Het nieuwe leren (Meta-Leren)

---

Groupthink (Spiegelsymmetrie, Ethica, Navelstaren)

Zo'n 350 jaar geleden was de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden de machtigste staat in de wereld met de sterkste vloot en een bloeiende handel tot in alle uithoeken van de wereld. Die tijd bracht voort. Constantijn (1596-1687) was dichter en diplomaat. Als secretaris van de stadhouders van Oranje was hij een van de architecten van de groei en bloei van de Republiek. Zijn briljante zoon Christiaan (1629-1695) ontwikkelde zich tot een groot wetenschapper, bedreven in wiskunde, natuurkunde en sterrenkunde.

Profiel: Emil Cioran
Het zwaartepunt van het onzinnige (Jan Postma De groene Amsterdammer, 17 november 2022, p. 46-51):
Zijn diepe ontgoocheling over de wereld wist de Roemeens-Franse filosoof Emil Cioran om te zetten in een oeuvre waarvan ieder boek als ‘een uitgestelde zelfmoord’ geldt. Hem lezen werkt louterend.
Cioran vond dat we alleen boeken zouden moeten schrijven om de dingen te zeggen die we niemand durven toe te vertrouwen. Wat durfde hij niemand toe te vertrouwen? Hoe diep hij geloofde dat alles ijdel en vergeefs is, denk ik, en hoe vrij ons dat maakt. Zijn oeuvre is het enige in de geschiedenis van de literatuur dat geen bouwwerk is maar een schroothoop. En zo het enige geloofwaardige monument voor een betekenisloze wereld.

Emil Cioran: The anti-philosopher of life and death (Karl White):
Does philosophy fail in the face of death? Karl White turns to the Romanian philosopher Emil Cioran’s life-long meditation on birth, existence and annihilation, asking whether philosophy can save us from the despair of our final hour or whether its limits lie at the very edge of our own mortality.

Nóg meer eisen maken Landbouwakkoord een illusie, zegt LTO: ‘Kabinet draait zich helemaal klem’ (Edwin Timmer, Marcia Nieuwenhuis AD 8 juni 2023):
Het sluiten van een landbouwakkoord is een illusie zolang de regering nieuwe doelen en deadlines blijft stapelen voor natuur, bodem, water, milieu en klimaat. Dat stelt Sjaak van der Tak, voorzitter van LTO-Nederland. ,,Het kabinet draait zich helemaal klem. Ik roep de coalitiepartijen op: durf ons uit deze positie te bevrijden.’’
Van der Tak ontkent dat boeren terugkrabbelen om bestaande milieunormen te halen. ,,Wij steunen het kabinetsbeleid om de stikstofuitstoot met 41 procent terug te brengen. Ook willen we voldoen aan de klimaatdoelen en stellen zelf voor om in 2050 nog slechts 12 megaton CO2 uit te stoten. Zelfs de strenge eisen van de Kaderrichtlijn Water omarmen wij.’’

BNNVara wil docu over cancelcultuur niet uitzenden vanwege eigen rol, Omroep Max doet het alsnog (Leon van Wijk en Alexander van Eenennaam AD 4 juni 2023):
De doe-het-zelf dictatuur van presentatrice Fidan Ekiz en regisseur Kees Schaap gaat over ‘de wereld van wokeness, uitsluiting en angst’. De vier delen werden aanvankelijk gemaakt voor BNNVara, maar die omroep trok zich terug. De makers benaderden Max-baas Jan Slagter, die na overleg met BNNVara toehapte.

Nederlanders steeds asocialer, wat is er gebeurd met onze (Chris van Mersbergen AD 4 juni 2023):
Hufterig gedrag, agressie tegen politie en hulpverleners, voetbalsupporters die alle grenzen overschrijden: mensen zijn zich de laatste jaren bepaald niet beter gaan gedragen. Toch blijft een serieus, inhoudelijk debat over normen en waarden al jaren uit. Waarom is de politiek zo stil? En wordt het geen tijd om ons gedrag eens tegen het licht te houden?

‘Honderdvijftig jaar verwaarlozing zet je niet zomaar recht’ (Thomas Rueb de Volkskrant 3 juni 2023, katern Zaterdag p. 6-9):
Decennialang keek Washington niet om naar het grootste inheemse reservaat van Amerika, de Navajo Nation. Onder Biden komen er nu miljarden vrij. Maar met het geld ontstaan ook nieuwe problemen.
Het Amerikaanse kapitalisme heeft de traditionele leef­wijze van de gemeenschap bruut geërodeerd, maar het comfort van moderne voorzieningen daar niet voor in de plaats gebracht. Wel kerken en een Burger King, geen water of openbaar vervoer. De Navajo zitten klem tussen twee werelden.

Kabinet vindt compromis en gaat toch akkoord met Spreidingswet (Remco Meijer de Volkskrant 27 mei 2023, p. 5):
Sneller dan verwacht heeft de ministerraad vrijdag ingestemd met de nadere uitwerking van de Spreidingswet. Het kabinet volhardt daarmee in het negeren van kritiek op de wet, die gemeenten dwingt om mee te werken aan asielopvang.

Beperking van de asielinstroom is ook in het belang van linkse partijen (Harrie Verbon de Volkskrant 14 maart 2023, p. 27):
Het inperken van het aantal asielzoekers en migranten wordt gezien als een thema van rechtse partijen, terwijl links doorgaans een ruimhartiger toelatingsbeleid voorstaat. Toch dient een strenger asielbeleid niet zelden linkse doelen.
Winst
Het beperken van de asielinstroom door de asielprocedure naar partnerlanden te verplaatsen, dient dus linkse doelen (minder economische groei, minder wachtlijsten in de zorg, minder toename ongelijkheid). Daartegenover staat dat het voor vluchtelingen moeilijker zal worden Nederland te bereiken.

Een beetje de boeren ‘bashen’? Nee, deze laat Edith Schippers even aan zich voorbijgaan (Frank Heinen de Volkskrant 1 maart 2023, p. 2):
Bij een stelling over stikstof verschoot Schippers’ lampje niet van kleur, zij vond de stelling ‘te polariserend’. Een beetje de boeren ‘bashen’, nee, daar deed ze niet aan mee, dank u beleefd. Ondanks aandringen van de gastheer liet ze deze even aan zich voorbijgaan.
‘We kunnen het niet aan’, zei Schippers over de verwachte aantallen nieuwe asielzoekers.
Oftewel: deze laten we even aan ons voorbijgaan.

Henry Kissinger, 100 jaar, vreest oorlog tussen China en VS (Arie Elshout 27 mei 2023, p. 13):
Aan de vooravond van zijn honderdste verjaardag blijft Henry Kissinger vooruitkijken: hij vreest kunstmatige intelligentie en roept op Oekraïne Navo-lid te maken. En hij geeft een Laatste Waarschuwing.

Xi Jinping volgt het draaiboek van Henry Kissinger (Heleen Mees de Volkskrant 29 maart 2023, p. 29):
Dat president Poetin het uiteenvallen van de Sovjet-Unie als de grootste geopolitieke catastrofe van de twintigste eeuw beschouwt is algemeen bekend. Maar ook president Xi ziet de ineenstorting van de Sovjet-Unie als een tragedie voor de wereldwijde communistische beweging. Daarvoor houdt hij, net als Poetin, de vorig jaar overleden Russische leider Michail Gorbatsjov verantwoordelijk. Diens introductie van perestrojka (hervormingen) en glasnost (openheid) maakten de weg vrij het uiteen vallen van de Sovjet-Unie. In de ogen van Xi profiteerde het Westen van het verraad van Gorbatsjov en de chaos in de Sovjet-Unie om de eigen macht uit te breiden.
Kissinger zette economie in om geopolitieke doelen te realiseren. Xi zou er verstandig aan doen om zijn geopolitieke ambities te temperen om de economische doelen te realiseren.

Albert Speer vormt een prima onderzoeksobject in dit theateressay over de paradoxen van het kwaad. (Vincent Kouters de Volkskrant 4 maart 2019, p. V6):
Bo Tarenskeen richt zich op de donkere kant van de ambitie en intelligentie de kunstenaar.
Dit is niet de eerste keer dat Tarenskeen de paradoxen en banaliteit van het kwaad probeert te vangen. Als je weet dat eerder theaterwerk van hem studies waren naar het denken en handelen van mannen als Eichmann (2015), Kissinger (2017) en Heidegger (2018) dan is het niet moeilijk om hier een obsessie te ontwaren. In Speer (2019) richt Tarenskeen zijn lopende onderzoek naar de aard van het kwaad op de donkere kant van de ambitie en intelligentie van een kunstenaar. Wat doen extreme rationaliteit, idealisme en een natuurlijke gave voor zelfbedrog met een mens? Albert Speer, die zijn hele leven volhield dat hij in wezen ‘per ongeluk’ aan het roer van een van de meest megalomane en totalitaire bewegingen terecht was gekomen, is dan een prima onderzoeksobject.

Profiel: Daniel Ellsberg
‘Onze kernwapens zijn niet defensief bedoeld’ (Frank Mulder De Groene Amsterammer 25 mei 2023, p. 40-44):
De nucleaire dreigementen van Poetin zijn dwaas en immoreel. Maar het Westen dreigt er al veel langer mee, zegt Daniel Ellsberg. Volgens de klokkenluider van de Pentagon Papers zet het Westen zijn kernwapens al zeventig jaar actief in.

‘Pure domheid’ (Bob van Huët AD 24 mei 2023):
President Vladimir Poetin heeft op de Russische tv op pijnlijke wijze misgekleund met vermeend historisch ‘bewijs’ dat Oekraïne nooit heeft bestaan en dat het land van oudsher bij Rusland hoort.

Is Milton Friedman wel echt begraven?
De bruine tijd wil nog niet wijken (Paul Tang De Groene Amsterammer 25 mei 2023, p. 18-21):
De hoogtijdagen van het aandeelhouderskapitalisme lijken voorbij. Er is meer oog voor mens en milieu. Toch weegt duurzaamheid nog niet vanzelfsprekend mee bij investeringen. Te veel baasjes verlangen nog terug naar de tijd waarin alles om winst draaide.
Niet het financieel rendement, maar sociale en ecologische doelen moeten het zwaarst wegen. Dat stelt econoom Adrienne Buller in februari dit jaar in een interview met De Groene. Het is cynisch te moeten constateren dat voor die kentering zeker twee crises nodig zijn geweest, de kredietcrisis en de voortgaande klimaatverandering.

‘Graaiflatie’ onder vuur in de Kamer (Jonathan Witteman de Volkskrant 25 mei 2023, p. 21):
Zijn werkgevers de laatste tijd een soort omgekeerde Robin Hoods? Stelen ze van hun arme klanten en werknemers en geven ze al dat geld aan zichzelf en hun aandeelhouders? Over die vraag ging het woensdag in de Tweede Kamer.
DNB-bons Tjerk Kroes en zijn evenknie bij het Centraal Planbureau, Debby Lanser, zeiden daar echter nog geen signaal van te zien. ‘Een loon-prijsspiraal, was het maar zo’n feest’, schamperde Semih Eski van vakbond CNV. ‘We hebben juist last van een winst-prijsspiraal!’

Omzichtig slalomt Hoekstra door China (Leen Vervaeke de Volkskrant 23 mei 2023, p. 9):
Praten is winst, ook al word je het niet eens: dat is de boodschap van minister Hoekstra na zijn bezoek aan China. Hij sprak er zijn Chinese collega Qin Gang en vicepresident Han Zheng.

China rolt rode loper uit voor Nederland (Leen Vervaeke de Volkskrant 23 mei 2023, p. 4):
Minister van Buitenlandse Zaken Wopke Hoekstra bezoekt vandaag en morgen zijn Chinese collega. China ziet Nederland als belangrijke partner in de legt de afvaardiging deze week flink in de watten.
Partner, concurrent, systeemrivaal
Europa – en Nederland – zit klem tussen China en de VS: het realiseert zich dat China steeds meer een bedreiging vormt, maar is door de economische afhankelijkheid van China niet bereid of in staat om de Amerikaanse koers te volgen. Dus blijft het vasthouden aan zijn drieledige strategie van China als partner, concurrent en systeemrivaal, afhankelijk van het thema. Europa is nog volop bezig met het bouwen van verdedigingswerken – export- en investeringscontroles, grondstoffenstrategieën – en heeft er geen belang bij de huidige ontrafeling van de wereldorde te versnellen.

Waar we het níét over hebben als het over jeugdzorg gaat (Danielle Braun de Volkskrant 20 mei 2023, katern Zaterdag p. 4):
Wat mij opvalt in de zoektocht, is wat er níét wordt benoemd. De olifant in de kamer die wellicht te onwelgevallig en te sociaal onwenselijk is om te benoemen. Naast de mobiele telefoon en sociale media is de generatie die nu pubert en jongvolwassen is ook de generatie waarvan er heel veel echtscheidingen zijn onder de ouders. En nog minder populair als mogelijk speculatieve oorzaak is dat dit ook de generatie is die veel naar de kinderopvang en de bso is gegaan. De eerste generatie waar ‘een ouder thuis’ echt niet meer het adagium was en ouders flink in de ratrace hun kinderen hebben grootgebracht.

