieus nemen, die jongeren. De jeugd is de thermometer van de samenleving.’

De hemel verslinden (Edwin Krijgsman de Volkskrant 28 december 2018):
Paolo Giordano wil te veel in deze onvolmaakte roman, die je desalniettemin ademloos uitleest.
Groen paradijs
Aanvankelijk is de masseria een hof van Eden waar
eendrachtig wordt gezaaid en geoogst en de lucht zindert van geluk en bedrijvigheid, alles volgens streng ecologische en morele normen. Maar het fanatieke idealisme en activisme van de bewoners leidt, samen met sluipende onderlinge haat en nijd, tot de teloorgang van hun groene paradijs.
Die beweging die je maakt, van de cijfers naar het menselijke verhaal, zit in je roman als het gaat over de
slachtoffers van de atoombom.
„Ja, dat is een voorbeeld van de onpersoonlijke wetenschap die een punt bereikte waar alle menselijkheid uit zicht was verdwenen, waardoor die destructief werd. Voor mijn hoofdpersoon wordt het interessant als hij overlevenden van de atoombom te spreken krijgt. Door het persoonlijke drama raakt hij gegrepen.”

VWS verstopt De Jonge in hooiberg (de Volkskrant 3 december 2022, p. 9):
Het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) gaat
geen openheid verschaffen over eventuele contacten tussen CDA-minister Hugo de Jonge en andere bewindspersonen over de mondkapjesdeal. Niet alleen de inhoud van die contacten blijft geheim, maar ook of die contacten er zijn geweest.
Bij VWS gaan er inmiddels stemmen op om helemaal geen
chatberichten meer te openbaren. De op een na hoogste ambtenaar van het ministerie, Abigail Norville, betwijfelt zaterdag in een interview met de Volkskrant of whatsappberichten van belang zijn voor transparantie en verantwoording afleggen. ‘Wat dragen al die whatsappberichten eraan bij? Ik vraag me werkelijk af wat Nederlanders er beter van worden als we zo veel appjes moeten openbaren.’

Zo veel mensen zijn zo lang onderschat (Abigail Norville de Volkskrant 3 december 2022, Opinie p. 22-25):
Topambtenaar
Abigail Norville wil meer streetwise collega’s aantrekken op haar ministerie. ‘Mensen die weten hoe het is als een overheid er niet voor je is..’ Zo kunnen signalen uit de samenleving beter worden opgepikt.
Als
Abigail Norville, de een-na-hoogste ambtenaar op het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, een sollicitatiegesprek afneemt, vraagt zij: ‘Uit wat voor nest kom je, met welke waarden en normen ben je opgevoed en wat zie ik daar vandaag de dag nog van?’
Openbaarheid kost veel tijd, zegt u. Vindt u dan niet dat u die tijd erin moet steken?
‘Niet op deze manier. Ik vraag me werkelijk af wat Nederlanders er
beter van worden als we zo veel appjes moeten openbaren.’
U wilt de ambtenarij minder Haags maken. In hoeverre bent u zelf al verhaagst?
‘Ik snap inmiddels wel
hoe het werkt in Den Haag, maar ik kan me er nog over verbazen, bijvoorbeeld over het aantal mensen en afdelingen waarmee je iets moet afstemmen. Ik loop nog weleens bij een collega binnen om te zeggen: wat belachelijk dat dit zo gaat. Dat is denk ik van belang. Zodra je het allemaal voor lief neemt, kun je het ook niet meer veranderen.’

Moeders zijn ook dochters (Boeddhistische blik, 19 maart 2023 NPO2
Tweedelige documentaire over moeders en dochters. Wat is de impact en betekenis van de moeder-dochter relatie? Met deze vragen gaat filmmaakster Sarah Marijnissen op onderzoek uit, als ze na 29 jaar haar relatie verbreekt. “Je moeder is je eerste en misschien wel grootste leermeester.” Herhaling: zondag 19 maart 2023 (deel 1) en zondag 26 maart 2023 (deel 2)
De relatie met onze moeder is misschien wel de meest vanzelfsprekende en complexe relatie in ons leven. Aan haar danken we ons leven en van haar aandacht en liefde zijn we afhankelijk om uit te groeien tot een gezonde volwassene. Maar wat als de moeder zelf behoeftig is? In onze cultuur leeft het idee dat een moeder perfect moet zijn. Er is weinig aandacht voor de tekorten die moeders vroeger zelf ervoeren. En daarmee ook voor de mogelijke gevolgen van die tekorten, zoals emotionele bezetting of verwaarlozing van hun dochter.
Dit soort
ouder-kind dynamieken bemoeilijken het losmakingsproces van de dochter: zij trekt zich het lot van de moeder aan en wil dat verlichten. Het kind neemt de verantwoordelijkheid van haar over of zoekt als volwassen vrouw compensatie voor de ervaren tekorten uit de jeugd bij een partner en haar omgeving. Deze onbewuste patronen maken het op eigen benen staan en aangaan van volwassen relaties lastig.

Midwives (De Boeddhistische blik 12 februari 2023 NPO2):
In het verscheurde Myanmar werken twee verloskundigen samen om kinderen van Rohingya-moslims gezond ter wereld te krijgen. Hla is boeddhist en eigenaar van een medische kliniek in Rakhine, Nyo Nyo is moslima en haar assistent. Veel Rohingya spreken geen Rakhinees, de voertaal in Rakhine, dus Nyo Nyo treedt op als tolk. Haar familie woont al generaties lang in het gebied, maar ze worden als indringers beschouwd. Aangemoedigd door Hla, die haar eigen veiligheid op het spel zet door moslimpatiënten te helpen, wil Nyo Nyo verloskundige worden. Ze worden jarenlang gevolgd, terwijl de leefomstandigheden van de Rohingya's steeds moeilijker worden.

Free as a Monk (Boeddhistische blik 5 februari 2023, NPO2):
Vanuit het Hollandse Drenthe strijdt de Tibetaanse monnik en beeldend kunstenaar
Tashi Norbu al jaren voor politieke vrijheid in Tibet. In zijn woonplaats Emmen richtte hij het Museum voor Tibetaanse Hedendaagse Kunst op. Een unicum in de wereld, waar hij met onvermoeibare inzet Tibetaanse kunst en het voortbestaan van de Tibetaanse cultuur tot zijn levenstaak heeft gemaakt. Vanwege dit werk wordt hij nu door de Chinese overheid als dissident beschouwd en kan hij nooit meer een voet op Tibetaanse of Chinese bodem zetten.

Het geluid van een kind dat nee zegt (Boeddhistische blik 15 januari 2023, NPO2):
Van alle moeilijke taken die je als
mens met jezelf confronteren, is het ouderschap misschien wel de ingewikkeldste. Bijna alle mensen willen het graag goed doen en juist daarom gaat het vaak verkeerd. Elf moedige ouders gaan tijdens een driedaagse opvoedretraite op zoek naar de onderliggende overtuigingen en zelfafwijzende gedachten die ten grondslag liggen aan conflicten tussen ouder en kind. In de hoop op een uitbreiding van het helende veld en om meer kwetsbaarheid en eerlijkheid in onze alledaagsheid te brengen, delen deze ouders hun kwetsbaarste vraagstukken met de camera en de kijker.

Boeddha in de polder (20 december 2022, NPO2):
Het zijn onzekere tijden vol
burn-outs, depressies en stress. In een spirituele zoektocht gaat Joris Linssen in gesprek met mensen die een persoonlijke crisis hebben weten om te buigen tot een waardevolle levensles. Joris ervaart de kracht van de maan met schrijfster Susan Smit, ontdekt een boeddhistische monnik Sander Oudenampsen in een katholieke kerk en drumt samen met yogaleraar Raymond Vijverberg om de zomer te verwelkomen.

Boeddha in de Bijlmer - (Boeddhistische blik 4 december 2022 NPO2):
De
Bijlmer lijkt soms maar niet van haar negatieve imago af te komen, maar voor de van oorsprong Surinaamse Audia (39), die met haar drie zoontjes in de Amsterdamse wijk woont, is het een plek waar ze bezieling vindt in het Nichiren boeddhisme.
Op tienjarige leeftijd wordt
Audia door een familielid vanuit Suriname meegenomen naar Nederland. Haar toekomstmogelijkheden zouden hier veel hoger liggen, maar eenmaal aangekomen in de Bijlmer wordt die belofte niet ingelost: vanaf haar achttiende mag ze geen onderwijs meer volgen en ze ervaart een traumatische tijd in het pleeggezin waar ze veel zorgtaken krijgt. Het duurt tot haar 26e jaar, voordat ze weg durft te lopen. Hoewel het licht aan de horizon gloort, moet ze zichzelf helemaal opnieuw uitvinden, te beginnen bij een verblijfsvergunning. Ze merkt vooral dan hoe de beoefening van het boeddhisme haar helpt richting te geven aan haar nieuwe leven en hoe ze haar negatieve beeld over de Bijlmer, mede veroorzaakt door haar jeugdtrauma’s, weet om te buigen tot een positief beeld.

Onderwijs weerspiegelt ook het lelijke gezicht van meritocratisering (Edith Hooge FD 20 december 2020):
In het kort
·
Meritocratie kent ook schaduwkanten.
· Want
merites (eigen verdienste) wordt te eenzijdig bepaald door hoogte schooldiploma.
· We moeten ook andere capaciteiten gaan waarderen.
Edith Hooge is voorzitter van de Onderwijsraad en hoogleraar onderwijsbestuur aan TIAS, Universiteit van Tilburg.

Profiel Georges Sorel
Een intellectueel in de marge (Ewoud Kieft De Groene Amsterdammer 1 december 2022, p. 54-57):
In de ouderwetse oorlogsromantiek van
soldatenmoed en opoffering herkende de Franse filosoof Georges Sorel iets wat het socialisme vaak ontbeerde: de bezielende werking van mythische verhalen. Wat leert het huidige socialisme ervan?
Het was allemaal
pure romantisering, precies zoals in de VS nu nog steeds de vrijheid om een wapen te dragen wordt verheerlijkt door politici die zelf in omhekte villa’s wonen. Geweld is acceptabel, en zelfs toe te juichen, zolang het uit edelmoedige motieven voortkomt, daar komt de morele code van zo ongeveer elke actiefilm uit Hollywood nog steeds op neer.

Antoine Deltour of Personificatie van de strijd tegen het establishment (Sheila Sitalsing de Volkskrant 27 april 2016 p. 2):
Op support-antoine.org kunnen sympathisanten hun steun betuigen aan
Antoine Deltour, gruwel van de Luxemburgse autoriteiten en multinationals, held van de mensen die zeggen op te komen voor de kleine man en voor wat ze fiscale rechtvaardigheid noemen. Gisteren begon de rechtszaak die de Luxemburgse autoriteiten tegen Deltour hebben aangespannen.
Deltour overhandigde in 2012 zijn bestanden aan een Franse journaliste, wier publicatie nog niet veel losmaakte. Twee jaar tijd later stortte het internationale consortium van onderzoeksjournalisten ICIJ zich op de rest van de duizenden documenten en het Luxleaks-schandaal was geboren.
De voorloper van de
Panama Papers gaf een fraai inkijkje in hoe een EU-lidstaat een indrukwekkende trapeze had opgebouwd aan fiscale ontwijkingsmogelijkheden waardoor multinationals overal ter wereld actief kunnen zijn, maar nergens ter wereld in overdreven mate hoeven bij te dragen aan de financiering van zaken die nodig zijn om een samenleving draaiende te houden.
Deltour staat terecht in Luxemburg. Hij kan voor tien jaar de gevangenis in draaien, maar hij heeft de publieke opinie aan zijn kant, net als de Europese Commissie, de OECD en andere instanties die er ook klaar mee zijn.
Zo is Deltour de personificatie geworden van de strijd tegen 'de 1 procent', tegen het establishment, en tegen de partijen die groot en machtig genoeg zijn om zich te onttrekken aan de regels. Niet door ze te overtreden, maar door ze te omzeilen. Dat is legaal. Deltour heeft laten zien dat legaal en normaal niet per se hetzelfde zijn.

'Het lijkt weer 1939.' Hans Goedkoop de Volkskrant 5 mei 2022 p. 4):
Hans Goedkoop, historicus en voormalig presentator van geschiedenisprogramma
Andere tijden, de jaarlijkse 4-meilezing voor in de Nieuwe Kerk. Het eerste deel van zijn toespraak ging over het indrukwekkende ‘morele kompas’ dat de Joodse advocaat en schrijver Abel Herzberg in concentratiekamp Bergen-Belsen aan de dag legde.
Volgens Goedkoop bieden en boden Nederlandse wetten die ‘nog maar kort geleden’ in het leven zijn geroepen
Russische miljardairs bescherming. Dit alles ‘om een prettig vestigingsklimaat te scheppen voor het geld van die agressor, waarvan we ook toen al wisten dat het dievengeld was.

‘Mijn eenzaamheid is goed omringd, daardoor kan ik anderen toelaten’ (Fokke Obbema interviewt Dirk de Wachter de Volkskrant 2 december 2022, p. 16-17):
De Belgische psychiater
Dirk de Wachter viel ‘een noodlottige lastigheid te beurt’: kanker. Het heeft zijn ideeën over het leven niet veranderd, zegt hij, eerder bevestigd. En daarin is de mens fundamenteel eenzaam.
Waar put u troost uit, behalve uit uw naasten? Helpen filosofie, kunst of religie u wellicht?
‘Op religieus vlak noem ik mezelf een ‘
christelijk non-theïstisch mens’, een absurde tegenstrijdigheid. Mensen roepen dan: ‘Hoe kun je christelijk zijn zonder in God te geloven?’ Toch is dat mijn positie. Mijn oom, die missionaris in Congo was, zei aan het einde van zijn leven: ‘Of er een hemel en een God bestaan weet ik niet, maar ik geloof zeer in de boodschap van liefde van Jezus.’ Daar kan ik me heel goed in vinden. Ik ben een romanticus die in de liefde en de literatuur gelooft. Maar als het erop aankomt ben ik bovenal een nuchter mens. Dat geldt meestal ook voor het vooruitzicht van mijn dood. Soms scheurt het vlies, heb ik het te kwaad. Gelukkig kan ik me dan een gevoelig mens tonen.’

Zwitserse oud-CEO beëindigt zijn leven (Nanda Troost de Volkskrant 31 mei 2016 p. 27):
Opnieuw een zelfdoding van een (oud)topman van de Zwitserse verzekeraar Zurich. Is de druk op deze managers te groot?
Het gaat om
Martin Senn (59), tot december topman van de verzekeraar. In 2013 pleegde financieel directeur Pierre Wauthier zelfmoord. Senn was toen CEO van Zurich Insurance Group.
Zelfmoorden onder managers
Rond de bankencrisis werd de financiële sector opgeschrikt door een aantal zelfmoorden onder topmanagers. Onder hen Huibert Boumeester, tweede man bij ABN Amro, die zijn baan was kwijtgeraakt na een vijandige overname (Fortis e.a.).
De Belgische psychiater Dirk de Wachter zei eerder al dat de kans dat topmensen zelfmoord plegen veel groter is dan dat ze hulp inroepen. 'Ik denk dat het in de persoonlijke levens van nogal wat managers een ravage is', zei De Wachter in zakenblad Trends. 'Het is bovendien typisch voor mensen die op een hoog niveau werken om voor alles of niets te kiezen. Dat is het harakirisyndroom, het niet mogen falen.'

Uw maandelijkse zorgpremie nog verder omhoog? Dat kan niet. Dus moet de politiek kiezen in de zorg (Christiaan Rompen de Volkskrant 2 december 2022, p. 23):
Ziekenhuizen komen niet uit met hun budgetten. In plaats van dat de zorgverzekeraars dat risico dekken, schuiven ze het af op de zorgverlener. Als die dat niet meer pikt, wordt iets anders duidelijk: de premies deugen niet.
Zo is het
risico dat bij het vak verzekeren hoort, verlegd van de verzekeraars naar de ziekenhuizen en andere zorgaanbieders. Nergens in de Zorgverzekeringswet is afgesproken dat zorgaanbieders ook verzekeringsmaatschappij moeten spelen.
En terwijl de verzekeraars hun
reserves aanhouden en vergroten, schuiven zij hun risico door naar de zorginstellingen. Toezichthouders weten dit en gedogen dit. Rolverzaking dus.
En dan wordt
pijnlijk zichtbaar dat de premies veel te laag zijn om alles wat de zorgpolis momenteel belooft voor iedereen waar te kunnen maken. Omdat de basis zorgpolis niet nog veel duurder kán worden, resteert geen andere optie dan eindelijk het politiek maatschappelijke debat te openen over keuzes in de zorg.

Zacht autoritaire windvaan en handige ritselaar (Leen Vervaeke de Volkskrant 31 november 2022, p. 31):
Woensdag overleed de voormalige Chinese leider
Jiang Zemin. Hij regeerde van 1989 tot 2002 over China – een tijdperk van toenadering tot het Westen en pragmatisme.
President
Jiang Zemin werd aanvankelijk afgeschreven als een politieke windvaan. Maar hij heeft zijn vele critici versteld doen staan. Hij overleefde zonder veel moeite de eerste zeven maanden zonder zijn mentor, de in februari overleden Deng Xiaoping, en heeft zich zelfs ontpopt als een hervormer....
Jiang Zemin werd van een Chinese bureaucraat tot een machtige mannetjesmaker (Eva Rammeloo Trouw 30 november 2022)
De Chinese oud-leider
Jiang Zemin is overleden. Hij legde de basis voor een nieuw, kapitalistischer China. Zijn invloed bleef lang na zijn terugtreden merkbaar.
In het bericht over
Jiangs overlijden benadrukt de CCP woensdagavond hoe ‘kameraad Jiang Zemin de stabiliteit van Shanghai effectief handhaafde’.

De pensioensector heeft de politiek in de tang met slimme framing (Martin ten Cate de Volkskrant 1 december 2022, p. 27):
Morgen begint de artikelsgewijze behandeling van de
Wet toekomst pensioenen, WTP. Hoe (on)gunstig die wet straks ook uitpakt voor de gepensioneerden, de sector zelf is financieel binnen. Hopelijk denkt de Eerste Kamer straks nog eens dieper na over het stelsel.
In 2021 bedroegen de kosten van de pensioensector
14,5 miljard euro. Daarvan ging geen cent naar uw pensioen(opbouw). Het waren hoofdzakelijk lonen en salarissen voor de sector zelf. Maar liefst 7 miljard euro werd uitbetaald aan bonussen.
De
pensioensector en politici zijn erin geslaagd een beeld te creëren dat we geld tekortkomen. Een knap stukje framing, maar het is echt onzin. Nederland is een puissant rijk land. Het heeft ieder jaar een groot spaaroverschot en het heeft per saldo grote vorderingen op het buitenland. Ons pensioenstelsel is simpel te hervormen en wat we dan met de pensioenpotten moeten doen, is een luxeprobleem. De WTP zal waarschijnlijk in de Tweede Kamer worden aangenomen. Nu maar hopen dat er in Eerste Kamer wel conceptueel wordt nagedacht.

Er worden redelijke eisen gesteld aan schoolbestuurders nu zijn ze kwaad (Aleid Truyens de Volkskrant 30 november 2022, p. 23):
Hij herinnert de
schoolbestuurders aan twintig jaar falen: op het internationale Pisa-leesvaardigheidsonderzoek onder 15-jarigen zakte Nederland van een mooie negende plaats in 2003 naar een 26ste plaats in 2018, onder het EU-gemiddelde. Terecht is dit Wiersma’s grootste zorg en zet hij in op de verbetering van de basisvaardigheden.

‘Het is mijn taak om leraren te helpen. Als schoolbesturen daar niet aan meehelpen, zal ik ingrijpen’ (Aluid Truyens interviewt Dennis Wiersma de Volkskrant 27 augustus 2022, Zaterdag p. 6-8):
Luister naar leraren, zegt minister voor Primair en Voortgezet Onderwijs
Dennis Wiersma, dan weet je wat voor hen het beroep onaantrekkelijk maakt. ‘Dat leraren zich vaak slechts uitvoerders voelen van wat bestuurders voor hen bedenken, leidt tot scheve gezichten.’

Dronkers hoorde er niet bij (Martin Sommer de Volkskrant 9 april 2016 p. 19):
Jaap Dronkers vond dat Ons Onderwijs 2032 ten koste gaat van gelijke kansen.
Dronkers was getuige geweest voor de commissie-Dijsselbloem, die in 2007 de
onderwijsvernieuwingen onderzocht. Daar vertelde hij hoe hij in 1997 samen met dagblad Trouw was begonnen met het publiceren van de prestaties van middelbare scholen.
Het was voor het ministerie zo onverdraaglijk geweest, dat Dronkers tien jaar lang geen toegang kreeg. 'Bis zum auf den heutigen Tag', riep hij Dijsselbloem toe. 'Niente!' Het zat hem nog dwars. Zoals hem ook dwarszat dat zijn afscheidsrede toen hij in 1999 als hoogleraar uit Amsterdam vertrok, nergens werd gepubliceerd. Hij behandelde daarin de verschillen in becijfering bij schoolonderzoeken en centraal schriftelijke examens en hoe zwarte scholen hun leerlingen met een hoger cijfer een kontje dachten te geven.
Dronkers verwijt de politiek het denken over onderwijs uit handen te hebben gegeven aan deelbelangen zoals de onderwijswerkgevers. Denk aan Paul Rosenmöller van de VO-raad, die het ene na het andere flexibiliseringsplan lanceert; allemaal namens de
schoolbesturen en allemaal met de verzekering dat hier louter en alleen het publieke belang wordt gediend.
Dronkers' laatste waarschuwing was dat een aan zichzelf overgelaten onderwijsbestel 'in dienst staat van de leidende groeperingen en alleen hun belangen zal behartigen'. Ik zal hem zeer missen, want zonder stoorzenders als Dronkers gaat het niet.

Carrièrevrouw? Zo zou ik mijzelf niet willen noemen. Ik wilde mij graag ontwikkelen (Marjon Bolwijn interviewt Mies Streekstra de Volkskrant 28 november 2022, p. 16-17):
Mies Streekstra is 100 jaar. Hoe kijkt de econoom, gepensioneerde topvrouw bij Berenschot en einzelgänger naar de eeuw die achter haar ligt?
Naast mijn werk en na mijn pensioen was ik actief in allerlei besturen, zoals van de
schouwburg en de muziekschool in Amstelveen. Ook ben ik ouderling geweest van de hervormde kerk en gemeenteraadslid voor de VVD. Dat laatste zou ik nu niet meer doen.’
Wat zou u nu niet meer doen?
‘Ik koos voor de VVD omdat ik hecht aan
vrijheid. Maar ik vind dat de VVD de mensen die het moeilijk hebben aan de kant laat staan. De verschillen tussen rijk en arm zijn groter geworden. Ik ga niet meer op de VVD stemmen, maar op de PvdA.’

Leuk emancipatie, maar doe jij de was? (Marieke de Ruiter de Volkskrant 26 november 2022, Zaterdag p. 1-5):
55 jaar nadat
Joke Smit met Het onbehagen bij de vrouw de tweede feministische golf ontketende, vinden Nederlanders de ongelijkheid tussen mannen en vrouwen nog altijd de belangrijkste om te bestrijden. Maar zélf veranderen? Dat willen ze liever niet, blijkt uit een enquête in opdracht van de Volkskrant.
Het vergt een
lange adem, maar de snellere route, een nieuwe emancipatiegolf, lijkt volgens de enquête vrijwel uitgesloten. 55 jaar na Joke Smit, denkt slechts één op de drie Nederlanders nog iets te winnen te hebben met emancipatie. Een nog kleinere minderheid voelt zich überhaupt nog feminist.

James Long boek Mens, vonk der eeuwigheid
Hoofdstuk Steenkool of diamant? (p. 158,159):
Als de goddelijke intelligentie inderdaad elk deeltje van de oneindigheid doordringt, dan heeft ieder mens de beschikking over alle kracht en elk scheppend initiatief om met die goddelijke intelligentie en haar constructieve elementen in de natuur te werken. We mogen dan veel steenkool en ruwe olie in onze samenstelling hebben, maar we hebben ook de potentie van een diamant. Daarom spraken de boeddhisten, vooral in Tibet, over de Heer Boeddha als
‘het diamanten hart’, hij van wie het hele wezen door de druk van de eeuwen en de intensiteit van zijn ervaringen was omgezet in de zuiverheid en kracht van de diamant. Door het vuur van de beproeving veranderde de aard van Gautama van heel ondoorzichtig in een die heel doorschijnend was; een even volmaakte weerspiegeling van het licht in hem als van het leed van de mensheid buiten hem. Inderdaad een voorbeeld van mededogen, want hij was wat wilskracht en vastberadenheid betreft hard als diamant, en tegelijk geheel en al oor voor de hartenkreet van de wereld, zodat hij afstand deed van de zegening van de alwetendheid om terug te keren naar de aarde en de hele mensheid te laten delen in de glorie van zijn triomf.
Hoofdstuk De zes verheven deugden van het boeddhisme – II (p. 173,174):
Vraag — Ik ontving kort geleden een brief van een vriendin die in de
particuliere verpleging werkt. Ze schreef hoe ‘treurig het leven was’ – ze had haar uiterste best gedaan en toch was haar patiënt, van wie ze veel was gaan houden, gestorven. ‘En zo gaat het maar door’, schreef ze, ‘de ene patiënt na de andere: sommigen worden beter, anderen slepen hun leven in ellende voort, en weer anderen ‘halen’ het niet en sterven’. Het lijkt gemakkelijk de beginselen te begrijpen als we hier erover spreken, maar als je ze dag in dag uit onder vrij moeilijke omstandigheden moet toepassen, komen er heel andere dingen kijken.\\ Commentaar — Hieruit blijkt duidelijk het fijne onderscheid tussen louter theorie en praktijk. Het zou het toppunt van huichelarij zijn als we niet zowel het verdriet als het geluk van anderen zouden meevoelen. We moeten voor hun vreugde en hun smart steeds gevoeliger worden, en in dezelfde mate ongevoeliger voor de onze. Dat is een eerste vereiste.

Een weerbare staat en broederschap zijn nu cruciaal (Peter Giesen de Volkskrant 26 november 2022, Opinie p. 18-19):
De oorlog in Oekraïne heeft de
[[SriAurobindo|vijand weer teruggebracht. We ervaren angsten die we vergeten waren, zoals de angst voor kernwapens. Maar de oorlog biedt ook de kans om een betere wereld tot stand te brengen, met minder markt en meer ordening, met minder concurrentie en meer solidariteit en oog voor het gemeenschappelijk belang. Hoe onveiliger de buitenwereld, hoe groter de noodzaak van een veilige binnenwereld. Komende winter moet blijken of de prille nieuwe wereld bestand is tegen de spanningen die de oorlog oproept. Het zal een belangrijke test zijn.

De band tussen Londen en Rusland
Welkom in ‘
Londongrad’ (Patrick van IJzendoorn De Groene Amsterdammer 28 april 2022, p. 12-13):
Londen heeft altijd een
grote aantrekkingskracht uitgeoefend op Rusland, en Britse politici ontvangen de Russen en hun roebels met open armen. Maar hoeveel invloed heeft Russisch geld precies op de Britse politiek?
Londen heeft altijd een aantrekkingskracht uitgeoefend op Russen, van tsaar
Peter de Grote, Dostojevski tot Abramovitsj. Wie door Bloomsbury wandelt ziet onder meer blauwe gedenkstenen voor Lenin (virtuele buurman van de komische schrijver Jerome K. Jerome) en voor Alexander Herzen, de laatnegentiende-eeuwse opstandeling en oprichter van de Vrije Russische Pers. In de bedeesde buitenwijk Bromley woonde de anarchist Peter Kropotkin.
De Britse hoofdstad was niet alleen de broedkamer van het communisme, van Marx’ Das Kapital, maar ook
profiteur van de teloorgang ervan. Eind jaren negentig begonnen de eerste rijke Russen te arriveren. Londen voldeed aan alle wensen: de taal, gunstige tijdzone, toponderwijs, privacy, een betrouwbaar rechtssysteem, volop cultuur en vermaak. En alles was te koop, mooi beschreven door Mark Hollingsworth in Londongrad From Russia with Cash;the Inside Story of the Oligarchs. Chique pleinen veranderden in ‘Red Squares’ en landhuizen in Sussex in datsja’s. Chelsea werd ‘Chelski’.

Topman Triodos Bank: ‘We zijn in Nederland veel te geduldig. Het probleem is nu’ (Koen Haegens interviewt Peter Blom de Volkskrant 4 juni 2021):
Hij pionierde al met ‘
duurzaam bankieren’ toen het grote geld nog niet eens wist wat dat betekende. Na veertig jaar vertrekt Peter Blom als hoogste baas bij Triodos Bank. ‘Hebben politici en ceo’s wel in de gaten dat we op een zinkend schip zitten?’
U was in die tijd fan van de Russische revolutionair
Peter Kropotkin (1842-1921). Bent u nog steeds anarchist?
‘Je hebt natuurlijk een heleboel soorten anarchisme. De variant waarbij mensen zelf verantwoordelijkheid nemen, uit een sociaal motief, sprak me al vanaf de middelbare school aan. Kropotkin schreef een reactie op Darwins survival of the fittest;. Hij had het over wederzijdse hulp. Die nam hij als wetenschapper in de dieren­wereld waar, maar hij zag het ook in menselijke gemeenschappen, zoals de Zwitserse horlogemakers.

Vooruitgang met stikstof zal meer aan Van der Wal te danken zijn dan aan Remkes (Kustaw Bessems de Volkskrant 7 oktober 2022, Opinie p. 16):
Laten we hier wel even vaststellen: mócht er
vooruitgang worden geboekt in het stikstofdossier, dan is dat meer aan Van der Wal te danken dan aan Remkes. En aan Hoekstra of Rutte zal het helemaal niet hebben gelegen.

Machtsspel Oekraïense oligarchen bereikt Amsterdamse rechter (Tom Kreling de Volkskrant 5 april 2018):
De kern van het conflict is eenvoudig. In 2013 kocht miljardair
Rinat Achmetov, een van de rijkste mensen van Oekraïne en eigenaar van het grootste staalbedrijf en de grootste energieproducent van het land, met zijn bedrijf SCM voor 860 miljoen dollar het telecombedrijf Ukrtelecom van een bedrijf op Cyprus.
Maar – en nu wordt het interessant –
op de achtergrond speelt ook nog een andere Oekraïense oligarch een rol: Dmitry Firtash. Deze Firtash zou volgens de Financial Times bij de privatisering van het telecombedrijf een deel van de deal gefinancierd hebben, waardoor hij nu nog circa 300 miljoen euro van Raga krijgt.
Maar Firtash is tevens bekend van zijn zakelijke banden met Paul Manafort, de voormalig campagnemanager van Donald Trump. Manafort werkte eerder ook als pr-man voor de pro-Russische Janoekovitsj. Manafort is zelf in de Verenigde Staten door speciaal onderzoeker Robert Mueller aangeklaagd voor belastingontduiking.
Zo grijpt alles in elkaar, in een zaak met
financiële en politieke belangen. En dat machtsspel van Oekraïense oligarchen strekt zich inmiddels uit van Oekraïne tot Cyprus en van Groot-Brittannië tot de Amsterdamse rechter.

Kleptocraat voelt zich thuis in 'Moskou aan de Theems' (Patrick van IJzendoorn de Volkskrant 7 maart 2016):
Een rondje door Londen met corruptiebestrijder
Borisovitsj laat zien hoe dubieuze Russen de duurste huizen in de stad bezitten. 'Niemand stelt hier vragen.'
Wat Borisovitsj ergert is dat zijn landgenoten die over de
ruggen van de gewone Russen rijk zijn geworden, geen strobreed in de weg wordt gelegd door de Britse autoriteiten, hoe slecht de Brits-Russische relatie ook heet te zijn. Om dat aan te tonen, laat hij de tour eindigen op Whitehall, waar de overheidsdepartementen staan en de premier resideert. Op Horse Guards Avenue wijst hij op een elegant appartement. 'Dat is voor 11 miljoen pond gekocht door Igor Shuvalov, de op vier na belangrijkste politicus onder Poetin. Hij heeft een fraai uitzicht over de Theems, nietwaar?'

Spelen, de motor van de evolutie
Wat heeft het leven voor zin als we geen plezier kunnen maken? (David Graeber 6 augustus 2014):
Sinds Darwin beschouwen wij de biologische wereld uitsluitend in
economische termen. Dat apen, kikkers of zelfs mieren meer doen dan alleen maar voortbestaan, wil er bij wetenschappers nauwelijks in. Toch lijken kreeften soms voorwerpen te verplaatsen gewoon voor hun plezier.
In Rusland kwam een alternatieve school van het darwinisme op, die
samenwerking in plaats van concurrentie aanwees als de drijvende kracht achter evolutionaire veranderingen. In 1902 werd deze benadering verwoord in een populair boek, Wederzijdse hulp: Een factor in de evolutie, van de natuurvorser en revolutionair-anarchistische propagandist Peter Kropotkin.
In een expliciete reactie op de sociaal-darwinisten betoogde
Kropotkin dat hun hele theoretische basis niet klopte. Juist de soorten die het meest effectief samenwerken zijn op de lange termijn het meest concurrerend. Kropotkin, die als prins was geboren (en als jonge man afstand deed van die titel) heeft vele jaren als natuurvorser in Siberië gewerkt voordat hij gevangen werd gezet wegens revolutionaire agitatie, waarna hij ontsnapte en naar Londen vluchtte. Wederzijdse hulp ontstond uit een serie essays die hij had geschreven in reactie op sociaal-darwinist Thomas Henry Huxley en somde de Russische inzichten uit die tijd op: hoewel concurrentie ongetwijfeld een factor was in de natuurlijke en sociale evolutie was de rol van samenwerking uiteindelijk doorslaggevend.

Ali Nikman (Twan Huys College tour 10 september 2023 NPO2):
Ali Niknam is de oprichter van Bunq bank. Zakenblad Quote schat zijn vermogen op 1,6 miljard euro en hij stond nog voor zijn veertigste verjaardag aan de wieg van drie miljardenbedrijven. Niknam, de Nederlandse versie van Apple-oprichter Steve Jobs, is een rasondernemer met lef. Bij Bunq verhoogde hij als eerste bank in Nederland fors de spaarrente. Op zijn achtste vluchtte hij met zijn ouders van Iran naar Nederland en als tiener deed hij niets liever dan programmeren en ondernemen.

Kaag twijfelt over politieke toekomst om angst aanslag bij dochters (Natalie Righton de Volkskrant 27 mei 2023, p. 4):
In het tv-programma
College Tour (28 mei 2023 NPO2) zeggen de dochters van Sigrid Kaag een moordaanslag op hun moeder te vrezen. De D66-leider overweegt daarom de politiek te verlaten.

Frans Timmermans: Bas Heijne is een praatjesmaker NRC-columnist is 'Opperpriester van het eigen morele gelijk' (16 maart 2014):
Minister van Buitenlandse Zaken
Frans Timmermans (PvdA) was afgelopen week te gast bij College Tour. Op zijn Facebook-account wilde hij zijn grote schare volgers bedanken voor de ‘vele positieve reacties’. Eén van hen wees de bewindsman op de zaterdag-column van NRC-denker Bas Heijne. Heijne schrijft over de Nederlandse houding ten opzichte van Rusland in onder meer het Oekraïne-dossier. Heijne hekelt slappe excuses, idiote drogredenen en schaamteloos cynisme en de rol daarbij van Timmermans.
‘Opperpriester van het eigen morele gelijk’
De
Timmerfrans-volger weet dat de bewindsman beschikt over een kort lontje: omgaan met kritiek is bepaaldelijk geen forte van de sociaal-democraat. “Hij wordt bij wijze van spreken al woedend als zijn aansteker het niet doet, dat ziet hij als een directe en persoonlijke aanval”, vertrouwde een oud-fractiegenoot ons eens toe. De kritiek van Heijne leidde dan ook tot een felle reactie.

Een bevlogen telg van de jaren zestig (Peter de Waard de Volkskrant 7 juni 2010):
Als leraar geschiedenis op de onderbouw van de pedagogische academie aan de Loudelsweg in Bergen liet hij scripties schrijven over de Russische anarchist
Peter Kropotkin....
Hans Verploeg die op 26 mei op 65-jarige leeftijd overleed aan een erfelijke leverziekte, moet toen 26 jaar zijn geweest.
Hij studeerde
politicologie en geschiedenis en was een telg van de jaren zestig. Kropotkin (1842-1921) was een revolutionair die hem wel aansprak. Hij zou er later, samen met ‘kabouter’ Roel van Duijn, nog een studie aan wijden die in 1978 werd gepubliceerd.

Eigen stem, eigen klank eigenwijs (Merlijn Kerkhof interviewt Sylvia Huang de Volkskrant 13 juli 2022 p. V10-12):
Ze is een natuurtalent dat zich niet de wet laat voorschrijven. En dus verlaat Sylvia Huang na acht jaar het Concertgebouworkest om de eerste viool te spelen bij de opera in Brussel. ‘Ik dacht,
waarom niet?
Tot slot: zien we je nog eens terug als
concertmeester bij het Concertgebouworkest?
Weer een schaterlach: ‘Ik doe niet aan carrièreplanning. Ik leef per dag. Alles is bij mij een beetje geïmproviseerd.’

Voorbij Bach (Nell Westerlaken de Volkskrant 12 juli 2022 p. V10-11):
Han de Vries (80) was een
wereldster als hoboïst, maar sinds zijn pensioen heeft hij de hobo (zijn ‘vijand’) voor de schilderskwast verruild. Honderden schilderijen maakte hij sindsdien, nu samengebracht in een boek. ‘Totaal anders dan musiceren. Niemand denkt dat je Rembrandt bent.’
Absoluut geen therapeutisch gedoe
Vader De Vries was architect, hij verongelukte toen Han 17 was. Onder het pseudoniem Chanah Milner kreeg zijn moeder na de oorlog bekendheid als zangeres van het Joodse lied. Zijn jeugd speelde zich af tussen mensen die het kamp hadden overleefd of die in het verzet hadden gezeten, kunstenaars en artiesten, en niemand kwam zonder littekens. ‘Op verjaardagen bij Mien en Dick Elffers mocht de kamerdeur nooit dicht. Mien had Ravensbrück overleefd en in Vught gezeten. Na een incident was ze met tachtig andere vrouwen opgesloten in een bunker. De volgende dag ging de deur open en donderde de helft er dood uit. Mien leefde nog. Ze is er totaal claustrofobisch van geworden.’
‘Nee, nee, het is absoluut geen therapeutisch gedoe, dat schilderen van mij’, bezweert hij. Niettemin lijkt er veel
nacht en ontij in zijn werk te zitten, woedende zeeën, graven, doden, omineuze berkenbossen en anonieme massa’s opgejaagde wezens. Die beelden zijn ‘volstrekt algemeen’, zegt hij, ‘het zal wel iets te maken hebben met mijn achtergrond, dat komt er dan blijkbaar uit, maar daarvan ben ik me tijdens het schilderen niet altijd bewust. Soms heb ik een vage sfeer in mijn hoofd en die verschijnt dan op het doek.’

Eén familie, twee werelden. De Heus, miljardairsfamilie die pal achter de boeren staat (Michael Persson de Volkskrant 13 juli 2022 p. 13-15):
Ze staan dankzij hun
veevoermultinational hoog in de lijst rijkste Nederlanders en bezitten een koninklijk onderscheiden kunstcollectie. Ze doen er ook alles aan om de boeren te steunen in hun protesten. Wie is de familie De Heus?
Eén familie,
twee gezichten. Zeer salonfähig, maar ook voor de boeren op de bres. Het is, in deze zwaar gepolariseerde tijden, bijna onvoorstelbaar dat dezelfde naam aan weerszijden van de culturele kloof opduikt. Of is er toch een verband tussen die twee?
‘Wie het beter heeft eet meer vlees of vis, dat heeft ook iets met status te maken’, aldus
global director business development Hein Brenninkmeijer vorig jaar op de M&A-website Mena. En dan is daar dus meer kippen-, varkens-, koeien- en visvoer bij nodig. Conclusie, in 2004: dáár moeten we zijn.
Volgens De Heus is dit een onjuiste voorstelling van zaken door Brenninkmeijer, die niet meer werkzaam is bij De Heus. ‘Met familiebedrijven hebben we vaak een
culturele fit. Dergelijke bedrijven hebben vaak uitstekende adviseurs in dienst, die op een zeer goede manier de belangen van hun cliënten behartigen.

Te veel om dood te slaan (Joeri Boom De Groene Amsterdammer 9 juni 2022):
Deze week verschijnt
Ik wil weg*, van voormalig oorlogsverslaggever, correspondent in India en Groene-redacteur Joeri Boom. Het rommelde in Kasjmir en dus liet Boom zijn gezin in Delhi achter en trok hij met een jonge fotograaf naar de opstandige regio. ‘Dit wordt een goed verhaal, boss.
*) Dit is een hoofdstuk uit
Ik wil weg, een boek van voormalig Groene-redacteur Joeri Boom

(Wilma de Rek de Volkskrant 9 juli mei 2022, Boeken p. 4):
Jan Lucassen wijdde zijn levenswerk aan werk. In het onlangs in vertaling verschenen
De wereld aan het werk geeft de emeritus hoogleraar een zeer gedetailleerde beschrijving van de geschiedenis van arbeid wereldwijd – en daarmee ook van ongelijkheid.

De afgrond, een dansfeest (Arnon Grunberg de Volkskrant 7 maart 2023, p. V10-11):
In Duitsland 1923 –
Het jaar van de afgrond beschrijft Volker Ullrich de hyperinflatie van destijds, de soepelheid jegens extreem-rechts en de roes van de dans om in te vluchten. Arnon Grunberg las het boek en concludeert dat 1923 en 2023 behoorlijk wat overeenkomsten hebben.
De geschiedenis is
geen moreel leerstuk en wie dat van haar wil maken doet haar complexiteit altijd tekort.
Dat neemt niet weg dat het boek van
Ullrich uitstekend laat zien hoezeer bepaalde dilemma’s die honderd jaar geleden speelden ons nog steeds, of beter gezegd opnieuw, bezighouden; hoe oprispingen van toen ons kunnen doen denken aan oprispingen van nu.
Maar omdat er
onenigheid bestaat over wat rechtvaardige doelen zijn – iedereen die het maatschappelijk debat een klein beetje volgt, kan dagelijks getuige zijn van die niet altijd even verheffende onenigheid – hebben burgers hun natuurrecht afgedragen aan de staat. Immers, het geweld van allen tegen allen, in naam van welk rechtvaardig doel dan ook, is waarlijk geen pretje.

Acht verschuivingen die de wereld van morgen bepalen (Marit de Jong VPRO Tegenlicht 7 juli 2022):
De
geopolitieke spanningen wereldwijd lopen hoog op. Rusland veroorzaakt een schok die over de hele wereld voelbaar is. In Taiwan zijn mensen bang voor een soortgelijke inval door China. Ondertussen ervaart Servië de niet duurzame gevolgen van de energietransitie. Sommigen vinden heil in een nieuwe, digitale wereld en vechten tegen desinformatie. Ondernemers richten intussen onze handelssystemen opnieuw in.
Sommige veranderingen zijn
hoopvol, anderen beangstigend.
· 1. China wordt steeds dominanter
· 2. de handel komt dichterbij huis
· 3. we gaan anders reizen
· 4. de energietransitie dreigt nieuwe slachtoffers te maken
· 5. steeds meer mensen zijn klaar met het ‘kapitalistische gelul’
· 6. we bewegen naar een digitale wereld
· 7. we strijden harder tegen desinformatie
· 8. journalisten moeten hun vak verdedigen

Of met andere woorden in hoeverre is de geopolitiek van het Westen, verwoordt door van Baalen en Verhofstadt op de oorlog van Poetin in Oekraïne van invloed geweest.

Oorlog mét koelkast, of vrede zonder (Arnon Grunberg de Volkskrant 6 juli 2022 p. V6-7):
Als
marktwerking niet de oplossing is, wat dan wel?
Arnon Grunberg vermoedt dat de zoekterm ‘
neoliberalisme’ nog een lange toekomst voor zich heeft, omdat het schrikbeeld relevant blijft: waar het collectief het individu vermorzelt, begint het totalitarisme.
Hoe ruim het begrip is geworden, mag blijken uit een recente observatie van
Volkskrant-columnist Kustaw Bessems. Hij meent dat minister De Jonge in zijn speeches keer op keer afscheid neemt van het neoliberalisme, terwijl zijn beleid uitstekend onder die noemer kan worden geschaard – waaruit tevens blijkt dat woord en daad twee verschillende kanten uit kunnen marcheren.
Uit ergernis over de veronderstelling dat neoliberalisme als politieke stroming niet zou bestaan en als gedachtengoed niet te definiëren zou zijn, schreven historicus Bram Mellink en socioloog Merijn Oudenampsen, met hulp van Naomi Woltring, het boek Neoliberalisme Een Nederlandse geschiedenis, dat in deze krant verdiend vijf sterren kreeg van recensent Ronald van Raak. Ondertitel van hun boek luidt Een Nederlandse geschiedenis.
Ik vermoed dat de zoekterm ‘
neoliberalisme’ nog een lange toekomst voor zich heeft, omdat het schrikbeeld, zie juist ook China, relevant blijft: waar het collectief het individu vermorzelt, begint het totalitarisme.

Johan Remkes gaat als ‘brandjesblusser’ bemiddelen tussen boeren en politiek (Pepijn de Lange de Volkskrant 4 juli 2022 p. 7):
Die gesprekken moeten in de tweede helft van augustus beginnen, schrijven minister Henk Staghouwer (Landbouw) en minister Christianne van der Wal (Natuur en Stikstof) aan de Kamer.
Vicevoorzitter Jos Ubels van Farmers Defence Force is sceptisch over de beslissing van het kabinet. ‘Ik snap niet wat het doel is van deze exercitie’, schrijft hij in een reactie aan persbureau ANP. ‘Het kabinet maakt blunder op blunder en nu sturen ze een bemiddelaar op pad die eenzijdig het gesprek aan moet gaan zonder aan de doelen te mogen tornen.’ Ook boerenactiegroep Agractie ziet de benoeming van Remkes niet zitten. ‘
Hij geniet geen vertrouwen in de sector’, aldus voorman Bart Kemp.

Chefsache Bas van der Schot (de Volkskrant 4 juni 2022 p. 21) Attach:763

Remkes gaat als bemiddelaar gesprekken tussen boeren en politiek leiden (Binnenlandredactie AD 3 juli 2022):
Johan Remkes is aangewezen als bemiddelaar die gesprekken met boeren en de politiek moet leiden. De Tweede Kamer had om zo’n bemiddelaar gevraagd vanwege de heftige reactie uit de agrarische sector op de ingrijpende stikstofplannen.

Michael Schur Perfect: de handleiding – Het juiste antwoord op elke ethische kwestie
Wat betekent het om een goed mens te zijn? Hoe beoordelen we of acties
goed of slecht zijn? Wie bepaalt eigenlijk wat goed en slecht is? En als we nu een perfect mens willen worden, hoe doen we dat?
Schur neemt de lezer mee op een reis die 2.500 jaar aan ethiek beslaat, en hij beschrijft wat grote denkers hebben gezegd over moraliteit, fatsoen en ethisch handelen. Hij legt uit wat ze bedoelen, hoe je erom kunt lachen, hoe je het kunt toepassen en hoe je je leven zou moeten leven als je een goed mens wilt zijn.
Ethiek en humor, gaat dat samen? Ja, bewees Michael Schur in zijn comedyserie The Good Place. In zijn nieuwe boek schrijft hij geestig over filosofen als Aristoteles en Kant. Waar komt zijn fascinatie vandaan? En waarom wil hij die zo graag overbrengen?
Perfect: de handleiding moet voor de ethiek gaan betekenen wat A Brief History of Time van Stephen Hawking heeft betekend voor de astrofysica, zei Schur al eens grappend.

‘Leraren in romans doen het imago weinig goed’ (Iantha Sahadat interviewt Ton Bastings Volkskrant 19 december 2018 p. 27):
U eindigt uw proefschrift met een persoonlijk betoog over de problemen van het moderne onderwijs en het imago van de leraar.
Het onderwerp van mijn proefschrift is met mijzelf verweven. De herwaardering van het leraarschap gaat mij aan het hart. Het vak Nederlands heeft in het mbo ten onrechte een marginale rol. Dat je zie trouwens in het hele onderwijs – niet alleen bij ons. Het niveau gaat omlaag, het niveau van de leraren Nederlands is enorm gekelderd, ja wat verwacht je dan van leerlingen.
‘De overheid wil het imago van leraren verbeteren. Maar je ziet in onderzoek dat het zelfbeeld van leraren en de opkomst van het lerarentekort parallel lopen aan het nieuwe leren . Als ik kijk naar mijn directe omgeving: natuurlijk gaat het zelfbeeld omlaag als je vijf vakken moet geven waar je te weinig kennis van hebt.’

Macron profileert zich weer als redder (Daan Kool, Marc Peeperkoorn Volkskrant 5 maart 2019 p. 5):
In een open brief aan alle burgers van de Europese Unie ontvouwt Emmanuel Macron vandaag zijn visie voor Europa. De Franse president hoopt daarmee de geesten rijp te maken voor zijn Europese verkiezingscampagne. Het is niet de eerste keer dat hij met een uitvoerig EU-plan komt, maar niet eerder stond er voor hem zo veel op het spel. De Europese verkiezingen in mei zijn de eerste echte peiling voor Macron sinds hij in 2017 aantrad als president.
De brief staat op opiniepagina’s van kranten in alle 28 EU-lidstaten; in Nederland drukt de Volkskrant hem af. De 41-jarige Macron doet daarin een waaier aan ambitieuze voorstellen voor ‘een Europa dat beschermt’. Hij pleit onder meer voor een Europees minimumloon, een verbod op financiering van politieke partijen door buitenlandse mogendheden en een gemeenschappelijk Europees asielbeleid.
Het Europese concurrentie- en handelsbeleid moet strategische bedrijven beschermen tegen vijandige overnames en de EU-regels
voor milieu en rechtvaardige belastingen overeind houden.
Vόόr de venieuwing van Europa (Emanuel Macron Volkskrant 5 maart 2019 p. 22-23):
We zullen ons concurrentiebeleid moeten hervormen, ons handelsbeleid herzien: sancties opleggen aan of verbieden van bedrijven die afbreuk doen aan onze strategische belangen en onze
basiswaarden, zoals milieunormen, gegevensbescherming en eerlijke belastingbetaling; en gaan staan voor een Europees voorkeursrecht inzake strategische industrieën en overheidsopdrachten, in navolging van onze Amerikaanse en Chinese concurrenten.
De vooruitgangsgedachte weer opvatten, betekent ook
voorop lopen bij het milieudebat. Kunnen wij straks onze kinderen nog recht in de ogen kijken, als we niet ook onze klimaatschuld inlossen? De Europese Unie moet zijn ambities vaststellen – koolstofvrij in 2050, halvering van de pesticiden in 2025 – en het beleid afstemmen op deze eisen: een Europese klimaatbank om de ecologische transitie te financieren; een Europese gezondheidsautoriteit om onze voedselveiligheid te versterken; een onafhankelijke wetenschappelijke toetsing van stoffen die gevaarlijk zijn voor gezondheid en milieu om de lobbydreiging tegen te gaan, enz.

Franse rebellen tegen het systeem (Martin Sommer Volkskrant 22 april 2017 Bijlage Opinie p. 5):
Niet vergeten: president Hollande won vijf jaar geleden onder verwijzing naar zijn 'grootste vijand': de financiële wereld. Macron is al bij al een radicale keuze. Mocht Le Pen winnen, dan wil ze af van de euro en vooral wil ze de staatsschuld in gedevalueerde nieuwe francs betalen. De dag na haar overwinning is de volgende financiële crisis een feit.
Is Frankrijk bijzonder? Wij hebben het graag over de Franse weigering te moderniseren, het immobilisme. Maar het ongenoegen is veel wijder verbreid. Premier May schrijft vervroegde verkiezingen uit in verband met de Brexit. Hier denken we aan de excentrieke Britten, met één been in Europa en één been erbuiten.
Toch is het Britse gemor ook niet alleen maar Brits, aangezien ze in de VS intussen president Trump hebben gekozen. Vergeet Nederland niet. Hier wordt nu ouderwets geformeerd. We zijn al bijna vergeten dat de vorige regering bij de verkiezingen vrijwel werd gehalveerd.
Het kwam allemaal bekend voor.
Onze eigen onderkoning Piet Hein Donner had twee weken geleden precies dezelfde boodschap aan de natie. Het gaat niet slecht maar goed en we moeten niet achter rattenvangers met hun referenda aanlopen. Daarvoor is zowel de samenleving als het bestuur te ingewikkeld geworden. En we hebben onze welvaart, rechtsstaat en stabiliteit aan Europa te danken.
Nu is het bestuur zo impopulair, dat álle overgebleven kandidaten zich als antisysteemkandidaten profileren. Niet alleen Le Pen en de zeer linkse Mélanchon keren zich tegen het establishment, ook Fillon en Macron.
Allemaal antisysteemkandidaten dus, die stuk voor stuk niets liever willen dan de macht. Dit alles leidt tot voorspelbaar gefnuikte verwachtingen straks. De meest hoopgevende kandidaat is zonder twijfel Emmanuel Macron.
Macron doet onweerstaanbaar denken aan Hans van Mierlo, toen hij de antisysteempartij D66 presenteerde in een filmpje. Weggedoken in zijn kraag sprak hij zijn klaagzang uit over de ingezakte partijen in het verkalkte Nederland. Maar dat was wel vijftig jaar geleden. De rebellen van toen zijn de regenten van nu.

Als Frankrijk valt (Martin Sommer interviewt H.L. Wesseling Volkskrant 22 april 2017 Bijlage Sir Edmund p. 22-25):
Aan Frankrijk heeft historicus H.L. Wesseling zijn leven gewijd. Een gesprek over zijn nieuwe boek en de vreemdste verkiezingen die hij ooit heeft meegemaakt.
HOE KOMT HET DAT KERK EN STAAT ZO'N ENORME KWESTIE WAREN?
Veel van wat over de negentiende eeuw in het boek staat, komt de 21ste-eeuwer bekend voor.
Er zijn recentelijk zeker tien boeken verschenen over het verval van Frankrijk. Maar al in 1849 was de Franse decadentie onderwerp van debat. 'Toen al teerde Frankrijk op dat enorme verleden, van Lodewijk XIV tot en met Napoleon, met heel Europa aan zijn voeten. Waarom stemde 80 procent van het land op Napoleon III? Alleen maar vanwege de naam. Na 1815 is Frankrijk nooit meer geworden wat het was geweest. De hang naar grandeur zat ook achter het Franse imperialisme. In tien jaar tijd werd Frankrijk het op één na grootste koloniale rijk. Terwijl Fransen zelf niet emigreren. Afrika is nooit van enige economische betekenis geweest. Pure geopolitiek.'
DE NOTIE VAN VERVAL SPEELT OOK EEN ROL BIJ DE PRESIDENTSVERKIEZINGEN WAARVAN WE MORGEN DE EERSTE RONDE BELEVEN. GAAT FRANKRIJK ZICH SCHRAP ZETTEN TEGEN DE MODERNISERING OF GAAT HET ZICH JUIST VOEGEN?
'Het zijn de vreemdste verkiezingen die ik ooit heb meegemaakt. Normaal zou zijn: Hollande gaat op voor een tweede termijn, tegen Fillon. Zo is het twee eeuwen gegaan. Links tegen rechts. Fillon is uiteraard rechts, tegen het homohuwelijk, en katholiek, met zijn kasteel. Maar hij heeft een onwaarschijnlijk programma dat onfrans is. Hij wil een half miljoen ambtenaren schrappen.
Terwijl Fransen nog altijd niets liever willen dan ambtenaar worden. En hij wil het arbeidsrecht terugbrengen van tweeduizend naar twintig pagina's. Ik geef het je te doen in Frankrijk. De enige acceptabele aanpassing van het arbeidsrecht is daar verdere verkorting van de werkweek.'

Blokkeerboeren voeren actie bij de verkeerde Schouten (Ariejan Korteweg de Volkskrant 14 juli 2022 p. 9):
Een van de blokkerende boeren was Barry Klein Holkenborg, melkveehouder in Ruurlo. Een
ervaren actievoerder, hij was in Stroe en op het Malieveld en reed vorig jaar met de trekker naar Bennie Jolink om de Normaal-zanger het boerenbelang bij te brengen; Jolink vond dat intimiderend.
Dit is de
laatste verslaggeverscolumn van Ariejan Korteweg. In het Zaterdagkatern van komend weekeinde staat zijn afscheidsstuk.

Het mechanisme, dat Kustaw Bessems in zijn publicatie Donald, net zo gewoon als wij neushoorns beoogt te duiden hangt met het 'Groot Verhaal' van Teun van Keuken en een gloedvol Groot Verhaal van Thom Egberts samen. Het onderzoeksrapport 'E i V' brengt het 'Grote Verhaal' met behulp van de Kwintessens tot uitdrukking. Het Rathenau Instituut houdt zich bezig met vraagstukken op het snijvlak van wetenschap, technologie en samenleving en die politiek, beleid en samenleving daarover informeert. Om het welzijn van de samenleving te bevorderen houdt daarentegen het onderzoeksrapport 'E i V' zich bezig met vraagstukken op het snijvlak van wetenschap, religie en filosofie, lees de status quo van béta, alfa en gammawetenschappen en de synthese van politiek, beleid en samenleving op basis van het morele kompas. De unificatietheorie kan niet worden uitgevonden want het is de status quo van de alfa-, béta- en gammawetenschappen.

Spiegelpaleis, het kristalpaleis is een metafoor voor ons reflexief bewustzijn, de spiegelsymmetrie (weerspiegeling, weerkaatsing). De definitie van het reflexief bewustzijn biedt, net als de Allegorie van de grot van Plato of het Hologram-paradigma (Cultuur holografisch gespiegeld, Het holografische paradigma) een model om de spiegelwerking van de psyche, het bewustwordingsproces te verklaren.

Opmerkelijk dat de grondslag van het pensioenstelsel buiten het debat blijft (Fokke Oeseberg de Volkskrant 12 juli 2022 p. 29):
De laatste tijd wordt weer het nodige gediscussieerd over ons pensioenstelsel. Thema’s zijn de rekenrente, het feit dat er niet geïndexeerd wordt et cetera. Bijdragen onlangs in de Volkskrant op 4 juli (Cees Grimbergen), 8 juli (Lezers over Pensioenen) en 9 juli (Frank Kalshoven). Interessant is dat in deze artikelen niet de grondslag van ons stelsel (kapitaalstelsel) ter discussie wordt gesteld.
Dat doet Dirk Bezemer (RUG) wel. Hij vermeldde twee jaar geleden in een artikel in De Groene dat op het ogenblik 32 miljard euro aan pensioenpremies wordt ingelegd en dat de lieve somma van 8,4 miljard euro (sic) wordt betaald aan uitvoeringskosten, bonussen en transactiekosten. Hij baseert zich daarbij op het boek
Waar blijft mijn pensioen? Hoe ons pensioenstelsel uw pensioen ondermijnt van Martin ten Cate.

De wereld anders denken (Jan Postma interviewt James Bridle De Groene Amsterdammer 14 juli 2022 p. 44- 49):
In
Ways of Being onderzoekt de Britse kunstenaar James Bridle het leven in een werkelijkheid die de mens overstijgt. Om nieuwe ideeën te formuleren, voorbij het trauma van de klimaatrouw. ‘Het is bevrijdend te beseffen dat wij niet de belangrijkste soort op aarde zijn.’ Bridle laat zien hoeveel van de harde grenzen die we waarnemen tussen dingen in werkelijkheid poreus of zelfs illusoir zijn, dat zoveel van zulke afbakeningen niet de realiteit maar onze pogingen houvast te krijgen op dat wat van nature veranderlijk en ongrijpbaar is, dat wat overal in elkaar overvloeit. Dat zelfs wat we begrepen als biologische individuen en soorten hopeloze vereenvoudigingen zijn. Dat het nu eenmaal zo is dat we geneigd zijn eenvoudige verhalen te verzinnen over de wereld. Ways of Being lijkt te zijn geschreven in de stellige overtuiging dat de wereld zoals hij is niet de wereld is zoals hij zal zijn. Dat ons voorstellingsvermogen altijd maar verandert en dat de wereld die we ons kunnen voorstellen de wereld is waarin we leven.
De bioloog
Edward Osborne Wilson geloofde stellig dat de enige manier om onze relatie met de planeet te veranderen het cultiveren van een diepe liefde ervoor is. Biofilie, noemde hij het. Het is iets waartoe we zeker in staat zijn, maar ook iets waartoe we maar zelden komen. Ik denk er weliswaar vaak over, zonder dat dat betekent dat ikzelf vaak op dat punt weet te geraken.

Een land van kleine buffers Er is genoeg geld, maar we gebruiken het verkeerd Dirk Bezemer De Groene Amsterdammer 4 februari 2021 p. 9
Zaterdag stond de ambtelijke top van het Openbaar Ministerie, rechtspraak en politie gezamenlijk met een groot interview in Trouw. De drie topambtenaren vrezen de bezuinigingen die op de pandemiesteun gaan volgen. Ze wensen deze keer buiten schot te blijven. Want, en hier gebruiken ze grote woorden: anders kunnen ze hun rol binnen de rechtsstaat niet naar behoren vervullen. Tussen de regels door lees ik: nu al eigenlijk niet meer.
Natuurlijk, de hele Tweede Kamer heeft zich bij de Algemene Beschouwingen in september uitgesproken voor een sterkere overheid. De topambtenaren vertrouwen het echter niet.
Het gaat niet alleen om
geld, ook om mensen. De rechtspraak komt tweehonderd rechters tekort, de politie krijgt de roosters nauwelijks meer rond. Ze wil duizend mensen erbij, op de langere termijn 3500. Ze lopen op hun tenen en de burger merkt het. Verdachten worden niet opgepakt, rechtszaken slepen.
Dit is deel van een
groter plaatje. Bij het schrijven van mijn boek Een land van kleine buffers stuitte ik op kleine financiële buffers bij veel huishoudens, bij bedrijven en bij gemeenten, en ook op zeer magere reële buffers, in mensen en middelen, in de gehele publieke sector.
In 2013 al rapporteerde het CBS dat gemeenten, provincies en waterschappen met een tekort van
4,1 miljard euro worstelden. De krimp vertaalde zich in afname van menskracht. In 2008 werkten er bij het rijk 123.000 mensen, in 2018 121.000 – en dat terwijl de Nederlandse bevolking toenam van 16,4 miljoen naar 17,2 miljoen mensen en de samenleving snel complexer werd. Ook bij de gemeenten daalde het aantal medewerkers in die jaren, van 171.000 naar 147.000 mensen. Bij de provincies van dertienduizend naar elfduizend. Hoe kan een krimpende publieke sector de maatschappij op hetzelfde niveau blijven ondersteunen?

Economie Pensioen (Dirk Bezemer De Groene Amsterdammer 25 juni 2020 p. 9):
Nadat de FNV vorige week het pensioenakkoord toch niet had goedgekeurd, verscheen er een erg chagrijnige minister Wouter Koolmees op de televisie. Pensioenen zijn z’n hobby, en hier heeft hij jaren voor gewerkt. In het akkoord gaat de fictieve rekenrente van tafel, kortingen worden nu vermeden maar komen later net zo goed nog, de belofte van een vast pensioen moeten we loslaten. Ik denk dat veel mensen niet precies begrijpen waarom we daar blij mee moeten zijn.
Op de ongeveer 31 miljard euro pensioenuitkeringen per jaar wordt 8,4 miljard euro betaald aan uitvoeringskosten (één miljard), bonussen (twee miljard) en transactiekosten. De cijfers komen uit het boek
Waar blijft mijn pensioen? Hoe ons pensioenstelsel uw pensioen ondermijnt van Martin ten Cate.
Het boek werd in september 2019 aan de Nyenrode Universiteit gepresenteerd, in aanwezigheid van minister Koolmees en vertegenwoordigers van de pensioensector. Het viel dood. Er kwam nauwelijks een gesprek op gang. De minister reageerde lauw. De reacties na de pauze van de pensioenspecialisten waren nietszeggend.
Voor een boek dat zo’n fundamenteel punt aan de orde stelt, was deze lauwe reactie verbijsterend. Dat de gemiddelde Nederlander een beetje glazig gaat kijken bij dekkingsgraden en omslagstelsels is te begrijpen, maar dit waren de mensen die erover gaan.
Inhoudelijk heel vreemd, maar best te begrijpen als je bedenkt waar die 8,4 miljard aan kosten naartoe gaan. Naar vermogensbeheerders in Londen en New York, maar ook naar de Nederlandse pensioensector. Jazeker: er is een sector ontstaan rond die enorme spaarpot. Minister Koolmees praat nooit serieus over het afbouwen van het kapitaaldekkingsstelsel, maar zit in plaats daarvan om de tafel met de pensioensector… die leeft van het kapitaaldekkingsstelsel. Hij heeft dus niet de ruimte om onbevangen naar de problemen te kijken. De minister zou vooral met onafhankelijke macro-economen moeten praten. Dan kunnen we die 8,4 miljard beter besteden. Ik denk ook dat de minister er zelf een stuk vrolijker van gaat worden, want hij houdt van oplossingen.

Nationaal icoon KLM leidt ons een sprookjestoekomst binnen (Frank Heinen de Volkskrant 8 maart 2023, p. 2):
Gruwelijk detail uit het interview: KLM heeft net voor zeven miljard nieuwe toestellen gekocht. Ja, daar kun je natuurlijk niet het grofvuil voor bellen. Tuurlijk, de overheid moet grote vervuilers aan banden leggen, omwonenden beschermen, haar eigen regels handhaven. Maar toch niet nét als ons nationale icoon voor zeven miljard nieuwe toestellen heeft aangeschaft? Je maakt het toch ook niet uit met iemand die net een tandem heeft gekocht?
Onbeperkte groei, ogenschijnlijk in strijd met ieder ander belang dan dat van KLM, is het enige wat ons redden kan van een teruggang naar 2014. Vooruit moeten we, omhoog, met gezagvoerder Rintel een doodstille, stikstofarme, klimaatneutrale, hubfunctionele sprookjestoekomst tegemoet.

'Natuurlijk kun je zeggen: minder vliegen. Maar daar gaan we spijt van krijgen' (Ashwant Nandram en Wilco Dekker de Volkskrant 4 maart 2023, p. 16-17):
KLM neemt het voortouw in de strijd tegen de krimp van Schiphol. De luchtvaartmaatschappij spant een kort geding aan tegen het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. ‘We moeten onze concurrentiepositie tegenover andere maatschappijen behouden.’
Uw voorganger
Pieter Elbers moest vertrekken, naar verluidt omdat hij zich te veel verzette tegen het moederbedrijf Air France-KLM, dat meer grip wil op de KLM. Hoe is uw relatie met Parijs?
‘Ik krijg van buitenstaanders vaker de vraag naar mijn relatie met het moederbedrijf. Ik werk goed samen met Ben Smith (topman van Air France-KLM, red.), die ook niets ziet in de krimp van Schiphol. De vijand zit buiten, niet binnen. KLM heeft hevige competitie. De markt is aan het consolideren. Dan moeten Air France en KLM geen ruzie maken, dat is hopeloos verspilde energie.’

Economie Blauwe trots (Dirk Bezemer Groene Amsterdammer 28 mei 2020 p. 9):
Universiteiten en zelfs MBA-opleidingen gingen de schaduwzijden van de markteconomie bestuderen. De kritiek richtte zich op bankiers en de financiële sector, maar het besef dat die verknoopt waren met de geglobaliseerde economie nam toe. Wat ook meespeelde is dat Amerika zichtbaar begon af te takelen, terwijl China meer werd dan slechts een fabriekshal van het Westen. De machtsbalans was aan het verschuiven. Globalisering was niet meer onverdeeld fantastisch voor het Westen. Dus ontstond er, heel opportunistisch, in het Westen meer ruimte voor globaliseringskritiek. Andersglobalisme werd mainstream.
Nu al is het narratief rond de Nederlandse megabedrijven aan het kantelen. De blauwgekleurde trots op KLM is aan het verdwijnen, nu duidelijk wordt dat het bedrijf belasting ontwijkt in Ierland en zelfs tijdens de acute crisis Air France-KLM de topman nog een douceurtje wilde geven. In het verlengde van KLM zullen Unilever, Philips, AkzoNobel en andere Nederlandse bedrijven tegen het licht gehouden worden.

In de huidige consensus politiek van de kool en de geit sparen staat niet de moraal, maar het belonen en bestraffen, het zondebokmechanisme centraal. Wanneer je je niet aan de regels van het spel houdt dan word je buitengesloten of opgesloten. Recent stond in de Volkskrant dat het aantal gevangenen in Nederland sinds 1985 is verviervoudigd. Marcel van Dam scheef er een aardige column over. Gaan we alleen voor de worst ('carrot and stick' van Hans van Baalen?) Uitgangspunt van veel politici is dat de wetenschap, de technologie in staat is alle problemen wel op te lossen. In de politieke machtsspelletjes verschuift het accent steeds meer naar de beeldvorming, niet naar de inhoud. Doordat de vorm van het debat gaat overheersen wordt het steeds lastiger om inhoudelijk een punt te scoren. Holle retoriek en het willen scoren met schijnoplossingen komen centraal te staan en dit geldt ook voor de pensioenparadox.

Prijsimplosie (Koen Haegens De Groene Amsterdammer 9 juni 2022 p. 9):
Blijft over optie twee:
creatieve disruptie (disruptive innovation, creative destruction). Het is tijd dat Europa en de Verenigde Staten de regels van het spel herschrijven, net als Ford en Amazon ooit deden. Stoppen dus met de vruchteloze pogingen om Rusland op zijn eigen, fossiele terrein te verslaan. De duurzame ommekeer is nu nodig – en niet pas in 2050.

De doe-het-zelf economie (Koen Haegens Volkskrant 13 mei 2017 Bijlage Zaterdag p. 10-11):
Van zelf scannen in de supermarkt tot thuisbankieren: bedrijven weten hun klanten steeds vaker in te zetten als gratis arbeidskracht. En dit is pas het begin.
Greep op de wereld
Ergens bij horen, identiteit, echte keuzes: dat klinkt verdacht veel als het verlanglijstje van de burgers die de afgelopen jaren zo massaal voor populistische partijen kozen. Take back control. Het blijkt ook keer op keer uit de onderzoeken van het Sociaal en Cultureel Planbureau: mensen zijn op zoek naar greep op de wereld om zich heen. Naar hernieuwde
zeggenschap over hun leven. De politiek blijft het antwoord daarop schuldig. Maar het doe-kapitalisme staat te trappelen om een surrogaat te bieden voor datgene wat mensen in democratisch opzicht tekortkomen.
De mogelijkheden van het doe-het-zelfkapitalisme zijn eindeloos.

Lopen voor de wetenschap, tegen Trump (Martijn van Calmthout Volkskrant 21 april 2017 p. 15):
Eensgezind over de wetenschap, verdeeld over klimaatontkenning
Zaterdag marcheert wetenschappelijk Nederland in Amsterdam voor de wetenschap. Maar niet iedereen.
Een mars voor wie hecht aan wetenschap en feiten, zo afficheren de organisatoren van de March for Science Nederland de manifestatie zaterdag om 12 uur op het Museumplein. Inspiratiebron is de Amerikaanse mars in Washington, ook zaterdag, waar wetenschappers te hoop lopen tegen de ingrepen van de regering-Trump tegen wetenschappelijke instellingen als het milieubureau EPA. Ook het schrappen van klimaatbeleid en Trumps 'alternatieve feiten' moeten het ontgelden.

De bottleneck op de route hangt vaak samen met hokjesgeest. Wanneer je bereid bent het belangenspel mee te spelen krijg je een beloning.
Het principe van belonen en bestraffen staat centraal.
Het zijn de zwakke managers, de 'carrièremanagers' met een groot ego, die dreigen en intimideren om hun gelijk te behalen.
Opportunistische managers hanteren het foefje van de 'kool en de geit sparen' , grijze muizen bekennen geen kleur. Door hun standpunten abstract te formuleren is het niet mogelijk dat ze daarover later verantwoordelijkheid behoeven af te leggen. Volgens grote ego’s ligt de oorzaak van problemen altijd aan de omgeving en nooit aan henzelf. Managers met een sterk ego kunnen tegen kritiek en nemen wanneer dat wenselijk is effectieve beslissingen.

De geschiedenis leert dat de verbeeldingskracht, de complexiteit van de menselijke geest zich niet zo gemakkelijk laat beheersen. Door socialisten werd er vroeger op gewezen dat de directeur het volk arm en de pastoor ze dom hield. Nu is er ondanks de welvaart zelfs een grotere tweedeling tussen arm en rijk ontstaan. Het impliceert dat we, mede als gevolg van het uitbesteden van de moraal aan de markt, de lat lager hebben gelegd. De kredietcrisis laat zien dat de bestuurders te veel met het bemachtigen van bonussen in de weer zijn geweest en dat ze daardoor onvoldoende tijd hebben overgehouden om echt op het winkeltje te passen. Nu zorgen het onderwijs en de teloorgang van de media (Volkskrant 13 december 2008) er voor om de domheid van het volk te bevorderen en de toezichthouders, die zich met gebakken lucht bezig houden voor het eerste. Door een gebrek aan een consistent en gedeeld waardepatroon is de afstand tussen ideaal (Goede, Ware en Schone) en gesignaleerde werkelijkheid duidelijk toegenomen. De symptomen van ressentiment in de maatschappij zeggen iets over het psychosociale klimaat van deze tijd. Draait het niet juist om de discipline moraliteit? De dubbele moraal maakt het lastig om de veelheid van culturen met universele waarden te verbinden. Waarom laten we het gebeuren dat de schijnwereld in het multiculturele Nederland toeneemt?

Duitse overheid moet veel meer investeren (Raoul Leering, Carsten BrzeskiVolkskrant 21 april 2017 p. 23):
Wilbur Ross, de Amerikaanse minister van handel, herhaalde in de Financial Times eerdere Amerikaanse beschuldigingen dat China, Japan maar ook Europa oneerlijk handeldrijven met de VS. Voor alle duidelijkheid voegde hij eraan toe dat president Trump dit niet langer tolereert. Trump houdt vast aan zijn 'America First- beleid' en dit leidt tot het opschudden van de Amerikaanse handelsrelaties, aldus Ross.
Zoals met veel uitspraken van Trump en zijn team zit ook in de kritiek op Duitsland, naast veel onzin, dus een kern van waarheid. Het is tijd dat Duitsland zijn rol serieus neemt in het bijdragen aan een wereldeconomie met evenwichtiger handelsbalansen.

De kredietcrisis leert dat de kwantitatieve modellen van het CPB geen rekening houden dat een mens meer is dan een koel en calculerend wezen, maar zich vooral door emoties en angsten laat leiden. De basis van de economische ordening is op eenvoudige rekensommen gebaseerd. Om dit in de gemanifesteerde wereld te illustreren maken we gebruik van de economische kringloop van François Quesnay, de kringloop van geld – en goederenstromen, de import en export. Wereldwijd is de invoer van alle landen gelijk aan de uitvoer van allen, 'Invoer + Uitvoer' = 0. Het exportoverschot van het ene land hangt met de schuldenberg van een ander land samen. Artificiële intelligentie leert dat het veel lastiger is om met kwalitatieve parameters, de kwalitatieve relaties rekening te houden.

Alleen lijden is niet genoeg (Asha ten Broeke Volkskrant 21 april 2017 p. 25):
Er waren dagen dat Charles Darwin te ellendig was om uit bed te komen. Hij leed aan een chronische ziekte, al wist geen enkele arts die hij bezocht een diagnose te stellen. Zijn hart ging soms wild tekeer, zijn buik raakte overstuur, hij was duizelig, had hoofdpijn, rillingen, angsten, hysterische huilbuien en was vaak extreem uitgeput. Zelf merkte hij dat de symptomen samenhingen met wat hij 'opwinding' noemde - wij zouden zeggen: met stress. Een belangrijke wetenschappelijke bijeenkomst, onverwacht bezoek, de drukte van het leven in de stad; het maakte hem zo beroerd dat hij vaak niet of maar kort kon werken.
Het is niet moeilijk om te zien hoe zoiets tot een neerwaartse spiraal kan leiden. Zeker, kwalen gaan wel eens vanzelf over, en tijd heelt soms wonden. Maar er bestaat ook veel pijn die niet weggaat, alleen omdat de samenleving vindt dat dit lijden niet 'echt genoeg' is voor hulp.
Ik vraag me af: hoeveel ellende verergert juist doordat we mensen in eerste instantie de juiste hulp en voldoende ruimte, respect en medeleven ontzeggen? Hoeveel mensen zouden beter af zijn als ze, net als Charles Darwin vroeger, af en toe in bed mogen blijven, gewoon omdat ze zelf zeggen dat het allemaal even niet meer gaat?

Onderwijs nog niet klaar voor 2032 (Remco Meijer Volkskrant 20 april 2017 p. 9):
D66'er Paul Schnabel presenteerde in 2016 een ingrijpend plan om het onderwijs klaar te stomen voor de 21ste eeuw. De Kamer debatteert nu over een afgezwakte versie. Zijn politici kopschuw voor vernieuwingen in het onderwijs?
Wat is er mis met het huidige onderwijsaanbod?
De analyse dat vernieuwing nodig is, werd vorige week bevestigd in het jaarverslag van de Onderwijsinspectie. 'Vergeleken met leerlingen in andere landen zijn Nederlandse leerlingen minder gemotiveerd om te leren', stelde de inspectie. Ze zijn ook minder bereid hard te werken: 'Ze ontwijken vaker complexe problemen en blijven minder lang geïnteresseerd in de stof die ze zouden moeten leren.'

Jeroen Dijsselbloem heeft gelijk (Frits Bolkestein Volkskrant 20 april 2017 p. 26):
Door de invoering van de euro konden de huidige tekortlanden tegen een veel lagere rente lenen dan daarvoor. Zij hebben dat in een waar bacchanaal (= drank + vrouwen) gedaan. Waar is dat geld gebleven? Wat is ermee gebeurd? En nu moeten ze terugbetalen. Dat valt niet mee. Dan boffen ze nog dat de rente zo laag is. Straks loopt de rente op en dan wacht ons een waar gehuil van verontwaardiging.

'Aartsvijand' Gülen: Erdogan is vergiftigd door macht (de Volkskrant 18 juli 2016, redactie):
De Turkse premier Erdogan is 'vergiftigd' door macht. Dat zegt de Turkse liberale islamitische geleerde Fethullah Gülen, die door Erdogan wordt gezien als het brein achter de mislukte coup van afgelopen weekeinde, maandag in de Duitse krant Der Spiegel. 'Omdat Erdogan zelf zo'n machtshonger heeft, denkt hij dat iedereen daaraan lijdt.'
Uitlevering
De Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken
John Kerry zei maandag dat de VS geen formeel verzoek tot uitlevering van Gülen hebben ontvangen. Erdogan heeft gezegd dat hij wil dat Washington zijn rivaal, die hij verdenkt achter de mislukte staatsgreep te zitten, uitlevert.
Volgens
Kerry zijn daarvoor officiële wegen en dat heeft hij zijn Turkse ambtsgenoot Mevlut Cavusoglu ook duidelijk gemaakt, zei hij. 'Turkije moet met bewijs komen, niet met beschuldigingen.' De VS zullen volgens Kerry niets ondernemen om een legale procedure tegen te houden.

Rivaliserende wereldrijken (Niall Ferguson De Groene Amsterdammer 22 oktober 2004):
Velen zien een overwinning van John Kerry op 2 november als een noodzakelijke voorwaarde voor restauratie van wat vroeger eenvoudig «het Westen» heette. Maar is die transatlantische toenadering nog wel mogelijk?
De Oxford-historicus en journalist Timothy Garton Ash stelt in zijn nieuwe boek Free World dat de Verenigde Staten en de Europese Unie te veel gemeenschappelijke belangen hebben om permanent van elkaar vervreemd te raken. Hij ziet «geen onverbiddelijk uiteendrijven van twee solide continentale platen», maar eerder «elkaar overlappende continentale lagen».
Garton Ash wijst erop dat de recente transatlantische verwijdering veel complexer is dan wat Robert Kagan suggereerde in zijn vermaarde essay Of Paradise and Power. Daarin werden de strijdlustige (van Mars afkomstige) Amerikanen tegenover de lafhartige (van Venus afkomstige) Europeanen gesteld. Om te beginnen waren de Europese regeringen niet eensgezind in hun afwijzing van de oorlog tegen Saddam Hoessein. Een meerderheid ondertekende brieven waarin het Amerikaanse beleid werd ondersteund. Ten tweede waren de Amerikanen niet eensgezind in hun steun aan de oorlog. De opiniepeilingen van het afgelopen jaar laten zien dat alleen de Republikeinen «van Mars» komen. De Democraten zijn in hun weerzin tegen het voeren van oorlog even «venusiaans» als de Europeanen. Zelfs conservatieve Amerikanen hebben minder imperialistische neigingen dan men in het buitenland meestal denkt. Een boer uit Kansas vertelde Garton Ash vorig jaar: «Ik denk dat we te veel proberen de zaakjes van de hele wereld te regelen (…) net als de Romeinen deden.» Deze republiek is een zeer onwillig imperium. Garton Ash concludeert dat de Amerikanen en Europeanen nog altijd veel te veel gemeenschappelijk hebben om toe te staan dat er een permanente verwijdering ontstaat.

Remco Campert bracht de duistere oorlogsjaren en de frivole jaren zestig bij elkaar (Sander van Walsum de Volkskrant 5 juli 2022 p. 12):
Zijn gedichten, verhalen en romans zeggen meer over de voorbije tijd dan foto’s en bewegende beelden.
Leven en dood heeft hij met de dezelfde onbevangenheid bejegend, waardoor hij lichtheid bracht in duistere thema’s. Die lichtheid was overigens betrekkelijk, meende dichter Ramsey Nasr. ‘Hij verstond de kunst om te verhullen dat iets eigenlijk heel moeilijk is.’ Dat zat er al in toen hij op 10 mei 1940 tegen zijn moeder over de zojuist uitgebroken oorlog zei: ‘Ik vind er niets aan.’ Een deel van het oeuvre van Remco Campert zal onvermijdelijk in de vergetelheid raken. Maar de gedichten, de verhalen en de romans waarin de geest van de jaren zestig is gestold, hebben eeuwigheidswaarde. Omdat ze meer zeggen dan foto’s en bewegende beelden uit die tijd.

Kennis zit niet meer in je hersenen (Aleid Truijens de Volkskrant 10 oktober 2015 p. 18):
Ik vind dit rapport niet inspirerend, om maar eens een woord te gebruiken waar het Platform dol op is. Het toont verbluffend weinig visie op onderwijs. Er worden stokoude vernieuwende ideeën ontvouwd, platgetreden paden uit vier decennia mislukte onderwijsvernieuwing. Stokoud is bijvoorbeeld het idee dat je op school moet leren 'sollicitatiebrieven te schrijven'. Natuurlijk moet dat. Alsof er één leraar Nederlands is die dat niet allang doet! Zo vaak dat voor belangrijker dingen als literatuur geen tijd overblijft.
Het bekendste is het cliché dat kennis 'in onze gedigitaliseerde tijd' minder ertoe doet en dat onderwijs er minder nadruk op moet leggen. Schnabel zegt daarover in Trouw:
'Vroeger zat je kennis in je hersenen en je boeken, nu is dat de computer.' Hij 'worstelde' eerst nog 'met de emotie om daarvan afscheid te nemen', nu is zijn visie hierop 'radicaal veranderd'.
Schnabel is dus om. Kennis zit niet meer in je hersenen. Goh. Welke profeten hebben hem zover gekregen? Zou deze wetenschapper, hoogleraar, oude baas van het Sociaal en Cultureel Planbureau echt niet weten dat kennis iets anders is dan informatie? Dat wie niks weet en snapt ook niet kan opzoeken? Dat het bij kennis gaat om een zinvol verband, niet om de feiten zelf maar om het begrijpen van hun samenhang? Dat zou treurig zijn.
Kennis is ongezellig. 'In Nederland hoor je weinig te weten. Als je dat toch doet, is het je geraden om het verborgen te houden', schreef de
wijze Remco Campert.
Wat gaan we kinderen onderwijzen? Dat moet de vraag zijn, niet 'wat moeten ze leren'. Leren doe je overal en altijd, thuis en op straat; school brengt je dingen bij die je niet vanzelf leert - een onderscheid dat pedagoog Gert Biesta terecht maakt.
Niet kneden, maar helpen vormen. Toekomstige volwassen de werktuigen bieden om kritisch na te denken over de wereld, dat zou de taak van onderwijs moeten zijn. Daarover zwijgt het rapport. Misschien iets voor het volgende 'voorstel'.

John Gray The Immortalization Commission Science and the Strange Quest to Cheat Death
At the heart of human experience lies an obsession with the nature of death. Religion, for most of history, has provided an explanation for human life and a vision of what comes after it. But in the late nineteenth and early twentieth centuries, such beliefs came under relentless pressure as new ideas―from psychiatry to evolution to communism―seemed to suggest that our fate was now in our own hands: humans could cease to be animals, defeat death, and become immortal.
In
The Immortalization Commission'', the acclaimed political philosopher and critic
wikipn:John_Gray_%28filosoof%29John Gray takes a brilliant and frightening look at humankind's dangerous striving toward a scientific version of immortality. Probing the parallel faiths of Bolshevik "God-builders," who sought to reshape the planet and psychical researchers, who believed they had evidence of a nonreligious form of life after death, Gray raises fascinating questions about how such beliefs threaten the very nature of what it means to be human. He looks to philosophers, journalists, politicians, charlatans, and mass murderers who all felt driven by a specifically scientific and modern worldview and whose revolt against death resulted in a series of experiments that ravaged whole countries. An urgent examination of Darwin's post-religious legacy, The Immortalization Commission is an important work from "one of Britain's leading public intellectuals" (The Wall Street Journal).
Recensie Frans Jacobs, Hoogleraar Wijsgerige Ethiek
Na de dood van Lenin kreeg een commissie de opdracht een passende rustplaats voor hem te scheppen. Na drie dagen kwam er een taak bij: ze moesten er ook voor zorgen dat zijn lijk zou worden geconserveerd. De opdrachtgevers waren immers de overtuiging toegedaan dat de wetenschap er ooit in zou slagen Lenin weer tot leven te wekken. Voor filosoof John Gray heeft deze ‘'Immortalization Commission' een hoog symbolisch gehalte. Zij laat zien dat wetenschap en occultisme vaak met elkaar samengaan, vooral bij pogingen de dood te overwinnen.
In het derde en laatste hoofdstuk, ‘Sweet Mortality’, poneert Gray stellingen die hij ook in andere publicaties uitdraagt en dan met name de stelling dat het geloof in de vooruitgang van de mensheid door middel van wetenschap een mythe is, een verhaal dat we onszelf vertellen om ons gerust te stellen. Maar we leven in een fundamenteel chaotische wereld, waarvan we de samenhang nooit kunnen kennen. We moeten dan niet denken dat wetenschap
onwankelbare natuurwetten opspoort, die we naar onze hand kunnen zetten; dat is een occult geloof. Wie denkt dat de wetenschap de problemen wel zal oplossen die zij zelf heeft opgeroepen (zoals vervuiling en klimaatverandering), zal tot zijn schrik ontdekken dat inmiddels weer nieuwe problemen de kop opsteken, die ten slotte onoplosbaar zullen blijken. Dan gaat de mensheid eraan. Het meest destructieve dier dat de evolutie heeft voortgebracht, zal zichzelf vernietigen.
Dat beschouwt Gray niet als een sombere boodschap, al heeft de situatie voor hem wel iets absurds: het
evolutieproces heeft een dier voortgebracht dat zich daarboven meent te kunnen verheffen, maar het zal ten slotte zijn leefmilieu en dus zichzelf vernietigen. Dat de gedachte aan d%[|sterfelijkheid]] ‘zoet’ is, demonstreert Gray bijvoorbeeld als volgt: stel, je hebt je laten invriezen, in wat voor wereld word je dan straks wakker? Niet de wereld waarin je je thuis voelde en waar je welkom was bij je geliefden.

Jacobine Geel ontvangt (NPO2 10 september 2017) de Britse religiewetenschapper en schrijver Karen Armstrong. Zij is bekend van haar boeken over geweld en religie en haar pleidooi voor compassie. Armstrong is in Nederland om een eredoctoraat in ontvangst te nemen aan de VU, vanwege haar bijzondere verdienste op het gebied van interreligieuze dialoog. Jacobine Geel is geboeid door Armstrong: 'Een wijze en spannende denker, deze vrouw. En als zij zegt dat het vermogen tot compassie de lakmoesproef is voor ware religiositeit, ben ik graag bereid haar te geloven.' Geel gaat met de vooraanstaande Britse in gesprek over onder andere de rol en de toekomst van religie in de samenleving en de compassie die we nodig hebben voor een betere wereld.
In het interview legt
Karen Armstrong de nadruk op de Gulden regel en vindt dat religie een kunstvorm is. De reformatie, het aanpassingsproces, de cultuuroverdracht is niet eenmalig. Om de onbalans te herstellen vindt er continu een veranderingsproces plaats.

Is het paasverhaal actueler dan ooit? (Jacobine op zondag 16 april 2017):
Met drie vertellers uit The Passion gaat Jacobine Geel op zoek naar hun persoonlijke verhaal van hoop en opstanding: met Jorgen Raymann, Lenette van Dongen en Remco Veldhuis. Pasen is het feest van de opstanding. Ieder jaar kijken er miljoenen mensen naar The Passion. De verscheidenheid en de veelheid der menselijke werken berust op Pasen, symboliek rond de kruisiging, opstanding, verrijzenis, wederopstanding en wedergeboorte.

Pasen gaat veel verder weg dan Christus (Beri Shalmashi Volkskrant 18 april 2017 p. 22):
Juist religieuze dagen zoals Pasen zijn doordrenkt met wereldgeschiedenis, hoe dieper je zoekt hoe meer je beseft dat er van elkaar geleend moet zijn in tradities, dat het uiteindelijk gaat om hoe mens en natuur tot elkaar in verhouding staan. Zo'n ei is daar een prachtig voorbeeld van.

Zijn de VS en China bezig een allesvernietigende valstrik van Thucydides te zetten? (Peter de Waard de Volkskrant 24 augustus 2021 p. 19):
Die van China en de VS zou kunnen leiden tot de
verwoesting van de aarde. Albert Einstein zei eens: ‘Ik ken de wapens niet waarmee de Derde Wereldoorlog zal worden uitgevochten. Maar ik weet wel dat in de Vierde Wereldoorlog stokken en stenen worden gebruikt.’ Hopelijk torpedeert die gedachte de klassieke theorie van Thucyclides’ valstrik.

Tattoos zijn bijgeloof, vindt China’s bijgelovige Partij (Jan van der Putten Groene Amsterdammer 2023 19 januari 2023):
Springlevend is ook de oude mythologie. In het Chinese ruimtevaartprogramma wemelt het van religieuze namen. Denk aan het ruimtevaartuig Tianzhou (Hemelschip), de maanlander Chang’e (godin van de maan) of het ruimtepak feitian (in de hemel vliegende god). Is dit allemaal niet raar voor een partij die van geloof niets wil weten en van feodaal bijgeloof nog minder? Nee hoor, zegt de Partij, dit terugvallen op de mythologie is juist een bewijs van ‘sterk cultureel vertrouwen’ in de Chinese traditie, die een bron van inspiratie vormt voor de moderne tijd. Confucius versmolten met Xi Jinping. Maar een tattoo is bijgeloof.

Jan van der Putten doet in Buitenhof 16 april 2017 verslag over de veranderende wereldsituatie en laat zien hoe Xi Jinping, volgens de leer van Confucius Donald Trump onderricht.

Jan van der Putten Botsende supermachten China en Amerika op ramkoers?
Begin 1968 toog ik naar Parijs, waar ik me aan de Sorbonne verder ging bekwamen in mijn promotie-onderwerp over het geschrift van de pseudo-kerkvader Arnobius. In de Bibliothèque Nationale bestudeerde ik het enige belangrijke Arnobius-handschrift, op de Sorbonne gaf ik een serie colleges over de man en zijn werk, voor het vakblad Vigiliae Christianae schreef ik in het Frans vier zeer specialistische artikelen, en zelfs zou ik een teksteditie met commentaar maken voor een beroemde Franse serie van Latijnse auteurs. Wat, hebt u nog nooit van de beroemde Arnobius gehoord? Schaam u niet: ikzelf was hem ook bijna vergeten toen ik na jaren mijn proefschrift ‘Arnobii Adversus Nationes 3, 1-19, uitgegeven met inleiding en commentaar’ trachtte te herlezen. Ach, dacht ik, wat moet die auteur geleerd zijn geweest... Parijs was vooral leuk vanwege mei ’68. Verboden te verbieden! De verbeelding aan de macht! En zelfs, geheel ten onrechte: De Gaulle moordenaar! Vanaf het begin heb ik er middenin gezeten. En vanaf het begin heb ik er verslag over gedaan in het dagblad De Tijd, dat op dat uitgelezen moment net geen correspondent meer ter plekke had. Het was mijn eerste ervaring met de grote politiek, met immense menigtes, met (mislukte) revoluties. En het was ook de eerste en tot op heden laatste keer dat ik heb vastgezeten in een politiecel. Samen met honderden andere studenten was ik opgebracht omdat we geweigerd hadden de binnenplaats van de Sorbonne te ontruimen, waar we stonden te luisteren naar een vurige toespraak van een roodharige jongeman, die Daniel Cohn-Bendit bleek te zijn, alias Dany Le Rouge. Het was het begin van de meirevolte. Een jaar lang heb ik Arnobius Arnobius gelaten om het journalistieke handwerk te leren, voornamelijk op straat.
In 2003, na 35 jaar buitenlandjournalistieke mallemolens, werd het tijd een beroep te kiezen. Voor het eerst heb ik toen iets gedaan wat voor de hand lag. Omdat ik wist dat China het in de wereld ging maken, of wij dat nu leuk zouden vinden of niet, verruilde ik Arnobius definitief voor Confucius en opende een praktijk als China-expert. Wat doet in mijn geval een China-expert? Deze website wil u informeren over de woorden die ik over China spreek en schrijf en over de belangrijkste nieuwsontwikkelingen en gebeurtenissen in en rond China.

G.R.S. Mead APOLLONIUS OF TYANA The Philosopher Explorer and Social Reformer of the First Century AD
SECTION IV - The Apollonius of Early Opinion
Arnobius, the teacher of Lactantius, however, writing at the end of the third century, before [36] the controversy, in referring to Apollonius simply classes him among Magi, such as
Zoroaster and others mentioned in the passage of Appuleius to which we have already referred. [Arnobius, Adversus Nationes, i, 52; ed Hildebrand (Halle 1844) p 86. The Church Father, however, with that exclusiveness peculiar to the Judæo-Christian view, omits Moses from the list of Magi.]

Arnobius van Sicca, in het Grieks Ἀρνόβιος ἐκ Σίκκης, ook wel Arnobius de Oudere (geboren in Noord-Afrika in het midden van de derde eeuw, gestorven in de vierde eeuw), is een van de vroege kerkvaders van het christelijk geloof. Hij was een Numidiër die in het polytheïsme was opgegroeid. Arnobius studeerde retorica en vestigde zich in Sicca Veneria, nu El Kef in Tunesië. Aanvankelijk was hij tegen het christendom, maar hij bekeerde zich later. Omstreeks 303, tijdens de christenvervolgingen door keizer Diocletianus, schreef Arnobius het enige van hem bewaard gebleven boek, Adversus Nationes, waarin hij het polytheïsme afkeurde, en stelde dat het enige juiste pad het geloof in God is.
De kerkvader Hiëronymus van Stridon vermeldt enkele biografische gegevens van Arnobius in zijn Chronicon en in De Viris Illustribus, onder andere dat hij - vóór zijn bekering - een leermeester zou zijn geweest van de christelijke wijsgeer Lactantius. Deze noemt hem echter niet in hun bewaard gebleven werken. Andere bronnen over Arnobius zijn niet bekend.

“Mens en wereldbeeld” (Georganiseerd door de TheosofischeVereniging in Nederland en het Internationaal Theosofisch Centrum, met Klaas van Egmond:
De
ontwikkeling van het menselijk bewustzijn in relatie met maatschappelijke ontwikkelingen.

Kijk uit voor praatjesmakers (René Cuperus de Volkskrant 5 februari 2018 p. 19):
Vorig weekend stond er weer zo'n typische praatjesmaker in deze krant (27 januari). Dat was geopolitiek strateeg
Parag Khanna, auteur van het boek Connectography. Die werd omschreven als 'de ultieme Davosmens'. Geboren in India, opgegroeid in Dubai en de Verenigde Staten, en nu wonend in Singapore en Duitsland. Een man die driekwart van het jaar op reis is van het ene congres naar het andere om de mondiale elite van advies te dienen.
Dat toekomstbeeld, met een marginalisering van het Westen, blijkt ook de visie van onze geostrateeg. In plaats van de westerse liberale democratie geeft hij als ideale regeringsvorm de voorkeur aan de
'directe technocratie'. Zoiets als het Singapore-model.
Waarom zo'n hard oordeel over
Parag Khanna als praatjesmaker? Omdat tot mijn grote verbijstering diezelfde man dit weekend met een groot interview in Trouw stond. En ik kon mijn ogen nauwelijks geloven: hier kwam hij met een totaal ander verhaal. Nu geen debunking van Europa als uitstervend museum, maar het tegenovergestelde. 'Ik ben een groot fan van Europa', tekent Trouw nu opeens uit zijn mond op. En: 'Ik ben veel optimistischer over Europa dan de meeste Europeanen. De neergang van Europa? Die bestaat helemaal niet.'
Twee interviews in dezelfde week met twee totaal
contrasterende verhalen. Hoe serieus moeten we de strategische adviezen van deze man nemen? Maar pas op. Onderschat het niet. Trend- en toekomstanalyses van strategen, trendwatchers en consultants zijn verre van onschuldig. Die vormen wel degelijk een kompas voor beleidsmakers en politici. Die laten zich daardoor opfokken en mindfucken. Wat de wereld er niet beter op maakt.

H.P. Blavatsky zoals ik haar kende (Annie Besant Theosofia april 2007):
Uithoudingsvermogen en geduld zijn zeker de weergaloze eigenschappen geweest van HPB zoals ik haar gedurende de laatste jaren van haar leven gekend heb en zoals ik over haar gehoord heb van diegenen die zo gelukkig waren om haar meer jaren te kennen dan ik kan tellen tijdens haar huidige leven.
Als
leraar inspireerde HPB, zij reikte suggesties aan, zij onderwees niet. Zij kon eigenlijk alleen maar met resultaat onderwijzen wanneer de leerling volledig met haar in contact stond en intuïtief snel de gaten vulde die zij in haar uiteenzetting open liet. In zulke gevallen placht zij de ene gedachte na de andere te uiten, met een prachtige rijkdom aan voorbeelden uit de meest uiteenlopende bronnen, waarvan de gedachten op het oppervlakkige niveau vaak niet met elkaar overeenkwamen, maar wanneer men ze achteraf weer zorgvuldig bestudeerde, bleken dat altijd weer a.h.w. schakels te zijn die licht wierpen op de een of andere ongebroken keten. De tussenliggende schakels waren in het duister achtergebleven en als de leerling ze óók in het licht kon brengen door het gebruik van zijn eigen intuitie, dan was dat goed. Maar wanneer de leerling haar denken niet beantwoordde, en haar snelle slagen als antwoord bij de rots geen vonk deed ontstaan , dan bleef HPB voor zo iemand altijd een raadsel, duister, verhuld, verloren in een web van metafysica en bleek zij net zo onbevredigend voor hen te zijn als zij hopeloos voor haar waren.

De Geheime Leer Deel III, p. 651: Skandha’s zijn de kiemen van het leven op alle zeven gebieden van het bestaan en vormen de samenheid van de subjectieve en de objectieve mens. Elke trilling die wij hebben doen ontstaan is een skandha.
De
exoterische skandha’s hebben met de stoffelijke atomen en trillingen of de objectieve mens te maken, de esoterische met de innerlijke en subjectieve mens.

Skandha’s – een kwestie van leven en dood (Cecil Messer Theosofia juni 2004):
Ofschoon de
skandha’s niet-permanent zijn en steeds veranderen, zegt HPB: ‘niets… kan ooit verloren gaan uit het Skandische archief van iemands leven. Niet eens de kleinste sensatie, de nietigste actie, impuls, gedachte, indruk of daad kan verbleken of verdwijnen uit of in het Universum’ (3,415). Volgens de Boeddha: ‘wanneer de Skandha’s opkomen, blinken en verzinken om uiteindelijk te sterven, o monnik, zo wordt u steeds geboren, komt tot bloei en sterft’ (4,33).
Het derde of passieve model van de
skandha’s komt voor terwijl het in Devachan ‘verblijft’. Dus is hetgeen tussen levens overblijft in een gezuiverde en ongeconditioneerde toestand: waarlijk een ‘nieuw Ego’. De skandha’s liggen in een soort passieve toestand waar geen karma geproduceerd wordt. Dus is viññana, in zijn hogere aspecten, enigszins werkzaam in Devachan. De Mahatma KH zegt dat er in Devachan ‘zuiver spirituele waarnemingen, emoties en gevoelens van het zesde beginsel zijn [boeddhi], versterkt en om zo te zeggen, vastgemetseld door een deel van het vijfde [manas], dat deel dat noodzakelijk is in Devachan voor het achterhouden van een goddelijke gespiritualiseerde notie van het ‘ik’ in de Monade [zesde en zevende beginsel]’ (1,327). Misschien zijn de skandha’s in dit derde model identiek met de zogenoemde ‘permanente atomen’ van Annie Besant of met HPB’s ‘parels van het menselijk bestaan’. Volgens HPB is wat overblijft in Devachan ‘de MONADE in verbinding met MANAS, of liever het aroma daarvan – datgene wat overblijft van elke persoonlijkheid, wanneer deze zich waardig betoond heeft en afhangt van Atma-Boeddhi, de Vlam, aan de levensdraad [d.w.z. Fohat]’(5,238). Als voorbereiding op het vertrek van de Pelgrim uit Devachan zijn de vruchten van voorbije levens, zowel zoet als bitter, bewaard gebleven en ‘wacht Karma met zijn leger skandha’s op de drempel van Devachan’ (6,86). Zij vormen een regiment van vijanden en vrienden, elk een familielid, dat klaar staat om zich aan onze entourage te hechten voor de volgende reis.

H.P. Blavatsky Isis ontsluierd Een sleutel tot de mysteries van oude en moderne wetenschap en religie (Deel 1)
Hoofdstuk 1
Oude dingen met nieuwe namen (p. 68,69):
Enkele schrijvers van onze tijd waren eropuit om te bewijzen dat Zarathoestra de grondlegger van de magie was, omdat hij de stichter was van de religie van de magi. Ammianus Marcellinus, Arnobius, Plinius en andere historici uit de oudheid hebben afdoende aangetoond dat hij slechts een hervormer van de magie was zoals die werd beoefend door de Chaldeeën en Egyptenaren.1
Hoofdstuk 5 De ether of het astrale licht (p. 195,196):
We beginnen nu dagelijks bewijzen te krijgen dat deze krachten ten grondslag liggen aan de theürgische mysteriën, en zouden daarom misschien de occulte vermogens die oude en moderne thaumaturgen bezaten, evenals een groot deel van hun meest verbazingwekkende verrichtingen, kunnen verklaren. De gaven die door Jezus aan sommige van zijn discipelen werden overgedragen waren van die soort. Op het ogenblik van zijn wonderbaarlijke genezingen voelde de man van Nazareth een kracht van zich uitgaan. Wanneer Socrates in zijn dialoog met Theages1 over zijn huisgod (daimon) spreekt en over zijn macht om óf zijn wijsheid (dat is van Socrates) aan zijn leerlingen mee te delen óf te beletten dat deze degenen met wie hij verkeerde ten goede kwam, geeft hij het volgende voorbeeld ter ondersteuning van zijn woorden: ‘Socrates, ik zal u iets vertellen’, zegt Aristides, ‘dat – bij alle goden! – werkelijk ongelooflijk is, maar toch waar. Ik maakte vorderingen wanneer ik met u omging, zelfs al was ik in hetzelfde huis, hoewel niet in dezelfde kamer, maar nog meer als ik in dezelfde kamer was . . . en nog veel meer als ik u aankeek. . . . Maar ik maakte verreweg de grootste vorderingen als ik naast u zat en u aanraakte.’
196,197: Bij de oude Grieken was Kurios de god-geest (nous).
‘Koros [Kurios] betekent de zuivere en onvermengde aard van het intellect – wijsheid’, zegt Plato.2 Kurios is Mercurius, de goddelijke wijsheid en ‘Mercurius is de Sol’ (zon),3 van wie Thoth (Hermes) zijn goddelijke wijsheid ontving, die hij op zijn beurt in zijn boeken aan de wereld bekendmaakte. Hercules is ook de zon – de hemelse voorraadschuur van universeel magnetisme;4 of, beter gezegd, Hercules is het magnetische licht dat, wanneer het zich een weg heeft gebaand door het ‘geopende oog van de hemel’, de sferen van onze planeet bereikt en aldus de schepper wordt..
1) Plato, Theages, 130d, e. Cicero geeft dit woord daimovnion weer als quiddam divinum, iets goddelijks, niet iets persoonlijks.
2) Cratylus, 396b.
3) Zie Arnobius, Adversus gentes, 6:12.
411: Maar Epicurus die met zijn leer – die direct in strijd is met de tussenkomst van een opperwezen en goden bij het vormen of besturen van de wereld – wat atheïsme en materialisme betreft veel verder ging dan de stoïcijnen, leerde niettemin dat de ziel een verfijnde, tere essentie heeft, gevormd uit de gladste, rondste en meest verfijnde atomen; en deze beschrijving brengt ons weer bij dezelfde verfijnde ether. Arnobius, Tertullianus, Irenaeus en Origenes dachten, ondanks hun christendom, met de meer moderne Spinoza en Hobbes, dat de ziel stoffelijk is, hoewel van zeer fijne aard.

Net als H.P. Blavatsky in haar ouevre onderkent Chris van der Heijden in zijn DAT de nasleep NOOIT MEER van de Tweede Wereldoorlog in Nederland dat elke homo sapiens schrijft zijn eigen levensverhaal.

De paradox is dat heersers moeten dienen in plaats van heersen. Authentieke leiders leren het denken in vaste patronen los te laten, dus door de schijnwaarheden, de schijnheiligheid in het leven, de ingebakken clichés te demystificeren. Leiders die in hun werk eenzijdig de nadruk op aardse zaken als geld leggen dien je direct te ontslaan. Een goede manager neemt ook foute beslissingen, maar zo weinig dat de continuïteit van de organisatie daardoor niet in gevaar komt. De overheid is er voor een actieve dienstverlening aan de burger. Met klachtgericht werken is niets mis. Door de marktideologie “Voor wat hoort wat” te omhelzen heeft de overheid in eigen voet geschoten.

Groen Linkse Matthäus (Martin Sommer Volkskrant 14 april 2017 p. 23):
In de krant kwamen onlangs drie gediplomeerde historici voorbij die schamperden dat vrouwen in Nederland pas in de jaren vijftig gelijkberechtigd werden, dus wat nou christelijke traditie. Dat zeiden ze in reactie op Buma van het CDA, die het gelijkheidsstreven had teruggevoerd op de joods-christelijke wortels. Ik weet dat Buma's inspiratiebron Larry Siedentop heet, een belangrijk Brits-Amerikaanse ideeënhistoricus.
Volgens Siedentop gaan de individuele rechten terug op de apostel Paulus. Met als getuigenis diens brief aan de Galaten. 'Er is geen jood of heiden meer, geen slaaf of vrije, geen man of vrouw, want u bent allen één in Jezus Christus.' Over de christelijke grondslag van Jesse Klavers derde harde voorwaarde, ruimhartiger toegang voor vluchtelingen, hoeven we niet te twisten.
Larry Siedentop is geïnteresseerd in de morele dimensie van politiek. Anders dan menigeen denkt, gaat politiek niet ten onder aan technocratie bij gebrek aan ethiek. De politieke vraag is hoe morele intuïties in de praktijk uitpakken. Het christendom heeft ook tekortkomingen, aldus Siedentop. Het is een moraal van het individu ten overstaan van zijn naaste. De barmhartige Samaritaan, om zomaar een passant te noemen.
De burger en zijn verhouding tot de gemeenschap zijn er evenwel bij ingeschoten, met andere woorden de gezamenlijke verantwoordelijkheid voor het reilen en zeilen van de samenleving. Daar zit een christelijk gat.

Larry Siedentop Inventing the individual: Analytical history of the development of civil society from within
Langzamerhand lijkt in de westerse cultuur het beeld van de middeleeuwen als ‘donkere periode’ minder dominant te worden. Lange tijd was de gedachte overheersend dat die fase ‘tussen’ de bloeiperiodes van oudheid en moderniteit weinig goeds heeft voortgebracht en kon worden weggezet als tijdperk van nodeloos bloedvergieten, heksenvervolgingen, politieke chaos, religieuze haarkloverijen, kruistochten en ketters. Een tijd waarin redelijke kennis onderdrukt werd door onredelijk geloof. Waarin mensen met een kritische zin het leven zuur werd gemaakt, als men überhaupt al durfde te denken. Dit toonaangevende verhaal begint echter haarscheuren te vertonen.
Ergens aan het eind van het boek vraagt Siedentop zich dan ook af: “Was Paul the greatest revolutionary in human history?” (353) Hiermee komen we op het centrale punt. Siedentop betoogt dat het christendom de voedingsbodem heeft gelegd voor het ontstaan van het moderne liberalisme omdat het als eerste de mens als individu heeft erkend. In de Bijbel wordt namelijk de waardigheid van ieder afzonderlijk mens benoemd. “Er zijn geen Joden of Grieken meer, slaven of vrijen, mannen of vrouwen – u bent allen één in Christus Jezus”, aldus Paulus in de brief aan de Galaten (3,28). Het duurde lang eer Europa en vervolgens andere delen van de wereld dit inzicht van principiële gelijkwaardigheid hebben laten doordringen – en die ontwikkeling is nog steeds gaande – maar het veranderde de gewoonten, moraal en wetgeving in Europa op een grondige manier. De basisingrediënten van die revolutie waren er dus al aan het begin van onze jaartelling.

H.P. Blavatsky Isis ontsluierd Een sleutel tot de mysteries van oude en moderne wetenschap en religie (Deel 1)
Hoofdstuk 15. India – de bakermat van de mensheid (p. 711):
Had men de in de eerste hoofdstukken van Genesis opgenomen allegorieën beter begrepen, zelfs in hun geografische en historische betekenis die volstrekt niets esoterisch omvatten, dan konden de beweringen van de ware uitleggers ervan, de kabbalisten, moeilijk zo lang zijn verworpen. Iedereen die de Bijbel bestudeert, moet zich ervan bewust zijn dat het eerste en tweede hoofdstuk van Genesis niet uit dezelfde pen kunnen zijn gevloeid. Het zijn duidelijk allegorieën en gelijkenissen1, want de twee verhalen van de schepping en het bevolken van onze aarde spreken elkaar lijnrecht tegen in bijna alle details wat betreft volgorde, tijd, plaats en methoden die bij de zogenaamde schepping werden gevolgd.
1) Zie Galaten 4:24, en Mattheus 13:10-5.

Mattheüs 13: 10 En de discipelen tot Hem komende, zeiden tot Hem: Waarom spreekt Gij tot hen door gelijkenissen?
11 En Hij, antwoordende, zeide tot hen: Omdat het u gegeven is, de verborgenheden van het Koninkrijk der hemelen te weten, maar dien is het niet gegeven.
12 Want wie heeft, dien zal gegeven worden, en hij zal overvloediglijk hebben; maar wie niet heeft, van dien zal genomen worden, ook dat hij heeft.
13 Daarom spreek Ik tot hen door gelijkenissen, omdat zij ziende niet zien, en horende niet horen, noch ook verstaan.
14 En in hen wordt de profetie van Jesaja vervuld, die zegt: Met het gehoor zult gij horen, en geenszins verstaan; en ziende zult gij zien, en geenszins bemerken.
15 Want het hart dezes volks is dik geworden, en zij hebben met de oren zwaarlijk gehoord, en hun ogen hebben zij toegedaan; opdat zij niet te eniger tijd met de ogen zouden zien, en met de oren horen, en met het hart verstaan, en zich bekeren, en Ik hen geneze.

H.P. Blavatsky Isis ontsluierd Een sleutel tot de mysteries van oude en moderne wetenschap en religie (Deel 2)
Hoofdstuk 4 Oosterse kosmogonieën en bijbelverhalen (p. 208,209):
En nu stellen we opnieuw de vraag: Wie waren de eerste christenen? Zij die gemakkelijk werden bekeerd door de welsprekende eenvoud van Paulus, die hun in naam van Jezus vrijheid beloofde van de enge banden van de kerkelijkheid. Ze begrepen maar één ding; ze waren de ‘kinderen van de belofte’ (Galaten 4:28). De ‘beeldspraak’ van de mozaïsche Bijbel werd aan hen onthuld; Hagar staat voor het verbond ‘van de berg Sinaï dat slaven baart’ (Galaten 4:24), de oude joodse synagoge, en ze belichaamde het Jeruzalem dat ‘in slavernij leefde met zijn kinderen’, maar het nieuwe en vrije Jeruzalem is ‘een moeder voor ons allen’. Aan de ene kant de synagoge en de wet die iedereen vervolgden die het waagde zich buiten het smalle pad van onverdraagzaamheid en dogmatisme te begeven; aan de andere kant het heidendom3 met zijn voor het oog verborgen grootse filosofische waarheden, dat zich slechts voor de weinigen ontsluierde, en het gewone volk hopeloos liet zoeken om te ontdekken wie in dit overvolle pantheon van godheden en subgodheden de god was. Aan anderen beloofde de apostel van de besnijdenis, gesteund door al zijn volgelingen, mits ze gehoorzaamden aan de ‘wet’, een leven in het hiernamaals, en een wederopstanding, een gedachte die ze nooit eerder hadden gehoord.
210: Houd dus stand in de vrijheid waarmee Christus ons heeft vrijgemaakt, en laat u niet opnieuw een slavenjuk opleggen. Zie, ik Paulus zeg u: als u zich laat besnijden, zal Christus u niets baten. 1
En wat zien we Petrus schrijven? Wie bedoelt hij, wanneer hij zegt:
zij die hoogdravende woorden spreken . . . Terwijl ze hen vrijheid beloven, zijn ze zelf slaven van het verderf:
want waar men door beheerst wordt, daarvan is men slaaf. Want indien ze, nadat ze zich door de kennis van de Heer en Verlosser van het vuil van de wereld hebben losgemaakt, daar toch weer in verstrikt raken en erdoor worden overheerst. . . . was het beter voor hen geweest de weg van de rechtvaardigheid nooit gekend te hebben, dan die weg wel te kennen, en zich vervolgens af te wenden van het heilige gebod dat hun is overgeleverd. 2
1) Galaten 4:30, 5:1-2.
2) 2 Petrus 2:18-21.

Paus Adrianus, de Nederlandse paus (Documentaire 25 december 2022 en 31 december 2022 NPO2):
Deze documentaire neemt de kijker mee terug in de tijd naar 1522, dit jaar precies 500 jaar geleden. Het is het jaar van de verkiezing van
Adrianus van Utrecht tot paus, de enige Nederlandse paus ooit. Hoe kon een timmermanszoon uit Utrecht het tot paus schoppen? En waarom hadden de Romeinen zo'n hekel aan hem? Hij was nog maar anderhalf jaar paus toen hij onder verdachte omstandigheden stierf. Vergiftigd misschien?

De bloedrode zon symboliseert er is niets nieuws onder de zon. Dit wordt niet alleen door boeken als De weg van Michael Puett en Leraar met hart en ziel Over persoonlijke en professionele groei van Parker J. Palmer, maar ook door recent besproken boeken De ondergrondse spoorweg (Buitenhof 22 januari 2017), De Nederlandse paus Adrianus van Utrecht 1459-1523 en Halleluja (VPRO boeken 22 januari 2017) tot uitdrukking gebracht.
Fritjof Capra heeft uiteindelijk een positieve boodschap: de mensheid als geheel, maar ook elk individu, kan keuzes maken tussen de kansen en bedreigingen die de toekomst brengt. Wij kunnen tegengestelde ontwikkelingen met elkaar verzoenen om het leven op deze planeet te behouden en te versterken.

Magic, magic, magic (Menno Pot interviewt Sting Volkskrant 15 april 2017 Bijlage Sir Edmund p. 62-67):
5. Meditatie: Transcendente meditatie
'Mijn streven is tweemaal per dag twintig minuten te mediteren, maar meestal kom ik maar tot één sessie. Ook goed. De man die me aan het mediteren kreeg, is mijn goede vriend David Lynch, de filmregisseur, met wie ik in de jaren tachtig aan de speelfilm Dune werkte. Op de set vertelde hij over transcendente meditatie. Hij is een prominente beoefenaar.
'Ik herinner me dat ik verbaasd was: het was totaal niet zweverig of religieus, maar eigenlijk heel praktisch. Gewoon een techniek waarmee je voorkomt dat je hersenen als een nest puppy's door de kamer stuiven. Ogen dicht, alles loslaten en wachten tot je voelt dat je in een andere mentale toestand belandt. Ik heb er al meer dan dertig jaar baat bij.'
8. Wereldleider: Paus Franciscus (Jorge Mario Bergoglio, 1936)
'Ik ben 65, ik voel me fit en ik ben ontzettend tevreden over mijn leven. Mijn zevende decennium op deze wereld bevalt me geweldig goed, tot nu toe. Ik ben in veel opzichten gelukkiger dan ooit, maar voor de mensheid en de planeet is het natuurlijk een barre tijd.
'Trump. Het Brexitschorriemorrie. Poetin. Erdogan. Assad. Het zijn clowns die niets anders doen dan hun eigen onmetelijke stupiditeit en misdadigheid etaleren.
'Laatst zat ik me af te vragen of ik eigenlijk nog een wereldleider kan verzinnen die ik werkelijk respecteer. Tot mijn eigen verbazing kwam ik uit bij de paus: paus Franciscus, meneer Bergoglio. Dat zeg ik nota bene als afvallige katholiek. Ik ben agnost.
'In het verleden zijn er foute pausen geweest, maar
Franciscus is er eentje die oproept tot respect en naastenliefde voor álle mensen, of ze nou christenen zijn of niet. Eigenlijk ken ik geen andere leider die dat zo overtuigend doet. Ik geloof dat hij het meent.
'Tjonge, deel ik nou een pluim uit aan het opperhoofd van de katholieken? De Sting van 1977 zou niet goed zijn geworden.'

We hebben veel meer alarmisme nodig (Ben van Raaij interviewt Pankaj Mishra Volkskrant 15 april 2017 p. 10-13):
In de VS, Europa, het Midden-Oosten en India dagen verliezers van de globalisering de kapitalistische wereldorde uit. Nogal wiedes, zegt Pankaj Mishra, die een boek schreef over de wortels van hun woede.
Ook in uw boek staat ressentiment centraal.
'Dat is een cruciale ervaring, die in zijn vroegste vorm al beschreven werd door Rousseau. Een gevoel van jaloezie, vernedering en machteloosheid in een kapitalistische maatschappij waarin zowel concurrentie en eigenliefde als het idee van gelijkheid steeds belangrijker worden. Naarmate het kapitalisme zich ontwikkelt, botst de belofte van de gelijkheid steeds meer met de feitelijke structurele ongelijkheid, en dat mondt uit in wrok. Het idee dat anderen je inhalen, het veel beter hebben. Je wilt zijn als zij, maar dat lukt niet. Die gefnuikte mimetische begeerte is een belangrijke moderne drijfveer.
'Globalisering heeft de idealen van vrijheid, gelijkheid en concurrentie universeel gemaakt. Dat maakt dat ressentiment echt giftig, want iedereen wordt geraakt. Je leeft niet meer in beschermde gemeenschappen of natiestaten, maar in een enorme wereldwijde markt waarin iedereen geacht wordt te wedijveren met iedereen. Misschien wel met mensen in China die onze banen inpikken. Dat is ongekend. Een wereld zonder duidelijke begrenzingen, waarin mensen zich volkomen onveilig voelen.
Ook het westerse populisme komt volgens u voort uit wrok.
'Je ziet in alle westerse landen een opleving van nationalisme. Een herontdekking van een denkbeeldig verleden, toen de wereld nog vertrouwd en heel was, toen er geen vreemdelingen waren. Maar dat is een sprookje, een op zich natuurlijke reactie op een tijd van snelle en duizelingwekkende veranderingen. Mensen willen terug naar een wereld waarin het leven nog goed was. Door iedereen uit te sluiten die hun leven verpest: immigranten die ineens mensen opblazen, of Brusselse bureaucraten die hun land lijken te hebben overgenomen. Het is verlangen naar een voorbije tijd.'
En wat kunnen we daaraan doen?
'Daar vragen ze in Amerika altijd meteen naar: hoe lossen we het op? Maar er zijn problemen waarvoor geen oplossingen bestaan. Zoals klimaatverandering. Het enige wat we kunnen doen is vertragen wat onvermijdelijk is. Proberen de beloften van de moderniteit voor zo veel mogelijk mensen te realiseren. En op die manier de toekomst wat minder verontrustend en gewelddadig maken. Maar dan moeten we de problemen wel eerst correct benoemen en de enorme schaal ervan onder ogen zien. En daarin ligt mijn rol als schrijver.'

De Clintons waren woest over Hillary's falende campagne (Stieven Ramdharie Volkskrant 15 april 2017 p. 7):
In Shattered inside Hillary Clinton's Doomed Campaign, schetsen twee ervaren politieke journalisten een ontluisterend beeld van Clintons campagne. Volgens de Witte Huis-correspondenten Jonathan Allen (Politico) en Amie Parnes (The Hill), die met tal van Clintons stafleden spraken, gaf de Democraat vooral haar adviseurs de schuld van alle ellende. Het tweetal volgde de presidentsverkiezingen vanaf het begin.
Bill Clinton die Hillary's adviseurs op hun donder geeft. 'Jullie moeten verdomme je werk doen'. Hillary die ook pissig is en afgeeft op haar staf omdat de campagne niet verloopt zoals ze wil. 'Waarom doe jij het niet?', snauwt ze als ze kritiek krijgt bij een debatvoorbereiding. Een nieuw boek dat dinsdag uitkomt, geeft aan dat Clintons campagne niet zo'n geoliede machine was als men dacht.
Tijdens de debatoefening, komt alle frustratie naar boven. Vooral als haar belangrijkste strateeg, Jake Sullivan, kritiek heeft op haar antwoorden. 'Dat was niet goed', zegt Sullivan op een gegeven moment tegen haar. Hillary reageert meteen geïrriteerd. 'Echt waar?', snauwt ze terug. Sarcastisch: 'Waarom doe jij het dan niet?' Advocaat Sullivan, afgestudeerd aan Yale en ooit debatkampioen op school, besluit de uitdaging aan te nemen.
Donald Trump bezocht Michigan nog op de laatste dag van de campagne. Maar het Clinton-team deed het meteen af als een wanhoopsdaad. Op de verkiezingsavond zagen Clinton, Sullivan en de andere adviseurs tot hun stomme verbazing hoe Michigan inderdaad naar Trump ging. Net als Pennsylvania en Wisconsin, de twee andere Democratische staten die Clinton al in haar zak dacht te hebben. En dat terwijl de miljardair veel minder geld had besteed aan bijeenkomsten, reclame en peperdure aanvals-video's. Trumps campagne kostte 'slechts' 647 miljoen dollar.

Geert Mak (Volkskrant 20 november 2004): ‘Omdat de mentaliteit van topmanagers en topbestuurders langzaam maar zeker die van de hele samenleving wordt.’ Door zijn positie zet de manager de toon, stelt Mak. Hij bepaalt de richting die de samenleving opgaat. ‘En dat is nu totaal de verkeerde kant uit.’ Mentaliteit is volgens Mak allesbepalend.
‘Kijk naar de topambtenaren op het ministerie van Onderwijs. Daar is geen enkel besef meer van good-taxpayers’ money. Het is als in de nadagen van de Gouden Eeuw: de staatskas is een ruif waar je uit eet. Wie kan, die graait.’

Jan Verplaetse Het morele brein. Een geschiedenis over de plaats van de moraal in onze hersenen
Vandaag is het onderzoek naar het morele brein terug. Op dit ogenblik brengen specialisten wereldwijd met behulp van nieuwe beeldtechnieken hersenprocessen in kaart die ze verantwoordelijk achten voor het opwekken van morele gevoelens, het verwerven van sociale kennis of het totstandkomen van antisociaal gedrag. Momenteel weet niemand welke richting dit onderzoek uitgaat. Volgt er opnieuw een ontgoocheling of volgt er een echte doorbraak waardoor menselijke moraliteit in de toekomst een medisch manipuleerbaar verschijnsel wordt?

Jan Verplaetse Het morele instinct Over de natuurlijke oorsprong van onze moraal, Samenvatting van 'Het morele instinct':
Wat is goed en wat is kwaad? Dit boek is een uitvoerig antwoord op die vraag. Het verklaart moreel en immoreel gedrag als uitdrukkingsvormen van vijf morele systemen. Vier ervan berusten op intuïties of emoties (de hechtingsmoraal, de geweldmoraal, de reinigingsmoraal, de samenwerkingsmoraal) en slechts één is rationeel (de beginselenmoraal). Deze moralen zetten mensen ertoe aan om dingen te doen of te laten, maar op diverse gronden en op verschillende manieren. Gemeenschappelijk aan alle moraal is dat die onze individuele vrijheid begrenst ten gunste van het hogere belang.
Verplaetse vertelt wat we weten over de oorsprong en de ontwikkeling van moraal. Hij laat zien dat moraal veelal berust op biologische, automatische en emotionele processen. Neurowetenschappelijke bevindingen leveren overtuigend bewijs voor de diepe verankering van moraal in het menselijk lichaam. Zo heeft de ontdekking van duidelijk gemaakt dat empathie - volgens Schopenhauer de basis van alle moraal - een neurobiologisch gegeven is.
Dit boek gaat niet over de geest van de ethiek, maar over het vlees van de moraal. Het laat zien wat de mens, waar ook ter wereld en tot welke cultuur hij ook behoort, bezit aan vermogens om met het conflict tussen eigenbelang en hoger belang om te gaan. Het verschuift de focus van culturele diversiteit naar biologische gegevenheden.
Verplaetse pleit ten slotte voor een ethiek die niet alleen rekening houdt met morele beginselen, maar ook met de vier emotiemoralen. De ethiek van de toekomst zal een evenwicht moeten vinden tussen emotie en rede.

Persoonlijk leiderschap
Een leerkracht stoeide met het vraagstuk hoe hij de studenten zo kon disciplineren dat zij de lessen geschiedenis volgens het gevraagde systeem wilden volgen om zo te kunnen beantwoorden aan de eisen die de programma’s stelden. Het lukte hem niet daar echte stappen in te zetten. In een zelfonderzoekproces kwam hij tot het inzicht dat hij het mogelijk om moest draaien. Hoe kan ik met mijn studenten zo geschiedenis doen dat zij discipline leren? Dat bleek veel beter te werken. Het focus was niet meer het vullen van vaten wat al snel tot verveling en gedoe leidt maar was het ontbranden van een vuur.
Deze docent was erg op zijn stof en de inhoud gericht en had weinig aandacht voor het proces dat zich voltrekt tussen docent en student. Zijn inspiratie lag bij het thema en niet bij het leren van de studenten. Door de draai die hij maakte kon hij zich veel meer op het proces richten wat zich afspeelt, de studenten waarnemen in hoe zij met de stof, elkaar en hem omgaan.
Wat kan een docent doen opdat de studenten innerlijk in beweging komen en op onderzoekpad gaan? Hoe scheppen zij samen professionele ruimte?
Dat vraagt allereerst van docenten dat zij de ontmoeting met studenten aangaan. Wie ben jij, wat beweegt jou, wat is jouw vraag, wat is jouw volgende stap? Ook omgekeerd.
Vervolgens is van de docent gevraagd dat hij een origineel proces voor zijn studenten inricht waarin zij met elkaar de stof verkennen en zich eigen maken?
Een essentieel vermogen daartoe is het voeren van dialoog met de studenten. De kern van dialoog voeren is luisteren naar de ander. Wat zegt zij of doet zij, welke gevoelens zijn daarmee verbonden, wat is de wilsrichting? Door vragen te stellen die tot nadenken leiden, door initiatieven te nemen die verrassende situaties scheppen, komen de studenten in beweging. Doordat studenten zich op eigen wijze de opgedane ervaringen en inzichten bewust maken, dat documenteren en daarover verslag doen, verinnerlijken ze het geleerde en wordt dit tot eigen geestkapitaal waarmee het leven gemeesterd kan worden. Het is het persoonlijk leiderschap van de docent dat het persoonlijk leiderschap van de student doet ontvonken.

Willen we in staat zijn deze aandacht voor de docent – student relatie en dialoog te geven, dan zal daartoe de besturing en aansturing in de onderwijsinstituten een ander accent moeten krijgen.
Nu is de besturing er vooral op gericht de buitenwereld te laten zien hoe goed beantwoord wordt aan alle kwaliteitseisen die allerlei instanties stellen. Klopt het studenten dossier, worden de voorgeschreven procedures gevolgd, is de opleiding geaccrediteerd, volgen de onderwijzers alle bijscholingen enzovoort.
Wat nu nodig is, is een versterkte aandacht voor de unieke kwaliteit van de docent – student dialoog en confrontatie, voor hun gemeenschappelijke proces en resultaat, voor hun gezamenlijk ontwikkelen van de professionele ruimte. Dit vraagt de moed om aan te knopen bij de concrete personen en het concrete proces dat zich voltrekt. Om dit een goede grond te geven is er een vernieuwde aandacht nodig voor de volgende vraagstukken:
Hoe richten we een inspirerend, avontuurlijk leerproces in voor dit vak, voor dit thema? Het zoeken en scheppen van een geëigend proces voor deze inhoud.
Hoe komen docent en student in dialoog, bevragen elkaar, luisteren naar elkaar en nemen initiatieven? Het tot elkaar doordringen en elkaar in beweging brengen.
Hoe knopen we alles vast aan de biografie van docent en student opdat zij in staat zijn samen zingeving te scheppen vanuit wat meegemaakt wordt?
Wat zou het mooi zijn als docent en student het samen gaan doen. Samen onderzoeken en experimenteren, samen leerprojecten vorm geven, samen een vak leren, samen wetenschap bedrijven.
Het is de leraar die de leerling meeneemt in een proces van leren, verkennen, oefenen, experimenteren, uitvinden, reflecteren, samen dialogerend. Het is de leerling die de leraar voor verrassende vragen stelt en ook ongebruikelijk interpretaties. Dat is samen leren vanuit de echte ontmoeting leraar – leerling. Dat is het innemen van professionele ruimte op een horizontale manier.

Horizontaal leiderschap ontwikkelen
Vervolgens vertelde Adriaan Bekman wat dit praktijkonderzoek inhoudt. Hij put hierbij uit 28 jaar leidinggegeven in het NPI, wat hij tot 2005 heeft gedaan. Daarna is hij een eigen adviesorganisatie begonnen, het IMO, een internationaal instituut met 72 leden. Ook zat hij twaalf jaar in het bestuur van Zonnehuizen, waarvan acht jaar als voorzitter. Het horizontaal leiderschap staat bij zijn lectoraat aan de Stenden Hogeschool centraal.
Als algemeen principe stelde Adriaan Bekman dat je niet alleen met jezelf bezig moet zijn. Ga naar buiten, was destijds ook zijn advies aan de FAG. Diegenen floreren, die de wereld ingaan. Want er komen vragen op en je straalt wat uit.
Een tweede principe dat hij in de praktijk had ervaren, was dat sociale vraagstukken niet natuurwetenschappelijk, sociologisch, te benaderen zijn. Maar net zo min geesteswetenschappelijk. Echter wel interactief, waarbij de ziel in dialoog treedt. Zonder dat gaat het niet. Deze benadering kent ook een eigen methodologie. Namelijk dat er in het sociale geen waarde is die objectief is. Die moet steeds worden geschapen.
Rudolf Steiner zegt hierover dat deze waarden werken als een natuurwet als je ze schept. Binnen het NPI is hierover lang geworsteld. Maar het is Adriaan Bekman inmiddels duidelijk geworden dat een gezonde ontwikkeling van het sociaal organisme een ultieme schepping van de menselijke ziel is. Sociale processen spelen zich dialogisch af, waarbij ritme een realiteit is. In het sociale zijn er ook geen modellen.
Deze overwegingen brachten hem tot drie voorwaarden waaraan moet worden voldaan:
1. zijn onze processen op de klant gericht; dan pakken eventuele overheidseisen ook goed uit,
2. alles in dialoog, in vraag en aanbod; dit werkt echter ook omgekeerd: door de vraag ontstaat tevens inzicht bij jezelf,
3. biografisch passend, geënt op de eigen unieke individualiteit.
Dus een drieslag van proces, dialoog en biografie. In het kader van onderzoek noemt Bekman dit de methodologie van de evidentie. Het is ‘action research’ in het sociale: een scheppend proces/onderzoek.
Je moet er geen project van maken, heeft hij ontdekt, dan hebben mensen het alleen over anderen. Mensen moeten daarentegen de kans krijgen hun eigen verhaal over zichzelf te vertellen, dus concreet waar zij mee bezig zijn. Zulke verhalen laten de geest zien die er werkt, terwijl opvattingen alleen dat niet doen.

Reynold Chandansingh De effectiviteit van “de gewone held” Wat is bepalend voor je leiderschap?
Leiderschap is een aspect van je interactie met anderen, meer dan een op zichzelf staand aspect van jou als manager of persoon. Omdat leiding geven gebeurt tussen mensen, is leiderschap niet een set van je eigenschappen, maar het sociaal proces tussen jou en je eigen manager, collegae (peers), medewerkers, klanten, leveranciers, e.a. Een interactie waarin je beïnvloedt en beïnvloed wordt. Met een gelijkwaardige relatie, in plaats van de hiërarchische betekenis die vaak aan leiderschap wordt toegekend.
Je leiderschap is dus niet vaststaand, maar ontstaat dus altijd in context, in het moment. Als manager ben je effectiever als je de context begrijpt en accepteert, doelen daarbinnen formuleert en ruimte creëert door grenzen te verleggen. Door aansluiting bij de context, vorm geven aan een nieuwe context. Het spanningsveld van ruimte krijgen en ruimte creëren, gebruikmakend van voortschrijdend inzicht.
In de praktijk is er niet één specifiek leiderschapstype succesvoller dan de ander. De diverse typen kunnen effectief zijn, zoals uit onderzoek blijkt. In dat opzicht kun je zeggen dat de diverse managementboeken en -trainingen waardevol zijn door diverse typen te beschrijven en aan te dragen. Echter, het onderzoek gaf ook aan dat de persoonlijke invulling bepalend is en vooral in de context en het moment ontdekt zal worden (of niet). Dat is lastig en al die boeken geven daar geen “formule” voor. Het is niet anders …

Henry Mintzberg Hoe heb jij je partner gekozen? (besluitvorming)
De Canadese professor Henry Mintzberg heeft een tijdje gelezen een nieuw boek geschreven. Het heet Mintzberg on Management. Sinds het begin van zijn carriere schrijft Mintzberg over management. Hij verbaasd zich over de discrepantie tussen de theorie en de praktijk. Toen hij Managers, not MBA’s schreef, ging er een zucht van verlichting door managementland. Eindelijk, erkenning! Vele managers maakten zich al jaren ongerust. Wat ze lazen in de MBA managementboekjes kwam niet overeen met hun praktijk van brandjes blussen, improviseren en ‘de zaak draaiende houden’. Mintzberg is lekker eigenwijs en dat vinden wij in Europa wel leuk. In Amerika geniet hij minder populariteit en is hij zelfs een beetje controversieel. Dat maakt hem niet minder interessant. Op YouTube vond ik een klein clipje, waarin hij aangeeft hoe hij denkt over management en besluitvorming. Interessant materiaal!

Waar gaan we voor? De constatering van Pierre Vinken dat de evolutie in tegengestelde richting verloopt wordt in het rapport 'E i V' echter met devolutie aangeduid. De vraag komt op of bij Pierre Vinken van een universele geest sprake is. In hoeverre zijn denken en voelen, theorie en praktijk, de beide hersenhelften bij Pierre Vinken echt in balans?
Het gaat om de reciprociteit (zie gegeneraliseerde 'reciprociteit' van Putnam) tussen beide kanten van de medaille.
Paul Frentrop portretteert Pierre Vinken als een opportunistische korte termijn denker, die niet in goed rentmeesterschap gelooft.

Hoe komen we tot een juiste beslissing in de complexe keuzemaatschappij? Ethische vraagstukken zijn keuzevraagstukken, welke beslissing nemen we in situatie A en welke in situatie B? Waardoor laten we ons bij specifieke levensvragen leiden en in hoeverre zijn we er van bewust wanneer we met twee maten meten? In het onderwijs dient aan de besluitvorming over ethische vraagstukken meer aandacht te worden besteed. Het rapport ‘E i V’ bevat hoofdlijnen hoe probleem en oplossing met elkaar zijn verbonden en biedt daarmee achtergrondinformatie voor het creëren van pasklare oplossingen.

Zorg eerst dat het geld de leerling bereikt (Presley Bergen Volkskrant 4 januari 2010)
Het staat vast dat van de ruim 30 miljard, meer dan de helft niet ten goede komt aan het primaire proces. Het is de overheid die uiteindelijk verantwoordelijk is voor de kwaliteit van het onderwijs. Zij weigert echter scholen te dwingen financieel transparant te zijn en daarmee schiet zij in eigen voet.
Presley Bergen laat zien hoe sterk de afgelopen vijftien jaar de bureaucratie in het onderwijs is toegenomen.

Het primaire proces in het onderwijs draait om de relatie ‘Leraar en Leerling’, de kennisoverdracht van inhoudelijke kennis. Door de schaalvergroting en de daarmee samenhangende bureaucratie in het onderwijs is deze relatie aardig onder druk komen te staan. In bureaucratische geleide organisaties staat veelal niet de klant, de leerling waar het feitelijk om moet draaien, maar het bouwen van eigen koninkrijkjes centraal. Het is een utopie te geloven dat door schaalvergroting de effectiviteit en efficiency in een dergelijke organisatie toeneemt. Het tegendeel is eerder het geval. Aan de neerwaartse spiraal, die de afgelopen decennia in het onderwijs naar voren is gekomen, is de zogenaamde marktwerking mede debet.

Inventarisatie van de knellendste problemen van het Nederlandse onderwijs (Volkskrant 29 december 2009)
Sywert van Lienden en Leonard Geluk richten zich op de toekomst. In mijn ogen is dat voor een onderwijsinstelling in zoverre relevant, dat zij leerlingen opleiden voor marktsegmenten waar voldoende vraag aanwezig is. In de meeste beroepen gaat het er om dat men een zodanig basispakket heeft verworven dat men direct inzetbaar is. In het bedrijfsleven zal men zich verder specialiseren en door education permanente nieuwe vaardigheden eigen moeten maken.

Waarom wordt in de media wel aan de mening van een nitwit als Geert Wilder uitgebreid aandacht besteed, maar nauwelijks aan de publicaties van de onderzoeksjournalisten David Simon, Bart Tromp en Marcel Metze, coryfeeën op hun vakgebied? De massamedia schromen niet om onderbuikgevoelens breed uit te meten. Onbenullige thema’s krijgen naar verhouding veel te veel aandacht. De emotie-TV viert hoogtij. Kijkcijfers dicteren het aanbod. Het streelt blijkbaar ons ego wanneer we op TV mensen zien die nog dommer, slechter, lelijker .... zijn dan wij. De TV wordt een poppenkast, waar theater hoogtij viert. Het komt er op neer dat we door selectieve informatie onze eigen vooroordelen bevestigd willen zien.

In zijn boek Counter-Democracy betoogt de Franse politicoloog Pierre Rosanvallon dat populisme een logische pendant is van een uit het lood geslagen democratie. Het dilemma is dat partijpolitici deel uitmaken van een politieke mores en daardoor niet boven die heersende cultuur staan, maar er onlosmakelijk mee verbonden zijn. Om een cultuuromslag te realiseren gaat het uiteindelijk om een integrale denktrant (de synthese tussen de domeinen van de alfa-, béta- en gammawetenschappers) die het parochiale denken van het ’eigen koninkrijkje’, de 'bv-Ego' overstijgt.

De geschiedenis leert dat personen als Socrates en Jezus Christus, die aan de kant van het volk staan, juist het slachtoffer worden van een politieke moord. Als het slecht gaat zoeken de ‘daders’ een ‘zondebok’. Om zelf buiten schot te blijven treedt het zondebokmechanisme in werking. Juist diegenen die niet corrupt zijn worden opgeofferd.

====

Cultuuroverdracht (Geest en Lichaam, Wederkerigheid, 'Wijsheid en Dwaasheid', ‘Theorie en Praktijk’, Analogie, Professionals & Politicals))

Federalist Papers (1788/1961:322):
If angels were to govern men, neither internal or external controls on government would be necessary.
Peter principle: In a hierarchy every employee tends to rise to his level of incompetence.
Erich Fromm: Creativity requires the courage to let go of certainties.
Erich Fromm'
De zin van het leven is het leven zelf.''
Isaac Newton: Mensen bouwen te veel muren en te weinig bruggen.
Daan Roovers: Politiek is te belangrijk om alleen aan politici over te laten.
Friedrich Nietzsche in "Aldus sprak Zarathoestra", voorrede 4,25.
De mens is een koord, geknoopt tussen dier en een toekomstige, hogere mens,- een koord boven de afgrond. Een gevaarlijk over-lopen, een gevaarlijk op-weg-zijn, een gevaarlijk terug-schouwen, een gevaarlijk huiveren en staanblijven. Het grote in de mens is: dat hij een brug is en geen doel; wat bemind kan worden in de mens, is dat hij een overgang is...
Ronald Reagan: De overheid is niet de oplossing voor onze problemen; de overheid is zelf het probleem.
Godfried Bomans: ‘De samenleving is als een spiegel: als zij ons lelijk aankijkt, hebben wij meestal de tong uitgestoken.’ (Peter de Waard de Volkskrant 22 december 2021 p. 23)
Peter Senge: Echte leiders zijn niet zozeer mensen die alles oplossen. Ze zijn juist goed in het omgaan met onoplosbare problemen.
Stelling: Daar waar de zelfcorrectie, de zelfregulering van het marktmechanisme, met name de stabiliteit van het financiële systeem faalt nemen politici de besturing over en daar waar de zelfcorrectie, de zelfregulering van politici faalt neemt het marktmechanisme de besturing over. Om een duurzame samenleving te creëren dient het zelfreinigend vermogen voor zowel het marktmodel als de politiek beter te functioneren.

Vervang nieuws eens door boeken en krijg meer %blur^ van politieke conflicten (Tineke Bennema de Volkskrant 2 januari 2024, p. 20):
Veel meer dan het
nieuws dat we dagelijks lezen, maakt literatuur de veelzijdigheid van de mensen in het Israëlisch-Palestijns conflict duidelijk − en je krijgt meer empathie voor mensen en hun drijfveren.

Huilen (Yasmina Aboutaleb de Volkskrant 8 januari 2024, p. V2):
Wintergasten’ is, meer dan ‘Zomergasten’, inmiddels iets om naar uit te kijken.
Aan het woord is
George Monbiot, zoöloog, journalist en klimaatactivist, in een online gedeeld videofragment van de derde aflevering van Wintergasten. Hij staat onder meer bekend om zijn uitgesproken columns in The Guardian en zijn bestsellers, waaronder Regenesis - Voedsel voor iedereen zonder de planeet te verslinden, waarin hij pleit voor afschaffing van veeteelt. Radicale ideeën, die hij in Wintergasten niet alleen met verve bepleit en verdedigt, maar die hij dankzij rake filmfragmenten en een dosis hoop ook weet te verkopen.

Internationale, invloedrijke makers en denkers (VPRO Wintergasten 2024):
Op 1,2,3 en 4 januari 2024 geeft VPRO Wintergasten het podium aan
vier inspirerende internationale denkers en makers: econoom Noreena Hertz, schrijver en theatermaker Nino Haratischwili , zoöloog en klimaatactivist George Monbiot en trompettist Ibrahim Maalouf.
Noreena Hertz is hoogleraar Economie aan het University College in Londen en schrijver van verschillende kritische boeken over globalisering die in 22 landen werden vertaald. In haar laatste boek De eenzame eeuw beschrijft ze de wereldwijde eenzaamheidscrisis, die door de pandemie alleen nog maar is versterkt.
Eenzaamheid is niet alleen een psychologische ervaring’, schrijft Hertz. ‘Het gaat ook over het gebrek aan verbinding op de werkvloer, gebrekkige contacten in de publieke ruimte en de onmacht van de burger ten opzichte van de politiek.

Nobelprijs Economie naar Claudia Goldin voor onderzoek loonkloof (Daan Ballegeer de Volkskrant 10 oktober 2023, p. 13):
Originele inzichten
Anna Salomons, hoogleraar werkgelegenheid en ongelijkheid aan de Universiteit Utrecht, wijst erop dat Goldin ook de afgelopen jaren met originele en relevante inzichten is gekomen om de genderkloof in salarissen te verklaren.

Met onverholen steun aan Israël werkt kabinet-Rutte escalatie in de hand (Tineke Bennema de Volkskrant 10 oktober 2023, p. 28):
Het
gruwelijke geweld dat Israël treft is van dien aard dat het een afkeuring in de krachtigste bewoordingen behoeft. Maar het is bijzonder onverstandig dat het demissionaire kabinet-Rutte zo ostentatief de kant van een partij kiest.

We zitten nog gerieflijk in onze luie stoel, maar het wordt steeds moeilijker te doen alsof we de brandlucht niet ruiken (Arnout Brouwer de Volkskrant 9 oktober 2023, p. 21):
Kanselier
Scholz vreest ‘escalatie’ als hij Taurus-langeafstandsraketten aan Kyiv geeft. De escalatie in Europa begon in Moskou al vele, vele jaren geleden. Als we zelfs nu nog volhouden dat onze passieve houding de juiste strategie was − en Poetin willen intomen door onze effectiefste wapens aan Oekraïne te onthouden − zijn we echt verloren.

Schrijver met een muzikale en soms hallucinante stijl (Geertjan de Vugt de Volkskrant 6 oktober 2023, p. 27):
In zijn werk is het de Noorse auteur
Jon Fosse om ‘existentiële kwesties’ te doen. Zijn personages worden geplaagd door wanen en pijn, en zitten vaak opgesloten in hun eigen hoofd. Donderdag werd hem de Nobelprijs voor Literatuur toegekend.

De expo Gordel van papier laat zien hoe de drukpers in Nederlands-Indië uiteindelijk een paard van Troje zou blijken (Michiel Maas de Volkskrant 5 oktober 2023, p. V3):
Nederlanders blijken bovendien
volslagen ongevoelig te zijn geweest voor hun eigen ongevoeligheid. Zo drukten ze het Nederlandsch-Indisch Oorlogsspel, een ganzenbord waarbij soldaten palissadendorpen verwoesten en aan het eind de Nederlandse vlag hijsen. Nederland verwachtte zelfs van de Indonesiërs dat ze meewerkten aan het jubileumfeest dat Nederland in 1913 vierde ter ere van de 100ste verjaardag van zijn onafhankelijkheid van Frankrijk. Het feest werd gevierd omdat het moest, maar in de kolonie zelf verscheen in het jubeljaar 1913 ook het boekje Als ik een Nederlander was, dat de voor de hand liggende vraag stelde: ‘Wat is onafhankelijkheid waard als ze die zelf niet geven?’ Het boekje werd uit de handel gehaald en de schrijver werd gestraft.

Universiteitskrant gemuilkorfd (George van Hal de Volkskrant 5 oktober 2023, p. 13-15):
De journalistieke vrijheid van universiteitsbladen staat onder druk. Dat blijkt in het bijzonder bij
Cursor, het blad van de TU Eindhoven. Cursor wilde een artikel publiceren over vermeende belangenverstrengeling van de nieuwe rector. Het stuk verscheen niet, en de hoofdredacteur is uit zijn functie gezet.

Anna Custers: Bestaanszekerheid (2)
‘We keken vooral naar
koopkrachtplaatjes (Rasit Elibol interviewt Anna Custers De Groene Amsterdammer 5 oktober 2023, p. 18-21):
Veel maatregelen die worden genomen om armoede in Nederland tegen te gaan zijn gericht op de korte termijn, ziet econoom Anna Custers. Zij pleit voor structurele aanpassingen in ons sociaal zekerheidsstelsel.
Om wel iets voor de
lange termijn te verbeteren voor mensen onder de armoedegrens pleit Custers onder meer voor het versimpelen van het toeslagenstelsel, net als de commissie-Sociaal minimum enkele dagen later zal doen. ‘Als je het hebt over structureel armoedebeleid is het van groot belang dat we blijven begrijpen hoe mensen in die situatie dat ervaren en wat ze nodig hebben en dat we tegelijkertijd ook echt het systeem daaromheen moeten durven aanpakken.

Een verzetsschrijver die de Syrische censuur oversteeg (Jenne Jan Holtland de Volkskrant 4 oktober 2023, p. 31):
Khaled Khalifa, één van de meest bekende schrijvers uit het Midden-Oosten, verzette zich in zijn romans tegen het strenge Assad-regime. Mettertijd veranderde zijn personages van revolutionairen naar overlevers. Zaterdag overleed hij in Damascus.

Aandachts economie (Hans van Moerkerk de Volkskrant 3 oktober 2023, p. 28):
Dank voor jullie opiniestuk,
Ina Koning en ­Helen Vossen. Als vmbo-docent zie ik dagelijks de gevolgen van de socialemediaverslaving van leerlingen op mijn school. Het is vreselijk te zien hoe het voor een groep leerlingen onmogelijk lijkt om uit eigen ­beweging hun telefoon op te bergen en zich te richten op de les. Maatregelen zoals het gebruik van telefoontassen en verplicht inleveren van ­telefoon lijken het probleem van deze verslaving helaas vooralsnog niet in te dammen.
Bovendien zal door een
breed ­ingrijpen van de overheid niet enkel de huidige groep jongeren bijgestuurd worden, maar ook hun ouders (van wie een deel ook wel wat mediaopvoeding kan gebruiken).

Als huisarts en patiënt elkaar niet begrijpen (Michiel van der Geest interviewt Abeba Mulugetha de Volkskrant 3 oktober 2023, p. 18-19):
Huisartsen en patiënten met een niet-westerse migratie-achtergrond kunnen elkaar soms maar moeilijk verstaan. Dat leidt tot honderdduizenden onnodige verwijzingen naar een duur ziekenhuis, is de stellige overtuiging van huisarts Abeba Mulugetha. Ze bedacht een simpele oplossing, maar liep kaf­ka­iaans vast.
En nu?
‘Ik ben nu twee ton lichter. Sinds april zijn we gestopt met consulten via
AlloMedics. Op deze manier is het niet te betalen. D66 heeft Kamervragen gesteld, hopelijk levert dat iets op.’

Toewijding aan één land, mijn land. Niet Ankara. Daarom sta ik achter Dilan (Zuhal Demir de Volkskrant 2 oktober 2023, p. 20):
Nederland en België moeten hun inwoners actiever helpen als zij van hun Turkse nationaliteit af willen, zegt de Vlaamse minister
Zuhal Demir. Zij kwam los van ‘de tentakels van Ankara’, zoals VVD-lijsttrekker Dilan Yesilgöz ook van plan is.

Alledaags Marxisme (Olaf Tempelman interviewt Lea Ypi de Volkskrant 2 oktober 2023, p. V4-6):
Lea Ypi (44) oogstte in 2021 lof en kritiek met VRIJ, een roman over opgroeien in (post)communistisch Albanië. In de Van der Leeuw-lezing houdt ze op 3 november de relatie tussen kunst en moraliteit tegen het licht. Een gesprek via Zoom.
U noemt uzelf een kantiaans marxist, hoe denkt zo iemand?
‘Van
Kant gebruik ik het idee dat %bluemorele vrijheid ^leidt naar een morele wereld, met morele sociale relaties, waarin elk mens een doel is, niet alleen een middel voor anderen. Van Marx gebruik ik de observatie dat die kantiaanse vrijheid niet kan worden gerealiseerd in harde kapitalistische maatschappijen. Om terug te keren naar mijn grootmoeder over wie ik ga spreken: zij staat voor mij voor kantiaanse vrijheid.’

Pro-Europeanen vormen een wit blok tegen de rest van de wereld (Peter Giesen interviewt Hans Kundnani de Volkskrant 29 september 2023, katern Zaterdag p. 2-4):
Met een
provocerend en bijtend boek wil analist Hans Kundnani de pro-Europeanen een illusie armer maken. Hoe verlicht zij ook denken te zijn, ze voelen zich nog steeds moreel superieur aan de rest van de wereld.
Veel mensen zouden mijn boek waarschijnlijk niet lezen als ik het niet op een tamelijk agressieve manier had geschreven’, zegt
Hans Kundnani, analist van de Britse denktank Chatham House. EUROWHITENESSCulture, Empire and Race in the European Project is een provocerend boek, een kopstoot waarmee Kundnani de ‘pro-Europeanen’ uit hun zelfgenoegzame, eurocentrische sluimer wil wekken.