Omgevallen formulierenkast (Jasper van Kuijk de Volkskrant 20 mei 2023, Boeken & Wetenschap p. 13):
In het huidige kabinet is staatssecretaris Alexandra van Huffelen (D66) ermee belast dat de digitale overheidsdienstverlening beter toegankelijk wordt. Een van de beste manieren waarop ze dat kan doen is weer vaker een menselijk aanspreekpunt voor die digitale diensten neerzetten. En misschien – maar dan moet iemand eerst maar eens laten zien dat dit echt kan werken – dat betere automatisering ook een optie is. Wat we in ieder geval niet meer moeten doen, is die formulierenkast over mensen heen flikkeren.

Landbouwakkoord verder weg dan ooit Yvonne Hofs de Volkskrant 19 mei 2023, p. 4):
Na een hele nacht doorhalen in een Haagse villa doen de pijnpunten in het Landbouwakkoord nog steeds zeer. Het kabinet en de boerenorganisaties liggen mijlenver uit elkaar. Hoe lang blijft het kabinet nog geloven in een oplossing?
De rechtspraak wil nu eindelijk een harde garantie dat de stikstofuitstoot op korte termijn met tientallen procenten daalt. De onderhandelingseisen van de boeren doen afbreuk aan dat zekerheidsvereiste en staan daarmee haaks op de juridische realiteit die het kabinet óók onder ogen moet zien.

Tien ministeries kampen met blinde vlekken op begroting (Yvonne Hofs de Volkskrant 19 mei 2023, p. 9):
De chaotische manier waarop het kabinet de laatste jaren begrotingen maakt, levert Rutte IV een flinke reprimande op van de Algemene Rekenkamer. Het financieel beheer van de ministeries is slecht op orde, stelt de accountant van het Rijk.

Menswaardig volgens Nederland: eindeloos wachten, zonder dat je weet waarop (Frank Heinen de Volkskrant 16 mei 2023, p. 2):
Enige maanden geleden schreef Martijn Stronks in De Groene Amsterdammer over de voortmodderende asielpolitiek, en de permanente staat van crisismanagement.
Als mensen worden opgesloten in de tijd, dan wordt hun mensenrecht op tijd geschonden. En omdat deze waarde van tijd zich maar moeilijk in beeld laat brengen, is het ook niet eenvoudig om moreel te worden aangesproken als mensen in temporele zin in de verdrukking zitten. Pas als een baby sterft of iemand ernstig ziek wordt, is onmiddellijk het eindige en onomkeerbare karakter van menselijke tijd invoelbaar. Moeilijker is het om ethisch aangesproken te worden door enkel opgeschorte tijd.

Raad van State ‘Rommelig en ondoorzichtig’: Voorjaarsnota (Yvonne Hofs de Volkskrant 16 mei 2023, p. 5):
De adviesafdeling van de Raad van State komt met stevige kritiek op de Voorjaarsnota. De tussentijdse begroting is ‘rommelig’, ‘ondoorzichtig’ en stuurt wat betreft de snel oplopende staatsschuld ‘dicht langs de vangrail’.
Kabinet passeert parlement voor miljarden (de Volkskrant 16 mei 2023, p. 10):
Bijna 21 miljard euro gaf het kabinet in 2022 uit, zonder vooraf toestemming te vragen van het parlement. Dat kan, maar baart wel zorgen. ‘Als je het keer op keer doet, is het niet meer incidenteel, dan is het in strijd met de regels van onze democratie.’

Recessie dreigt in Europa, maar Nederlandse economie is ‘niet kapot te krijgen’ (Peet Vogels AD 16 mei 2023):
De Nederlandse economie is opmerkelijk robuust. De groei valt weliswaar flink terug, maar van een recessie is geen sprake.
De loonkosten stijgen, maar de tarieven dalen’’, aldus Albert Jan Swart, sectoreconoom industrie bij ABN Amro.
Toch krijgt Nederland ook een tik, ziet Swart. ,,De groei valt sterk terug. Ook door de hoge rente. We zien het al bij de woningbouw maar ook bij de machine-industrie.’’ Maar die terugval is eigenlijk gewenst. ,,De economie is al oververhit, dus een plens koud water is welkom’’, aldus Swart.

Grote banken boeken megawinst, maar blijven nog heel karig met het verhogen van de spaarrente (Marc van den Eerenbeemt de Volkskrant 12 mei 2023, p. 5):
Minister Kaag van Financiën wil dat banken opheldering geven over hun lage rente op spaargeld. De banken zijn wel snel met de verhoging van hun hypotheekrente, blijkt uit onderzoek en ze maken megawinsten.
Minister Kaag moet dan ook niet de banken aanspreken op de lage spaarrente, vindt Schinkel. ‘Ze moet toezichthouder DNB vragen waarom ze niet meer concurrenten toelaten tot de markt. De financiële stabiliteit komt echt niet meteen in het gedrang als er nog een paar banken bijkomen. Die kan wel wat concurrentie hebben.’

Tegenoffensief is logistieke nachtmerrie (Stieven Randharie de Volkskrant 9 mei 2023, p. 8):
Oekraïne stelt dat de voorbereidingen voor het grote voorjaarsoffensief bijna zijn afgerond. Twaalf Oekraïnse gevechtsbrigades met in totaal zo’n 50 duizend militairen zijn klaargestoomd. Cruciaal is de bevoorrading van deze troepen. Hoe gaat dat?

Overal klinkt: ‘Je bent toch een vent? Wees er dan ook een!’ (Geert Groot Koerkamp de Volkskrant 9 mei 2023, p. 6):
Vandaag viert Rusland de overwinning op nazi-Duitsland. De voorbereiding op de feestdag viel samen met een grote wervingscampagne voor het leger, want het Russische leger piept en kraakt.
De massale wervingscampagne komt in de plaats van een %bluenieuwe mobilisatiegolf^. De afgelopen najaar door president Poetin afgekondigde ‘gedeeltelijke mobilisatie’ leidde blijkens peilingen tot grote onrust in de Russische samenleving en een ware exodus van Russische mannen, iets dat het Kremlin nu vermoedelijk wil voorkomen.

Inheemse Surinamers botsen met politie om ‘weggeven’ concessies houtkap: twee doden (Sebas van Aert de Volkskrant 6 mei 2023, p. 4):
In het noordelijke district Para in Suriname kwam het dinsdag tot een confrontatie tussen de lokale bevolking en de Surinaamse politie, met twee doden tot gevolg. De inheemse gemeenschap is klaar met jarenlange miskenning door de regering.
Ondanks deze uitspraken zijn er acht jaar na het laatste vonnis nog steeds geen wettelijke veranderingen doorgevoerd die de inheemse leefgebieden afbakenen en de (eigendoms)rechten van de inheemse bevolking erkennen. Wel ligt er een wetsvoorstel klaar dat deze zaken moet regelen, maar dit wacht nog steeds op behandeling door het Surinaamse parlement. ‘Het bestaansrecht van de inheemse bevolking staat vast,’ zegt Sanches. ‘Onze voorouders hebben de grond nooit verkocht of verruild.’

‘Berg je maar, want boodschappen worden nóg duurder’ (Fleur Damen de Volkskrant 6 mei 2023, p. 16-17):
Het landbouwoverleg zit muurvast en volgens de minister van Landbouw zijn supermarkten daar medeverantwoordelijk voor. Onterecht, zegt Marc Jansen, die namens de ketens aan tafel zit. ‘Er komen héél veel extra kosten aan op het gebied van klimaat.’

In China en Rusland is herdenken an de oorlog een wapen geworden (Ivo van Wijdeven de Volkskrant 4 mei 2023, p. 27):
Op 4 en 5 mei wordt in Nederland het motto ‘Nooit meer oorlog’ ingeprent. In China en Rusland gebeurt precies hetzelfde, maar de machthebbers trekken vervolgens een radicaal andere conclusie.
Eenheid en verbondenheid
In China en Rusland is herdenken een wapen geworden. Herinnering kweekt eenheid en verbondenheid. Via het aanwakkeren van gevoelens van enerzijds trots en anderzijds verlies, onrecht en een gebrek aan respect en waardering wordt de nationale identiteit gebruikt voor nationale mobilisatie.
Het resultaat is een vijandbeeld dat de bevolking in het gunstigste geval moet overtuigen binnen de lijntjes te kleuren of, in het ergste geval, de leider klakkeloos te volgen in een verwoestende oorlog. Want dat is het bizarre: uit ‘nooit meer oorlog’ trekken Xi en Poetin de conclusie dat het nodig is om je tot de tanden te bewapenen en jezelf koste wat kost te ‘verdedigen’.

Als Biden en McCarthy blijven armpjedrukken, komen de VS snel zonder geld te zitten (Thomas Rueb de Volkskrant 4 mei 2023, p. 10):
Het verhogen van het schuldenplafond is al decennialang een soort politieke traditie in de VS. Maar in het nieuwe Huis van Afgevaardigden tekent zich een patstelling af. Wie gaat er water bij de wijn doen: president Biden of de Republikeinse meerderheidsfractie?

Vanaf volgend najaar is het toezicht op de banken in de eurozone een zaak van de ECB. Een harde les uit de crisis is immers dat de nationale bankautoriteiten daarin zwaar gefaald hebben. De ECB wordt uitgebreid met circa duizend man om de controletaak uit te voeren (p. 9 Volkskrant 18 december 2013).
Prestigieuze Europese prijs voor Collignon (Volkskrant 24 februari 2012):
Volkskrant-cartoonist Jos Collignon heeft de Press Cartoon Europa 2011 gewonnen met zijn tekening heen en weer ♫ - heen en weer - heen en weer - heen en weer over de financiële en politieke crisis.

De grafiek VS WANKELEN OP RAND VAN FISCALE AFGROND (Thomas Rueb de Volkskrant 4 mei 2023, p. 10) toont het probleem, dat vrije marktfundamentalisten de disciplne macro-economie hebben opgeblazen. Om de éénzijdige koopmansgeest en lobbynetwerken van bankiers te reguleren, is er aan een nieuwe Glass-Steagall wet behoefte.

Duitsland en het oorlogsdebat
De Bildungsbürger spreekt zich weer uit (Merlijn Schoonenboom De Groene Amsterdammer 27 april 2023, p. 20-23):
Na de val van de Muur verdorde het intellectuele debat in Duitsland, maar sinds ‘Oekraïne’ gaat het er ouderwets verhit aan toe tussen ‘oorlogshitsers’ en ‘vredesidioten’.
Maar echt aanwijsbare politieke invloed kreeg de Duitse intellectueel pas in de jaren zeventig, bij de verwerking van de schuld van de Tweede Wereldoorlog. Schrijver Günter Grass had concrete invloed op het beleid van SPD-bondskanselier Willy Brandt, en in de jaren tachtig wist filosoof Jürgen Habermas ‘een frame te bieden voor dat wat nu de “Erinnerungskultur” is geworden’, zoals Hanco Jürgens het zegt. ‘De intellectuelen zorgden er toen voor dat Duitsland opnieuw een voortrekkersrol kon spelen, ze werden het morele geweten.’
Nog fundamenteler klonk de kritiek van Yale-historicus Timothy Snyder, kenner van Oost-Europa, die in de Frankfurter Allgemeine Zeitung een felle repliek op Habermas schreef. Hij verweet uitgerekend de aartsvader van de Erinnerungskultur dat de Duitse reflectie op het eigen verleden blinde vlekken bevat – met name wat Oekraïne betreft.
Bij Zeh was dit intellectuele klimaat uiteindelijk het belangrijkste motief om zich in de politieke discussies te mengen. Ze publiceerde begin 2023 alweer een nieuwe bestseller, samen met schrijver Simon Urban. Deze roman in brief- en chatvorm heet Zwischen Welten en is geschreven ‘uit zorg over de toestand van de debatcultuur in Duitsland’, zoals Urban het formuleert. De twee personages – een links-liberale journalist in zijn ‘journalistenbubbel’ en een hardwerkende eigenaar van een bio-boerderij – staan lijnrecht tegenover elkaar als het gaat over alle grote thema’s van deze tijd: vluchtelingen, het klimaat en natuurlijk de oorlog in Oekraïne. Alleen door te praten komen de personages tot wederzijds begrip – én tot nieuwe inzichten.
Zeh zet zich met haar roman in voor een ‘veelvoud aan perspectieven’, voor ‘pluralisme, ambivalentie en de gelaagdheid van de literatuur’, zo vertelt ze in een interview. In deze tijd van ‘apocalyptische’ crisisstemming en onverzoenlijke meningen, zegt ze, ligt in de dialoog haar grootste engagement.