Opzettelijk vertragen
De snelheidscultuur heeft ons van het landschap vervreemd (Zef Hemel De Groene Amsterdammer 27 september 2023):
Natuur, landschap, leefomgeving, ze kunnen echt worden hersteld, meent planoloog
Zef Hemel. Door opzettelijk te vertragen kunnen we veel duurzamer gaan leven.
Neurowetenschapper
Eric Scherder beveelt ons al enkele jaren aan dagelijks 10.000 stappen te zetten. Dat zou goed zijn voor onze mentale en geestelijke gezondheid. Veel mensen zijn door hem overgehaald te gaan wandelen, kijken elke avond gespannen op hun stappenteller en lopen desnoods nog een ommetje als ze hun dagelijkse doel niet hebben gehaald.

Minister Kuipers: Meer belasting voor ‘ongezonde’ bedrijven als McDonald’s, Haribo en Coca-Cola (Niels Klaassen AD 29 september 2023):
De ‘vervuiler betaalt’ moet ook gelden bij volksgezondheid, vindt minister Ernst Kuipers (D66). Bedrijven die vervuilend en slecht zijn voor de gezondheid moeten dus meer belasting betalen.

De stabiliteit van onze democratie is niet vanzelfsprekend (Kees Buitendijk en Cor van Beuningen de Volkskrant 28 september 2023, p. 27):
Hebben we wel voldoende oog voor de
morele en sociale afbraak binnen onze maatschappelijke instituties. En daarmee voor de gevolgen voor de vitaliteit van onze democratie en samenleving?
Plotseling duikt het begrip weer op in de financiële pers: het
Minsky-moment, nu naar aanleiding van de financiële perikelen in China.
Naar deze
analogie is het in aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen de moeite waard om een andere systeemdenker te memoreren: Ernst-Wolfgang Böckenförde. Deze Duitse rechter en staatsrechtgeleerde dacht in de jaren ’60 na over de voorwaarden voor het functioneren van een gezonde democratische rechtsstaat.

De Duitse constitutionele rechter Ernst-Wolfgang Böckenförde, stelde in 1964 dat een seculiere liberale democratie de sociale voorwaarden die haar bestaan vereist zelf niet kan garanderen. Dat is een ingewikkelde zin. Maar deze stelling, ook wel het Böckenförde-Dilemma genoemd, houdt kort gezegd in dat een liberale democratie – gestoeld op gelijkheidsrechten en individuele vrijheden, zoals gewetensvrijheid en vrijheid van meningsuiting – een gemeenschap nodig heeft om te functioneren. Men moet zich bijvoorbeeld verbonden voelen met de Staat en met elkaar. Maar, aldus Böckenförde, de ruimte die een liberale democratie biedt aan alle vormen van pluraliteit, in de breedste zin van het woord, maakt het onmogelijk voor de overheid zo'n gemeenschap te onderhouden. Ofwel: wat verbindt liberaal-democratische burgers? En ook in Nederland wordt steeds vaker gesproken over het belang van het beschermen van de 'joods-christelijke' cultuur, meest prominent door CDA-leider Sybrand Buma tijdens zijn H.J. Schoo-lezing van afgelopen jaar. In de termen van Böckenförde voelen deze stemmen zich inderdaad niet genoodzaakt de principes van de liberale democratie te verdedigen, maar springen zij op de bres voor een culturele gemeenschap – een christelijke, of een joods-christelijke, of soms ook een joods-humanistisch-christelijke.

Anil Ramdas, gelabeld intellectueel
Een extra luid applaus (Karin Amatmoekrim De Groene Amsterdammer 28 september 2023, p. 28-33):
Super-Zomergast, dat was hij natuurlijk. Hij wilde niet gezien worden als een allochtone, maar als een ‘gewoneintellectueel. Het zou een gevecht tegen de bierkaai blijken. De zo geroemde Nederlandse verdraagzaamheid was in zijn ogen niet meer dan een giftige desinteresse.

Is Nederland te veel op New York gaan lijken? Ze piepen en kraken allebij onder hun eigen succes (Heleen Mees de Volkskrant 27 september 2023, p. 29):
Burgemeester
Eric Adams wil een einde maken aan het recht op onderdak voor onbepaalde tijd voor asielzoekers in New York en duizenden volwassen asielzoekers, die zestig dagen gratis onderdak van de stad hebben gekregen, op straat zetten. Hoewel Nederland jaarlijks de helft van dat aantal asielzoekers te verwerken krijgt, piept en kraakt het ook hier door het hoge aantal buitenlandse studenten, arbeidsmigranten en familieleden dat naar Nederland komt.

Kroonjuweel van VVD was voor Asscher al snel een worsteling (Hessel van Piekartz de Volkskrant 26 september 2023, p. 6-7):
Als minister van Sociale Zaken vond
Lodewijk Asscher het harde fraudebeleid dat hij erfde van voorganger Henk Kamp al snel ‘te streng en te heftig’. Waarom duurde het dan nog jaren voordat de wet werd aangepast?

Kluitjesvoetbal tijdens de Prinsjesdagdebatten
Alle ballen naar het midden (Coen van de Ven De Groene Amsterdammer 23 september 2023):
Het debat tijdens de
Algemene Beschouwingen woekert niet meer tussen centrum-rechts en radicaal-rechts. Het is nu dringen in het politieke midden, waar partijen zich de modewoorden van deze tijd toe-eigenen.
Uit het kamp van
Timmermans, die nu door Nederland trekt om te leren waar precies het ‘chagrijn’ van de Nederlander in schuilt, klinkt iets soortgelijks. Niemand lijkt nog langer van plan om haar weg te laten komen met vertogen waar geen plannen of harde beleidskeuzes aan verbonden zijn. Ze werd Kamerbreed uitgelachen om haar motie om het minimumloon ‘enigszins’ te verhogen.

Wantrouwende mensen worden te snel weggezet als complotdenker’ (Margreet Oostveen interviewt Kees van den Bos de Volkskrant 22 september 2023, p. 16-17):
In
alarmerende omstandigheden gaat onze behoefte aan rechtvaardigheid omhoog, weet hoogleraar sociale psychologie Kees van den Bos. Hij onderzoekt al decennialang maatschappelijk conflict. In een nieuw boek legt hij uit hoe je wantrouwen, complotdenken en polarisatie voor kunt zijn.
Een
samenleving is geen koperen deurknop die je een beetje op kunt poetsen, schrijft hij in zijn nieuwe boek Elkaar eerlijk behandelen. Ondertitel: ‘Wantrouwen, polarisatie en complotdenken voor zijn.’
We moeten weer een
lerende samenleving proberen te zijn. En we moeten echt hoognodig aan de bak.’

Negen van de tien Afrikanen komen gewoon legaal naar Europa’ (Peter de Graaf de Volkskrant 21 september 2023, p. 18-19):
De wijdverbreide veronderstelling is dat
armoede de belangrijkste aanjager is van internationale migratie. Maar dat klopt niet, zegt socioloog Hein de Haas, die een boek schreef over 22 migratiemythen. ‘De drijvende kracht achter migratie is de vraag naar arbeidskrachten in Europa en de VS. Dat is de olifant in de kamer van het migratiedebat.

Fossiele subsidies zijn nu de boosdoener, maar dat is lang niet het hele verhaal (Cees van Beers en Jeroen van den Bergh de Volkskrant 21 september 2023, p. 27):
Fossiele subsidies afschaffen is één ding, maar de echte winst voor het klimaat volgt pas bij beprijzing van CO2-uitstoot. Daar moeten activisten zoals XR zich hard voor maken. En het begin is er al, in Europees verband.

‘Wat misschien helpt om de toestroom aan migranten te stoppen, is ze te behandelen als mensen’ (Iñaki Oñorbe Genovesi de Volkskrant 20 september 2023, p. 28):
Opnieuw worstelt Europa met een migratiepiek vanuit Afrika. In een poging het recordaantal bootmigranten tegen te gaan, is Europees Commissievoorzitter
Ursula von der Leyen met een tienpuntenplan gekomen. Buitenlandse commentatoren zijn nog niet overtuigd.

Bestaanszekerheid is gewoon heel belangrijk’ (Yvonne Hofs interviewt Yvonne van Gennip de Volkskrant 20 september 2023, p. 8-9):
Het kabinet geeft extra inkomenssteun aan
mindervermogenden. Zet dat zoden aan de dijk of zijn er fundamentelere ingrepen nodig? Demissionair minister van Sociale Zaken Karien van Gennip (CDA) geeft haar visie.
Ambtenaren brachten in juni advies uit over vereenvoudiging van de sociale zekerheid. Zij schetsen een dilemma: de uitkeringen verhogen is simpeler dan toeslagen uitkeren, maar ook minder gericht en duurder.
Dat is precies de kern van de discussie. Daarom is het niet zo makkelijk de toeslagen in één keer af te schaffen. Aan de andere kant zijn die toeslagen en al die verschillende regelingen heel complex. Ook voor individuele burgers die deze inkomenssteun moeten aanvragen. Dus het moet simpeler.

Als politici XR-demonstraties blijven negeren, kan geweldsspiraal ontstaan (Mark Boode de Volkskrant 19 september 2023, p. 27):
Een regering, demissionair of niet, hoort
regie te voeren over maatschappelijke processen en deze in goede banen te leiden. Wegkijken en niet reageren over de acties van Extinction Rebellion is levensgevaarlijk.
Mark Boode is auteur (o.a. van Winnen van de Wereld, 2023), medeoprichter van Teachers for Climate en Schrijvers voor Toekomst, en lid van de Raad van Advies van Youth for Climate.

VN worstelen met plannen voor 2020 (Thom Canters de Volkskrant 18 september 2023, p. 11):
Acht jaar nadat de Verenigde Naties de
Duurzame Ontwikkelingsdoelen in het leven riepen, maken de lidstaten de komende dagen in New York de balans op. Halverwege de deadline van 2030 lijkt het behalen van de doelen verder buiten bereik dan ooit. Valt het tij nog te keren?

Wapen tegen wantrouwen (Sara Berkeijon interviewt Rob Wijnberg de Volkskrant 18 september 2023, p. V4-7):
Zijn positieve mensbeeld veranderde niet, toen
Rob Wijnberg na ophef de stekker trok uit de Engelstalige versie van De Correspondent. Wel belandde hij voor het eerst zelf ‘in de cynische hakmolen van het nieuws’ – een belangrijk thema in zijn nieuwe boek.
Geloven we nog in waarheid? Of geloven we alleen nog in onze eigen waarheid?

De roof uit de kerk (Ernst Arbouw de Volkskrant katern Boeken & Wetenschap, 16 september 2023 p. 13):
De
muntschat die in 1928 werd gevonden in Zuidlaren gold lang als niet veel bijzonders – duizenden muntjes die bij elkaar nog geen middeleeuws tientje waard zijn. Toch bleek het bij recent onderzoek een vondst van grote betekenis.
Het
buigen van offermuntjes is in Nederland één keer beschreven, voor één enkel muntje, opgetekend in het Mirakelboek van ’s Hertogenbosch. Toch gaat Van Vilsteren ervan uit dat het gebruik veel meer verspreid was dan nu wordt aangenomen. ‘Tot in Zwitserland aan toe zijn rechtgeslagen muntjes gevonden. Het punt is dat grote vondsten van kleine muntjes zeldzaam zijn, dus er is niet zo heel veel onderzoekmateriaal.’
Het onderzoek toont de
offer- en aflatenhandel in de rooms-katholieke kerk, een van de belangrijke grieven van kerkhervormers als . Door de nauwkeurige tijds- en plaatsbepaling is het bovendien mogelijk de schat te herleiden tot een historische gebeurtenis – de beeldenstorm in de Eusebiuskerk in 1579.

We zijn de controle kwijt (Laura de Jong interviewt Tommy Wieringa de Volkskrant katern Boeken & Wetenschap, 16 september 2023 p. 14-17):
Het heeft lang geduurd voordat
Tommy Wieringa Nirwana kon schrijven. Het is een ‘intergenerationele roman over vuur’ geworden, over haat, hebzucht en waan. Wat wil hij daarmee zeggen?
Het vuur
‘Onder alles wat we doen, alles wat we maken, wat we dragen, wat we begeren, smeult een vuur. We leven in een verbrandingseconomie en -ideologie. Als je luistert naar mannen als Trump en Bolsonaro en alles ter rechterzijde, dan hoor je dat er een enorme zucht is naar verbranding. Oppompen en verbranden zullen we.

Gaat de koopman nog naar de dominee luisteren? (Michael Persson de Volkskrant katern Zaterdag, 16 september 2023 p. 6-7):
De Tweede Kamer buigt zich deze week over een wet die
bedrijven verplicht verantwoord te ondernemen, de IMVO. Dit na hevig protest uit het bedrijfsleven. Uiteindelijk zal blijken: komen de dominee en de koopman nader tot elkaar?
Misstanden mogen straks niet meer op de koop toe worden genomen. Is de tijd rijp voor die zogeheten
ketenverantwoordelijkheid?

Iedereen zou Kees de jongen, ‘de zakbijbel van de jongensziel’, moeten lezen (Johan Copier de Volkskrant 15 september 2023, p. 23):
Honderd jaar geleden verscheen de eerste druk van
Kees de jongen, een roman van Theo Thijssen die uitgroeide tot een klassieker. Nog altijd is het boek van waarde, stelt Johan Copier. Niet alleen literair, maar ook vanwege de betekenis voor het onderwijs. Ook dat van nu.
Thijssen toont zich zowel progressief als conservatief. Nieuw was zijn aandacht voor de individuele leerling en het zoeken naar de juiste toon. Hij moet daarentegen niets hebben van nieuwe lesmethoden of van nieuwlichters. Wat zij als vernieuwing presenteren – meer aandacht voor de individualiteit van de leerling – brengt elke goede onderwijzer zonder al die humbug allang in praktijk. De onderwijzer is de expert. En daar ging hij heel erg ver in. Zo vond hij schoolartsen volstrekt onnodig: de onderwijzer kon immers zelf ook wel horen of het hartje wel klopte.

Geopolitiek zou in de verkiezingen een belangrijkere rol moeten spelen (Peter Giesen de Volkskrant 14 september 2023, p. 12):
In zekere zin is ook hier een terugkeer naar de naoorlogse jaren noodzakelijk. Destijds werd de verzorgingsstaat opgebouwd om te voorkomen dat westerse burgers ten prooi zouden vallen aan de verleiding van het communisme. Ook nu vraagt dreiging van buitenaf om meer sociale cohesie en rechtvaardigheid. Wel zijn de economische omstandigheden nu moeilijker dan in de naoorlogse periode van sterke groei.

Mensen vragen ons of dit geld wel voor hen bedoeld is’ (Soufian Bouaziz en Rik Kuiper interviewen Denise Harleman de Volkskrant 12 september 2023, p. 18-19):
De stichting Collectief Kapitaal haalt geld op bij donateurs om
vijf mensen maandelijks 1.000 euro te geven. Voor initiatiefnemer Denise Harleman is het vooral een onderzoek naar wat solidariteit betekent. ‘Wat als iemand iets ongezonds met het geld doet, is dat dan mijn verantwoordelijkheid?’
Fel, met tranen op de ogen: ‘
We zijn mensen met een bulldozer aan het verdrukken. Niet alleen de overheid, iedereen die niet de straat opgaat. Waarom gaan we niet met z’n allen de straat op?’

Sharon Dijksma: ‘Ontsporing fraudebestrijding kwam niet door Wet Kinderopvang die ik wijzigde’ (Hessel van Piekarz de Volkskrant 11 september 2023, p. 5):
Door toenemende signalen van
misbruik en stijgende kosten moest Sharon Dijksma als staatssecretaris naar eigen zeggen wel strenger controleren op fraude met de kinderopvangtoeslag. Dat de fraudebestrijding in de jaren daarna ontspoorde erkent ze, maar dat lag niet ‘aan een enkele wetswijziging’.

Topambtenaren: volgende kabinet moet lasten verhogen of bezuinigen (Yvonne Hofs de Volkskrant 12 september 2023, p. 2):
Het eerste
post-Rutte-kabinet krijgt al ver voor de formatie een domper opgedrongen. De nieuwe regeringsploeg moet volgens ambtelijk advies echt de broekriem aanhalen om te voorkomen dat de staatsfinanciën ontsporen.

Timmermans hekelt uitstelpolitiek: ‘Gevaarlijke illusie dat alles kan wachten’ (Yvonne Hofs de Volkskrant 11 september 2023, p. 11):
‘We moeten ons bevrijden van de
gevaarlijke illusie dat het allemaal wel kan wachten en de nog gevaarlijker illusie dat het toch geen zin heeft’, poneert GroenLinks-PvdA-lijsttrekker Frans Timmermans. In zijn eerste grote rede als partijleider hekelt hij de hardnekkige uitstelpolitiek die vooral het platte eigenbelang zou dienen.

Demissionair kabinet: spaarders gaan belasting betalen over werkelijk rendement (Yvonne Hofs de Volkskrant 11 september 2023, p. 11):
Spaarders en effectenbezitters gaan vanaf 2027 belasting betalen over het werkelijke rendement op hun vermogen. Ook bezitters van tweede huizen krijgen te maken met nieuwe belastingregels.

‘In iedereen zit een gekwetst kind dat probeert te overleven’ (Eva Hoeke interviewt Francine Oomen Volkskrant Magazine, 9 september 2023p. 12-20):
Waarom denk je dat?
‘Nou, dat denk ik niet alleen, dat is een feit. Er is veel onderzoek gedaan, bijvoorbeeld door psychiater
Bessel van der Kolk en traumadeskundigen Janina Fisher en Gabor Maté, naar hoe datgene wat er in het leven van je ouders en zelfs je voorouders is voorgevallen, invloed heeft op jouw mentale en fysieke welzijn. Dat heet intergenerationele overdracht. Een bekende uitspraak in de laatste trauma-inzichten is: it didn’t start with you. Burn-out: zelfde verhaal. In één geval ging het om een meisje wier jongere zusje was overleden toen ze heel jong was. Zij wilde dat verlies goedmaken door extra hard haar best te doen voor haar ouders. Daar ligt naar mijn mening de oorzaak van haar burn-out. Niet in het heden, maar in het verleden. Nog één: al die verkeerde studiekeuzes, waardoor zo veel studenten een enorme studieschuld opbouwen. Hoe kan dat?

Voor goed onderwijs hoef je niet de buidel open te trekken. Doe wat altijd al werkte, daar heb je geen laptops voor nodig (Tiddo Ekens de Volkskrant 8 september 2023, p. 4):
Succesvol handelen van een docent die je als volgt kunt samenvatten:
· duidelijke doelen stellen,
· duidelijke instructie geven,
· leerlingen activeren,
· feedback geven,
· herhaling,
· toepassen van nieuwe kennis,
· samenwerken, en
· zelfwerkzaamheid.
Hoezeer deze acht aspecten van goed lesgeven ook voor de hand lijken te liggen, in de praktijk komen ze
niet structureel voor.

KIlimaatprobleem (Rob van Scheers interviewt Maroesja Syrojetsjkovskaja de Volkskrant 7 september 2023, p. V4-5:
V sprak Russische filmmaker
Maroesja Syrojetsjkovskaja (34) over de bijzondere en tragische totstandkoming van haar documentaire How to Save a Dead Friend, waarin de verloren generatie millennials uit Moskou een gezicht krijgt.
Ga sporten.
Raap jezelf bij elkaar en ga iets doen. Maar zo werkt het dus niet bij depressiviteit. Voor mij was het ronduit tragisch dat Kimi aan het eind over alles begon te liegen. Dat hoort bij problematisch drugsgebruik. Maar ik heb hem allang vergeven, hoor. Mensen maken fouten en doen rare dingen, en ze hebben gebreken, maar dat maakt ze mensen.’
‘Wij Russen weten:
niets is voor eeuwig. Dat is dan weer het mooie. Aan het eind van mijn film geef ik de kijker toch nog een sprankje hoop mee. Dat liefde nog altijd sterker is dan de dood. En dat je je vrienden, en de mensen met wie je bent opgegroeid, bij je kunt houden in je ziel. En tegenwoordig zelfs digitaal. Op je computer, in je film. Daar slaat de titel van mijn documentaire op. Die geruststelling is mijn anker. Dat biedt troost.

‘Met ons stikstofplan krijgt iedere boer duidelijkheid’ (Fleur Damen interviewt Wim de Vries en Martin van Ittersum de Volkskrant 5 september 2023, p. 18-19):
Nederland heeft een nog
groter stikstofprobleem dan gedacht, bleek afgelopen week uit nieuwe berekeningen. De Wageningse hoogleraren Wim de Vries en Martin van Ittersum doen een voorzet voor een oplossing, waarin een jaartal als 2030 of 2035 niet eens zoveel uitmaakt.

Welkom in de groep (Margriet Oostveen de Volkskrant 2 september 2023, katern Wetenschap & Boeken):
Nieuwkomers passen zich altijd aan, terwijl de zittende groep zichzelf bevoordeelt en nieuwkomers strenger straft, Dat constateert Kasper Otten, die als een van de eersten samenwerking onderzocht in groepen die veranderen.

Ik houd mezelf voor: wees sneuvelbereid (Kustaw Bessems interviewt Hanke Bruins Slot de Volkskrant, 2 september 2023, katern Zaterdag p. 18-20):
Oud-militair
Hanke Bruins Slot is weliswaar demissionair minister van Binnenlandse Zaken, klaar is ze niet. ‘Veel mensen hebben nog niet het vertrouwen in de regering terug.

In Indonesia Roept! volgt Hans Goedkoop het spoor van zijn opa., die eem bedenkelijke rol had in de politionele acties (Hasan Bahara interviewt Hans Goedkoop de Volkskrant 31 augustus 2023, p. V3):
Ik wist dat ik zou schrikken, maar dat ik zo op mijn benen zou trillen had ik niet voorzien.’

Gelukkig politici met zelfinzicht (Brief van de dag Armand Leenaers de Volkskrant 30 augustus 2023, p. 29:
Het is veelzeggend. De uittocht zou daarom wel eens kunnen samenhangen met het
groeiende besef dat repareren vele jaren zal vergen met astronomisch hoge kosten tot gevolg. De kiezers hebben daar weinig vertrouwen in en dat is niet zonder reden. Dat zelfinzicht is er bij politici gelukkig wel.

Nu het Nieuw Sociaal Contract van Omtzigt tot partij is verheven, is het tijd de vraag te stellen wat integriteit inhoudt (Max Pam de Volkskrant 30 augustus 2023, p. 19):
Het CDA was natuurlijk voor alles de partij van het compromis, die even gemakkelijk de ene keer over rechts en de andere keer over links regeerde. De totale implosie van het CDA betekende in feite de wederopstanding van Pieter Omtzigt, die na zijn depressie even nodig had om een nieuwe partij op te richten, waarvan de uitgangspunten erg op die van het CDA lijken.

‘Ik was niet bang meer om op te komen voor wat juist is’ (Simoon Hermus de Volkskrant 28 augustus 2023, p. 16-17):
Frances Haugen werd wereldnieuws toen ze als klokkenluider wanpraktijken bij Facebook onthulde. In haar boek De Facebookfaçade vraagt ze zich af waarom van al die duizenden mensen bij Facebook juist zij haar mond opentrok – en wat dat haar heeft gebracht.

We zijn er nog lang niet Ianthe Sahadat de Volkskrant 26 augustus 2023, katern Boeken & Wetenschap p. 2-5):
De Britse wetenschapsjournalist
Angela Saini ontrafelt in De patriarchen hoe en wanneer de wereld veranderde in een door mannen gedomineerd oord. En hoe bijna niemand (nee, ook de meeste mannen niet) daarvan de vruchten plukt. Wat wil ze met haar werk bereiken?
‘Een dodelijk ras en dito stam (…) in wier aard het zit om kwaad te doen’, luidt een citaat van de beroemde Griekse dichter
Hesiodus. Over wie hij het heeft? Over vrouwen. Hij noteerde het omstreeks 700 voor Christus in zijn 'wereldgeschiedenis Theogonia. Ter illustratie introduceert hij de eerste vrouw op aarde: Pandora. U weet wel, van die doos vol onheil.

Een klap na (Gidi Heesakkers de Volkskrant 25 augustus 2023, p. V2-5):
De staande ovatie is al tijden eerder regel dan uitzondering, een bron van verwarring of zelfs ergernis, en schijnbaar ook nog eens
typisch Nederlands. Wat is het beste applaus (Ontladen, Catharsis) om te geven én te krijgen, vraagt theaterrecensent Gidi Heesakkers zich af.

John Gladstone (Patrick van IJzendoorn de Volkskrant 25 augustus 2023, p. 27):
Nazaten van de Britse oud-premier
William Gladstone reisden met excuses en geld naar Guyana, uit wroeging voor de slavenhandel van Williams vader John Gladstone. ‘Hij was een verachtelijke man.

Schaf het vrouwenschaak af, dat kan alleen maar heilzaam uitpakken (Max Pam de Volkskrant 23 augustus 2023, p. 13):
De arts
Wilhelm Fliess (1858-1928), een vriend van Freud, heeft aan het eind van de 19de eeuw het idee afgestoft en er zijn ontdekking van de bioritmiek op gebaseerd. De jonge filosoof Otto Weininger (1880-1903) heeft het idee verder uitgewerkt – gestolen, vond Fliess – door aan ieder mens een bepaald percentage mannelijkheid en een bepaald percentage vrouwelijkheid toe te schrijven.
Genderidentiteit is een hachelijke zaak en in het edele schaakspel heeft zij geleid tot een volkomen absurd conflict, zoals dat vorige week in de Volkskrant is beschreven door Maarten Albers. De wereldschaakbond Fide heeft trans vrouwen voorlopig uitgesloten van deelname aan vrouwencompetities. Albers spreekt zelfs van ‘transpaniek’. De bekende woorden woede, uitsluiting en discriminatie zijn gevallen.
Laat ik meteen duidelijk zijn: wat mij betreft wordt dat
hele vrouwenschaak opgeheven.

Geestelijke gezondheidszorg is volkomen vastgelopen, het moet radicaal anders (Eric van Furth en Jim van Os de Volkskrant 18 augustus 2023, p. 24):
De vraag naar geestelijke gezondheidszorg (ggz) groeit gestaag, maar de sector kan daar niet aan voldoen. Doorgaan op de oude weg zal de problemen niet oplossen. Een
radiacaal andere benadering is nodig en de bal ligt bij de politiek.

Waarom de Rijksoverheid he-le-maal niks te zoeken heeft op Pride Amsterdam (Mark van Ostaijen de Volkskrant 14 augustus 2023, p. 21):
Maar het geeft geen pas dat de staat actief meedanst bij een initiatief dat hij nota bene zelf faciliteert en subsidieert. Overheidsdeelname loopt via een vergunning, niet door zelf onderdeel te worden van het programma. Bij een goed restaurant staat de chef-kok doorgaans ook niet zelf op het menu.

Weg met de politieke managers. Breng de verbeelding aan de macht (Mark van Ostaijen de Volkskrant 13 juli 2023, p. 27):
In de week dat zowel
Mark Rutte, Wopke Hoekstra als Pieter Heerma hun vertrek aankondigen ontstaan er kansen voor nieuw leiderschap. En dat leiderschap zou ver weg moeten blijven van ruttiaanse politiek.

Als we de internationale student kunnen vergelijken met de plofkip, dan zijn professoren nu de nieuwe boeren (Mark van Ostaijen de Volkskrant 3 mei 2023, p. 28):
Dat minister
Robbert Dijkgraaf de internationalisering van het hoger onderwijs nu eindelijk wil inperken, ontslaat het kabinet niet van verantwoordelijkheid afleggen voor eerder zwabberbeleid.
Nieuwe boeren
Dat is een trendbreuk. En die trendbreuk is vergelijkbaar met wat we hebben gezien rond het landbouwbeleid. Ook wij zijn jarenlang opgestuwd in de holle retoriek van opschalen, innovatie en groei.
Hard gelag
Inmiddels zitten we aan de grenzen van die groei door de grenzen van ammoniak-, stikstof- en fosfaatuitstoot. Grenzen die al jarenlang door Brussel werden aangegeven, maar waar Nederland steeds uitzonderingsregels op wist te bedingen. Nu heeft de rechter dit kabinet het TINA-argument gegeven (There Is No Alternative) en moeten boerenbedrijven ‘ineens’ inkrimpen, saneren of zelfs stoppen. Het is een hard gelag na decennia van groeibeleid. En dus rijden boeren hun tractoren naar Den Haag, als protest tegen deze trendbreuk en zwabberbeleid.
En meer algemeen: de discussies over
Groningen, de toeslagenaffaire en het stikstofprobleem bewijzen dat dit kabinet niet zozeer de oplossing, maar vaker juist onderdeel van het probleem is. Dan lijkt het me weinig heilzaam om, zeker nu de wind vanuit regressieve hoek opsteekt, maar weer volledig met Den Haag mee te waaien. Want je kan erop wachten dat ook deze pendule weer doorslaat.

We moeten het veel meer over de schaduwkanten van sociale mobiliteit hebben (Mark van Ostaijen de Volkskrant 10 maart 2023, p. 23):
Het debat over
klassenmigratie is in Nederland nog onderontwikkeld. Dat moet veranderen, want meritocratie brengt ook vervreemding en gevoelens van verlies en schuld met zich mee, betoogt socioloog Mark van Ostaijen. Het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) publiceerde deze week het rapport Eigentijdse Ongelijkheid waarin de ongelijkheid in Nederland als een ‘hardnekkig en structureel’ verschijnsel wordt gepresenteerd. Een belangrijk onderwerp en het verdient enige sympathie dat het SCP hier aandacht voor vraagt. Maar om die ongelijkheid goed in kaart te brengen komt het SCP met een nieuwe klassenindeling op de proppen. Want, zo is de redenering, Nederland is een klassensamenleving. Van ‘precariaat’ tot ‘rentenierende bovenlaag’: het SCP meent dat er sprake is van zeven nieuwe klassen. Er zijn echter een aantal bezwaren aan te voeren.

Europese migratiedeal heeft ook te weinig oog voor het lot van de Tunesiërs zelf (Roel Meijer de Volkskrant 11 augustus 2023, p. 24):
De deal van de Europese Unie met president
Saied zet niet alleen de veiligheid van migranten op het spel, maar houdt ook een dictatuur in stand die de burgerrechten van de Tunesiërs ondergraaft.

Essay Woke als quasi-protestantse deugd De verkeerde klassenstrijd (Ian Buruma De Groene Amsterdammer 10 augustus 2023, p. 30-34):
Woke’ zouden we kunnen zien als de hedendaagse erfgenaam van de protestantse moraal. Of die moraal nu betrekking heeft op de erfzonde of op inclusiviteit en diversiteit, probleem is dat sceptici worden weggezet als ongelovigen die moeten worden uitgesloten.
32: In zijn bekende boek
De protestantse ethiek en de geest van het kapitalisme merkt Max Weber op dat dit protestantse ideaal veeleisender is dan het katholieke streven om gaandeweg voldoende goede daden op je conto te schrijven. Zonden worden niet vergeven in rituelen van persoonlijke boetedoening – steeds weer een schone lei, als het ware, waarna je weer kunt zondigen en absolutie kunt krijgen. Nee, de verlossing schuilt in een ‘stelselmatige zelfbeheersing, met voortdurend de onverbiddelijke tweedeling: uitverkoren of gedoemd’.
God helpt wie zichzelf helpt. De uitverkorenen dienen continu hun deugdzaamheid te bewijzen.

Gun staat en burger geheimen of Het geheim van de laatste staat (Stephen Sanders Volkskrant 30 januari 2016 bijlage Sir Edmund p. 24-25):
Dwars tegen de
tijdgeest in houdt Paul Frissen een overtuigend pleidooi voor het 'Recht op Duisternis'.
Schijnbare tegenstellingen
Frissen reageert op die verdwaasde, quasi-democratische openheidsmanie als een liberale denker die in de traditie staat van de Engelse filosoof Isaiah Berlin, die al stelde dat vrijheid de (problematische) kern vormt van de democratische rechtsstaat, meer nog dan die andere twee waarden: gelijkheid en broederschap.
En individuele vrijheid kan alleen bestaan bij gratie van het geheim - het privéterrein waartoe de staat niet zomaar toegang heeft, omdat de politiek
niet alles is en niet alles politiek. Tegelijkertijd is het de taak van de rechtsstaat zijn burgers te beschermen en daarvoor zijn (soms) geheimhouding en geheime operaties nodig.
Zo komt
Frissen tot zijn paradox - dat wil zeggen: schijnbare tegenstelling, geen contradictie: 'Zonder geheimen is de burger niet vrij, en zonder geheimhouding kan de staat de vrijheid van de burger niet beschermen.' Juist een waarachtig privéleven eist op gezette tijden dat de staat het geheim van de burger beschermt door zelf geheimen te hebben.
Frissen verwijst ook naar de socioloog Max Weber, die lang geleden de modernisering en 'onttovering' van de wereld al beschreef als het idee dat 'er per definitie geen geheimzinnige en onberekenbare machten zijn die een rol spelen, maar dat we integendeel alles - in beginsel - door berekening zouden kunnen beheersen'. Hier zien we al de kiemen van de transparantie-mythe, die in laatste instantie een beheersings- en maakbaarheidsmythe is.
Bepaald indrukwekkend is
Frissen wanneer hij uitlegt waarom hij deze titel voor het boek heeft gekozen: 'Ik zie (...) de laatste staat als een rechtsstaat, veel minder dan als een verzorgingsstaat met omvattende en ingrijpende ambities.' Hier kiest de bestuurskundige Frissen uitdrukkelijk voor de lijn van eerder genoemde Isaiah Berlin, die met zijn begrip van 'negatieve vrijheid' de staatsbemoeienis streng afbakent - ook als daar hele leuke dingen voor linkse mensen van mochten komen.

Je moet naar een herdenking met plaats voor álle verhalen’ (Abel Bormans en Iva Venneman interviewen Gert Oostindie de Volkskrant 10 augustus 2023, p. 3):
Burgemeeste
Halsema blijft weg van een Indië-herdenking vanwege een ‘hoogst ongepaste’ andere spreker. Volgens historicus Gert Oostindie is de rel tekenend voor de Nederlandse omgang met zwarte bladzijden in de geschiedenis.

Moeder de vrouw (Emma Curvers de Volkskrant 9 augustus 2023, p. V2-4):
+Een
trans vrouw kan nooit voldoen aan haar definitie van vrouw-zijn, want: ‘Een trans vrouw kan geen kinderen krijgen en dat is de essentie van het vrouw-zijn.’ Reijke zegt dat zij er begrip voor heeft als mensen zich niet identificeren met hun biologische geslacht, maar vindt niet dat zij een trans vrouw ‘zij’ hoeft te noemen.

Arib eist inzage in de klachten over haar gedrag: ‘Bergkamp houdt alles geheim. Voor mij en voor de Tweede Kamer’ (Natalie Righten de Volkskrant 8 augustus 2023, p. 5):
Voormalig Tweede Kamervoorzitter
Khadija Arib eist formeel inzage in de beschuldigingen van grensoverschrijdend gedrag en alle relevante documenten die daarbij horen. Ze heeft een officieel verzoek ingediend bij onder anderen Kamervoorzitter Vera Bergkamp om deze stukken in handen te krijgen.

Buitenstaander (Alex Mazereeuw de Volkskrant 8 augustus 2023, p. V2):
Pas na 2 uur Zomergasten met
Khadija Arib werd de olifant in de loods benoemd – en Theo Maassen ging er fel in.
Bij
Arib heerste vooral een gevoel van machteloosheid over de gang van zaken, al bleef bij de kijker uiteindelijk vooral een beeld hangen van de buitenstaander die zich voor de zoveelste keer strijdbaar moest opstellen in een wantrouwende omgeving. Was er in ieder geval nog één conclusie te trekken.

Links heeft de Nederlandse achterlijkheid nooit écht bevochten (Sander Schimmelpennnck de Volkskrant 7 augustus 2023, p. 2):
De snelheid waarmee het
tolerante laagje vernis momenteel vervaagt, laat zien hoe groot het verschil is tussen wie we zeggen te zijn, en wie we werkelijk zijn. Onze liberale ideeën zijn als de Moccamaster, het superieure koffiezetapparaat van eigen bodem; het verkoopt vooral in het buitenland. Zelfs onze progressiviteit blijkt weinig meer dan een exportproduct.

Kaddija Arib (Zomergasten 6 augustus 2023, NPO2):
Arib bleek een talent te hebben voor regelen en leiding nemen. Binnen een paar jaar na aankomst in Rotterdam was ze al een soort informele vraagbaak voor migranten die de weg in Nederland nog niet goed kenden. Haar studies maatschappelijk werk en later sociologie waren logische vervolgstappen, net als haar rol in de oprichting van de Marokkaanse Vrouwenbeweging in Nederland, toen ze 22 was. In de jaren tachtig en negentig maakte Arib carrière in de welzijnswereld en werd uiteindelijk senior beleidsmedewerker bij de Maatschappelijke Opvang en Gezondheidszorg, onderdeel van de gemeente Amsterdam.

Integriteitsonderzoeken zijn nóg slechter geworden’ (Ariejan Korteweg de Volkskrant 5 augustus 2023, katern Zaterdag p. 16-18):
Onderzoek naar
grensoverschrijdend gedrag rammelt structureel en dat werkt in het nadeel van de beklaagde, zegt hoogleraar bestuurskunde Michiel de Vries. ‘Alle onderzoeksbureaus schrijven toe naar het belang van de opdrachtgever.’
Op de
laatste pagina van zijn boek staat een zin, gericht aan mensen die beschuldigd worden van grensoverschrijdend gedrag en naar wie een onderzoek is ingesteld. Een zin die eindigt in kapitalen: ‘Wanneer u het idee heeft dat de opdrachtgever van een dergelijk onderzoek een probleem met u heeft (...): WERK DAN NIET MEE.’
Wie niet meewerkt, plaatst zich buiten het onderzoek. Is dat geen bezwaar?
‘Als je weet dat er
een probleem is met de opdrachtgever, verwacht dan niet dat onderzoekers iets vinden dat jou zal ontlasten. Ze schrijven altijd wat de opdrachtgever behaagt. Neem de zaak Arib. Uit onderzoek van de Universiteit Utrecht blijkt dat in het parlement grensoverschrijdend gedrag veel voorkomt. Mevrouw Arib wordt nu onderzocht, je zou het hele presidium moeten onderzoeken. Haar zaak wordt niet in de context bezien van sociale onveiligheid in het parlement. Maar ik ga daar niets over zeggen.’

Zeker gezien de voorbeeldfunctie gaat er te veel mis in de politieke snelkookpan (Raoul du Pré de Volkskrant 18 april 2023, p. 12):
Vooral
leidinggevenden in de Tweede Kamer maken de werkvloer soms onveilig, zowel voor elkaar als voor hun ondergeschikten. Ze weten wat hen te doen staat.
Die topambtenaren verdienen sowieso aandacht, want zij voelen zichzelf ook minder veilig dan gemiddeld. Zij ervaren onveiligheid ‘
zowel in relatie tot elkaar als in relatie tot de politieke organisatie’. Dat is een directe link met de affaire van het najaar, toen zowel Arib als vrijwel de hele ambtelijke top aftrad omwille van de werksfeer.

Het verlangen naar veiligheid leidt tot beloeren, aangeven en klikken (Martin Sommer de Volkskrant 2022 8 oktober 2022, Opinie p. 21):
De
commissie voor de Werkwijze van de Kamer mag de scherven opvegen. Die kan beginnen het laatste deel te lezen van het advies over de kwestie van landsadvocaat Pels Rijcken. Onder punt 8 vraagt de landsadvocaat bijzondere ‘zorgvuldigheid en proportionaliteit’ in de omgang met Betrokkene, met een hoofdletter B. Die Betrokkene is Khadija Arib.
Voor het soort bezwaren dat leeft tegen
Arib is een stevig gesprek het geëigende antwoord. In het verslag van Pels Rijcken staat dat verschillende pogingen niets hadden opgeleverd en dat twee griffiers, twee directeuren en het personeel van de PvdA-fractie kennelijk niet tegen haar waren opgewassen. Daarna is de landsadvocaat ingeschakeld. Daarmee is een fatsoenskwestie geëscaleerd tot een juridisch gevecht.

Wie is hier de baas? (Avinash Bhikhie en en Natalie Righton de Volkskrant 30 november 2022, p. 13):
Ambtenaren vermoeden da de al jaren slepende machtsvraag een rol speelde bij de klachten over Arib.
Rik Driessen, al veertig jaar Kamerambtenaar en woordvoerder namens vier vakbonden voor Kamerambtenaren, zegt tijdens een gesprek over de val van Arib dat de jarenlange machtsstrijd in de Tweede Kamer de kern van het probleem is: ‘Het maakt mij geen bal uit wie de baas van is van de Tweede Kamer. Maar régel het.’
Griffier
Renata Voss gaf in 2017 als reden voor haar vertrek dat ze wilde terugkeren naar de sector ‘waar haar hart lag: het onderwijs’. Directeur Willem Duijzer schreef twee maanden voor zijn vertrek een brief die vooral zijn frustratie over de machtsverdeling in de Kamer onderstreepte.
Intussen is de relatie tussen de
politieke en de ambtelijke leiding totaal ontspoord. Het onderzoek, dat volgens de huidige voorzitter Vera Bergkamp pas over ‘enkele maanden’ is afgerond, zal duidelijk moeten maken of de aantijgingen die tegen Arib zijn geuit in twee afzonderlijke anonieme brieven standhouden.
Een ding is zeker, dat in het
conflict tussen tussen de politieke en de ambtelijke leiding speelt het zondebokmechanisme een cruciale rol.

Rijkdom is als zeewater: hoe meer je ervan drinkt, hoe dorstiger je wordt (Martin Lambreghts de Volkskrant 4 augustus 2023, p. 25):
Wie uit geldzucht zijn geluk of blanco strafblad opoffert, is dus niet goed wijs. Toch gebeurt dat op grote schaal. Hoe kan dat? Schopenhauer geeft als verklaring dat in het algemeen de wijzen door de eeuwen altijd hetzelfde hebben beweerd, en de dwazen, die altijd de overgrote meerderheid vormen, steeds hetzelfde hebben gedaan, namelijk het tegendeel.

Journalisten, stap eens in bus 35, onbevangen en nieuwsgierig (Christine Otten de Volkskrant 3 aug 2023, p. 25):
Maar ergens vanaf de jaren zeventig, toen arbeiderskinderen gingen studeren en menig PvdA’er transformeerden tot beroepspolitici en -bestuurders (in alle sectoren van de samenleving, ook de cultuur), is de band met ‘het volk’ verwaarloosd. ‘Klootjesvolk’, noemde men mensen die naar de Tros-tv keken of De Telegraaf lazen. De sociaal-democratie schudde haar ‘ideologische veren’ af (Wim Kok) en steunde de neoliberale agenda van rechts.

PvdA-prominent Henk Nijboer vertrekt uit onvrede over ‘Verenigd Links’ (Yvonne Hofs de Volkskrant 2 aug 2023, p. 8):
In zijn beginjaren als Kamerlid richtte
Nijboer zijn pijlen op de in zijn ogen perfide invloed van private equity op het bedrijfsleven. Private equity staat voor rijke investeerders die bedrijven opkopen, die vervolgens hard saneren om ze na korte tijd met dikke winst weer door te verkopen. Nijboer sprak in dit verband van ‘het gewetenloze handelen van het snelle geld'. Met fractiegenoot Ed Groot schreef hij in 2015 een initiatiefnota over private equity onder de titel ‘Einde aan de excessen’.
Het eindrapport ‘
Papieren werkelijkheid’ legde bloot hoe Nederlandse belastingadviseurs binnen- en buitenlandse ondernemers en vermogenden helpen om met behulp van complexe fiscale constructies belasting te ontwijken.

Verse wonden (Arnon Grunberg de Volkskrant 1 augustus 2023, p. 6-7):
Rainer Werner Fassbinder maakte in dertien jaar ruim veertig films. Arnon Grunberg bekeek enkele van die films opnieuw en concludeert: Fassbinder begreep dat sadisme en masochisme nog altijd allesbepalend waren in het naoorlogse Duitsland.
Sadomasochisme
Zowel in zijn privéleven (seksueel en emotioneel gezien) als in zijn werk was Fassbinder gefascineerd door sadomasochisme in de breedste zin van het woord. Als chroniqueur van het naoorlogse Duitsland stelde hij zich op het standpunt dat het fascisme in 1945 zijn burgerlijke mantel had aangetrokken, maar dat sadisme en masochisme nog altijd allesbepalend waren in de cultuur.

Voetnoot Strafexpeditie of Doet Griekenland vrijwillig aan masochisme? (Arnon Grunberg de Volkskrant 17 juli 2015):
Ruwweg zijn dit de twee posities aangaande Griekenland: Griekenland is ziek en heeft zo weinig inzicht in de eigen ziekte dat dwangverpleging de enige uitweg is.
De andere positie: die dwangverpleging is een strafexpeditie.
Griekenland kent inderdaad allerlei problemen, zo is in vergelijking met andere landen in de eurozone het verschil tussen de belasting die zou kunnen worden geïnd en de belasting die daadwerkelijk wordt geïnd groot. Deze problemen verdwijnen echter niet door Griekenland te dwingen al zijn schulden af te betalen. Zelfs het IMF, niet bepaald een revolutionaire organisatie, stelt dat kwijtschelding de enige manier is om Griekenland uit het moeras te trekken.
Dat
Dijsselbloem de strafexpeditie 'perspectief bieden' noemt, weerspiegelt de dynamiek van het sadomasochisme. Elk pak slaag biedt de masochist meer perspectief, maar doet Griekenland vrijwillig aan masochisme? Of is de sadist zo narcistisch te denken dat al zijn slaafjes zijn sadisme lekker en gezond vinden?

Alles draait om verdienen en uitgeven. Hoe meer, hoe succesvoller (Teun van de Keuken de Volkskrant 31 juli 2023, p. 15):
We lijken inmiddels
slechts consumenten, die voor verandering alleen nog kunnen stemmen met onze portemonnee. Maar we zijn zoveel meer. We zijn buren, ouders, kinderen, broeders en zusters, collega’s, vrienden, geliefden, landgenoten en wereldburgers. Samen kunnen we de geschiedenis op talloze manieren een andere kant op duwen om ook de kleine consumentjes een fijn leven te geven.

Het echokamer-algoritme van Facebook werkt wel degelijk polarisatie in de hand (Michael Persson de Volkskrant 31 juli 2023, p. 12):
Wat wel klopt is dat
sociale media niet de enige factor zijn die daaraan hebben bijgedragen. Ook politici en sommige analoge media, zoals in de VS Fox News, zijn belangrijke verspreiders van desinformatie.

In een tijd dat we deals sluiten met dictators, hebben we alle emotie nodig die voorhanden is (Jarl van der Ploeg de Volkskrant 28 juli 2023, p. 2):
Een aantal jaar nadat die acht lijken aan boord kwamen,
deed ik verslag vanuit het Griekse vluchtelingenkamp Moria. Op de radio vertelde ik dat het er naar pis stonk en dat veel vrouwen luiers droegen, omdat ze ’s nachts niet naar de wc durfden uit angst voor verkrachting.
Na die uitzending kreeg ik een bericht van
Sywert van Lienden. U weet wel, die ondernemer met dat scherp afgestelde morele kompas. Ik was mogelijk ‘te emotioneel betrokken geraakt bij het onderwerp’ en kon beter geen verslag meer doen van de vluchtelingencrisis. Als het over migratie gaat, vond hij, moet je het grote plaatje in de gaten houden en over cijfers praten. Niet over emoties.

Jenin en Nablus: keerpunten in de ‘gazaficatie’ van de Westelijke Jordaanoever (Jaap Hamburger de Volkskrant 27 juli 2023, p. 23):
Bij de
escalatie van het conflict tussen Israël en de Palestijnen is elke vorm van rationaliteit en pragmatisme aan het verdwijnen. Het religieus gedreven nationalisme van Israël is de meest destructieve politieke kracht die er is.
Zij benadrukken nog maar eens dat dit de
tweestatenoplossing niet dichterbij brengt. Waarvan akte.

Kan een economie zonder groei? Alleen as we welvaart leveren Peter de Waard de Volkskrant 27 juli 2023, p. 19):
Voordat die ruil wordt gemaakt, zal de
mensheid met snikhete zomers het mes nog harder op de keel moeten worden gezet. Misschien kan de wereldheerser die in de toekomst in het voetspoor van keizer Augustus treedt, er een keer een volksraadpleging over laten houden.

Het einde van de mannelijkheid
‘Wat kom je doen, man?’ (Pepijn Keppel De Groene Amsterdammer 27 juli 2023, p. 30-35):
Het gaat niet goed met de man. Hij is zijn
hiërarchische positie kwijt. Hij doet het op school slechter dan vrouwen en vlucht vaker in alcohol en drugs. Hij is eenzamer en vaker dakloos. Bieden mannenretraites een uitkomst?

Bijna alles is omgekeerd in de Nederlandse politiek. Dit worden de grappigste verkiezingen in jaren. (Max Pam de Volkskrant 26 juli 2023, p. 2):
De omgekeerde wereld is ook
Lilian Marijnissen, die de oude Timmermans ‘oude politiek’ verweet. Ooit is de SP opgericht, omdat de CPN in de ideologische strijd tussen de Sovjet-Unie en China niet voor het China van Mao wilde kiezen. Daarna is de SP in handen gevallen van de familie-Marijnissen, die, als nepotistische autocraten, de macht stevig in handen heeft tot op de dag van vandaag. Als ergens oude politiek hoogtij viert, dan is het wel bij de SP, waar – laten we eerlijk zijn – het ondergraven van de PvdA als het vehikel van een grote linkse beweging is begonnen.

Parijs belooft voorsteden een beter leven door Spelen 2024 (Eline Huisman de Volkskrant 26 juli 2023, p. 11-13):
Parijs telt af naar 2024: over een jaar beginnen hier de Olympische Spelen. Een van
de grote beloften is dat het leven in de banlieues erdoor op vooruitgaat, ook na de Spelen. In voorstad Saint-Denis, waar het olympisch dorp komt, zijn ze nog niet erg onder de indruk.
‘De mooie beloften van de Parijse Spelen zullen in het water vallen en de rekening voor Saint-Denis zal fors zijn’, zegt de emeritus hoogleraar in een telefonisch interview. Zeker, de gloednieuwe wijk voor de atleten in Saint-Denis komt na de Spelen beschikbaar als huisvesting. En de langverwachte metroverbinding voor de voorsteden komt eindelijk van de grond. ‘Maar de nieuwe appartementen kosten gemiddeld 7.000 euro per vierkante meter.
De huidige bewoners worden door stijgende prijzen uit hun stad gejaagd. De belangrijkste ontwikkeling die de Spelen brengen, is meer gentrificatie.’

Van wie is die stad? (Britta Böhler de Volkskrant 17 juli 2017, p. 19):
Eind september vindt in Utrecht opnieuw de Dag van de Openbare Ruimte plaats. Het tweedaagse 'totaal-evenement' is bedoeld voor iedereen die zich 'beroepsmatig' bezighoudt met de publieke ruimte, landschapsarchitecten bijvoorbeeld, maar ook stedenbouwkundigen en gemeenteambtenaren.
Boomkens hield eind juni in Pakhuis De Zwijger de Boekmanlezing 2017 met als thema
'De cultuur van de publieke ruimte'. Hierin betoogde hij dat het voortbestaan van de publieke sfeer steeds meer onder druk staat en dat er een kloof is tussen de 'geplande stad' en de 'geleefde stad'. Met andere woorden, dat wat de deskundigen en planners voor ogen staat sluit vaak helemaal niet aan bij dat wat de gebruikers van de openbare ruimte willen.
In sommige steden is gentrificatie derhalve inmiddels tot een urgent probleem geworden. In haar artikel in The Guardian van 24 november 2015 wierp de Nederlands-Amerikaanse sociologe Saskia Sassen terecht de vraag op: 'Who owns our cities?'. Want als steeds meer gemeentelijke grond wordt verkocht aan internationale investeerders en bedrijven dan verliest de gemeente 'de zeggenschap en het instrumentarium' om de stadsontwikkeling te sturen.
Bovendien heeft
gentrificatie negatieve consequenties voor de drie factoren die de kwaliteit en de leefbaarheid van de publieke ruimte bepalen: openheid, toegankelijkheid en diversiteit. Tijdens haar bezoek aan Rotterdam vorig jaar maakte Sassen duidelijk dat zowel 'de staat als het lokale bestuur en de politiek aan zet' zijn om dit onwenselijke resultaat tegen te gaan.
En inderdaad: het behoud van een publieke ruimte die open, divers en voor iedereen toegankelijk is, is een belangrijke taak voor de overheid. En de bestaande problemen kun je niet oplossen met 'assetmanagement' of 'smart lighting'.

Gedumpt in de woestijn, als speelbal van grotere belangen (Jenne Jan Holtland de Volkskrant 24 juli 2023, p. 6-7):
Migranten in Tunesië worden uit huis gezet, van straat geplukt en met bussen naar de woestijn gedeporteerd. Het werpt een
schaduw over de deal tussen Tunesië en de EU. In Medinine en Sfax voelen migranten de haat tegen hen groeien. ‘Ze zeiden alleen: lopen!

Fluitend/zuchtend door het leven (Kaya Bouma de Volkskrant 22 juli 2023, Boeken &Wetenschap p. 2-5):
De
wetenschapsredactie zoekt deze zomer antwoord op grote, eigenlijk niet te beantwoorden vragen van lezers. Vandaag: waarom zijn sommige mensen van nature positief en andere negatief? Een duik in het raadselachtige samenspel van genen en omgeving.

We zullen het straks nog vaak horen, dat de energietransitie niet lukt zonder het bedrijfsleven. De waarheid is: we kunnen het niet mét (Asha ten Broeke de Volkskrant 21 juli 2023, p. 25):
Grote bedrijven zijn namelijk gemaakt om elke vorm van verantwoordelijkheid te ontlopen.
Dat is de aard van het beestje. Ze zijn in de loop der tijd zo gestructureerd dat ze zowel fysiek als legaal als moreel op grote afstand staan van de gevolgen van hun activiteiten, schrijft hoogleraar David Whyte in zijn boek Ecocide, Kill the Corporation Before it Kills Us.

Voordat de bom viel (Rob van Scheers de Volkskrant 20 juli 2023, p. V5):
Omdat de revolutionaire kwantummechanica in de VS nog in de kinderschoenen stond, werden briljante bèta’s in het interbellum uitgezonden naar Europa. Een van hen was
Robert Oppenheimer, die in 1928 onder meer terechtkwam bij de universiteiten van Leiden en Utrecht.
Robert en Frank Oppenheimer correspondeerden vaak over beeldende kunst, en over Vincent van Gogh in het bijzonder. Hun moeder was een kunstenaar die met gelukkige hand werk aankocht, waaronder twee Van Goghs. Na het overlijden van de ouders bleef de collectie in familiebezit. Robert kreeg Van Goghs Ommuurd veld met jong koren en opgaande zon (1889) en Frank De eerste stappen naar Millet (1890). In 1949 moest hij zijn Van Gogh verkopen voor juridische bijstand toen hij werd beschuldigd van communistische sympathieën.

De strijd in Hollywood is ook onze strijd. Net als het gros van de acteurs zijn wij figuranten in het grote geheel Heleen Mees de Volkskrant 19 juli 2023, p. 25):
De strijd in Hollywood is daardoor ook onze strijd. Net als het gros van de acteurs zijn
wij figuranten in het grote geheel en lopen wij dezelfde risico’s. Zoals Fran Drescher niet zonder gevoel voor drama zei: ‘We dreigen allemaal vervangen te worden door machines.’ De staking van acteurs in Hollywood moet de aandacht op dit probleem vestigen, net zoals de onthullingen over #MeToo de aandacht vestigden op seksueel grensoverschrijdend gedrag op de werkplek.

Liever dan wachten op een nieuw kabinet, komt de Kamer zelf met een visie op de landbouw (Sander Heijne de Volkskrant 18 juli 2023, p. 25):
Liever dan wachten tot er ergens medio 2024 een nieuw kabinet is, zou de Kamer direct na het reces in het openbaar zelf
een visie op de landbouw moeten ontwikkelen die zowel de natuur en de boer als de burger een duurzaam perspectief biedt.
Haast is geboden. Anders bestaat het risico dat onder het
mom van een duurzamere landbouw straks met publiek geld duizenden boeren zijn uitgekocht, zonder dat de vogeltjes terugkeren naar Jorwerd.

Politici die groot zijn geworden door sociale media zullen de invloed ervan niet inperken (Sander Schimmelpennick de Volkskrant 17 juli 2023, p. 2):
Sociale media hebben daarnaast nog een belangrijk nadeel;
ze creëren hun eigen politici. Veel politici komen tegenwoordig bovendrijven door sociale media, en je kunt je afvragen of dat de meest geschikte mensen zijn. Hoe dat ook zij, van politici die alles te danken hebben aan sociale media hoef je niet te verwachten dat zij de invloed van diezelfde sociale media zullen inperken. En zo is de vicieuze cirkel rond.
Nog een cliché dat waar is:
elk land krijgt de leiders die het verdient. In een telefoonverslaafd land waar mannen zo snel mogelijk financieel onafhankelijk willen zijn, vrouwen niet willen werken ‘om de kinderopvang te betalen’ en het algemeen belang niet bestaat, betekent dat het einde van de calvinistische en verantwoordelijke politicus.
De kwaliteit zal er niet op vooruit gaan. Mensen met opties dachten al twee keer na voordat ze zich eraan waagden, en dat is nu tien keer. Daarmee krijgt de jennende en jengelende Nederlandse burger ironisch genoeg precies wat hij niet zegt te willen:
beroepspolitici en clowns.

Kunstmatige intelligentie (Het filosofisch kwintet 16 juli 2023 NPO1):
De snelheid en schaal van
kunstmatige intelligentie opent ongekende mogelijkheden. Hoe fijn is dat? Of zijn we bezig een legertje monsters van Frankenstein te creëren, die de democratie en de rechtstaat bedreigen? In de vijfde aflevering van Het Filosofisch Kwintet gaat het over het Algemeen Belang en de rol van kunstmatige intelligentie. Presentator Clairy Polak, Marleen Stikker (directeur van Waag en oprichter van de Digitale stad), Bart van der Sloot (techniekfilosoof in Tilburg), Tjark Tjin-A-Tsoi (CEO van TNO) en Reijer Passchier (hoogleraar Digitalisering en de democratische rechtstaat).

Oneens online (Margriet Oostveen de Volkskrant 15 juli 2023, Boeken & Wetenschap p. 18-20):
Onderzoek naar het verband tussen
sociale media en polarisatie komt meestal uit de VS. Of de uitkomsten ook in Nederland gelden, staat nog lang niet vast. Wat weten we wél?
De conclusie van
Keijzers onderzoek: bij mensen met extreme standpunten versterkt niet een filterbubbel van gelijkgestemden, maar juist een andersdenkende het vasthouden aan het eigen gelijk.
Het is dus geen goed idee om zulke mensen met andere opvattingen, of gewoon met de feiten in aanraking te brengen?
Keijzer: ‘Op de rigoureuze manier van ‘breek uit je bubbel’ en rechtstreeks tegenspreken, is dat niet effectief nee.’ Dan krijg je al snel feitenpolarisatie.

Eén grondwet voor heel de wereld (Maartje Bakker en Tjerk Gualthérie van Weezel interviewen Joyeeta Gupta de Volkskrant 15 juli 2023, katern Zaterdag p. 2-5):
Is dat niet wat zo’n mondiale grondwet uiteindelijk toch tot een
onhaalbaar academisch idee maakt? Dat de menselijke zucht naar méér gewoon niet met regels is te begrenzen?
‘Toen ik promoveerde, was een van mijn opponenten een professor uit Bangladesh. Ik zei tegen hem: het is echt depressing, ik zie geen oplossing voor het klimaatprobleem. Hij zei toen tegen mij: toen ik opgroeide, zag ik geen oplossing voor het kolonialisme. En op een ochtend werd ik wakker, en de Engelsen waren weg! Hij zei: het was zo bijzonder snel gegaan, hij had het niet zien aankomen. Ook de val van de Berlijnse Muur: die gebeurde ineens. Veranderingen kunnen soms heel snel plaatsvinden.’

We staan aan het begin van die beroemde Italiaanse toestanden (Jarl van der Ploeg de Volkskrant 14 juli 2023. p. 2):
Maar toen las ik afgelopen zaterdag het boeiende vraaggesprek van justitieverslaggever
Menno van Dongen met Roberto Saviano, de Italiaanse maffiakenner die twintig jaar geleden een onthullend boek schreef over de Camorra uit Napels en sindsdien een ondergedoken bestaan leidt. Gevraagd of hij parallellen zag tussen Nederland anno nu en Italië begin jaren negentig, een periode waarin de maffia agenten liquideerde en rechters opblies, zei hij: ‘Die zijn er zeker. Eigenlijk is de situatie in jullie land best dramatisch.

‘Sterven is essentieel voor de kwaliteit van ons leven’ (Fokko Obbema interviewt Manu Keirse de Volkskrant 14 juli 2023, p. 16-17):
Als misdienaar in zijn dorp in België kwam
Manu Keirse in de slaapkamers van stervenden. Later zou hij aan de wieg staan van de palliatieve zorg in zijn land. ‘De angst om onderwerpen als sterven en dood aan te snijden is onverminderd groot.
Hoe kijkt u naar uw eigen sterfelijkheid?
‘In een hemel geloof ik niet, maar ik ben ervan overtuigd dat er
na de dood iets is. Ik doel op de wijze waarop je verder leeft in de herinneringen van de mensen waarvoor je iets hebt betekend. Mijn levensspreuk staat in mijn tuin op een steen: ‘De betekenis van je leven ligt in het verschil dat je maakt in het leven van de anderen.
‘Ook als je er niet meer bent, blijf je zo voortleven. Mensen overleven hun dood door niet alleen met zichzelf, maar ook met iets buiten zichzelf bezig te zijn.
Denk daarom na wat je voor de wereld kunt betekenen, in plaats van wat de wereld voor jou moet betekenen.
Welke boodschap van u wilt u dat blijft voortleven?
‘De
levensspreuk op die steen. De Franse filosoof Levinas heeft hem verwoord door te spreken over ‘de tranen in de ogen van de anderen zien’. Een prachtig beeld. Als je die eenmaal hebt gezien, sta je voor een opdracht. Zo heb ik geprobeerd mijn leven te leiden.’

Andere Intelligentie (Xandra Schutte De Groene Amsterdammer 13 juli 2023, p. 2):
Marleen Stikker schoof aan bij verschillende redactievergaderingen en zette ons aan het werk om de bias die aan het begrip kleeft te ontrafelen en andere vormen van intelligentie dan de menselijke ratio te onderzoeken. Ze wilde dat we schreven over de ‘charme van de darmen’, want worden we niet meer gestuurd door de microben in onze darmen dan door ons brein? Ze stuurde ons naar maker-labs, want zijn onze handen niet ‘slimmer’ dan ons hoofd? En bestaat er niet ook zoiets als spirituele intelligentie? Er moesten stukken komen over de intelligentie van dieren en planten, waar de afgelopen tijd veel onderzoek naar is gedaan. En blinkt de mens niet vooral uit in domheid? Hoe intelligenter mensen zijn, hoe rampzaliger de gevolgen van hun domheid, legt ‘domgeerMatthijs van Boxsel in dit nummer uit.

Profiel Robert Oppenheimer Een tragisch genie (Joost de Vries De Groene Amsterdammer 13 juli 2023, p. 110-115):
113: Bleef over het keizerrijk Japan. Dat liep in de oorlog al op zijn laatste benen, maar de nieuwe president
Truman was ervan overtuigd dat het gebruik van de atoombom Japan tot een veel snellere onvoorwaardelijke overgave zou dwingen. Op Los Alamos werd gesuggereerd een groep Japanners uit te nodigen voor de naderende eerste test – ‘Trinity’ – zodat ze het geweld van de bom met eigen ogen konden zien. Dan hoefde hij niet op een Japanse stad gegooid te worden.
In zijn memoires zou
Oppenheimer schrijven dat een zin van de Bhagavad Gītā door zijn hoofd speelde: ‘Nu ben ik Dood geworden, de vernietiger van werelden.’ (Hoofdstuk 11 vers 32)
Eerder dit jaar maakte voormalig Google-medewerker
Geoffrey Hinton een rondgang langs de kranten en de talkshows. Tijdens zijn lange carrière was Hinton uitgegroeid tot een van de grondleggers van de Artificial Intelligence, en nu, op zijn 75ste, had hij spijt.
Oppenheimer was prikkelbaar, somber, chagrijnig. Hij rookte nog meer dan normaal, at weinig. Niks aan de bom beviel hem. Vrienden die hem geschreven hadden met felicitaties, schreef hij geïrriteerd terug. En ondertussen stond zijn gezicht in de krant, op de covers van tijdschriften, als moderne Prometheus.
Binnen twee maanden nam
hij ontslag als directeur van Los Alamos en hield een afscheidsspeech waarin hij stelde dat, dankzij de atoombom, de wereld zich moest verenigen of anders zou vergaan. Wanneer atoombommen tot het standaardrepertoire van oorlogvoerende naties zullen gaan behoren, zei hij, dan komt de tijd dat de mensheid de namen van Los Alamos en Hiroshima zullen vervloeken.
Weer een paar weken later ontving president
Truman hem op het Witte Huis. Truman was een man die per ongeluk president was geworden: hij was niet de vice-president die Roosevelt had gewild en toen Roosevelt in april 1945 stierf, trok Truman als een redelijk onbekend figuur het Oval Office in. Zijn onzekerheden camoufleerde hij met bravoure en dijenkletserij. Als je de hedendaagse parallel wil trekken: Oppenheimer blackblueblackblueblack%zag om elk diplomatiek geschil in zijn voordeel te beslechten en de doctrine van de VS aan de wereld te verkopen.

Europees Parlement stemt over politieke erfenis Timmermans (Marc Peeperkorn de Volkskrant 12 juli 2023, p. 11):
In de aanloop naar de stemming over de
natuurherstelwet vandaag nemen de spanning en de irritaties toe in het Europees Parlement. Het wordt een klassieke links-rechts botsing, waarbij de hele Green Deal van Eurocommissaris Frans Timmermans op het spel staat.
De liberalen zijn echter ook verdeeld – de VVD is tegen de wet, D66 voor – wat de uitkomst van de stemming ongewis maakt. ‘We hebben nog 24 uur’, zei
Séjourné, terwijl medewerkers van Timmermans en Sinkevicius zich klaar maakten voor overleg met individuele Europarlementariërs tot het laatste moment.

Het afscheid van Rutte doet sterk denken aan het verhaal van Gulliver en de Lilliputters (Max Pam de Volkskrant 12 juli 2023, p. 15):
‘De geschiedenis is een schilderijententoonstelling met weinig originelen en veel kopieën’, heeft de Franse filosoof
Alexis de Tocqueville gezegd. Daarom belde ik met Martin Sommer, voormalig politiek commentator, met de vraag of hij dit eerder heeft meegemaakt. Nog geen dag na zijn vertrek bij de Volkskrant viel het kabinet, dus zijn hand reikt nog altijd erg ver. Tegenwoordig bekleedt Sommer als bijzonder hoogleraar aan de universiteit van Haarlem de leerstoel: Onmisbare Mensen.
‘Deze gebeurtenis lijkt uniek’, zegt
Sommer, ‘maar je moet natuurlijk naar het grotere plaatje kijken. En dan komt het mij allemaal heel bekend voor. Ik moet denken aan 1848, toen in Parijs onder het volk het oproer kraaide voor meer democratie. Aan de macht was het Orléans-regime van koning Louis-Philippe, die door Tocqueville werd gekarakteriseerd als ‘de man die weigerde te geloven dat zijn huis in brand stond, omdat hij de sleutel nog in zijn zak had’.

Frankrijk geteisterd door zware onweersbuien met enorme hagelstenen: ‘Lijkt wel einde van de wereld’ (Tessa Van den Bosch AD 12 juli 2023):
Frankrijk is dinsdag geteisterd door hevige onweersbuien. Voor het oosten van het land is code rood afgekondigd. Er zijn rukwinden met snelheden van meer dan 100 kilometer per uur gemeten en uit de lucht vielen hagelstenen zo groot als tennisballen. Het onstuimige weer zette duizenden huishoudens zonder stroom.

Met opgeheven hoofd kon Mark Rutte gaan, een deuntje fluitend. ‘When I’m gone...’ (Marcia Luyten de Volkskrant 11 juli 2023, p. 2):
De
bedrijfsmatige overheid die Ruud Lubbers in gang zette, kreeg onder Mark Rutte haar scherpe vorm. Iets is pas van waarde als het kan worden uitgedrukt in geld. Natuur en cultuur kwamen er bekaaid vanaf. Met de vrije markt en winstgevendheid van het bedrijfsleven als kompas, had Rutte weinig oog voor het functioneren van de staat. De overheid stond voor dwang en moest kleiner, met minder ministers, minder geld, minder ambitie. In het land leidde dat tot bestuurlijk leed (bij Belastingdienst, asielopvang, stikstofreductie, gaswinning, ict-projecten, hogesnelheidslijn, jeugdzorg en woningbouw).

Terug naar het SP-handwerk, actievoeren met de burger op straat (Avinash Bhikhie de Volkskrant 3 juli 2023, p. 7):
Na bijna zeventien jaar Kamerlidmaatschap verlaat SP’er
Renske Leijten ‘de giftige Haagse bubbel’. Haar partij verliest daarmee een vasthoudende dossiervreter met een schat aan kennis. ‘Mijn stageperiode zit erop’, zegt ze.
Frustraties
Het vertrek mag dan als een verrassing komen, de voortekenen waren er al langer. In een interview met de Volkskrant in april 2021 sijpelden
haar frustraties over de Haagse machinerie al door. Leijten liet doorschemeren dat ze voor de verkiezingen van een maand eerder had getwijfeld over nog een termijn.

Voor mij zijn die boeren helden (Robert van de Griend de Volkskrant 11 maart 2023, p. 6-8):
De omgekeerde vlag lijkt het
symbool van het boerenverzet tegen het stikstofbeleid en een stem op de BBB, maar uit gesprekken van de Volkskrant met vlaggenhangers blijkt dat de onvrede veel dieper zit, en vaak over andere dingen gaat.
Wie krijgt uw stem toe bij de verkiezingen?
‘Ik vind
Pieter Omtzigt erg goed. Hij had tenminste de moed om tegen zijn eigen fractie in te gaan. Maar omdat Omtzigt niet meedoet aan deze verkiezingen, kies ik waarschijnlijk voor de SP, want daar zit Renske Leijten. Ook iemand die oprecht overkomt en helemaal haar eigen koers vaart. Daar heb ik groot respect voor.’

‘Voor mij is winti verbonden met verzet onderdrukking’ (Sterre Lindhout en Ianthe Sahadat interviwen Marian Markelo de Volkskrant 1 juli 2023, katern Zaterdag p. 2-4):
Al ruim 20 jaar verricht wintipriesteres
Marian Markelo, oftewel Okomfo Nana Efua, het rituele plengoffer bij de jaarlijkse slavernijherdenking in Amsterdam. Of ze vindt dat we vooruit zijn gegaan? ‘Je zou kunnen stellen dat slavernij een stip is geworden in het Nederlandse zelfbewustzijn.’

Hopelijk kun je samenvallen met licht en ruimte, met liefde of godheid’ (Fokke Obbema interviewt Irène Bakker de Volkskrant 30 juni 2023, p. 16-17):
Irène Bakker besloot op haar 50ste zenmonnik in de Verenigde Staten te worden. Ze nam afscheid van haar kinderen en dierbaren en deed haar bezittingen weg. ‘Ik heb me zeer eenzaam gevoeld, maar juist daardoor kon ik groeien.’
Was het iets eenmaligs?
‘Nee, een tweede keer deed zich voor toen ik voor het eerst een
zenmeditatie deed. Ik had dat nog nooit gedaan, was zelfs zo groen dat ik me erover verbaasde dat je je schoenen uit moest doen. De Amerikaanse leraar, Genpo Merzel, deed een geleide meditatie waarbij je stap voor stap je hart en je geest opent, voor alles en iedereen, uiteindelijk zelfs voor het universum. Terwijl ik die meditatie deed, kwam ik in een staat van volkomen openheid terecht. De leraar zei: ‘Als je nu je ogen opendoet, kijk dan naar het eerste wat je ziet alsof je dat nog nooit hebt gezien.

Laat milieu eindelijk leidend worden in Adema's landbouwbeleid, zodat groene boer wordt beloond en de vervuiler betaalt (Henk Folmer en Jeltsje van der Meer-Kooistra de Volkskrant 29 juni 2023, p. 26):
Vandaag
debatteert de Kamer over het nieuwe landbouwbeleid van minister Adema. Na decennia beloning van de intensieve landbouw, moet het roer om: de vervuiler betaalt, niet de belastingbetaler.

Nederland wordt dommer (Koen Haegens De Groene Amsterdammer 29 juni 2023, p. 9):
Eind jaren zeventig voorspelde
Michel Foucault, in zijn fameuze colleges over het neoliberalisme, de opkomst van ‘het zelf als onderneming’. Zeg maar de ik-bv. Dit zijn de modelwerknemers die als het ware de prikklok hebben ingeslikt. Voor wie vakantie een kans is om ‘de batterij op te laden’. Via de Fitbit wordt nauwgezet bijgehouden hoe het met de conditie van de productie-eenheid staat. En natuurlijk is er altijd en overal de smartphone. Een apparaat dat tijd zou moeten besparen, maar in plaats daarvan eerder uren lijkt op te slurpen.
Deze privatisering berust op een fataal misverstand over waar onze stijgende arbeidsproductiviteit vandaan komt.

Regenwoud verdwijnt in rap tempo (Ben van Raaij de Volkskrant 28 juni 2023, p. 9):
De
verwoesting van het tropisch regenwoud is vorig jaar flink toegenomen, ondanks een internationale afspraak om de ontbossing te stoppen. In een tempo van elf voetbalvelden per minuut ging wereldwijd een gebied zo groot als Nederland verloren.
‘Dit is niet alleen een aanval op de
inheemse levens, deze wet bedreigt de planeet’ (Joost de Vries interviewt Sônia Guajajara de Volkskrant 28 juni 2023, p. 18-19):
Sônia Guajajara is de eerste minister voor Inheemse Volkeren van Brazilië. De door president Lula benoemde activist stuit op de aanhang van oud-president Bolsonaro in het parlement. Die is op weg meer landbouw in het Amazone-gebied mogelijk te maken.

Voor wie fantaseerde over een alternatief voor het verrotte westerse systeem, heb ik weinig goed nieuws (Erdal Balci de Volkskrant 27 juni 2023, p. 29):
Sinds de oprichting is de
Shanghai Vijf op papier niet hard gegroeid. Wat wel is gegroeid, is de wil om een vuist te maken tegen het Westen. De beste indicatie voor dat voornemen is de minimale bereidheid bij de meeste landen om solidariteit te tonen met Oekraïne door mee te doen aan de economische sancties tegen Rusland. We zijn nu een jaar verder. In plaats van dat we de vrede vieren, leren we de Russiche mannen die verantwoordelijk zijn voor de oorlog beter kennen. Afgelopen weekeinde was het aan Jevgeni Prigozjin om te schitteren op het wereldtoneel. Iemand die de macht wilde grijpen in Rusland, omdat hij vindt dat het Russische leger te zacht handelt in Oekraïne.

Begint na Poetin ook de brullende heilstaat? (Peter de Waard de Volkskrant 27 juni 2023, p. 21):
Het was de ultieme triomf van het kapitalisme met een menselijk gezicht.
Bill Clinton met zijn Nieuwe Economie en Tony Blair met zijn Derde Weg waren mondiale rolmodellen. Nederland had met Wim Kok nog een wijze staatsman in het Torentje die problemen ook kon oplossen. Gesproken werd van het goudlokje-scenario waarbij de conjuncturele cycli van het verleden niet meer zouden bestaan. Aandelenkoersen en huizenprijzen konden alleen maar omhoog.
Het verdwijnen van
Poetin verhelpt niet de ongelijkheid, klimaatverandering, migratiestromen en vergrijzing. En de inflatie is ook niet weg nu die al geëscaleerd is in een loon- en prijsspiraal.

‘Krimp leidt tot kaboutersocialisme’ (Daan Ballegeer de Volkskrant 27 juni 2023, p. 21):
We zitten op een
onhoudbaar pad als het gaat om uitputting van grondstoffen, aantasting van biodiversiteit en klimaatverandering, erkent Pieter Hasekamp. Minder produceren en consumeren is niet de oplossing, vindt hij. Innovatie wel.