New York laat Hillary weer stralen (Michael Persson Volkskrant 21 april 2016 p. 5):
New York is dus toch de staat van Hillary gebleven. Clinton deelde dinsdag in de Democratische presidentiële voorverkiezingen een flinke klap uit aan concurrent Bernie Sanders, die nu nagenoeg kansloos is voor de nominatie (maar zeg nooit nooit, natuurlijk). Bij de Republikeinen won Donald Trump met overmacht, maar zijn pad naar de nominatie is nog steeds bochtig en glibberig.
Maar voor een deel is het negatieve imago van Clinton aan Sanders zelf te danken. Omdat hij Clinton wegzet in steeds fellere bewoordingen wegzet als schoothondje van het grootkapitaal en radertje van het systeem (deze week maakte hij ook haar campagnefinanciering verdacht), komt Clinton ook bij veel Democraten in een steeds valer daglicht te staan. Een woordvoerder van Clinton noemde dat dinsdag 'destructief' en 'niet productief voor de Democraten', noch voor het land.
Tegelijkertijd vindt tweederde van de Democraten dat de felle campagne de partij energie geeft. Sanders heeft de progressieve agenda van de partij ontegenzeggelijk scherper gesteld. De vraag is nu hoe ver hij kan gaan voordat het pijn gaat doen.

Laat DSM nu Nederland lelijk in de steek? (Peter de Waard de Volkskrant 4 mei 2023, p. 23):
DSM werd in in 1902 opgericht voor de exploitatie van de staatsmijnen, maar had al in de jaren dertig een ver vooruitziende blik door zich te richten op de chemie: de ontwikkeling van kunstmeststoffen en de fabricage van grondstoffen voor textielvezels. Rond de eeuwwisseling werd DSM van een bulkchemieconcern een fijnchemieconcern. En daarna concentreerde het zich op ingrediënten voor gezonde en natuurlijke voeding, zoals vitaminen. Doordat de prijzen van die vitaminen nu onder druk staan, staat ook de winst ineens onder druk en is het wonden likken begonnen.
Voordat de fusie een feit is, hangt de vlag al halfstok.

Bedrijven worden rijker, terwijl klanten en werknemers weer worden genaaid (Teun van de Keuken de Volkskrant 1 mei 2023, p. 15):
Inmiddels weet ik dat de vraag waarom spullen zo duur zijn minstens zo interessant is. Zeker omdat door de inflatie veel mensen moeite hebben hun boodschappen te betalen. Inmiddels zijn er sterke aanwijzingen dat die inflatie nog verder wordt aangejakkerd door de bedrijven zelf. Hun winsten stijgen meer dan hun omzet, omdat ze (zo stelt bijvoorbeeld FNV in een rapport vast) misbruik maken van de inflatie om hun prijzen nóg iets meer te verhogen. De mensen hebben het toch niet in de gaten. Ze kunnen genaaid worden zonder dat ze het doorhebben.

Je zou kunnen zeggen dat we in het Westen allemaal een beetje Duitser zijn geworden (Arie Elshout de Volkskrant 1 mei 2023, p. 21):
De April-meistakingen van 1943 in Nederland waren de grootste staking tegen de nazi’s in heel bezet Europa. Heldenverhalen zijn er wel degelijk, zeggen de makers van een televisieserie daarover. Laat ze niet ondergesneeuwd raken door een te eenzijdige drang naar zelfkritiek en flagellatie.

De BBB doet vrolijk mee aan het sinistere spel van het uithollen van de waarheid (Sander Schimmelpennick de Volkskrant 24 april 2023, p. 2):
Ik trof er een veelzeggend beeld: geel gespoten velden, soms met een BBB-verkiezingsbord erop. Een pinnig tweetje was snel gemaakt – ‘Lente in Twente: overal gele velden, platgespoten met glyfosaat (Roundup). Vergif als de ‘stem van het platteland’.’

Stikstoffonds geen uitgemaakte zaak (Yvonne Hofs de Volkskrant 20 april 2023, p. 4):
De oprichting van het stikstoffonds dreigt te stranden in de Eerste Kamer. Daar lijkt geen meerderheid te zijn voor de creatie van de geldpot voor de landbouwtransitie. En D66 heeft de strijd om het doeljaar 2030 inmiddels opgegeven.
Een dag voor het debat werd duidelijk dat het kabinet een probleem heeft. De vier partijen die de coalitie in de Eerste Kamer aan een meerderheid kunnen helpen willen de instellingswet in deze vorm niet steunen. GroenLinks, PvdA, JA21 en BBB hebben amendementen ingediend die het kabinet moet overnemen om zich van hun voorstem te verzekeren.

Het gebruik van AI maakt meer kunst kapot dan ons lief is (Charissa Koster en Eva Toorenent de Volkskrant 20 april 2023, p. 27):
Waar de VS druk bezig zijn met acties tegen kunstmatige intelligentie (AI), verkeert Europa nog in een soort remslaap. Maar in de nieuwe werkelijkheid vinden op grote schaal schendingen van rechten van derden en hun werken plaats. Daar moet paal en perk aan worden gesteld.

Een munt uit Congo - Vrijstaat (James Kennedy de Volkskrant 19 april 2023, p. V7):
Europese koloniserende staten wedijverden eind 19de eeuw om hun vlag in zo veel mogelijk delen van Afrika te planten. Ze trokken grenzen die vandaag de dag in Afrika nog steeds tot conflict en ellende leiden.
Belgische koning Leopold II
Toch had de Conferentie van Berlijn bepaald geen vertragend effect. De gang van zaken in Congo is daarvoor exemplarisch. Dat gebied werd geclaimd door koning Leopold. Hij had in 1879 al de Amerikaanse journalist en avonturier Henry Morton Stanley aangesteld – bekend van diens eerdere zoektocht naar David Livingstone – om het gebied onder Leopolds controle te krijgen.

Oorlognieuws op Oekraïnse tv: aan de hand van de regering? (Arnout le Clercq de Volkskrant 19 april 2023, p. 13-15):
Een ‘verenigde marathon’ van zes zenders is in Oekraïne de dominante nieuwsvoorziening op televisie. Het is een initiatief van de regering, die het een ‘wapen tegen Rusland’. Maar de kritiek groeit. Je ziet de realiteit van de oorlog niet. ‘Je moet eerlijk zijn.’

Voor 1,5 miljoen opslag per jaar, zoals Ralph Hamers , zou ik mijn geweten misschien ook wat hebben gesust (Max Pam de Volkskrant 19 april 2023, p. 15):
Hamers en de twee verantwoordelijke ING-commissarissen Jeroen van der Veer en Harry Breukink hebben van de Stichting Tuchtrecht Banken een berisping gekregen, omdat zij zich niet hebben gehouden aan hun ‘verantwoordelijkheid voor de samenleving’ en daarmee ‘het vertrouwen in de financiële sector’ hebben geschaad. Dat zijn vage begrippen, waarover je eindeloos kunt discussiëren. De bankierseed die van het bankpersoneel wordt verlangd, klinkt mooi, maar stelt in de praktijk weinig voor.
Volgens Freud is het geweten – das Über-Ich – rechtstreeks verbonden met het oedipuscomplex, maar ik stel voor de ouders van Ralph Hamers er buiten te laten. Wie zonder een geweten is, heet een psychopaat te zijn.

Is het IMF al bijna even dood als de WTO? (Peter de Waard de Volkskrant 18 april 2023, p. 21):
Het IMF dreigt daardoor net als wereldhandelsorganisatie WTO, die al tien jaar op een oor ligt, nog voor de 80ste verjaardag een patiënt in coma te zijn. Net niet dood, maar doelloos actief.

‘Hij schreef ‘Het spijt me’ op een briefje en gaf dat aan mij’ (Wil Thijssen de Volkskrant 17 april 2023, p. V6):
''Politiemensen over die ene melding, wat er daarna gebeurde en hoe dat hun kijk op het vak ingrijpend heeft veranderd. Inspecteur Henri Hendriks (61) was als eerste bij een man die een sprong voor de trein overleefde.\\ ‘Door hem ben ik me gaan interesseren voor mensen met psychische problemen en werd ik contactpersoon voor de psychiatrische kliniek Valerius in Amsterdam. Ik geef lezingen aan collega’s over het benaderen van psychiatrische, verwarde personen. Als zo iemand door het lint gaat, moet juist níét de beuk erin, met honden, schilden, tasers en eventueel schieten. Alleen al ons uniform werkt als een rode lap op een stier, leg ik dan uit. Hou het klein, blijf uit het zicht, laat de ggz z’n werk doen en ga zelf niet met verwarde mensen in gesprek, wij zijn daar niet voor opgeleid.

‘Gids’ Dyson doet aan symptoombestrijding (Letty Laan de Volkskrant 17 april 2023, p. 21):
In het Volkskrant Magazine van 8 april was de uitvinder van de zakloze stofzuiger, de heer Dyson, ‘Onze Gids’. Ik was onder de indruk, totdat hij beweerde dat er meer kansen moeten worden geboden aan mensen die bij voorbeeld een apparaatje uitvinden dat plastic identificeert. Hij deelde meteen een sneer uit aan , ‘die alleen maar roept’.
Maar een ‘plastic-identificeerder’ om allerlei soorten te sorteren en te recyclen is hetzelfde als hoofdpijn bestrijden met een aspirientje wanneer er een kankergezwel in je hoofd zit. Het gezwel blijft.
Dus in plaats van ingewikkelde technische processen en apparaten om plastic te scheiden moeten we zorgen voor minder (verschillende soorten) plastic. En dus zijn er mensen nodig zoals Greta Thunberg die de bron van het probleem zichtbaar maken en zich niet verliezen in symptoombestrijding.

Noodkreet: Oekraïne stuurt ongetrainde soldaten naar het front (Tom Vennink de Volkskrant 17 april 2023, p. 6-7):
Nu veel ervaren militairen zijn uitgeschakeld, worstelt Oekraïense leger met rekruten die zonder veel training soms opeens in de loopgraven staan. ‘We hadden geen idee hoe we ons moesten gedragen op een slagveld.’
Dagelijks ziet hij groepen militairen vertrekken naar het slagveld. Als Oleksii en andere militairen na enkele dagen via berichtenapps contact leggen met een van die groepen, horen ze dat er van de 25 militairen in de groep nog maar 5 in leven zijn. De volgende groep weigert daarop te gaan en verkiest strafrechtelijke vervolging boven ‘een einde als kanonnenvlees’, zegt Oleksii. Hij krijgt de opdracht de plek in te nemen van een van de weigeraars. ‘Dat bevel opvolgen is mijn grote fout geweest’, vertelt hij door de telefoon vanaf een ziekenhuisbed in het oosten van Oekraïne.

Martin Bossenbroek De Zanzibardriehoek Een slavernijgeschiedenis, 1860-1900
De Zanzibardriehoek beschrijft de laatste episode in de slavernijgeschiedenis vanuit de direct betrokkenen: de zendeling-ontdekkingsreiziger David Livingstone, bijgestaan door bevrijde slaven als James Chuma en gevolgd door avonturiers als Henry Stanley. Sultan Barghash en slavenhandelaar Tippu Tip verzetten zich, maar moeten buigen voor één man, de selfmade diplomaat John Kirk. Uiteindelijk is ook Kirk zelf niet meer dan een trekpop van de werkelijke hoofdrolspelers in de Europese regeringscentra. (Buitenhof 16 april 2023 NPO2)

‘Ik vertel verhalen, de ene keer met beeld en geluid, de andere keer met woorden’ (Paul Onkenhout interviewt Bram Vermeulen 20 januari 2022):
Wat zijn dit voor vragen? Naar aanleiding van VPRO-programma Frontlinie, acht dilemma’s voor journalist Bram Vermeulen. ‘Voor de VPRO ga ik tien afleveringen van Frontlinie maken. Dit wordt het tweede seizoen. Vroeger was ik voor een paar tv-reportages in Afrika van een paar minuten soms maanden bezig om een visum te krijgen. Ik maakte de reportage, schreef nog even een stuk voor de krant en ging weer naar huis.
Bram Vermeulen of Freek de Jonge?
‘Toen ik bij de NOS-radio werkte nam ik een keer de telefoon op. Met Bram Vermeulen, zei ik. Met Freek de Jonge, zei een man aan de andere kant van de lijn. Dat geloof je dan niet hè, maar het was hem echt.

‘Het interesseert weinig mensen wat er in Afrika gebeurt, terwijl het samenhangt met de grote thema’s van deze tijd’ (Gijs Beukers interviewt Bram Vermeulen 22 november 2018):
‘Het interesseert weinig mensen wat er in Afrika gebeurt, terwijl het samenhangt met de grote thema’s van deze tijd’
Soms denkt journalist en presentator Bram Vermeulen, die de nieuwe reisserie Sahara maakte, dat zijn verslaggeving uit Afrika niemand interesseert. Toch stopt hij er niet mee, want wat daar gebeurt is ook voor ons van groot belang. En belangrijker nog: je vindt er de mooiste verhalen. Ik kom op Twitter in discussies terecht waarbij ik denk: je hebt geen idéé waar het over gaat. Trump tweette in augustus over de moorden op witte boeren in Zuid-Afrika, waar er vijftig tot zestig per jaar van plaatsvinden. Dan barst de discussie los. Ik leg dan uit dat die moorden gruwelijk zijn, maar dat het moeilijk vol te houden is dat er een ideologie achter zit, als er in totaal jaarlijks 19 duizend moorden in het land worden gepleegd.’