De brief van industriëlen voor behoud van fossiele subsidies rammelt aan alle kanten (Teun van de Keuken de Volkskrant 26 juni 2023, p. 15):
Neem
Rutte, die een hele pagina volschreef over een vaasje, of denk aan de groep groot- industriëlen die vorige week een epistel liet afdrukken waarin ze zich uitspraken tegen het afschaffen van fossiele subsidies. Dat epistel was eerder een ingezonden brief dan een klassieke advertentie. Maar dan betaald, waardoor hij zeker wordt geplaatst, op een fijn plekje in de krant, zonder te worden geredigeerd of ingekort. Alsof je je verhaal komt vertellen bij Harry Mens. Het privilege van mensen met geld.

Het slechtste van twee werelden (Martin Sommer de Volkskrant 24 juni 2023, katern Zaterdag p. 20):
Al bijna veertig jaar waarschuwt
Blank onvermoeibaar voor de zogeheten ‘ziekte van Baumol’. Deze econoom beschreef hoe de prestaties van de overheidsdienst stelselmatig achterblijven bij het bedrijfsleven, terwijl de lonen wel gelijke tred houden. Daaruit volgt dat je steeds minder politie, bibliotheek of UWV krijgt voor hetzelfde geld. Altijd wordt vol vuur betoogd dat het niet anders kan, aangezien overheidsdiensten arbeidsintensief zijn en er bij leraren of verplegers weinig productiviteitsgroei valt te halen.

Meesterlijk (Ianthe Sahadat de Volkskrant 23 juni 2023, p. V10-11):
Belachelijk dat zijn surinaamse vader in Nederland tegen vooroordelen aanliep,
net als hij daarna en zijn zoon nu. Daarom schreef comedian Jeffrey Spalburg, wiens autobiografische roman Ik ben jullie meester.

Grenzen zijn bullshit. Mensen zouden niet moeten omkomen omdat ze naar een andere plek op aarde gaan (Asha ten Broeke de Volkskrant 23 juni 2023, p. 25):
En wie niet de juiste papieren heeft, komt er niet doorheen.
Martin Sommer schreef dat mensen in bootjes de Middellandse Zee oversteken omdat ze weten dat ze, zodra ze voet zetten op Europese bodem, zullen mogen blijven. Maar dat is natuurlijk niet waar. Mensen stappen in bootjes omdat ze niet met het vliegtuig of de trein kunnen komen. En dat komt doordat de EU het voor vluchtelingen schier onmogelijk maakt om een visum aan te vragen. Die bootjes zijn niet hun keuze; ze zijn de keuze van onze leiders.

Schrijver Valerie van Schaik noemt dit beleid in OneWorldnecropolitiek’; een politiek van de dood. ‘Het is het kolonialisme dat leidde tot ons racistische wereldbeeld, en daarmee ook tot de necropolitiek die mensen verdeelt in ‘gewenst’ en ‘ongewenst’, in mensen die mogen leven en mensen die mogen sterven.’

Vertrouwen is iets wat je geeft, omdat je weet dat alleen voor jezelf kiezen geen optie is (Ibtihal Jadib de Volkskrant 22 juni 2023, p. 2):
Dat boek trouwens,
Het tij tegen, zou iedereen moeten lezen. Het functioneren van onze democratische rechtsorde is uiteraard geen academisch geklets, maar het fundament waarop alle maatschappelijke structuren rusten. We hebben allemaal een rol en verantwoordelijkheid om voor dat fundament te zorgen. Gelukkig is er iemand als Tjeenk Willink die ons met eindeloos geduld daaraan blijft herinneren.

Aandeelhouders (Mirjam de Rijk Aandeelhouders De Groene Amsterdaamer 22 juni 2023, p. 9):
Het CNV-voorstel past naadloos in de
aloude christelijke traditie om de strijd tussen arbeid en kapitaal in de kiem te smoren.
Twee maanden geleden publiceerde hetzelfde CNV de uitkomsten van een enquête. Maar liefst de helft van de ondervraagde werknemers zei bereid te zijn te gaan staken voor een hoger loon. En dat was, zo zei twee derde van hen, ‘
voor het eerst van mijn leven’. Nu is er het ultieme pacificatievoorstel. Iedereen kapitalist, aandeelhouders staken niet

Duiding (Philip Nuijten de Volkskrant 20 juni 2023, p. 29):
De opmerking van
Máxima dat ‘de Nederlander niet bestaat’, daarmee implicerend dat ook de nationale, Nederlandse identiteit compleet diffuus is zonder kern, past in deze gedachtegang. Natuurlijk heeft Nederland een identiteit en een gedeeld verleden. Het slavernijverleden is een waardevol voorbeeld waarmee pijnlijk duidelijk wordt waar de redenatie van Mennings tekort schiet: wie zal vrijwillig en openbaar de eigen slavenhoudende familie aan de paal nagelen?
Historici hebben nog nooit de
nationale identiteit bepaald. Historici hebben beschreven en geduid, hebben onderzocht en een beeld van het verleden gemaakt op basis van persoonlijke interesses en maatschappelijke issues. Het nationale verleden is altijd een mix geweest van verschillende stromingen en bijgestuurd door publiek debat.

Energietransitie Europese Unie dreigt in wensdromen over werelddominantie te blijven steken (Michael Persson de Volkskrant 20 juni 2023, p. 12):
Na de
recente energiecrisis dreigt in Europa een grondstoffencrisis die de torenhoge groene ambities van Brussel kan ondermijnen.

Energiecrisis vraagt om nieuw denken: we kunnen niet zo doorgaan (Michael Persson de Volkskrant 29 december 2022. p. 12):
Bijna alle problemen waarmee we te kampen hebben, worden direct of indirect veroorzaakt door schaarste en beperkingen aan het systeem dat we als land en wereld hebben opgetrokken. De energiecrisis natuurlijk, de klimaatcrisis en de dramatisch teruglopende biodiversiteit, maar ook het stikstofprobleem, de inflatie, de woningnood, de migratiecrisis, en alle geopolitieke spanningen die daaruit voortvloeien. Als de beperkingen niet door de natuur worden opgelegd dan wel door onszelf. We kunnen niet op dezelfde voet blijven doorgaan.

Minder zichtbaar, maar cruciaal is de Indiase opmars op het wereldtoneel (Arnout Brouwers de Volkskrant 19 juni 2023, p. 21):
De multipolaire wereld waarin India wil bloeien gaat over ‘transactionalisme’ en over (inwisselbare) partnerschappen, niet verplichtende allianties. De Amerikanen moeten dus zeker niet denken dat India ooit in hun kamp komt. ‘India speelt beide zijden (in de Amerikaans-Chinese rivaliteit) tegen elkaar uit’, schrijft Rao.

Sint Isidorushoeve verzet zich als een Gallisch dorp tegen nieuwe zoutwinning (Peter Hotse Smit de Volkskrant 19 juni 2023, p. 13-15):
Met het
doemscenario van de Groningse gaswinning in het achterhoofd probeert het Twentse kerkdorpje Sint Isidorushoeve uit alle macht mogelijke zoutwinning binnen zijn grenzen tegen te houden. Dat heeft wereldwijd gevolgen.

Conflict (Filosofisch Kwintet (18 juni 2023, NPO1):
Conflicten kunnen gezond zijn voor een democratische rechtstaat vol dynamiek en verschillen van inzicht. Maar conflict kan ook leiden tot stagnatie.
Wanneer dient conflict het algemeen belang en wanneer wordt het destructief? Hebben we behoefte aan een nieuw maatschappelijk middenveld? In hoeverre is burgerlijke ongehoorzaamheid nodig om verandering te forceren? En tot welke offers zijn we bereid? Met filosoof Jurriën Hamer, Martha Claeys, Herman Tjeenk Willink en Geerten Waling.

Waar is onze toekomst gebleven? (Marcia Luyten de Volkskrant 17 juni 2023, katern Zaterdag p. 8-9):
Grote transities vragen om leiders die tussen ons en de chaos gaan staan.
Big Trouble Management, noemt Marcia Luyten dat in haar bundel met Volkskrant-columns Democratie is niet voor bange mensen. Waar blijft de leider die de bevolking - verantwoord - op sleeptouw neemt?

Armoede is niet onvermijdelijk (Jonathan Witteman de Volkskrant 17 juni 2023, katern Zaterdag p. 14-16):
Waarom is er zoveel
armoede in de Verenigde Staten, ’s werelds rijkste economie? Omdat de rest van de Amerikaanse samenleving van die armoede profiteert, stelt Pulitzerprijs-winnaar Matthew Desmond. ‘Soms is armoede domweg het gevolg van een soort roofoverval door rijke mensen.’

Mannen verdienen mededogen (Jarl van der Ploeg interviewt Maaike Meijer de Volkskrant 17 juni 2023, Boeken & Wetenschap p. 14-17):
Hoog tijd om ons ideaal van mannelijkheid te veranderen, stelt emeritus hoogleraar genderstudies
Maaike Meijer in haar boek Radeloze helden. Wat is daarvoor nodig?

Naar de exoplaneten en daar voorbij (George van Hal interviewt Sara Seagar de Volkskrant 17 juni 2023, Boeken & Wetenschap p. 6-8):
‘Astrofysicus en planetair wetenschapper
Sara Seager wijdt haar carrière aan het vinden van buitenaards leven. In die zoektocht moeten wetenschappers volgens haar vooral risico’s durven nemen. ‘Sciencefiction verandert langzaam in science fact.’
In het boek schrijft u terloops dat u te horen kreeg dat u het
syndroom van Asperger heeft. Welke rol speelt dat in uw werk en leven?
‘Het heeft me helpen begrijpen hoe mensen op me reageren. En waarom een interview als dit zo hard werken is. Het is bijna alsof je een andere taal moet leren spreken. Ik moet me vaak bewust anders gedragen, anders denken mensen dat ik enorm bot en koud ben. Van nature heb ik geen ruimte voor koetjes en kalfjes, voor plezant en aardig zijn. Ik heb een soort ChatGPT nodig in mijn brein die me daarbij helpt.

Als de keuze is doodgaan of de wet breken, is het glashelder’ (Fokke Obbema interviewt Niels Roelen de Volkskrant 16 juni 2023, p. 16-17):
Majoor
Niels Roelen (49) was net terug uit Uruzgan toen zijn dochter vroeg: ‘Papa, ben jij een moordenaar?’ Tijdens de missie had hij Talibanstrijders gedood en zelf de dood in de ogen gekeken. ‘Die vraag deed pijn.’
Na alle kameraadschap kiest hij voor het
solistische schrijversbestaan. Inmiddels heeft hij drie boeken geschreven, waarvan twee over zijn tijd in Afghanistan: Soldaat in Uruzgan en Leven na Uruzgan. In hoofdpersoon kapitein Vik de Wildt valt de 49-jarige Roelen moeiteloos te herkennen. Deze maand verschijnt van zijn hand Sporen. Daarin vertellen veteranen, van de Tweede Wereldoorlog tot Mali, wat oorlog met een mens doet.

Meer onderwijs in het Nederlands, rem op groei buitenlandse studenten (Remco Meijer de Volkskrant 16 juni 2023, p. 1):
Vanaf collegejaar 2025-2026 mag maximaal eenderde van de vakken tijdens een bacheloropleiding van het hogeronderwijs
in een andere taal worden gegeven. Uitzonderingen zijn alleen toegestaan als het nut daarvan is aangetoond.

Trots is veelzijdiger dan pochen met jezelf (Ianthe Sahadat de Volkskrant 22 april 2023, katern Zaterdag p. 2-4):
Trots is
ongepast en onwenselijk, dacht filosoof Martha Claeys (28). Ze promoveerde op de emotie en pleit nu juist voor meer trots. ‘Trots, in de vorm van zelfrespect, is namelijk een motor van emancipatie, protest en sociale rechtvaardigheid.

Profiel Blaise Pascal (1623-1662) Met de moed der wanhoop (Willem Jan Otten De Groene Amsterdammer 15 juni 2023'p. 42-5):
Veel aan zijn
Pensées blijft geheimzinnig. Toch lijkt eindtijddenker Blaise Pascal relevanter dan ooit. Juist doordat hij de draak in het gelaat durfde te staren.
Verdedig je zo de
God van de Liefde? Zo bezweer je veeleer je angst voor een universum zonder genade, waar dood = dood, en vooral: waar niets betekenis heeft… Niet door weg te duiken, maar door de draak in het gelaat te staren, of, om in Pascals taaleigen te blijven: de afgrond in te kijken.

Waarom ontwikkelingsgeld in Den Haag altijd verdampt Een berooid departement (Coen van de Ven De Groene Amsterdammer 15 juni 2023, p. 12-13):
Belasten of bezuinigen? De Tweede Kamer vergaderde over die aloude vraag. Eén besluit stond vooraf vast: het potje voor ontwikkelingssamenwerking kon moeiteloos geplunderd worden. Eigenlijk zoals altijd.
Kaag klopte in die tijd eindeloos aan bij Wopke Hoekstra, die toen op Financiën zat. Er ontstond een bonte campagne van religieuze leiders (daar zijn ze weer), CDA-prominenten en ngo’s. Maar voor hun moreel appèl bleek Hoekstra ongevoelig.

Ze kregen de opdracht alles en iedereen neer te schieten’ (Arnout Brouwer de Volkskrant 15 juni 2023, p. 6-7):
In navolging van het kabinet schaart ook een
Kamermeerderheid zich achter de nieuwe blik op het stelselmatige Nederlandse geweld in de Indonesische onafhankelijkheidsoorlog (1945-1949). Zolang maar niet het beeld ontstaat dat iedereen die gediend heeft schuldig is.

Duurzame directeuren (Wat houdt ons tegen? - 14 juni 2023 NPO2):
Ons
economie-onderwijs is achterhaald. In de collegebanken leren de bestuurders van morgen de ideeën van gisteren. De mens zou een calculerend, rationeel individu zijn en het hoogste doel voor een bedrijf is om zoveel mogelijk winst te maken. Maar ondertussen putten we de aarde uit en stevenen we af op een klimaatramp. Om deze uitdagingen het hoofd te bieden, moet het curriculum op de schop. Hoe ontwerpen we economielessen die niet alleen oog hebben voor de financiële impact, maar ook voor de mens en het milieu? Wat houdt ons tegen om duurzame directeuren op te leiden?
Jeroen Smit belicht het boek Economy Studies A Guide to Rethinking Economics Education van Sam de Munck, het boek Donuteconomie In zeven stappen naar een economie voor de 21e eeuw van Kate Raworth, Lans Bovenberg verwijst naar de boeken IDENTITY ECONOMICS van George Akerlof, The Moral Economy van Samuel Bowwens, de visie van docent economie Charlotte van Andel en decaan Faculteit Economie en Bedrijfskunde Peter Verhoef van de Rijksuniversiteit Groningen.

Lans Bovenberg (Peter de Waard de Volkskrant 13 maart 2023, p. 23):
‘Hij was de sociaal-economische intellectueel van het CDA’, zegt UvA-hoogleraar
Arnoud Boot. ‘Dat maakte hem dominant in het Nederlandse beleidsdebat, althans van het deel ‘sociale zekerheid’. Onderschat daarbij de enorme kracht van de tandem Tilburg en CDA in die tijd niet!’ Veel hoogleraren in Tilburg waren katholiek en meerdere CDA-denkers studeerden en bestuurden daar.
Ook
Bovenbergs artikel Macro-oplossing voor hypotheekberg, dat hij samen schreef met Arnoud Boot, bracht door de talrijke reacties veel citatiepunten op voor Bovenberg. In dit artikel werd het voorstel gedaan 300 miljard euro van het pensioenvermogen aan te wenden om hypotheken van banken over te nemen en zo de bankbalansen na de crisis op te schonen.
Blinde marktprofeten
Arnoud Boot: ‘Hij dacht in relaties als kern van de economie, in tegenstelling tot de blinde marktprofeten die alleen nog maar aan transacties dachten. Economie is relaties, wederkerigheid en elkaar iets gunnen.’

Ongekende warmte op de Noord-Atlantische Oceaan kan opmaat zijn voor heftige orkanen (Maarten Keulemans de Volkskrant 14 juni 2023, p. 6-7):
We zijn in het ‘
pyroceen’ beland, meldde atmosfeerwetenschapper Neil Lareau (Universiteit van Nevada) al, het tijdperk van natuurbranden.

Klimaatverandering in de versnelling (Eva Selderbeek de Volkskrant 14 juni 2023, p. 6):
Nederland heeft al 33 dagen geen regendruppel gezien en evenaart daarmee vandaag een
droogterecord. Wat zijn de gevolgen van die aanhoudende droogte?

Verkenners zagen Pieter Omtzigt in de formatie meteen als een risicofactor (Raoul de Pré de Volkskrant 12 juni 2023, p. 5):
De positie van Tweede Kamerlid
Pieter Omtzigt in het CDA speelde in de formatie van 2021 vanaf dag één een belangrijke rol voor de verkenners Annemarie Jorritsma en Kajsa Ollongren. Jorritsma noemde Omtzigt in een vertrouwelijk gesprek een ‘risicofactor’ voor de stabiliteit van een nieuw te vormen kabinet.
Het raakt de
kern van de Nederlandse politiek. Het gaat over mensen en machtsspelletjes en niet over het oplossen van grote en lastige vraagstukken, zoals het kinderopvangtoeslagenschandaal, Groningen, migratie of de schrijnende woningnood. Graag focus ik me nu juist op concrete oplossingen.’

In Den Haag gaat er chaotisch en rauw aan toe. Maar vergeleken met Brussel is het wel democratie in optima forma (Arie Elshout de Volkskrant 15 mei 2023, p. 21):
Volkskrant-columnist
Martin Sommer stelde pas dat de democratische besluitvorming in Brussel tekortschiet vergeleken met Den Haag (Opinie 22/4). De checks and balances behorende bij Nederlandse wetgeving ontbreken en er is geen fatsoenlijke parlementaire behandeling.
Zoals
Van den Bos terecht stelt, gaat het er in Brussel democratisch aan toe. Maar in de ingewikkelde onderhandelingen tussen ministers, Commissarissen en parlementariërs uit 27 landen, kan het gebeuren dat politici onder groepsdruk meer toegeven dan hun lief is. Bij de uitvoering thuis wacht dan de echte democratische test. Dat zien we nu in Nederland bij de uitwerking van de Europese stikstofdoelen.
De druk en dynamiek zijn maximaal, het is een
chaotisch zoeken naar evenwicht door tegenwicht, zoals historicus Presser checks and balances vertaalde. Het gaat er rauw aan toe, maar het is democratie in optima forma. Op een manier die ontbreekt in Brussel, daar heeft Sommer gelijk in. Daarom blijft het Haagse gedoe onontbeerlijk.

Geert Wilders krijgt een gratis kaartje’ (Anneke Stoffelen de Volkskrant 12 juni 2023, p. 8):
Ooit was hij een van de felste islamcritici bij de PVV, nu opent
Joram van Klaveren in Rotterdam een belevenismuseum over de mooie kanten van het geloof: de Islam Experience. ‘Ons doel is om de onderlinge empathie tussen groepen te bevorderen.’

De overheid is verslaafd aan advies (Kustaw Bessems interviewt Rosie Collington de Volkskrant 10 juni 2023, katern Zaterdag p. 8-11):
Ministeries in Nederland geven jaarlijks miljarden uit aan extern personeel zoals consultants.
Rosie Collington (30) deed onderzoek naar de consultancy-industrie. Ze waarschuwt ervoor dat de publieke sector wordt uitgehold door een bedrijfstak vol belangenverstrengeling.
Politici en publiek hebben het geloof in publieke diensten verloren, zegt
Rosie Collington. En mensen die in de publieke sector werken, hebben het vertrouwen in zichzelf verloren. Dat is volgens haar, in de kern, de reden dat complete overheidstaken zijn overgenomen door consultants. ‘Ze bedenken beleid én voeren het uit.’ Welke dramatische gevolgen dat heeft, zet Collington (30) uiteen in het net verschenen boek De Consultancy Industrie. Ze is verbonden aan het Institute for Innovation and Public Purpose in Londen, geleid door de beroemde econoom Mariana Mazzucato, bij wie ze promoveert en met wie ze het boek samen schreef.

CDA sleutelt aan noodplan voor vroege verkiezingen: ‘We zijn sneuvelbereid’ (Niels Klaassen, Hans van Soest AD 10 juni 2023):
Het CDA maakt zich op voor vroege verkiezingen. Maar de partij worstelt met het leiderschap: een wissel van Wopke Hoekstra is electoraal mogelijk verstandig, maar het oogt lelijk als de zoveelste partijleider bij het grofvuil belandt. We spraken prominente CDA’ers over de stemming binnen de partij en de plannen voor komende zomer: ‘Ik denk niet dat Wopke het nog een keer moet doen’

Beijzeld (Sander Donkers de Volkskrant 9 juni 2023, p. 2):
De dag lag er mooi bij, en ik besloot het schrijven uit te stellen door eerst, in de ochtendzon, iets te lezen óver schrijven, in
Papieren Levens'' van Jeroen Brouwers. Misschien viel er iets te jatten van de maestro, en zoniet: ik had toch zeeën van tijd, en procrastineren kun je ook niet altijd voor je uit blijven schuiven.
Al snel las ik dit: ‘Schrijven is ernst en angst, ieder woord is onzekerheid,
iedere volzin een beijzelde stoep waar men kan uitglijden en op zijn hersens vallen.

‘Ik vind dit een geweldige tijd, omdat het zo goed slecht gaat’ (Fokke Obbema interviewt Gerard van Wijk '' de Volkskrant 9 juni 2023, p. V16-17):
Gerard van Wijk, yogafilosoof: ‘Ik vind dit een geweldige tijd, omdat het zo goed slecht gaat’ Yogafilosoof Gerard van Wijk heeft ‘altijd daar willen zijn waar mensen er niet meer uitkomen’. Dus richtte hij op zijn 17de al een opvanghuis op. En nu zijn leven zijn laatste fase ingaat, is de vastlopende mens hem nog altijd even lief. ‘We zijn gelijk wat betreft ons doel op aarde.’

Essay Verlicht doemdenken
Een ander einde van de wereld (Lisa Doeland De Groene Amsterdammer 8 juni 2023, p. 48-52):
Hoe moeten we ons verhouden tot de
Apocalyps?
Vrezen voor het ergste en hopen op het beste?
Om een
andere toekomst denkbaar én mogelijk te maken, moeten we de horror onder ogen zien. Want we zitten er al middenin.

Vroedkundigen van het nieuwe (8)
Martha Nussbaum De eerste dieren vechten al terug (Ewald Engelen De Groene Amsterdammer 8 juni 2023, p. 42-47):
De achteloosheid waarmee de mens dieren voor eigen gebruik
industrieel verpulvert, is voor de Amerikaanse filosoof Martha Nussbaum de ware morele steen des aanstoots. Toch lijkt zij terug te deinzen voor haar eigen radicalisme.

Ethiek (Fleur Damen interviewt Martha Nussbaum de Volkskrant 6 mei 2023, katern Zaterdag p. 8-10):
Filosoof
Martha Nussbaum (75) verlegt al decennialang de grenzen van het denken over rechtvaardigheid. Nu is het tijd voor misschien wel de laatste groep die altijd over het hoofd is gezien: dieren.
Gerechtigheid
De 75-jarige denker heeft een uur uitgetrokken voor een videogesprek over haar nieuwste publicatie,
Gerechtigheid voor dieren: onze collectieve verantwoordelijkheid (Querido Facto), maar zit op hete kolen. ‘Ik moet iets schrijven, en dat heeft een deadline.

Rutte blijft zitten, al is het op de blaren (Jurre van den Berg de Volkskrant 8 juni 2023, p. 4):
Premier
Rutte kreeg woensdag een motie van wantrouwen voor zijn kiezen, naar aanleiding van het rapport van de parlementaire enquêtecommissie die de gaswinning in Groningen onderzocht. ‘Met andere informatie waren andere besluiten genomen.

Chin. Ind. (Doortje Smithuijsen de Volkskrant 8 juni 2023, p. V2):
Onder al het enthousiasme van
Yvette van Boven (e streken van Van Boven 6 juni 2023 NPO2) zitten wel degelijk interessante en belangrijke verhalen.
Om de aflevering nog een beetje positief af te sluiten, haalt Van Boven er een Chinees spreekwoord bij over de oude generatie die een boom plant zodat de jongere generatie in de schaduw kan zitten. Ze zit om tafel met Alex, Maggie en hun familieleden, in Alex’ fusionrestaurant.

Het Slavernijmuseum komt er, maar wat wordt het? (Charlotte Huisman de Volkskrant 7 juni 2023, p. 13-15):
De voorbereidingen voor het
Nationaal Slavernijmuseum zijn begonnen. Dat gaat over locatie en kosten, maar vooral over de vraag: wat gaat het museum laten zien? ‘Het moet niet een verhaal van zwart of wit worden.’
Kwartiermaker
Leerdam beweegt behendig langs de gevoeligheden. Al jaren verdiept hij zich in het slavernijverleden en door zijn ervaringen in de politiek weet hij zich diplomatiek uit te drukken. ‘Het vertrekpunt is duidelijk: het trans-Atlantische slavernijverleden. Het zwarte perspectief is leidend. Dat er met een andere bril naar de geschiedenis wordt gekeken’, zegt Leerdam.
Maar, zegt hij ook: ‘Wij sluiten het witte perspectief niet uit. Het moet een museum worden van
ons allemaal. Het is een wij-verhaal, niet een verhaal van zwart of wit.’ Plechtig belooft Leerdam dat het geen ‘hutspot’ wordt.

Je mag hier in Nederland groot denken, dat wakkert de creativiteit aan’ (Maartje Bakker interviewt Joyeeta Gupta en Toby Kiers de Volkskrant 7 juni 2023, p. 4):
Wat is het belangrijkste wetenschappelijke inzicht dat u heeft opgedaan?
Gupta: ‘Rechtvaardigheid is nodig om het klimaatprobleem of andere milieuproblemen op te lossen. Anders lopen we vast. Neem bijvoorbeeld de energietransitie. De meeste fossiele brandstoffen bevinden zich in ontwikkelingslanden. En als het Noorden die niet koopt, verkopen ze die wel aan elkaar. Die landen zijn met veel, en ze zijn best machtig. Je moet ontwikkelingslanden dus meekrijgen om het klimaatprobleem op te lossen. Dat lukt alleen als zij een oplossing als rechtvaardig zien.

Wij laten niet onverantwoord een kabinet vallen’, maant Rutte de VVD'ers (Remco Meijer de Volkskrant 5 juni 2023, p. 6-7):
Een ongeduldig VVD-congres heeft partijleider en premier
Mark Rutte nog een paar weken de tijd gegeven om maatregelen te nemen tegen de asielinstroom. ‘Als er straks geen pakket ligt, gaat niemand op vakantie.

ChristenUnie-leden zien te weinig van hun partij in het kabinet (Avinash Bhikhie de Volkskrant 5 juni 2023, p. 6-7):
Met slepende dossiers als de
asielopvang, het stikstofbeleid en de toeslagenaffaire vragen ChristenUnie-leden zich op het partijcongres af: wat is kabinetsdeelname de partij eigenlijk waard?
‘Te vaak wekken we de illusie dat
grote problemen binnen een jaar of door de poppetjes te wisselen kunnen worden opgelost.’

Slavernijverleden paste niet in ons zelfbeeld’ (Avinash Bhikhie de Volkskrant 3 juni 2023, p. 12):
Met de aftrap van het
Herdenkingsjaar Slavernijverleden in zicht vertelt coördinerend minister Robbert Dijkgraaf (Onderwijs) wat de plannen zijn. ‘Het stopt niet bij dit jaar.
In uw toespraak verwijst u naar de
toeslagenaffaire, die laat volgens u ‘pijnlijk zien hoe eeuwen slavernijverleden mensen nog steeds kunnen ketenen’. Ziet u de toeslagenaffaire als het gevolg van de doorwerking van het slavernijverleden?
‘Het denken in ongelijkheden is hier een belangrijke factor geweest. Discriminatie zien we daar terug, ja. Maar ook in het onderwijs, de politie, in onze algoritmes. De factoren die het verleden zo pijnlijk hebben gemaakt, werken nog steeds door. Ze zijn misschien minder zichtbaar, maar hebben wel impact.’

Een man van weinig woorden (Sara Berkeljon interviewt Johan Remkes Volkskrant Magazine 3 juni 2023, p. 12-21):
Die
stedelingen waar u het over heeft zien zichzelf als voorvechters van dierenrechten en natuurbehoud. Hebben ze feitelijk niet gewoon een punt?
‘In sommige opzichten wel. Er komen af en toe schandalige praktijken voorbij in de publiciteit, er zijn boeren die hun dieren slecht behandelen, dat soort uitwassen moet worden bestreden. Maar daar staat tegenover dat Farmers Defence Force ooit is opgericht toen dierenrechtenactivisten een varkensstal in Boxtel bezetten en het maar liefst tien uur duurde voor de politie ingreep. Er zijn altijd twee kanten. Ik stoor mij aan de arrogantie van sommige stedelingen, maar ik stoor mij ook aan mevrouw Van Keimpema van FDF, die zei dat het land ‘nu even van ons’ is.’

Natuur moet je niet aan links laten’ (Natalie Rigton de Volkskrant 1 juni 2023, p. 3):
Jarenlang was het geen thema, maar na
rechterlijke uitspraken ziet de liberalen nu ook de VVD de noodzaak in van natuurbehoud. Op het congres komende zaterdag wil Thom van Campen een lans breken voor de natuur. ‘Dat hebben we laten versloffen.

Rechtsstaat zit klem tusen extreem-links én extreem-rechts (Remco Andersen de Volkskrant 1 juni 2023, p. 6-7):
Vier gewelddadige links-extremisten werden woensdag in Dresden tot jarenlange celstraffen veroordeeld. De zaak zet de schijnwerpers op de strijd tussen extreem-links en extreem-rechts in Duitsland. Linkse activisten dreigen na het vonnis met straatgeweld.

De wereld is geen computer (Martijn Stronks De Groene Amsterdammer 1 juni 2023, p. 62-64):
Soms leunt beleid grotendeels op cijfers en data, zie de coronapandemie en de klimaatcrisis. Hoe verhoudt dit zich tot recht en democratie? vraagt
Maxim Februari zich af in zijn essay Doe zelf normaal.
De technologische ontwikkelingen moeten daarom
opnieuw geconstitutionaliseerd worden, omdat onze gezamenlijke besluiten onderworpen moeten zijn aan een streven naar rechtvaardigheid.
Daarmee betuigt
Februari zich geen techniekpessimist, de techniek is er nu eenmaal. De ethiek over de regels die daaruit voortvloeien is er echter nog niet en dat wordt de hoogste tijd. Alleen met een gedeelde gemeenschappelijke norm kunnen we werkelijk bepalen wat normaal is en wie normaal moet doen, en aan welke regels de techniek aldus onderworpen moet worden.
Om een
rechtvaardiger wereld te bevorderen, geven de paramita's (deugden) volgens het onderzoeksrapport ‘E i V’, een leidraad.

De gebruikersillusie (Arnon Grunberg De Groene Amsterdammer 1 juni 2023, p. 48-51):
De ene poging de
werkelijkheid naar onze hand te zetten geniet meer rechten dan de andere. Maar als wij op zoek zijn naar de waarheid, dan dwingt de komst van AI ons vraagtekens te zetten bij onze voorkeuren. Waar houdt de mens op? En waar begint die?

Israëlische Palestijnen over Netanyahu’s hervormingen
Laat die wet maar komen’ (Simone Korkus De Groene Amsterdammer 1 juni 2023, p. 32-37):
Al maanden wordt in Israël fel gedemonstreerd tegen de regering.
Waarom doen de Palestijnse burgers van het land daar nauwelijks aan mee? ‘Als die plannen doorgaan, zal de wereld eindelijk zien dat dit een racistische theocratie is.’

Verandering (Mathieu Segers De Groene Amsterdammer 1 juni 2023, p. 7):
In zijn laatste boek,
The Lost Future, schetst Zielonka de stand van zaken in Europa als volgt. Dat de lidstaten van de EU in control zijn, is schijn. Ze slagen er immers niet in binnenlandse en buitenlandse problemen op te lossen. Formeel functioneert de democratie, maar deze genereert nauwelijks meer legitimiteit. Aandelenmarkten gaan omhoog, maar ongelijkheid en armoede groeien. Politici acteren staatsmanschap of doen alsof ze luisteren naar de bevolking. Werkgevers beweren goed te betalen voor goed werk, terwijl werknemers pretenderen dat ze efficiënt werken. En intussen worden burgers cynisch en voelen ze zich teruggeworpen op een of andere minderheidsgroep. De samenleving fragmenteert. De democratie wordt verdacht of wordt gezien als impotent.

Ook als 101-jarige bleef hij nog onvermoeibaar tegen graaizucht en ongelijkheid in de wereld fulmineren (Marjon Bolwijn de Volkskrant 31 mei 2023, p. 31):
Jan van der Zouwen voer over de wereldzeeën en stopte daarmee toen hij een gezin kreeg. Familieleven gaat boven ambitie, vond hij.
Jan van de Zouwen is nu 101 geworden. Hoe kijkt deze voormalige stuurman, in deze speciale aflevering, terug op zijn leven en wat vindt hij van het huidige tijdsgewricht?
Wat is uw belangrijkste levensinzicht?
‘De mens is
onderdeel van de schepping, meer niet. Doordat ons koppie toevallig meer kan dan andere levende wezens, zijn we dingen gaan doen die te ver gaan en zo hebben we de aarde en haar energiebronnen uitgeput. Over een paar duizend jaar wordt het voor het leven op aarde een kale boel. Ik weet niet of dat erg is, op is op. Ik maak weleens het grapje: voor het voortbestaan van de aarde zou het goed zijn geweest als de evolutie bij de aap was gestopt.’

Ik zag een voorstelling en keek daarna net even langer naar het kettinkje om mijn nek (Marcia Luyten de Volkskrant 30 mei 2023, p. 2)
De Zwitserse theatermaker
Milo Rau speelt met acteurs en overlevenden een bloedbad in de Amazone na. Dat maakte in 1996 een einde aan een demonstratie van landlozen tegen de roof en vernietiging van hun leefgebied. Antigone is er een inheemse vrouw die zich niet neerlegt bij het onrecht.

Washingto, Brussel én Moskou zijn er snel bij om Erdogan te feliciteren (Rob Vreeken de Volkskrant 30 mei 2023, p. 6-7):
Ook Europa zal zich erbij neer moeten leggen: er komt
geen wisseling van de wacht in Turkije. President Recep Tayyip Erdogan is zondag herkozen, dus met hem zal ook de komende vijf jaar zaken gedaan moeten worden, ook al leefde in menig Europese hoofdstad de stille hoop dat Kemal Kiliçdaroglu de presidentsverkiezingen zou winnen.

Suikeroom (Hassan Bahara de Volkskrant 30 mei 2023, p. V2:
Medialogica’ dook in de Nederlandse complot-infrastructuur en achterhaalde de de geldschieter van Micha Kat. Inmiddels zit Kat achter slot en grendel. Afgelopen april werd hij vanwege opruiing en bedreiging van RIVM-topman Jaap van Dissel tot 28 maanden celstraf (waarvan vier maanden voorwaardelijk) veroordeeld.

De Brug (Walter van der Kooi De Groene Amsterdammer 7 september 2023, p. 50-51):
Pfeijffer geeft een analyse en advies. Aan de hand van Genua waar in 2018 de Morandi-brug instortte (43 doden; verkeersontwrichting). Je hoeft weinig van Italië te weten om te begrijpen hoeveel verzuim achter die ramp school en hoe bespottelijk de belofte van de burgemeester klonk dat er snel een nieuwe brug zou komen. Alleen: die brug ligt er nu al een jaar! Doordat gebroken is met eindeloze aantallen voorschriften en regels. Waardoor iets gerealiseerd is dat in het ooit zo efficiënte Nederland bijna ondenkbaar is geworden – deels, maar lang niet alleen, door de stikstofcatastrofe. (De Afsluitdijk ligt eindeloos open.)
Oftewel:
Maak’ t simpel! volgt een snoer van Hollandse problemen en aanzetten tot oplossing.

21 vragen aan… Ilja Leonard Pfeijffer (Anna Stibbe De Groene Amsterdammer 1 juni 2023):
Alkibiades was een van de meest kleurrijke én omstreden personages uit de Griekse Oudheid. Hij was tomeloos ambitieus, ongrijpbaar ambigu en hoofdrolspeler in het verval van de Atheense democratie in de vijfde eeuw voor Christus. Over hem schreef Ilja Leonard Pfeijffer zijn eerste historische roman.

Alkibiades’ (Emilia Menkveld de Volkskrant 27 mei 2023, Boeken & Wetenschap p. 6-7):
Pfeijffers Alkibiades is heel veel tegelijk: een karakterstudie van een briljant én omstreden politicus, een les Griekse geschiedenis en een scherpe analyse van de democratie. Gaandeweg wordt duidelijk hoe knap alles in elkaar grijpt.

Hoe kunnen politiek en ambtenarij weer beter gaan functioneren? (Frank Kalshoven de Volkskrant 27 mei 2023, p. 16):
De reddende engel in het narratief over marktfalen is de overheid. Die neemt het marktfalen waar. Grijpt in waar de maatschappelijke kosten van het ingrijpen lager zijn dan de maatschappelijke baten. En verhoogt zo de welvaart van allen.

Klasse maakt de wereld van verschil (Hasan Bahara interviewt Lenette Schuijt de Volkskrant, katern Zaterdag 27 mei 2023, p. 14-15):
Nederlanders zijn allergisch voor de gedachte dat er
ongelijkheid zou bestaan in ons land, constateert schrijver en organisatieadviseur Lenette Schuijt en dat verdoezelt de bestaande sociale verschillen. ‘Het maakt dat mensen die niet vooruitkomen het zichzelf verwijten en dat mensen die het goed hebben denken dat het hun persoonlijke verdienste is.’

Vereerd - Verguisd - Verkoren (Menno van Dongen en Elsbeth Stoker interviewen Rinus Otte de Volkskrant katern Zaterdag 27 mei 2023, p. 6-9):
Streng in de leer
Otte is een legalist. Als voormalige gereformeerde beschouwt hij de wet als ‘een soort Bijbel’. Waar sommige juristen vinden dat officieren en rechters moeten handelen in de ‘geest van de wet’, is Otte van mening dat deze ‘eigenwijsheid’ leidt tot willekeur. Hij presenteert zich als iemand die de letter van de wet volgt. Want het recht is ‘het enige dat ons onderscheidt van een bananenrepubliek’.

Houellebecqs zelfprotret als het ultieme slachtoffer (Eline Huisman de Volkskrant 27 mei 2023, katern Boeken & Wetenschap]], p. 8):
Verteerd door
schaamte en wraakzucht over zijn mislukte porno-avontuur met kunstcollectief Kirac rijgt Michel Houellebecq verwijten en beledigingen aaneen.

Profiel Michel Houellebecq (Marijn Kruk De Groene Amsterdamm 16 maart 2023, p. 50-53):
Wij denken te gemakkelijk dat hij is verrechtst en geradicaliseerd, maar dan trappen we in zijn val. Het is veel complexer.
Deze week verschijnt de lang verwachte vertaling van
Anéantir – Vernietigen in het Nederlands – Houellebecqs laatst verschenen roman, met ruim zevenhonderd pagina’s veruit de dikste tot nu toe. Het verhaal draait om |Paul Raison, werkzaam als topambtenaar bij het Franse ministerie van Financiën. Hij leeft in vreedzame co-existentie met zijn vrouw Prudence, zelf ook topambtenaar, in een koophuis met zicht op Parc de Bercy – op een steenworp van het ministerie. Hun huwelijk is kinderloos. Seks hebben ze al jaren niet meer.
Houellebecq heeft zich helemaal ingeleefd en uitgeleefd. De manier waarop hij uiteenzet wat er met Pauls kaak, en vooral met diens tong, moet gebeuren om nog te kunnen hopen op overleving, is van een chirurgische precisie. Het is een woord dat ik niet graag gebruik, omdat het meestal een bloedeloos cliché is, maar ‘aangrijpend’ is hier volledig op zijn plaats. Toen ik Vernietigen uit had, zat ik met een brok in de keel en een droge tong. Als ik ergens van hoop het nooit te zullen krijgen, dat is het wel kanker in mijn tong.

‘We zijn geneigd onszelf uitsluitend lineair te zien, met een begin en einde. Stomvervelend’ (Fokke Obbema interviewt Mehdi Jiwa de Volkskrant 26 mei 2023, p. 16-17):
Al als klein jongetje was
Mehdi Jiwa op zoek naar de zin van het leven. Het bracht hem bij de oosterse filosofie. ‘Van de westerse filosofie heb ik nooit begrepen hoe je daarmee mensen zou kunnen helpen. Met Heidegger lukt je dat echt niet.’

De ‘vent van het weer’ wordt voltijds klimaatstrijder (Robert van de Griend de Volkskrant 26 mei 2023, p. 27):
Gerrit Hiemstra (61) stopt in september als weerman en gaat zich volledig richten op ‘het terugdringen van de uitstoot van broeikasgassen’.

Oproep Nationale Ombudsman aan kabinet: ‘Als u vertrouwd wilt worden, moet u vertrouwen geven’ (Avinash Bhikhie de Volkskrant 25 mei 2023, p. 8):
Het landsbestuur moet ‘
eerder, vaker en beter actief luisteren naar burgers’. Dat schrijft de Nationale Ombudsman Reinier van Zutphen in zijn woensdag gepresenteerde jaarverslag. De overheid staat volgens hem nog te vaak tegenover burgers, in plaats van naast ze.

Sites en socials zijn bronnen voor onderzoek. Beschermen ze als erfgoed (Susan Aasman en Martijn Kleppe de Volkskrant 25 mei 2023, p. 27):
Websites, fora, reacties, tweets en video’s van vandaag zijn de bronnen van de onderzoekers van morgen. Toch zijn al veel van die bronnen vergaan. Daarom dit pleidooi voor een wetswijziging.

De Nederlandse debatcentra
Wil je een zaal vol gelijkgestemden of laat je het knetteren? (Rasit Elibol en Eva Hofman De Groene Amsterdammer 25 mei 2023, p. 34-39):
Het publieke debat is gepolariseerd, wordt vaak gezegd. Binnen dat spanningsveld werken de traditionele curatoren van de verschillende debatcentra die Nederland rijk is.
Wie mag er spreken – en wie echt niet?
Gezeten achter zijn kop koffie in het restaurant van De Balie heeft
Yoeri Albrecht niet lang nodig om antwoord te geven op de vraag welke functie debatcentra vervullen in gepolariseerde tijden. ‘Ik denk dat de behoefte om elkaar fysiek te ontmoeten belangrijk is en dat die behoefte ook groeit. Een groot deel van het debat wordt natuurlijk online gevoerd, zonder dat mensen elkaar in de ogen kijken. Die fysieke ontmoeting zorgt voor gemeenschappelijke gedachtenvorming en ik denk dat dat nu belangrijker is dan ooit.’

‘Door heel Nederland lopen haarscheurtjes die het onbehagen voeden’ (Margriet Oostveen interviewt Emily Miltenburg de Volkskrant 24 mei 2023, p. `18-19):
De
kloof tussen stad en platteland krijgt te veel aandacht, zegt het Sociaal en Cultureel Planbureau. Het maatschappelijk onbehagen heeft vooral andere oorzaken, blijkt uit het rapport Somber over de samenleving? Volgens SCP-onderzoeker Emily Miltenburg dreigen we veel ongelijkheid ‘helemaal over het hoofd te zien.
Krijgen we dan niet vooral meer overheidsmarketing?
‘Een
groter verhaal voor de toekomst zou echt niet verkeerd zijn. Het gaat al erg lang over heel veel kortetermijnbeslissingen, terwijl de dossiers vaak al jaren spelen. De kerntaak van de overheid is om problemen en zorgen van Nederlanders aan te pakken. Dat is ook productiever dan het sentiment te blijven benoemen. Met het oog op het vertrouwen van Nederlanders in de democratie moet het nu wel gaan opschieten.’

Onbewoonbaar verklaard door hitte (Maarten Keulemans de Volkskrant 23 mei 2023, p. 3):
Een op de drie mensen leeft eind deze eeuw in een
klimaatzone waarin economieën niet floreren. De worsteling met oogsten, droogte, hitte en andere problemen op die plekken kan een ongekende migratiegolf op gang brengen, vooral vanuit Afrika. Tijd voor Max (Omroep MAX 22 mei 2023 NPO2):
Kees Boonman praat ons bij over het debat in de Tweede Kamer over de nieuwe pensioenwet.
· Hoe overwonnen eerdere samenlevingen
grote problemen? Hoogleraar moderne geschiedenis Beatrice de Graaf
vertelt het in haar theatercollege.
·
Mabel Nummerdor ging via het programma Spoorloos op zoek naar haar biologische vader. De impact van de ontmoeting is enorm groot. Ze schreef er een boek over.
·
Robin de Wever duikt de volksbuurt in voor de nieuwe podcast Welkom in de Volksbuurt. Want hoe kijken de oorspronkelijke bewoners eigenlijk naar alle nieuwkomers die verhuizen naar de volkswijken?
·
Jack Jarryd treedt op.

Kuifje (Alex Mazereeuw de Volkskrant 22 mei 2023, p. V2):
Inspirerend om in ‘
Ondersteboven van de Amerika’s’ te zien hoe de inheemse volken hun cultuur overeind proberen te houden.
Torenstra wil vooral onderzoeken wat er nog over is van die inheemse cultuur, en hoezeer de gruwelijke geschiedenis doorwerkt in de hedendaagse levens van de inheemse volken. Dat laatste laat zich raden, want de gevolgen van het eeuwenlange uitwissen, uitbannen en uitmoorden zijn onvermijdelijk zichtbaar. Toch is het tegelijkertijd óók inspirerend om te zien hoe de inheemse volken hun cultuur tegen de stroom in overeind proberen te houden, en hoe zij proberen te bewerkstelligen dat het échte verhaal van ‘de Amerikaanse droom’ een plek krijgt in de geschiedenisboekjes.

Frans Timmermans vecht voor zijn groene erfenis (Marc Peeperkorn de Volkskrant 22 mei 2023, p. 10-11):
Maandag staat Europees commissaris
Timmermans in het hol van de leeuw, het Europees Parlement dat zijn natuurherstelwet aan stukken wil scheuren. Steeds sterker klinkt de roep om een groene pauze. Ook Nederland laat zich niet onbetuigd.
De overgang naar
duurzame energie is onomkeerbaar ingezet, concludeerde de nieuwe Brusselse denktank Strategic Perspectives deze maand. De wetten zijn er, nu komt het aan op de uitvoering. ‘Maar successen uit het verleden bieden geen garanties voor de toekomst’, stelt een Commissie-ambtenaar.

Sociologie individualisme (Margriet Oostveen de Volkskrant 20 mei 2023', Boeken & Wetenschap, p.2-5):
Kunnen we in tijden van polarisatie nog samenwerken tegen
klimaatverandering en oorlog? Wie denkt na decennia ik-tijdperk nog in termen van algemeen belang? De Volkskrant onderzoekt de Wij/Zij-maatschappij. Deel 1: hoe individualistisch zijn we nu echt geworden?

De natuur helpt de boer, de boer helpt de natuur Casper Jansen de Volkskrant 20 mei 2023, Zaterdag p. 2-5):
Het aanleggen van buffers rond
Natura 2000- gebieden, waarin boeren extensieve landbouw bedrijven, kan een van de oplossingen zijn in het stikstofdossier. Terwijl een Landbouwakkoord een vergezicht lijkt, vinden deze ‘bufferboeren’ en natuurorganisaties elkaar al op lokaal niveau. Tot ieders tevredenheid.

Na mijn dood leef ik door in mijn kinderen’ (Fokke Obbema interviewt Nezz Ozbicer de Volkskrant 19 mei 2023, p. 16-17):
Veertien jaar geleden krijgt
Nezz Ozbicer te horen dat ze kanker heeft, sindsdien is de ziekte twee keer teruggekomen. Op sociale media vertelt ze er openhartig over. ‘De traditionele houding in de Turkse gemeenschap is dat je het niet over dood en ziekte hebt.’

Bbrede welvaart hoog, maar ongelijk (Wilco Dekker de Volkskrant 19 mei 2023, p. 19):
De ‘
brede welvaart’, de kwaliteit van leven, is na dik twee jaar corona nog hoog in Nederland. Maar biodiversiteit en waterkwaliteit dalen en de psychische vermoeidheid onder de bevolking groeit.
Ongelijke verdeling
Bovendien is de brede welvaart wel hoog, maar niet gelijk verdeeld.
Jongvolwassenen (25- tot 35-jarigen) scoren wat dat betreft lager dan mensen uit andere leeftijdsgroepen. Ook laagopgeleiden en mensen die niet in Nederland geboren zijn of van wie ten minste één ouder niet in Nederland geboren is, hebben een lager brede-welvaartsniveau.

Schöne welt, wo bist du (slot) Gaia Vince
‘We zijn net zo slecht voorbereid als de dinosaurussen’ (Irene van der Linde De Groene Amsterdammer 18 mei 2023, p. 14-17):
De Britse onderzoeker en wetenschapsjournalist
Gaia Vince schreef een alarmistisch én optimistisch boek. Haar boodschap: het gaat helemaal mis met het klimaat, grote delen van de wereld zullen onleefbaar worden. Haar oplossing: massamigratie.
In
NOMAD CENTERY Migration Will Reshape Our World gaat Gaia Vince hierop door en wijst ze op een van de onherroepelijke gevolgen van de door ons veroorzaakte klimaatverandering, op de olifant in de kamer: voor grote delen van de wereld worden de omstandigheden te extreem om in te leven en ‘there is no way to adapt’, benadrukt Vince.

Documentaire Rebranding migration (VPRO tegenlicht 18 mei 2023 NPO2):
Hoe kan Europa eruitzien als we migratie niet alleen als
probleem maar ook als oplossing zien? VPRO Tegenlicht kijkt een maand lang naar een nieuw narratief over migratie. De migrant als gelukszaaier in plaats van gelukszoeker. En wat kunnen we leren van superdiverse steden waarin minderheden de meerderheid vormen?
Beeldspraak blijkt vaak de kortste route richting media-aandacht; een gouden greep dus, voor wie een quoteje wil scoren in het journaal of een voorpagina moet halen. Komt bij dat woorden een merkwaardige eigenschap hebben. Als je ze vaak genoeg herhaalt, scheppen ze een realiteit. Any realiteit. ‘Het begint met taal’, stelt ook hoogleraar internationale politiek Farish Noor in De Groene Amsterdammer. Hij legt uit dat als je bootvluchtelingen voorstelt als ‘ramp’ je suggereert dat het gaat om een onvermijdelijke situatie die niet was te voorzien, een bedreiging waardoor we worden overvallen. ‘Politici en de media leveren het vocabulaire waarmee “de ander” als vijand wordt gezien.’ Stem van de natuur (20 april NPO2):
Het is droef gesteld met de
biodiversiteit in onze vervuilde ecosystemen. In Nederland staat bijna de helft van alle soorten onder druk. Dat moet en kan anders. VPRO Tegenlicht zoekt uit: luisteren we eigenlijk wel écht naar de natuur, en geven we haar genoeg stem(recht)?

In de frontlinie van de klimaatcrisis
IJsvissen wordt steeds riskanter’ (Yvonne Dudock De Groene Amsterdammer 18 mei 2023, p. 28-33):
Het Arctisch landschap verandert door de opwarming. En dat bedreigt ook de leefwijze van
inheemse volken. Op bezoek bij de Vuntut Gwitchin First Nation in Canada. ‘Dit is geen strijd die wij alleen moeten voeren.’ James Itsi woont in Old Crow, een kleine gemeenschap in het noordwesten van de Yukon Territory, Canada. De rivier en de iets noordelijker gelegen Old Crow Flats vormen het traditionele grondgebied van de Vuntut Gwitchin First Nation, een van de veertien First Nation-stammen in de Yukon. De First Nation zijn een van de drie inheemse volken die in Canada leven, naast de Métis en de Inuit. Archeologische vondsten en mondelinge overleveringen tonen aan dat de geschiedenis van de First Nation in de Yukon meer dan twaalfduizend jaar teruggaat.

De psychologie van de bullebakbaas
Na #MeToo lijkt het nu de beurt aan de bullybaas. (Daphne van Paasen De Groene Amsterdammer 18 mei 2023, p. 34-39):
Waarom gaan mensen op
topposities zo vaak over de schreef? ‘Wie zich machtig voelt, gaat zich anders gedragen en dat gaat razendsnel.’
Met bullybazen is het als met schilderijen, vindt Annebel de Hoogh, die aan de Universiteit van Amsterdam onderzoek doet naar de duistere kant van macht: Van een afstandje zijn ze vaak geweldig, imponerend en soms inspirerend; sta je er met je neus bovenop, dan zie je vooral klodders verf en penseelstreken.

De groeiende impact van de consultantindustrie
De nieuwe organisatiefluisteraars (Mariana Mazzucato & Rosie Collington De Groene Amsterdammer 18 mei 2923, p. 40-45):
Werken bij een groot en prestigieus ‘
advieskantoor’ is populair. Pas afgestudeerden worden verleid met beloftes over duurzaamheid en diversiteit, maar deskundigen waarschuwen voor de gevaren van de uitdijende adviessector, waarvan de toegevoegde waarde twijfelachtig is.
‘Consultants bieden vaak geen hulp bij maatschappelijk verantwoord ondernemen, maar vooral bij het rapporteren daarover’, zegt
Judith van Erp via een videoverbinding. Van Erp is hoogleraar in de bestuurskunde aan de Universiteit Utrecht en kritisch op de transparantie-industrie die ze ziet ontstaan in de consultancysector. ‘Ze maken rankings, indexen en vooruitgangsverslagen die alleen laten zien of bedrijven plannen maken, niet of ze daadwerkelijk wat doen.’ Groen ondernemen dreigt onder de bezielende leiding van de grote advieskantoren vooral een bureaucratisch vinkje te worden, zonder de pijnlijke ingrepen die nodig zijn.

Mensenrechten in de knel bij eigen College (Avinash Bhikhie1 de Volkskrant 13 mei 2023, p. 15):
Ministerie stelt onderzoek in naar
klokkenluiderscrisis bij College voor Rechten van de Mens
Minister
Weerwind voor Rechtsbescherming heeft een commissie aangesteld om meldingen te onderzoeken van discriminatie, intimidatie en vriendjespolitiek bij het College van de Rechten van de Mens. Oud-minister Winnie Sorgdrager (D66) zal het onderzoek leiden.

Zolang niet-willers de dienst uitmaken, is een stikstofpauze heel logisch (Kustaw Bessems de Volkskrant 8 april 2023, katern Zaterdag p. 17):
Kijk, niemand gelooft dat voorlopig CDA-leider
Wopke Hoekstra ineens bevangen is door een diepe behoefte om signalen van de samenleving in zich op te nemen. Zijn partij is in doodsnood, zijn ambities zijn gefnuikt en hij grijpt naar strohalmen voordat hij een leuke andere job in het openbaar bestuur krijgt of zijn carrière in de vergevingsgezinde wereld van de consultancy zal vervolgen. Maar op zichzelf is een pas op de plaats met het stikstofbeleid voor een land waarin niet-willers de boventoon voeren wel logisch.
Er zullen consequenties zijn.
Minder natuur, aanhoudende woningnood. Meer rechtszaken. Miljardenboetes uit Brussel, wellicht. Misschien zullen meer Nederlanders dan toch groener gaan stemmen.

De groeiende impact van de consultantindustrie
De nieuwe organisatiefluisteraars (Or Goldenberg en Karlijn Saris De Groene Amsterdammer 9 maart 2023, p. 38-43):
Werken bij een groot en prestigieus ‘
advieskantoor’ is populair. Pas afgestudeerden worden verleid met beloftes over duurzaamheid en diversiteit, maar deskundigen waarschuwen voor de gevaren van de uitdijende adviessector, waarvan de toegevoegde waarde twijfelachtig is.
De Groene Amsterdammer sprak op achtergrondbasis met
tientallen jonge consultants, werkzaam bij de zeven grootste en meest prestigieuze consultancykantoren ter wereld: de big four (PwC, EY, Deloitte, KPMG) – van oudsher accountantskantoren – en de big three (McKinsey, Bain & Company en BCG) – de zogeheten strategiekantoren.
Een jonge bedrijfsstructuur zwengelt de figuurlijke
draaideur weliswaar lekker aan, dikwijls gaat het model ten koste van de kwaliteit van het advies, stellen Mazzucato en Collington in hun nieuwste boek. De lijst met gefaalde consultancyklussen die zij aanhalen is lang en pijnlijk, van het ontwerp voor een smart city in Kenia waar al ruim tien jaar geen investeerders op af komen en het uitrollen van een geflopte covid-vaccinatiestrategie voor de Franse overheid tot de ontwikkeling van een groene waterstofstrategie in Chili in 2025, terwijl de technologie daarvoor nog niet bestaat.

Menselijke overmoed niet te temmen (Hans Koch de Volkskrant 17 mei 2023, p. 29):
En dat weten we al eeuwen. De Grieken vertelden 2.500 jaar geleden al de mythe van
Icarus die dacht dat hij zou kunnen vliegen, Goethe schreef de parabel van de tovenaarsleerling, en het monster van Frankenstein kennen we allemaal. Maar de menselijke overmoed (hybris) blijkt niet te temmen, nog steeds denken we dat we de aarde en de natuur naar onze hand kunnen zetten.
Ik neem het professor
Feringa niet kwalijk. Anderzijds, enig blijk van besef van de nietigheid van de mens in de onmetelijkheid van de kosmos zou men van een gelauwerd natuurwetenschapper toch mogen verwachten.

Bestuurlijke naïviteit, of lafheid, heeft ertoe geleid dat Nederland nu snel aan het vastlopen is (Peter Klok de Volkskrant 6 april 2023, p. 12):
Zowel bij de
boeren als bij Schiphol krijgt de overheid de rekening gepresenteerd voor jarenlang laks beleid. Steeds is het de rechter die de overheid weer met de neus op de feiten drukt.

De relatie van weerspiegeling die bestaat tussen individu en collectief past Pieter Waterdrinker in zijn boek Poubelle toe. In het boek Poubelle verpersoonlijkt Wessel Stols het hedendaagse Europa. Wessel Stols gaat door overmoed in het boek van Pieter Waterdrinker zijn ondergang tegemoet. Tot slot krijgt hij alle rekeningen gepresenteerd. Het vraagstuk dat Pieter Waterdrinker in zijn boek Poubelle aansnijdt hangt voor managers met overmoed, hybris en gezichtsverlies samen. Het boek Poubelle van Pieter Waterdrinker illustreert de politieke situatie in Oekraïne en staat in het onderzoeksrapport 'E i V' symbool voor hoe probleem en oplossing met elkaar samenhangen. Het zal duidelijk zijn dat het personage Wessel Stols in het boek Poubelle het optreden van Guy Verhofstadt en Hans van Baalen op het Maidan-plein tot uitdrukking brengt.

Vogels lijden het meest van intensieve landbouw (Maarten Keulemans ''de Volkskrant 17 mei 2023, p. 3):
De grutto, de patrijs en de leeuwerik waren ooit alledaagse vogels. Nu zijn ze zeldzaam of nagenoeg uitgestorven. Pesticiden en kunstmest uit de landbouw zijn de belangrijkste oorzaak.
‘Het lot van Europese vogelpopulaties hangt af van de snelle doorvoer van diepgaande veranderingen en landbouwhervormingen.’
Een conclusie, die ook niet bij het onderzoek betrokken experts delen. ‘Deze studie toont hoe verwoestend de ingezette omslag van hele landschappen naar homogene, intensief beheerde monocultuur is', stelt de Duitse ecoloog
Guy Pe’er in een reactie op het onderzoek.

Stop met kortetermindenken
De Europese Natuurherstelwet haalt Nederland juist van het slot (Mette Vreeken de Volkskrant 16 mei 2023, p. 28):
De stikstofcrisis toont de noodzaak aan van
stevige natuurwetgeving. Investeren in natuur biedt toekomstperspectief. Want: natuurbescherming dient ons op den duur allemaal.
De stikstofcrisis toont dit aan:
wegkijken, pappen en nathouden heeft ons gebracht waar we nu staan. Tegelijkertijd toont die crisis de noodzaak van stevige natuurwetgeving aan: vrijwilligheid en vrijblijvendheid zijn fnuikend gebleken. En wie verder kijkt dan z’n neus lang is, ziet dat investeren in natuur juist toekomstperspectief biedt en voorkomt dat ons land ‘op slot gaat’.
Een
robuuste natuur helpt ons op ontzettend veel vlakken.

Na de ene prijs (Coen Verbraak interviewt Ben Feringa de Volkskrant 16 mei 2023, p. V8-9):
Voor een
dorpsjongen uit Barger-Compascuum was studeren helemaal niet vanzelfsprekend. Mooier kon hij het in 2016 dan ook niet krijgen: sinds zijn Nobelprijs voor scheikunde is Ben Feringa voor altijd opgenomen in een rijtje met illustere collega’s.
Als wetenschapper speel je hierdoor voorgoed in de eredivisie?
‘Dat is beslist zo. Al heb je het daar
nooit voor gedaan, je naam is toch maar mooi vereeuwigd. Dat vervult me met grote dankbaarheid. Je bent voor altijd opgenomen in een rijtje met illustere collega’s. Dat is voor een dorpsjongen uit Barger-Compascuum toch helemaal niet gek.’

Waarom zou academicus nog op D66 stemmen? (Jacques Neefjes en Herman Overkleeft de Volkskrant 21 oktober 2019 p. 18):
De hooggespannen verwachtingen van een D66-minister op OCW zijn niet uitgekomen. Integendeel.
Uitgekleed
Het tij leek gunstig. In 2017, een jaar na de Nobelprijs, trad het huidige kabinet aan. Voor het eerst in de geschiedenis kwam een bewindspersoon van de onderwijspartij van Nederland op Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Van D66 dus. Nederland is een van de rijkste landen ter wereld en moet investeren, want maatschappelijke uitdagingen te over: een ouder wordende bevolking, de klimaatcrisis, de snel veranderende wereldorde.
Vragen waaraan alle wetenschapsdomeinen, alfa, bèta en gamma, een grote bijdrage kunnen leveren. Hoogste tijd om te investeren en om eens goed na te denken over de waarde van wetenschap. Het miljard van Feringa, voor originele inzichten en oplossingen.
Ondergetekenden, beiden bèta, vinden die 60 miljoen niet genoeg en vinden extra middelen voor internationaal concurrerend natuurwetenschappelijk onderzoek noodzakelijk. Maar niet ten koste van de rest:
het alfadomein, het gammadomein en het biomedische domein.
Academische onrust
En juist de laatste maatregel die op stapel staat, uitvoering van het rapport-van Rijn, beoogt dit. Het rapport dat oproept om te kiezen. En een voorzet geeft door geld voor
alfa-/gammadisciplines te verschuiven naar bèta/techniek. Verschuiven, in plaats van extra geld vrijmaken, volgens de beperkte, denkelijk van de liberale zusterpartij geleende visie dat wetenschap er pas toe doet als het geld oplevert.
Het rapport-Van Rijn, dat ertoe leidt dat disciplines binnen universiteiten en universiteiten onderling tegen elkaar worden opgezet. De extra middelen voor de technische universiteiten moeten door de algemene universiteiten opgebracht worden. Die laatsten moeten ook nog intern geldstromen richting haar bètadisciplines verleggen. Niet verbazend dat universitaire bestuurders er weinig trek in hebben.
Academische onrust is het voorlopig resultaat van het beleid van deze D66-minister, dat zich kenmerkt door een volledig gebrek aan visie op wetenschap in brede zin.

Het kapitalisme bagatelliseert alles wat ik belangrijk vind (Gustaaf Peek de Volkskrant 13 januari 2018, Opinie p. 4):
'Ik noem mezelf communist omdat ik terugga naar de bron, naar
Marx. Een ander zal het socialisme noemen. Het is nagenoeg onmogelijk om te leven als communist. Ik word gechanteerd om aan dit kapitalistische systeem mee te doen. Ik ben kunstenaar maar ik word door de overheid gezien als zzp'er. Vreselijk. Het enige wat ik kan doen, is mijn stem laten horen. Bewustwording is belangrijk. Daar draag ik aan bij met mijn pamflet Verzet! Pleidooi voor communisme, dat net is verschenen.'
Het feit dat ik een van de erfgenamen van het
Peek & Cloppenburg-imperium ben, leefde op de achtergrond. Het was niet aan de orde dat ik of mijn broers voor P&C zouden werken, maar mijn vader had wel een idee van stand ontwikkeld. Een rechtenstudie en een leven als jurist of advocaat sloot voor hem daarbij aan. Overigens ging het ons tot mijn 13de niet al te goed. Mijn vader was journalist voor een krant in Apeldoorn, er was weinig extra. Pas toen mijn grootvader overleed kwamen er fondsen vrij. Er kwam een nieuwe auto en we gingen verhuizen.
Kantelpunt
'Tijdens mijn tweede studiejaar kwam ik er achter dat ik beslissingen had genomen die niet bij mij bleken te passen. Ik ging literatuur lezen en kreeg een vriendin die kunstgeschiedenis studeerde. Dat vergrootte in een keer al mijn ideeën over de reikwijdte van het menselijk bestaan. De mens bleek zo veel meer,
weidser, rijker, nukkiger, complexer, boeiender ook. Mijn wereldbeeld spatte in die jaren open. Ik besloot te stoppen met rechten en Engels te gaan studeren.
Nieuwe opvatting
'Ik noem mezelf communist omdat ik terugga naar de bron, naar
Marx. Een ander zal het socialisme noemen. Het is nagenoeg onmogelijk om te leven als communist. Ik word gechanteerd om aan dit kapitalistische systeem mee te doen. Ik ben kunstenaar maar ik word door de overheid gezien als zzp'er. Vreselijk. Het enige wat ik kan doen, is mijn stem laten horen. Bewustwording is belangrijk. Daar draag ik aan bij met mijn pamflet Verzet! Pleidooi voor communisme, dat net is verschenen.'

21 vragen aan… Gustaaf Peek (Zed Fasel De Groene Amsterdammer 11 november 2022):
‘Tja, honderd jaar. We hebben allemaal de klimaatrapporten gelezen, over honderd jaar gebruiken we boeken om het vuur aan te steken. Wie de tijd en ruimte heeft om dan een boek open te slaan, verdient de literatuur niet. Als ik één boek zou moeten noemen, zou ik zeggen dat we
Habitus van Radna Fabias dan nog lezen.

Welkom in de onderwereld (Gustaaf Peek De Groene Amsterdammer 5 oktober 2007):
De fotomanifestatie Noorderlicht heeft dit jaar besloten de excessen van de wereld toe te schrijven aan het immer actuele geloof.
Met
religieus conflict wordt zelden een verhit debat over ziel en geest bedoeld, maar met zijn selecties lijkt curator Wim Melis opvallend gevoelig voor de sensationele uitwassen van het geloof. Ontblote en extatische zwarte Afrikanen, op Haïti, zelfkastijding in Pakistan: het zijn voorspelbare series, die door hun eenzijdige nadruk op primitieve rituelen bovendien neigen naar een reactionair exotisme. En het gaat maar door: vogelvrije Bihari, ontvoerde kindsoldaten in Oeganda, vervolgde ‘heksenkinderen’ in de Democratische Republiek Congo. Andrew Testa is een van de weinigen die fotografisch de gruwel weet te overstijgen met een aangrijpende en onthullende serie van verminkte vrouwen uit Bangladesh. De slachtoffers zijn overgoten met zuur, een meer en meer terloopse praktijk. De stemmig belichte en verstilde portretten tonen hun gehavende lichamen.
Tegenover alle exotische uitingen van het geloof staan de foto’s die de religieuze beleving van de westerse mens moeten illustreren.
Susana Raab toont met een nuchtere serie getiteld The Holyland Experience dat Disney al lang niet meer het alleenrecht heeft op themaparken voor het hele gezin. Geloof als event; het is de meest gespotte blanke trend op Act of Faith. Van foto’s van re-enactments van religieuze parabels tot If God Is a DJ over massa’s jongeren die paus Benedictus XVI opwachten in Keulen.

Moeten we aparte ‘neurorechten’ opstellen, nu ook onze gedachten veranderd kunnen worden? (Sjors Ligthart en Gerben Meynen de Volkskrant 15 mei 2023, p. 20):
Nieuwe neurotechnologieën kunnen gedachten en gevoelens van mensen niet alleen aflezen, maar ook
beïnvloeden. Daarom is een grondig debat nodig of het huidige mensenrechtenkader wel volstaat, schrijven twee experts.
In Trouw wees hoogleraar militaire ethiek
Lonneke Peperkamp op de risico’s van het gebruik van brain computer interfaces in het leger, waarbij ze oproept tot het beschermen van de autonomie, privacy en de vrijheid van gedachte van militairen. Neurotechnologie (Neurowetenschap) stelt ons niet alleen toenemend in staat het brein te ‘lezen’, maar ook te veranderen. Denk aan behandeling van de ziekte van Parkinson met diepe hersenstimulatie.

Jaap van Ginneken volgt in zijn wetenschappelijke discipline dezelfde route als de managementgoeroes Manfred Kets de Vries en Irene Sinteur. In zijn pamflet In tijden van besmetting toont Paolo Giordano er is niets nieuws onder de zon. Jaap van Ginneken, Paolo Giordano, Hanke Lange, Irene Sinteur c.s. tonen in hun publicaties de enerverende stap van manager naar bestuurder.

Het fenomeen organisatiecultuur is het hoofdthema van het onderzoeksrapport 'E i V'. Nederlandse coryfeeën op het terrein van de organisatiecultuur zijn consultant Fons Trompenaars, organisatieadviseur Daniel Ofman, managementgoeroe Manfred Kets de Vries, Sjaak Vink en Bert Rorije van Total Branding Collectief Het Stormt. Total Branding is een holistische werkwijze, waarbij bedrijfskundige, strategische en organisatorische vraagstukken; innovatie, communicatie en gedragsverandering geïntegreerd worden aangepakt.

In het boek Balanceren aan de top van Manfred Kets de Vries & Miller staat de conclusie: Te vaak ontstaan de problemen in een slecht lopende organisatie doordat de ongrijpbare, wisselvallige en soms zelfs tegenstrijdige balans tussen actie en overweging verloren is gegaan. Vaak raken topmanagers verstrikt in een specifiek draaiboek, een bepaalde zienswijze (groepsdenken) en één manier van handelen, waar ze niet meer uitkomen. Hun bekrompen visie op de wereld versterkt de wens naar meer van hetzelfde. De enige keuze die zij als praktisch ervaren, zijn de zich herhalende, zinloze, routine-managementtaken die nu bijna een ritueel zijn geworden.

Bestuurscultuur (Buitenhof 14 mei 2023, NPO1):
De rechtspraak ligt onder vuur: de rechter wordt ervan beschuldigd te veel op de stoel van de politiek te zitten. Tegelijkertijd groeien de zorgen over hoe de
georganiseerde misdaad steeds vaker een bedreiging vormt voor de rechtstaat. In Buitenhof oud-President van de Hoge Raad Geert Corstens, wiens boek, Onze Rechtstaat: strijdbaarder en weerbaarder, onlangs verscheen.
Oekraïne lijkt terrein te winnen in Bachmoet. Maar voor een grootschalige tegenaanval zegt
Zelensky meer wapens nodig te hebben. En heeft president Poetin nog bondgenoten? Historicus en Rusland expert Mark Galeotti over hoe lang het westen Oekraïne nog eengezind zal steunen.

Naar eigen invulling (Martin Sommer de Volkskrant 13 mei 2023, Boeken & Wetenschap, p. 6-7):
In zijn
tweede dikke pil over de Grondwet stelt Wim Voermans dat de staat zich bescheiden moet opstellen. Steeds zoekt hij de nuance.
In 2019 publiceerde hij
Het verhaal van de Grondwet, waarin hij vertelde wat grondwetten in het algemeen doen: het boetseren van een nationaal wij-gevoel. Daarbovenop komt hij nu met Onze constitutie – De geschreven en ongeschreven regels van het Nederlandse staatsbestel, nog dikker dan die vorige baksteen. Maar anders dan bij veel van zijn staatsrechtelijke collega’s is zo’n deftige ‘Algemene Bepaling’ aan hem niet besteed. Onze constitutie is een Grondwet ‘voor arbeiders verklaard’ geworden, en Voermans’ opvatting zit verborgen in de titel.

NVvR-voorzitter Marc Fierstra pleit voor meer ruimte voor de rechter (Nederlandse Vereniging voor Rechtspraak 10 maart 2022):
“De Tweede Kamer is
ziende blind en horende doof.” Met die uitspraak prikkelde NVvR voorzitter Marc Fierstra de deelnemers aan het debat over de stand van de democratische rechtsorde op 2 maart jl. in Pakhuis de Zwijger in Amsterdam. Fierstra ging onder andere in op de vraag hoe rechters de wetgever proberen te informeren als regels in de praktijk niet uitpakken zoals ze zijn bedoeld.

‘Politici moeten geen invloed hebben op onze onafhankelijkheid’ (Bas Mesters interviewt Marc Fierstra de Volkskrant 5 juni 2021, Opinie p. 25-27):
De rechterlijke macht moet volledig onafhankelijk van de politiek kunnen opereren. Dat betekent dat budgetten niet langer worden gebaseerd op het aantal afgedane zaken, zegt rechter
Marc Fierstra. En dat politici geen politieke vriendjes mogen benoemen in de Raad voor de rechtspraak.

Hacks leggen relatie adviseur Poetin met separatisten bloot (Tom Vennink de Volkskrant 28 oktober 2016 p. 14):
De inbox van
Vladislav Soerkov, een van de belangrijkste adviseurs van president Vladimir Poetin, is gehackt. De buitgemaakte documenten tonen aan dat de pro-Russische separatisten in Oost-Oekraïne hun acties de afgelopen jaren nauw coördineerden met Soerkov, die geldt als het brein achter Vladimir Poetins systeem van 'gemanagede democratie'.
De vraag is of de hack in zijn inbox werkelijk gepleegd is door Oekraïense hackers.
Mark Galeotti, een onderzoeker van het Instituut voor Internationale Relaties in Praag, zegt in de Britse krant The Guardian dat het 'onwaarschijnlijk' is dat Oekraïense hackers over de capaciteiten beschikken om Soerkovs regeringsmail (prm_surkova@gov.ru) binnen te dringen. Hij acht het waarschijnlijker dat de Amerikaanse regering achter de hack zit en de groep CyberJunta als dekmantel gebruikt.
Tegenaanval
Het Witte Huis kondigde eerder deze maand een '
proportionele' cyberaanval tegen Rusland aan. Daarmee wil Washington reageren op hacks in de Democratische Partij, die volgens de Amerikanen gecoördineerd zijn door de Russische overheid.

Psychologie Harvard Study of Adult Development
Robert Waldinger en Marc Schulz: Het goede leven – Lessen van het langstlopende wetenschappelijk onderzoek naar geluk.
Gelukkig in gezelschap (Gijs Beukers de Volkskrant 13 mei 2023, p. 20-21):
Positieve, betekenisvolle relaties zijn cruciaal voor een goed leven. Ze beïnvloeden zelfs de fysieke gezondheid. Dat zegt klinisch psycholoog
Marc Schulz. Samen met Robert Waldinger leidt hij het langstlopende wetenschappelijke onderzoek naar geluk.

Eigen parochie eerst (Gijs Beukers de Volkskrant 17 maart 2021 p. V7):
Ooit adviseerde de hoofdredacteur van de katholieke Volkskrant de lezers op de
KVP te stemmen. Die tijden zijn voorbij. Maar waarom geven kranten geen stemadvies meer?
Als de
katholieke beginselen worden losgelaten, ‘komt ons hele eigen organisatieleven op losse schroeven te staan’, schreef de Volkskrant op 13 juni 1956, de dag van de Tweede Kamerverkiezingen, in een hoofdredactioneel commentaar. Dat eigen organisatieleven gold ‘als bron van inspiratie en kracht om het Evangelie, met zijn erbarming voor het zwakke en het behoeftige, ook in deze wereld waar te maken’.
Zo'n homogeen lezerspubliek was in de jaren zestig gebruikelijker dan nu. De invloed van
stemadviezen was daardoor beperkt, zegt Bart Brouwers. ‘Alle Volkskrant-lezers stemden al KVP. De krant preekte dus voor eigen parochie. Een stemadvies versterkte het clubgevoel, maar leverde weinig stemmen op.’ Die stemmen waren de KVP in 1956 goed van pas gekomen. De partij behaalde 49 zetels, maar Carl Romme werd geen minister-president. Die functie kreeg Willem Drees, wiens PvdA er 50 behaalde.

Onderste boven van de Amerika’s (1/7) - (BNNVARA 13 mei 2023 NPO2):
Waldemar Torenstra: “Nadat ik ontdekte hoeveel verschillende inheemse volken er nog altijd leven in Noord- en Zuid-Amerika, werd ik vooral getroffen door hoe deze volken in 2023 nog elke dag bedreigd worden in hun voortbestaan. Terwijl de wijsheden uit hun traditionele wetenschap en hun duurzame manier van leven, moderner en actueler voelen dan ooit! Voor mij zijn de gesprekken met de inheemse leiders levensveranderend geweest.

‘De dood brengt ons dichter bij de liefde’ (Fokke Obbema de Volkskrant 12 mei 2023, p. 16-17):
Hoogleraar zorgethiek
Carlo Leget (58) houdt zich al zijn hele werkzame leven bezig met de sterfelijkheid van de mens. Daarbij kijkt hij bij voorkeur naar de mooie kanten van de dood. ‘Juist in de confrontatie met het stervensproces heb je het gevoel dat je echt leeft.’
De bibliotheek wordt zijn
geliefde toevluchtsoord. ‘Een ruimte met bewaarde wijsheid’, zo ziet hij het, de ideale plek voor iemand die erop uit is ‘de wereld met zijn hoofd te willen begrijpen’.
Toch raken we dat gevoel ook weer kwijt.
‘Dat klopt. Rond het overlijden van mijn zus, zeven jaar geleden, leefde ik
enorm intensief, creatief en liefdevol. In de weken erna kon ik daar niet meer bij, alsof ik zo veel kwetsbaarheid en gevoeligheid niet aankon. Kennelijk moet je toch een scherm optrekken om te kunnen functioneren, nog een bewijs dat de wereld niet klopt. Dankzij de dood valt dat scherm soms weg en worden we uit onze alledaagsheid getild. Dan komen we dichter bij de liefde, de essentie van het leven.

Hoe willen we liever ontregeld worden: door demonstraties of door water, vuur, droogte en honger? (Asha ten Broeke de Volkskrant 12 mei 2023, p. 25):
De
klimaatactivisten in kwestie zien ontregeling net een tikkie anders. ‘Het is niet alleen ons recht maar onze heilige plicht om te rebelleren’, stelt Extinction Rebellion in het boekje This is not a drill. ‘We weigeren om een stervende planeet achter te laten voor toekomstige generaties omdat wij nu niets doen.’

Onhoudbaar (Arno Haijtema de Volkskrant 12 mei 2023, p. V2):
Voedselverspilling tegengaan, dat moet toch niet zo moeilijk zijn? ‘Wat houdt ons tegen?doet een voorzet
Enthousiast over wat er allemaal mogelijk is om de verspilling tegen te gaan, ondervroeg Jeroen Smit de directeur duurzaamheid van Albert Heijn. Die bleek niet te weten dat producten die de THT-datum hebben overschreden nog een jaar mogen worden verkocht.

Huub Oosterhuis (2) (Aafke Steenhuis De Groene Amsterdammer 11 mei 2023, p. 79):
Oosterhuis zag met vooruitziende blik dat de eens zo belangrijke en invloedrijke PvdA bezig was zichzelf te vermorzelen door in het neoliberalisme mee te gaan, met privatiseringen, flexibilisering en bezuinigingen. In 2020 schreven Duco Hellema en Margriet van Lith het boek: Dat hadden we nooit moeten doen: De PvdA en de neoliberale revolutie van de jaren negentig.
De staat als maat der dingen (Daniël Boomsma De Groene Amsterdammer 11 mei 2023, p. 76-77):
De overheid wil te veel. Dat is de rode lijn in het oeuvre van
Paul Frissen. In De integrale staat keert hij zich meer dan ooit tegen de ‘droom van een volmaakte beleidsmachine’.
Nu veel kritiek zich juist richt op een overheid die
assertiever en ambitieuzer zou moeten zijn – zie het werk van econome Mariana Mazzucato – is dat een dappere, zij het nogal eenzame, positie. Je zou gerust kunnen spreken van een herwaardering van de potentiële kracht en mogelijkheden van de overheid als sturend instituut, temmer van een op hol geslagen markt en assertieve hoeder van het algemeen belang.
Frissen heeft daarentegen een sober wereldbeeld in de aanbieding, dat zich nu eenmaal niet laat vormen naar onze idealen. We moeten niet de illusie koesteren dat de ‘gebrokenheid’ te overwinnen valt, zeker niet via een ‘ongebroken’, ‘integrale’ staat die de pretentie heeft de levens van mensen ten goede te kunnen beheersen.

Hollebollegijs van de macht (Martin Sommmer de Volkskrant 1 april 2023, katern Boeken p. 20-21):
Wenselijk, noodzakelijk en onontkoombaar is deze analyse van Paul Frissen van de staat. Terecht wijst hij op de gevaren van ict als middel om de wereld te vormen naar een beperkt model.

Kwestie van doorzetten (Gijs Beukers interviewt George Saunders de Volkskrant 1 april 2023, katern Boeken p. 14-16:):
Toen
George Saunders de Booker Prize won met zijn roman Lincoln in de bardo, dacht hij dat zijn schrijf­ambities vervuld waren. Maar de verhalen blijven komen.
De roem is
Saunders, een praktiserend boeddhist, niet naar het hoofd gestegen. In gesprek met de Volkskrant toont hij zich – in houthakkershemd en met muts – bijzonder beminnelijk. Eerst biedt hij zijn excuses aan omdat hij pas ’s middags tijd heeft – in Nederland is het dan na middernacht, hij woont in Los Angeles. Op de vraag hoeveel tijd hij heeft voor het interview, zegt hij: ‘Als je zeven of acht uur nodig hebt, is dat helemaal in orde.
‘De
goedheid groeit uit kleine zaadjes. Als ik schrijf, denk ik aan mijn lezer, niet aan de wereld. Dat gezegd hebbende, ga ik toch weer even op de zeepkist staan. Tijdens mijn leven is het belang van literatuur gedegradeerd tot een soort cultstatus. Daar ondervinden we denk ik de gevolgen van. We verliezen onze gevoeligheid voor taal. Als iemand liegt, realiseren we ons dat soms niet. Nuance herkennen we niet meer, alleen nog grote, simplistische verhalen.’

De overheid op afstand (Erik Jansen Civis Mundi Digitaal #131, februari 2023:
Bespreking van
Paul Frissen, De integrale staat, kritiek van de samenhang. Boom, 2023. Paul Frissen waarschuwt in zijn nieuwe boek voor utopische politiek en voor te veel inmenging van de overheid in het transparant maken van de samenleving door verdere classificatie boven wat nodig is voor haar kerntaken als belastingheffing, zorg en onderwijs. Nader in kaart brengen van diversiteit leidt tot de wens voor ‘maatwerk’ en meer ‘integraal beleid’. Beide zijn niet alleen onmogelijk, maar ook onwenselijk. De overheid moet juist op afstand blijven om de verschillen in de samenleving te respecteren. De overheid dient zich neutraal op te stellen en moet niet meewerken aan het ‘zichtbaar’ maken en benoemen van diversiteit om ‘gelijke kansen’ of ‘inclusie’ te bevorderen.
Tot besluit
Paul Frissen heeft weer een opmerkelijk boek geschreven dat in zijn observaties en voorbeelden bijzonder geestig en beeldend is. Helaas is de conclusie dat de overheid op haar handen moet gaan zitten en dat ze zich verre moet houden van grote ambities en zich hoogstens zou moeten beperken tot het ‘piecemeal social engineering’ van Karl Popper. Helaas voor al diegenen die graag een grotere rol voor de overheid zien.

Paul Frissen De integrale staat Kritiek van de samenhang
In De integrale staat laat bestuurskundige Paul Frissen overtuigend zien dat deze houding niet alleen theoretisch problematisch is, maar ook politiek gevaarlijk. Als de staat samenhang wil opleggen aan de wereld, bepaalt de politieke meerderheid wat die samenhang moet zijn, en daarmee welk verschil er wél en vooral ook welk verschil er niet mag zijn. Frissen bekritiseert ook het hedendaagse streven naar diversiteit en inclusie: deze begrippen zijn met elkaar in tegenspraak. Inclusie wil al het gelijke insluiten, maar sluit het niet-gelijke daarmee juist uit.
Paul Frissen (1955) is decaan en bestuursvoorzitter van de Nederlandse School voor Openbaar Bestuur (NSOB) te Den Haag en emeritus hoogleraar Bestuurskunde van Tilburg University. Hij doceert, verricht onderzoek en adviseert op het terrein van de bestuurskunde en de politieke filosofie. Ook is hij voorzitter van de Raad van Toezicht van Dichterbij, een instelling voor mensen met een verstandelijke beperking en heeft hij een adviespraktijk.
‘De staat is een
heel gevaarlijke institutie’ (Martijn de Laere 28 januari 2023):
Vanuit de
illusie dat de wereld maakbaar is, legt de staat de burgers steeds meer regels op. Pervers, vindt Paul Frissen.
Gebrokenheid
‘Terwijl ik het boek schreef, dacht ik: het helletafereel over angst en afgrijzen van
Jeroen Bosch lijkt mij wel wat voor de omslag. Het laat iets zien over thema’s die in mijn boek heel belangrijk zijn: de gebrokenheid en de tragiek van de wereld.’

Zet de PVV groepen apart? Ophitsing of PVV eist ontslag van 'ophitsende nepprof' (Dion Mebius de Volkskrant 1 maart 2016, p. 14):
De PVV eist het hoofd van professor
Paul Frissen, die zich in een interview fel over de partij van leider Geert Wilders heeft uitgelaten. Volgens Frissen, die werkzaam is bij zowel de universiteit van Tilburg als de Nederlandse School voor Openbaar Bestuur (NSOB), vertoont het gedachtegoed van de PVV alle trekken van 'het klassieke fascistische verhaal'.
Frissen denkt niet dat het zo'n vaart zal lopen. De 'nepprof' blijft bij zijn woorden, zo laat hij een dag later weten. 'Volgens de wetenschappelijke literatuur vertonen de uitspraken van de PVV fascistische kenmerken, heel simpel. Daarom verbaast de reactie van de PVV me ook zo. Ik dacht dat ik een relatief objectieve tekst had uitgesproken. Maar kennelijk is het de strategie van de PVV om hier zo op te reageren.'
De professor kan rekenen op steun in de Tweede Kamer. Volgens het PvdA-Kamerlid
Mohammed Mohandis hoeft Frissen niet te vrezen voor zijn baan. 'Ik neem dit niet serieus.' Mohandis vindt het merkwaardig dat juist de PVV een dergelijke eis neerlegt. 'De partij zegt voor de vrijheid van meningsuiting te strijden, maar die lijkt alleen voor de eigen leden te gelden.' Het D66-Kamerlid Paul van Meenen sluit zich bij die lezing aan. 'Bijzonder, voor een partij die zich de Partij voor de Vrijheid noemt.'

Brusselse natuurwet stuit op fel verzet in parlement (Marc Peeperkorn de Volkskrant 11 mei 2023, p. 11):
Nederland is fel gekant tegen de natuurherstelwet. Minister
Christianne van der Wal (Natuur en Stikstof) lobbyde eerder deze week bij Europarlementariërs in Straatsburg om het wetsvoorstel aan te passen. Nederland leidt volgens betrokken parlementariërs en diplomaten het verzet tegen de Commissieplannen.
Doembeelden
Volgens de
christendemocraten zou de wet de landbouwsector vernietigen. De plannen zijn volgens hen opgesteld door bureaucraten die nog nooit een boerderij hebben bezocht .

Schollbesturen onder vuur (Mark Misérus en Irene de Zwaan interviewen Alida Oppers de Volkskrant 11 mei 2023, p. 1, 6-7, 10-11):
Schoolbesturen blijven vaak te afzijdig stellen vage doelen
‘In het mbo en het voortgezet onderwijs zijn besturen vaak te afzijdig en wordt er te veel aan docenten overgelaten. Bestuurders stellen vage doelen als:
we willen het aantal geslaagden zo hoog mogelijk hebben. Er is te weinig betrokkenheid bij de problematiek. Het gevaar is dat er een situatie ontstaat waarin iedereen op de tribune zit en niemand in de arena.

De overheid moet als de wiedeweerga aan de slag om ons emotionele welzijn te redden (Ibtihal Jadib de Volkskrant 11 mei 2023, p. 2):
De WRR stelt nu dat de overheid zich minder moet richten op het wegnemen van onzekerheid en maatschappelijk onbehagen, en zich meer moet richten op het vergroten van persoonlijke controle. De mate waarin mensen grip op hun eigen leven ervaren, heeft namelijk invloed op gevoelens van onbehagen en onzekerheid.

Tijdbommen (Arno Haijtema de Volkskrant 11 mei 2023, p. V2):
Rutger Castricum vergoelijkt de ideeën van extremisten niet, maar maakt hun wereld inzichtelijk.
Zijn aanpak bewijst het tegendeel: hij ondervraagt kritisch en vasthoudend, onderzoekt
waar politieke denkbeelden zijn gevoed door persoonlijke rancune (vaak) en legt trefzeker de eenzaamheid bloot die de geïnterviewde extremisten kenmerkt. Hij vergoelijkt niet, maar maakt hun wereld inzichtelijk. Zodat je je realiseert dat deze potentiële tijdbommen meer gebaat zijn bij enige empathie dan luidkeelse afkeuring alleen. Met tact demonteren.

De klassenstrijd van Klaas Knot (Ewald Engelen De Groen Amsterdammer 11 mei 2023):
Het was om ten minste twee redenen een memorabel tv-moment, dat interview afgelopen zondag in Buitenhof met
Klaas Knot, president van De Nederlandsche Bank.
En toen werd het memorabel. Vooral omdat Knot niet eerder zo
opzichtig in zijn kaarten liet kijken. Twaalf jaar lang, sinds het begin van de eurocrisis, had hij het grootbedrijf opgeroepen tot loonstijgingen om de binnenlandse bestedingen aan te wakkeren. De laatste keer op 23 april trouwens, drie weken geleden, toen Knot het ANP liet weten senang te zijn met de looneisen van de vakbonden.
Kwalijker wat mij betreft was dat de presentator van dienst verzuimde om expliciet te maken wat
Knot toedekte. Waarom legde de presentator Knot niet dit soort voor de hand liggende vragen voor: ‘Waarom legt u de rekening eenzijdig bij de werknemers? Waarom spreekt u aandeelhouders en bestuurders niet aan? Moeten die niet een stap terug doen, wat inleveren?
Je zou wensen dat meer journalisten (en burgers!) gaan beseffen dat de markteconoom de ‘organische intellectueel van het kapitaal’ is, zoals de Italiaanse verzetsheld Antonio Gramsci hen ooit noemde, en dat markteconomie meer weg heeft van een normatieve ideologie dan van een verklarende natuurwetenschap. Het zou in het geval van Klaas Knot niet alleen spannendere tv hebben opgeleverd maar zou kijkers ook hebben kunnen onderwijzen over de klassenstrijd die onder de monetaire politiek van Knot woedt.

Over leven (HUMAN 10 mei 2023, 1/10):
Strafpleiter
Gerard Spong werd geboren in Paramaribo, als zoon van de enige psychiater van Suriname. Hij voerde de verdediging in veel geruchtmakende strafzaken en was betrokken bij historische arresten door de Hoge Raad, zoals de euthanasiewetgeving. Twee keer ontsnapte hij aan de dood. De eerste keer was in 1980 in Suriname bij een schijnexecutie en de tweede keer in 2022 in Nederland. Toen werd acute corona hem bijna fataal.
Wat houdt ons tegen? (Reportageserie HUMAN 10 mei 2023, 1/12
Het klimaat kreunt. De grenzen van wat onze planeet aankan,
komen in zicht. We weten het: het roer moet om. We moeten minder vliegen, minder vlees eten, minder verspillen en minder plastic gebruiken. Maar waarom lukt dat niet? In de zesdelige serie Wat houdt ons tegen? gaat onderzoeksjournalist Jeroen Smit samen met klimaatjournalisten Jaap Tielbeke en Daphné Dupont-Nivet op zoek naar antwoorden. Wat houdt ons tegen om het roer radicaal om te gooien? En welke leiders durven de verandering aan?
Een beter milieu begint niet alleen
bij jezelf, maar vooral bij een ingrijpende transformatie van onze economie. De tijd van zoveel mogelijk, zo goedkoop mogelijk, zo snel mogelijk, is voorbij. We moeten anders gaan produceren, anders gaan consumeren en anders gaan verdelen.
Om onze
klimaatdoelen van 2030 te halen, is op veel terreinen een radicale omslag nodig. Wat moet hierin veranderen? Waar is het leiderschap dat nieuwe spelregels bedenkt of afdwingt? Op welke knoppen moeten moedige pioniers drukken? En wat houdt ze tegen?

De minister belt en vraagt in zangerig Nederlands of ik van plan ben om langs te komen (Jenne Jan Holtland de Volkskrant 10 mei 2023, p. 21):
Jenne Jan Holtland gaat op bezoek bij de Iraakse minister van Buitenlandse Zaken, die bijna dertig jaar in Nederland gewoond heeft.
Staat de minister nog steeds achter de invasie? Voor Fuad Hussein spreekt dat vanzelf. Hij predikt geduld. ‘Wij zijn een kind in het democratische proces. Democratie is net als zwemmen. Om het te leren moet je in het water zijn. Maar dat betekent niet dat je je gelijk kunt redden op open zee.’ De beeldspraak blijft even in de ruimte hangen. Dan komt er een assistent haastig binnen. Onze tijd zit erop. De volgende gast, de Russische ambassadeur, zit al vol ongeduld te wachten.

Taalarmoede neemt toe, inspectie roept scholen op meer te doen (Laura van Baars Trouw 10 mei 2023):
Duizenden mbo-studenten komen onvoldoende geletterd van school. Zo wordt de groep van 2,5 miljoen laaggeletterden in Nederland dankzij het onderwijs niet kleiner, maar groter. Dit stelt de Inspectie van het Onderwijs in haar jaarverslag.
De
kwaliteit van de docenten is hierbij van groot belang, want ook zij beschikken niet altijd over de benodigde taal- en rekenkennis. 13 procent van de beginnende leraren geeft zelf aan niet voldoende kennis en vaardigheden te hebben om taal te kunnen uitleggen.

Klaas de Jonge Een man die werd gedreven door avontuur en gevoel voor rechtvaardigheid (Jenne Jan Holtland de Volkskrant 6 mei 2023, p. 13):
Klaas de Jonge werd in 1985 in Zuid-Afrika opgepakt voor het vervoeren van explosieven namens het Afrikaans Nationaal Congres. Hij was de politie te slim af, vluchtte naar de Nederlandse ambassade en ontpopte zich tot een rockster van de anti-apartheidsstrijd.

‘Vroeger hadden we één Saddam, nu hebben we er duizend’ (Jenne Jan Holtland de Volkskrant 7 april 2023, p. 13-15]]):
Snelweg 1 van Bagdad naar Tikrit is de moderne Iraakse geschiedenis in het klein. Het is de weg die
Saddam Hussein (geboren bij Tikrit) aflegde toen hij de macht greep. Via dezelfde route probeerde hij precies twintig jaar geleden aan de Amerikanen te ontkomen. Hoe gaat het er nu?

Biden kan het schuldenplafond aangrijpen om drie vliegen in één klap te slaan (Heleen Mees de Volkskrant 10 mei 2023, p. 29):
Biden kan het schuldenplafond aangrijpen om bezuinigingen en lastenverzwaringen door te voeren.
Zo slaat hij drie vliegen in één klap. Door te bezuinigen en de lasten te verhogen helpt Biden de inflatie te beteugelen en kan hij de begroting op orde brengen, waarvoor kiezers hem in 2024 bij de stembus zullen belonen. Belangrijker is dat Biden de Verenigde Staten weerbaarder maakt, nu China en Rusland hun krachten hebben gebundeld om een alternatieve wereldorde te creëren die niet langer door de Verenigde Staten wordt gedomineerd.
Het aandeel van de dollar is in de wereldwijde reservevaluta’s gedaald van ongeveer
73 procent in 2001 tot 47 procent nu. Als de Amerikaanse dollar ook minder wordt gebruikt voor internationale handel, zal het ‘exorbitante privilege’ dat het land nu nog in staat stelt om voordelig geld te lenen en op te grote voet te leven, eroderen.

DNB-baas Klaas Knot vergeet dat werkgevers zijn begonnen met de prijzen te verhogen (Opinie & Debat de Volkskrant 10 mei 2023, p. 27):
De looneisen van de Nederlandse vakbonden kunnen ontaarden in een
loon-prijsspiraal, met mogelijk een economische recessie tot gevolg. Daarvoor waarschuwde Klaas Knot, president van De Nederlandsche Bank, zondag in Buitenhof. Lezers reageren.

Zoektocht naar de zin van het bestaan (Bart Dirks de Volkskrant 9 mei 2023, p. 11):
Programmamaker en schrijver
Wim Kayzer werd beroemd om zijn diepgravende interviews waarin hij filosofen, kunstenaars, musici, schrijvers en wetenschappers het vuur na aan de schenen legde. ‘Via anderen ben ik op zoek gegaan naar antwoorden.’
Wat maakt dit leven de moeite waard?’ ‘De vraag is verkeerd, al heb ik ze zelf aan de godganse wereld gesteld’, concludeerde Kayzer in 2020. ‘Hoe máák je dit bestaan de moeite waard. Dat was de goede vraag geweest.’

De klant heeft geen andere keus dan hun graaiprijs te betalen, weten Ahold en Shell (Marcia Luyten de Volkskrant 9 mei 2023, p. 2):
‘Er ligt altijd een
macro-economische oorzaak aan ten grondslag.’ In dit geval: meer vraag dan aanbod, een overspannen economie, en dus stijgen de prijzen. Maar daarmee vertelde Klaas Knot slechts een deel van het verhaal.
Het andere deel is dat ondernemingen hún boekje te buiten gaan. Ze verhoogden de prijzen meer dan hun kosten stegen. De monsterwinsten van Ahold, Shell, Heineken en Unilever illustreren wat ‘
graaiflatie’ is gaan heten.
De centrale bankier bereidde het volk vast voor op wat de regering nog niet wilde zeggen: bezuinigingen zijn onvermijdelijk.
En iedereen weet wie dan de rekening betaalt.

Duitsers (Rudy Schreijnders de Volkskrant 9 mei 2023, p. 29):
Brievenschrijver
Dick Betlem noemt het onderscheid tussen nazi’s en Duitsers in zijn ingezonden brief een ‘hersenschim’. Graag wil ik hem eraan herinneren dat de eerste slachtoffers van de nazi’s de Duitse nationaliteit hadden: Joden, zigeuners (Sinti, Roma), communisten, politieke tegenstanders, Esperantisten, gehandicapten, geesteszieken, homoseksuelen, Jehova’s getuigen en vrijmetselaars. Waren zij, als slachtoffers van de nazi’s, verantwoordelijk voor de Tweede Wereldoorlog?
Uit de tijd (Hans ter Borg de Volkskrant 9 mei 2023, p. 29):
Wellicht een mooie aanvulling op de lieve ingezonden brief van mevrouw
Gerda Vogelzang (Geachte redactie, 6/5): lees Uit de tijd vallen . Een verpletterend, ontroerend en hartverscheurend boek van David Grossman.

Indrukwekkende herdenking in Hengelo van de vergeten staking: ‘Hier zijn heldendaden verricht’ (Lucien Baard Tubantia 29 april 2023):
Met het noemen van hun namen in een ijzige stilte, hebben alle
184 omgekomen slachtoffers van de April-meistaking van 1943 hun heldenplaats gekregen in de geschiedenis. Ook al hebben ze nog niet allemaal een graf. Een indrukwekkend moment.
Helden
Bij het neerslaan van de stakingen vielen 184 doden en 400 gewonden. Veel mensen werden in massagraven begraven. Doodsvonnissen werden door het hele land snel uitgevoerd zonder een proces en 80 mensen zijn uiteindelijk standrechtelijk geëxecuteerd. „Zij verdienen het om, ook 80 jaar na dato,
neergezet te worden als helden.
Vergelijking met oorlog Oekraïne
Schelberg en enkele andere sprekers, zoals Stork-topman Patric Janssen, trokken een vergelijking met de huidige tijd, van de oorlog in Oekraïne. Schelberg: „We kunnen niet anders dan trots zijn op de Stork-werknemers die hun verantwoordelijkheid namen om hun vrijheid terug te krijgen.
‘Het was familie’
Bij Stork werd niet gestaakt; we waren familie… Maar toen wilde de bezetter onze militairen tewerkstellen. En bij Stork werkten
veel oud-militairen. Ze stonden als familie op…
Moed tonen
Schelberg deed vervolgens een oproep om kritisch in de spiegel te blijven kijken. „Denkt u daar zelf wel eens over na? Zijn we in staat verder te kijken dan onze eigen vrijheden? Verplaatsen we ons genoeg in de ander?” De Hengelose stadsdichter Wouter Munsterman stelde die vraag min of meer ook. „Als de telefoon gaat en mij wordt gevraagd moed te tonen, zal ik dan aanhaken?” De gewetensvraag.

Vergeten volksverzet (Abel Bormans de Volkskrant 24 april 2023, p. V4-6):
Tachtig jaar geleden vond de grootste openlijke staking uit bezet Europa plaats in Nederland: de April-meistakingen. Daarover verschijnen nu een boek en een serie. Tijd voor een nationale herdenking, vinden schrijvers
Erik Dijkstra en Hans Morssinkhof.
Welke invloed hebben de stakingen op het verloop van de bezetting in Nederland gehad?
Morssinkhof: ‘De Duitsers zetten hun masker af. Zo kun je dat zien. Iedereen wist na die staking: van de Duitsers valt niets goeds te verwachten. Het is echt een breekpunt geweest. Wie zich vanaf dat moment met de Duitsers inliet, was niet meer te vertrouwen. Het verzet werd intensiever, en er kwamen meer onderduikplekken.’
Willen jullie het negatieve beeld van Nederland tijdens de oorlog weer bijstellen?
Dijkstra: ‘Ik denk dat er een middenweg is. Nergens in West-Europa is het percentage vermoorde Joden zo hoog als in Nederland. Dat is een feit. Tegelijkertijd was de Februaristaking het enige openlijke, massale protest tegen de Jodenvervolging in Europa. En de stakingen van april-mei waren de grootste staking tegen de nazi’s in heel bezet Europa. We kunnen nu wel het hoofd in de schoot leggen en zeggen: we hebben niks gedaan. Maar dat is niet zo.’

Staken op leven en dood (BNNVARA 8 mei 2023):
Dit is een serie om stil van te worden en die
een groter publiek verdient (Angela de Jong AD 9 mei 2023):
De serie begint met een fragment dat je als kijker meteen bij de kladden grijpt: klokgelui, een regenachtige begraafplaats en een stoet mensen die zich langzaam voortbeweegt. In de voice-over vertelt Erik Dijkstra over Foppe de Jong, die 93 jaar werd. Hij was de laatste getuige van een bloedbad waarbij zestien mannen in het Groningse Marum door de Duitsers werden doodgeschoten, onder wie Foppes vader en een 13-jarige vriendje. Foppe heeft zijn hele leven rondgelopen met een vreselijk geheim, dat hij vlak voor zijn dood toevertrouwde aan Dijkstra.
Bovendien zal de documentairereeks van
Erik Dijkstra over de tamelijk onbekende april-meistaking van 1943 het toch van terugkijken moeten hebben. Dit is zo’n pareltje waaraan met liefde en geduld jaren is gewerkt en die een prominentere plek in de programmering had verdiend. Maar om de NPO moverende redenen op de late avond werd weggestopt. Er is een aparte aflevering, die van maandag, over hoe de gebeurtenissen van toen tot op de dag van vandaag doorwerken in de levens van talloze mensen. Het verhaal van een van hen, Ella Postema, dochter van de stakingsleider uit Roden, was hartverscheurend. Ze werd in de oorlog als baby al als levend schild gebruikt door haar moeder en daarna om het minste of geringste in elkaar gemept en vastgebonden.
Staken op leven en dood (BNNVARA 1 mei 2023 2023):
Aangespoord door hun geloof trotseren vele protestante en katholieke mannen hun
angst voor de dood. En ook socialistische en communistische arbeiders blijven standvastig, zelfs als ze weten wat hen boven het hoofd hangt. Maar ook de mijndirecteuren van Zuid-Limburg durven het aan om hun eigen leven in de waagschaal te stellen om duizenden stakende mijnwerkers te redden.
Staken op leven en dood (BNNVARA 24 april 2023 2023):
Als de Duitsers aankondigen dat ze alle voormalige Nederlandse militairen willen deporteren, ontsteekt een
telefoniste bij de Storkfabriek in Hengelo een vonk die binnen één dag leidt tot de grootste staking die Nederland ooit gekend heeft: de April-meistakingen. Van de Limburgse mijnstreek tot het platteland van Friesland, door het hele land wordt overmoedig gestaakt. Hanns Albin Rauter, de hoogste SS'er in Nederland, vreest dat de staking Engeland zal aanzetten tot een invasie, en hij besluit bloedig terug te slaan. Zoals in Marum in Groningen, waar zestien onschuldige burgers worden geëxecuteerd.

Nazi's (Dick Betlem de Volkskrant 8 mei 2023, p. 21):
De caesuur tussen
nazi’s en Duitsers die mevrouw Van den Boom blijkbaar aan het hart gaat, is een hersenschim.
Kroning van Charles III was amateur toneel (Jan Sluimer de Volkskrant 8 mei 2023, p. 21):
Kortom, amateurtoneel. Natuurlijk niks mis mee, maar
met wat meer oefenen wordt het geloofwaardiger.

De échte nieuwe wereld is een koude, cynische plek om te leven (Arnout Brouwers de Volkskrant 8 mei 2023, p. 21):
Nu de belangstelling terug is, blijkt het speelveld veranderd. China heeft een alternatief verhaal én een geldbuidel, een zelfverzekerd India lacht om westerse kritiek: er zijn vele monden te voeden. En Rusland is de cynische horzel die zich met wrede export-paramilitairen en desinformatiecampagnes weer in Afrika heeft genesteld.
In deze ‘
transactionele wereld’ moeten westerse landen die de regels overeind willen houden ze zelf minder schenden, elders minder preken en beter luisteren, en vooral méér leveren. Bijvoorbeeld op cruciale onderwerpen als klimaatverandering.
Westerse landen zullen wendbaarder moeten zijn, zonder hun
principes overboord te gooien. De debatten hierover zullen fel zijn, want waar ligt de grens? Ze beschikken nog altijd over de middelen om de basisbeginselen van de internationale orde overeind te houden, in en buiten Oekraïne. Hopelijk ook over de wil. Het alternatief is autocratisch nihilisme.

Unverfroren (Arno Haijtema de Volkskrant 8 mei 2023, p. V2):
Ik was oprecht verrast door de
kwaliteit van het debat in ‘Op weg naar het Lagerhuis’
Nu had ik er die zaterdag al wat uren televisie op zitten die de grenzen van het begrip slow tv en de
aantrekkingskracht van monarchie minutieus aftastten: het unverfroren binnenschrijden in de kathedraal van prins Andrew, het afroepen van trouw aan koning Charles in alle vier de windrichtingen; het plaatsen van de schermen waarachter onzichtbaar de zalving (met veganistische olie) van de gekroonde plaatsvond.

Academische integriteit (Fleur Damen en Ronald Veldhuizen de Volkskrant 8 mei 2023, p. 8-9):
De Saoedische King Saud Universiteit benadert wereldwijd
topwetenschappers met lucratieve aanbiedingen. Het doel: hun plek op de belangrijkste ranglijst voor universiteiten verhogen. In Nederland gingen twee wetenschappers erop in. De Wageningen University & Research (WUR) is een onderzoek gestart.

Het goede, ware en het schone zijn weer in vertrouwde staatshanden (Martin Sommer de Volkskrant 26 november 2022, Opinie p. 21):
Wie verdacht wordt van grensoverschrijding, krijgt te maken met onduidelijke integriteitsbedrijven. Hoor en wederhoor blijken niet altijd noodzakelijk en zelfs een eeuwenoud beginsel als habeas corpus, het recht om te weten wat de aanklacht is, kan opzij worden geschoven. Onlangs werd
Niko Besnier ontslagen, als hoogleraar antropologie verbonden aan de UvA – wederom een bastion van de vrijheid". Aan zijn opvattingen lag het niet, hij had recentelijk nog een manifest tegen racisme en intersectionele discriminatie ondertekend.
Maar volgens de universiteit heerste er rondom hem een
angstcultuur en moest hij vertrekken. Besnier liep naar de rechter, die de universiteit nalatigheid verweet. Het resultaat bleef hetzelfde. Besnier werd ontslagen, nu wegens verstoorde werkrelaties, want zo gaan de dingen. De decaan van de UvA boog na de rechterlijke schrobbering niet nederig het hoofd, maar zei dat ze door het vonnis ‘met stomheid geslagen’ was, en sprak van ‘de omgekeerde wereld’. Besnier was in het gelijk gesteld, maar de verdenking bleef gewoon bestaan. Want bij de standenstaat horen ook lange tenen en een ijzeren geheugen.

Kruispunt (Arnout Brouwers de Volkskrant 26 november 2022, Opinie p. 21):
Het Westen moet kiezen Oekraïne in de kou of
eindelijk voldoende vuurkracht.
Rusland
escaleert maximaal in de conventionele oorlogvoering en zonder enig respect voor het oorlogsrecht, het Westen staat op de rem. Ook de Verenigde Staten sturen geen Patriot-luchtverdedigingssystemen (die Nederland ook heeft), geen vuurkracht voor de langere afstand (de zogeheten ATACMS), geen moderne gevechtsvliegtuigen.

Vrij hebben is iets anders dan vrij zijn (Bert Natter de Volkskrant 6 mei 2023, katern Zaterdag p. 18-19):
Rijk genoeg zijn om
zo min mogelijk zelf te hoeven doen, wordt door veel mensen gezien als de ultieme vrijheid, constateert Bert Natter. Maar door alles waar je geen tijd aan wilt besteden uit handen te geven, geef je zelf je vrijheid op.

Steeds meer ikke (Ilona Dekker de Volkskrant 6 mei 2023, katern Zaterdag p. 22):
Dieuwertje Blok sprak donderdagavond op de Dam in Amsterdam over verdraagzaamheid. ‘Wat doe je met de onverdraagzaamheid van nu, in je eigen land, je eigen buurt?’ In ons land verschuiven we steeds meer naar onverdraagzaamheid, vaak geven we de andere geen enkele ruimte en is het IK heb gelijk en omdat ik gelijk heb, heb ik het recht om jou daarop aan te spreken.
Het is
steeds meer ikke, ikke, ikke. We moeten eens gaan beseffen hoe onze mening overkomt op een ander, waarom we vinden dat iets of iemand niet ‘past’ in onze ­Nederlandse samenleving. We zijn van een volk dat als tolerant ­bekend stond aan het afglijden naar een egoïstische en onverdraagzame samenleving.
Duitsers (Elly van den Boom de Volkskrant 6 mei 2023, katern Zaterdag p. 22):
Hoe vaak heb ik het de afgelopen dagen weer gehoord: de oorlog is begonnen door de
Duitsers. Dat klopt niet. De oorlog is begonnen door de nazi’s. Dat is een angstaanjagende en verwerpelijke delegatie van Duitsers. Nazi’s bevonden en bevinden zich onder allerlei namen altijd en overal onder de mensen. Duitsers zijn over het algemeen mensen.

Het is net Shakespeare (Hans Bouman de Volkskrant 6 mei 2023, Boeken p. 16-18):
Na het succes van
Al wat schittert kreeg de Nieuw-Zeelandse auteur Eleanor Catton jarenlang geen woord op papier. Met ordinaire schrijfangst had dat niets te maken.
Klopt het dat u in uw boeken toewerkt naar een einde dat u tevoren al heeft bepaald?
‘Ja. In het geval van
Het Woud van Birnam wist ik dat het een shakespeareaanse tragedie moest worden. Ik wil niet te veel verraden, maar je weet hoe die tragedies eindigen.
U geeft via de ‘
bad guy’ in uw boek, Robert Lemoine, blijk van een zekere belangstelling voor psychopaten.
We zijn door ze
gefascineerd, willen alles over ze weten. Sommigen van hen kiezen we zelfs tot president.

Tianen Wang, Peter Jonkers & Astrid Vicas Reciprocity A Human Value in a Pluralistic World (p. 1):
Introduction
The
Chinese language and Western languages have a different understanding of reciprocity. The Chinese character that is typically used as a translation of the English word “reciprocity” means “mutual benefit” or “mutually beneficial cooperation.” In comparison, the Latin word “reciprocus,” from which reciprocity is derived, covers an important mechanism, a movement of give-and-take and back-and-forth. Reciprocity as a human value and a fundamental anthropological characteristic has always been important for personal, societal, and international relations. Therefore, it deserves to be examined from many perspectives, philosophical, anthropological, political, and theological. This volume aims at exploring four important dimensions of reciprocity.

Esoteric Ecology (Barbara Hebert Quest magazine. Spring 2021):
It is relatively simple to gather information about ecology in the familiar sense. However, it is not necessarily easy to learn about the hidden components of ecology. From our studies, we know that there is more to our environment than simply its visible aspects. I believe that there is not only a physical ecology, which we can see, but also a hidden or unseen ecology, which we may term esoteric ecology. It involves our relationships with others and our environment in imperceptible ways. I am specifically referring to the astral light and the reciprocal interactions we have with it.

Het verslag van Frank Visser van de manifestatie “Klaar om te wenden?” bij het afscheid van ex-SER voorzitter Herman Wijffels op vrijdag 31 maart 2006 laat zien dat er wel degelijk een verband ligt. Om met het veranderen van de structuur een begin te maken is de strategie “Klaar om te wenden?” nog steeds hoogst actueel.
Spiral Dynamics is kort gezegd een theorie over de ontwikkeling van waardepatronen in de mens en de samenleving, die door de Amerikaanse psycholoog Clare Graves – een tijdgenoot en geestverwant van Maslow -- is ontwikkeld.
Don Beck is net terug van een bezoek aan het Midden-Oosten, waarvan hij op de hem eigen wijze verslag deed. Hij poneerde de uitdagende stelling dat het in het huidige Midden-Oosten niet om religie gaat, zoals het in het toenmalige Zuid-Afrika niet om ras ging, wat betreft de kern van het conflict. Veeleer zijn er botsende waardepatronen, die aan het licht gebracht moeten worden voordat aan een oplossing kan worden gedacht.
Op basis van
Spiral dynamics is het mogelijk integrale, gemeenschappelijke visies, een gemeenschappelijk verhaal te ontwikkelen. Bijna alle problemen waarmee we te kampen hebben, worden direct of indirect veroorzaakt door schaarste en beperkingen aan het systeem dat we als land en wereld hebben opgetrokken. De energiecrisis natuurlijk, de klimaatcrisis en de black%, maar ook het stikstofprobleem, de inflatie, de woningnood, de migratiecrisis, en alle geopolitieke spanningen die daaruit voortvloeien. Als de beperkingen niet door de natuur worden opgelegd dan wel door onszelf. We kunnen niet op dezelfde voet blijven doorgaan.
Amnesty International noemt de werkwijze van politie en justitie ‘
bijzonder problematisch’. Volgens de mensenrechtenorganisatie schoof het Openbaar Ministerie het demonstratierecht te makkelijk aan de kant. ‘De politie neemt de vreedzaamheid van demonstraties niet als uitgangspunt, en ziet demonstranten als potentieel risico. Die houding mondt uit in criminalisering van vreedzaam klimaatprotest.’

Zingeving
Wat is de zin voor student en docent van een onderwijssysteem dat, zo is mijn conclusie, vooral opvoedt tot geprogrammeerd handelen en afschrikt tot het opzoeken van de vrije risicovolle bewegingsruimte? Dit vraagstuk toont zich in hoe docenten en studenten oordelen over hun eigen bestaan in deze rollen. Wanneer ik gedurende een aantal jaren met grote regelmaat studenten en docenten bevraag op hoe zij hun huidige bestaan beoordelen dan valt mij op dat het klagen over wat niet klopt de overhand heeft op de inspiratie waarmee het vak gedaan wordt. Je moet even boren wil je terecht komen bij de bron van waaruit docent en student in dit proces werken. Het gaat veel meer direct over de belastende en veeleisende situaties, de organisatie die niet klopt, de onduidelijkheid over schema’s en eisen die gesteld worden, de belastende extra arbeid met al die kwaliteit toetsen. De werking van dit systeem toont zich mijns inziens nog eens versterkt als studenten na hun opleiding aan het werk gaan. Ze komen dan in een wereld terecht waar opeens geen belangstelling meer is voor concepten en modellen. Ze komen in een wereld terecht van concrete hiërarchische machtsverhoudingen tussen mensen waarbinnen concreet gepresteerd moet worden. Ze staan op zichzelf. Ze worden aangezet zich te voegen in het organisatie geheel, in de eigen organisatie cultuur van bedrijf en team en ook wordt tegelijkertijd eigen initiatief verwacht en ondernemend handelen. Ze komen vandaag de organisatie binnen zonder een lange termijn perspectief, zonder een lange termijn ontwikkelagenda. Ze stappen in contract banen en moeten zelf de weg zoeken naar het volgende interessante alternatief.

Ik heb geleerd dat ik zelf de geschiedenis ben’ (Fokke Obbema interviewt Marianne van Praag de Volkskrant 5 mei 2023, p. 1-17):
Haar ouders wilden na de oorlog alleen nog maar
vooruitkijken. Toch droeg hun geschiedenis eraan bij dat Marianne van Praag als een van de eerste vrouwen rabbijn werd. En onlangs ging de ‘deur naar het verleden die ik altijd zo zorgvuldig had gebarricadeerd’ even open.
Wat was voor u de levensles?
‘De verhalen en foto’s kende ik natuurlijk, maar daar, op dat moment, begreep ik
ten diepste dat het deel van mij uitmaakt. Ik ben zelf die geschiedenis. Die deur naar het verleden die ik altijd zo zorgvuldig had gebarricadeerd, ging toen even open (stilte). Daarna heb ik hem dichtgedaan. Ik weet wat ik heb, maar niet wat ik krijg als ik hem open zou houden.’
Hoe kijkt u naar de dood?
‘Ik geloof in het voortbestaan van de
ziel, maar weet verder niet hoe dat eruitziet. De sleutel wat de dood betreft is: accepteren dat het je tijd is. Maar boven alles gaat het mij om dit leven, om daarin een Mensch zu sein.

Macht, onmacht en maakbaarheid (Filosofisch kwintet 3 juli 2022 NPO1):
De term
maakbaarheid werd lang geassocieerd met linkse politiek uit de jaren zeventig, maar veranderde sindsdien van betekenis. Vroeger was er de overtuiging dat de maatschappij maakbaar was, nu is er vooral geloof in de maakbaarheid van het individu. Clairy Polak onderzoekt ons vermogen de wereld in beweging te krijgen of zelfs te veranderen. Met filosoof en historicus Philipp Blom, schrijver Nelleke Noordervliet, journalist Jaap Tielbeke en cultuurfilosoof Thijs Lijster.

In de zorg tikt een bom, deels door onze bevrijding veroorzaakt (Rinske van de Goor de Volkskrant 4 mei 2023, p. 29):
Generatiesolidariteit is goed, maar er zit een grens aan. We zullen ook moeten zorgen voor de generatie die nu de kar trekt. Mensen in de zorg hebben recht op een normale werkweek voor een fatsoenlijk loon. Als de Nederlandse Zorgautoriteit, die over de regels in de zorg beslist, hun eigen werkweken en salariëring nou als norm hanteert voor de mensen die het werk in de zorg werkelijk doen, is dat probleem opgelost.

Bob Heeren vertelt over de bemanningen van Nederlandse koopvaardijschepen die tijdens de Tweede Wereldoorlog op zee voeren. (Omroep MAX 4 mei 2023, NPO2).
Koopvaardij had gote rol in oorlog (Iva Vennema de Volkskrant 3 mei 2023, p. 4):
De rol van de Nederlandse koopvaardij in de Tweede Wereldoorlog bleef lang
onderbelicht. Stichting Koopvaardijpersoneel 1940-1945 stelt op 4 mei een databank open, met de geschiedenis van alle koopvaardijlieden en elk schip.
Het oorlogsverhaal van
Cornelis Rietbergen en dat van ruim 19 duizend andere koopvaardijlieden die de geallieerden tijdens de oorlog op zee ondersteunden, is vanaf 4 mei te vinden in de online databank van Stichting Koopvaardijpersoneel 1940-1945.

Wereldbeschouwing en milieu (Mathieu Wagemans Civis Mundi Digitaal #133, april 2023)
Bespreking van:
Philipp Blom, De onderwerping, Een geschiedenis van de verhouding van de mens tot de natuur. De Bezige Bij, 2023.
Wetenschap
Ook de rol van de wetenschap komt aan bod. Het boek sluit af met een pleidooi voor een
nieuw wereldbeeld. Dat beeld kunnen we niet construeren via de denkkaders die thans gelden. We hebben nieuwe kennis nodig, maar die kunnen we niet langer verwerven door onderzoek te baseren op traditioneel geldende eisen en protocollen voor wetenschappelijk onderzoek. We moeten afstand nemen van onderzoekmethoden die thans zijn geaccepteerd en die ons onderzoek beheersen. Die beperken ons een beeld van de werkelijkheid te scheppen dat in staat stelt tot diepere analyses te komen.
We hebben daarentegen behoefte aan onderzoekbenaderingen die
holistisch van aard zijn en die tot nieuwe verbindingen in staat stellen in plaats van door splitsend en ontledend te denken de werkelijkheid en de mens proberen te begrijpen. Verder is nodig dat we dynamiek als uitgangspunt nemen en ons dus niet te beperken tot statische beschrijvingen. Juist die dynamiek kan ons waardevolle kennis opleveren over hoe de wereld functioneert.

Het zwijgen van Mance Post (Truska Bast de Volkskrant 3 mei 2023, p. V4-6):
Nadat haar biografie over
Mance Post in 2022 was verschenen, kreeg auteur Truska Bast een tip die Posts levensverhaal in een ander daglicht zette. Het onderzoek dat volgde, brengt een universeel verhaal naar boven over families die de Duitse bezetter hielpen én bestreden.
Post was een eigenzinnige vrouw, overtuigd sociaal-democraat, met een uitgesproken afkeer van hiërarchie en machtsvertoon. De jaarlijkse ontgroening van studenten, even verderop bij haar aan de gracht, verdroeg ze slecht. De Tweede Wereldoorlog was haar ijkpunt. Iedereen wist dat ze door de Sicherheitsdienst was opgepakt en gevangengezet. Over haar bijdrage aan de illegaliteit was ze bescheiden. Ze hielp bij de verzorging van Joodse onderduikers, vertelde ze.
Post had geen andere keus dan tegenover de buitenwereld over het pijnlijke deel van haar verleden te zwijgen. Ook dat heeft iets tragisch. Juist zij kende de dunne scheidslijn tussen goed en fout. Ze wist dat leugens voort konden bestaan, hoewel nooit vredig. Misschien was het wel de bron van haar wijsheid, waaruit veel vrienden putten. Maar ze heeft er een hoge prijs voor betaald, door altijd een deel van zichzelf te moeten achterhouden. Op haar sterfbed was ze onrustig. Oude angsten speelden op. ‘Geen namen noemen’, mompelde ze. In de oorlog mocht ze geen onderduikers verraden, maar veel langer duurde het zwijgen daarna.

Profiel Schrijver en schaapherder James Rebanks
Iedere dag een boom planten (Casper Thoma De Groene Amsterdammer 27 april 2023, p. 72-77):
Hij
transformeerde het intensieve agrarisch bedrijf van zijn vader tot een extensieve boerderij. Door zijn ervaringen op te schrijven werd James Rebanks de stem van een nieuwe beweging. ‘Dit is een van de meest divers begroeide stukken van heel Engeland.
Het is begin april, kort voor Pasen,
Rebanks’ favoriete tijd van het jaar. In deze weken begint de cyclus weer van voren af aan, met de geboorte van honderden nieuwe schapen. ‘Een herder wordt beoordeeld op basis van de kwaliteit van zijn schapen’, zo staat geschreven in The Shepherd’s Life. Hij heeft jaren besteed aan het verbeteren van zijn kudde, door de mooie, sterke dieren voorrang te geven bij de voortplanting.

Magaret Atwood Furies Stories of the wicked, wild and untamed Vertaling Karina van Santen & Martine Vosmaer (Samenvatting - Ali Smith De groene Amsterdammer 27 april 2023, p. 92-97):
Wat betekent het woord?
Ze moesten het doen, zegt moeder. Ze moesten een eind maken aan de oorlog. Maar tegen welke prijs?
Omdat mijn ouders nu allebei dood zijn, omdat er zoveel is waar ik gewoon geen idee van heb wat hun leven betreft, en omdat mijn oudere broers en zussen even blanco en schouderophalend reageren als ik wanneer ik hun iets vraag over de tijd van onze moeder bij de WAAF (Women's Auxiliary Air Force), ben ik er van de zomer voor gaan zitten met een stapel pockets die ik op Abe en eBay heb gekocht, geschreven door vrouwen over hun tijd bij de WAAF.
A WAAF in Bomber Command. Sand in My Shoes. Tales of a Bomber Command WAAF (& her horse). More Tales of a Bomber Command WAAF (& her horse). We All Wore Blue.
Eén keer maar, vaker niet, heeft ze verteld
hoe het was. Het was een middag na de lunch een paar zomers voordat ze overleed, ik moest een trein naar het zuiden terug naar de universiteit halen, ik zat in de keuken aan tafel, zij maakte wat strijkgoed af. Ik weet niet waarom ze erover begon, het is de enige keer dat ze het ooit heeft gedaan, en het was maar heel even, ze keek niet eens op van het ding dat ze aan het strijken was. ’s Ochtends opstaan, gaan ontbijten en de krijtstrepen door de vliegtuigen zien, door de namen van degenen die niet meer terug waren gekomen.
Toen zweeg ze. Ze wierp me een blik toe, keek weer omlaag,
schudde haar hoofd.

Wat kunnen we leren van inheemse wijsheden?
Ontkomen aan de zombie-mensheid (Sanne Bloemink De Groene Amsterdammer 27 april 2023, p. 98-101):
Inheemse wijsheid is ‘hot’. Inheemse volkeren zijn onze voorbeelden als natuurbeschermers en bieden inspiratie voor een nieuwe relatie met de natuur, een bezielde oplossing voor westerse eco-angst en spirituele leegte. Is dat realistisch?
Tijdens de
Great Dying tussen 1492 en 1600 zijn 56 miljoen inheemse mensen op het Amerikaanse continent gestorven, door moord en doodslag of meegebrachte ziektes. Het bewerkte land (er was wel degelijk sprake van landbouw) werd achtergelaten en raakte snel opnieuw overwoekerd met bos. Uit een recente studie blijkt dat deze herbebossing leidde tot een CO2-daling die temperatuurdaling tot gevolg had. De kleine ijstijd werd dus niet alleen veroorzaakt door natuurlijke factoren, maar ook door massale genocide. Daarmee is de Great Dying de eerste vorm van klimaatverandering van vóór de industriële revolutie. Hoe nu verder? In de wereldwijde bestseller Een vlecht van heilig gras, een van de nieuwe ‘bijbels’ van de inheemse wijsheid-adepten, stelt Robin Wall Kimmerer, afstammeling van de Potawatomi-stam in Noord-Amerika, dat de Europese kolonisator, de Tweede Mens, eigenlijk een immigrant is. Die immigrant zou nu moeten proberen zelf ook inheems te worden op de gekoloniseerde plek.
Volgens
Kimmerer bestaat ‘inheems worden op een plek’ niet alleen uit intieme kennis van een plaats, maar ook uit ‘praktijken van respect en wederkerigheid’. Op die manier kan iedereen die goed zijn best doet inheems worden, als je maar lang genoeg naar het land waar je woont kijkt, luistert, en met dit land een wederkerige relatie aangaat.
De natuur is niet alleen maar
zorg, wederkerigheid en samenwerking, de natuur is óók strijd, ziekte en dood.

‘Wij, Inuit, zullen de aarde nooit veranderen of geweld aandoen. Wij willen haar behouden zoals ze is’ (Ben van Raaij de Volkskrant 9 november 2022, p. 13-17):
Marisa woont heel haar leven al in Pond Inlet, een Inuit-gemeenschap van 1.500 zielen aan het einde van de wereld, waar het leven zich beweegt tussen maandenlange duisternis en hallucinerend zonlicht. Een paar heuvels bezaaid met houten huizen, twee supermarkten, een school, een dorpshuis en kantoren van de autonome Inuit-provincie Nunavut. Hier in Pond Inlet gebeurt nooit iets, zegt Marisa.
Marisa vindt het jammer dat er doorgaans zo weinig inheemse volkeren op de VN-klimaattoppen aanwezig zijn. Hoewel deze het minst aan de klimaatcrisis hebben bijgedragen, zijn zij vaak degenen die er het hardst door worden getroffen. En het zou volgens Marisa ook goed zijn als er meer geluisterd wordt naar inheemse volkeren, want die hebben rest van de wereld heel wat te leren. Al is het maar omdat ze, in het geval van de Inuit, al duizenden jaren weten te overleven in de harde omstandigheden van het poolgebied.

De klimaatscepticus gooit het over een andere boeg (Maarten Keulemans de Volkskrant 2 mei 2023, p. 18-19):
Simpelweg ontkennen dat het klimaat opwarmt door toedoen van de mens hoor je niet vaak meer.
Klimaatscepsis krijgt een andere vorm, blijkt uit een groeiend aantal onderzoeken – en begint zelfs uit te doven.
‘In principe is het
goed nieuws dat veel sceptici zijn bijgedraaid. Maar wat eronder ligt is minder goed nieuws: dat de opwarming zo duidelijk is dat ze niet meer te ontkennen valt’, zegt De Coninck. Een gevolg is dat de technologische oplossingen die de sceptici zo bejubelen, de uitstoot misschien niet snel genoeg meer terug kunnen krijgen om de opwarming nog enigszins in bedwang te houden.

Geef ruimte aan een nieuw Plan van de Arbeid, tegen uitholling van werk én natuur (Michiel Zonneveld de Volkskrant 1 mei 2023, p. 20):
Jan Tinbergen schreef in de 20ste eeuw een spraakmakend Plan van de Arbeid. De huidige problemen van politiek en economie vragen erom dat vak- en milieubeweging de handen ineenslaan en een nieuw plan opstellen.

De onbekende bevrijders (MAX documentair 29 april 2023 NPO2):
Deze documentaire vertelt het verhaal van
zes Tsjechische bemanningsleden die met hun RAF-vliegtuig tijdens de Tweede Wereldoorlog in het Noord-Hollandse Nieuwe Niedorp neerstortten. Wie waren deze jonge Tsjechen en wat motiveerde hen om mee te strijden tegen de Duitse vijand? Deze documentaire maakt aan de hand van gesprekken met nabestaanden en deskundigen zichtbaar wat de inzet van de Tsjechen voor onze bevrijding is geweest. Ook toont de documentaire de impact die de crash en de latere berging op de nabestaanden en de inwoners van Nieuwe Niedorp heeft.

Echte kwaal (Nico de Milliano de Volkskrant 29 april 2023, katern Zaterdag p. 22):
Het kabinet bracht bij monde van minister
Rob Jetten de prachtige plannen naar buiten waarmee Nederland kan voldoen aan de klimaatdoelen. Opvallend is dat telkens als het over de maatregelen gaat zodanig zware woorden en sombere termen worden gekozen dat het lijkt alsof het middel zelf de kwaal is. Het is allemaal heel moeilijk, verschrikkelijk en vreselijk dat we van fossiel af moeten en dat – o schrik! – de benzine een ietsiepietsie duurder wordt.
Over de
kwaal van klimaatverandering en de desastreuze gevolgen daarvan wordt dan met geen woord gerept. En dat terwijl er in de maatregelen zelf – om met wijlen Paul van Vliet te spreken – ook zoveel ‘leuke dingen voor de mensen’ zitten: subsidies voor warmtepompen, elektrische auto’s en wat dies meer zij.
Waarom niet een wat vrolijker toon over het maatregelenpakket en de sombere woorden bewaren voor de échte kwaal?

Brief van de dag Zullen we weer leren denken voordat we wat roepen? (Bote de Jong de Volkskrant 29 april 2023, katern Zaterdagp. 23):
Zelfs als zeggen wat je denkt niet uit het
brein maar uit de onderbuik stamt, mag het gehoord worden. Want mensen met voldoende benul en fatsoen kunnen sowieso het kaf wel van het koren scheiden en weten donders goed wat het verschil is tussen redeneren en raaskallen. waren ooit verbonden met ideeën en bij een publieke functie ging het om publiek belang in plaats van de eigen belangrijkheid. Sindsdien heeft leren denken in het onderwijs echter plaats gemaakt voor de vaardigheid om de juiste multiplechoicehokjes aan te kruisen, is de onderbuik gepromoveerd tot nationaal beleidsorgaan en zijn idealen vervangen door ‘bucketlists’ van alles wat we nog willen hebben en nog moeten doen.
Zullen we afspreken dat voortaan iedereen die wat wil zeggen, niet alleen mag
ventileren, maar ook moet adstrueren? Lijkt me een aardige leerdoelstelling voor in het onderwijs: weer leren denken voor je wat zegt in plaats van eerst iets roepen en dan pas gaan nadenken.

De meeste geschiedenis is niet door mensen, maar door de natuur bepaald (Peter Giesen de Volkskrant 29 april 2023, katern Zaterdag p. 2-4):
‘Als we over de geschiedenis denken, zien we vaak de dingen die er goed uitzienop Netflix, de
grote leiders, de beslissende veldslagen’, zegt de Britse historicus Peter Frankopan. Maar de geschiedenis werd ook bepaald door blue%stormen, vulkaanuitbarstingen, overstromingen en epidemieën, schrijft hij in zijn nieuwe boek.
Mensen verschenen pas laat in de geschiedenis van de aarde, ‘als onbeschaafde gasten die pas op het allerlaatste moment arriveren, zich misdragen en vernielingen beginnen aan te richten in het huis waar ze te gast zijn’, schrijft Frankopan in zijn nieuwe boek De transformatie van de aarde, een nieuwe wereldgeschiedenis.
De
transformatie van de aarde omspant niet alleen 4,5 miljard jaar wereldgeschiedenis, maar weerspiegelt ook het leven van Frankopan zelf, geboren in 1971. Als kind mocht hij maar weinig televisie kijken van zijn ouders. Een uitzondering werd gemaakt voor Newsround, een Britse versie van het Jeugdjournaal.
Dat klinkt allemaal weinig optimistisch.
‘Maar toch: als we hier in 2019 hadden gezeten en ik was tamelijk somber geweest, dan had u misschien gezegd: kom op, de wereld is geweldig, we hebben Netflix, voor
20 euro vlieg je heel Europa door, jonge mensen hebben volop mogelijkheden. Na de pandemie en Poetin zijn we wakker geworden, we zitten rechtop zwetend in bed. Nu moeten we niet optimistisch of pessimistisch zijn, maar pragmatisch. Wat gaan we eraan doen?

De eerste sterjournalisten
De grond van de vuiligheid (Thomas Muntz De Groene Amsterdammer 27 april 2023, p. 34-37):
De onderzoeksjournalisten van vandaag zijn schatplichtig aan de
Amerikaanse muckrakers van ruim honderd jaar geleden. Zij gingen voorop in de van kwaadwillenden. Wat kan de hedendaagse onderzoeksjournalistiek van de muckrakers leren? De onderzoeksjournalisten van vandaag zijn schatplichtig aan de Amerikaanse muckrakers van ruim honderd jaar geleden. Zij gingen voorop in de ontmaskering van kwaadwillenden. Wat kan de hedendaagse onderzoeksjournalistiek van de muckrakers leren?
De
twee rode draden die door haar boek lopen, enerzijds exposé en anderzijds ontmaskering, vormen tot op de dag van vandaag de twee kerntaken van de onderzoeksjournalistiek. De kunst, ook voor de moderne muckraker, is die twee taken in balans te houden.

Profiel: Bill McKibben - ‘Soms is een metafoor net zo krachtig als een demonstratie’ (Jaap Tielbeke De Groene Amsterdammer 27 april 2023, p. 38-43):
Al meer dan dertig jaar schrijft
Bill McKibben over de klimaatcrisis. De klassieke taakopvatting van een journalist – de feiten op een rijtje zetten – is daarbij ontoereikend. Naast de pen pakte hij daarom het protestbord op.

‘Wat kunnen we al die miljarden bieden? Gelukkig is er de dood’ (Fokke Obbema interviewt Udo Reijnders de Volkskrant 28 april 2023, p. 16-17):
Wat is er zo erg aan?
Als forensisch arts heeft
Udo Reijnders duizenden lichamen van overledenen onderzocht. Wat heeft hij daarvan geleerd over de mens, en over de dood? ‘De natuur zal ons altijd voor blijven.
‘Het is een merkwaardige toevalligheid geweest dat de mensheid is ontstaan, maar een succes kun je het bepaald niet noemen. Wat is de bedoeling geweest? Ik heb geen idee. Ondertussen komen er nog eens miljarden mensen bij op de wereld. Er is nergens de gedachte: dit moet een keer stoppen.
Maar wat hebben we al die nieuwelingen te bieden? Gelukkig is er de dood.’
‘Met de dood heb ik geen moeite.
Je bent uit stof gemaakt en zal tot stof terugkeren (wederkeren), zegt de Bijbel. Ik lees dat als: je bent energie die weer opgaat in het geheel, waardoor er niets verloren gaat. Dat vind ik wel een mooie gedachte, het leven samengevat in een simpele natuurwet.’

Herdenkingscultuur (Alfred Edelstein de Volkskrant 2 mei 2023, p. 29):
Voor de geestelijke ouders van een tv-documentaire is het bijzonder eervol wanneer hun film in de Volkskrantwordt besproken. Onze dag zou helemaal goed zijn geweest wanneer de daadwerkelijke inhoud van ons programma
oprecht kritisch zou zijn beoordeeld, maar daarvan is in het artikel geen sprake. Integendeel. Auteur Sander van Walsum beschrijft hoe in twee recente documentaires de oorlogshistoriografie als grijsgedraaide grammofoonplaat werd opgedist. Als voorbeelden hiervan noemt hij onder meer het sluimerende antisemitisme in Nederland en het verzet dat pas laat op gang kwam.
Mijn collega en ik die verantwoordelijk zijn voor een van de genoemde documentaires,
Gaat dit over ons?, zijn het helemaal met Van Walsum eens: voor dergelijke platgetreden paden mogen wij onze schaarse en kostbare publieke zendtijd echt niet lenen. Mogelijk dat de schrijver hierbij doelt op dat andere tv-project dat hij benoemt, Het verhaal van Nederland.
Zou
Sander van Walsum dit ook een gangbaar onderdeel van de geschiedschrijving via de beeldbuis vinden? Vertegenwoordigers van de genoemde slachtoffergroepen uit drie generaties weten wel beter.

Biologie (Laurens van der Meer de Volkskrant 2 mei 2023, p. 29):
Asha ten Broeke verwart in haar column gender met sekse. Gender is in mijn optiek hoe iemand zichzelf ziet en voelt: man, vrouw, non-binair in alle varianten. Maar de chromosomen in het lichaam bepalen welke geslachtsorganen worden gevormd en welke rol dat lichaam speelt bij het creëren van nakomelingen. Dat is de sexe en daar zijn er bij de mens maar twee van. De uitzonderingen die Ten Broeke noemt zijn meestal het gevolg van genetische afwijkingen en leiden vaak tot onvruchtbaarheid, een teken dat de natuur het niet zo heeft bedoeld . En gezien het feit dat er binnen de geneeskunde steeds beter wordt herkend en erkend dat de sexe (niet gender!) gevolgen heeft voor ziekte, symptomen en behandeling, lijkt het mij goed om de biologie buiten de discussie over gender te houden.

Net als lijven komen identiteiten voor in alle kleuren van de regenboog (Asha ten Broeke de Volkskrant 28 april 2023, p. 25):
De biologische realiteit is er dus een van
grote, rijke verscheidenheid. En uit die verscheidenheid – het lichaam en brein dat je hebt, maar ook hoe je je daarbij voelt en hoe je omgeving en cultuur erop reageert – ontstaat je identiteit. En net als lijven komen identiteiten in alle kleuren van de regenboog.

Minister Jetten ‘De tijd van vrijblijvendheid is voorbij’ (Tjerk Gualthétherie van Weezel de Volkskrant 28 april 2023, p. 6-7):
Het kabinet heeft een akkoord bereikt over een pakket van meer dan
honderd maatregelen die ervoor moeten zorgen dat Nederland de klimaatdoelstellingen voor 2030 haalt. Kosten: 28 miljard euro. Het plan moet ook lagere inkomensgroepen meenemen in de energietransitie.
Hij wil die persconferenties de komende tijd vaker gaan houden om Nederland constant bij te praten over alle maatregelen die de overheid de komende jaren neemt om Nederland om te bouwen tot een klimaatneutrale economie. ‘Want de tijd van vrijblijvendheid is voorbij’, benadrukte hij. Veel van de aangekondigde 122 maatregelen hebben nog losse eindjes, waarover later meer duidelijk moet worden.

Getekend leven (Djuna Kramer interviewt Inna Sahakyan de Volkskrant 26 april 2023, p. 6-7):
De Armeense filmmaker
Inna Sahakyan stuitte op het levensverhaal van Aurora Mardigian. In 1919 speelde ze een hoofdrol in een Hollywoodfilm over de Armeense genocide die ze zelf meemaakte. Nu is er een documentaire die meer recht doet aan de werkelijkheid.
Op dit moment houdt Azerbeidzjan de toegangswegen tot de regio geblokkeerd. Niemand kan erin of eruit, er verhongeren mensen.
Zoals ik het zie, vindt er nog steeds
etnische zuivering plaats, en helaas hebben genocides de neiging zich steeds te herhalen. Ook daarom moeten we verhalen zoals die van Aurora blijven vertellen.

De Bandungconferentie (Lara Nuberg de Volkskrant 26 april 2023, V10
In het slotwoord van de conferentie zegden de deelnemers toe zich gezamenlijk te blijven inzetten voor
tien principes, waaronder het respecteren van mensenrechten, de soevereiniteit van landen en de gelijkheid tussen landen en mensen. Geen enkel land mocht zich voor het karretje laten spannen van ‘een krachtiger land’, waarmee ze voornamelijk de Verenigde Staten, de Sovjet-Unie en hun bondgenoten bedoelden.
Geest van Bandung
De inspirerende ‘
geest van Bandung’, zo hoopvol afgebeeld op de postzegels die deelnemers als souvenir kregen, representeert daarmee vooral de geest van halverwege de jaren vijftig: de hoop van voormalig gekoloniseerden op een gelijkwaardige en onafhankelijke positie in de wereldpolitiek, op een plek aan tafel daar waar eerder beslissingen werden genomen óver hen in plaats van mét hen. Toch is het te makkelijk om te zeggen dat de invloed van de Bandungconferentie bijna zeventig jaar na dato aan belang heeft verloren. Sterker nog, in het licht van de huidige uitdagingen in de wereld – bijvoorbeeld over de rekening van de klimaatcrisis en de toenemende geopolitieke strijd om grondstoffen – is solidariteit in de geest van Bandung voor het Globale Zuiden misschien wel urgenter dan ooit.

Wederopbouw Oekraïne (Rik Kuiper interviewt Mykola Tryfonov en Mykyta Biriukov de Volkskrant 26 april 2023, p. 18-19):
Twee Oekraïners werken sinds vorige zomer als ambtenaar bij gemeente Utrecht. Ze houden zich bezig met Utrechtse projecten, maar dat niet alleen. Ze maken ook plannen voor de toekomst van hun thuisstad, Marioepol, de stad die ze moesten ontvluchten. ‘
Ik moet goed nadenken of ik zelf terug wil.

De ‘ereschuld’ inlossen aan Groningen, hoe moet dat? ‘Geld is slechts een hulpmiddel’ (Jurre van den Berg de Volkskrant 25 april 2023, p. 13-15):
Premier
Rutte en staatssecretaris Vijlbrief maken vandaag in Groningen bekend hoe het kabinet de provincie wil compenseren voor het aardgasleed. Bij het inlossen van die ‘ereschuld’ valt er misschien iets te leren van de compensatie voor Limburg na de mijnsluiting.
De belangen van Groningers waren stelselmatig ondergeschikt.
Geld ging voor hun veiligheid.
Daarom heeft Nederland nu een ‘
ereschuld’ in te lossen in Groningen, oordeelde de enquêtecommissie. Het doel: het weer leefbaar maken van Groningen en het bieden van ‘een duurzaam economisch perspectief voor de regio’.

Artsen en patiënten luiden noodklok: ‘Longcovidpatiënt slachtoffer van op geld gericht zorgsysteem’ (Sander van Mersbergen, Ellen van Gaalen, Josselin Gordijn AD 25 aprl 2023):
Na drie jaar corona is de zorg voor mensen met zware long covid nog steeds
zwaar ondermaats. Dat stellen patiënten, artsen en onderzoekers. Een rondgang van deze krant levert een ontluisterend beeld op. ,,Ik zie geen overheid die in de bres springt voor patiënten.

Het gaat te veel om: wie biedt de laagste premie? (Michiel van der Geest interviewt Wouter Bos de Volkskrant 25 april 2023, p. 18-19):
Ons zorgstelsel is ontworpen voor
overvloed, terwijl er nu schaarste is. Het is daarom tijd om na te denken over een nieuw zorgstelsel, vindt Wouter Bos, bestuursvoorzitter van zorgverzekeraar Menzis. Alleen: dat duurt lang. Dus moet er in de tussentijd ook genoeg gebeuren.
‘Dus het hele idee dat je als zorgverzekeraar onderscheidend kunt zijn in hoe je zorg inkoopt, is een illusie gebleken. Dat versterkt dus de tendens dat het alleen nog maar gaat om wie de laagste premie kan bieden.
En dat vind ik geen gezonde ontwikkeling.’

Ad Verbrugge heeft gelijk dat de lumpsum financiering, die door Jo Ritzen in 1991 is ingevoerd een probleem is. Victor van der Chijs belicht slechts één kant van de medaille, namelijk het gezichtspunt van Vincent Icke Zwaartekracht bestaat niet Een vraagstuk voor de 21e eeuw.

Slechte ‘wetten’, opgedrongen door Brussel? Dat past in de Fabeltjeskrant (Bob van de Bos de Volkskrant 25 april 2023, p. 28):
Martin Sommer schrijft: ‘Iedereen kent het belang van de Habitatrichtlijn of de klimaatwetten van Timmermans. Maar de checks-and-balances behorende bij de Nederlandse wetgeving ontbreken; er is geen fatsoenlijke parlementaire behandeling, geen uitvoeringstoets en ook geen voorgeschreven advies van nota bene Thom de Graafs eigen Raad van State.’
De suggestie dat Nederland op ondemocratische wijze slechte ‘
wetten’ krijgt opgedrongen vanuit Brussel hoort in de Fabeltjeskrant.

In onderwijsland lopen veel mensen rond die Wiersma een ‘functie elders’ toewensen (Aleid Truijens de Volkskrant 25 april 2023, p. 15):
Het is geen fraai beeld, een minister die ‘
in razernij’ ontsteekt tegen ambtenaren en met deuren slaat, zoals De Telegraaf afgelopen vrijdag onthulde. Misschien kan zijn baas Mark Rutte zich permitteren soms een driftkikker te zijn, de 37-jarige Wiersma kan dat niet. Hij is zichtbaar ambitieus, zelfverzekerd en vol veranderingsdrang. Die karaktertrekken kunnen doorslaan in zelfoverschatting en akelig hanengedrag. Gelukkig erkende Wiersma meteen ronduit dat zijn gedrag verkeerd was; hij sputterde niet ‘Ik herken me hierin niet’ of ‘Ik speel in de Champions League’. Bij het ministerie waren de explosieve scènes bekend, er is met Wiersma over gepraat en hij beloofde beterschap.
Wiersma wil dat het onderwijs in de basisvakken verbetert, hij verscherpt de controle op schoolbestuurders, vergroot de rol van de Inspectie. Hij houdt, ja echt!, de lumpsum-financiering ‘tegen het licht’ – een eerste stap op weg naar afschaffing, een die voorgaande ministers, ook de PvdA’ers Plasterk en Bussemaker, hebben nagelaten. Het stuk in De Telegraaf verscheen meteen na Wiersma’s Kamerbrief, als reactie op een Interdepartementaal Beleidsonderzoek, waarin hij een ‘fundamentele herijking’ van het onderwijsbeleid aankondigde. Opmerkelijke timing. Dat er doelbewust actie tegen Wiersma is ondernomen is nooit te bewijzen. Maar ik weet wel dat er in onderwijsland velen rondlopen die Wiersma een ‘functie elders’ toewensen. Ik kan me voorstellen dat veel ambtenaren niet op een fundamentele herijking zitten te wachten. Van de VO-Raad en veel onderwijsbestuurders weet ik dat zeker: die tonen zich de afgelopen tijd in blogs en commentaren zeer geïrriteerd.

Eenvoudig Kamerlid Omtzigt is dapperder dan onderkoning Thom de Graaf (Martin Sommer de Volkskrant 22 april 2023, katern Zaterdag p. 20):
Dan is
Pieter Omtzigt, eenvoudig Kamerlid, toch dapperder en consequenter. Volgens hem ligt de kern van ‘slecht bestuur’ in wat hij met een knipoog ‘besluiten elders’ noemt. Net als Catshuisberaden en klimaattafels, valt ook de Europese wetgeving onder besluiten elders. Iedereen kent het belang van de habitatrichtlijn of de klimaatwetten van Timmermans. Maar de checks-and-balances die horen bij Nederlandse wetgeving ontbreken; er is geen fatsoenlijke parlementaire behandeling, geen uitvoeringstoets en ook geen voorgeschreven advies van nota bene Thom de Graafs eigen Raad van State.

Moeten banken olie- en gasbedrijven boycotten? (Daan Ballegeer en Bard van de Weijer de Volkskrant 24 april 2023, p. 6-7):
ING en andere banken moeten de
kredietkraan voor olie- en gasbedrijven veel sneller dichtdraaien, vinden milieuorganisaties. Maar de bank weigert: ‘De samenleving zou volledig ontwricht raken.
Is het wenselijk?
ING vindt van niet. ‘De samenleving is nog steeds sterk afhankelijk van olie en gas’, zegt
Arnaud Cohen Stuart, hoofd bedrijfsethiek bij ING. ‘Zo worden de meeste huizen verwarmd door cv-ketels, en gebruikt bijna alles wat rijdt, vaart en vliegt nog olie of gas. Met zoveel afhankelijkheid van fossiele brandstoffen kunnen we niet van vandaag op morgen overstappen op 100 procent hernieuwbare energie. De capaciteit en de infrastructuur zijn er simpelweg nog niet. De samenleving zou volledig ontwricht raken.

Zonder verlangen zijn we nergens (Arnon Grunberg de Volkskrant 22 april 2023, Boeken p. 14-16):
We zijn onderworpen aan een
oneindig verlangen, schrijft Arnon Grunberg: naar seks, naar waarheid, naar allerlei banale zaken. Hoe daarmee om te gaan in deze tijden van ontgoocheling?

‘Je moet richting geven aan je leven. Geef een pijl aan je tijd’ (Fokke Obbema interviewt Koen Haegens de Volkskrant 21 april 2023, p. 16-17):
Door een scheur in zijn aorta scheerde journalist
Koen Haegens langs de rand van de afgrond. Het zette hem aan het denken over hoe achteloos we omgaan met de tijd – en hoe hij dat niet wil. ‘Mijn tijd ervaar ik nu als schaarser, dus waardevoller.
Leef in het
hier en nu, is tegenwoordig een veelgehoord advies. Helpt dat ook toegewijde tijd te ervaren?
‘Ik probeer dat leven in het hier en nu ook geregeld, het heeft zeker zijn nut, denk aan alle mindfulness-oefeningen, maar ik vind het toch te schraal. Want waar blijft dan de ruimte voor de reflectie op wat je hebt gedaan en wat je nog wilt gaan doen? Die zijn in mijn ogen beide wezenlijk met het oog op het vormen van je eigen levensverhaal, waarvan is aangetoond dat mensen er geluk en zin in hun leven uithalen. Het hier en nu kan je wel een blij gevoel geven, maar het geeft geen richting. Mijn ervaring is dat je die wel aan je leven moet geven. Geef een pijl aan je tijd.’