De Amerikaanse politiek wordt wel heel letterlijk tribaal (Bas den Hond Trouw 16 april 2023):
Wie is de echte vijand?
Want als ‘verraad’ gepleegd wordt door iemand die lijkt op je kiezer, dan is het misschien wel een goede daad. “Jake Texeira is wit, man, christelijk en anti-oorlog. Dat maakt hem een vijand van het Biden-regime”, twitterde ze. “En hij vertelde de waarheid over troepen van ons in Oekraïne en nog veel meer. Dus zeg nou zelf: wie is de echte vijand? Een jonge militair van lage rang in de Nationale Garde? Of de regering die oorlog voert in Oekraïne, een niet-Navo-land, tegen kernmacht Rusland, zonder toestemming van het Congres?”
En het andere was de houding van Perry tegenover BLM-demonstranten. Tijdens het proces zei hij dat hij per ongeluk in de demonstratie terecht was gekomen. Maar een maand eerder was hij in gedachten al in gevecht met degenen die overal in de VS steden op stelten zetten uit woede over dodelijk politiegeweld tegen zwarte Amerikanen.

Lula en Xi willen ‘blueblack%’ (Joost de Vries de Volkskrant 14 april 2023, p. 9):
Twee oude bekenden ontmoeten elkaar vrijdag in Beijing: de Braziliaanse president Luiz Inácio Lula da Silva en de Chinese president Xi Jinping. Voor de linkse Lula is het spitsroeden lopen naast de machtige Xi, die in maart nog Moskou bezocht.
Brazilië en China vonden elkaar met Rusland en India in het trotse Bric-genootschap van opkomende economieën (later Brics, met Zuid-Afrika). Vladimir Poetin zetelde al in het Kremlin. Terwijl Xi en Poetin sindsdien enkel machtiger werden, viel Lula in eigen land van zijn voetstuk. Na zijn recente comeback moet hij zich internationaal opnieuw verhouden tot grootmachten die lijnrecht tegenover elkaar staan.

Dogmatisch denken verenigt extreem-rechts en extreeml-inks geregeld in pro-Poetin standpunt (Olaf Tempelman de Volkskrant 14 april 2023, p. 23):
De linkse afkeer van Amerika beneemt vaak het zicht op ondeugden van kwalijke regimes elders in de wereld. Zo organiseerde Die Linke-politica Sahra Wagenknecht in Duitsland een demonstratie tegen wapenleveranties aan Oekraïne. Iets waar felle opponenten als FvD en Bij1 zich hier ook in vinden.
Extremen raken elkaar, maar de figuur van Poetin vermag het extreem-links en extreem-rechts ook letterlijk bij elkaar te brengen: op zijn regime blijken westerse mensen zowel radicaallinkse als radicaalrechtse wereldbeelden te kunnen projecteren.

‘Ganz links’ tegen wapens voor Oekraïne (Remco Andersen de Volkskrant 27 februari 2023, p. 6-7):
Duizenden betogers in Berlijn spraken zich zaterdag uit tegen wapensteun voor Oekraïne. Georganiseerd door een dissidente linkse politicus Sahra Wagenknecht, werd vooral gevreesd dat ook extreem-rechts zich zou laten zien.
Zoals een partij die in dogmatische kringen als ‘goed’ is geëtiketteerd niets slechts kan doen, kan een partij die als ‘slecht’ is geëtiketteerd niets goeds doen. In menig extreem-links betoog van mensen uit de school van wordt de Amerikaanse invasie van Irak er bijgehaald. Die vond plaats onder valse voorwendselen en liep uit op een catastrofe. Maar het feit dat Amerikaanse neoconservatieven logen over de massavernietigingswapens van Saddam Hoessein, maakt Poetins oorlog tegen Oekraïne op geen enkele manier minder misdadig en de huidige Amerikaanse steun aan Oekraïne op geen enkele manier minder gerechtvaardigd.

De CO2-uitstoot van de grootste bedrijven vermindert niet
De danse macabre van industrie en overheid (Luuk Sengers & Evert de Vos De Groene Amsterdammer 15 april 2023, p. 14-16):
De industrie stoot nog net zoveel CO2 uit als tien jaar geleden. En ze toont weinig initiatief om dit te veranderen. Durft minister Rob Jetten het aan om de grootste uitstoters te dwingen?
In 2050 wordt er nauwelijks nog afval geproduceerd en worden grondstoffen op grote schaal hergebruikt, zo luidt de officiële kabinetsdoelstelling die tot nu toe in de schaduw leefde van het klimaatbeleid. Minister Jetten wil nu, zo blijkt uit een aantal stukken, de twee doelen met elkaar verzoenen.
De industrie heeft twee gezichten. Een ernstig gezicht naar buiten, als ze zegt dat ze in 2050 helemaal klimaatneutraal wil zijn. En een stoïcijns gezicht achter de schermen, als ze de politiek onder druk zet om niet te hard van stapel te lopen. In een kritisch rapport, onlangs door Follow the Money onder de aandacht gebracht, evalueerde TNO de gesprekken in 2018 over een klimaatakkoord. Grote bedrijven waren daar in het voordeel, door de agendasetting, door de geformuleerde doelen en door hun numerieke overmacht. Het kabinet had het evenwicht kunnen herstellen als het een handtekening van alle partijen onder het akkoord had geëist, maar in plaats daarvan negeerde het de protesten van de milieubeweging en de vakbeweging, die weigerden hun fiat te geven.
Nog voor de zomer stuurt klimaatminister Rob Jetten een uitgewerkt plan naar de Kamer voor de besteding van de miljarden uit het nieuwe klimaatfonds – wéér een geldpot.

Nederlanders noemen dat ‘vriendjespolitiek’. Arubanen noemen dat ‘goed voor elkaar zorgen’ (Danka Stuijver de Volkskrant 13 april 2023, p. 29):
Aruba moet zelf besluiten hoe het verder wil: als een zelfstandig eiland met een integer bestuur zonder onderscheid des persoons of blind geleid door ‘Friends & Family’ van een kleine elite die er op rekent dat aan het vermanende vingertje van de voormalig kolonisator een schuldbewuste arm vastzit – die het eiland steeds weer (financieel) overeind trekt als het door wanbestuur onderuit is gegaan.

Computer says ho (Hassan Bahara interviewt Meredith Broussard de Volkskrant 13 april 2023, p. V10-11):
Waarom krijgen zwarte mensen minder vaak een hypotheek of zelfs een niertransplantatie dan witte? Een kwestie van algoracisme, zegt de Amerikaanse AI-deskundige Meredith Broussard.
Meredith Broussard, een Amerikaanse journalist van gemengde afkomst, heeft er een bloedhekel aan als ze in één raciale categorie wordt gevangen. Met een zwarte vader en een witte moeder identificeert Broussard zichzelf gelijktijdig als zwart én wit.
Broussard maakt niet per se een nieuw punt. Het is al langer bekend dat computersystemen en algoritmes niet altijd even positief uitpakken voor minderheden. Vorige maand onthulden verschillende Nederlandse media dat de gemeente Rotterdam bij de bestrijding van bijstandsfraude een algoritme gebruikt dat met name jonge moeders uitlicht en ook mensen die het Nederlands niet goed machtig zijn.
Broussard: ‘Ik hoop dat mijn boek mensen er toe aanzet om verder na te denken over technochauvinisme en dat ze meer tegenwicht gaan bieden aan oneerlijke algoritmes en artificiële intelligentie.’

De vele tête-à-tête van Macron en Rutte (Arnout Brouwers en Eline Huisman de Volkskrant 11 april 2023, p. 4):
De Franse president Macron, dinsdag op staatsbezoek, is in Den Haag een graag geziene gast. Het is een bewijs van de sterk verbeterde Frans-Nederlandse betrekkingen. Persoonlijke chemie speelt daarin een rol, maar ook geopolitieke strategie.
Het Nederlandse denken over Frankrijk heeft, met enige vertraging, net zo’n revolutie ondergaan als ooit het geval was met Duitsland. De argwaan tegen de grote continentale buren heeft, afgedwongen door geopolitieke veranderingen, plaatsgemaakt voor een besef van gedeelde lotsbestemming.
‘Nederland is een beetje in de leer bij Frankrijk qua geopolitieke strategie’, zegt Cuperus. ‘Veel traditioneel ‘Franse’ onderwerpen domineren nu de Europese agenda: strategische autonomie, geopolitiek, industriepolitiek. Dat is de paradox: Europa is aan het verfransen, maar tegelijkertijd marginaliseren de Fransen binnen Europa.’

De opmars van China en de veranderende rol van Poetin zorgen voor wankelende wereldorde (Mark van Assen AD 10 april 2023):
De tijd dat de wereld werd geregeerd door één of twee landen is voorbij. Grote spelers trekken zich terug, uitdagers slaan toe of staan te springen. De wereldorde wordt herschikt. ,,Deze wankele wereldorde is steeds gevaarlijker”, zegt expert Naná de Graaff.
‘Over de datum’
We zien, zegt Naná de Graaff, universitair hoofddocent Internationale Betrekkingen aan de Vrije Universiteit, momenteel een wankele wereldorde, ‘een kantelpunt’. ,,Er is van alles aan het verschuiven, veel is nog onduidelijk en dat maakt het ook gevaarlijk. Eén ding is wel zeker: een wereldorde met alleen maar Westerse mogendheden aan de knoppen is ver over de houdbaarheidsdatum.”

Moderne slavernij in Nederland. Het wordt tijd voor een zwarte lijst (Merel van Vroonhoven de Volkskrant 8 april 2023, p. 2):
Al die uitbuitende uitzendbureaus kunnen alleen maar bestaan bij de gratie van de bedrijven die ze inhuren. Waar blijft de zorgplicht van de supermarktconcerns, de vleesindustrie, de land- en tuinbouw, de pakketbezorgbedrijven? Hoogste tijd voor de initiatiefwet die bedrijven medeverantwoordelijk maakt voor misstanden bij leveranciers en onderaannemers.

(Marije Vlaskamp de Volkskrant 8 april 2023, katern Zaterdag p. 10-15):
Dreigende berichten, valse bommeldingen: Volkskrant-journalist Marije Vlaskamp kende de Chinese tactieken om tegengeluiden te smoren uit haar tijd als correspondent. Nu is zij zelf het mikpunt van een hevige intimidatiecampagne. Wie zit hierachter? En waarom is het zo belangrijk om dit alles openbaar te maken?

De verwording van woke
Van trots vignet tot sinister signaalwoord (Casper Thomas De Groene Amsterdammer 6 april 2023, p. 40-45):
Woke: niemand wil het naar eigen zeggen nog zijn. Toch wordt er steeds luider tegen gewaarschuwd. Hoe werd het woord dé politieke scheidslijn van dit moment?
Maar welke gedaante dit spookverschijnsel precies aanneemt en welke invloed het heeft, is lastiger vast te stellen. Mede daarom loopt er bij de Universiteit van Amsterdam momenteel intern onderzoek naar de invloed van woke. De duivelsuitdrijver van dienst, oud-rector van de Universiteit Leiden Carel Stolker, heeft als opdracht ‘de begrippen “academische vrijheid” en “wokeness” nader te beschouwen’.
Gijs van Oenen werpt in zijn recente boek Culturele veldslagen De filosofie van de culture wars de hengel in het verleden en wijst erop dat de apostel Petrus al opriep om ‘waakzaam’ te zijn voor het kwaad in de wereld. In Van Oenens lezing is woke daarmee een nieuwe incarnatie van een intellectuele traditie die een scherp oog voor onrecht combineert met de wens tot een afrekening met de verantwoordelijken daarvoor. Voor Paulus was dat Satan, voor de arbeidersbeweging het grootkapitaal en voor Nietzsche, Plato en Kant. ‘Na de verlosser, de socialist en perspectivist komt nu de aanklager’, schrijft Van Oenen.
Op deze manier, zo betoogt filosoof Susan Neiman in haar boek Links is niet woke, roept woke zelf een tegenstander in het leven. Rechtse identitaire bewegingen, zo schrijft Neiman, ‘presenteren zichzelf bewust als deel van een onschuldige trend: als andere groepen voor hun rechten mogen vechten, waarom zouden witte Europeanen dan niet voor hun rechten mogen opkomen?’

Samen inpraten op XI Jinping, maar of dat veel zal helpen? (Peter Giesen de Volkskrant 5 april 2023, p. 4):
Voor Europa is Xi de man die Poetin op andere gedachten kan brengen. Ook China heeft belang bij een snel einde aan de oorlog in Oekraïne. Maar het is de vraag of XI luister naar Macron en Von der Leyen.
Er is maar één uitweg uit de netelige positie van Europa, zeggen Kribbe en Ghiretti. De EU moet haar afhankelijkheid van China en de VS zo snel mogelijk reduceren. Vooral het versterken van de Europese defensie is een moeilijke, dure en tijdrovende opgave, zegt Kribbe, maar alleen een zekere autonomie geeft speelruimte. Ghiretti van het Mercator Institute: ‘Hoe veerkrachtiger je bent, hoe gemakkelijker je de druk van anderen kunt weerstaan.’