Met verwondering en humor onderzoekt Haegens hoe we tijd vermorsen, ongemerkt door onze vingers laten glippen, maar ook hoe we kunnen leren de tijd te nemen en te rekken. Mede aan de hand van grote denker als Kierkegaard, Heidegger en De Beauvoir duikt hij in de ‘verstrooide tijd’. Dit spoor leidt langs gestreste Romeinen, smartphones en tijddieven. Om te eindigen bij het antwoord op de vraag of er een andere, intensere omgang mogelijk is met de beperkte tijd die ons gegeven is.
In zijn debuut Neem de tijd signaleerde
Koen Haegens de opkomst van een ‘haastmaatschappij’, waarin mensen harder lopen, korter slapen en zelfs sneller praten dan vroeger. Maar haast is niet het hele verhaal. Een ingrijpende gebeurtenis die hem bijna het leven kost, confronteert Haegens met dat andere mysterie. Hoe kan het dat we van elk moment willen genieten maar ondertussen al swipend, scrollend en bingewatchend smijten met de uren, alsof ze niet op kunnen?

Essay Op zoek naar de verstrooide tijd
Als alle momenten fonkelen (Koen Haegens De Groene Amsterdammer 15 april 2023, p. 38-43):
Nadat
Koen Haegens drieënhalf jaar geleden op de ic belandde en ternauwernood aan zijn voortijdig einde ontkwam, wilde hij alleen nog maar ten volle leven. Maar hoe doe je dat? Kún je ontsnappen aan laagdrempelige prikkels?
Wat is tijd? Zodra die vraag opduikt in een boek duurt het niet lang of er volgt een citaat van Augustinus. ‘Wanneer niemand het mij vraagt, weet ik het’, verwoordde de Noord-Afrikaanse bisschop, theoloog en filosoof (354-430 na Christus) het herkenbare gevoel in zijn Belijdenissen. ‘Wanneer ik het iemand, op zijn vraag, zou willen uitleggen, weet ik het niet.’ Sindsdien zijn er in de middeleeuwse steden torens met klokken verrezen. Nog weer eeuwen later schaften mensen een eigen horloge aan. Lang hoopten wetenschappers de ‘absolute, ware en mathematische tijd’ (Newton) in een handvol formules te kunnen vangen. Totdat Einstein dit zorgvuldig geconstrueerde bouwwerk omver trok door te laten zien dat er helemaal niet zoiets bestaat als één tijd. Hoog in de Himalaya verglijden de uren sneller dan beneden op het strand aan de Noordzee. Op de rand van een zwart gat komt de tijd zelfs helemaal tot stilstand.

Essay Het verlangen naar een Heimat
Louter ons soort mensen (Theo W.A. de Wit De Groene Amsterdammer 20 april 2023, p. 48-51):
Steeds weer klinkt de roep om een
Heimat, een gesloten samenleving waar ‘verbondenheid’ en ‘saamhorigheid’ zouden heersen. Waarom willen we zo graag ontsnappen naar een geïdealiseerd verleden?
Het gaat bij de vluchtdrang niet bepaald om iets heel nieuws. Ontsnappen uit een onduldbaar geworden plek naar een nieuwe, dikwijls onbekende plek: daarvan getuigt onze grote utopische traditie die al begint met het bijbelboek Exodus - de ontsnapping of uittocht uit de slavernij. Je wil ontsnappen aan een burgeroorlog of een bezetting van je eigen land, zoals de Syriërs massaal in 2015 en de Oekraïners vandaag. Om te ontsnappen aan een dreigende toekomst − zelfs extinctie, het uitsterven van onze soort of het onleefbaar worden van de aarde – maken de superrijken inmiddels plannen om ons heil dan maar op andere planeten te zoeken.
Kan men een Heimat liefhebben’, zo vraagt zij zich af, ‘wanneer de ideologen van een regime het monopolie op patriottisme claimen? Ik denk van wel, en ik denk dat die liefde ons noodzakelijk in de rol van oppositie tegen dit regime brengt, in oppositie tegen militarisme en oorlogspolitiek, bezetting, dood en vernietiging.’ Timofeeva weigert dus ook deze ervaringen en begrippen aan de tegenstander te laten en daartegen abstract individualisme of een leeg wereldburgerschap in stelling te brengen.
Het belangrijkste is voor haar dat ons verzet tegen de nationalistische of populistische toe-eigening van Heimat een positieve basis heeft in ervaringen van
liefde voor de eigen streek en de mensen die daar wonen. En precies daar hebben we ook de positieve component van Grunbergs ontsnappingskunstenaar. De exodus-impuls wordt gevoed door een positieve ervaring, de liefde voor de Heimat.
Vandaar ook de voortdurende pogingen van partijen als
Vlaams belang, PVV of FvD om de Vlaamse of Nederlandse identiteit te definiëren, vast te leggen, en vandaar de storm van kritiek die er vanuit deze gelederen opstak toen koningin Máxima het waagde om te zeggen dat ‘dé Nederlander niet bestaat’. Máxima vertolkte namelijk de stem van degenen die het benauwd krijgen van een dergelijke identificatie van het Nederlander of Vlaming zijn – daar is de ontsnappingsimpuls weer. Vandaag moeten we bij dit alles natuurlijk ook denken aan Poetins oorlog die een veronderstelde ‘eeuwige’ band tussen Rusland en Oekraïne op gewelddadige wijze moet herstellen.

Maria Ressa, Filipijns boegbeeld van de onafhankelijke journalistiek
Symbool van moed en hoop (Tjitske Linsma De Groene Amsterdammer 20 april 2023, p. 24-31):
Journalist en Nobelprijswinnaar
Maria Ressa, oprichtster van het Filipijnse nieuwsplatform Rappler, strijdt met gevaar voor eigen leven voor de waarheid en de feiten. Ze is een van de hoofdgasten tijdens het 145-jarige jubileum van De Groene op 28 april.

De Filipijnse Nobelprijswinnares en journalist Maria Ressa is vrijgesproken van politiek gemotiveerde aanklachten tegen haar over belastingontduiking. Amnesty International verwelkomt deze beslissing van de rechtbank.

Vroedkundigen van het nieuwe (7): Jason Hickel
Klimaatstrijd is klassenstrijd’ (Ewald engelen De Groene Amsterdammer 20 april 2023, p. 42-46):
Volgens de Zuid-Afrikaanse economisch
antropoloog Jason Hickel moet de klimaatbeweging onmiddellijk een verbond sluiten met de vakbeweging. Inzet: degrowth, hét middel tegen de ecologisch én sociaal destructieve economie.

Herman E. Daly (Jaap Tielbeke De Groene Amsterdammer 24 november 2022, p. 74):
Herman Daly, grondlegger van de ecologische economie, werd ooit weggelachen. Inmiddels is zijn invloed op een nieuwe generatie economen niet te ontkennen.
In 1996 ontving hij zowel de Zweedse
Right Livelihood Award als de Nederlandse Heinekenprijs voor de Milieuwetenschappen.Misschien nog wel belangrijker dan de prijzen is Daly’s invloed op een nieuwe generatie groeicritici. Zonder zijn theorieën over een steady state economy had Kate Raworth haar veelgeprezen donut-diagram waarschijnlijk niet ontwikkeld. En het is mede aan Daly’s baanbrekende werk te danken dat een ‘degrowth’-econoom als Jason Hickel nu de handen op elkaar krijgt voor een boek met de titel Less Is More.

De natuur is geen aparte entiteit (John Tampoebolon de Volkskrant 19 april 2023, p. 29):
Het zoveelste rapport waarin geconcludeerd wordt dat het slecht gaat met de natuur, zegt ook
alles over onszelf. Zolang wij niet handelen naar het inzicht van de onlosmakelijke wederkerigheid die bestaat tussen de mens en zijn leefomgeving, dan zullen zowel het biodiversiteitsverlies en de klimaatverandering alsmede de mens-eigen problemen alleen maar toenemen.
Essentie
Eén zinnetje in een lang artikel kan voldoende zijn om duidelijk te maken wat de echte drijfveren van de schrijver zijn. Zo ook in de
ingekorte Thorbeckelezing, van Pieter Omtzigt: ‘De essentie van een democratie is immers dat burgers de totstandkoming van besluiten kunnen controleren, zodat ze op basis daarvan bij verkiezingen hun stem kunnen uitbrengen.’
Kunstmatige Intelligentie
Wij denken dat we technologie hebben uitgevonden met onze
slimme hersenen en dat we er ‘de baas’ over zijn, maar technologie was er al voordat er mensen op aarde verschenen. Een ei is een perfect staaltje technologie, net als aerodynamische vogelvleugels, met airco ontworpen termietenheuvels en onverwoestbare hexagonale bijenraten. Het interne geheugen van de natuur bevindt zich in haar DNA. Via mensen evolueert de natuur ook, naar een technologische levensvorm met een extern geheugen. AI: wij zijn dat geheugen aan het voeden.

Van der Hoeven (Douwe Douwes de Volkskrant 28 oktober 2009):
Ik maak me zorgen over het
korte termijn winstbejag dat hier en daar overheerst. Een gebrek aan ethisch en moreel handelen is mede oorzaak geweest van de economische crisis.
Haar opmerkingen zijn de werkgevers
Bernard Wientjes, Loek Hermans en Albert Jan Maat in het verkeerde keelgat geschoten.
Van der Hoeven gaat met de onderwijswereld overleggen over cursussen ethiek bij managementopleidingen (de Volkskrant 30 oktober 2009).
Door haar vrijwel kritiekloze en kleurloze politieke opstelling etaleert
Van der Hoeven zich op ethisch terrein als een lege huls. Dit in tegenstelling tot wat je van een CDA politicus in het kader van goed rentmeesterschap zou mogen verwachten. Of met andere woorden wat is precies de toegevoegde waarde van deze minister? Van der Hoeven moet zelf voor haar falende overheidsbeleid verantwoordelijkheid nemen.

Jongeren spelen vergeten verhalen (Annette Embrechts de Volkskrant 1 april 2023, p. 9):
Gebrek aan kennis of soms zelfs ontkenning van de Holocaust: wat jongeren over de Tweede Wereldoorlog denken, baart vaak zorgen. Theater Na de Dam en 350 jongeren uit alle delen van Nederland doen daar iets tegen.
Al deze tieners doen mee aan in totaal 42 jongerenprojecten van Theater Na de Dam. Met hulp van een regisseur, choreograaf, theatergroep of dansschool spelen ze op 4 mei, ná de Nationale Dodenherdenking, in hun dorp of stad vergeten verhalen uit hun omgeving. Deze landelijke manifestatie probeert iets te doen aan de zorgen dat grote groepen tieners en jongvolwassenen te weinig zouden weten van de Holocaust. Sommige jongeren zouden de Holocaust zelfs ontkennen.

‘Mijn leven hangt van veel toevalligheden aan elkaar’ (Marjan Bolwijn interviewt Bob Bisschop de Volkskrant 17 april 2023, p. 16-17):
Bob Bisschop is 100 jaar. Hoe kijkt deze oud-beroepsmilitair terug op de eeuw die achter hem ligt? En wat vindt hij van het huidige tijdsgewricht?
Wat heeft u als vader uw kinderen willen meegeven?
‘Zorg altijd dat je goed bent met je buren.
Als je dat doet, is de kans groot dat zij weer goed zijn voor hún buren.
U zei eerder dat uw leven van toevalligheden aan elkaar hangt, heeft u daar een mooi voorbeeld van?
‘Toen ik bijna gepensioneerd was, maakten mijn vrouw Elly en ik een groepsreis door het zuiden van Spanje. Met nog twee echtparen bezochten we een mooie kathedraal. Een man in ons gezelschap benoemde de sacrale sfeer in de kerk. Waarop ik ineens dacht aan mijn doop en hem zei: ‘Weet je dat ik de enige protestantse bisschop ben die door een gereformeerde dominee Nederlands-hervormd is gedoopt in een moskee?’ De man keek verbaasd en zei dat hij dat verhaal ooit eerder had gehoord. Hij dacht na, en herinnerde zich een handelsreis in Rio de Janeiro, waar hij in een Nederlandse club een emeritus predikant ontmoette die met dezelfde woorden over die doop in de moskee in Singapore vertelde.
Hij bleek de gereformeerde dominee in het kamp te zijn. Dit is een onnoemelijk toeval.’

Stistof: fuik of fictie (Jean-Pierre Geelen de Volkskrant 15 april 2023, Wetenschap p. 24-25):
Critici van het Nederlandse stikstofbeleid hebben het boek
De stikstoffuik van wetenschapsjournalist Arnout Jaspers omarmd – het eerste exemplaar werd uitgereikt aan Caroline van der Plas. Vijf stellingen uit het boek gewogen door deskundigen.
Volgens
Wamelink ligt Nederland met de grenswaarde inderdaad voor op andere landen. ‘Het probleem is ook nergens zo groot als in Nederland.’ Volgens de ecoloog zou een rechtsgang in Duitsland dezelfde gevolgen kunnen hebben voor het stikstofbeleid als in Nederland. ‘België heeft een vergelijkbaar probleem als wij, hetzelfde speelt op de Po-vlakte in Italië, en buiten Europa in China en andere delen van Azië.’Overal kunnen burgers of politici zeggen dat ze natuur niet belangrijk vinden, beaamt Wamelink. ‘Maar dat is een politieke keuze. De wetenschap over de gevolgen van stikstofdepositie is onomstotelijk.

Leven is loslaten, meer dan vergaren en bezitten’ (Fokke Obbema interviewt Krina Huisman de Volkskrant 14 april 2023, p. 16-17):
Krina Huisman verdiepte zich in Nederlandse romans over het verlies van een naaste. De literatuurwetenschapper voelt zich ‘onweerstaanbaar’ aangetrokken door het onderwerp rouw. Dat komt ook door die twee keer dat ze gered werd door een stem diep in haar.
Op 36-jarige leeftijd is ze twee masterstudies en een literatuurwetenschappelijk proefschrift verder. Ook is ze getrouwd en moeder van een 2-jarige dochter. Deze week promoveert ze aan de Rijksuniversiteit Groningen op haar boek
Van het lot een plot maken, waarin ze ingaat op wat ze ‘rouwplots’ noemt. Haar interesse gaat uit naar patronen in het werk van schrijvers die met het verlies van een naaste, partner of kind, hebben moeten omgaan. Ze analyseert auteurs als Anna Enquist, A.F.Th. van der Heijden, Connie Palmen en P.F. Thomése.

Kamp Erika Hester den Boer het oorlogsverhaal van mijn opa en het Nederlandse kamp dat verzwegen werd
Kamp Erika is het verslag van een persoonlijke zoektocht naar de gruwelijke geschiedenis van dit vrijwel vergeten Duitse concentratiekamp, gelegen in de bossen bij Ommen. De gevangenen, voornamelijk niet-Joodse mannen, werden hier niet bewaakt door Duitsers, maar door
Nederlanders. Martelingen en excessief geweld waren aan de orde van de dag, zeker 180 gevangenen kwamen om.

Kamp Erika, verzwegen en vergeten
Achter de caravans stonden de barakken (Hester den Boer De Groene Amsterdammer 15 april 2023, p. 32-37):
Over het Duitse concentratiekamp Erika in Ommen, vanaf de jaren zestig in gebruik als camping, is weinig bekend. Toch hebben zich hier gruwelijke dingen afgespeeld, ontdekte
Hester den Boer wier opa er gevangen zat. Wíllen we het ons niet herinneren?
De ontstaansgeschiedenis van het kamp is opmerkelijk. Het terrein was in de jaren twintig in gebruik door de in die tijd populaire theosofische beweging de Orde van de Ster, met als spiritueel leider de Brits-Indiase filosoof Krishnamurti. Zij stichtten in Ommen een spirituele ontmoetingsplek met een kamp waar bezoekers uit heel de wereld konden overnachten, gebouwd in de vorm van een ster. Er waren een kantine, een magazijn, het administratiegebouw en een wasgelegenheid, allemaal in houten barakken.
Aan de andere kant van het O-veldje waar mijn camper staat is een oud amfitheater. Dat stamt nog uit de jaren dertig, toen het kamp een ontmoetingsplek was voor die kleurrijke theosofen vanuit de hele wereld. De spiritueel leider Krishnamurti hield hier zijn toespraken. Tegenwoordig wordt het podium gebruikt voor voorstellingen voor kinderen die op de camping staan.

Aurelius Augustinus geeft een ingenieuze definitie van de Triade:
Heilige Drie-eenheid kan men misschien beter de ene God noemen, uit Wie, door Wie, in Wie alle dingen zijn. Vader, Zoon en Heilige Geest zijn elk afzonderlijk God en vormen samen één God. Elk van hun is een volledige substantie en samen zijn ze één substantie. De Vader is noch de Zoon noch de Heilige Geest, de Zoon noch de Vader noch de Heilige Geest, de Heilige Geest is noch de Vader noch de Zoon, maar de Vader is alleen Vader, en de Zoon alleen Zoon en de Heilige Geest alleen Heilige Geest. Alle drie hebben ze dezelfde eeuwigheid, dezelfde onveranderlijkheid, dezelfde majesteit, dezelfde macht. In de Vader is de eenheid, in de Zoon de gelijkheid, in de Heilige Geest het harmonieuze samengaan van eenheid en gelijkheid. Alle drie zijn één door toedoen van de Vader, gelijk door toedoen van de Zoon, verbonden door toedoen van de Heilige Geest.

In Book 11 of his Confessions, St. Augustine of Hippo ruminates on the nature of time, asking, "What then is time? If no one asks me, I know: if I wish to explain it to one that asketh, I know not." He begins to define time by what it is not than what it is, an approach similar to that taken in other negative definitions. However, Augustine ends up calling time a “distention” of the mind (Confessions 11.26) by which we simultaneously grasp the past in memory, the present by attention, and the future by expectation.

De Grote Weigering resoneert nog steeds (Thijs Lijster De Groene Amsterdammer 15 april 2023, p. 44-48):
Na zijn dood in 1979 raakte hij snel in vergetelheid. Maar nu is dé cultfilosoof van de naoorlogse decennia terug. En terecht:
Marcuse’s ideeën over de ‘eendimensionale mens’ en diens aangeprate verlangens lijken relevanter dan ooit.
In een notendop:
Herbert Marcuse werd geboren in 1898 in Berlijn, in een joods gezin. Hij studeerde bij vooraanstaande filosofen als Edmund Husserl en Martin Heidegger, maar raakte gebrouilleerd met de laatste als gevolg van diens lidmaatschap van de NSDAP.
Marcuse vond nieuw intellectueel onderdak bij de zogenaamde Frankfurter Schule, een naam die met terugwerkende kracht werd gegeven aan een groep Duitse denkers die verbonden waren aan het Frankfurter Institut für Sozialforschung, dit jaar precies honderd jaar geleden opgericht.
In het voorlaatste hoofdstuk van
De eendimensionale mens schrijft Marcuse: ‘Het niet-functioneren van de televisie en de aanverwante media zou zo een begin kunnen maken met wat de inherente tegenstrijdigheden van het kapitalisme niet hebben bereikt – de desintegratie van het systeem.’
Misschien is het wachten op een wereldwijd computervirus om de
eendimensionale mens wakker te schudden.

Aandacht voor professionele ruimte in het onderwijs (Adriaan Bekman Minder geklaag, meer inspiratie! Is dat mogelijk?):
Historie
George Steiner beschrijft in zijn boek Het oog van de meester (De Bezige Bij, 2004), dat het enige echte leerproces zich nog altijd afspeelt tussen meesters en leerlingen. De leerling moet een weg zoeken om aan de meester voorbij te komen. De meester leidt de leerling naar de bronnen (lees oerbron).

DOORLOPEN EN STILSTAAN Zoeken naar het goede leven (Henk Smeijsters):
Inleiding (p. 9):
Wie zich autonoom opstelt en niet vereenzelvigt met dat wat gangbaar is, loopt het risico gelabeld te worden als iemand die ‘
niet met zijn tijd meegaat’. George Steiner wijst in zijn boek Gedanken dichten deze stereotypering resoluut af. Hij schrikt er niet voor terug zichzelf ouderwets en technofoob te noemen en doet dit uit volle overtuiging omdat hij niet wil dat het geesteswetenschappelijke door het natuurwetenschappelijke denken aan de kant geschoven wordt. Steiner kiest er nadrukkelijk voor zichzelf ‘ouderwets’ en ‘technofoob’ te noemen omdat hij aan de geesteswetenschap vasthoudt, niet omdat hij a priori tegen natuurwetenschappelijke en technologische vooruitgang is. Hij herbevestigt expliciet de waarde van het geesteswetenschappelijke denken en voelen dat hij als een geweldig avontuur beschouwt. De geesteswetenschappen, die ons in de duistere oorlogszuchtige twintigste eeuw helaas in de steek hebben gelaten, moeten volgens Steiner opnieuw tot leven gewekt worden. Natuurwetenschap, technologie en de daaruit voortvloeiende productie en consumptie worden dan tot een probleem als zij geen ruimte laten voor de geesteswetenschappelijke reflectie. Als een politieke ideologie, maatschappelijke orde of wetenschappelijk paradigma eendimensionaal wordt, zijn interesselose cultuurcritici nodig die de trom roeren. Steiner ziet een rebelse zanger of van eenzaamheid dronken filosoof voor zich die met socratische pathos zijn stem verheft tegen de huidige hyperactieve samenleving. Met het eerste deel van dit boek treed ik toe tot het koor van rebelse zangers.

Cultureel marxisme (Jan de Boer Civis Mundi Digitaal #89 septemner 2019):
Complot-denken
Het complot dat sommigen zich in het hoofd halen, gehoorzaamt aan een idiote logica. Een funest project geeft de multinationals de mogelijkheid zich te verrijken over de rug van passief geworden consumenten door het vergeten van christelijke waarden en het door ‘cultureel marxisme’ gepropageerde egalitarisme, dat de werkers in de steek heeft gelaten ten gunste van minderheden.
De ongelukkige republikeinse kandidaat voor het Amerikaanse presidentschap in de jaren 1990,
Pat Buchanan, maakte dit idee met een flinke dosis antisemitisme populair. Hij verklaarde dat de Verenigde Staten net zo op hun hoede moeten zijn voor de nazi’s als voor de leden van de Frankfurter School die hun toevlucht in de Verenigde Staten hebben gezocht. Verscheidene auteurs van joodse origine van deze groep intellectuelen: Max Horkheimer, Theodor Adorno, Herbert Marcuse, e.a. moesten Nazi-Duitsland ontvluchten en verkastten naar de Verenigde Staten.

President Macron zaait geopolitieke twijfel (Peter Giesen de Volkskrant 12 april 2023, p. 8):
De Franse president
Macron ligt ook internationaal onder vuur nu hij heeft gesuggereerd dat Europa de Amerikanen wellicht niet steunen als het tot een conflict om Taiwan komt. Gevaarlijk, ook voor Oekraïne, zeggen de critici.
Europa moet minder afhankelijk zijn van anderen, vindt
hij. Hij zei dat de EU geen ‘vazal’ van de VS en China moet zijn, maar een ‘derde pool’ op het wereldtoneel. Zolang hij daar in algemene bewoordingen over praat, zoals dinsdag tijdens zijn toespraak voor het Nexus Instituut in Den Haag, is deze gedachte weinig controversieel.
Zijn toespraak voor het Nexus werd verstoord door demonstranten. Zij rolden een banier uit met de tekst ‘
president van het geweld en de hypocrisie’ en hekelden zijn pensioenhervorming en in hun ogen tekortschietende klimaatbeleid. In eigen land staat de Franse president onder druk en door zijn uitspraken over Taiwan ligt hij nu ook internationaal onder vuur.

Van der Plas en Timmermans dansen voorzichtig om elkaar heen (Natalie Righton de Volkskrant 12 april 2023, p. 6-7):
Hoewel de ontmoeting tussen BBB-leider
Caroline van der Plas en Eurocommissaris Frans Timmermans over het natuurbeleid stroef tot stand kwam, eindigde die dinsdag met een positief gevoel. Timmermans ziet een ‘oprechte poging van BBB om het anders te doen’.
Als
Van der Plas het anders wil, ligt de bewijslast bij haar. ‘Zij zal moeten aantonen dat het pad dat zij wil kiezen ook leidt tot bescherming van de natuur.’

Vergeving (Maartje Bakker de Volkskrant 8 april 2023, katern Zaterdag p. 6-8):
In Spanje is het een lange traditie om
UIT DE GRATIE tijdens de Goede Week gevangenen vrij te laten. Maar dat worden er de laatste jaren wel steeds minder. Hoe komt dat?

Het verhaal van Iran, de schrijver, en een koffer vol angst (Amir Chitzan de Volkskrant 8 april 2023, katern Zaterdag p. 18-19):
Eén ding staat vast voor iedere Iraniër. Zorg ervoor dat je niet gearresteerd wordt. Tien jaar nadat
Amir Chitzan samen met een vriend was opgepakt voor lachen in het openbaar, vluchtte hij van Iran naar Nederland, met een koffer vol angst.

Politici bieden nooit een oplossing (Rikkert van der Lans de Volkskrant 8 april 2023, katern Zaterdag p. 23):
Politiek is voor mij
moreel, haar taak is om moeilijke keuzen te maken over de eerlijkste aanpak van een probleem. En dan wel met de erkenning dat elke aanpak géén oplossing is. Wil je iets oplossen, investeer dan in wetenschap. Daar vind je mensen die iets oplossen.

‘Ik probeer mensen van hun schuldgevoel af te helpen’ (Fokke Obbema interviewt Saïda Aoulad Baktit de Volkskrant 7 april 2023, p. 16-17):
Levert uw kijk geen spanningen op met patiënten of hun familieleden die
wel in de hel geloven?'
‘Ik probeer in mijn werk mensen vooral van hun schuldgevoel af te helpen. Ouders met een kind dat kanker heeft, praten zichzelf uit wanhoop vaak een schuld aan door te zeggen: ‘Ik ben nooit goed met mijn geloof bezig geweest, nu wordt mijn kind daarvoor gestraft.’ Dan hou ik ze voor: ‘Deze ziekte is niet een straf, maar een gunst. Als je dit verdraagt, kom je in het paradijs. Het is geen reden voor schuld, maar voor dankbaarheid. Je lijden nu kan je helpen in het hiernamaals.’’

Rutte IV heeft de oppositie helemaal niet nodig om zichzelf op hellend vlak te zetten (Raoul du Pré de Volkskrant 7 april 2023, p. 12):
Gaat
Wopke Hoekstra de geschiedenisboeken in als de man die het land uit de stikstofimpasse trok? De kans op vervroegde verkiezingen is groter.
Alleen voor Macron gaat de rode loper uit (Leen Vervaeke de Volkskrant 6 april 2023, p. 4):
Emmanuel Macron en Ursula von der Leyen zijn samen naar Beijing gereisd om Xi Jinping te ontmoeten, maar hoeven niet op hetzelfde onthaal te rekenen. Chinezen zien de Franse president en de Europese Commissievoorzitter als ‘good cop, bad cop’.

Onderschat (Yasmina Aboutaleb de Volkskrant 6 april 2023, p. V2):
In ‘Fight or Flight’ maakt Sahil Amar Aïssa intieme en ontroerende portretten van conflictgebieden.
De
geëngageerde televisiemaker zou zich graag op zwaardere onderwerpen toeleggen. Zoals hij doet in Fight or Flight, dat hij bedacht uit frustratie over het onbegrip voor vluchtelingen. Aïssa’s keuze om daarin de levens van twee (jonge) mensen, bekenden van elkaar, centraal te stellen en met elkaar te vergelijken, werkt ontzettend goed, omdat zo pijnlijk duidelijk wordt hoe bepalend (on)geluk en toeval zijn voor een mensenleven. De gelijksoortige reportagebeelden die worden afgewisseld, zoals een flat in een Nederlandse woonwijk gevolgd door een buurt in Irak, versterken dat gevoel.

Cicero in Den Haag (Emilia Menkveld de Volkskrant 5 april 2023, p. V10-11):
Anders dan de meeste disciplines uit de oudheid is de retorica nooit uit de tijd geraakt, schrijft Emilia Menkveld, samensteller van een bloemlezing over klassieke speechkunst. Ze licht drie opmerkelijk actuele inzichten uit.
Tot in detail beschrijven
Quintilianus (ca. 35-100) en zijn voorgangers hoe je een redevoering het best kunt opbouwen, welk type argumentatie het beste werkt in welke situatie en hoe de redenaar zich moet voorbereiden op een speech. Ook zijn er praktische voorschriften over stemgebruik, lichaamstaal en gebaren (Quintilianus: ‘De redenaar mag geen enkele overeenkomst met een balletdanser vertonen’) en hoe je toga erbij moet hangen – oké, misschien zijn niet alle adviezen even relevant gebleven.

Er bestaat 'leraar en leerling', 'psychoanalyse en psychosynthese', 'onderzoek en ontwerp', ‘dharma en karma’, 'wijsheid of dwaasheid', ‘hyperindividualisme en depressie’. Het gaat echter om de wisselwerking tussen beide. Waar kiezen we, bewust of onbewust, voor in het leven? De vier oorzaken-leer van Aristoteles biedt daarvoor een kader. Aristoteles verenigt ‘theorie en praktijk, 'metafysica en fysica', 'idealisme en materialisme'. Aristoteles was al met de kunst van de spreekvaardigheid bekend. Door Marcus Fabius Quintilianus wordt dit fenomeen in zijn boek Institutio Oratoria (ofwel De opleiding tot redenaar) beschreven.

De mens heeft zich technisch ontwikkeld, maar is ruwer nu’ (Marjon Bolwijn interviewt Arie Abraas de Volkskrant 3 april 2023, p. 16-17):
Arie Abraas is 100 jaar. Hoe kijkt deze Amsterdammer, die opgroeide in een rosse buurt, aan tegen de eeuw die achter hem ligt? En wat vindt hij van het huidige tijdsgewricht?
Drinken doe ik al een tijd niet meer en met roken ben ik 55 jaar geleden gestopt. Ik begon op mijn 14de. Toen ik jong was, en tijdens de oorlog in Berlijn,
raapte ik peuken van de straat. Weet je hoe duur een pakje sigaretten met twintig stuks in mijn jeugd was? Nee? 15 cent. Nu betaal je bijna een tientje.
Ik ben altijd op straat blijven zoeken naar
geld. Na mijn pensioen spaarde ik de dubbeltjes en kwartjes die ik vond op voor mijn twee kleine buurmeisjes op 1-hoog. Tegenwoordig vind je niks meer.
Was u tijdens de oorlog in Berlijn voor dwangarbeid?
‘Ja, je werd opgeroepen en dan ging je. Ik moest voor de moffen van alles inpakken, wat weet ik niet meer. Het was een vreselijke tijd.
Maar ik heb het overleefd. En nu ben ik een ouwe gek van 100 jaar, wat een leeftijd.’
Lukt u dat?
‘Jazeker, gewoon niet aan denken en niet over praten. Als je er toch aan denkt,
snel jezelf afleiden met een leuke gedachte. Zo heb ik dat altijd gedaan. Er is veel ellende. Maar ik maak me nergens meer druk om, nu heb ik het rustig.’
U heeft veel zien veranderen de afgelopen 100 jaar, zijn mensen ook veranderd?
‘De mens heeft zich technisch gezien sterk ontwikkeld. Maar
sociaal is hij knalhard geworden, ruwer, minder redelijk en behulpzaam, hij is een beetje egoïstisch misschien. Als je buiten per ongeluk tegen iemand aanbotst, krijg je naar je hoofd geslingerd: ‘Sodemieter op klootzak.’ Dat was vroeger ondenkbaar. Maar ik wil geen ouwe zeur zijn. Ik klaag liever niet. Onthou: het leven gaat niet om geld, gooi dat maar in de gracht, het gaat om dankbaar zijn voor wat je hebt.

Foolproof (Gijs Beukers interviewt Sander Van der Linden de Volkskrant 4 april 2023, p. V4-6):
Sociaal psychoog Sander Van der Linden onderzoekt hoe je mensen immuun kunt maken voor nepnieuws. Hij ontwikkelde de veelbesproken online Foolproof game Bad News, die spelers leert nepnieuws te herkennen. Nu is er een boek met zijn bevindingen. ‘Veel mensen zijn nog te redden.
In zijn boek Immuun voor nepnieuws Een tegengif voor fake news en complottheorieën beschrijft Van der Linden hoe mensen zich kunnen verweren tegen nepnieuws. Fakenieuws wordt, in elk geval gedeeltelijk, verantwoordelijk gehouden voor de verkiezing van Donald Trump en de bestorming van het Capitool in de VS, lynchpartijen in India en verzet tegen coronamaatregelen in onder meer Nederland.

Een gesprek met Naomi Mestrum en Noah Harari (Buitenhof 2 april 2023 NPO2):
Honderdduizenden mensen protesteerden tegen de geplande hervormingen van regering Netanyahu en ook voorstanders van de plannen gingen de straat op. Wat is er aan de hand? En hoe kunnen de spanningen in de Israëlische samenleving zo hoog oplopen?

Dochters en vaders - 2/2 (De boeddhistische blik 9 april 2023 NPO2):
Dochters en vaders (De boeddhistische blik 2 april 2023 NPO2):
In deze
innerlijke reis ontdekt zij, samen met drie andere dochters Adelheid Roosen, Marita Coppes en Shura Lipovsky, dat het volledig accepteren van beide ouders, een noodzakelijke beweging naar vrijheid is.
Het tweeluik sluit aan op het eerdere tweeluik ‘
Moeders zijn ook dochters’ waarin Sarah Marijnissen laat zien hoe zij de te innige band met haar overleden moeder omvormt naar een vrijere, liefdevollere relatie. In het nieuwe tweeluik DOCHTERS & VADERS zien we hoe, door een fysiek gevoelde innerlijke disbalans Sarah zich realiseert dat, nu ze de relatie met haar moeder heeft herstelt, zij ook haar vader nodig heeft om volledig met zichzelf in balans te kunnen zijn.

Moeders zijn ook dochters (Boeddhistische blik, 19 maart 2023 NPO2
Tweedelige documentaire over moeders en dochters. Wat is de impact en betekenis van de moeder-dochter relatie? Met deze vragen gaat filmmaakster Sarah Marijnissen op onderzoek uit, als ze na 29 jaar haar relatie verbreekt. “Je moeder is je eerste en misschien wel grootste leermeester.” Herhaling: zondag 19 maart 2023 (deel 1) en zondag 26 maart 2023 (deel 2)
De relatie met onze moeder is misschien wel de meest vanzelfsprekende en complexe relatie in ons leven. Aan haar danken we ons leven en van haar aandacht en liefde zijn we afhankelijk om uit te groeien tot een gezonde volwassene. Maar wat als de moeder zelf behoeftig is? In onze cultuur leeft het idee dat een moeder perfect moet zijn. Er is weinig aandacht voor de tekorten die moeders vroeger zelf ervoeren. En daarmee ook voor de mogelijke gevolgen van die tekorten, zoals emotionele bezetting of verwaarlozing van hun dochter.
Dit soort
ouder-kind dynamieken bemoeilijken het losmakingsproces van de dochter: zij trekt zich het lot van de moeder aan en wil dat verlichten. Het kind neemt de verantwoordelijkheid van haar over of zoekt als volwassen vrouw compensatie voor de ervaren tekorten uit de jeugd bij een partner en haar omgeving. Deze onbewuste patronen maken het op eigen benen staan en aangaan van volwassen relaties lastig.

De holle staat (Tommy Wieringa de Volkskrant 1 april 2023, Wetenschap p. 2):
Het waren de jaren van de Derde Weg, de sociaal-democraten hadden zich zo radicaal tot het neoliberale marktdenken bekeerd dat je je afvroeg waar hun vroegere ideologie nu eigenlijk uit had bestaan.
Van alle Oeso-landen
bezuinigde Nederland tussen 1980 en 2000 het meest op publieke uitgaven, schrijven Bram Mellink en Merijn Oudenampsen in Neoliberalisme – Een Nederlandse geschiedenis.
Door het
drastisch verlagen van vermogensbelastingen in dezelfde periode steeg Nederland pijlsnel op de ranglijst van landen met grote vermogensongelijkheid; Quote-500-genoteerden zagen hun aandeel van het totale Nederlandse vermogen tussen 1997 en 2012 verdubbelen. Wat na het uitbesteden van publieke taken aan private partijen overbleef noemen de auteurs een ‘holle staat’.
Veel leerlingen ontbreekt het intussen aan
leesmotivatie en leesvaardigheid – als de tekenen niet bedriegen zal op termijn het vak Nederlands van de middelbare school verdwijnen omdat alleen al voor komend schooljaar een tekort van vijfduizend eerstegraadsdocenten is voorzien, terwijl er hooguit honderd nieuwelingen binnendruppelen. Of dit allemaal gevolg is van neoliberale politiek of niet, feit is dat de markt het edele ambt van leraar laag waardeert en karig beloont.
Wat een futloos gebaar is in het licht van deze dingen de
216 miljoen euro extra voor de komende twee jaar die van de week werd uitgetrokken om lezen, schrijven en rekenen te verbeteren. Symbolische herstelbetaling voor de schade van een funeste dwaalleer, die niets heeft gebracht dan cultuurarmoede en tandbederf.

‘Het project mens is in de kern een puur geestelijk iets’ (Fokke Obbema interviewt Hilarius Hofstede de Volkskrant 31 maart 2023, p. 16-17):
Kunstenaar
Hilarius Hofstede was in Parijs toen hij tijdens een psychose zijn eigen dood meemaakte. Voor buitenstaanders is dat nauwelijks te bevatten, maar Hofstede doet een poging. ‘Ik was dood, in een graf, een hel, een eeuwigheid.’
Heeft het u iets over de dood geleerd?
‘Als ik zeg ‘
ik was dood’, claim ik niet een groter inzicht in de dood te hebben dan wie dan ook. Maar ik heb hem wel ervaren. Ik noem het de dood, omdat er geen enkele mogelijkheid was tot ontsnappen, het was een soort levend begraven zijn. Een nachtmerrie ben je na een paar dagen vergeten, maar dit niet. Je komt tijdens een psychose in een eeuwigheidsdimensie terecht, een oneindigheid. Dat kan leiden tot een diep trauma, waardoor je je daarna wilt verdoven of het juist weer wilt opzoeken. Mijn manier om ermee om te gaan, is te zeggen: het is een ervaring die niet tot het leven behoort. Dat schept voor mij de mogelijkheid van een wedergeboorte.’

Het onrecht komt voort uit keuzen, lang geleden gemaakt – door volwassenen (Asha ten Broeke de Volkskrant 31 maart 2023, p. 25):
De
laatste verkiezingsuitslag laat zien hoe in een vergrijsd land de stemmen van jonge mensen kunnen verzuipen in die van de ‘na-ons-de-zondvloed’-generatie. Minderjarigen hebben rodepotloodtechnisch al helemaal niets in de melk te brokkelen. Waarmee we zijn aangekomen bij een groot onrecht in het hart van onze democratie: degenen die het langst met de consequenties van beleid moeten leven, hebben er het minst over te zeggen.
Dit is geen natuurwet. Het onrecht komt voort uit keuzen, lang geleden gemaakt – door volwassenen.

Stikstof is boven alles een bestuurlijk probleem, zo tonen de provincies nog eens aan (Raoul du Pré de Volkskrant 31 maart 2023, p. 12):
Niet de deadline van de stikstofoperatie is van belang, maar de
voortvarendheid waarmee er eindelijk eens mee wordt begonnen.
Niet het debat over de deadline van 2030 – waarin de landelijke regeringsfracties zich nu verliezen – is van belang, maar de
voortvarendheid waarmee er serieus wordt begonnen. Als het kabinet en de provincies het daarover deze lente eindelijk eens weten te worden, is er al veel gewonnen.

Of ik in de Donbas bibliotheken wilde gaan bouwen? Zo luidde het he dreigement’ (Dion Mebius interviewt Vladimir Kosarevski de Volkskrant 30 maart 2023, p. 18-19):
Sinds de inval in Oekraïne gaat in Rusland ook het boek in de ban, merkt
Vladimir Kosarevski, bibliothecaris in Moskou. Kritische auteurs zijn ineens ‘buitenlandse agenten’, boeken moeten worden vernietigd. Kosarevski weigerde, verstopte boeken hekelde het Kremlinbeleiden en sloeg op de vlucht naar Spanje.
Zijn eigen bibliotheek, vernoemd naar de Russische dichter
Anna Achmatova, was ‘een van de beste van het land’, vertelt Kosarevski. Wat een klassieke bieb was toen hij er in 2009 begon te werken, groeide vanaf 2015 onder zijn leiding uit tot een ‘Smart-bibliotheek’, met onder meer virtual reality, een bioscoopzaal, coworkingplekken en een eigen café.

Essay Sobrona-snoepjes en mijn universiteiten
De waarheid als een leugen (Dubravka Ugrešić De Groene Amsterdammer 30 maart 2023, p. 48-51):
In een niet eerder gepubliceerde toespraak zoekt de recent overleden
Dubravka Ugrešic naar de wortels van haar schrijverschap. Kun je nog onderdeel zijn van een cultuur als die cultuur door oorlog en geweld uiteenvalt?
Na de val van de Muur, en niet lang daarna de desintegratie van Joegoslavië, waren de docenten die het luidst de autonomie van de literatuur en de kunsten hadden gepredikt er echter het allereerst bij om – in Servië als oprechte Serviërs en in Kroatië als ware Kroaten – de nieuwe autoriteiten hun intellectuele diensten en ondersteuning aan te bieden. Ze wierpen zich op als beschermers van de nationale literaire waarden die zouden worden bedreigd en ze pleitten voor een indeling van taal en literatuur op grond van bloedgroepen en voor invoering van een censuur die nog botter, dommer en fanatieker zou blijken dan die onder het communisme.
Ik besefte dat je alleen ergens voor of ergens tegen kon zijn, dat je moest kiezen tussen meedoen of niet meedoen, tussen verzet of aanpassing, tussen collaboratie of de weigering om te collaboreren; daarom nam ik ontslag bij de Letterenfaculteit in Zagreb en vertrok ik met de reputatie van ‘volksvijand’, ‘verraadster’ en ‘heks’ naar het buitenland. Ik koos voor the condition we call exile, zoals Joseph Brodsky het ooit noemde.
Dubravka Ugrešic (1949-2023): ‘Thuis is niet langer thuis’ (Irene van der Linde & Xandra Schutte):
Het was haar verwachting dat deze situatie (inter)nationale literaire ‘instituties’ tot een
herbezinning op hun beleid zou nopen. ‘Een modern archief zou niet alleen moeten dienen om nationale schrijvers voor de vergetelheid te behoeden’, schreef ze in diezelfde brief, ‘want dat zou een te eenvoudige doelstelling zijn, maar ook om de complexe ontwikkelingen in de moderne literatuur zichtbaar te maken.’
Ze was er zelf het voorbeeld van: ‘Mijn levensloop, en dus ook mijn biografie, werd bepaald door mijn ervaringen en contacten met verschillende taal- en cultuurgebieden: Rusland (door mijn academische belangstelling voor Russische literatuur), Joegoslavië (het was een unieke ervaring om te schrijven in de taal van een land dat uiteenviel, zodat zich ook vier afzonderlijke talen aandienden, met elk hun eigen literatuur: Kroatisch, Bosnisch, Servisch en Montenegrijns), de Balkan, Europa en Amerika.

Dubravka Ugrešić (Irene van der Linde De Groene Amsterdammer 23 maart 2023):
Dubravka Ugrešić (1949-2023)schreef haarscherp en geestig tegen het nationalisme dat in haar vaderland Joegoslavië een oorlog aanwakkerde. Ze vond na veel omzwervingen haar thuis in Amsterdam. De laatste jaren publiceerde ze haar essays in De Groene.
Toen ik haar ruim 25 jaar later in haar flat in Amsterdam voor De Groene sprak, samen met
Zoran Bogdanovic, waarschuwde ze voor het toenemende nationalisme in Europa. Ze zag dezelfde tekenen als destijds in Joegoslavië: de nadruk op een ‘eigen’ nationale identiteit, het ophemelen van lege historische helden, en vooral miste ze ideeën. ‘We moeten werken aan “social imagination”, zoals Slavoj Žižek het zegt.

Ach Europa! Dubravka Ugrešic ‘Karaokemensen zijn geen revolutionairen’ (Dubravka Ugrešic De Groene Amsterdammer 28 maart 2019 p. 9):
Schrijfster en essayist Dubravka Ugrešic legt een direct verband tussen de leegte van de moderne cultuur en het verval van Europa.
‘We leven in extreem gevaarlijke tijden.’
‘Het totalitarisme is dood, leve de totalitaire vrijheid’, schrijft Ugrešić in Europa in sepia, waarmee ze bedoelt dat politici vrij spel hebben met mensen die zich niet voor politiek interesseren, die alleen met zichzelf bezig zijn en niet met de samenleving. ‘In deze wereld kan iedereen een ster zijn of zich zo voelen via Instagram, Facebook, YouTube.\\ Iedereen kan een microfoon pakken en een hit van Abba meezingen.’ Ugrešić noemde het de karaokecultuur. ‘Karaokemensen zijn geen revolutionairen. Ze scheppen niets nieuws en zullen de wereld niet veranderen. Het zijn gewone mensen, consumenten en conformisten.’
De meeste mensen zeggen: “Technologie is super! Hiermee kunnen we alles doen. Ik ben een god! Google is een god!” Ze brengen uren door op sociale media. Parallel daarmee loopt de opkomst van het nationalisme en antisemitisme in Europa de laatste dertig jaar. In Kroatië duiken overal swastika’s op.’
We moeten werken aan
“social imagination”, zoals Slavoj Žižek het zegt. We kunnen ons niet zomaar voortplanten en doodgaan, net als zalm. We willen onze kinderen een beter huis nalaten. Daarom hebben we respect nodig voor elkaar, moeten we elkaar leren kennen, praten met elkaar. We hebben een verhaal nodig. Ook over Europa. Zodat je kunt zeggen: “Dit is mijn huis. Ik wilde er altijd wonen.”’

Israëliërs willen geen dictatuur
Een tragische les (David Grossman De Groene Amsterdammer 30 maart 2023, p. 12-13):\\ De juridische hervormingen die de radicaal-rechtse regering-Netanyahu erdoor wil jassen, vallen bij steeds meer Israëliërs totaal in verkeerde aarde. Er lijkt sprake van een hernieuwde toewijding om van hun land een thuis te maken.
Onder onze voeten zijn de tektonische platen aan het verschuiven. Ik kan me voorstellen dat de mensen die het land proberen te kapen, die het lef hebben om het Israëlische rechtssysteem om te gooien, nooit gedacht hadden dat het
verzet zo wijdverspreid en heftig zou zijn. Het is alsof de demonstranten, de tegenstanders van die zogeheten hervorming, zelf verbaasd zijn over hun gedrevenheid, passie en durf. Dag na dag scharen honderden bedrijven, organisaties en individuen, onder wie actuele en voormalige leidinggevenden van de veiligheidsdiensten Shin Bet en Mossad, piloten van de nationale luchtvaartmaatschappij El Al, technologieondernemers en vele andere publieke en private instellingen, zich achter het protest. Duizenden reservisten die de ruggengraat vormen van het leger hebben aangekondigd dat ze zich niet zullen aanmelden voor hun dienst. Zelfs rusthuisbewoners gaan in hun rolstoelen de straat op tegen wat zij zien als de ontmanteling van de staat waarvoor zij zo gevochten hebben.

Snap je vijand (David Grossman Buitenhof 27 november 2022, NPO2):
De Israëlische schrijver
David Grossman ontvangt de Erasmusprijs 2022. Het thema van de prijs is dit jaar: verbinders in een verdeelde wereld. Grossman is een verbinder pur sang. Zijn oeuvre is gericht op de ander daadwerkelijk begrijpen, zelfs de vijand.

We kunnen ons de luxe van totale wanhoop niet veroorloven’ (Simone Korkus interviewt David Grossman De Groene Amsterdammer 20 oktober 2022, p. 48-53):
De carrière van de Israëlische schrijver
, winnaar van de Erasmusprijs 2022 met als thema ‘verbinders in een verdeelde wereld’, begon met een levensveranderend incident. ‘Zo’n veertig jaar geleden reed ik in de bus naar huis…’
Zijn romans, verhalen, kinderboeken, essays en non-fictie volgen elkaar in een onophoudelijk tempo op. Het ene verhaal haalt het andere aan en alles beklijft. Maar zijn literaire carrière begon met een eenvoudig doch voor hem
levensveranderend incident.
‘Zo’n veertig jaar geleden reed ik in de bus naar mijn huis in Talpiot’, vertelt hij, ‘een wijk van Jeruzalem. Het was een
Israëlische bus, modern, nieuw en goed uitgerust. Vlak naast ons reed een Palestijnse bus en die zag er verschrikkelijk uit, oud, vies en rommelig. Ik schrok van de gezichten van de Palestijnse passagiers. Die leken zo verschrikkelijk verslagen. Ik had het nooit vanuit dit oogpunt hoeven zien. Israël had in 1967 de Westoever bezet. Het verschil tussen degenen die hadden gewonnen, wij joden, en degenen die hadden verloren, de Palestijnen, was zo evident dat ik ervan schrok. Ik bedacht hoe vreselijk het moest zijn dat het hele leven van deze Palestijnse passagiers bij voorbaat verloren was. Wat zou het betekenen als je intimiteit zo wordt geschonden en niemand je toestemming vraagt om ’s nachts je huis binnen te vallen om je te zien vrijen met je vrouw? Wat betekende het als alles van de bezetter is: jouw tijd, jouw eer, jouw dorp en huis en je geld?’
Deze gedachten waren de aanleiding voor zijn eerste roman en bestseller uit 1983,
De glimlach van het lam, die zojuist in Nederland in herdruk is verschenen.

Nestor van de derde wereld (Hassan Bahara interviewt Hans Beerends de Volkskrant 29 maart 2023, p. V10-11):
Al bijna zestig jaar zet auteur Hans Beerends (91), medeoprichter van de Wereldwinkel, zich in voor mensenrechten, een schoner milieu en een eerlijkere verdeling van rijkdom. Onlangs verscheen zijn biografie Levenslang activist en sloot hij zich aan bij Extinction Rebellion. Waar stoelt dat levenslange activisme op?
‘Er viel natuurlijk nog wel veel te doen tegen de armoede in ontwikkelingslanden, maar daar krijg je uiteindelijk toch minder mensen mee de straat op. Dat is trouwens typisch Nederlands. Wij –
van gematigd rechts tot uiterst links – zijn altijd te mobiliseren als elders de vrijheid onder druk komt. We zijn erg begaan met politieke onderdrukking. Maar bij armoede denken velen: tsja, wat kunnen wij hier nou aan doen? Dan val je qua activisme terug op een kleinere groep mensen.’
Vragen stellen\\
‘Als je de geschiedenis overziet, zie je dat er zo om de zestig jaar een enorme morele dip is. Dan heb je een verschrikking aan de macht die de wereld in chaos stort, zoals Poetin dat nu met de oorlog tegen Oekraïne probeert te doen. Maar daarna herstelt de morele lijn omhoog zich weer. Dan krijg je introductie van mensenrechten, vrouwenrechten, noem maar op. Het gaat allemaal langzaam, maar we gaan wel vooruit.’
Heb lief
In het laatste hoofdstuk van Levenslang activist somt Beerends tien lessen voor toekomstige activisten op. De laatste luidt: heb lief. ‘Activisme komt voort uit liefde voor de wereld en de medemens. Zorg dat je ook van die wereld en je omgeving geniet.’

Wet moet ‘onze verhalen over vroeger, het heden en een mogelijke toekomst’ waarborgen (Hassan Bahara de Volkskrant 28 maart 2023, p. V2):
Er is onrust onder tv- en filmproducenten: worden streamingdiensten wel verplicht in Nederland te investeren? De wet die dinsdag in stemming wordt gebracht door de huidige staatssecretaris van Cultuur Gunay Uslu hanteert een investeringsplicht van 4,5 procent. Afgelopen juli kondigde Uslu de wet aan als een middel om ‘onze verhalen over vroeger, het heden en een mogelijke toekomst’ te waarborgen.
Elders in Europa wordt al langer met vergelijkbare stimuleringsregelingen gewerkt.
Nederland is een van de laatste landen die hiertoe overgaat.

Verbinding verbroken (Doortje Smithuijsen de Volkskrant 28 maart 2023, p. V8-10):
Doortje Smithuijsen las een boek over het verdwijnen van gemeenschappelijke rituelen en ziet: de kerk is de sportschool geworden, de wierook een geurstick van Rituals. De commercie vaart er wel bij, maar hoe zit het met de mens op zoek naar verbinding?
Maar tegen het eind van de les was ik om. ‘Oké team’, zei Geraldine. ‘We gaan samen deze berg beklimmen. Ook jij kan meer dan je denkt. Omdat we met z’n allen zijn.’ Toen ze vervolgens Don’t stop the music van Rihanna opzette, zong ik keihard mee, net als de rest van de zaal.
Misschien had die
Geraldine toch gelijk. Misschien ga ik niet per se naar Rocycle voor mijn lichaam, maar meer voor mijn geest. In zijn boek The Disappearence of Rituals (2019) beschrijft Byung-Chul Han waar dit gevoel vandaan komt.

Heeft Nederland de klimaatdoelen nog wel in het vizier? (Tjerk Gualthérie van Weezel de Volkskrant 28 maart 2023, p. 18-19):
Alleen met
draconische maatregelen kan de wereld een opwarming met meer dan 1,5 graad voorkomen’, waarschuwde het internationaal klimaatpanel IPCC afgelopen week. Gaan de Nederlandse maatregelen ver genoeg? Berichtgeving daarover blijkt vaak tegenstrijdig. Een overzicht in vier grafieken.

Schrikbarende’ conclusies in zeer kritisch advies: Den Haag heeft ‘de regio’ stelselmatig verwaarloosd (Chris van Mersbergen AD 27 maart 2023):
De landelijke overheid heeft achtergebleven regio's in het land de laatste decennia stelselmatig verwaarloosd. Dat heeft geleid tot niet te rechtvaardigen verschillen en kan de Nederlandse democratie ondermijnen. Dat stellen drie adviesraden van de overheid in een gezamenlijk advies dat maandagmiddag in Veenhuizen is overhandigd aan minister Hanke Bruins Slot van Binnenlandse Zaken.
Adviezen voor de regio’s
Er staan heel wat zorgwekkende conclusies in het advies ‘
Elke Regio Telt!’. Maar de onderzoekers constateren ook iets ‘geruststellends’, namelijk: ,,Er zijn heel veel dingen die je morgen al kunt gaan doen”, zegt Martijn van der Steen van de Raad voor Volksgezondheid & Samenleving.

Op het benoemen van domheid rust een enorm taboe in Nederland (Sander Schimmelpennick de Volkskrant 27 maart 2023, p. 2):
Binnen Europa is er geen land waar
domheid zo gecultiveerd wordt als in Nederland. Maar domheid is al lang niet meer om te lachen; emancipatie heeft geleid tot de dominantie van domheid, die weer kan eindigen in de terreur van de domheid. Een taboe op het benoemen van domheid in verband met de overgevoeligheid van dommeriken lijkt me daarbij weinig bruikbaar.

Bij Extinction Rebellion moet je door de BN’ers heen kijken (Teun van de Keuken de Volkskrant 27 maart 2023, p. 15):
Het
goede en het slechte aan BN’ers is dat ze aandacht opeisen. Misschien dat een fan van Carice of Hanneke zich door hun inzet ook gaat drukmaken over het klimaat. Maar het werkt ook averechts: wie zich zo voor een verheven zaak inzet, komt zelf snel onder een vergrootglas. Voldoet hij of zij zelf wel aan de normen? Jennifer Hoffman, actrice en presentator van 3 op reis, overweegt zich aan te sluiten bij Extinction Rebellion, maar wil blijven vliegen ‘omdat reizen bij het leven hoort’.

Help kleine eilandstaten en zet klimaatverandering op de agenda in het Vredespaleis (Medes Malaiholo de Volkskrant 27 maart 2023, p. 20):
Hoever moeten landen gaan, vanuit hun
verplichtingen naar andere landen, om opwarming van de aarde te voorkomen? Het valt te hopen dat het Internationaal Gerechtshof daar binnenkort helderheid in gaat scheppen, zodat bedreigde staten als Vanuatu de druk op de ketel kunnen houden.
Verontreiniging van de zee
Het initiatief van Vanuatu is namelijk niet het enige. Zo heeft de Commissie van Kleine Eilandstaten voor Klimaatverandering afgelopen december het Internationaal Zeerechttribunaal verzocht een advies te geven over de verplichtingen van lidstaten bij het VN-Zeerechtverdrag
om verontreiniging van het mariene milieu te voorkomen, te verminderen en te bestrijden.
En recentelijk vroegen Chili en Colombia aan het
Inter-Amerikaans Hof voor de Mensenrechten om de verplichtingen van staten op het gebied van klimaatverandering nader uit te leggen.

Ondanks alle afleiding die we onszelf nog gunnen, geldt: de mondiale ­veiligheid heeft lang niet zo onder druk gestaan (Arnout Brouwers de Volkskrant 27 maart 2023, p. 21):
Je kunt al deze recente ontwikkelingen niet herleiden tot de oorlog in Oekraïne. Het zijn reacties op toegenomen Chinese en Noord-Koreaanse ‘
assertiviteit’. Maar ‘24/2’ heeft wel tot een vergelijkbare mentale omslag geleid als in Europa. Daarbij verbindt de Chinees-Russische samenwerking de veiligheidsbelangen van Amerika’s bondgenoten in de Indo-Pacific meer aan die in Europa – en omgekeerd.

Wie kust het gemeenschapsdenken wakker? Er ligt sociaal kapitaal te verstoffen (Kustaw Bessems de Volkskrant 25 maart 2023, Opinie 16):
Het CDA hebben we niet per se meer nodig. Maar iets waar dat CDA en zijn voorgangers voor stonden, zouden we goed kunnen gebruiken.
Dat drong weer tot me door toen ik onlangs Albert Jan Kruiter interviewde van het Instituut voor Publieke Waarden. We hadden het over de manier waarop hij en zijn collega’s mensen met problemen langs de gevaren van het bureaucratische overheidsoerwoud loodsten.
'''Én: met de verzuiling gingen veel van die zelforganisaties ter ziele.
Het ‘maatschappelijk middenveld’, met een echte CDA-term. Gezondheidszorg, armenzorg, welzijnswerk, alles werd overgenomen door de overheid. En toen dat te duur werd voor de overheid ging die taken uitbesteden aan bedrijven – én zichzelf als een bedrijf gedragen, zo krenterig mogelijk.
Met welke wind er ook moest worden meegewaaid, hoe vuil een campagne ook moest zijn,
machtsbehoud was het overheersend motief. Tot aan het regeren met de radicaalrechtse PVV aan toe. En meer recent: de keus om weer te regeren met maatschappijvergruizer Rutte en om het eigen Kamerlid Omtzigt – een van de weinige vertrouwde politici en overtuigend drager van christendemocratisch gedachtegoed – eruit te werken. Na elke verkiezingsnederlaag mag een commissie dan weer vaststellen dat ‘het merk CDA’ te veel bestuurderspartij is geworden.

Ik voelde me uitgezweet door het systeem (|Kustaw Bessems interviewt Cokky Hilhorst de Volkskrant 25 maart 2023, Opinie 22-25):
Hoogleraar Cokky Hilhorst hielp de overheid iets meer orde te scheppen in de ict-chaos. Zo kreeg ze een kijkje in de keuken. En zag dat gebrek aan kennis en angst voor gezichtsverlies bij ambtenaren tot verkeerde keuzen hebben geleid.
Wat is er nodig om daar verandering in te brengen?
‘Uitvoerders willen leveren. Dat zit in hun dna. Maar elke keer dat je iets nieuws bouwt, moet je ook extra tijd inruimen voor onderhoud. Dus als je bouwt en bouwt en bouwt, is de tijd op een gegeven moment gewoon op. Zeker met de huidige personeelstekorten. Dan moet je zeggen: dit is het, beste beleidsmensen, meer kan er niet. Nog daargelaten dat je als uitvoerder vaak zelf een beter idee hebt voor de inzet van je ict-capaciteit.
Genuanceerde verbeteringen van wat je hebt, zijn vaak minstens zo goed als alles nieuw ontwerpen. En het versimpelen van wetten ook.’

Maak van de maan geen aardse kolonie (Marjolijn van Heemstra de Volkskrant 25 maart 2023, Opinie p. 18-19):
Het zonnestelsel zit vol bodemschatten en de mens kan niet wachten om die te exploiteren. Zo komt een destructieve, koloniale manier van denken weer in zwang, ziet schrijver Marjolijn van Heemstra. En dat belooft weinig goeds.
Mijnbouw in Suriname. Mijnbouw op de maan. Exploitatie van de aarde,
exploitatie van de ruimte. Oude versus nieuwe uitbuiting van het landschap. De verschillen zie ik, maar de overeenkomsten verontrusten me. Hoe voorkomen we dat de fouten uit het verleden een echo krijgen in het heelal, dat de maan straks even diepe littekens toont als het landschap van Suriname en het koloniale denken de basis vormt van onze toekomst in de ruimte?

Toch nog die Nobelprijs (Marcel Hulspas de Volkskrant 25 maart 2023, Boeken p. 16):
Biograaf Dirk van Delft gaat diep in op de ruzies tussen Nobelprijswinnaar Martinus Veltman en zijn collega-natuurkundigen. De biografie van deze dwarsligger is leerzaam en onderhoudend.
Wetenschappers houden dergelijke ruzies graag binnenskamers, maar
Van Delft moet er wel uitgebreid op ingaan en dat maakt naast een onderhoudend ook een leerzaam werk voor iedereen die wil weten hoe het er écht aan toegaat in de wereld van de wetenschap (en het niet erg vindt dat hij nooit zal weten wat ‘de renormaliseerbaarheid van de Yang-Mills-theorieën voor de elektromagnetische zwakke wisselwerking’ nu precies betekent).
Zijn bijna 100-jarige collega-Nobelprijswinnaar
Frank Yang noemde hem koppig, vasthoudend, maar altijd eerlijk. ‘Wij allemaal zullen hem missen.’
En de
astronomen? Die hebben nog steeds geen flauw benul van gravitatie.

Schöne welt, wo bist du (2): Iliass El Hadioui
Hoeveel willen we opgeven
voor het hogere doel?’ (Pepijn Keppel De Groene Amsterdammer 23 maart 2023, p. 20-23):
Socioloog
Iliass El Hadioui wil met zijn programma ‘De Transformatieve School’ de kansengelijkheid in het onderwijs bevorderen. Zijn ideeën vormen de basis voor een eerlijker Nederlands onderwijsbeleid.
Eigenlijk werd dat het afgelopen decennium al ruimschoots gedaan, door politici als
Lodewijk Asscher en Robbert Dijkgraaf. Die positie verwierf El Hadioui in 2013, toen hij door toenmalig PvdA-minister Asscher van Sociale Zaken en Werkgelegenheid werd gevraagd om zijn wetenschappelijk onderzoek over kansenongelijkheid in de stedelijke omgeving om te schrijven tot een praktisch programma met handen en voeten. Het leverde zijn eerste boek op, Hoe de straat de school binnendringt, en legde de fundering voor het professionaliseringsprogramma ‘De Transformatieve School’, waarmee hij docententeams in het primair, middelbaar en beroepsonderwijs leert omgaan met de verschillende sociale milieus waarin hun leerlingen zich bewegen, om zo kansengelijkheid te bevorderen.

Schöne welt, wo bist du (1) Isabella Weber
‘Sommigen moeten het ontbijt overslaan’ (Koen Haegens De Groene Amsterdammer 9 maart 2023, p. 14-17):
Isabella Weber is dé tegendraadse econoom van het moment. Haar ideeën over een prijsplafond werden eerst weggehoond, om vervolgens te worden omarmd door zowel Nederland als Duitsland. ‘We leven in een tijdperk van overlappende schokgolven.’
Hoe kunnen economen, in de
geest van de kritische studenten tien jaar terug, bijdragen aan een betere, rechtvaardigere wereld?
Klimaatwetenschappers waarschuwen dat alle gevreesde kantelpunten eerder plaatsvinden dan voorspeld. Het water in de Mississippi daalt en daalt. De rivieren in Duitsland ook, waardoor steenkolen niet vervoerd kunnen worden van A naar B. Californië kampt met een enorme droogte, met als gevolg stroomuitval. Laat al die gebeurtenissen eens tot je doordringen! En bedenk dan wat te doen in een dergelijke wereld. Rijke landen bereiden zich allang voor op natuurrampen. Maar in economisch opzicht blijken we extreem slecht toegerust op onverwachte crises. Dat zagen we drie jaar geleden met corona, dat zien we nu met de oorlog in Oekraïne en de gasschaarste. Het lijkt me niet meer dan verstandig om daar fundamenteel wat aan te veranderen.’

‘Die patiënt heeft iets van me afgepakt. Opeens lag ik daar op de grond, heel kwetsbaar’ (Anneke Stoffelen interviewt Güven Yildiz de Volkskrant 23 maart 2023, p. 18):
Eind februari werd de Haagse huisarts
Güven Yildiz aangevlogen door een patiënt. Haar geval staat niet op zichzelf: zorgverleners kampen al veel langer met toenemende agressie. ‘Het heeft me gekrenkt. Wie beschermt de hulpverlener?
'''Het verloop onder assistenten
is volgens Yildiz enorm. ‘Jonge meiden komen hier stage lopen, ik leid ze op, en dan werken ze hier maximaal een jaar of drie. Dan zeggen ze: ‘Sorry dokter, ik vond het fijn om met u te werken, maar ik trek dit niet.’ Ik kan het hun niet kwalijk nemen dat ze met hun goede opleiding een baan zoeken waar ze met meer respect worden behandeld.’

We moeten goed nadenken over de vraag welke bestuurslaag besluit over welke kwesties (Yourai Mol de Volkskrant 23 maart 2023, p. 28):
Rijk, provincies, gemeenten en waterschappen zijn samen verantwoordelijk voor maatschappelijke vraagstukken. Dit model wordt nu op de proef gesteld. Over meerdere lagen samenwerken is lastig als je het politiek niet eens bent.
De Nederlandse bestuurspraktijk is het afgelopen decennium steeds meer gericht op
meerlaags samenwerken (‘multi-level governance’). Dat betekent: rijk, provincies, gemeenten en waterschappen zijn samen verantwoordelijk voor de maatschappelijke vraagstukken. Dit is een breuk met de eerdere bestuurspraktijk, waarbij de verantwoordelijkheid zo helder mogelijk bij één bestuurslaag moest worden neergelegd - treffend verwoord in de formule ‘je gaat erover of niet’. Het idee van meerlaags besturen is dat elke bestuurslaag zijn eigen meerwaarde inbrengt (juridisch instrumentarium, geld, gebiedskennis, nabijheid).
Yourai Mol is filosoof en adviseur voor overheden. Hij is lid van de Raad voor de Leefomgeving en Infrastructuur, een adviesraad voor de rijksoverheid. Dit is een ingezonden bijdrage, die niet noodzakelijkerwijs het standpunt van de Volkskrant reflecteert. Lees hier meer over ons beleid aangaande opiniestukken.

Russische beweging voor mensenrechten krijgt klap na klap, maar: ‘We gaan door’ (Geert Groot Koerkamp de Volkskrant 22 maart 2023, p. 18-19):
Pijnlijke realiteit
Na de ineenstorting van het communistische regime en het uiteenvallen van de Sovjet-Unie keerde
Aleksejeva terug naar Rusland, waar ze van 1996 tot haar dood in 2018 de organisatie leidde. ‘De mensenrechtenbeweging speelde een grote rol in het groeiproces van het nieuwe, democratische Rusland’, zegt Borsjtsjov. ‘Daarom ook is die totale vernietiging van de beweging die we nu zien zo’n pijnlijke realiteit.’
‘Ze hebben zich ten doel gesteld de
mensenrechtenbeweging uit de weg te ruimen’, zegt Valeri Borsjtsjov (79), al sinds de jaren zeventig nauw betrokken bij het werk van de Helsinkigroep en in de jaren negentig betrokken bij het schrijven van de nieuwe Russische Grondwet. ‘Ze zijn begonnen met Memorial, daarna volgden wij, daarna het Sacharovcentrum. De mensenrechtenactivisten zitten hun in de weg, ze willen van ze af.’

The Universe as a common treasury for all’ (Sakia Campert interviewt Natascha Hagenbeek, TheoSofia, maart 2023):
Dit
kunstwerk, 18 x 2,5 meter van Natascha Hagenbeek is in het stadhuis van Amsterdam te bewonderen.

Na de Provinciale-Statenverkiezingen
Verenigd in polarisatie (Coen van de Ven De Groene Amsterdammer 23 maart 2023, p. 12-15):
Rechts zocht de strijd op
sentiment, links op de inhoud. De uitslag van de Provinciale-Statenverkiezingen bewijst dat je beide nodig hebt om Nederland van het slot te krijgen. Wordt het populisme na deze nieuwe revolte volwassen?
Is er dan helemaal geen lichtpuntje? Misschien ééntje.
Johan Remkes waarschuwde vorig jaar voor de diepe kloof die gaapt tussen de Haagse systeemwereld waar kille kaartjes beleid voorschrijven en hoe dat tot ‘oprechte wanhoop’ leidt in de ‘ogen van redelijke mensen’. Ook daarbij kon je de oorzaak zoeken in een te lange weerzin tegen polarisatie: er was een kamp dat Haags beleid verkocht als: ‘Het moet van Brussel’ en een kamp dat riep: ‘Het probleem bestaat niet.
Nu die werelden
hard zijn gebotst, zijn ze tot elkaar veroordeeld. In de komende maanden moeten een technocratisch Den Haag en emotionele provinciehuizen er samen uitkomen. Als ze slagen vinden ze misschien een compromis tussen dwingende klimaatnormen en hoopvol perspectief.

Demonstratierecht in de knel
Klein tegen de grote politie (David van Benthem, Freyan Bosma, Simon Dequeker, Daphne ten Klooster en Sophie Polm De Groene Amsterdammer 23 maart 2023, p. 24-33):
De sfeer tussen demonstrant en autoriteiten verhardt. De politie arresteert en slaat vaker, burgemeesters leggen striktere regels op en demonstranten worden nauwlettend gevolgd. ‘
Ze hebben me radicaal gemept.’
‘Het is heel makkelijk voor de politie om steeds sneller en eerder mensen op te zoeken: de technologie is er’, zegt
Marc Schuilenburg, hoogleraar Digital Surveillance aan de Erasmus Universiteit. Dat de politie bij demonstranten ook familieleden opzoekt, gaat te ver voor Schuilenburg: ‘De politie moet hier terughoudender zijn, want het gaat om een grondrecht.’
Bij
Laura ten Brink, pianolerares en klimaatactivist uit Haarlem, gaat een lichtje branden als ze het veiligheidshuis in haar BRP-dossier ziet staan. Ten Brink doet bijna wekelijks mee aan burgerlijk ongehoorzame acties van Extinction Rebellion en werd daarbij al ruim dertig keer opgepakt. In het najaar van 2021 – de arrestatieteller stond op acht – werd er bij haar aangebeld. ‘Het was een vrouw die zich voorstelde als een psycholoog van het veiligheidshuis’, herinnert Ten Brink zich. ‘Ze bleef maar vissen naar hoe ver ik bereid was te gaan. Ik zei dat ik nooit geweld zou gebruiken. Toen bedankte ze voor het gesprek.’ De psycholoog kwam niet meer terug, maar sindsdien kreeg Ten Brink al drie keer onverwacht visite van ‘een agent van een speciale deradicaliserings-eenheid’, vertelt ze. ‘Ze vragen nooit of ze binnen mogen komen. Vaak zijn het korte gesprekjes van vijf tot tien minuten. Het voelt als sociale controle.’
‘De criminaliteit is al jaren dalende, maar hoe veiliger een land, hoe hysterischer we met het laatste stukje onveiligheid omgaan’, zegt hoogleraar
Schuilenburg. ‘Demonstreren wordt steeds meer als een potentiële verstoring van de openbare orde gezien. En ook dat laatste risicovolle stukje halen we vervolgens liever weg.’

Ansichtkaart (Rose Mary Alen de Volkskrant 21 maart 2023, p. V12):
Met deze ansichtkaart werd
dankbaarheid om de afschaffing van de slavernij afgedwongen in de Nederlands-Caribische koloniën. Ook na de afgeschaffing bleven de ongelijkheid, de achterstelling en de vernederingen voortbestaan.
Rose Mary Allen (Curaçao, 1950) is cultureel antropoloog en buitengewoon hoogleraar cultuur, gemeenschap en geschiedenis aan de Universiteit van Curaçao. Voor haar proefschrift Di ki manera? documenteerde ze de oraal overgedragen persoonlijke geschiedenissen van Afro-Curaçaoënaars in de periode na de Emancipatie.

De ‘radicale onderstroom’ heeft zich ook tegen Caroline van der Plas gekeerd (Robert van der Griend en Loes Reijmer de Volkskrant 22 maart 2023, p. 13-15):
Het was niet alleen maar feest voor
Caroline van der Plas bij de Statenverkiezingen. De winnende BBB-leider heeft te maken met intimidaties. Uit welke hoek die komen is onbekend. Zeker is wel dat Van der Plas er slecht op staat bij de anti-overheidsextremisten die haar eerst toejuichten.
Maar dan gebeuren er een aantal dingen waardoor méér aanhangers van de
theorie over het WEF haar beginnen te wantrouwen: ze spreekt zich uit tegen het huisbezoek van boeren bij minister Van der Wal. ‘Jij bent niet voor de boeren, het zou me niks verbazen dat je ook bij het WEF zit!’, bijt een vrouw haar op Twitter toe.

Je moet kunnen zeggen: ‘Doe even normaal’, zonder te vrezen voor de gevolgen (Stine Jensen en Ronald van Raak en de Volkskrant 21 maart 2023, p. 28):
Discussie over waarden leek lange tijd taboe: we moesten vooral
niet moraliseren en anderen onze waarden voorschrijven. Maar dat ongemak is niet erg en kan juist het begin zijn van een oplossing.

Marjan Slob, de nieuwe Denker des Vaderlands:Ik vind het belangrijk dat je als individu ruimte maakt voor andere stemmen’ (Hassan Bahara de Volkskrant 20 maart 2023, p. V2):
Marjan Slob, al twintig jaar zelfstandig filosoof en essayist, ziet filosofie als levende praktijk.
Hoe wilt u invulling geven aan het debat hierover? Gaat u dan bijvoorbeeld in gesprek met BoerBurgerBeweging?
‘Ik wil zeker contact zoeken met
interessante partijen in deze discussie, en als BBB een filosofisch gesprek over waarden wil voeren, dan denk ik graag met hen mee. Maar ik denk dat BBB nu even andere dingen aan het hoofd heeft. Ik ben geen politicus. Ik zie het als mijn rol om te wijzen op mogelijkheden om elkaar te vinden in een discussie, of om juist onuitgesproken verschillen van mening aan het licht te brengen. Filosofen zijn goed in dit soort metagesprekken. Natuurlijk heb ik als burger mijn eigen politieke voorkeur, maar als Denker gaat het niet om mijn voorkeur, maar om mijn filosofische vaardigheid.’
Op 7 april wordt
Marjan Slob geïnaugureerd tijdens de Nacht van de Filosofie. Ze volgt dan de huidige Denker des Vaderland, Paul van Tongeren op.

Democratie = dynamiek. Soms in zo heftige mate dat zij net zo moeilijk te berijden is als een rodeostier (Arie Elshout de Volkskrant 20 maart 2023, p. 21):
Trump was de ‘
culture warrior’ bij uitstek, nul procent politieke ervaring, honderd procent drama, maximale geldingsdrang, minimale zelfbeheersing. Na zijn beëdiging als president begon hij meteen vol gas tegen het verkeer in te rijden. Ryan als voorzitter van het Huis en Mitch McConnell als Republikeinse leider in de Senaat brachten overdrachtelijke vangrails en wegwijzers aan.
De politiek in een open democratie is in veel landen een soort
bull riding geworden, weten ook Macron en Rutte. Toch is de oplossing niet minder openheid, maar méér; niet minder democratie, maar méér. Dus niet proberen de vele ongedurige en opstandige kiezers te isoleren maar goed naar ze luisteren en hun problemen serieus nemen.

Europa is alles voor ons (Geertjan de Vugt interviewt Robert Menass de Volkskrant 18 maart 2023, p. 10-11):
De Oostenrijker Robert Menasse schreef zijn tweede grote roman Erweiterung over de EU en haar ambtenaren. Taai is het boek allesbehalve. Maar noem Die Erweiterung ook geen satire. ‘Als het boek zo overkomt, is dat een probleem van de werkelijkheid.’
Stel, u kunt nu
Ursula von der Leyen adviseren. Welk boek zou ze op haar nachtkastje moeten hebben liggen?
Een goede geschiedenis van de democratie. Die zou ze moeten lezen en dan begrijpen dat het een schande is dat ze voorzitter van de Europese Commissie is geworden zonder gekozen te zijn – en daarna moet ze terugtreden.’