Kabinet heeft met compromis het stikstofbeleid vanaf nu uitbesteed aan de provincies (Yvonne Hof de Volkskrant 3 april 2023, p. 6-7):
Het stikstofcompromis van Rutte IV dient slechts één doel: het voorkomen van een kabinetscrisis. Het is een balanceeract die geen van de betrokkenen overtuigend kan uitleggen, maar die toch werd gepresenteerd als een doorbraak.
De patstelling in de coalitie dwong de partij te kiezen uit twee kwaden: uitstel of stilstand.
De vraag is of die twee opties in de praktijk veel van elkaar verschillen. Uit pure onmacht heeft de coalitie het stikstofbeleid nu feitelijk uitbesteed aan de provincies. Die hebben een open invitatie gekregen om nog meer stikstofeisen op tafel te leggen.
Ondertussen zijn vrijwel alle juristen en stikstofexperts het erover eens: zolang het kabinet pijnlijke maatregelen voor zich uit blijft schuiven zal de stikstofuitstoot niet substantieel dalen. Natuurbeschermers zullen dan blijven procederen tegen elk bouw- of infrastructuurproject dat stikstof uitstoot. Die rechtszaken zullen ze blijven winnen, waardoor de wal uiteindelijk het schip moet keren.

Zo verliep crisisoverleg in Den Haag: ‘Wopke, wat wíllen jullie nou?’ (Niels Klaassen AD 2 april 2023):
Een week vol politiek topoverleg eindigt vrijdagavond na urenlang beraad - inclusief Indische rijsttafel - op het ministerie van Algemene Zaken met een ongebruikelijk persmoment over een uniek Haags compromis. Premier Rutte en de drie vicepremiers leggen uit dat ze doorgaan met het stikstofbeleid, maar er is wel een open eindje. Nog voor de zomer wil het CDA proberen om alsnog onder de deadline van 2030 uit te komen.

Xi tegen Poetin: ‘Er komt verandering zoals we in geen 100 jaar tijd hebben gezien’ (Buitenlandredactie AD 22 maart 2022):
Het is volgens verscheidene media een boodschap niet alleen voor zijn gastheer Poetin, maar ook aan het Westen.
Poetin ziet in de oorlog in Oekraïne ook een strijd tegen de vermeende pogingen van de VS dat land als een vazalstaat in te lijven in het westerse blok.
Uraniumdeeltjes kunnen blijven stralen en veroorzaken dan op plaatsen waar de munitie werd ingezet langere tijd afwijkingen bij geboortes, kanker en andere gezondheidsproblemen. ,,Het lijkt erop dat het Westen tegen Rusland wil vechten tot de laatste Oekraïner”, aldus een boze Poetin. Volgens de Britse regering is de munitie geen nucleaire escalatie, enkel een wapen voor de verdediging van Oekraïne.

Staat de wereld een Koude Oorlog te wachten tussen China en de VS? Zelfs een ‘Hete’ valt niet uit te sluiten (Joseph S. Nye ''de Volkskrant 16 maart 2023, p. 27-28):
De verhouding tussen de VS en China staat onder druk sinds het incident met de spionageballon. Toch hebben beide grootmachten er alle belang bij afspraken te maken over hun onderlinge concurrentiepositie.
Als China afziet van een invasie en slechts zou proberen Taiwan tot gehoorzaamheid te dwingen via een blokkade, of door een eiland voor de kust in te nemen, zou één enkele botsing met schepen of vliegtuigen al snel kunnen leiden tot een bredere escalatie. Indien de VS zouden reageren door bijvoorbeeld Chinese tegoeden te bevriezen of door de inzet van ‘Trading with the Enemy Act’ (een wet die de Amerikaanse president de mogelijkheid biedt handel te verbieden), kunnen de twee landen snel afglijden naar een echte Koude Oorlog – of zelfs een Hete.
Bonus
De voormalige Australische premier Kevin Rudd heeft betoogd dat het Westen niet moet streven naar een totale overwinning op China. De verstandigste strategie is om de concurrentie met het land in goede banen te leiden en China niet te demoniseren. Als China op de lange termijn ten goede keert, is dat een bonus in een tijd van zowel traditionele als economische en ecologische afhankelijkheid.

China pakt hoofdrol op het wereldtoneel met deal in Midden-Oosten (Gijs Moes Trouw 14 maart 2023):
Een akkoord tussen Saudi-Arabië en Iran laat zien dat China een wereldmacht is. En dit lijkt nog maar het begin van de nieuwe Chinese rol in de internationale betrekkingen. Geen Nobelprijs voor de Vrede
Waar het Midden-Oosten decennialang gold als een achtertuin van de Verenigde Staten, die daar als bondgenoot van Israël, Saudi-Arabië en verschillende golfstaten de dienst uitmaakten, is het nu China dat een einde maakt aan een van de langst slepende vijandschappen in de regio. Een voorlopig einde, want zoals bij alle akkoorden in het Midden-Oosten zal de tijd leren hoe houdbaar dit is.
Xi en Poetin gaan elkaar weer ontmoeten
Het Saudisch-Iraanse akkoord lijkt een opstapje naar meer Chinese initiatieven in de internationale betrekkingen. Mogelijk krijgt dit volgende week al een vervolg, als Xi naar Moskou reist – als, want de aankondiging van persbureau Reuters, op basis van anonieme bronnen, is nog nergens bevestigd. Volgens de Amerikaanse krant The Washington Post zal Xi daarna ook telefonisch overleggen met de Oekraïense president Zelensky.

Op agriport A7 Wat er gebeurt als Hollandse grond ten prooi valt aan goedkope Amerikaanse dromen (Toine Heijmans de Volkskrant 16 maart 2023, p. 14):
Agriport A7 ligt als een meteoriet in het landschap en heeft officiële plaatsnaamborden, ook al is het particulier bezit. Duizend hectare ex-landbouwgrond ontwikkeld door familiebedrijf Hiemstra dat ooit begon in aardappelen.
‘We gaan van kans naar kans’, zei Anton Hiemstra daarover in de Volkskrant.

Vrees voor crisis door onrust over Credit Suisse (Daan Andersen en Daan Ballegeer de Volkskrant 16 maart 2023, p. 13):
De Zwitserse systeembank Credit Suisse raakte woensdag zwaar in de problemen. Dat leidde wereldwijd tot onrust op de financiële markten.
Sinds de val van de Amerikaanse Silicon Valley Bank groeit de vrees voor een sneeuwbaleffect. Zowel ING als ABN Amro sloot bijna 10 procent lager.
Sneeuwbaleffect
Hoewel de problemen bij Credit Suisse strikt genomen losstaan van die in de Amerikaanse bancaire sector, zorgde die laatste ontwikkeling voor zoveel nervositeit dat ook het vertrouwen in Europese financiële instellingen afbrokkelt. Daardoor worden investeerders en spaarders impulsiever, en dat vreet aan de stabiliteit van het financiële systeem. Dit creëert het gevaar van een sneeuwbaleffect.
De prijs van een dergelijke credit default swap voor Credit Suisse is achttien keer zo hoog als een soortgelijke verzekering van beleggingen in concurrent UBS.
Overigens profiteert die laatste vooralsnog van de crisis bij Credit Suisse. ‘De afgelopen dagen hebben we (kapitaal) zien binnenvloeien’, zei voormalig ING-topman Ralph Hamers, nu ceo van UBS.

Problemen bij Credit Suisse: ‘Iedereen is bezorgd’ (Jurriaan Nolles, Cyril Rosman AD 15 maart 2023):
Grote problemen bij de Zwitserse ‘systeembank’ Credit Suisse zorgen voor veel onrust op de financiële markten. De Europese Centrale Bank heeft uit voorzorg banken in de eurozone gevraagd hoeveel geld ze hebben uitstaan bij de Zwitsers.

Politiebonden halen vernietigend uit naar Yesilgöz (Sebastiaan Quekel AD 15 maart 2023):
Bij grote en gevaarlijke operaties komen de levens van politiemensen onnodig in gevaar door ‘het al jaren haperende’ communicatiesysteem. De korpsleiding en het ministerie van Veiligheid en Justitie zijn al langere tijd op de hoogte van deze problemen maar grijpen niet in, schrijven de vier politiebonden in een brief aan korpschef Henk van Essen en veiligheidsminister Dilan Yesilgöz. De bonden zijn het spuugzat en dienen een officiële klacht in bij de Arbeidsinspectie.

Wat de BBB onschuldig presenteert is giftige scepsis in een kwetsbaar democratisch systeem (Marcia Luyten de Volkskrant 14 maart 2023, p. 2):
Maar niet alles is spel. De agribusiness heeft grote belangen bij de status quo. Dus voedt ze boerenprotestbewegingen om stikstofmaatregelen te saboteren. In Overijssel trok de actiegroep VollGass met een geolied apparaat langs de weilanden aan grote wegen. Met een machine werd een gat geboord, daarin een paal met de omgekeerde vlag, gat dicht en daar wapperde het blauwwitrood. De boeren werd niks gevraagd, het was ‘ja, tenzij’, vertelde Tubantia-journalist Leo van Raaij op Radio 1. De enige boer die bezwaar maakte, moest lang praten om VollGass van zijn land te weren. De provinciale weg tussen Lochem en Goor is 16 kilometer lang een allee van boerenvlaggen.

Het is toch om je ogen uit je kop te schamen als je dit leest over jezelf of je man? (Angela de Jong black%13 maart 2023):
Appje van een collega zaterdagmorgen. ‘Eén ding dat je gisteravond bij Jinek zei over de onthullingen over NOS Sport, vond ik raar. Je zei ‘arme Tom en arme Janke’, terwijl ik juist dacht: arm slachtoffer’.

Oud-minister Ben Bot smult van afgang van 'leugens strooiende’ Lavrov (Bob van Huët AD 5 maart 2023):
De video van het publiekelijk uitlachen van Sergej Lavrov is viraal gegaan. En dat is maar goed ook, vindt Ben Bot die in zijn lange carrière regelmatig met oud-collega Lavrov te maken had.
Een ziedende Lavrov riep destijds de Nederlandse ambassadeur in Moskou op het matje vanwege de vermeende ‘lasterlijke uitspraken’ van Bot. ,,Wat er nu in India is gebeurd raakt hem persoonlijk”, denkt Bot. ,,Het is een ijdele man met een enorm ego. Als minister van Buitenlandse Zaken staat hij nu toch voor de wereld te kijk. Zijn verhaal is doorgeprikt waar hij zelf bij zat en iedereen smult ervan, heel pijnlijk. Want net als heel veel mensen erger ik me groen en geel aan die propaganda van Russische kant en die permanente verdraaiing van de feiten. Dat hij niet het minste beetje begrip kan tonen voor vreselijke toestanden in Oekraïne, dat doet Rusland geen goed en Lavrov zeker niet.”

Rutte zoekt nieuwe vrienden (Natalie Righten de Volkskrant 23 juni 2017 p. 6-7):
Met het vertrek van de Britten verliest Nederland een natuurlijke bondgenoot binnen de EU. Een waar diplomatiek offensief moet voorkomen dat Parijs en Berlijn straks over Den Haag heen walsen.
De Britse en Nederlandse ideeën over Europese defensie, de begroting, maar ook vrijhandel, de interne markt en regeldruk vanuit Brussel lagen de afgelopen 25 jaar nooit ver uiteen. In bijna alle belangrijke dossiers - behalve de euro, want die wilden de Britten niet - trokken de twee landen samen op. Oud-minister en oud-diplomaat Ben Bot: Als iets je niet beviel, dan kreeg je de Britten mee, omdat het hen meestal ook niet beviel.'
Maar daar komt nu een einde aan. Als een beetje vaart wordt gemaakt, zitten de Britten vanaf maart 2019 niet meer in de EU. En net zoals bij een baan opzeggen geldt: wie eenmaal zegt dat hij weg gaat, is al een beetje weg.

Russische minister legt op G20 invasie Oekraïne uit, en wordt uitgelachen door de zaal (Bob van Huët AD 4 maart 2023):
De Russische minister van Buitenlandse Zaken, Sergej Lavrov, beleefde een pijnlijk moment op een conferentie in de marge van afgesloten G20-top in India. Hij werd door de zaal ronduit uitgelachen toen hij ging uitleggen wie de oorlog in Oekraïne was begonnen.

Oorlog in Oekraïne verdeelt G20-landen, geen slotverklaring (Anne ter Rele Trouw 2 maart 2023):
De G20-bijeenkomst in New Delhi heeft niet geleid tot een gezamenlijke slotverklaring door oplopende spanningen rondom de oorlog in Oekraïne.
Minister Hoekstra
Ook de Nederlandse buitenlandminister Wopke Hoekstra sprak zich in India fel uit over de oorlog. Zo ondersteunde hij de Amerikaanse roep om steun aan Oekraïne te blijven geven. “Want alleen als Oekraïne succesvol is op het strijdveld, kan het succesvol zijn aan de onderhandelingstafel”, zei hij in New Delhi.

Ik ben een product van het Rijke Roomse leven. Om dit te illustreren, mijn oma had een stapel, ca. 20 ingebonden exemplaren van de Katholieke Illustratie (1867-1967). Uit de erfenis zijn drie delen in mijn bezit, 1914/15, 1918/19 en 1922/23.
In mijn jeugd zat ik op zondag vaak naast de oud hoofdredacteur van de Volkskrant professor Romme in de kerk. In het kader van een heitje voor een karweitje heb ik de schoenen van Carl Romme mogen poetsen. Baden Powell was in die tijd het boegbeeld van de padvinderij. Maar toen ik vijftien werd verruilde ik de verkennerij voor de sportschool van Nauwelaerts de Agé in Bloemendaal en was Anton Geesink mijn idool, die ik in de sportschool regelmatig heb zien trainen.

‘Samenzwering in de Alpen’ Hoe de Great Reset een wereldwijd complot werd (Peter Giesen de Volkskrant 15 januari 2023, p. 13-15):
In vooral extreem-rechtse kringen zingen verhalen rond dat de mondiale elite bezig is door middel van totale werelddominantie haar ultralinkse ideeën door te drukken. De grootste boosdoener: het World Economic Forum in Davos. Laat dat nou vandaag weer beginnen.
In totaal worden 2.700 zakenmensen, bankiers, academici, bewindslieden, regeringsleiders en vertegenwoordigers van ngo’s verwacht. Er is ook een stevige Nederlandse delegatie. Premier Mark Rutte is er woensdag en donderdag. Ook de ministers Kaag (Financiën), Hoekstra (Buitenlandse Zaken), Ollongren (Defensie) Van Gennip (Sociale Zaken) en Schreinemacher (Buitenlandse Handel) bezoeken het bergdorp, naast DNB-president Klaas Knot en vicevoorzitter Frans Timmermans van de Europese Commissie. Vanuit het bedrijfsleven staan de topmannen van onder meer ING, ABN Amro, Philips, Heineken, DSM en Rabobank op de deelnemerslijst.

‘Openlijke steun voor Civitas Christiana levert je een stevig gesprek met de bisschop op’ (Chiel de Groot Trouw 1 maart 2023):
De ultraconservatieve stichting Civitas Christiana komt vaak in het nieuws en beroept zich op de rooms-katholieke leer. Maar hoeveel invloed hebben ze eigenlijk binnen de Nederlandse katholieke kerk?

Is belastingontwijking topsporters te vergoelijken? (Peter de Waard de Volkskrant 1 maart 2023, p. 23):
Ook sporters behoren in eigen land belasting te betalen. En anders zouden ze moeten worden uitgesloten van internationale wedstrijden. Drie maanden in Monaco wonen om niets aan de gemeenschap af te geven is minstens even kwalijk als toevallig te zijn geboren in een land dat tot pariastaat is uitgeroepen.
Topsporters zijn financieel gezien geen haar beter of slechter dan de haaien van de financiële wereld.

Een fout toegeven heft de schuld op, schaamte moet je overwinnen (Marcia Luyten de Volkskrant 28 februari 2023, p. 2):
Een fundamenteel onderscheid tussen schuldcultuur en schaamtecultuur werd door de Amerikaanse sociologe Ruth Benedict gemaakt. Grof gezegd is in westerse landen de schuldcultuur dominant. Daardoor voelt degene die een norm overtreedt, zich persoonlijk schuldig. De fout toegeven, de waarheid spreken (vooral dat!) en de fout herstellen, heft de schuld op.

Opgestuwd (Arno Haijtema de Volkskrant 28 februari 2023, p. V2):
Was het ijdelheid van Twan Huys dat hij zijn journalistieke taak ontsteeg?
Was hij in de dagen dat een jaar oorlog in Oekraïne werd herdacht bedwelmd door euforie, in het centrum van het wereldnieuws? Was het het charisma van de Oekraïense president Zelensky, die Huys tegenover zich zag zitten op het podium? Was het ijdelheid? Of was het, nog waarschijnlijker, een combinatie van die factoren?

In Landgraaf
De ereconsul van Rusland heeft een nieuw adresje gevonden in Limburg (Ana van Es de Volkskrant 28 februari 2023, p. 12):
U als lezer kent Van Vloten: een collega-columnist schreef al eens eerder over hem. Constantijn van Vloten, een geslaagde zakenman, in Rusland actief in de catering voor paleizen en bij museum de Hermitage in Sint-Petersburg, is sinds 2014 consul van Rusland voor Noord-Brabant en Limburg. In de grensstreek wonen relatief veel Russen.
In Maastricht, waar zijn consulaat aanvankelijk was gevestigd, gold zoiets jarenlang, ook ver na het neerhalen van MH17, als onschuldige causerie met een boeiend rechts schelmenrandje.
Maar dat beeld kantelde toen Van Vloten vorig jaar in een interview met dagblad De Limburger de inval in de Oekraïne omschreef als ‘een vredesmissie’.

Wat gaat minister Dijkgraaf ondernemen om wantoestanden na het Fontys-debacle te voorkomen? (Aleid Truijens de Volkskrant 28 februari 2023, p. 15):
Dit moet stoppen. De overheid is verantwoordelijk voor de kwaliteit van onderwijs en voor het toezicht. In het hbo beoordelen de visitatiecommissies van de NVAO (Nederlands-Vlaamse Accreditatieorganisatie) de opleidingen. Wat vonden die eigenlijk van de Fontys-opleidingen? Het is even graven, maar op de site van de NVAO zijn de rapporten te vinden. En hé, laat nu in 2017 niemand minder dan prof. dr. F.J.R.C. Dochy, de goeroe zelve, lid zijn geweest van het visitatiepanel van de HBO-ICT van Fontys.

Onderweg naar het nieuwe leren raakte het onderwijs zoek (Mark Misérus en Irenee de Zwaan de Volkskrant 25 februari 2023, Zaterdag p. 12-14):
De invoering van een nieuwe onderwijsmethode bij hogeschool Fontys heeft een felle richtingenstrijd ontketend. De sfeer is hierdoor zo gepolariseerd geraakt, dat kritische docenten hun mond niet meer open durven te trekken. ‘Dan beland je al snel in een wij-zij-discussie.’

Moed (Arno Haijtema de Volkskrant 27 februari 2023, p. V2):
‘Verkracht aan het front’ is hartverscheurende televisie.
Na de Oekraïense actualiteit zoekt Vrancken in Bosnië naar de sporen die massaverkrachtingen tijdens de Joegoslavische oorlogen hebben nagelaten. De schattingen van het aantal slachtoffers lopen uiteen tussen de 20 en 50 duizend – schandelijk onnauwkeurig, bij gebrek aan accurate documentatie.

Als er was geluisterd, had dat jaren leed gescheeld (Kustaw Bessems interviewt Sandra Palmen de Volkskrant 25 februari 2023, Zaterdag p. 2-4):
Al in het voorjaar van 2017 waarschuwt ambtenaar Sandra Palmen voor ernstige gebreken in het toeslagensysteem. Pas in 2020 wordt haar memo openbaar. Hoe kijkt zij terug op de affaire, en op het hardnekkig negeren van haar advies?

Voormalige topambtenaren schaafden aan gevoelig rapport over memo-Palmen (Yvonne Hofs De Volkskrant 6 oktober 2021 p. 2):
Voormalige topambtenaren van de Belastingdienst en het ministerie van Financiën hebben het onderzoeksrapport van PwC over het memo-Palmen in de toeslagenaffaire op gevoelige punten bijgeschaafd. Diverse aanwijzingen dat de top in juni 2019 besefte hoe explosief het memo was, zijn in het eindrapport afgezwakt of geschrapt.

Een aardbeving zou ons wakker houden na de presentatie van het rapport gaswinning (Bert Wagendorp de Volkskrant 24 februari 2023, p. 2):
Maar het verhaal staat vast: dat gaat over de onmacht van de overheid om een op zich overzichtelijk probleem op te lossen. Het geld is er. De wil, mag je aannemen, ook. En toch lukt het niet en lijkt het meer op een georganiseerde poging duizenden mensen krankzinnig te maken dan op een efficiënte hersteloperatie. De voorzitter van het na ellenlang gesteggel herbouwde dorpshuis van Zeerijp zei het in Trouw zo: ‘Ze willen wel, maar ze krijgen het gewoon niet voor elkaar.’

Oog in oog met boze burgers, wat doe je dan als politicus? (Iva Venneman de Volkskrant 24 februari 2023, p. 8):
Toen D66-leider Sigrid Kaag zondag op haar eerste campagnedag in Diepenheim aankwam, werd ze daar door een menigte met brandende fakkels opgewacht. Wat als je als politicus op campagne dit soort intimiderend gedrag van kiezers treft, hoe kan die zich dan het beste opstellen?

Links-radicaal of rechts-radicaal, allebei menen ze dat hun nobele doel de middelen heiligt (Elma Drayer de Volkskrant 24 februari 2023, p. 25):
Wellicht had het Progressief Café zich laten inspireren door de nieuwe held van de internationale klimaatbeweging, de Zweedse activist Andreas Malm, een paar maanden geleden tijdens een bezoek aan Amsterdam nog uitvoerig geïnterviewd in deze krant. Hij schreef het boek Eco-sabotage, of hoe je een pijpleiding opblaast, vindt de klimaatbeweging tot nog toe ‘te vreedzaam’ en pleit voor een ‘agressiever’ klimaatprotest.
Interessant, evenzogoed, hoe de extremen elkaar wederom raken. Of de luitjes nu het links-radicale of het rechts-radicale gedachtengoed zijn toegedaan, allebei menen ze dat hun nobele doel de middelen heiligt. Allebei menen ze te mogen fantaseren over geweld. Tot het tegendeel blijkt ben ik zo vrij ze allebei even griezelig te vinden.

Met soep gooien alleen komen we nergens (Maartje Bakker de Volkskrant 5 november 2022, Opinie p. 22-23):
De Zweedse klimaatwetenschapper en -activist Andreas Malm vindt dat de klimaatbeweging tot nu toe te vreedzaam is geweest. Om de politieke en economische elite tot verandering te dwingen, is hardere actie nodig, betoogt hij.

De ophef moet gaan over de ‘zwendel’ van vervuilers (Jaap Tielbeke De Groene Amsterdammer 3 november oktober 2022, p. 5):
Je zou verwachten dat Andreas Malm niet vies is van provocatieve acties. De Zweedse milieuhistoricus schreef nota bene een boek met de titel How to Blow Up a Pipeline (in het Nederlands iets braver vertaald als Eco-sabotage).
‘Als je een herhaaldelijk doelwit kiest, zorg er dan voor dat het een logisch doelwit is’, zei Malm afgelopen weekend op het Brainwash-festival in Amsterdam. Als voorbeeld gaf hij de klimaatrebellen die de banden van SUV’s laten leeglopen. Ik interviewde Malm begin vorig jaar, kort na de verschijning van zijn boek, dat ik met rode oortjes las. Niet dat hij instructies gaf voor het opblazen van pijpleidingen, maar het kwam toch neer op een pleidooi voor vandalisme. Zou dat het grote publiek niet juist afschrikken? Wat ik niet had zien aankomen was hoe snel zijn ogenschijnlijk controversiële ideeën zich zouden verspreiden binnen de klimaatbeweging. Paradiso zat vol met bezorgde burgers die kwamen luisteren naar Malms adviezen over ‘how to fight in a world on fire’.

Oorlog in Oekraïne zet wereldorde op losse schroeven (Arnout Brouwers de Volkskrant 20 februari 2023, p. 8):
De wil om Oekraïne te blijven steunen stond centraal op de veiligheidsconferentie van München. Ook heerste het besef dat het Westen zijn kernwapenbeleid en zijn relaties met het Zuiden heeft verslonsd.
Kritiek op VS
China’s topdiplomaat Wang Yi herhaalt dat absolute taboe op het gebruik van kernwapens nog eens. Maar zijn charmeoffensief richting Europa, doorspekt met felle kritiek op de VS, oogst scepsis – een poging een wig te drijven tussen de bondgenoten. Alarmerend daarentegen zijn de waarschuwingen van politici uit Japan en Zuid-Korea en van Navo-chef Jens Stoltenberg dat als Rusland ‘wint’ in Oekraïne, dit een heel gevaarlijk precedent schept voor Oost-Azië. Wang Yi gaat niet in op een verzoek te bevestigen dat China de komende tijd geen militaire actie tegen Taiwan zal ondernemen.

Kan president Santokhi de rust en stabiliteit herstellen? (Sterre Lindhout de Volkskrant 20 februari 2023, p. 6-7):
De bestorming van het parlement in Suriname was onderdeel van een gecoördineerde actie, menen sommigen. Het was in elk geval een escalatie van de al langer levende onvrede: Suriname zucht onder harde financiële maatregelen en een gierende inflatie. Krijgt president Santokhi de geest weer in de fles?