De winst van BBB is hoopgevend, want we zitten op het normale politieke speelveld (Kustaw Bessems de Volkskrant 18 maart 2023, Opinie p. 16):
Binnen de
spraakmakende klasse wordt nogal eens de neus opgehaald voor de waarneming dat Van der Plas in gewone, begrijpelijke taal spreekt, als gedeeltelijke verklaring voor haar succes. Dat weten we nu wel, is het idee. Maar weten we het écht wel?
Ik begrijp dat het moeilijk is om het succes van BBB met relativering te bekijken wanneer je de volle omvang van de klimaatcrisis tot je hebt laten doordringen. Er is immers geen seconde te verliezen. En het staat vast dat de opkomst van BBB de toch al labbekakkerige Nederlandse houding alleen maar erger maakt. Maar de strijd voor een beter klimaat is niet alleen urgent, hij is er ook een van de lange adem. Zonder een voorhoede als Extinction Rebellion beweegt er niets.

‘Ontdoe je van de lagen die je als kind hebt aangebracht om te overleven’ (Fokke Obbema interviewt Rob de Leeuw de Volkskrant 17 maart 2023, p. 16-17):
Bijna zijn hele leven houdt psycholoog
Rob de Leeuw geheim dat hij als 13-jarige een maand in coma heeft gelegen. Dat komt hem duur te staan. Op z’n 55ste stort hij in. Het geheim heeft onbewust zijn leven overgenomen.
Wat ik heb geleerd, is hoe belangrijk het is je
trauma’s en je overlevingsstrategieën te doorzien. De kunst is die niet langer onbewust voor je systeem van herkomst in te zetten, maar voor jezelf.’
Dat klinkt cryptisch.
De kunst is in te gaan zien hoezeer je door
onbewuste processen wordt geleid, daarbovenuit te stijgen en dan zelf te gaan leven.’

Ontevredenheid en agitatie zijn nog altijd troef voor nieuwkomers in de politiek (Ibtihal Jadib de Volkskrant 16 maart 2023, p. 2):
Toch vraag ik me af waarom we
ons zo gek laten maken. Als uiteenlopende belangen in een gordiaanse knoop verstrengeld zijn geraakt, helpt het niet wanneer iedereen vanaf één kant op z’n hardst gaat trekken. We hebben allemaal dezelfde koek te verdelen. Klimaatactivisten en boeren kwamen afgelopen zaterdag in één stad samen om te demonstreren, die ruimte ís er gewoon. Net zoals er voor elk probleem altijd een oplossing is, zolang je bereid bent tot het sluiten van compromissen. We zitten in Nederland niet ‘op slot’, we zitten te dreinen.
De manier waarop we onze huidige problemen bespreken, heeft effect op ons vermogen om die op te lossen. Dit wordt treffend beschreven in een ander antiek stukje dat ik tegenkwam in het boek
Buitelingen (1948). Daarin schrijft Godfried Bomans over de alarmerende toon van het nieuws en het effect daarvan: ‘Miljoenen mensen, die, als wij hun omstandigheden in feite bezien, eigenlijk in rust en tevredenheid zouden kunnen leven, worden dag aan dag opgeschrikt door de confrontatie, in gloeiende koppen, met de verschrikkelijkste mogelijkheden, met bloedstollende perspectieven, adembenemende voorspellingen en de meest onrustbarende waarschijnlijkheden.
Deze ‘
angstpsychose’ leidt volgens Bomans tot het waanidee dat onze mogelijkheden zijn uitgeput, terwijl iedere beschaving juist gered kan worden door een bewuste krachtinspanning van hen die in haar blijven geloven.
Agitatie en ontevredenheid; misschien is het tijd om die eindelijk eens los te laten.

Caroline van der Plas heeft opeens veel te torsen: de lakmoesproef moet nog beginnen (Roul du Pré de Volkskrant 17 maart 2023, p. 12):
Een
zware last drukt op de schouders van Caroline van der Plas. Er zijn goede redenen om te hopen dat ze daaronder niet bezwijkt.
Zelfs D66 – toch de grote tegenpool in het stikstofbeleid – levert
7 procent van de BBB-stemmen.
Die diversiteit maakt het lastig te duiden
wat al die kiezers beweegt, maar gelukkig is ook dat onderzocht: op één op de lijst van redenen, nog boven het stikstofbeleid, staat de ‘onbekwaamheid van ministers’. Op welke bewindslieden de kiezers precies doelen is niet duidelijk, maar het ligt voor de hand dat ze denken aan de reeks dossiers die de kabinetten-Rutte nu al jaren met zich meeslepen zonder dat er zichtbare vooruitgang in zit, van de afhandeling van de toeslagenaffaire en de gaswinningschade, tot de haperende woningbouw, en onvermijdelijk toch ook: het stikstofbeleid.

Winst BBB kan juist kans zijn voor zieke natuur, menen ze in Overijssel (Stefan Keukenkamp Trouw 17 maart 2023):
Natuurliefhebbers in Overijssel vrezen niet voor de gevolgen van de monsterzege van de BoerBurgerBeweging. Zelfs het provinciale GroenLinks is mild.
Betrokken bij het platteland
Laat er geen misverstand over bestaan:
De Haan maakt zich grote zorgen over de staat van de Sallandse Heuvelrug. Maar of die zorgen bij hem zijn toegenomen na de verkiezingsuitslag? “Nee”, zegt hij resoluut. “Ik ben ervan overtuigd dat verreweg het grootste deel van de BBB-stemmers niet alleen maar op de rem wil. Zij zijn juist heel betrokken bij het platteland en de natuur.”

Hoe een slim communicatiebureau de macht greep in Nederland (Bert Wagendorp de Volkskrant 17 maart 2023, p. 2):
Henk Vermeer, een ex-partner in ReMarkAble, inmiddels ambtelijk secretaris van de BBB in Den Haag, schreef bij zijn afscheid in alle openheid over het plan van ReMarkAble om ‘via BBB politiek als middel in te zetten en zo de stem van en voor het platteland te gaan vormen’.
Maar de
belangrijkste conclusie is toch dat communicatiebureaus een politieke partij kunnen oprichten als onderdeel van de marketingmix. Dat kan, dat mag en dat biedt ongekende mogelijkheden; al ben ik er nog niet helemaal uit of de kiezer daarmee wordt ge- of misbruikt.

De BBB kan wel claimen dat Overijssel nu van haar is, maar onze provincie is ook nog steeds van het korhoen en de graafwesp (Asha ten Broeke de Volkskrant 17 maart 2023, p. 25):
Carla Evers is naast lijsttrekker ook pluimveeboer. Haar bedrijf ligt vlakbij een Natura 2000-gebied, maar ze weigert te vertrekken. Daarmee vertegenwoordigt ze niet alleen in woord maar ook in daad het beleid van de BBB. Kort samengevat: de partij wil wel innoveren op kosten van de overheid, maar verder wil ze eigenlijk niets. Niet de natuur beschermen, geen reductie van de veestapel, niet biologisch boeren en uiteraard niet de stikstofuitstoot van boerenbedrijven terugdringen.

We moeten elkaar verheffen, in de geest van Bomans’ studentenpater (Ibtihal Jadib de Volkskrant 15 november 2022, p. 2):
Een mooi voorbeeld hiervan wordt beschreven door
Bomans in zijn boek Beminde gelovigen, waarin hij een hoofdstuk wijdt aan zijn oude studentenpater. Die man was oprecht blij als iemand met z’n sores bij hem aanklopte, ‘omdat hij een diep respect had voor het verschijnsel mens en zich van elk nieuw exemplaar telkens weer de hoogst denkbare voorstelling vormde’.
Een veelgehoorde wens is gehoord of gezien te worden. Dat lijkt paradoxaal
gezien het feit dat elk medium zo ongeveer uit elkaar barst van de persoonlijke verhalen, inzichten en opinies. Iedereen komt aan bod. Maar zolang we weinig van elkaar verwachten, heeft dat nauwelijks zin. Dan blijft men zitten in slachtofferschap, gekrenkte trots of een of andere modieuze vorm van schaamte. Doorgaans niet de beste uitgangspositie om de wereld te verbeteren.

Avant-gardisten van de beschaving (Joost de Vries De Groene Amsterdamm 16 maart 2023, p. 42-47):
Kijk niet naar die Verlichte salons in Europa, was de overtuiging van antropoloog
David Graeber. De egalitaire piraten liepen honderd jaar voor op de pruiken in Europa. Waren piraten werkelijk het toonbeeld van de rede?
Wie
Graeber niet kent, zal verbluft staan. Hopelijk werkt er iemand aan een solide biografie, waarin duidelijk wordt hoezeer het academische establishment en blijkbaar het overheidsapparaat hem dwarsboomde toen hij politiek activistisch werd, en tot het wandelende brein van de Occupy-beweging werd uitgeroepen.
Graeber heeft Linebaugh en Rediker in zijn bibliografie staan, maar hij trekt verdergaande conclusies uit de hydrarchie: de machtsdeling tussen kapitein en kwartiermaker is voor hem Montesquieu avant la lettre. Dat elke man een gelijkwaardig deel van de buit kreeg, daarin zit iets proto-socialistisch. Als Occupy’ers waren ze klassenbewust en uit op wraak op de rijken. Dat zieke en gewonde zeerovers, die niet konden meevechten, tot zo’n tachtig procent gecompenseerd werden, had iets van een verzorgingsstaat.
Uiteindelijk schuift de piratendroom een andere vraag naar voren: welke geschiedenis komt in de annalen en welke verdwijnt naar het rijk der mythen?
Maar wat nu als we dat verhaal van de mensheid niet meer zien in termen van groei, in termen van meer? Want is dat niet het punt dat velen hebben bereikt, dat er grenzen aan groei moeten worden gesteld, omdat het rationele, neoliberale systeem niet werkt, omdat de moderne mens gebukt gaat onder zijn eigen efficiëntiedrang, omdat de aardbol kaalgevreten wordt, omdat er geen plek ter wereld meer is om zorgeloos weg te dromen? Dan is de mythe van de piraat te prefereren boven de opdringerige werkelijkheid van de voortstuwende geschiedenis. Dan is het heel logisch de focus te verleggen van de Franse salons naar een experiment in een baai in Madagaskar. En dan weet je ook wat je te doen staat in het stemhokje: stem piraat, wie dat voor jou ook mag zijn.

Gloedvol betoog voor onafhankelijk denken, maar kritiek op sociale media is minder geslaagd (Hassan Bahara de Volkskrant 21 januari 2017, bijlage Sir Edmund p. 22-23):
Opstanden die via sociale media ontstaan, zouden mislukken door gebrek aan
verbondenheid en duidelijke doelen.
Maar waar houdt gezonde scepsis over de kracht van sociale media op en begint
makkelijk cultuurpessimisme? Die vraag komt geregeld op bij het lezen van Ik kom in opstand, dus wij zijn van Eva Rovers (de biografe van Boudewijn Büch) die met dit werk de vierde aflevering verzorgt in de pamflettenreeks Nieuw licht.
Rovers conclusie over het socialemedia-activisme van Occupy en Black Lives Matter overtuigt minder. Occupy heeft inderdaad niet de neoliberale wereldorde omver geworpen, maar Bernie Sanders, Syriza, Jeremy Corbyn en Podemos zijn ondenkbaar zonder het voorwerk van Occupy.
Occupy en Black Lives Matter hebben gepolariseerd en
polariseren nog steeds, zeker, maar de successen die ze hebben geboekt zijn aanzienlijk. Dat is echt meer dan slechts 'hier en daar' een paar overwinningen.

Beslisboom (Arjan Lubach De Avondschow, 15 maart 2023, na 16.30 minuten NPO3):
Arjen Lubach duikt via de waan van de dag langs inspirerende gasten tot op de bodem van het nieuws. Iedereen wil altijd van de waan van de dag naar verdieping.
Polderman bij Lubach
Op 15 mei is uw
favoriete beslisboomchirurg Polderman te zien in De Avondshow met Arjen Lubach.

Katinka Polderman Beslisbos Zomaar wat vragen waar de gemiddelde mens vrijwel dagelijks tegenaan loopt en die in dit boek nu eindelijk eens stap voor stap, duidelijk en in handzaam formaat, worden beantwoord. Meesterbeslisbomenmaker des vaderlands Katinka Polderman wijst u vriendelijk de weg.

Wat is lezenswaardig deze week? (Paul Onkenhout de Volkskrant 26 juni 2022):
En daar is gelukkig cabaretière
Katinka Polderman, deze keer in Onze Taal. De maker van de handige beslisbomen in de rubriek ‘Dag in, dag uit’ in de Volkskrant doet in het vernieuwde tijdschrift iets soortgelijks, met taal. In de eerste aflevering, een ‘Huiveringwekkend smalltalklabyrint’, geeft ze een handleiding voor een ontmoeting met een vage bekende. Het gaat erom vlot babbelend de uitgang te bereiken. Dat kan via onder meer ‘lekker weertje’, ‘instemmend gehum’, ‘ja, moeten we echt eens doen’ en ‘dit had je een jaar geleden ook niet gedacht’.

Borduurwerk (Susan Legêne de Volkskrant 15 maart 2023, p. V7):
Achter een
ogenschijnlijk lieflijk borduurwerk uit de 18de eeuw gaat een filosofisch debat schuil over de vrijheid van de mens. Het toont hoe vrouwen in Nederland zich geïnspireerd door de Franse revolutie uitspraken tegen hun eigen onderdrukking en die van tot slaaf gemaakten in de koloniën.
De geringe bewegingsvrijheid voor vrouwen in het Nederlandse publieke debat kan mede verklaren waarom de afschaffing van slavenhandel en slavernij rond 1800 niet aan de orde was. Betje Wolff zweeg over haar rol als vertaler van Frossards anti-slavernijbetoog. Net als Elisabeth Post schreef ze binnen de marges die hun als vrouw waren toegestaan: huiselijk (Sara Burgerhart), niet politiek.
Susan Legêne (1955) is hoogleraar politieke geschiedenis en decaan van de faculteit der geesteswetenschappen van de Vrije Universiteit Amsterdam. Legêne publiceerde tal van lezingen en artikelen, onder meer op het raakvlak van (koloniale) geschiedenis en museologie. Tot 2008 was Legêne verbonden aan het Koninklijk Instituut voor de Tropen, sinds 1997 als hoofd museale zaken van het Tropenmuseum.

Voelen en denken zijn complementair. Hermann Hesse plaatst in zijn boeken eros tegenover logos. Het vrouwelijke staat tegenover het mannelijke, het aardse tegenover het hemelse.
De vraag komt naar voren of daaruit mag worden afgeleid dat de man zich een
goddelijk rol mag toeëigenen?
Immers volgens het Johannesevangelie
(Joh. 1:14) “Het Woord is mens geworden...”.
De observatie van
Gerrit Teule dat mannen daarom voor zichzelf de leidende rol in deze wereld opeisen, lijkt mij nogal dwaas en onterecht sluit hierop aan.

Coalitie zal ook na een electorale dreun niet meteen omvallen (Frank Hendrickx de Volkskrant 15 maart 2023, p. 4-5):
De coalitie zet zich schrap voor een
electorale klap bij de Provinciale Statenverkiezingen. Tot een kabinetscrisis hoeft dat niet meteen te leiden. Daarvoor hebben de coalitiepartijen nog steeds te veel te verliezen.
Hemelbestormer
Nu alles erop wijst dat BBB de
nieuwste hemelbestormer wordt, zal de VVD er stilletjes op hopen dat Caroline van der Plas zich ontpopt tot een minder compromisloze oppositieleider dan Wilders of Thierry Baudet. Menig VVD’er is bereid om een kabinetscrisis te riskeren in ruil voor een strenger immigratiebeleid, maar dan moet er wel een alternatief zijn. Met BBB kan dat in beeld komen.

Is ‘America First’ van Joe Biden sluwer dan die van Donald Trump? (Peter de Waard de Volkskrant 15 maart 2023, p. 23):
Dat hij de Europese landen voor zijn karretje weet te spannen is vooral wonderlijk, omdat hij de Europese bedrijven
uitsluit van de steun voor de energietransitie in de VS. De Amerikanen willen niet alleen de technologische race met China in militaire technologie, maar ook met die in Europa met verduurzaming, winnen. Duidelijk is dat slechts één land recht heeft op de wereldsuprematie op elk terrein.
Dat is een land met een
dikke tachtiger als leider.

Een lithiummijn in de Portugese natuur, zodat Europa minder afhankelijk wordt (Peter Giesen de Volkskrant 14 maart 2023, p. 13-15):
De Europese Commissie presenteert donderdag een
ambitieuze grondstoffenwet. Europa wil meer aardmetalen, die cruciaal zijn voor de energietransitie, zelf produceren. In een geïsoleerd dorp in Noord-Portugal is te zien hoeveel pijn dat kan doen: hier moet een enorme lithiummijn komen.
Hernieuwbare energie maakt Europa minder afhankelijk van
fossiele brandstoffen uit Rusland en het Midden-Oosten. Zon en wind vind je overal, en nog gratis ook. Maar voor zonnepanelen, windturbines en elektrische auto’s zijn grondstoffen nodig die grotendeels buiten de EU worden gewonnen en verwerkt. China beheerst 80 tot 90 procent van de markt voor zeldzame aardmetalen, zoals neodymium of terbium, die nodig zijn voor windturbines, zegt onderzoeker Irina Patrahau van The Hague Centre of Strategic Studies. Ook kobalt en lithium voor accu’s worden grotendeels in China verwerkt.
Het lithium van Covas is nodig voor de
elektrische auto’s die vooral door de rijkere stedelingen elders in Europa worden gereden. ‘Niemand in het dorp heeft een elektrische auto’, zegt Pires. ‘Elektrische auto’s zijn de volgende stap in de consumptiemaatschappij, het is big business.’
Aida Fernandes maakt zich zorgen over het klimaat. ‘Ik heb drie kinderen en wil de wereld niet slechter achterlaten dan ik haar aantrof. Maar als we het klimaat willen redden, dan moet het Westen zijn levensstijl veranderen en minder consumeren.’
Groene transitie
Politici winnen echter geen verkiezingen door burgers te vertellen dat zij minder moeten consumeren. De groene transitie is bedoeld om de hoge Europese levensstandaard te handhaven, tegen de achtergrond van een klimaatcrisis en de eindigheid van fossiele brandstoffen.
Patrahau: ‘Het kost wel tijd om mijnen te openen en een verwerkingsindustrie op te zetten. Je moet er nu mee beginnen om er later profijt van te hebben. Met de groene transitie zit de EU wel op het goede spoor. Ze is alleen nogal laat. Dat betekent dat we nog moeilijke jaren gaan meemaken, waarin energie en grondstoffen duur zullen blijven.’

Ook Nederland beleeft een Zeitenwende, maar anders: niet uitgesproken, niet bediscussieerd en zonder zelfreflectie (Arnout Brouwers de Volkskrant 13 maart 2023, p. 21):
Soms, als je probeert naar de wereld te kijken vanuit Den Haag, valt niet te ontkomen aan het gevoel dat je diep in
Plato’s Grot zit - je weet dat de schaduwen op de muur niet de realiteit zijn, maar het wajangspel dat wordt geboden. Sinds Poetins tweede invasie van Oekraïne is er wel wat veranderd. Ook Den Haag beleeft zijn mini-Zeitenwende, maar anders dan Berlijn: niet uitgesproken, niet bediscussieerd en zonder een spoortje zelfreflectie.
Nu
Poetin met kernwapens dreigt, is schielijk het belang van nucleaire afschrikking herontdekt. Ook door D66, die in 2019 vonden dat de F35 geen kernwapentaak mocht krijgen.
Op een aantal belangrijke punten -
defensie-uitgaven, nucleaire afschrikking, gas en Nord Stream - lijkt de Nederlandse weg op de Duitse. Maar waar die koerswijzigingen in Duitsland tot felle debatten hebben geleid, een getormenteerde blik in de spiegel, zeilt het Haagse bootje rustig verder, op de golf van dit moment. Den Haag doet blijkbaar niet aan zelfreflectie, in of buiten de grot.

Nu het monster zich tegen haar keert, zal Van der Plas beseffen met welk vuur ze speelt (Sander Schimmelpennick de Volkskrant 13 maart 2023, p. 2):
Mede dankzij de VVD, de partij die extreem-rechts blijft
faciliteren, om zelf als redelijk midden aan de macht te kunnen blijven. Ook deze week kwam de VVD weer met een campagnefilmpje waarin klimaatactivisten, die zaterdag klassieke muziek speelden op de A12, werden gelijkgesteld aan het fascistische geweld iets verderop. De eerdergenoemde Camilla van der Burgt komt voort uit de gelehesjesbeweging, die in 2019 nog door Mark Rutte werd ontvangen in het Torentje. De ontmoeting verliep ongekend schofterig, maar zelfs wanneer de tanden in zijn kuiten staan, probeert onze premier de valse hond nog te aaien.

‘Je kind verliezen is anders dan je man. Het gaat dieper’ (Marjon Bolwijn interviewt Els Bannink-Hartman de Volkskrant 13 maart 2023, p. 16-17):
Ruim een jaar geleden
interviewde ik uw 100-jarige man.
Louk had mij niet alleen moeten laten. Dat hadden we niet afgesproken.
Dus u stond vaak alleen voor de zorg en opvoeding van uw kinderen.
Ik dacht weleens: beseffen jullie mannen wel
hoe bevoorrecht jullie zijn? Jullie ontmoeten veel interessante mensen, kunnen jullie ontwikkelen, terwijl jullie vrouwen thuis alles draaiende houden. Als Louk na een paar maanden weer thuis kwam, moest hij naar mij luisteren. Ik nam alle beslissingen. Ik zei nooit tegen de kinderen: vraag maar aan papa.
Voelt u zich nog thuis in deze tijd?
‘De vorige eeuw vond
ik beter. Waarom, is moeilijk uit te leggen, dat is een gevoel. Het was meer ontspannen. Tegenwoordig is alles zo opgefokt.’

In Den Haag is de straat zaterdag al de arena (Raoul du Pré de Volkskrant 11 maart 2023, p. 2-3):
Het kabinet zal niet vallen, maar wezenlijke invloed op het regeringsbeleid staat woensdag wél op het spel in de stemhokjes. Wie krijgt de aandacht van Rutte IV. In Den Haag wordt zaterdag het voorprogramma alvast opgevoerd.

In de Zuidplaspolder heeft het water de strijd gewonnen (Noah Moeys de Volkskrant 9 maart 2023, p. 18-19):
In de Zuidplaspolder, de laagste polder van Nederland, stopt het waterschap
de strijd tegen het water. Weilanden zullen daardoor steeds natter worden. Zelfs boeren scharen zich achter het besluit. ‘Er is een einde gekomen aan de maakbaarheid van dit stukje Nederland.’

Geen tijd meer om te polderen (Bijou van der Borst, Romy van Dijk en Emiel Woutersen De Groene Amsterdammer 9 maart 2023, p. 22-25):
Klimaatverandering zet ons watersysteem aan alle kanten onder druk. Waterschappen staan voor grote uitdagingen, maar bewandelen liever samen met de boeren de weg der geleidelijkheid. En als het rijk nieuw waterbeleid wil opleggen, lobbyt de landbouw de concrete maatregelen eruit.
De echt
pijnlijke keuzes blijven buiten beeld, ook omdat provincies, gemeenten en waterschappen op elkaar wachten bij het nemen van de eerste stap. Dat is dankzij klimaatverandering simpelweg niet langer houdbaar, zeggen betrokkenen. ‘Je kunt niet blijven polderen tot sint-juttemis.’

Geld maken (Koen Haegens De Groene Amsterdammer 9 Maart 2023, p. 9):
Uiteindelijk is economie een vorm van bezigheidstherapie. Je kunt je opwinden over wat wijlen David Graeber ‘bullshitbanen’ noemde, maar zolang mensen bereid zijn hier meer en meer voor te betalen, groeit het bbp. Ik vraag me alleen af waar in dit rentenierskapitalisme de specialisten blijven die de ASML’s en DSM’s van Nederland draaiende houden. En wie straks in hemelsnaam mijn keuken moet monteren.

Dat rechtspraak geld kost, realiseren mensen zich – blijkbaar – onvoldoende (Aisha Dutrieux de Volkskrant 2 maart 2023, p. 2):
Ook een probleem: no-cure-no-paybureautjes die talloze procedures – de kasten in de rechtbanken liggen er vol mee – aanspannen in de hoop dat er ergens een (
procedurele) fout is gemaakt. Vaak leidt zo’n fout niet tot een wezenlijk andere uitkomst voor de betrokkene, maar wel tot een proceskostenveroordeling die volledig in de zak van het bureautje vloeit. De term no cure, no pay past goed in de huidige tijdgeest, aangezien het alleen slaat op de kosten voor het individu. Terwijl de kosten voor de samenleving immens zijn.

Partij-embleem (Reggie Baay de Volkskrant 8 maart 2023, p. V12):
Met een embleem dat verwijst naar strijd en geweld lieten de oprichters van de Indische Partij weinig twijfel bestaan over hun intenties. De partij werd al snel verboden, de oprichters werden verbannen. Hun bijdrage aan de Indonesische onafhankelijkheid wordt vaak onderschat.
Dit is het embleem van de in 1912 opgerichte Indische Partij, de eerste politieke ‘vereniging’ in de kolonie Nederlands-Indië. De personen achter de Indische Partij daagden de autoriteiten uit en namen een groot risico. Het waren dan ook niet de eersten de besten: de Javaanse arts Tjipto Mangoenkoesoemo, de Indo-Europese journalist Ernest Douwes Dekker (inderdaad: de achterneef van Eduard Douwes Dekker, oftewel Multatuli) en de Javaanse aristocraat Soewardi Soerjaningrat, kleinzoon van vorst Pakoe Alam III.

Reggie Baay schreef het boek Het lied van de goden
Dit boek van Reggie Baay ademt een grote kennis van de mensenhandel in de Oost, die Baay niet al te nadrukkelijk door zijn roman vlecht, hoewel hij in de levens van zijn twee hoofdpersonages wel heel veel laat gebeuren en het soms schuurt als een van de briefschrijvers iets uitlegt dat hedendaagse lezers mogelijk niet weten, maar de geadresseerden waarschijnlijk wel. Neemt niet weg dat het verhaal van Saromê aangrijpend is. Meeleven met Van der Elst, de zakenman die ten onder gaat, is lastiger, hij wordt daarvoor te koddig neergezet.

Karen van Oudenhoven directeur van het SCP heeft een duidelijke boodschap: om ongelijkheid te verkleinen is meer nodig dan inkomensbeleid, namelijke een integrale aanpak en beantwoordt de vraag wat is precariaat? (Omroep MAX 13 maart 2023)

Het ‘wie-verzint-dit-nou-beleid’ (TIM ’S Jongers de Volkskrant 7 juni 2022 p. 21):
Toen ik jaren geleden
Putters hoorde spreken over de SCP-studie Verschil in Nederland, werd met moeilijke woorden als sociaal-, cultureel- en economisch kapitaal duiding gegeven aan een concreet verleden. Ik leerde dat ik zo’n twintig jaar van mijn bestaan tot het zogenaamde precariaat behoorde. Een groep waar je zelf niet toe behoren wil. Maar het leven kan verkeren.

SCP, onderzoek liever hoe we kansenongelijkheid in het onderwijs kunnen verminderen (Jochem Tolsma de Volkskrant 9 maart 2023, p. 27):
De nieuwe indeling in sociale klassen van het SCP is willekeurig en
helpt niet om de ongelijkheid te verminderen. De focus zou veel meer op het onderwijs moeten liggen, want dat is de belangrijkste hulpbron, betoogt hoogleraar sociale scheidslijnen Jochem Tolsma.

Ongelijkheid bestrijden is een taaie opgave, maar kansen zijn er wel (Raoul du Pré de Volkskrant 8 maart 2023, p. 12):
Dat onderkent het SCP zelf ook. Het waarschuwt
ambitieuze politici dan ook voor te hoge verwachtingen. Maar zonder de illusie dat daarmee de verschillen kunnen worden opgeheven, geeft het bureau wel wat aanwijzingen. Zo helpt het niet als onderwijsinstellingen hun leerlingen en studenten in toenemende mate selecteren op motivatie en presentatie, in plaats van op hun mogelijkheden en prestaties. Zo helpt het niet als het aantal kleine, hoogst onzekere baantjes maar blijft groeien. Zo helpt het niet als de toegang tot de verzorgingsstaat zo fijnmazig, selectief en complex wordt dat veel mensen de weg niet meer vinden. En zo helpt het niet als voor álle groepen het inkomensbeleid volledig gericht blijft op zelfredzaamheid en het vinden van werk, terwijl het vinden van een zinvolle dagbesteding in sommige gevallen waarschijnlijk meer zoden aan de dijk zet, in alle opzichten.

Koning op Internationale Vrouwendag: ‘De mannen hebben er een zooitje van gemaakt’ (Jeroen Schmale AD 8 maart 2023):
Koning Willem-Alexander heeft vrouwen op Internationale Vrouwendag opgeroepen vooral hun eigen talenten te gebruiken en mannen niet als voorbeeld te nemen. Op staatsbezoek in Slowakije merkte hij op dat mannen er de afgelopen eeuwen een zooitje van hebben gemaakt. Ook koningin Máxima kwam met een hartenkreet naar Slowaakse vrouwen, om vooral heel assertief te zijn in het opkomen voor gelijke rechten tussen mannen en vrouwen.

Minister Van Gennip roept op Vrouwendag op: ‘Vraag vrouwen of ze paar uur meer willen werken’ (Hanneke Keultjes, Laurens Kok AD 8 maart 2023):
Toen Karien van Gennip nog directeur in het bedrijfsleven was, stond ze elke zaterdag als coach langs het hockeyveld. Nu ze minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid is, lukt dat niet meer. ,,En ja, dus dat mis ik nu wel, en dat missen zij ook.”
Zo’n
cultuurverandering is altijd erg moeilijk en duurt lang.
,,Ja, maar we willen ook begrijpen waarom mensen wel of niet die stap willen zetten. Want het kan ook zo zijn dat ze zeggen: de kinderen zijn weliswaar het huis uit of aan het eind van de middelbare school, maar nu heb ik mantelzorgtaken voor mijn ouders. En dat is ook heel intensief.”

SCP ziet zorgelijk grote verschillen tussen sociale klassen (Wilco Dekker de Volkskrant 7 maart 2023, p. 6):
Het op het oog zo egalitaire Nederland heeft zeven sociale klassen met grote onderlinge verschillen, constateert het Sociaal en Cultureel Planbureau. Om die te verkleinen is meer dan alleen economisch beleid nodig.
Onrechtvaardige oorzaken
Verder berusten de verschillen volgens het SCP deels op
onrechtvaardige oorzaken, zoals discriminatie of een opeenstapeling van pech. En de verschillen hebben waarschijnlijk ongewenste gevolgen voor het persoonlijk welbevinden, de sociale cohesie in de samenleving en onvrede over het gevoerde beleid.
Ik pak de kansen die ik zie’ (Are Dekker interviewt Emmelien Barendregt de Volkskrant 7 maart 2023, p. 7):
Ik weet eigenlijk niet waarvoor ik ga stemmen. Mijn
vaste kliekje wordt het dit jaar niet. De politiek maakt er maar een potje van. Ik heb altijd VVD gestemd, maar ik vind niet dat die mijn stem verdient.’
Pieter Coen Blom (80, Zandvoort, gepensioneerd psychiater, volgens het SCP deel van de rentenierende bovenlaag):
‘Iedereen beweegt zich in
een bepaalde laag van de samenleving
Stemmen vind ik belangrijk. Ik ben mijn hele leven al een PvdA’er.
Er wordt gesjoemeld en gedaan in de politiek. Dat zint mij helemaal niet. Links is niet meer in staat om de boel goed door elkaar te schudden.’

Verharding debat baart burger zorgen (Margriet Oostveen de Volkskrant 29 december 2022. p. 4):
De tevredenheid met het functioneren van de democratie in Nederland is in tien jaar niet zo sterk gedaald. Nederlanders maken zich toenemend zorgen over de verharding van het debat, polarisatie en hebben een afkeer van geruzie in de Haagse politiek.
Het
SCP wijst op het gevaar dat een bepaalde groep voor zichzelf de status van ‘authentieke’ Nederlander claimt. Politici zouden hun politieke keuzes daarom niet voor moeten stellen alsof ze lijnrecht tegenover elkaar staan: ‘Democratische politiek gaat om het behartigen van het algemeen belangblack%.’

Nederlanders zijn somber over hoe het land ervoor staat en moe van polarisatie (Hans van Soest AD 29 december 2022):
Behalve zorgen over economie, politiek en woningnood, zijn veel mensen bezorgd over
oplopende tegenstellingen. Dat blijkt uit onderzoek van het SCP.

Mannen van de wereld (Hassan Bahara de Volkskrant 7 maart 2023, p. V4-6):
In de nieuwe tv-serie Langs de nieuwe zijderoute reizen journalisten Jelle Brandt Corstius en Ruben Terlou door Centraal-Azië. Thomas Erdbrink ging naar Afghanistan en Sinan Can trok naar Irak. Wat verklaart de aantrekkingskracht van zulke journalistieke reisprogramma’s?
Toevallige ontmoetingen
Toch zit een aanzienlijk deel van de aantrekkingskracht van dit soort programma’s in de toevallige, on-geregisseerde ontmoetingen op straat. De presentatoren lijken een soort magisch talent te hebben om tijdens een wandeling door een stad of dorp mensen tegen het lijf te lopen met levensverhalen waarin de tragiek en de hoop van deze gebieden samenkomen.
Dat is belangrijk, zegt
Van Engelen. ‘Het moet documentair zijn, open voor de spontane ontmoeting, voor dingen die anders verlopen dan je van tevoren hebt bedacht. Vaak zijn dat soort improvisaties superspannend, maar ze leveren wel de mooiste tv op.’

De sherif en de bankier (Langs de nieuwe zijderoute VPRO 5 maart 2023, - 1/6), Schoondochters en soldaten (VPRO 12 maart 2023, - 2/6):
Centraal-Azië was ooit het
knooppunt van de wereldhandel. Nu horen we er weinig van, terwijl het er wemelt van de intrigerende verhalen. In deze zesdelige serie gaan Ruben Terlou en Jelle Brandt Corstius daarnaar op zoek.
Grootmachten van de wereld zijn opnieuw geïnteresseerd in het gebied, dat door sommigen zelfs het 'nieuwe centrum van de wereld' wordt genoemd. Er is een groot spel gaande waarbij China en Rusland hun grip op landen als Kazachstan, Oezbekistan en Tadzjikistan proberen te verstevigen. Er worden grootse energie- en infrastructurele projecten opgetuigd en China steekt miljarden in de aanleg van haar ‘Nieuwe Zijderoute’ die dwars door landen als Kazachstan en Pakistan loopt. China wint snel aan invloed, want wie controle heeft over de zijderoute, bepaalt de geschiedenis.

Forse stijging van aantal coronapatiënten in ziekenhuizen (ANP/Redactie Trouw 6 maart 2023):
Het
aantal coronapatiënten in de ziekenhuizen is maandag opgelopen tot 907. Dat is het hoogste niveau sinds 19 oktober vorig jaar, komt naar voren uit de cijfers van het Landelijk Coördinatiecentrum Patiënten Spreiding (LCPS). Sinds vrijdag steeg het aantal opgenomen patiënten netto met 139.

Waarom moet het altijd gezellig blijven? (Teun van de Keuken de Volkskrant 6 maart 2023, p. 17):
Eerder
heb ik al geschreven dat ons dichtbevolkte land met zo’n 100 miljoen kippen de ideale plek zou zijn voor zo’n ramp. Juist corona zou een aansporing moeten zijn om ons af te vragen of we hier wel zoveel dieren zouden moeten houden. Zoönosen, infecties die van dieren op mensen kunnen worden overgedragen, kunnen enorme rampen veroorzaken. Ginny Mooij besloot haar betoog met de woorden: ‘We moeten het hierover hebben.’

Corona als politieke speelbal, daar heeft niemand wat aan (Raoul du Pré de Volkskrant 7 februari 2023, p. 12):
Met de
corona-enquêtecommissie begeeft de Kamer zich op een heilloze weg. Alle seinen staan op rood.
Wie dan toch nog de hoop heeft dat het binnen de commissie nog wel goedkomt met de verhoudingen, moet zich realiseren dat de Kamer zelf op beslissende momenten een grote rol speelde in de coronabesluitvorming. En het is kort geleden: vrijwel alle betrokken parlementariërs zitten ook nu nog in de Kamer. Die moeten dus
zichzelf gaan evalueren. Alleen dat al zou genoeg reden moeten zijn om dit onderzoek niet zelf te doen maar over te laten aan een onafhankelijke instantie. Zoals de Onderzoeksraad voor Veiligheid, die daarmee ook allang is begonnen.

Speelbal (Marien van Schijndel de Volkskrant 4 juli 2019 p. 25):
De Europese Unie speelt in de wereld altijd graag de moraalridder van democratische waarden. Uiteindelijk blijkt het altijd een dun sausje over botte machtspolitiek. Zo ook weer bij dit mistige rondje baantjes verdelen (Marc Peeperkorn de Volkskrant 2 juli 2019). De arena van regeringsleiders lijkt daarbij meer op een Poolse landdag, met egogestuurde belangetjes en dealtjes die een werkelijke volwassen sprong voorwaarts in de weg staan. De Europese droom van interdependentie die tot vreedzame co-ëxistentie leidt op het hele continent, blijkt telkens weer niet meer dan een verlangen dan realiteit.
Zo is Europa telkens een
speelbal zonder een werkelijke wereldmacht te worden. Misschien is het daarom tijd voor een stap achteruit om er later weer twee vooruit te kunnen doen, want het eenwordingsproces is te snel verlopen. Tijdelijke ontvlechting van de EU. Economisch samenwerken binnen humane kaders en met Europese subsidies die je alleen kunt verdienen via promotie.
Zeg maar een
eredivisie op basis van Europese gedeelde en geïnternaliseerde democratische waarden en een keukenkampioendivisie voor de landen, die het niet zo nauw nemen en die Europa opportunistisch gebruiken voor eigen gewin. Je kunt democratie niet alleen belijden als het je uitkomt. Want zo kweek je scepsis, cynisme en vervolgens populisme.

The Five Principles, as stated in the Sino–Indian Agreement 1954, are:
· mutual respect for each other's territorial integrity and sovereignty,
· mutual non-aggression,
· mutual non-interference in each other's internal affairs,
· equality and co-operation for mutual benefit, and
· peaceful co-existence
These principles are a strict interpretation of the Westphalian norms of state sovereignty.[2]

Het extreme optimisme van een wetenschapper die hulpverlener werd (Kustaw Bessems interviewt Albert Jan Kruiter de Volkskrant 4 maart 2023, Opinie p. 22-25):
Als actieonderzoeker probeert
Albert Jan Kruiter problemen op te lossen van mensen die in de knel zitten en vastlopen in de bureaucratie. En dat lukt met een simpel middel: samenwerking.
Lukt het u al om iets aan het systeem te verbeteren?
‘Samen met zorgverzekeraar CZ hebben we uitgezocht: na zes maanden in de schulden
declareren mensen door de stress 40 procent meer zorg. Als proef heeft CZ toen voor 150 huishoudens in totaal vijf ton aan schulden en andere kosten voorgeschoten en wij hebben met hen een plan gemaakt. Dat leidde ertoe dat zij 3 miljoen euro aan zorg niet meer nodig hadden. Vooral geestelijke gezondheidszorg, maar ook zorg die de gemeente betaalt, zoals maatschappelijke begeleiding en jeugdzorg. Dat heeft de gemeente weer terugbetaald aan CZ, een bijzondere samenwerking.’

Ook in deze complexe politieke tijd geniet de kracht van argumenten de voorkeur boven boosheid en geschreeuw (Alexander Rinnooy Kan en Joris Backer de Volkskrant 2 maart 2023, p. 28):
Laten we de rede niet wegzetten als
intolerante norm, maar juist omhelzen als de basis voor een kansrijke politieke discussie, betogen Alexander Rinnooy Kan en Joris Backer.

Kees Verhoeven boek De democratie crasht, Politieke onmacht in het digitale tijdperk
Aan de hand van zijn ervaringen in de Tweede Kamer laat
Kees Verhoeven zien hoe digitalisering de democratie veranderde; op de een of andere manier gaan de twee niet goed samen. Hij maakt duidelijk hoe digitale technologie ons in haar greep heeft en ons denken en doen beïnvloedt, en geeft antwoord op de vragen: Wat kunnen we doen om digitalisering in goede banen te leiden? Hoe kunnen we onze democratie redden?
Oud-Tweede Kamerlid
Kees Verhoeven wijst fijntjes op de ­gevaren van digitalisering in de politiek. Wijze raad aan zijn vroegere collega’s: verbied smartphones tijdens debatten.
Sleepwet
Elders beschrijft hij de totstandkoming van de zogenoemde sleepwet, die de bevoegdheden van de inlichtingendiensten regelt. Verhoeven hield de hashtag #weesgeenkees over aan het referendum over deze wet, omdat hij als aanvankelijke tegenstander uiteindelijk voor de wet stemde. Het item dat Arjen Lubach aan de inlichtingenwet én aan Verhoeven besteedde, blijft hem naar eigen zeggen achtervolgen. Maar hij staat er nog steeds achter: soms is een compromis beter dan het vasthouden aan het eigen gelijk.

Door de boekdrukkunst kwam in de tijd van Luther de Bijbel ter beschikking van de massa. Internet is nu een weerspiegeling, de manifestatie van het informele circuit (facebook, instagram en twitter), de achterkamertjes in de politiek, maar ook van het formele circuit E-learning. De sleepwet is een product van de achterkamertjes politiek. De grenzen van de 'VOC mentaliteit' worden in Nederland duidelijk zichtbaar. Het is als met het legaliseren of juist verbieden? een uiterst gecompliceerd vraagstuk. Volgens het onderzoeksrapport 'E i V' is het geloof in het morele kompas wel degelijk verifieerbaar.

Stem van een land (Rasit Elibol interviewt Orhan Pamuk De Groene Amsterdammer 2 maart 2023, p. 45-48):
Dat Nobelprijswinnaar
Orhan Pamuk wordt gezien als Turkije’s grootste schrijver is een rol die hij soms tegen wil en dank op zich neemt. ‘Laten we het maar niet over Erdogan hebben.’
Toen ik
Pamuk voor het eerst sprak in september in zijn Amsterdamse hotel, een dag na zijn optreden in het Haagse theater, vertelde hij dat hij zijn laatste roman begon als een mogelijke allegorie over Erdogan ‘en niet noodzakelijkerwijs Erdogan, maar elk land dat een autoritaire regering heeft. Zijn de mensen die hen steunen daar blij mee of het is een noodzakelijk iets?’
Toch nog even terugkomend op wat hij in het theater zei, over niet naar de gevangenis gaan voor één zin, zegt hij: ‘
Erdogan was extreem repressief in de afgelopen vijf, zes jaar. De dappere mensen in Turkije zijn geen fictieschrijvers. Ik heb vrienden die achter de tralies zijn beland omdat ze journalisten zijn.

Orhan Pamuk mist de verloren poel van de vakanties in zijn jeugd (Orhan Pamuk de Volkskrant 25 oktober 2021 p. 20):
Waar de Turkse schrijver als jochie allerlei zeediertjes bestudeerde, maakt
‘zeesnot’ nu alles dood. Overbevolking en industrieën maakten een eind aan de idyllische wereld van de Zee van Marmara.In 1967 is mijn poel gedempt en verscheen er op die plek een betonnen steiger, zodat de mensen die hun zomervakantie doorbrachten in de nabijgelegen flats een plek hadden om te zonnebaden. In juni 2021 verscheen er een mysterieuze, walgelijke, glanzende laag op het water van de Zee van Marmara, door de plaatselijke bevolking aangeduid als ‘zeesnot’. De openbare stranden van Istanbul en van de hele regio Marmara – die elk ooit een bijzondere wereld op zichzelf hadden gevormd, een beetje zoals in oude bioscopen – werden allemaal gesloten. De zeekomkommers en minuscule garnaaltjes waren al eerder verdwenen.

Olaf Koens Alle Oekraïners die ik ken (en een paar van wie ik alleen maar gehoord heb): Wanneer Rusland buurland Oekraïne binnenvalt en miljoenen mensen het land ontvluchten, reist Olaf Koens in tegengestelde richting, dwars door een land vol bittere en blijmoedige ontmoetingen. Hij spreekt familie en vrienden, hij reist langs frontlinies, veldhospitalen en mortuaria.
In een uitpuilende evacuatietrein realiseert Koens zich dat hij de Oekraïners heeft onderschat. Hij begint hun namen en verhalen te noteren, legt uit wie ze zijn en wat ze drijft. Het zijn alle Oekraïners die hij kent. Uit de lange stroom ontmoetingen rijst een ruw, pijnlijk, hoopvol en vooral persoonlijk portret van een onrechtvaardige oorlog, van een land en een volk in verzet.

Shell en de Tsjoektsja (Selma Schepel de Volkskrant 15 augustus 2015 p. 27):
Nooit is het Siberische Tsjoekotka in het nieuws, maar ineens twee keer achter elkaar:
een indringende reportage van Olaf Koens en een zeer verontrustend artikel van Louwrens Hacquebord.
Moeilijke naam heeft dat volk, de Tsjoektsja, maar in hun taal klinkt die toch echt zoals het hier staat. Als Haquebord schrijft over de aanslag van Shell op de 'Chuckchi Zee' (zijn vertaling van Chuckchi Sea) 'ten noorden van Alaska', op het 'Amerikaanse continentale plat', dan lijkt die in een totaal andere wereld te liggen, maar het is toch echt de Tsjoektsjenzee, waarin de Siberische Tsjoektsja vissen voor hun
levensonderhoud, die Shell nu bezig is te asfalteren door er olie te morsen.
Eerst walsten de Sovjets over de Tsjoektsja heen om het volk met discriminerende maatregelen en wodka (bijna) kapot te maken, en nu komt onze beminde oliepomper het nog eens overdoen.
Was
Nigeria nog niet genoeg, Royal Dutch Shell plc?

Verwondering over de medebewoners van onze aarde (Patricia van Bosse Civis Mundi Digitaal #131, februari 2023:
Bespreking van
Helen Macdonald, Schemervluchten. De Bezige Bij, 2021.
Tot slot
In principe hoeft
wetenschappelijke kennis, die vaak de schuld krijgt van de onttovering, dat gevoel niet in de weg te staan. Als onze grondhouding er een is van verwondering dan draagt ook de kennis verkregen door wetenschap bij aan een versterking daarvan. De verwondering kunnen we ‘juist plaatsen’ als een fundamentele grondhouding. Het is een toestand van openheid van gevoel die zich in principe niet hoeft te sluiten als we het bevestigen als een van de in principe altijd mogelijke toestanden van ons bewustzijn. Die verwondering en openheid kan inspireren om ook op intermenselijk vlak meer open en liefdevol te zijn.

‘Misschien komt er een tweede leven, waarin ik hogerop kan komen’ (Marjon Bolwijn interviewt Tiny van Dijk-Koning de Volkskrant 27 februari 2023, p. 16-17):
Hoe vindt u het om 100 te zijn geworden?
Een pil van Drion, daar ben ik tegen. De natuur moet zijn werk doen, de mens heeft niets over zijn einde te zeggen.’
Mocht u als meisje uw eigen keuzen maken?
Ik ben naar de hbs gegaan en volgde daarna een
secretaresse-opleiding. Later besefte ik dat ik een taal had willen studeren aan de universiteit, zodat ik een hoge baan kon krijgen. Meisjes werden in die tijd niet gestimuleerd door te leren. Je was maar een meisje, vrouwen deden altijd onder voor mannen. Dat vind ik onzin.’ (Luid en fel:) Vrouwen zijn even goed als mannen!
Heeft u als secretaresse gewerkt?
Ik
voelde dat ik iets kon wat anderen niet konden, maar ik was maar een vrouw. Misschien komt er nog een tweede leven waarin ik hogerop kan komen.
‘De eerste twee jaar na de oorlog heb ik als secretaresse gewerkt voor generaal
Kruls, op het ministerie van Oorlog aan Plein 1813 in Den Haag. Ik woonde op een kamer in Scheveningen, met zicht op zee. Kruls was de belangrijkste militair van Nederland. Hij leidde het Militair Gezag.’ (dat na de oorlog orde op zaken moest stellen, red.) ‘Misschien was hij wel een goede generaal, maar ik vond hem een heel vervelende vent. Een onvriendelijke, afstandelijke man.’
Kruls werkte nauw samen met prins Bernhard.
‘O ja, prins Bernhard, die voelde zich ook heel wat en kwam zonder kloppen mijn kamer binnen en vroeg: ‘Is de ‘general’ binnen? Zal ik naar binnen gaan?’ Dan antwoordde ik: ja, gaat u maar. Ik was niet benauwd voor hem, zo van: ooh, daar is prins Bernhard!’

Eén ding is zeker: de verkiezingen gaan niet over dit onderwerp’ (Remco Meijer de Volkskrant 27 februari 2023, p. 4):
Het eerste verkiezingsdebat bij WNL is levendig en ging alle kanten op. Dat stemmen op de deelnemers helemaal niet mogelijk is, en Provinciale Staten soms helemaal niet gaan over de onderwerpen die ze inbrachten, was bijzaak.
Schippers krijgt kritiek als zij haar punt poneert: ‘Wie agenten mishandelt, moet altijd de cel in.Nanninga: ‘Ik wil een overkoepelende opmerking maken. Het is een beetje een laffe stelling van de VVD. Ze zijn twaalf jaar aan de macht, we hebben een woon-, asiel- en toeslagencrisis, en dan komt de VVD als het campagne is met zo’n inkoppertje.’ Van Meenen sluit zich daarbij aan: ‘Eén ding is zeker. De verkiezingen gaan in ieder geval niet over dit onderwerp. Helemaal niet.’ De conclusie zou evengoed kunnen zijn dat de verkiezingen van de Provinciale Staten, ook dit keer weer, overal over kunnen gaan.

Ook provinciale politici hebben last van intimidaties en bedreigingen (Bart Zuidervaart en Judith Harmsen Trouw 25 februari 2023):
Lange tijd opereerden
Statenleden in de luwte, maar aan de vooravond van de verkiezingen wordt duidelijk dat ze veelvuldig worden lastiggevallen.
Van
haatberichten op sociale media tot scheldpartijen op het schoolplein: ook leden van de Provinciale Staten kregen de afgelopen vier jaar geregeld te maken met bedreigingen en intimidatie, blijkt uit onderzoek van Trouw.

Procedures waren het probleem niet, maar de leugens en minachting voor de democratie (Kustaw Bessems de Volkskrant 25 februari 2023, Opinie p. 16):
Gebrek aan scrupules
Toch gaat het grinniken door. Hetzelfde Eenvandaag had een item over
Rutte als topdebater. Een van ‘de mooiste voorbeelden’ van hoe hij met ‘bluf’ tegenstanders ontregelde, dateerde uit 2012, toen Emile Roemer hem vroeg waarom hij het eigen risico in de zorg wilde verhogen. Rutte, zonder blikken of blozen: ‘Ik ben niet voor het verhogen van het eigen risico.’ En Roemer was inderdaad van zijn stuk, want dat was een leugen. Dat had een nationaal debat moeten ontketenen: wat moeten wij met een premier die zo exhibitionistisch is in zijn gebrek aan scrupules? Maar het was Roemer die als sukkel werd afgeserveerd.

Maak Nederland weer baas in eigen beurs (Peter de Waard de Volkskrant 25 februari 2023, Opinie 18-19):
De kapitaalmarkt kan regeringen
maken en breken, maar de beurs in Nederland kwijnt weg en de controle dreigt in buitenlandse handen te raken. Het roer moet om, stelt Peter de Waard. Een eigen sterke kapitaalmarkt zal veel eerder in dienst staan van de eigen economie en maatschappij.

Profiel Rosey Pool
Van Westerbork tot Mississippi (Lonneke Geerlings De vele levens van ROSEY POOL strijdbaar van Westerbork tot Mississippi
Als overlevende van de holocaust en expert op het gebied van zwarte literatuur kwam
Rosey Pool redblack%. Ze legde verbanden die niemand leek te zien.
Als expert op het gebied van Amerikaanse zwarte literatuur was ze gevraagd om les te komen geven aan
Tougaloo College. Tijdens haar Creative Writing-klas moedigde Rosey haar Afro-Amerikaanse studenten aan om maar één ding te doen: schrijven, schrijven, schrijven, over wat dan ook. En dat bleek te werken. Rosey vond het prachtig dat ze op deze manier inzicht kreeg in ‘hun kwetsbare zielen, hun angsten, hun dromen’. Ze was overdonderd door de ‘ongelooflijke dingen’ die naar voren kwamen in de schrijfsels. Bijvoorbeeld de overtuiging dat bijgeloof iets was voor mensen van kleur, en dat de studenten zich vreselijk schaamden voor deze ‘eigenschap’. Op zulke momenten stelde Rosey haar studenten gerust. Bijgeloof was doodnormaal en had niets te maken met huidskleur. Zo ging Rosey de strijd aan met de uitwassen van racisme, één klas per keer.
Ze genoot ervan om mensen te zien ‘die zich
al schrijvend willen uiten en misschien bevrijden. Schrijven is een lastige taak, maar ook belonend en genezend.’ Trots merkte ze op dat veel studenten de eerste bijeenkomsten amper hun mond open durfden te doen, maar dat in latere sessies de creativiteit ‘nauwelijks ingedamd kon worden’. Dat had alles te maken met de vorm van haar lessen, schreef ze: ‘Na een poosje ontstaat een situatie die te vergelijken zou zijn met psychiatrische groepstherapie.’

‘Ik ben ervan overtuigd dat ik door mijn werk langer leef’ (Fokke Obbema interviewt Mirjam Willemsen de Volkskrant 10 maart 2023, p. 16-17):
Als huisarts in een
Heerlense achterstandswijk staat Mirjam Willemsen patiënten bij in hun laatste levensfase, als ze zelf getroffen wordt door kanker. In de documentaire Dying to Live wordt ze twee jaar lang gevolgd. ‘Dat ik doodga heb ik wel geaccepteerd. De weg erheen vind ik lastiger.’

‘Wanneer het sterven zich aandient, kom je dichter bij elkaar’ (Fokke Obbema interviewt Machteld Stakelbeek de Volkskrant 3 maart 2023, p. 16-17):
Na drie sterfgevallen in haar omgeving in drie maanden tijd besluit psycholoog
Machteld Stakelbeek de draak in de bek te kijken’. Ze schrijft het boek Dag dood, tot later. ‘Door er zo intensief naar te kijken, heb ik minder angst voor de dood gekregen.’
Dat is voor u de uitkomst?
‘Wat je ook over de dood bedenkt, het is altijd een constructie – een
verhaal om de werkelijkheid voor jezelf te vatten en aanvaardbaar te maken. Ik wil mensen graag helpen daarover na te denken: welk verhaal vertel jij jezelf over de dood? Dat verhaal bepaalt hoe je in het leven staat. Van een waarheid kunnen we niet spreken. Of er bijvoorbeeld een voortzetting van het leven na de dood is, zullen we nooit weten. Zelf denk ik het niet, maar hoop ik het wel. Ik vind het een mooi verhaal te geloven dat er na mijn dood iets van bewustzijn of energie opgaat in iets groters, ook al is Machteld als individu dan ten einde gekomen. Het is een werkelijkheid die we nooit kunnen vatten, maar het is wel de moeite waard dat te proberen. Laten we op verkenningstocht blijven gaan, ook al weten we dat we het mysterie niet gaan ontraadselen.’

‘Sinds mijn ziekte is mijn leven nooit meer alledaags geweest’ (Fokke Obbema interviewt Chris Houtman de Volkskrant 23 februari 2023, p. 18-19):
‘Met de vraag
of er al dan niet een God is, wil ik me niet meer bezighouden, ik heb belangrijker zaken aan mijn hoofd.’ Chris Houtman (67) schrijft het op, want sinds zijn keelkanker heeft hij geen stem meer. ‘De illusie van onsterfelijkheid ben ik kwijtgeraakt.’
Bent u door uw confrontatie met uw
sterfelijkheid anders tegen het leven gaan aankijken?
‘Voordat ik ziek werd, leefde ik alsof ik onsterfelijk was, ik dacht nooit over de dood na. De meeste mensen leven denk ik zo. Niet voor niks liggen begraafplaatsen aan de rand van steden. We stoppen de dood in ons dagelijks leven weg.
Wat bent u als de
essentie van het menselijk bestaan gaan zien?
‘Op de keper beschouwd draait het toch vooral om de intermenselijke relaties die ik heb mogen beleven: met mijn vrouw, onze kinderen, familie, vrienden, kennissen, lotgenoten. Dat is voor mij de essentie die ik in de voorbije tien jaar scherper ben gaan zien. Sinds mijn ziekte is mijn leven nooit meer alledaags geweest.

‘Mijn ziel wilde nog heel lang niet in mijn lichaam terugkeren’ (Fokke Obbema interviewt Liesbeth van Breemen de Volkskrant 17 februari 2023, p. 16-17):
Op de operatietafel beleefde
Liesbeth van Breemen een bijna-doodervaring die haar leven ingrijpend zou veranderen. Haar worsteling leidde tot een burn-out, die haar op het pad van coaching zette. ‘Uit alle macht wilde ik terug naar die ervaring.’
Pas elf jaar later is ze over die weerstand heen. Inmiddels is ze
moeder van vier kinderen en heeft ze een coachings- en trainingspraktijk waarin ze mensen begeleidt bij vraagstukken over werk, "leven en dood.
Hoe bent u uw
worsteling te boven gekomen?
Wat ook hielp was dat ik me ging verdiepen in een methode om beter te communiceren, NLP (neurolinguïstisch programmeren, red.) en systemisch werken. Dat heeft me op het pad van coaching gezet. Gaandeweg leerde ik ook mijn ervaring te delen met mensen die angst hebben voor de dood. Wanneer ik zo iemand ontmoette, vertelde ik over wat me was overkomen en merkte ik dat die ander rustiger werd. Ik begon zo een rol voor mezelf te zien. Ik kreeg het gevoel dat ik zo recht kon doen aan die stroom van onvoorwaardelijke liefde die ik had ervaren.’
Zelf doet u dat toch wel.
‘Aan alle kanten
voel ik dat die stroming groter wordt. Ik ben daardoor wel optimistisch. Jonge mensen brengen zoveel meer eigenheid in dan mijn eigen generatie destijds. Ik heb het dan niet alleen over hun klimaatbewustzijn, maar ook over hun besef dat we een eenheid vormen, dat we van een groter geheel deel uitmaken. Welke inhoud ze daaraan gaan geven, is aan hen. Dat wordt nog een hele strijd, want de oude verwachtingen trekken hard aan ze. Maar ik heb er vertrouwen in. Laat de wereld maar aan hen over, dan komt het wel goed.’

Op zoek naar een nieuwe verstandhouding (7)
Braver Angels
Praten met de Capitool-bestormer (Casper Thomas De Groene Amsterdammer 16 februari 2023, p. 18-21):
Maatschappelijke verdeeldheid tegengaan begint bij jezelf, aldus Braver Angels. Deze groep Amerikaanse activisten, onder wie auteur Mónica Guzmán, probeert Democraten en Republikeinen met elkaar in gesprek te brengen. ‘Goh, zo heb ik er nog niet tegenaan gekeken.’

Kremlin-speak
O broedervolk, wij omarmen u met genocide (Helga Salomon De Groene Amsterdammer 16 februari 2023, p. 22-25):
Net als in
Hitlers Duitsland speelt taal een steeds belangrijkere rol in Poetins Rusland. De ‘Kremlin-speak’ is nodig om het volk te indoctrineren en de heksenjacht op Kremlin-critici te rechtvaardigen.

Eén jaar oorlog in Oekraïne
Hoe Europa de rug rechtte (Rutger van der Hoeven en Casper ThomasDe Groene Amsterdammer 16 februari 2023, p. 26-31):
Het afgelopen jaar ontdekte Europa dat het met meer eenheid en kracht kan optreden dan het zelf had gedacht. Een overzicht van een Europees keerpunt in zes delen.
De
bulk van de Europese steun aan Oekraïne bestaat uit leningen. Die kwestie speelt pas over tien jaar, als de EU de eerste ronde aflossing verwacht, maar als een bevrijding van Rusland gepaard gaat met zware schulden zal het lastig worden om de gehoopte wederopbouw van de grond te krijgen. ‘Wat Oekraïne nodig heeft, zijn kwijtscheldingen. Helaas wil Europa dat het land blijft lenen’, aldus Eoin Drea, onderzoeker bij het Wilfried Martens Centre for European Studies, een Brusselse denktank. Anders wordt oorlog ingeruild voor een begrotingscrisis.

Publieke intellectuelen J.L. Heldring De waan zachtjes hoofdschuddend uitzitten (Remieg Aers De Groene Amsterdammer 16 februari 2023, p. 48-52):
J.L. Heldring schreef ruim een halve eeuw zijn column Dezer dagen, waarin hij zijn wijze-witte-mannenperspectief uitdroeg. Hoe moeten wij zijn liberaal conservatisme plaatsen en wat hebben we er nog aan?
Heldring was zelf vrij sceptisch over zijn rol als publieke intellectueel. ‘Veel invloed heb ik er niet mee in Nederland’, meende hij. ‘Als columnist ben ik weinig succesvol geweest in de opvoedende taak die ik voor mijzelf zag’, zei hij eens in een interview. Dat viel waarschijnlijk wel mee, in die zin dat de opvoeder niet wilde doceren maar zelf het voorbeeld van een socratische denkwijze overbracht. En ja, zulke mensen hebben we toch echt nodig.

HET WERK van GOD Gerrit-Jan Kleinjan interviewt Rozemarijn van ’t Einde de Volkskrant 11 februari 2023, Opinie p. 22-25):
Rozemarijn van ’t Einde is predikant en activist bij
Extinction Rebellion. Ze vindt het onbegrijpelijk dat anderen zo weinig doen om de klimaatcrisis te bezweren.
Twintig keer werd zij de afgelopen twee jaar opgepakt tijdens verschillende manifestaties. Sinds deze week ligt haar boek Rebelleren voor het leven in de winkels. Ze roept daarin de lezers op haar voorbeeld te volgen. ‘Ik hoop dat anderen, zeker ook christenen, door krijgen dat ze een taak hebben, dat zij zien dat de opwarming van de aarde hemeltergend is.’

Ook dit kabinet heeft zich aan de wet te houden, knoopt Den Haag dat nu eens in de oren? (Aisha Dutrieux de Volkskrant 9 februari 2023, p. 2):
Nog niet zo lang geleden leek het een gegeven, en dat zou het ook moeten zijn, dat ook de overheid zich aan de
wet houdt. Maar dit kabinet bewijst keer op keer dat het dit anders ziet. Geitenpaadjes, en: ‘we denken dat dit kan’, en: ‘de rechter moet er maar over oordelen’.

Sacraal bord van verbinding (Sylvia Pessireron de Volkskrant 8 februari 2023, p. V7):
Het bescheiden offerbord dat bij veel Molukse huishoudens in de woonkamer te vinden is, de
piring natzar, is de tastbare samensmelting van eeuwenoude leefregels met nieuwe vormen van geloof die de kolonisatoren oplegden.
Bescheiden offerbord
Het oude en het nieuwe geloof smolten samen. In de loop der tijd verscheen in protestant-christelijke huizen een bescheiden offerbord, de piring natzar, dat afgedekt met een kleedje op een bijbel werd geplaatst, tussen de gezangboeken. Voor de kerkgang stond het gezin in gebed rond het offerbord. Daarna werden de muntstukken die erop lagen (de natzar of offergaven) meegenomen voor de collecte.

Schedelmeetapparatuur Ons koloniale verleden (Fenneke Sysling de Volkskrant 21 december 2022, p. V7):
In de tweede helft van de 19de eeuw werd
meetbaarheid steeds belangrijker in de wetenschap. Disciplines als de natuurkunde boekten daar successen mee en daar wilden antropologen graag op meeliften. Medisch opgeleide antropologen (fysisch antropologen) trokken het begrip ‘ras’ daarmee naar zich toe en claimden dat dit een meetbare en wetenschappelijke categorie was. Dat wil niet zeggen dat de antropologie de enige tak van de wetenschap was die verweven was met rassendenken en racisme. Ook taalkundigen en geografen droegen daaraan bij.
Kritiek hierop was er wel, maar
selectief. Zo stelde de generatie Nederlandse antropologen van de jaren dertig zich zeer kritisch op tegenover hun Duitse collega’s met nazisympathieën. Het joodse ras bestaat helemaal niet, beargumenteerden bijvoorbeeld de fysisch antropologen J.P. Kleiweg de Zwaan en Arie de Froe. Nee, volgens hen behoorden de joden grotendeels tot het mediterrane ras. Dit laat zien hoezeer het bestaan van rassen ook in hun denken verankerd was, net zozeer als in dat van hun tijdgenoten. Dat de inwoners van de koloniën tot andere rassen behoorden, stond voor hen nog steeds buiten kijf.

Kennis Nederlands-Indië moet beter, prominenter (Iva Venneman interviewt Jet Bussemaker de Volkskrant 8 februari 2023, p. 7):
Hoe kan de
kennis over voormalig Nederlands-Indië worden verbeterd? In het rapport ‘Deel en verbind’ brengt een commissie onder leiding van voormalig onderwijsminister Jet Bussemaker daarover vandaag advies uit. ‘Laat mensen op straat over die geschiedenis ‘struikelen’.’

Hilversum, kijk eens hoe ze in Duitsland informatieve talkshows kunnen maken (Wim Bekkers de Volkskrant 6 februari 2023, p. 20):
Bij onze
oosterburen geen dagelijkse praatprogramma’s waarin experts met influencers en andere leken over van alles en nog wat spreken, maar inhoudelijk sterke talkshows. Die desondanks door het tv-publiek goed bekeken worden.

Journalisten zijn te stil, ze moeten aankaarten dat hunn werk onder druk staat (Daphne van Paassen interviewt Dane van Paasen de Volkskrant 4 februari 2023, Opinie p. 22-25):
Persvrijheid is ook in Nederland geen vanzelfsprekendheid meer, stelt Ruth Kronenburg van Free Press Unlimited. Het verbaast haar dat media zelf daar weinig aandacht aan schenken.
‘Wees nog
transparanter: laat zien dat je feiten dubbelcheckt, dat wederhoor wordt gehaald, dat er verschillende meningen zijn.’
Gebeurt dat niet?
‘De geschreven pers doet dat meer, maar op
tv zie ik het te weinig. Aan de talkshowtafels zie je steeds dezelfde hoofden – zeker tijdens de coronacrisis. Er is te veel ruimte voor meningen en te weinig voor echt goede achtergrond- en onderzoeksjournalistiek. Juist die programma’s zijn door bezuinigingen gesneuveld.’

Wacht niet op anderen, doe nú iets groen (Daphne van Paassen de Volkskrant 10 februari 2018, Zaterdag p. 10-13):
Wat doe je als je letterlijk depressief wordt van alle onheilsboodschappen over het klimaat en apathisch onder een dekentje wilt kruipen? Daphne van Paassen zoekt uit hoe ze in actie kan komen.
Duurzaamheid en gedrag
Linda Steg, hoogleraar omgevingspsychologie aan de Rijksuniversiteit Groningen, doet onderzoek naar duurzaamheid en gedrag. 90 à 95 procent van de Europeanen gelooft in klimaatverandering, blijkt uit een grote nog ongepubliceerde Europese studie. En bijna net zo'n grote groep is ook overtuigd van de menselijke invloed hierop, zegt Steg, die vanuit Nederland meewerkte aan het onderzoek. 'Maar hele grote zorgen? Dat maken ze zich niet', zegt ze.
Onze psyche
Die
paradox - mensen zijn overtuigd van klimaatverandering, maar maken zich slechts enigszins zorgen - zou er weleens de reden van kunnen zijn dat ze nog niet massaal in actie komen, vermoedde de Noorse psycholoog en econoom Per Espen Stoknes, schrijver van What We Think About When We Try Not To Think Of Global Warming.
Angsttherapie
Hoogleraar blue
black%adviseert te beginnen met iets makkelijks. Maakt niet uit wat. 'Onderzoeken laten zien dat als je je groen gedraagt je over jezelf gaat denken als duurzaam persoon waardoor je je gedrag daarmee in overeenstemming wilt brengen - we willen immers consistent zijn en dus ons gedragen naar het beeld dat we van onszelf hebben.'

‘Anderen veiligheid en welzijn geven, dat is de zin van het leven waarop ik ben uitgekomen’ (Fokke Obbema interviewwt Ko Colijn de Volkskrant 10 februari 2023, p. 16-17):
Plichtsbesef kenmerkt het leven van Ko Colijn, de oud-directeur van Clingendael die door ziekte tussen stoel en bed leeft. Op zijn 16de verloor hij zijn vader, als dertiger zijn vrouw. ‘Je gaat niet naar de kroeg wanneer je vrouw half op sterven ligt.’

‘Ik ben op de wereld met een doel: anderen de weg wijzen’ (Fokke Obbema interviewt Gimena Blindeling-Eliza ''de Volkskrant 3 februari 2023, p. 16-17):
Op het
dieptepunt in haar leven hoorde ze een stem: ‘Ga naar Nederland.’ Ze ontmoet er haar man, met wie ze haar kinderen opvoedt op Curaçao. Na zijn overlijden keert Gimena Blindeling-Eliza terug naar Amsterdam, waar ze rouwtherapie biedt. ‘De dood is een les in nederigheid.’
Wat leerde zijn stervensproces u?
‘Hoe
kwetsbaar we zijn, ook al staan we daar vaak niet bij stil. En hoe klein. Het lot stuurt mij en niet andersom. De dood leert je dat op een diepere manier, het is een les in nederigheid. Dat is zowel een mooie als een pijnlijke les.’

Mooi die wederopstanding van Den Uyl. Maar hij laat zich lastig naar deze tijd verplaatsen (Ariejan Korteweg de Volkskrant 7 februari 2023, p. 27-28):
Joop den Uyl is de voorbije weken uitgegroeid tot het symbool van de linkse samenwerking. Best opmerkelijk aangezien Den Uyl streefde naar verheffing van zijn achterban, terwijl de PvdA en GroenLinks tegenwoordig twee partijen zijn van en voor gearriveerde mensen.
Helderheid
De ‘
linkse wolk’ moet op zoek naar helderheid, wetend dat door de nadruk op altruïsme en doelen voor de lange termijn de laatste restjes eigenbelang verdampen. Om die reden wordt door zowel voor- als tegenstanders teruggegrepen op Den Uyl, en op een tijdsgewricht (tijdgeet) waarin de tegenstellingen groot waren.

We moeten in Nederland wél terug naar de dagen van Joop den Uyl', die als premier fouten durfde te erkennen en altijd de inhoud voorop stelde (Daan Krahmer de Volkskrant'' 31 januari 2023, p. 28):
VVD’er Mark Rutte stelt dat Nederland niet terug moet naar de jaren zeventig van Joop den Uyl. Maar het idealistische PvdA-boegbeeld roept bij velen juist verlangens op naar de tijden van weleer, met de verbeelding aan de macht.
Den Uyl was niet perfect. Maar hij durfde fouten te erkennen, durfde zijn partijpolitiek los te laten voor het algemeen belang, durfde een onpopulair verhaal te vertellen. Hij stelde inhoud voorop, las tot in het holst van de nacht, luisterde naar jongeren en durfde verantwoordelijkheid te nemen, omdat het nodig was. Maar vooral: Den Uyl beoordeelde het heden, door te kijken naar verleden en zo de blik te richten op morgen, op de nabije toekomst. Misschien moeten we in Nederland wél terug naar de dagen van
Joop den Uyl.

Beter getemd dan gekooid (Cécile Koekkoek interviewt Babah Tarawally de Volkskrant 30 januari 2023, p. V4-6):
In zijn boek
De getemde man schrijft schrijver Babah Tarawally (50) over zijn leven als man tussen twee culturen. ‘In Sierra Leone zou ik de alwetende man zijn geworden’, vertelt hij. ‘In Nederland moest ik op zoek naar een nieuwe vorm van man-zijn.’
Hoe kijken mannen in Sierra Leone naar
jou als getemde man?
‘In Sierra Leone vinden ze mij een verrader omdat ik ben gevlucht en niet heb gevochten in de burgeroorlog. Een echte man zou zijn gebleven. Ik heb vrienden in Sierra Leone die hebben gevochten en nu rijk zijn en vooraanstaande posities hebben. Getemde mannen vechten niet, of willen niet vechten. In een oorlog zijn het de ongetemde mannen die uitgroeien tot held.
De getemde man is hoe ik naar het leven kijk sinds de navelstreng met Sierra Leone is doorgeknipt. Dit is wat ik van mijn leven tussen twee werelden heb gemaakt.’

Elk woord moet betekenis hebben (Kustaw Bessems interviewt Lieke Marsman de Volkskrant 28 januari 2023, Opinie p. 22-25):
Als dichter
Lieke Marsman naar politici en bestuurders luistert, hoort ze taalgebruik van mensen die totaal de controle kwijt zijn. ‘Als je niet meer weet wat je aan het doen bent ga je verhullende taal gebruiken, een beetje babbelen.’

Alles in je leven heeft te maken met het einde ervan’ (Fokke Obbema interviewt Jan Mulock Houwer de Volkskrant 27 januari 2023, p. 16-17):
Zijn bijna dertig jaar durende
Shell-carrière vat geoloog Jan Mulock Houwer (88) samen als ‘niets bijzonders’. Pas toen zijn eerste vrouw Nicole hem aanspoorde zijn ‘spirituele bladzijde’ te openen, ging hij leven. Na haar sterven pakte hij zijn zoektocht echt op.
Gaat het in het leven om groei?
‘Ja, het
lichaam en verstand gaan er in mijn levensfase op achteruit, maar de groei zit in de ziel. Je hébt je lichaam en je brein, maar wie je bént, dat is (wijst op zijn hart) je ziel. Groei is mogelijk op het waardenniveau vanwaaruit je leeft, zegt Simone Weil. Zij heeft het dan over ethische waarden als gerechtigheid, compassie en waarheid. Die bevinden zich boven de wetten en zeker boven de brute, overheersende kracht van competitie die we zien in de sport, het bedrijfsleven en in onze consumptiemaatschappij.
De filosoof
Peter Sloterdijk wijst erop dat alle godsdiensten toewerken naar ascese – het leven als oefening om aan het einde goed te kunnen sterven. Dan is het tijd om in vrede je vorm los te laten. Ik ben niet bang voor dat moment, eerder nieuwsgierig.’

‘Aan iemand vragen ‘waar lijd je aan?’ vind ik een doodnormale vraag’ (Fokke Obbema interviewt Jaap Voigt de Volkskrant 18 november 2022, p. 16-17):
Jaap Voigt
(81) heeft zijn project de naam ‘Goed doodgaan’ gegeven. De oud-hockeyinternational koestert de vijf waarheden van de Indiase filosoof Patanjali. ‘De meeste ouderen gaan boos dood. Oefen je in het genieten van iets, al is het maar een grasspriet.’
Ligt dat aan onze samenleving?
Erich Fromm stelde in zijn boek The Sane Society de vraag of een maatschappij ook krankzinnig kan zijn. Het antwoord: ja, dat kan. Daar leven we nu in. Maar nu komt het: dat is altijd zo geweest, al drieduizend jaar! Ook zijn er altijd mensen geweest die dat hebben ingezien. Bij die mensen hoor ik. Iemand die dat heeft verwoord, is Patanjali (Indiase filosoof, wanneer hij leefde is onbekend, sommige bronnen stellen in 4de eeuw voor Christus, red.). In zijn yogasoetra’s zegt hij dat vijf waarheden, het leven van ieder mens beheersen:
· Leegte - Avidya (onwetendheid of onbekend zijn met);
· Duade - asmita (egoïsme);
· Triade - raga (hartstocht);
· Tetrade - dvesha (haat) en
· Quintessence - abhinevesa (gehechtheid, toewijding).
Wat is uw boodschap aan komende generaties?
‘Volg je
hart. Dat is het enige. Ik geef nu les op de Bildung Academie, waar de studenten zoekende jongens en meisjes van in de 20 zijn. Ik houd ze voor: jullie denken dat je moet worden zoals de buitenwereld van je verwacht. Willen jullie daarmee stoppen? Kijk eens wat die buitenwereld ervan heeft gemaakt: daar wil je toch niet aan meedoen? Dus volg je hart. Maak er iets liefs en mooiers van. Dat zeg ik ze, als strijder.’

Kuifje in Kabul (Alex Mazereeuw de Volkskrant 24 januari 2023):
Thomas Erdbrink vond een nieuw doel, en dat is niet alleen voor hem een zegen
Het uitwissen van vrouwen was het beeld dat bleef hangen in deze fantastische openingsaflevering. Het dapperst was een 23-jarige tv-journaliste, die een week na de machtsovername begon als journaalpresentatrice bij de laatst overgebleven onafhankelijke tv-zender. Het was deels een strategische keuze, want in de openbaarheid had ze de beste kans om te overleven. Wat bleef, was de hoop dat ze niet werd uitgewist, maar dapper weerstand kon blijven bieden.

Thomas Erdbrink en de Taliban (Abel Bormans de Volkskrant 21 januari 2023, p. 30-31):
Na het abrupte vertrek van de Amerikanen en buitenlandse verslaggevers uit Afghanistan, besloot journalist
Thomas Erdbrink vorig jaar juist om naar Kabul af te reizen.
‘Amerika beloofde een op het
Westen gerichte maatschappij. Maar als je iets begint, moet je het ook afmaken. Ineens vertrokken ze als een dief in de nacht en was het: boem, alles anders.’
‘Weet je wat ik fijn vond aan
Onze man in Teheran?, zegt Erdbrink. ‘Na die serie snapten kijkers: Iraniërs zijn niet hetzelfde als het regime. Als Afghanen in Nederland door deze nieuwe serie een beetje meer begrip krijgen, dan zou ik dat al een groot succes vinden.’

Tragiek (Frank Heinen de Volkskrant 22 augustus 2016, katern Vonk p.2):
'En op een dag zijn we allemaal weg.' Zo trapte
Jan Jaap van der Wal zondagmiddag HUMAN's Dus ik ben - Troost en tragiek af. Hij bedoelde dus niet: 'we', in 'Rio', als de medailles zijn geteld en het Holland House is ontmanteld.
Hoe moeilijk het is om dat laatste te doen, het goede, en hoe aanlokkelijk soms het
andere pad, bewees socioloog Marcel Zeelenberg vrijdagavond. Aan tafel bij Coen Verbraak - bezig aan een zoveelste topreeks Kijken in de ziel, met wetenschappers ditmaal - ging het over publicatiedrift, plagiaatgevaar en fraude. Het duurde nog behoorlijk lang voor de naam Diederik Stapel viel. Collega's op afstand waren destijds 'heel erg verbijsterd' geweest, ze lachten erom of noemden Stapel 'een idioot'. Zeelenberg niet. Hij was een vriend en naaste collega toen Stapels bedrog uitkwam. Hij vertelde over de confrontatie, eerst zelfverzekerd, maar al snel kwamen er kraakjes in de stem. Bij de angst dat Stapel direct zou toegeven en hem zou vragen 'het in orde te maken', werd het Zeelenberg ook vijf jaar later nog zichtbaar koud om het hart.
'
Wat had u dan gedaan?' vroeg Verbraak, op die bekende toon die een oliespoor door het gesprek verspreidt waarover vroeg of laat zelfs de hardste noten uitglijden en openbreken.
Zeelenberg stamelde wat - in hem tuimelden oprechte en pragmatische antwoorden over elkaar heen. 'Ik kan daar nou wel een mooi verhaal over gaan ophangen, maar dat weet ik niet.' Zelfs in hypotheses kan het soms verdraaid moeilijk zijn het goede te doen.
Het scheppen van schoonheid dan. Specialiteit van het huis van Griet Op de Beeck, schrijfster en Zomergast, die haar tv-avond inleidde met een liefdesverklaring aan de kunst, in de vorm van de minidocu The brief history of John Baldessari (over de Amerikaanse kunstenaar John Baldessari). Zelf wachtte ze tot haar 36ste om zich aan het schrijven van haar debuut te zetten. Waarom eigenlijk, wilde ondervrager Erdbrink weten. 'Omdat het heel eng is om jezelf binnenstebuiten te draaien.'
Tegelijk, legde
Op de Beeck uit, dwingt kunst je stil te vallen, 'terwijl de tijd voortraast'. Erdbrink knikte, en zweeg. Hij keek er behoorlijk stralend bij.

‘De plekken waar de traditionele macht wordt uitgeoefend zijn aan verandering toe’ (Gijs Herderscheê en Sheila Sitalsing interviewen Kim Putters de Volkskrant 12 januari 2023, p. 18-19):
Honderd dagen is
Kim Putters voorzitter van de Sociaal-Economische Raad (SER). Alles moet anders, is zijn opvatting: van de onderwerpen die de SER bespreekt tot de mensen die mogen meepraten. ‘Het maatschappelijke model dat zich richt op materiële groei loopt op zijn eind.’
Dubbelt dit niet met wat een instituut als de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid doet? Vergezichten schetsen over grote thema’s,
waar vervolgens soms teleurstellend weinig mee gebeurt?
‘Wij kunnen met concrete voorstellen komen die een breed draagvlak hebben en die ook uitvoerbaar zijn. Er is geen gebrek aan rapporten en adviezen en beleid. Er is een ontzettende behoefte aan iets dóén, maar het loopt vast in de uitvoering. Daarom moet de SER zich er ook van vergewissen of bedrijven en uitvoerders de adviezen waar kunnen maken, anders is zo’n advies niks waard.’

Nieuwe wind (Sheila Sitalsing de Volkskrant 4 februari 2019, p. 2):
In Amerika roepen democratische politici mede daarom inmiddels
‘belast de rijken’. In Davos las de Nederlandse publicist Rutger Bregman de verzamelde bedrijfsleiders de les: ze moeten ophouden hun filantropie te gebruiken als schaamlap voor het feit dat ze op grote schaal belastingen ontwijken. Het filmpje met zijn oproep ging viral; net als een filmpje waarin topvrouw Winnie Byanyima van Oxfam uitlegt hoe overheden het bedrijfsleven vrij spel hebben gegeven in ‘het herschrijven van de regels op zo’n manier dat bedrijven de winnaars zijn geworden.
De wind uit die hoek trekt aan. Met haar ouderwetse belastingbeleid staat de Nederlandse overheid vol in deze nieuwe wind.

Hoge prijzen zijn de wraak van de oude economie (Martin Sommer de Volkskrant 14 januari 2023, Opinie p. 21):
Precies dat zei ook
Jeffrey Currie, grondstoffengoeroe van Goldman Sachs, in het FD. Hij sprak van ‘de wraak van de oude economie’.
Currie is oprecht begaan met het klimaat. Tegelijk waarschuwde hij dat als er niet langer in olie en gas wordt geïnvesteerd, de prijzen verder zullen stijgen omdat het aanbod de vraag steeds minder kan bijhouden. Dat heet ook wel een dilemma, maar daarvan hebben we op onze breedtegraad nooit veel last.

‘Wat jij ziet is niet de wereld, maar een model op basis van je ervaringen’ (Fokke Obbema interviewt Hans Vesseur de Volkskrant 13 januari 2023, p. 16-17):
Sinds een ernstig motorongeluk waarbij alles in
Hans Vesseur stilstond, kijkt de architect anders naar het leven. ‘Tegenover de ellende ervan staat dat het me ook goeds heeft gebracht: dieper contact met mensen en een andere manier van werken, met meer aandacht.’
Heeft u het idee controle over uw leven te hebben?
‘Je hebt het idee dat je
kunt sturen, maar dat is toch betrekkelijk. Uiteindelijk ben je niet meer dan een blokje hout in de rivier. De stroom bepaalt de richting. Hoe hard we ook ons best doen, het lot heeft zijn eigen plannen. De keuze om te stoppen met drinken maakte ikzelf, maar zonder mijn zoon betwijfel ik of het me was gelukt. Ik denk dat we altijd meer aan anderen te danken hebben bllack%dan we willen toegeven.’

Het nieuwe wapen heet afhankelijkheid (Kustaw Bessems interviewt Haroon Sheikh de Volkskrant 7 januari 2023,m Opinie p. 22-25):
Het Westen
heeft zelfgenoegzaam zitten slapen terwijl China heel uitgekiend wereldwijd zijn macht uitbreidde. Het moet zijn zwakheden onder ogen zien en te lijf gaan, stelt filosoof en politicoloog Haroon Sheikh.
Ja, dat alles oorlog is, is in feite toch wat u beschrijft.
‘Dit is een van de
dilemma’s waar ik voor sta. Hoe maak je beleid voor het serieuze fenomeen dat afhankelijkheden tot wapen worden gemaakt, zonder dat alle andere waarden waar we voor zouden moeten staan, worden overschaduwd.’

Shopt een kleine groep mensen zich helemaal scheel, terwijl de rest ligt te creperen? (Ibtihal Jadib de Volkskrant 5 januari 2023, p. 2):
De zojuist vertrokken president van de Algemene Rekenkamer,
Arno Visser, wil graag een ‘paradigmawisseling in het openbaar bestuur’ zien. In zijn afscheidsinterview met Elsevier Weekblad pleit hij ervoor dat iedereen die werkzaam is in het openbaar bestuur – van Den Haag tot decentrale organisaties als onderwijsbesturen – pas op de plaats maakt en zich kritisch gaat afvragen: wat hebben we met z’n allen gecreëerd?
De oproep van de heer Visser tot een paradigmawisseling in het openbaar bestuur zou ook doorgetrokken kunnen worden naar de burger. Ook wij als samenleving kunnen ons de vraag stellen: wat zijn we met z’n allen aan het creëren?
Een pas op de plaats maken en streven naar behoud kan ook een vorm van vooruitgang zijn.

Rutte waant zich een kleine Churchill en het Kremlin fluistert over onze superkazerne (Bert Wagendorp de Volkskrant 4 januari 2023, p. 2):
Rond Zeewolde is inmiddels verzet gerezen tegen de voorgenomen bouw van de
superkazerne. Boeren stelden een brandbrief op waarin zij erop wijzen dat die zal worden gebouwd op de ‘vruchtbaarste grond van Flevoland’, waar nu nog kan worden genoten van ‘prachtige vergezichten met grasland, maïsland, tulpenvelden, spruiten en vee’. Ik ken dat soort vergezichten; kom maar op, met die infanteriebataljons en pantserhouwitsers.

Moeten accountants een beginsalaris van een half miljoen krijgen? (Peter de Waard de Volkskrant 7 februari 2023, p. 21):
Nu klagen
accountants al 25 jaar over tekorten en te weinig instroom. Het hele systeem is nu eenmaal gebaseerd op een survival of the fittest-systeem waarbij de sterksten overleven en partner worden. Er gaan nu stemmen op om de eisen te verlichten door een ‘grondige herziening van de huidige opleiding’. Dat zou betekenen dat veel halfbakken accountants of zij-instromers direct de boeken gaan controleren. Als er dan iets over het hoofd wordt gezien, zijn de rapen gaar.

Heeft paus nog economische en sociale autoriteit? (Peter de Waard de Volkskrant 3 januari 2023, p. 21):
De op Oudejaarsdag overleden paus
Benedictus XVI schreef zijn eigen Rerum Novarum. Zijn encycliek Caritas in Veritate (Liefdadigheid in Waarheid) was het antwoord van de kerk op de sociale gevolgen van kredietcrisis en mondialisering. De publicatie op 29 juni 2009 haalde nog de voorpagina van de Volkskrant. ‘In zijn nieuwe encycliek neemt Benedictus XVI in felle termen stelling tegen de hardvochtige uitwassen van de moderne economie en de mondialisering.
Blaast Nederland met de
superkazerne eindelijk weer zijn partijtje mee op het wereldtoneel en fluisteren ze in het Kremlin over onze superkazerne, moet zo’n PvdA-jongen het weer terugbrengen tot iets plats als groei en arbeidsplaatsen: jammer.

Onder dak bij de filosofen (Gijs Beukes de Volkskrant 2 januari 2023, p. V2-4:
Zijn favoriete filosoof, hij heeft een schilderij van haar naast zijn bureau hangen, is
Simone de Beauvoir (1908-1986). ‘Ze wordt geprezen als filosoof, maar tegelijkertijd nog altijd schandalig onderschat. Ze wordt nog altijd vergeleken met Jean-Paul Sartre, met wie ze een relatie had. Overduidelijk seksisme.’
In de ogen van
West creëerde De Beauvoir in haar boek Pleidooi voor een moraal der dubbelzinnigheid de ‘allerbeste existentialistische moraal’ die ooit is beschreven. ‘Ik probeer daarnaar te leven.’
Dan volgt, met de disclaimer dat hij niet wil beweren haar denkbeelden in twee zinnen recht te kunnen doen, een spoedcursus
De Beauvoir. ‘Volgens haar is de geschiedenis van filosofie gebaseerd op binaire tegenstellingen: mannelijk of vrouwelijk, goed en kwaad, subject (iemand die actief handelt) of object (iemand die passief ondergaat). Dit is een waanidee, zegt De Beauvoir. Zij stelt dat je je altijd in een staat van ambiguïteit bevindt. Door me daarvan bewust te zijn, kan ik het leven beter analyseren.’

Er is geen leven na de dood, maar wel continuïteit van bewustzijn’ (Fokke Obbema interviewt Pim van Lommel de Volkskrant 30 december 2022, p. 16-17):
Dus de vraag of
God bestaat, beantwoordt u niet?
‘Nee, maar ik ben er wel van overtuigd dat de hoogste vorm van bewustzijn bestaat. Er zijn gradaties van bewustzijn, hoe dat precies zit weet ik ook niet. De bron van het leven, het mysterie ervan, zullen we nooit kunnen begrijpen. Net zoals we er nooit achter komen waar bewustzijn vandaan komt.’
Dat is een stellige uitspraak.
‘Dat gaat simpelweg onze mogelijkheden te boven. Zodra je het bewustzijn gaat onderzoeken, blijft ons bewustzijn de beperkende factor. Het is voor mij
fundamenteel in het universum, de bron van alle materie, maar waar het vandaan komt? Daar kom je niet achter. Je kunt niet buiten en boven bewustzijn komen, want je zit erin. Mijn inzicht nu is dat het eindeloos is en de bron van alles.’

Nu markten worden bedreigd door oorlog en schaarste, zijn er te weinig waarborgen ingebouwd (Carlijne Vos de Volkskrant 30 december 2022, p. 12):
Marktwerking was een middel en geen doel op zich. In het
doorgeslagen efficiencydenken is de menselijke maat verloren gegaan, zowel voor de klant als voor de werknemer. In dit verschraalde sociale domein, waarin veel burgers zich niet langer beschermd of gezien voelen, moet het besef terugkeren dat elke markt een ‘zachte‘ marktmeester nodig heeft. Nu essentiële diensten en nutsvoorzieningen op het spel staan, neemt de overheid de regie weer langzaam terug om betaalbaarheid, toegankelijkheid én kwaliteit te waarborgen. Dat is geen moment te vroeg.

Kennis van toen is wijsheid nu. Maar soms verandert er minder dan je hoopt (Dickjan Lust de Volkskrant 29 december 2022, p. 28):
Neoliberalisme
Voor de crises die ons land teisteren wordt door velen een alles verklarende oorzaak aangewezen: het ‘
neoliberalisme’. Gaandeweg ging deze zogenaamde verklaring mij steeds meer tegenstaan en ik besloot het lezen van een artikel voortaan te staken zodra ik op het begrip zou stuiten.
Dat kon namelijk nooit een goed artikel zijn. Want, wist zo’n auteur eigenlijk wel wat dat
neoliberalisme inhield? En wist ik dat zelf eigenlijk wel? Totdat ik onlangs een goed boek las: Bram Mellink & Merijn Oudenampsen, Neoliberalisme. Een Nederlandse geschiedenis. Mijn conclusie: niemand wist het inderdaad, ook ik niet.
Mijn advies: lees dit boek en u gebruikt nooit meer het
niets verklarende begrip neoliberalisme als oorzaak en verklaring van hedendaagse crises.

'Water is leven, maar dat van ons raakt snel op. Hoe gaan jullie ons water redden?' (Ben an Raaij de Volkskrant 28 december 2022, p. 13-15):
In aanloop naar de
VN-klimaattop in Egypte sprak de Volkskrant zeven jongeren uit alle delen van de wereld. We vroegen ze ook welke vraag zij aan wereldleiders zouden willen stellen over de klimaatcrisis. Frans Timmermans, Eurocommissaris voor de Green Deal, antwoordt.

De drie aapjes van het Europese migratiedebat zijn niet meer zo vanzelfsprekend als ze waren (Sandrino Smeets de Volkskrant 28 december 2022, p. 27):
Wat zijn we dit jaar opgeschoten in het debat over migratie? Het beeld is dat Europa faalt, maar intussen worden er heel voorzichtig
dogma’s losgelaten om te kijken wat er dan wél kan, stelt EU-expert Sandrino Smeets.
Steeds meer
direct betrokkenen stellen inmiddels openlijk de vraag, als dit dan allemaal niet kan of mag, wat doen we dan wél? En dus worden er heel voorzichtig dingen losgelaten: dat de oplossing per se op het communautaire niveau gevonden moet worden; dat het met alle lidstaten gezamenlijk moet; dat de oplossing in teksten en wetgeving ligt.

Er is toch vaak een hoop mis met Kerst (Sander van Walsum de Volkskrant 22 december 2022, p. 11):
Een natte Kerst is vele malen waarschijnlijker dan een witte Kerst. En de
vrede die met Kerstmis wordt bezongen, ligt nooit binnen handbereik. Toch worden irreële verwachtingen elk jaar weer opgeklopt – tegen beter weten in.
Kerst is
emotie, zeker nu. En die emotie zou tijdens de (rooms-katholieke) nachtmis of de (protestantse) nachtdienst door de voorganger moeten worden vertolkt. ‘Daarin mag ook best iets van schaamte doorklinken over het feit dat wij de wapens hebben gefinancierd waarmee de Oekraïners nu worden bestookt. Laten we ons tijdens de nachtmis aan die bittere waarheid blootstellen.’ Zolang er geen vrede is, kunnen we tenslotte ook geen welbehagen verlangen.

Een komma na de excuses, wat betekent dat voor het kabinet? (Avinash Bhikhie de Volkskrant 21 december 2022, p. 5):
In aanloop naar het
grote herdenkingsjaar van de slavernij wil het kabinet ‘in gesprek met alle groepen en mensen met wie Nederland het slavernijverleden deelt om te werken aan bewustwording, erkenning en begrip’. Hoe ziet dat proces eruit?
Helingsproces
President Chan Santokhi heeft namens Suriname de excuses nog niet expliciet geaccepteerd. Premier Gilmar Pisas van Curaçao wil dat zijn parlement eerst een inhoudelijke reactie geeft. Op Sint Maarten werden de excuses nu niet aanvaard, zoals premier Silveria Jacobs van tevoren al had aangekondigd. Zij zullen eerst van het kabinet willen horen hoe de gezamenlijke toekomst na de komma eruit komt te zien.

Rutte namens Nederlandse staat:‘Hoe omvat je met woorden, zoveel onrecht, zoveel gruwelijkheden’ (Avinash Bhikhie en Raoul du Pré en de Volkskrant 20 december 2022, p. 2):
Bijna 150 jaar na de feitelijke afschaffing maakt de Nederlandse staat excuses voor de slavernij en het leed dat daaruit is voortgekomen voor de tot slaaf gemaakten en hun nazaten. ‘
Eeuwenlang zijn mensen tot handelswaar gemaakt, uitgebuit en mishandeld. Eeuwenlang is onder Nederlands staatsgezag de menselijke waardigheid met voeten getreden op de meest afschuwelijke manier.’
De premier hield zijn toespraak onder hoge druk, omdat een deel van de gemeenschappen der nazaten vindt dat er
te weinig is overlegd over de strekking van Ruttes woorden en dat het moment te willekeurig is gekozen. Rutte stond uitgebreid stil bij die verontwaardiging: ‘Hoe omvat je met woorden zoveel onrecht, zoveel pijn, zoveel gruwelijkheden?

Oprechte verontschuldigingen zijn altijd een weg vooruit (Ibtihal Jadib de volkskrant 20 december 2022, p. 2):
Hopelijk
we onszelf en elkaar steeds beter te bevrijden. Het duurt vaak veel te lang, maar oprechte verontschuldigingen zijn altijd een weg vooruit.

Na school gaat de school door, voor meer gelijkheid (Jurre van den Berg de Volkskrant 21 december 2022, p. 13-15):
Het
verkleinen van de kansenongelijkheid in het onderwijs staat hoog op de agenda. In zwakkere Groningse wijken kunnen leerlingen daarom dagelijks twee uur langer naar school: de Verlengde Schooldag. Helpen zulke initiatieven?
De segregatie neemt bovendien toe. In 2018 constateerde de Onderwijsraad dat in bijna alle steden leerlingen in groeiende mate niet in de wijk waar ze wonen naar school gaan. Wie wel honkvast is, treft meer achterblijvers.
Formeel, zegt
Posthumus, moet het programma bijdragen aan ‘het vergroten van arbeidsmarktkansen’. ‘Maar je moet echt niet de pretentie hebben dat je met een workshop techniek of muziek Cito-scores opvijzelt.’ Geen probleem, vindt hij. ‘Het gaat ook om zachte zaken, zoals zelfvertrouwen, sociale vaardigheden, met plezier naar school gaan en het ontdekken van talenten. Ook dat is waardevol in het leven.’

Internationaliseren is nodig, maar bescherm het Nederlands als serieuze taal (Aleid Truijens de Volkskrant 20 december 2022, p. 19):
Dijkgraaf, voorheen internationaal topwetenschapper, ziet én de noodzaak tot internationalisering én problemen als werkdruk en huisvesting, blijkt uit een brief aan de Kamer van 13 juni. Hij schreef ook: ‘Ik hecht zeer aan het behoud van het Nederlands als academische taal.’ Maar hij stuit op het probleem waar elke onderwijsminister tegenaan loopt: de autonomie van de instellings- en koepelbesturen, die zich niks laten voorschrijven en hun eigenbelang verdedigen. Vandaar zijn geschipper met ‘maatwerk’.

Bij ons aan de universiteit (Martin Sommer de Volkskrant 3 februari 2018, Opinie p. 5):
Wie bezwaren heeft tegen het Engels, wie aarzelt bij het
internationaliseringscredo, hoort bij de 'nationalistische, protectionistische krachten die onderwijs achter de dijken willen'. 'Kansen pakken!'
Het is een patroon, beschreven door de opgestapte
Eelco Runia in de NRC. Alles begint bij marktwerking, intussen bij de overheid bijna overal op de terugtocht. Behalve aan de universiteiten. Het sleutelwoord is outputfinanciering. Onderwijs fungeert als pseudomarkt waarin universiteiten concurreren om studenten. De universiteiten in de periferie van het land hebben te weinig studenten en proberen dat goed te maken door buitenlanders te lokken. Zodoende verengelsen Tilburg, Twente, Maastricht en ook Groningen in straf tempo. Het komt erop neer dat Nederland te veel universiteiten heeft voor de vraag naar hoger onderwijs, maar de minister of universiteitsbestuurder die dat durft te zeggen, moet nog opstaan. En dus tracht men 'markten' aan te boren in China, kansen pakken tenslotte, en heeft alleen een studentenfractie die 'Calimero' heet de ruggegraat om niet te willen samenwerken met een politiestaat.
Tien jaar geleden presenteerde
Jeroen Dijsselbloem het rapport van zijn parlementaire enquête (Commissie-Dijsselbloem) over onderwijsvernieuwingen. Ik schreef daar toen over. Het gebrek aan inhoudelijke argumenten, de sterke mannencultuur, de disciplinering van het personeel, het is een feest van herkenning. Ook destijds was het doorslaggevende argument dat Nederland hopeloos achterop dreigde te raken. Nu is internationalisering goed omdat internationalisering moet.
Minister
Bussemaker zei in de Kamer dat een international classroom helpt om te gaan met verscheidenheid en bijdraagt aan culturele vaardigheden.
Dat doet sterk denken aan de portfolio's van de mbo-studenten van toen, waarin niet zozeer
kennisoverdracht alswel empathie en samenwerking werden beproefd.

We weren Nederlandse student niet (Ingmar Visser de Volkskrant 25 januari 2018, p. 22):
Internationalisering ja, maar niet overhaast, en in het belang van studenten en de onderwijskwaliteit.
Als opleiding psychologie zijn we overtuigd dat
internationalisering goed is voor de kwaliteit van ons onderwijs en de UvA en de opleiding psychologie doen er alles aan om die internationalisering in goede banen te leiden. Tegelijkertijd ligt er ook een rol voor de politiek; de belangrijkste vraag die de politiek moet beantwoorden is: hoeveel psychologen willen we opleiden? Hoeveel wiskundigen willen we opleiden? En natuurlijk ook: hoeveel buitenlandse studenten willen we opleiden? Met het antwoord in handen dient de politiek na te denken over de instrumenten die nodig zijn om de, gewenste, internationalisering in goede banen te leiden.

Campus Groningen in China is een valkuil (Eric C. Hendriks de Volkskrant 19 januari 2018, p. 22):
Yantai Het plan van de Groningse universiteit om een zustercampus in Yantai te openen is naïef en schadelijk.
Wanneer universiteiten zich laten besturen als bedrijf, verliezen zij uit het oog dat internationalisering de kwaliteit van onderwijs en onderzoek moet bevorderen, niet de kwantiteit. Daarom stem ik tegen een campus in Yantai.

Gespreksverslag (Izaline Calister de Volkskrant 1 maart 2023, p. V7):
Heer Pater, koomen alle menschen niet voort uit
een vader Adam, en Eva?’ Een retorische vraag van verzetsleider Tula in 1795 aan pater Jacobus Schinck op Curaçao. Dankzij Schincks verslag van die ontmoeting kennen we het relaas van Tula – toen onthoofd, nu nationale held.

‘Tot op de dag van vandaag zijn we een volk zonder geschiedenis’ (Iantha Sahadat de Volkskrant 19 december 2022, p. 4-5):
Curaçao wacht niet alleen op
excuses voor het slavernijverleden, maar ook op eerherstel voor Tula, die eeuwenlang door Nederland is afgedaan als een schurk. Hij leidde de slavenopstand en moest dat met de dood bekopen. ‘Ik heb op school alleen maar geleerd over Piet Hein. Misschien dat dit nu eindelijk verandert.’
Bacilio, activist, dichter en voorzitter van het Platform Slavernij en Erfenis ijvert al decennia voor Nederlands’ eerherstel van Tula, de leider van de grote slavenopstand op Curaçao van 17 augustus 1795.
Kunstenaars, theatermakers, vakbondsleiders en intellectuelen werpen een nieuwe blik op Tula – als vrijheidsstrijder.

De Nederlandse kleinburger beroept zich alleen op de voorvaderen als het uitkomt Sander Schimmelpennick de Volkskrant 19 december 2022, p. 2):
Het is de modus operandi van
rookgordijnrechts; naar een ander wijzen, om zelf maar nergens verantwoordelijkheid voor te hoeven voelen.
Als
Cliteur het recht serieus zou nemen, zou hij zijn geradicaliseerde achterban uitleggen dat de zaak juridisch en moreel zonneklaar is: alleen de Nederlandse Staat kan (en moet) spijt betuigen voor de slavenhandel en slavernij in zijn koloniën. En daarbij mag geen Nederlander van nu worden afgerekend worden op de daden óf het lijden van zijn voorvaderen.

De tijd was rijp, maar in het Torentje bleef het stil (Toine Heijmans de Volkskrant 17 december 2022, Zaterdag p. 2-4):
De Nederlandse excuses voor het slavernijverleden kennen een aanloop van tientallen jaren. Keer op keer leek het bijna zover, keer op keer bleven excuses toch uit. Hoe kwam dat? ‘Dit is kennelijk de cultuur in Nederland: om de hete brij heen dansen.’
Pim van Strien, VVD-Kamerlid, twittert vorig jaar op Keti koti dat er eerst maar eens een ‘debat’ moet komen ‘om elkaar beter te begrijpen’. En: ‘Het kan mensen tegenover elkaar zetten.’ Nu het erop lijkt dat er toch excuses komen namens de staat, hekelt hij de ‘herstelbetalingen’ en zegt hij in NRC: ‘Deze organisaties overspelen hun hand.’

Wie te vaak racisme roept, krijgt het racisme dat hij vreest (Martin Sommer de Volkskrant 17 december 2022, Opinie p. 21):
Woensdag kwam er
een Kamerbrief met een tsunami aan excuses aan iedereen die in de verte met de dekolonisatie van Indonesië te maken heeft gehad. Dezelfde dag verscheen het rapport over racisme en discriminatie bij het ministerie van Buitenlandse Zaken.\\ Zo komen we op de slotsom van Vuijsje, namelijk dat precies het tegengestelde wordt bereikt van wat wordt beoogd. Hier geldt de oude sociologische wet van de zelfvervullende voorspelling. Als je maar heel hard en heel vaak racisme roept, dan wordt het gevreesde vanzelf bewaarheid ("self-fulfilling prophecy".).

Debat kan niet zonder regels (Ariejan Korteweg interviewt Vera Bergkamp de Volkskrant 17 december 2022, p. Opinie p. 22-25):
Het gaat er steeds harder aan toe in de Tweede Kamer. Aan voorzitter
Vera Bergkamp de ondankbare taak om sfeer en omgangsvormen te verbeteren. Ze sprak door het jaar heen meerdere keren met de Volkskrant over de soms moeizame vorderingen. ‘Een cultuurverandering kost tijd.’
Een
nieuwe bestuurscultuur werd aangekondigd, zonder dat iemand precies kon zeggen wat dat inhield, of wie ervoor verantwoordelijk was.
Veel parlementen worstelen daarmee. Wat je ziet op sociale media is maar zo’n dunne flinter. Door de verruwing distantiëren mensen zich van de politiek. Toch voel ik de verantwoordelijkheid van collega’s groeien anderen aan te spreken. Een cultuurverandering kost tijd.’

Ook grote donor Nederland kan de fraude zien bij de verkiezingen in Oeganda (Marcia Luyten de Volkskrant 15 december 2022, p. 2):
Nederland is al decennia een belangrijke partner van Oeganda, een donor die
jaarlijks tientallen miljoenen overmaakt (voor 2021 was 90 miljoen gereserveerd). Bij die laatste presidentsverkiezingen, in 2021, weigerde Museveni Amerikaanse en Europese verkiezingswaarnemers.
Uit vrees voor
verkiezingsgeweld had Nederland de steun aan Oeganda even opgeschort. Hoewel die vrees werkelijkheid werd, kwamen de opgeschorte miljoenen alsnog toen Museveni eenmaal aan zijn 37e (!) jaar als president was begonnen.
chter het gordijn van het podium van Carré belt
Bobi Wine met Oeganda. Opnieuw zijn mensen van zijn partij door de politie ontvoerd. Niemand weet waar ze zijn.

Een elitair ministerie dat niet met zijn tijd is meegegaan (Arnout Brouwer de Volkskrant 15 december 2022, p. 6-7):
Dat bij Buitenlandse Zaken sprake zou zijn van ‘
institutioneel racisme’ is als een bom ingeslagen bij medewerkers van het ministerie. Een deel herkent zich er absoluut niet in. Anderen beamen het volmondig. ‘Laat de oude witte mannen aan de top eens zelf op cursus gaan.’
Ongepaste grappen
De meeste werknemers van het ministerie zijn
welgesteld, hoogopgeleid en vaak uit het corps, zegt deze vrouwelijke diplomaat. Mensen die niet vaak contact hebben gehad met anderen die géén privileges hebben gekend. De eenzijdige, ‘elitaire’ cultuur bij BZ leidt volgens haar tot uitsluiting.

Rutte (Stef Kramer de Volkskrant 17 maart 2021):
Denkend aan
Rutte zie ik de afbraak van de zorg, 80.000 banen weg, gesloten ziekenhuizen. Zie ik het bagatelliseren van het milieuprobleem, miljardensteun aan de fossiele industrie, nog een vliegveld (Lelystad ) erbij en een bos minder (Amelisweerd). Zie ik de bezuiniging op de rechtsstaat, een onneembare vesting voor de doorsnee burger. Zie ik miljardensteun aan multinationals, verhoging van de btw op groente en fruit, het in stand houden van ‘Nederland Belastingparadijs’.
Ik zie
institutioneel racisme, de weigering om excuses te maken voor het slavernijverleden, kinderopvangtoeslagenellende, een Rutte-doctrine, ergens ‘geen herinnering aan hebben’. Ik zie de puinhoop op de woningmarkt, een record aantal zzp’ers en uitzendkrachten, zonder kans op een vaste baan. Ik zie verbroken beloftes zonder spijt.

Het vergt lef om de klimaatwerkelijkheid onder ogen te zien (Bianca Harms de Volkskrant 16 november 2022, p. 28):
Mensen vinden
klimaatverandering een belangrijk onderwerp, maar realiseren zich niet dat zij de oorzaak van de crisis zijn, betoogt Bianca Harms.
De Facebook-reacties op de Volkskrantserie bevestigen de
klimaatparadox die de Noorse psycholoog en econoom Per Espen Stoknes introduceerde: mensen vinden klimaatverandering een belangrijk onderwerp, maar realiseren zich niet dat zij de oorzaak van de crisis zijn.

‘De mens heeft de oppositie van de ander nodig om zichzelf te worden’ (Fokke Obbema interviewt Bart Nooteboom de Volkskrant 16 december 2022, p. 16-17):
Hij leerde al vroeg zijn
eigen weg te zoeken, maar betaalde voor zijn eigenwijsheid ook een hoge prijs. Bart Nooteboom, de econoom die filosoof werd, kwam in een wetenschappelijk isolement. ‘Levend als een kluizenaar’ schrijft hij door, laconiek over de naderende dood.
Hij omschrijft zichzelf als ‘een narcist’ die lange tijd slecht tegen kritiek kon (‘Ik viel de ander dan al snel in de rede, heel Amerikaans’). Gaandeweg is hij wel de waarde van andermans mening gaan inzien, met dank vooral aan filosoof
Martin Buber: ‘Je doet daardoor zelfkennis op, je hebt in je leven de ander nodig om achter je vooroordelen te komen, je inzichten, je identiteit.’
Als student voelde u zich sterk aangetrokken tot de eenzame helden in de boeken van de Amerikaanse schrijfster
Ayn Rand, die in het recht van de sterkste geloofde.
‘Tegenwoordig voel ik me thuis bij filosofen als Martin Buber en Emmanuel Levinas. De mens is een sociaal wezen, zie ik nu, die de oppositie van de ander nodig heeft om zichzelf te worden. Ik heb me ontwikkeld tot het tegendeel van Rands helden, voor wie de ander alleen maar in de weg staat. De ander is er juist om je te helpen.’
Is acceptatie voor u de
overkoepelende levensles?
‘Ja, dat is wat mij betreft de sleutel tot het leven – je hebt mee te gaan in het grotere geheel. Het leven is onvoorspelbaar en brengt ellende met zich mee, waar het om gaat is ertegen bestand te zijn, ermee te leren leven en je eigen pad te volgen. Daarbij moet wel vooropstaan dat, wat je ook verzint, je andere mensen geen kwaad doet. Dat taoïstische uitgangspunt is een groot verschil met Ayn Rand, voor wie het effect van je handelen op anderen er helemaal niet toe doet.’

‘Ik dacht: de dood en ik, wij kennen elkaar nu’ (Fokke Obbema interviewt Trodessa Barton de Volkskrant 9 december 2022, p. 16-17):
Nadat ze jarenlang voor haar zieke moeder had gezorgd, maakte
Trodessa Barton snel carrière als zakenvrouw. Totdat ze borstkanker kreeg en ze door een hersenvliesontsteking in coma raakte. ‘De dood heeft me geholpen in te zien hoe belangrijk het is in je leven je hart te volgen.’
‘De zin van de dood ontmoet de zin van het leven’, grapt ze, voorafgaand aan het interview. Het is een verwijzing naar haar en mijn boektitel. Haar boek
De zin van de dood, eerder dit jaar verschenen, komt voort uit een eerste confrontatie met haar sterfelijkheid.
Kunt u dat op anderen overbrengen?
‘Mijn boek
voelt als een missie, ik wil gezonde mensen aanzetten tot denken over de dood. Ze bewust maken van hun sterfelijkheid en daarmee dankbaar voor hun leven. Ik geef lezingen en hou huiskamersessies. Daarin voer ik intieme, kwetsbare gesprekken over leven en dood met tien, twaalf mensen. Ik zie het als zaadjes die ik plant. Als één zaadje goed valt, ben ik al dankbaar.’

Dit prestatieonderwijs laat kinderen met de gebakken psychische peren zitten (Asha ten Broeke de Volkskrant 9 december 2022, p. 25):
Volgens
Stevens ligt het probleem ergens anders. Als het gaat om die meisjes met emotionele problemen, speelde corona waarschijnlijk mee, maar zij ziet dat meer als ‘katalysator van een al bestaande maatschappelijke ontwikkeling’, namelijk: dat presteren steeds belangrijker is geworden.
En dat geeft
stress. Stevens: ‘Tussen 2001 en 2021 is het percentage jongeren dat last heeft van druk door schoolwerk bijna verdrievoudigd, van 16 naar 45 procent.’ Dit is geen kwestie van individueel falen: leerlingen zijn geen sneeuwvlokjes en leraren werken zich vaak ook de blubber. Het is een systeemprobleem. In deze neoliberale prestatiemaatschappij hangt veel af van een goede opleiding en is slagen of falen niet alleen, zoals mijn dochter zou zeggen, ‘echt een ding’, maar ook ieders hoogstpersoonlijke verantwoordelijkheid.

Dramatische situaties in zorginstellingen na verdubbeling vacatures: ‘Zorginfarct’ (Eric Reijnen Rutten AD, 9 december 2022):
Het aantal openstaande vacatures in de sector zorg en welzijn is in drie jaar tijd verdubbeld. In het derde kwartaal van dit jaar bleven 67.000 banen onbemand. Met name in de verpleging, verzorging en thuiszorg is het probleem groot.

Hoe het noorderlicht onze plek in het kosmische onthult (Van Hal de Volkskrant 2 maart 2023, p. 19):
Maar voor mij is het méér nog dan dat. Het
noorderlicht zien, de maan, de sterren of een planeet door een telescoop, doorbreekt even de illusie van wat ik normaliter beschouw als thuis. Het idee dat ik woon in een straat, een stad, een land, of een andere door menselijke breinen verzonnen afbakening. In plaats daarvan maken zulke beelden me er indringend van bewust dat we wonen op een kleine knikker, dobberend in het kosmische. Bewust van het ruimteschip aarde waarop we onze dagen slijten, die kwetsbare oase krioelend van leven in een verder onbarmhartig heelal. Een ervaring veel dieper dan zomaar een lichtshow.

Documentaire Ruimteschip aarde (KRO-NCRV 22 februari 2023 NPO1):
In de nieuwe documentaireserie
Ruimteschip Aarde van KRO-NCRV krijg je samen met André Kuipers een andere blik op de wereld, én op Nederland. Vanuit de ruimte nemen André, natuurkenners en de schitterende natuurbeelden je mee op een magische ontdekkingsreis. En beleef je hoe mooi maar ook kwetsbaar onze planeet is.

'Er is maar één Aarde' (KAMPIOEN - ANWB Magazine december 2022, p. 8-12):
Wat voor astronaut
André Kuipers begon als een ruimtemissie eindigde in een levensmissie. ‘Ik wil aan iedereen laten zien hoe mooi onze planeet is, maar ook hoe kwetsbaar.’
Maar je bent je ook meer zorgen gaan maken over de staat van onze planeet.
'Voordat ik astronaut werd, was ik altijd heel
positief ingesteld; ik dacht, er is zoveel technologische vooruitgang, het kan alleen maar beter worden. Maar toen ik de aarde vanuit de ruimte bezag, veranderde mijn blik volledig. Dat noemen ze het ‘overview-effect’: je overziet het geheel en realiseert je hoe kwetsbaar de planeet is. Ik zag hoe flinterdun de dampkring is, die het leven op aarde mogelijk maakt.
Astronaut
André Kuipers verbleef tweemaal in de ruimte. In 2004 was hij acht dagen aan boord van het internationale ruimtestation ISS. “Veel te kort”, zei hij toen. In 2011 keerde hij voor vijf maanden terug om nieuwe wetenschappelijke experimenten uit te voeren. Hij genoot van het zweven en hing vaak bij het raam om van het uitzicht te genieten. Hij zag de aarde met zijn woestijnen, bergen en oceanen op een manier die weinigen kunnen ervaren. Zijn ruimte-avonturen veranderde zijn visie op de planeet voorgoed. “De mensheid is een plaag, we maken alles op. Kijk wat er gebeurt met sprinkhanen, ze vreten alles op en dan sterven ze massaal uit.”

Economen eisen duidelijkheid van regering over totale omvang fossiele subsidies (Redactie Trouw 9 december 2022):
De regering zegt jaarlijks zo’n 4,2 miljard aan zogeheten fossiele subsidies te besteden, maar blijft over grote financiële posten vaag. Economen eisen
transparantie en een totaalbedrag.
Verdoezelen
Hoogleraar economie
Pieter Gautier (VU) vindt dat de overheid op zijn minst moet ‘toegeven dat 4,2 miljard een ondergrens is’. Hoogleraar Roel Beetsma (UvA) vindt dat ‘de overheid een dringende taak heeft meer inzichtelijkheid te verschaffen’ in het totaalbedrag. Fossiele subsidies geven volgens hem ‘verkeerde prikkels’, die direct tot milieuschade leiden. Het verschil tussen de cijfers van de overheid en die van externe onderzoekers is nu dermate groot dat meer transparantie ook volgens hem vereist is.
Hoogleraar economie
Sweder van Wijnbergen (UvA) is nog kritischer, en heeft het idee dat de regering bewust vaag is over de bedragen. “Ze proberen het te verdoezelen.” De belastingsubsidies stammen uit een tijd waarin het klimaatprobleem geen zorg was, en vooral aan het aantrekken van industrie en werkgelegenheid werd gedacht.

Hielke Visser Zelfregulering in de journalistiek: Doeltreffend of tijd voor vernieuwing? Een onderzoek naar de effectiviteit van het huidige systeem van zelfregulering in de journalistieke sector (14 oktober 2022).
6. Conclusie (p. 45):
6.3 Reflectie
6.3.1
Theoretische reflectie
Er is weinig wetenschappelijke literatuur aanwezig over zelfregulering, waardoor het theoretische onderzoek enigszins beperkt was. Een deel van de literatuur over zelfregulering gaat over sectoren waarbij er meer wetten over de sector zijn, maar de sector zich daar bovenop nog extra reguleert. Aangezien er weinig tot geen overheidsregulering is in de journalistieke sector zorgt dit voor een verschillend vertrekpunt in de literatuur. Een deel van de aanwezige literatuur over zelfregulering in andere sectoren was daardoor niet toepasbaar in dit onderzoek.

Was Privatisering van het Publieke Domein wel in het Publieke Belang?
Een kritische beschouwing over het Nederlandse privatiseringsbeleid van de afgelopen decennia (Frans van Waarden Universiteit Utrecht April 2012, p. 55):
4. Waarom is iets ooit een publieke taak geworden?
4.1. Lessen uit de geschiedenis (p. 16-17):
Toch zijn ook wel delen van deze grotendeels publieke taak aan private partijen overgelaten dan wel gedelegeerd, zij het dat die doorgaans wel onder enig publiek toezicht
gesteld zijn en/of met publieke middelen - bv. wetgeving - ondersteund werden. Regulering van markten en certificering is in Nederland vanouds veel in private handen geweest. Vroeger gebeurde dat door gilden; tegenwoordig gebeurt dat nog door allerlei brancheorganisaties en private keurmerken en certificeringsinstellingen. Al is zulke economische zelfregulering in de decennia tussen 1870 en 1980 wel groter geweest dan dat het tegenwoordig nog is. Waar elders vanaf rond 1980 veel geprivatiseerd is, is bij marktregulering in de laatste decennia sprake van een tegengestelde ‘nationaliseringstrend’. Dat is deels afgedwongen door de Europese Unie, voor wie zulke marktordeningactiviteiten vaak wat teveel op concurrentiebeperking leken. Bovendien bestaat er een omgekeerd evenredig verband tussen economische productie en economische regulering door de staat. Naarmate er meer productie van goederen en diensten geprivatiseerd werd en markten geliberaliseerd werden moest de staat die vrijere of deels nieuw gecreëerde markten gaan reguleren.
9. Conclusie
Privatisering leidt tot reductie van het publiek domein.
Politiek wordt steeds meer vervangen door economie en de burger wordt gereduceerd tot consument. Daarmee treedt ook een verschuiving op in de dominante mechanismen van zeggenschap en controle op macht: van ‘voice’ naar ‘exit’.

Herman Vuijsje NRC Handelsblad, 24 januari 2009:
-
Zullen we voortaan eens iets minder op zelfregulering vertrouwen?
In 1995 betitelde de socioloog Frans van Waarden in zijn oratie de beleidstheorie achter de dereguleringsplannen als een 'klinkklare mythe'. Hij waarschuwde dat op den duur de wal het schip zal keren en dat we 'door de rauwheid van het kapitalisme zullen worden ingehaald.'
Deze voorspelling wordt niet alleen bewaarheid voor de financiële sector.
Deregulering en zelfregulering zijn de afgelopen decennia veel te vanzelfsprekend als sjablone gebruikt; de algemene effectiviteit ervan is zwaar overschat. Per sector zou de vraag moeten worden gesteld of er goede resultaten van mogen worden verwacht. Zelfregulering moet altijd 'maatwerk' zijn.

De nieuwe zichtbaarheid (Sturing in tijden van marktwerking Roland Bal, 29 februari 2008):
Een kleine geschiedenis van het kwaliteitsbeleid (p. 13:\\)
Dat naast professionele zelfregulering het maatschappelijk middenveld in Nederland altijd een van de drijvende sturingsarrangementen geweest behoeft vrijwel geen betoog. Zoals Frans van Waarden het in een recent artikel opmerkte hebben de zogeheten ‘maatschappelijke partners’ weliswaar hun machtsbasis in hun verschillende achterbannen en zijn het private organisaties, maar zij hebben “geleidelijk aan een institutionele machtsbasis in de publieke sector verworven en spelen een belangrijke rol in de trapsgewijze aggregatie van publieke belangen en de formulering, totstandkoming, uitvoering en verdediging/legitimering van publiek beleid.” (van Waarden 2007) Het belang van het middenveld in de gezondheidszorg kon lange tijd nauwelijks overschat worden. Ook met betrekking tot het kwaliteitsbeleid in de gezondheidszorg heeft het maatschappelijk middenveld een dominante rol gespeeld. De nadruk op zelfregulering in het kwaliteitsbeleid kwam overigens mede voort uit de plannen van de commissie Dekker

Zelfsturing en zelfregulering, Over de verhouding van bestuurskunde en (bestuurs)recht (Prof.mr G. Overkleeft-Verburg maart 1997, p. 13):
12. Ter afsluiting
In zijn Rotterdamse afscheidsrede "Bestuurskunde en Modernisering"41 heeft
Snellen een nieuwe wending gegeven aan zijn denken over object en methode van de bestuurskunde. Hij stelt hierin vast dat de bestuurskunde eenzijdig gericht is op effectiviteit en efficiëntie van het openbaar bestuur - de functionele rationaliteit - ten koste van het zicht op de daarmee te verwezenlijken normen en waarden: "De meeste bestuurskundigen, in Nederland maar zeker ook internationaal, bewegen zich op het niveau van de instrumentalisering van organisatie en beleid voor een sector van het openbaar bestuur, zonder zich expliciet om een balans van basiswaarden te bekommeren" (p. 9). Hij signaleert echter het probleem, dat de instrumenteel georiënteerde bestuurskunde door gebrek aan eigen beoordelingscriteria niet in staat is de inhoudelijke beleidskwaliteit rechtstreeks te garanderen.

Grenzen verleggen (Dirk Bezemer De Groene Amsterdammer 14 juli 2022 p. 9):
Het is de tijd van het jaar voor
grensoverschrijdend gedrag. De meesten van ons gaan buiten onze woonplaats grenzen verleggen op sportief, cultureel of culinair terrein, of misschien op het gebied van even he-le-maal niets doen. Grenzen oversteken en grenzen verleggen, het is de essentie van vakantie.
Wat mij betreft gaat
economie niet over hoe gegeven doelen te bereiken met schaarse middelen. Economie betekent huishoudkunde. Dat gaat over het onderhouden van ons huis, en dat mogen we ruim opvatten. In ieder geval inclusief de komende generaties, en in ieder geval tot aan de dampkring. Want daar pas, en niet eerder, ligt de grens van onze verantwoordelijkheid.

Koloniaal daderschap, deel I
De mannen met de geweren (Niels Mathijssen De Groene Amsterdammer 20 oktober 2022, p. 44-47):
Hoewel de oorlog in Indonesië al jaren nadrukkelijk in de belangstelling staat, kwam het daderschap van gewone soldaten nauwelijks aan bod. Hoe kan dat, en belangrijker: wat zijn daar de gevolgen van?
Waar deze mannen gruwden van het idee dat
Nederlandse soldaten werden neergezet als daders, vonden anderen dat het daar juist hoog tijd voor was. Mediawetenschapper Arnoud Arps schreef in de Filmkrant dat Nederland met De Oost eindelijk zijn wandaden in Indonesië onder ogen zou zien.
Fundamenteel andere perspectieven dus op een uiterst beladen onderwerp. Maar toch: nadat
De Oost in mei 2021 verschenen was, doofde de aandacht voor de film al snel. Een discussie over daderschap bleef uit. Dat valt te verklaren door hoe het daderschap van de personages verbeeld wordt.

In de krant moet met een lantaarntje worden gezocht naar het Rijnlands model (Martin Lambregts de Volkskrant 18 augustus 2023, p. 25):
De vele uiteenlopende problemen die elke dag weer de kranten vullen zijn nergens zo overtuigend verklaard als door historicus en bedrijfskundige
Marjolein Quené in Voorbij de managementmaatschappij (2018).

Klant kan consumentisme tegengaan (Redactie de Volkskrant 7 december 2022, p. 29):
Lezersbrieven over consumentisme, het oeuvre van
Hans Dorrestijn, Bertolt Brecht en fastfoodketens. ‘We laten ons betoveren ten koste van onze eigen portemonnee.
Schoonheid vergaat snel, blijvend is de lelijkheid, dus onderhoud haar wel’
Brief van de dag
Gast-columnist Martin Lambregts waarschuwt in zijn bijdrage tegen consumentisme (O&D, 6/12). Ware woorden. Wat je zelf kunt doen is dit:
1. Leg jezelf standaard één dag bedenktijd op voordat je iets koopt. Vaak is de lol van het zoeken en kiezen er na één dag al af, en blaas je de aankoop af.
2. Ga sowieso niet funshoppen. Die spiegeltjes en kraaltjes in de etalages zijn verleidelijk, dus je komt altijd terug met spullen die je niet nodig had. Maak in plaats daarvan een wandeling, of zoek een andere hobby.
3. Heb je echt iets nodig, kijk dan eerst op Marktplaats of in de kringloopwinkel.
Magie
Heerlijk om na mijn irritatie over de, daags na Sinterklaas geplaatste, advertentie van een supermarkt waarin ‘de Magie van Kerst’ verworden is tot gingerbread-huisjes, het mooie stuk te lezen van Martin Lambregts over de ideologie van het consumentisme.
Kopen, kopen, kopen
om je beter, mooier en gelukkiger te laten zijn? Kijk simpelweg op Wikipedia en lees dat magie de vermeende kunst van het manipuleren van de werkelijkheid is. We laten ons betoveren ten koste van onze eigen portemonnee.

Vechten voor hartslag van hun bestaan (Michiel Maas interviewt Feronika Manimbu en Rosita Tecuari de Volkskrant 6 december 2022, p. 8):
Afgelopen jaren werd er ongeveer
1 miljoen hectare oerwoud omgehakt in Papoea. Vrouwen willen de ontbossing een halt toeroepen en zoeken in Europa steun voor hun strijd. De mannen bezitten het bos en verkopen het liever.
Feronika is naar Den Haag gekomen om te vertellen over wat de ontbossing met Papoea doet, op uitnodiging van de Stichting Solidariteit met Papua. Ze zit in een zaaltje, samen met Rosita Tecuari. Samen komen ze in Europa steun zoeken voor hun ongelijke gevecht – tegen palmoliereuzen, houtdieven, immigranten, militairen en politiechefs. Soms zelfs tegen hun eigen mannen.
Hoe dat in zijn werk gaat is vastgelegd in een rapport met de titel:
Er zijn geen vogels meer (Burung Tidak Ada Lagi) van de Indonesische ngo AJAR. Deze stichting verzamelde vanaf 2013 de verhalen van honderd vrouwen, die illustreren wat er met het bos en het land in Papoea gebeurt.
De
Stichting Solidariteit met Papua begeleidt Rosita en Feronika op hun ‘tournee’: ze zijn net terug van een reis naar Duitsland, waar ze net als in Den Haag een reeks gesprekken en interviews hebben afgewerkt. Die zijn nodig, omdat er in het buitenland zo weinig bekend is over Papoea. Het feit dat ze hier zijn en kunnen spreken over Papoea betekent alles voor ze. Het zijn dit soort kleine stapjes die tellen: het rapport Er zijn geen vogels meer, dat aanleiding was voor hun bezoek, net zo goed als het adatschooltje dat Rosita thuis wil opzetten: om ook de kinderen te leren wat het bos voor Papoea’s betekent.

Wat van niemand was, wordt van iedereen. Nu komt het er op aan het zeeleven te beschermen (Marcia Luyten de Volkskrant 7 maart 2023, p. 2):
In
Dierentalen van filosoof Eva Meijer staan prachtige voorbeelden van complexe communicatie en gevoelens. De intelligentie en gevoeligheid van dieren voeden ongemak over het voetstuk waarop de mens zich in de schepping heeft neergezet.
En er zijn meer dingen die we ondanks al onze instrumenten en modellen
niet begrijpen. De kwantummechanica concludeerde dat deeltjes op grote afstand van elkaar toch verstrengeld kunnen zijn. Als het ene kwantumdeeltje linksom draait, dan spint op grote afstand – in principe ook op lichtjaren in het universum – het andere deeltje rechtsom.

De vorming van deeltjes, sterren, de menselijke geest en Teilhards punt-Omega (Freek van Leeuwen GAMMADELTA januari 2018 p. 41-66):
De veldentheorie
Tot de klassieke natuurkunde behoort de
veldentheorie, opgesteld door Faraday. Het natuurkundige begrip ‘veld’ beschrijft een toestand van de ruimte, waarin voorwerpen een kracht ondervinden, doordat er in die ruimte een kracht werkzaam is; daardoor is er in die ruimte sprake van een ‘krachtveld’. Iedere natuurkundige kracht wordt in de veldentheorie beschreven door het erbij behorende veld: zo is er bijvoorbeeld een zwaartekrachtveld en een elektrisch en magnetisch veld (het woord ‘veld’ is in feite niet goed gekozen, want het gaat om een ruimte).
De kwantumveldentheorie
Nadat in de moderne natuurkunde de ‘kwantummechanica’ (de leer van ‘deeltjesbeweging’) tot ontwikkeling was gekomen, ontstond er ook een
kwantumveldentheorie (de veldentheorie van een ‘kwantum’: een ‘hoeveelheidje’ of ‘deeltje’): alle in de deeltjesfysica bekende deeltjes ontstaan vanuit de ‘aangeslagen toestand’ van hun veld (bijvoorbeeld elektronen uit een elektronenveld, fotonen uit een elektromagnetisch veld).
46: Voorlopige samenvatting
Van de eerste gebeurtenissen in de ruimte van het jonge heelal is door natuurkundigen de voorstelling gemaakt van een ‘veld’ uit de kwantumveldentheorie en van deeltjes, die verdichtingen van krachtlijnen in zo’n kwantumveld zijn (deze vorm van verdichting beschrijft het ontstaan van de
microkosmos). Dit beeld komt overeen met het beeld van de ruimte van het latere heelal, dat gevuld is met waterstofgas en daarna met sterren die door verdichtingen van waterstofgas zijn ontstaan: de sterren als de verdichte hemellichamen in de ruimte van het heelal (deze vorm van verdichting beschrijft het ontstaan van de macrokosmos).
58: 3. De geestelijke ontwikkeling
In het bestaan op aarde gaat het volgens Teilhard om
‘transfiguratie’ en ‘metamorfose’, waarvan de betekenis echter slaat op: gedaanteverwisseling, terwijl geestelijke ‘omvorming’ zijn bedoeling zal zijn geweest. Het leenwoord daarvoor is het Griekse metanoia, van meta: anders en noos: de denkende geest. Dus: anders leren denken, in de Bijbel meestal vertaald met ‘bekering’.
59: “Het gaat om het waardig maken, de verheffing en
transfiguratie in God van de menselijke plicht, het zoeken naar de natuurlijke waarheid en de ontwikkeling van het menselijke handelen. … Leg in uw handelen de wonderbaarlijke kracht van de goede wil. Zuiver uw intentie en de geringste van uw handelingen zal van God vervuld blijken.” (21)

Krijgen de oceanen eindelijk bescherming? (Ben van Raaij de Volkskrant 3 maart 2023, p. 13-15):
Het wordt een van de
belangrijkste VN-verdragen ooit, maar bijna niemand weet ervan. Bijna 170 lidstaten praten al sinds 2006 over een verdrag om de oceanen en hun biodiversiteit te beschermen tegen overexploitatie en vervuiling. Mogelijk komt er vandaag een deal.

De redding van de natuur begint onder slecht gesternte (Ben van Raaij de Volkskrant 6 december 2022, p. 13-15):
Delegaties van bijna tweehonderd landen zijn vanaf vandaag in het Canadese Montreal bijeen om de
wereldwijde achteruitgang van de natuur tot staan te brengen. Er moet een soort ‘Akkoord van Parijs voor de natuur’ uitkomen, maar op weg daarnaartoe liggen nogal wat obstakels.
Meer dan tienduizend vertegenwoordigers van de 195 lidstaten van de VN Conventie inzake (CBD), kortweg COP15, moeten er een nieuw VN-biodiversiteitsakkoord afsluiten om de snelle achteruitgang van planten, dieren en ecosystemen aan te pakken.
Het is de vraag of al deze
financiële obstakels in Montreal zonder de aanwezigheid van wereldleiders kunnen worden geslecht. Een onzekere factor is bovendien het Chinese voorzitterschap. China is volgens insiders geïnteresseerd in een succesvol akkoord, niet per se een akkoord van Parijse allure. Een hoge Chinese diplomaat, Zhou Gomei, zei onlangs dat China een ambitieuze deal wil, maar ook een deal die ‘pragmatisch, evenwichtig, redelijk en haalbaar’ is. Klinkt toch wat tegenstrijdig.

Nationaal centrum Biodiversiteit (Redactie de Volkskrant 23 januari 2010):
De Nederlandse opening van het IYB is donderdag in Leiden met een symposium in Naturalis. Het is tevens de aftrap voor het
Nederlands Centrum voor Biodiversiteit Naturalis, een bundeling van Naturalis, het Nationaal Herbarium Nederland en het Zoölogisch Museum Amsterdam. De overheid steekt er 30 miljoen euro in.

De overheid moet alles compenseren, zelfs als de winkelier zijn deur wagenwijd openhoudt (Ibtihal Jadib de Volkskrant 6 december 2022, p. 2):
Afgelopen weekend werd in Het Financieele Dagblad gesproken over de vrees voor een
compensatiesamenleving in een interview met de minister van Financiën. Sigrid Kaag werd daarin bevraagd over het ingestelde energieplafond. Dankzij dit steunpakket worden de energiekosten voor burgers en energie-intensieve mkb’s deze winter beheersbaar gehouden. De kosten bedragen 7,5 miljard euro, waarbij het nog niet duidelijk is waar dat geld vandaan moet komen. Minister Kaag gaat een inventarisatie maken om te bekijken hoe ze dit gat in de begroting kan dichten.
Nu vraag ik mij af wat dit van ons maakt. Wat zegt het
over onze aard als we van de overheid verwachten dat zij de energiekosten compenseert, op straffe van een opstand wanneer die steun maar tijdelijk is, terwijl diezelfde overheid ook een juridisch kader (inclusief controle- en boetesysteem) moet optuigen zodat wij de functie van een deur benutten?

De publieke omroep heeft zijn eigenlijke taak steeds meer verwaarloosd (Pieter Klok de Volkskrant 28 november 2022, p. 12):
De
affaire-van Nieuwkerk laat zien dat de publieke omroep afgedreven is van zijn eigenlijke taak: de kwaliteit van het maatschappelijk debat bewaken en bijdragen aan een gezonde samenleving.

Groene groei? ‘Onze consumptie maakt steeds de milieuwinst ongedaan’ (Jonathan Witteman interviewt Paul Schenderling de Volkskrant 28 november 2022, p. 18-19):
Het is ‘
nonsens’ te denken dat we als consument op de oude voet verder kunnen, maar dan met een windmolen hier en een zonnepaneel daar, betoogt Paul Schenderling. Om het klimaat te redden moet het simpelweg minder. Hoe ziet de econoom dat voor zich?
‘We doen op dit moment precies waar iemand als
Albert Einstein voor waarschuwde: we proberen onze problemen op te lossen met dezelfde manier van denken waarmee we de problemen veroorzaakt hebben.’ Dat schrijft de Amersfoortse econoom Paul Schenderling (34) in zijn net verschenen boek Er is leven na de groei, een aanklacht tegen de heilige koe van de klimaatcrisis: de consument.
‘We consumeren meer dan de aarde
fysiek aankan’, schrijft Schenderling. ‘Als iedereen zou leven zoals een gemiddelde Nederlander, zouden er drieënhalve planeten aarde nodig zijn om in Redblack%te voorzien.’
‘De
Jevons-paradox verklaart waarom het enthousiasme over nieuwe vergroeningstechnieken – ‘Hoera, we worden circulair!’ – steeds snel bekoelt’, schrijft Schenderling.
Hoe wil je dat bereiken, Nederlanders minder laten consumeren?
‘Door de
belasting te verschuiven van arbeid naar consumptie. Wij pleiten naar het voorbeeld van Thomas Piketty voor een progressieve milieuheffing, die we voor 90 procent van de bevolking weer terugbetalen via de inkomstenbelasting, door de belasting op arbeid fors te verlagen. Alleen de 10 procent rijksten, die verhoudingsgewijs ook de meeste uitstoot veroorzaken, betalen dus de rekening.

Machtsverhoudingen binnen de NPO moeten op de schop (Teun van de Keuken de Volkskrant 28 november 2022, p. 15):
‘We zouden eigenlijk een programma over de
Publieke Omroep moeten maken.’ In de circa vijfentwintig jaar dat ik nu radio- en televisieprogramma’s maak, heb ik deze uitspraak geregeld voorbij horen komen. Ook ikzelf heb het in al die tijd ettelijke keren gezegd. Want terwijl we geregeld anderen de maat namen over misstanden, oneerlijkheid en onrechtvaardigheid, zat het bij onszelf ook niet echt lekker.
Toen de omroep na tien (!) jaar van dit soort
losse contracten echt van mij af wilde, werd mij in eerste instantie geen ontslagvergoeding aangeboden. Ik was immers niet in vaste dienst geweest. Dat iedereen mij afraadde om naar de vakbond te stappen (‘als je dat doet, wil niemand in Hilversum je meer hebben’) is tekenend voor de angstcultuur. Ik was kwaad en deed het toch. De NVJ zorgde ervoor dat ik een maand salaris voor elk gewerkt jaar meekreeg.

Hoe het trauma van het WK van ’74 een vloek is geworden (Arie van Elshout de Volkskrant 28 november 2022, p. 21):
Het Nederlandse voetbal beweegt zich al decennialang tussen de
twee tegenpolen Cruijff en Van Gaal. De een de solist van de geniale ingeving, de intuïtie en het onverwachte, de ander de denker, de psycholoog en de systeembouwer. Cruijff heeft Nederland nooit de wereldtitel kunnen bezorgen. Rest Van Gaal. Hij weet dat het team op een paar uitzonderingen na net onder het niveau van andere toplanden zit. Daarom wil hij zijn spelers het geloof inprenten dat ze toch wereldkampioen kunnen worden. Met die mentale truc hoopt hij te bereiken dat ze boven zichzelf uitstijgen. Wat de voeten tekortkomen, moet met het hoofd worden gecompenseerd. Dat kan lukken. Of niet.

Jan Kuitenbrouwer heeft gelijk de bekende neoliberale vluchtheuvel genaamd ‘zelfregulering’ heeft volledig gefaald. Om de risicobeheersing in de financiële sector te verbeteren en onze politici voor falen te behoeden, is het niet effectiever dat we eerst in betrouwbare informatiesystemen investeren? De homo sapiens heeft een moreel kompas. Daarentegen is het voor de mensheid onmogelijk een robot, lees de wereldwijde ICT-infrastructuur een moreel kompas aan te leren. Alleen een gebruiker van ICT heeft een geweten. Primair gaat het om een cultuurverandering binnen het politieapparaat en niet om een goed huwelijk tussen ict en agenten te smeden. Wanneer Deep learning waarmaakt wat sommige experts beweren, waarom wordt deze kennis dan niet ingezet dat politici betere beslissingen kunnen nemen.

Wij zijn de politiek
Ik ben benieuwd wat Daan Roovers van deze houding vindt. In haar boek Wij zijn de politiek schrijft ze namelijk dat politiek iets is voor iederéén. ‘Politiek is veel te belangrijk om aan politici over te laten,’ stelt ze. Er geldt nog steeds voorkomen is beter dan genezen. Feike Sijbesma heeft in theorie gelijk wanneer hij stelt dat het gaat om voorkomen, aanpassen en de schade herstellen (Buitenhof 20 november 2022, NPO1). Maar Twan Huys verwijst ook naar Greta Thunberg, die de praktijk aanhaalt en zegt dat in de laatste 30 jaar van klimaatactie kwamen politici niet verder dan "bla, bla, bla".

De hardnekkige mythe van het Champions League-effect (Kaya Bouwman Margriet Oostveen de Volkskrant 25 november 2022, p. 1, 13-15):
Om
grensoverschrijdend gedrag te verklaren, klinkt vaak het Champions League-argument: topprestaties op de werkvloer ontstaan nu eenmaal geregeld in een harde werksfeer. Alleen is daar geen enkel bewijs voor. ‘Waarom moet die ander nou kapot? Waarom zet je je nagels erin?
Vraag mensen met
verstand van leiderschap of zo’n harde, desnoods ‘noodzakelijk’ grensoverschrijdende afrekencultuur topprestaties voortbrengt en het antwoord is opvallend eensgezind: nee, daar is geen enkel bewijs voor. ‘Zelfs in het leger niet’, zegt Janka Stoker, hoogleraar leiderschap en organisatieverandering aan de Rijksuniversiteit Groningen.

Asscher gaat strijd aan met werkstress (Peter van Ammelrooy de Volkskrant 23 december 2013 p. 19):
Eenderde van het ziekteverzuim onder werknemers is het gevolg van
stress op het werk. Minister Asscher van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SWZ) gaat beroepsziekte nummer één bestrijden met een plan van aanpak voor de komende vier jaar.
Cultuuromslag
Volgens de minister is er een
cultuuromslag nodig in bedrijven, zowel bij werkgevers als bij werknemers. Asscher zegt met zijn programma in de eerste plaats het taboe over het onderwerp te willen doorbreken.
Verder wil de minister bewerkstelligen dat er op personeelsafdelingen en bij medezeggenschapsraden meer aandacht komt voor de bestrijding van werkstress. Op de derde plaats gaat de inspectie van het ministerie van SWZ toezicht houden en optreden. In 2014 trekt Asscher 1 miljoen euro uit voor de bestrijding van werkstress.
Vanaf april volgend jaar wil Asscher boegbeelden inzetten om een breed publiek te bereiken. Deze 'ambassadeurs' moeten uit eigen ervaring over stress op het werk kunnen vertellen in radio- en tv-programma's, sociale media, de pers en bij openbare optredens.
In november wil de minister een 'week van de werkdruk' organiseren en die afsluiten met een conferentie.
Het plan van aanpak sluit aan op een campagne die het Europees Agentschap voor
Veiligheid en Gezondheid op het Werk in 2014 en 2015 houdt.

Grenzen aan de groei (Xandra Schutte De Groene Amsterdammer 17 februari 2022 p. 5):
In de gesprekken die gevoerd werden in wat de
commissie Mansholt is gaan heten, naar oud-landbouwminister en Europarlementariër Sicco Mansholt, ging het al diepgaand over hoe de ecologische problematiek verbonden kon worden met een rechtvaardige verdeling van welvaart, zowel in eigen land als internationaal. De ideeën die toen werden geformuleerd zouden zo omhelsd kunnen worden door Lilianne Ploumen en Jesse Klaver, als programma voor hun politieke samenwerking.
En het ging toen al over kanttekeningen bij
ongebreidelde economische groei, die volgens Den Uyl vooral tot overmatige consumptie leidt en die, belangrijker, ‘niet gelukkiger maakt en het gezamenlijke belang in de weg staat’. Het is een denkwijze die tegenwoordig steeds vaker opduikt: het grensdenken leeft weer.
Vijftig jaar na de
oerwaarschuwing van de Club van Rome
Over de grenzen aan de groei (Jaap Tielbeke De Groene Amsterdammer 17 februari 2022 p. 12-13):
Aan de hand van vier jaartallen -
1972 - 1992 - 2002 - 2022 - maakt Jaap Tielbeke de balans op. Hoe kan het dat we, ondanks alle alarmsignalen, de planetaire grenzen hebben overschreden? En welke lessen kunnen we daaruit trekken voor de toekomst?
2022
Omdat we dwars door het ecologische plafond zijn geschoten, begint het geloof in ‘groene groei’ te wankelen. Kan een comeback van het grensdenken het tij nog keren?
57: Tijdens haar opleiding econometrie aan de Vrije Universiteit leerde
Gaya Herrington blindelings vertrouwen op mathematische modellen. Net als veel studiegenoten kreeg ze na het behalen van haar diploma een baan in de financiële sector. Eerst bij een commerciële bank die tijdens de kredietcrisis van 2008 kopje-onder ging en later bij De Nederlandsche Bank, waar ze onderzoek deed naar de stabiliteit van het financiële stelsel. ‘Het was mijn taak om risico’s te beoordelen, maar ik merkte dat de modellen die we daarvoor gebruikten heel geïsoleerd waren. We zagen niet hoe verschillende risico’s onderling met elkaar samenhangen, waardoor we ze onderschatten.’
Teleurgesteld in de
economische wetenschap besloot Herrington terug te keren naar de collegebanken. Ze meldde zich aan voor een master sustainability aan de Universiteit van Harvard, waar ze voor het eerst in aanraking kwam met een heel ander model: het wereldmodel van Jay Forrester dat door het MIT-team van Meadows was gebruikt voor het Grenzen aan de groei-rapport. ‘Dat vond ik razend interessant. Zo’n model is veel beter in staat om complexe systemen te bestuderen.’
Maar hoe accuraat was het
World3-model, dat in 2004 een laatste upgrade had gekregen, eigenlijk nog? Hoe verhoudt de werkelijkheid zich tot de verschillende scenario’s die decennia geleden uit de computer rolden? Tot Herringtons verbazing had niemand dat recentelijk onderzocht. ‘Toen besloot ik dat zelf maar te gaan doen.’

Economie, Obstakels (Dirk Bezemer De Groene Amsterdammer 24 november 2022, p. 9):
Minister
Kaag zei op de klimaattop COP27 in Sharm-el-Sheikh dat ‘als de private sector en het bredere financiële speelveld er niet grootschalig in stappen, dan is het een onmogelijk pad’. Dit tekent het denken over klimaatbeleid in een maatschappij die gefinancialiseerd is.
Het goede nieuws is dat
Kaag over een half jaar co-voorzitter wordt van een groep van bijna tachtig ministers van Financiën. Die kunnen gezamenlijk makkelijk de visie en monetaire vuurkracht inzetten om de transitie te doen lukken. Maar of ze dat beseffen is onduidelijk. Het probleem, schreef in 1936, ligt niet in nieuwe ideeën, maar in het ontsnappen aan de oude ideeën. Dat geldt nu voor de Wall Street Consensus. Het grootste obstakel voor Kaag en de andere ministers zijn ze zelf.

‘In een democratie moet je uiterste geval een politieke partij kunnen verbieden’ (Haro Kraak interviewt Bastiaan Rijpkema de Volkskrant 24 november 2022, p. 18-19):
Wanneer is een partijverbod gerechtvaardigd?
‘Ik betoog dat je een verbod moet beperken tot de gevallen wanneer een partij het
zelfcorrigerende vermogen van de democratie aantast. Alle besluiten kunnen in een democratie worden teruggedraaid, op één na, en dat is het besluit om de democratie af te schaffen, dat is onherroepelijk, kiezers kunnen daar niet op terugkomen. ‘Het zelfcorrigerende mechanisme van de democratie komt in gevaar wanneer de uitingen van een partij in strijd zijn met een van drie fundamentele kenmerken van een democratie: de vrijheid van meningsuiting, evaluatie, dat betekent grofweg vrije verkiezingen, en politieke concurrentie, de voorwaarde dat je meer partijen nodig hebt in een democratie.
Het gevaar van populisme (Human Brainwas, 27 februari 2017):
Bastiaan Rijpkema is publicist, jurist en rechtsfilosoof. Hij werkt aan de Universiteit Leiden en promoveerde op het proefschrift 'Weerbare Democratie: de grenzen van democratische tolerantie', waarin hij onderzoekt hoe ver tolerantie rijkt. Daarnaast schreef hij onder meer voor NRC Handelsblad, de Volkskrant en Trouw.

Onze zorgpolis verandert langzaam maar zeker in een woekerpolis (Danka Stuyver de Volkskrant 24 november 2022, p. 29):
Het
zorgsysteem moet op de schop, zegt minister Ernst Kuipers van Volksgezondheid. Daarvoor zullen we moeten beginnen met een herverdeling van machten, plichten en (maatschappelijke) verantwoordelijkheden.

Het kabinet kan niet langer elk probleem oplossen met een zak geld, het is tijd voor echt begrotingsbeleid (Raoul du Pré de Volkskrant 22 november 2022, p. 12):
De stijgende rente op de staatsschuld zorgt voor
snel oplopende tegenvallers op de rijksbegroting: een prima aanleiding om de financiële dekking weer eens ergens anders te zoeken.
Het is echter
weinig geruststellend dat het kabinet niet eens het begin van een poging doet, zelfs geen uitgangspunten benoemt en er ook nog geen enkele concrete gedachte aan waagt. Kaag schrijft wel aan de Tweede Kamer dat de overheidsfinanciën ‘beheersbaar’ moeten blijven en dat er ‘geen rekeningen worden doorgeschoven naar volgende generaties’, maar daar blijft het bij.

Elena heeft telkens gewaarschuwd. Ze had de oorlog al voorspeld’ (Iris Koppe de Volkskrant 22 november 2022, p. 18-19):
Journalist
Iris Koppe vulde afgelopen jaar een rubriek in de Volkskrant met de oorlogsberichten van haar Oekraïense penvriendin Elena. ‘Ik vraag me vaak af: zouden wij dezelfde bereidheid hebben om te vechten als ons land werd aangevallen?’
De Volkskrant, die hoorde van de jarenlange brief- en appwisseling die
Koppe met Elena onderhield, kwam vanwege het gevaar van die missie met een tegenvoorstel: blijf hier en schrijf op wat Elena jou schrijft. Intussen is ze aan aflevering 90 toe en verschijnt deze week een selectie van de columns in de bundel Elena.
Op 4 maart schrijft
Elena over haar liefde voor de Russische literatuur, en dat ze zich die, ondanks alles, niet door een gek in het Kremlin laat afpakken. ‘Elena heeft die eerste maanden geworsteld met het Russisch. Ze is in Cherson opgegroeid, Russisch is haar taal. Maar al een week na dit bericht liet ze me weten dat ze zich voor het Russisch schaamde, in mei postte ze op sociale media alleen nog maar berichten in het Oekraïens. In juni werd ze door haar familie op de vingers getikt: stop daar toch mee. Accepteer dat je een Russischtalige Oekraïner bent.’
Ik leerde in 2012 in Oekraïne: als je met iemand bevriend bent, laat je alles uit je handen vallen, en doe je wat er mogelijk is om iemand te helpen. Op statenniveau, zo redeneren zij, hoor je dat ook te doen.’
‘''En zo
onthult de oorlog iets anders in ieder van ons. Slechte mensen worden nog slechter, maar goede mensen kunnen vleugels krijgen en boven zichzelf uitstijgen.’
Koppe: ‘Dat vond ik zo’n mooie zin. Het boek eindigt ermee.

Gelijkheid is dus: doen als de mannen. Arme moeders, arme kinderen (Anja Meulenbelt de Volkskrant 22 november 2022, p. 27):
Als minister
Dijkgraafs doel is dat beide ouders fulltime buitenshuis werken, dan hebben we, betoogt feminist Anja Meulenbelt, als maatschappij wel een heel schraal beeld van emancipatie en géén oog voor ruim een half miljoen alleenstaande moeders.
'''Het zou helpen als er meer
erkenning en waardering %b

<< vorige || volgende >>

Categorie: Artikelen | Rapport | Auteur: Harry Nijhof


Deze pagina werd sedert 16 dec. 2007 keer bekeken.