Dit moet iedereen weten (Laura de Jong interviewt Maxim Februar de Volkskrant 18 februari 2023, Boeken, p. 7-9):
Digitalisering zet de rechtsstaat hevig onder druk, maar dat lijkt nergens écht door te dringen. Maxim Februari besloot er dan maar zelf een essay aan te wijden.
Doe zelf normaal is inderdaad een boek dat iedereen zou moeten lezen. Omdat het je scherper doet nadenken over de toekomst. Over digitalisering, kunstmatige intelligentie, norm en normaliteit, de democratie en de rechtsstaat. Taaie kost. Maar als iemand het helder kan verwoorden, is het Februari.
‘Pubers als Elon Musk razen door, want die zijn geld aan het verdienen, maar de volwassenen moeten nadenken: hoe kun je dit netjes doen? Hoe kom je tot beslissingen? Hoe selecteer je je data? Hoe trek je daar conclusies uit? Hoe ga je om met het feit dat bedrijven zo’n enorme macht over ons leven hebben gekregen? ‘Ik vertrouw op nadenken. Op een gegeven moment, over vijftig jaar ofzo, hebben we er greep op, maar we moeten er even doorheen, door deze .’

De pacifistische stemming in Zweden is in een klap omgeslagen (Jeroen Visser de Volkskrant 18 februari 2023, Zaterdag p. 8-9):
Zweden staat door de oorlog in Oekraïne op het punt lid te worden van de Navo. Na tweehonderd jaar militaire onafhankelijkheid, die het land buiten oorlogen hield. Het is een lastige tijd voor de vredesbeweging, zegt de Zweedse pacifist en schrijver Stina Oscarson.
Na de Koude Oorlog nam de invloed af, maar de pacifistische ideeën konden nog altijd op veel sympathie rekenen. Hoewel de oorlog heeft gezorgd voor een groeiend aantal leden voor Svenska Fred, is het volgens Oscarson een lastige tijd voor de vredesbeweging, omdat nu slechts één denkrichting wordt geaccepteerd. ‘Als je iets anders zegt, ben je een vriend van Poetin. Svenska Fred heeft de vreselijkste dingen over zich heen gekregen.’

Week van reperatie (Raoul du Pré de Volkskrant 18 februari 2023, Opinie p. 23):
Rutte IV draaide deze week drie grote hervormingen radicaal terug.
Hoewel: de Wet Handhaving Sociale Zekerheid, die deze week door minister Van Gennip werd gelanceerd, komt in de buurt. Die wet repareert niet het beleid van Rutte II, maar gaat één kabinet verder terug, tot Rutte I, toen alles nog in het teken stond van harde straffen voor iedereen die een fout maakte bij het aanvragen van een uitkering. Dat beleid werd destijds gesteund door GroenLinks, D66, VVD, SGP, ChristenUnie, CDA en PVV – allemaal partijen die nu goedkeurend toekijken hoe het kabinet het regime aanmerkelijk versoepelt. ‘Wie een uitkering aanvraagt, wordt voortaan met vertrouwen bejegend’, verwoordde Van Gennip de nieuwe tijdgeest.
Ze had het nog niet gezegd of minister De Jonge presenteerde donderdag zijn Woningwet, waarmee hij namens de Rijksoverheid de regie hoopt terug te nemen op de woningbouw in Nederland en zich tot in detail bemoeit met de ruimtelijke ordening. Mark Rutte was ook al premier toen in 2010 het ministerie van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening werd afgeschaft vanuit de overtuiging dat gemeenten, provincies en particuliere investeerders het zelf wel af konden.
‘We hadden niet moeten instemmen met dat leenstelsel’, zei het berouwvolle GroenLinks-Kamerlid Lisa Westerveld woensdag in het studiebeursdebat, woorden die zullen nagalmen in de nog komende debatten over het fraudebeleid en de Woningwet. Dat heeft iets geruststellends: stel dat volksvertegenwoordigers niet bereid zouden zijn inschattingsfouten te erkennen en het roer om te gooien.

Frictie om woningwet: VVD wil minder sociale huurwoningen (Natalie Righten de Volkskrant 18 februari 2023, p. 5):
De regeringspartijen zijn het in hoofdlijnen eens over de nieuwe woningwet, maar de VVD denkt anders over de invulling ervan. Er dreigt een conflict binnen de coalitie over de juiste uitvoering.
Het grote pijnpunt
Het probleem is volgens de VVD niet zozeer dat er überhaupt sociale huurwoningen worden gebouwd, maar dat ‘met name grote steden al veel sociale huurwoningen hebben en er in hun plannen nóg veel meer willen bijbouwen’.

Burgers – de kwetsbaarsten voorop – werden armer, maar multinationals en aandeelhouders werden heel veel rijker (Asha ten Broeke de Volkskrant 17 februari 2023, p. ):
Niet iedereen snapt waarom deze realiteit mij zo dwars zit. Sommigen zeggen: ‘Shell maakt gewoon handig gebruik van de wetten van vraag en aanbod.’ Of: ‘Het staat je toch vrij de spullen van Unilever links te laten liggen? Dat is het mooie van kapitalisme: er is concurrentie en keus voor consumenten.’
Is dat het mooie? Ik vraag het me af. Een van de grootste politieke veranderingen van de afgelopen vijftig jaar is dat we onze problemen niet meer collectief adresseren, maar als individuen, schreef George Monbiot in The Guardian. Onder invloed van de marketing van het grootkapitaal zijn we veranderd van burgers in consumenten.

Overlevenden (Hassan Bahara de Volkskrant 16 februari 2023, p. V2):
De moeders die heen en weer wiegen, kermend van verdriet: dat zijn de beelden die bijblijven.
Op Twitter circuleerde onlangs een oproep om de Usar-leden na hun terugkeer naar Nederland op Schiphol met een erehaag te ontvangen. Ik weet niet of deze bescheiden en plichtsgetrouwe mannen en vrouwen daar op zitten te wachten, maar ze zouden het wel verdienen.

Nederlands eerste activistische aandeelhouder (Peter de Waard de Volkskrant 16 februari 2023, p. 31):
Topmanagers van grote bedrijven namen hun aandeelhouders niet erg serieus, zag Ruurt Hazewinkel in de jaren zeventig. Deze telg uit een Groningse familie van dagbladuitgevers was wel te porren voor enig weerwerk.

Sporen van de nederlandse slavernij - Koloniaal netwerk (Leendert van der Valk De Groene Amsterdammer 16 februari 2023, p. ):
Het slavernijverleden waar Nederland recent officieel zijn excuses voor maakte, strekt ver voorbij Suriname en de Antillen. Wat was het totale Nederlandse aandeel in de mondiale slavenhandel?
Op de wereldkaart wordt zichtbaar hoe het koloniale netwerk zich vier eeuwen lang uitstrekte rondom de aardbol, met name in wat nu wel ‘the global south’ wordt genoemd. Dat is het deel van de wereld dat sociaal-economisch op achterstand staat ten opzichte van het mondiale noorden, een achterstand die grotendeels voortkomt uit het koloniale verleden.

De Grote Tijdroof (Koen Haegens De Groene Amsterdammer 16 februari 2023, p. 9):
Makkelijker te kwantificeren is overwerk. De rekening blijkt zelfs al keurig opgesteld, met dank aan de onderzoekers van TNO. Zij vonden uit dat Nederlanders zich gemiddeld drie uur per week onbetaald inzetten voor hun werkgever. Dat is goed voor het astronomische jaarlijkse bedrag van 21 miljard euro. Oftewel een slordige 3200 euro per betrokkene. Vergeleken daarmee zijn die 51 onproductieve uren van luie (of onhandige, zoals ze zelf volhield in haar rechtszaak) werknemers als Karlee Besse kruimelwerk.

Balloncrisis? ‘We moeten ons niet alleen druk maken over wat er in het Amerikaanse luchtruim gebeurt’ (Iñaki Oñorbe Genovesi de Volkskrant 15 februari 2023, p. 27):
‘Het lijdt geen twijfel dat het woord spion een verontrustend element toevoegt aan elk nieuwsbericht’, zo begon Soledad Alcaide, de ombudsvrouw van de Spaanse krant El País, afgelopen weekeinde haar column.
Het ballonconflict tussen de VS en China lijkt daarmee verder geëscaleerd. Beide grootmachten voeren deze week mogelijk op hoog niveau overleg over de kwestie.
‘De VS schilderen hun vijanden graag af als almachtige, allesbedreigende en alwetende actoren om zo paniek te zaaien onder Amerikanen, waardoor die denken dat ze ‘nu ertegen moeten optreden’, aldus Fowdy. ‘Dergelijke narratieven omvatten gefabriceerd nieuws, zoals Saddam Hoessein die ‘massavernietigingswapens’ bezit, Noord-Korea dat van plan is ‘een nucleaire aanval tegen de VS te beginnen’, Rusland dat zich ‘bemoeit met de Amerikaanse verkiezingen’ en ‘China dat naar verluidt de VS bespionert op tal van terreinen’. (...) Met de huidige balloncrisis herinneren de VS ons er nog maar eens aan dat georkestreerd drama en angst een cruciaal aspect zijn van het naar hegemonie strevende buitenlandse beleid van de VS.’

Trump en Netanyahu passen in de fascistische traditie in hun pogingen om aan de macht te blijven (Heleen Mees de Volkskrant 15 februari 2023, p. 29):
Arnon Grunberg waarschuwde destijds dat dit het gezicht van het hedendaags fascisme is. Vergeet laarzen en fakkeloptochten, dat was de 20ste eeuw. Denk aan parfum, de schijn van aristocratie en democratie.

Goede bedoelingen zijn op de beurs niks waard, daarom moet de staat kosten beprijzen (Marcia Luyten de Volkskrant 14 februari 2023, p. 2):
Wie ‘dat kán toch niet’ jammert mag zijn licht opsteken in China. Daar gebruikt de keizer het kapitalisme voor zijn politieke doel. In ons doorgeslagen, perverse systeem zien we hoe energiereuzen extra gas geven richting afgrond. Terwijl we het marktmechanisme kunnen laten werken voor welzijn in plaats van maximale winst. De kracht van het beest beteugelen voor een groen politiek kapitalisme.

Brand in Fort Europa of Fort Europa in brand? (Joke Kaviaar 10 februari 2023):
Wetten zijn er niet om mensen te beschermen. Wetten zijn er om staten en kapitalisten te vrijwaren van verantwoordelijkheid voor de gevolgen van vervuilings- en uitsluitpolitiek. Dat wordt weer eens pijnlijk duidelijk door de veroordeling van een vluchtelinge in Griekenland, ver buiten het zicht van Europese beleidsmakers en schrijftafelmoordenaars zoals Rutte.

Volgens deze activist pur sang is de wet ‘een misdadige constructie’ (Anneke Stoffelen de Volkskrant 14 februari 2023, p. 31):
Extinction Rebellion wil graag een beweging zijn van gewone, bezorgde burgers. Maar onder de gearresteerde acht ‘rebellen’ die hun gebiedsverbod dinsdag aanvechten bij de rechter, is ook de doorgewinterde activist Joke Kaviaar. ‘Acivisme heeft altijd zin.’
Voor Kaviaar is veel geoorloofd in de strijd tegen het grootkapitaal en tegen de ‘terreurorganisatie die overheid heet’. Zolang het maar aandacht oplevert voor de door haar gesignaleerde misstand.

Mét de Euro is lastig, zonder gaat niet (Yvonne Hofs de Volkskrant 14 februari 2023, p. 10):
De euro verdeelt en heerst. De dertien economen die de Tweede Kamer maandag hun visie gaven op de toekomst van de euro waren het onderling ontzettend oneens over de vraag of de eenheidsmunt voor Nederland een vloek of een zegen is. Waar ze het wel heel erg over eens waren, is dat er eigenlijk geen weg terug is.

Opa was in 1938 een ‘vijand van de staat’, kleinzoon is nu ‘buitenlands agent’ (Arnour Brouwers de Volkskrant 11 februari 2023, p. 2):
Sommige Russen begrijpen dat terwijl Poetin Oekraïne naar het stenen tijdperk terug bombardeert, hij Rusland mentaal ruïneert. Andrei Kolesnikov, die werkte bij de nu gesloten denktank Carnegie Moskou, schreef er een indringend artikel over in Foreign Affairs: ‘How Russians Learned to Stop Worrying and Love The War’. Zijn opa werd in 1938 als ‘vijand van de staat’ gearresteerd. Nu krijgt Kolesnikov zelf, 84 jaar later, het stempel ‘buitenlands agent’. Zijn stuk eindigt met een aan Pjotr Stolypin toegeschreven citaat: ‘Binnen een jaar verandert alles in het land, binnen een eeuw niets.’ Je zou van minder wanhopen.

Chatbot Bard geeft verkeerd antwoord en prompt zakt de aandelenkoers van Google in (Niels Waarlo en Laurens Verhagen de Volkskrant 10 februari 2023, p. 2):
De presentatie van Googles chatbot Bard is uitgelopen op een mislukking. Nota bene in een reclamefilmpje van Google zelf ging hij de fout in. Pardoes zakte de aandelenkoers in met bijna 8 procent.

Bestuurscultuur (Buitenhoof 12 februari 2023, NPO2):
Correspondent en schrijver Koert Lindijer doet al meer dan veertig jaar verslag van hongersnoden, moordpartijen, epidemieën en oorlogen in Afrika. Toch is hij verliefd op het continent. In zijn nieuwe boek ‘Een wolkenkrabber op de Savanne’ doet hij een poging deze liefde te beschrijven. Welke toekomst ziet hij voor Afrika?

Waarom huil ik niet? (Saskia Houttuin interviewt Koert Lindijer de Volkskrant 6 februari 2023, p. V-4-6):
In zijn nieuwe boek Een wolkenkrabber op de savanne schrijft journalist Koert Lindijer over zijn veertig jaar durende correspondentschap, de omwentelingen in Afrikaanse landen en de vele gruwelijkheden die hij aanschouwde.
Je schrijft dat de journalistiek ook een periode van dekolonisatie doormaakt. In hoeverre is ze daarin geslaagd?
‘We hebben maar ten dele de westerse vooringenomenheid over het continent kunnen wegnemen. Ik bedoel, als de vrouw van Trump hier met een tropenhelm op komt, denk ik: dit soort mensen begrijpt dus niet wat hier aan schade is aangericht door mensen met zulke helmen op. De verhouding tussen de witte en de zwarte wereld is nog steeds niet in verhouding. Dat moet je wel erkennen.

Ons probleem is niet polarisatie, maar onze armzalige debatcultuur (Sander Schimmelpennick de Volkskrant 6 februari 2023, p. 2):
In een tijd van grote veranderingen hebben we de plicht om op het scherpst van de snede te debatteren. Soms is het belangrijk om te roeren waar het stinkt, om mensen te dwingen te kiezen. Klimaatverandering en kansenongelijkheid zijn immers geen zaak van procentpunten meer of minder. Deze tijd is van grote veranderingen, activisme en leiderschap, in plaats van kleine stapjes, diplomatie en management. Publieke stemmen zullen daarbij steeds feller worden, van mensen die door de zogenaamd fatsoenlijke Nederlander boos, polariserend en ongezellig zullen worden genoemd, als afleiding voor de eigen angst iets te moeten inleveren.

Negeer Shell en kijk naar overheden, die fossiele brandstoffen grof subsidiëren (Frank Kalshoven de Volkskrant 4 februari 2023, p. 19):
Maatschappelijk zéér relevant is het gedrag van overheden, die het speelveld bepalen waarbinnen ondernemingen, ook Shell, hun strategie bepalen. En hierin staan economen en de actievoerders van Extinction Rebellion zij aan zij, desnoods op de A12 in Den Haag. Stop met het subsidiëren van fossiele brandstoffen!

Taxi van Uber weer volop besteld (Anna de Haas de Volkskrant 8 februari 2023, p. 21):
Techbedrijf Uber lijkt weinig last te hebben van het dalende vertrouwen onder consumenten en investeerders. De taxi- en maaltijdbezorgdienst behaalde het laatste kwartaal van 2022 een recordomzet van 8,6 miljard dollar dankzij de heropleving van de taxirit.

Correspondentie Neelie Kroes en Rutte over Uber onthuld (Laurens Verhagen de Volkskrant 4 februari 2023, p. 7):
Vrijgegeven sms’jes en mails werpen vers licht op het omstreden lobbywerk dat Neelie Kroes voor taxibedrijf Uber verrichtte. Toenmalig topman Travis Kalanick ‘kan mijn kleinzoon zijn’, schrijft ze onder meer enthousiast aan Rutte.
Het Europese bureau voor fraudebestrijding Olaf doet op dit moment onderzoek naar het lobbywerk van Kroes. Als blijkt dat Kroes de regels heeft overtreden, kan Brussel overgaan tot sancties, door haar bijvoorbeeld te korten op het pensioen.

Wij zijn geen gazelles, maar amorfe gnoes (Alexa Gratema de Volkskrant 17 februari 2016, p. 25):
Burgerparticipatie (participatiesamenleving)
Wie stuurde de gnoes de verkeerde kant op? Ze moeten zich meer met de besluitvorming bemoeien.
Deze maand stonden de kranten vol van de innige contacten tussen politici en het bedrijfsleven. Aanleiding was het voortijdige vertrek van een Kamerlid naar Uber, welk bedrijf ongetwijfeld zal profiteren van zijn netwerk en in Den Haag opgebouwde kennis. Lastig is het dat wij niet weten hoe zij precies werken, de lobbyisten, én dat we er volgens oud-politici niet zo moeilijk over moeten doen.
Misschien moeten wij luisteren naar de burgemeester van Borne, Rob Welten, in Twentsche Courant Tubantia van 30 januari. Hij roept de gnoes op zich van het achterveld los te maken en zich meer met de besluitvorming voorin te bemoeien. Wellicht dat dit helpt de hyena's buiten de kudde houden.

Met de Forum-app door de stad, op zoek naar gelijkgestemden (Toine Heijmans de Volkskrant 4 februari 2023, p. 17):
Sinds kort heeft de app ook een marktplaats voor tweedehands spullen, waaraan niets bijzonders is te zien, en straks kun je er daten. De eerste Forum-school is al goedgekeurd door de inspectie.
De top van Forum voor Democratie weet onderwijl heel goed dat de verzuiling een manier voor de elite was om de mensen eronder te houden.

'Milieu-inspecteur verruilt baan als toezichthouder voor functie bij Tata Steel (John Schoorl de Volkskrant 3 februari 2023, p. 5):
Een ervaren milieu-inspecteur, die namens de Omgevingsdienst Noordzeekanaalgebied toezicht hield op Tata Steel, is per 1 januari overgestapt naar de staalfabrikant. Ze was aanspreekpunt van de Omgevingsdienst voor omwonenden in Wijk aan Zee en IJmuiden.

Planeet Geld (Mirjam de Rijk De Groene Amsterdammer 2 februari 2023, p. 9):
Het Financieele Dagblad wijdde aan beide series meerdere artikelen. Als we voor het gemak aannemen dat het FD een aardige thermometer is voor wat er leeft in de financiële wereld voelt men zich er op z’n minst door uitgedaagd. Maar tot echte zelfreflectie leidt het nog niet. Madoff is voor de krant vooral aanleiding om te waarschuwen tegen crypto’s, de onderwerpen van Planet Finance worden geduid als ‘niches’. De boodschap: hartstikke interessante series, maar met de echte financiële wereld hebben ze weinig van doen.
Dat valt te bezien. Om niet nogmaals collectief het ravijn in te lopen werd in Nederland na de financiële crisis van 2008 het Stabiliteitscomité (FSC) in het leven geroepen, met daarin De Nederlandsche Bank, de Autoriteit Financiële Markten, het Centraal Planbureau en het ministerie van Financiën.

Met het uitsterven van de ‘fatsoenlijke’ rechtse kiezer moet de VVD terug naar de basis (Sander Schimmelpennick de Volkskrant 30 januari 2023, p. 2):
De angst van de VVD voor een centrum-links blok is overigens wel terecht. Nederland zal net als veel andere landen steeds verder polariseren, waarbij de keuze zal worden versimpeld tot centrum-links of extreem-rechts. Met het uitsterven van de ‘fatsoenlijke’ rechtse kiezer zou de VVD er goed aan doen terug te keren naar haar liberale basis; ik heb nog wel wat goede literatuur voor ze.

Vermoord door partner of ex: ‘Bij een vreemde kun je denken wat een monster’ (Menno van Dongen de Volkskrant 30 januari 2023, p. 13-15):
Door de schietpartij op twee vrouwen in Zwijndrecht staat ‘femicide’, oftewel vrouwenmoord, volop in de belangstelling. Het gaat ‘schandalig vaak’ mis in Nederland, vinden nabestaanden.

Uitspraken Zuid-Afrikaanse minister bieden een veelzeggend inkijkje in de wereld van de Brics-landen (Arnout Brouwer de Volkskrant 30 januari 2023, p. 21):
De kloof is veelzeggend voor een kentering in de internationale orde die al langer gaande is – weg van een door de VS gedomineerd systeem naar een meer ‘multipolaire’ ordening, met meerdere polen dus, zoals onder meer Rusland, Brazilië, China, India en Zuid-Afrika voorstaan. Nog veel meer landen in het mondiale zuiden doen dat, maar deze vijf landen richtten in 2009 een club op die bekend staat als Brics.

Zes klimaatactivisten van hun bed gelicht (Anneke Stoffelen de Volkskrant 27 januari 2023, p. 6-7):
Zes klimaatactivisten van Extinction Rebellion zijn donderdagochtend vroeg door de politie in hun woning gearresteerd. Ze worden verdacht van opruiing omdat ze via sociale media hebben opgeroepen zaterdag naar een demonstratie te komen op de A12 in Den Haag.
Hoogleraar staats- en bestuursrecht Jon Schilder (Vrije Universiteit) denkt mede daarom dat het ingrijpen van justitie in deze zaak geoorloofd is. ‘Het recht om te demonstreren betekent niet automatisch dat je het recht hebt om een weg te blokkeren. De Wet Openbare Manifestaties is daar duidelijk over. Het is aan de burgemeester om te beoordelen in hoeverre een aangemelde demonstratie opweegt tegen de bescherming van de gezondheid, het verkeersbelang en het voorkomen van wanordelijkheden. Maar als je geen demonstratie aanmeldt en wel oproept om een weg te blokkeren, dan kun je je moeilijk beroepen op het demonstratierecht.’

Hopeloos (Alex Mazereeuw de Volkskrant 26 januari 2023, p. V2):
Aan de talkshowtafel met Schimmelpenninck bleef het vooral bij praten óver de andere kant van de kloof.
Bij Khalid & Sophie vertelde VVD-onderwijsminister Dennis Wiersma opgetogen over zijn stage op een Zoetermeerse basisschool en kansenongelijkheid in het onderwijs, terwijl Jinek een halve uitzending inruimde voor nieuwbakken kloofdichter des vaderlands Sander Schimmelpenninck, die in een boek vijf voorstellen doet voor een ‘eerlijker Nederland’.

‘Van klassiek naar nieuw onderwijs’: schoolbestuurders verkopen hun falen als vernieuwing (Aleid Truijens de Volkskrant 7 februari 2023, p. 15):
De plompverloren en regenteske manier waarop drie Amsterdamse schoolbestuurders in Het Parool vorige week proclameerden dat ‘het klassieke onderwijsbeeld waarin we een leerkracht voor één klas zetten’ gaat verdwijnen, is ongehoord arrogant.
Hopelijk maken de ministers Wiersma en Dijkgraaf vaart met het verbeteren van de lerarenopleidingen. Uit een onderzoek dat de Onderwijsraad in 2020 liet uitvoeren bleek dat slechts 5 procent van de docenten Nederlands op de pabo geloofde dat minimaal 81 procent van de afgestudeerden startbekwaam is voor het taalonderwijs; bij rekenen dacht 36 procent dat hun studenten voldoende niveau hadden. Toch oefenen die afgestudeerden gewoon het beroep uit. Zouden we dat pikken bij ‘chirurgen, piloten of tandartsen’?

Het voordeel van de twijfel voor stapelaar Dennis Wiersma, de leerling onder de ministers (Aleid Truijens de Volkskrant 4 januari 2022 p. 19):
Laten we hem niet bij voorbaat afschrijven, deze leerling onder de ministers. Misschien inspireert de wrakke staat van ons onderwijs hem tot onliberale overheidsinmenging. Slechter dan een lange reeks voorgangers kan hij het niet doen.
Op de Waddenzee
Schouderophalend voorbij aan de smeerpijp in het kwetsbaarste natuurgebied van Nederland (Toine Heijmans de Volkskrant 26 januari 2023, p. 12):
Er is geen vergunning voor het afvaltransport, dus gaat het waterschap nu ‘legaliseren’. Alsof er pasgeleden niet alweer alarm is geslagen over het lot van de Waddenzee, die van alle kanten wordt aangevallen. Naar het oosten de vlammende industrie en de opdringerige lichten van windmolenparken, naar het westen de zoutwinning, naar het noorden de gasboringen en hier borrelt almaar rotzooi op.
En de Waddenzee zwijgt, want die heeft geen stem. De almaar sterkere roep om haar rechten te geven, is alweer handig weggewerkt door minister Van der Wal, die gaat over de natuur: ‘niet wenselijk’, ‘symbolische waarde’. Onhandig ook, voor winstgevende bedrijven.
Uiteindelijk gaat het niet om de smeerpijp, het gaat om de brij eromheen.
Het gaat erom dat niemand stoer genoeg is te zeggen: afgelopen.

Van den Oever probeerde chantage en dreigementen. Maar arrestatie? Ho maar (Marcia Luyten de Volkskrant 24 januari 2023, p. 2):
Een duidelijk geval van klassenjustitie, want als je Lucas Winnips van Extinction Rebellion (XR) neemt, die komt te voet naar de snelweg – de stumper regelt niet eens een trekker – en heeft de demonstratie van zaterdag ook nog eens aangemeld bij de politie. Sterker, al vóór zijn arrestatie zocht hij contact met Rijkswaterstaat zodat die de veiligheid kan garanderen.

Academicus voert actie. Mag dat? (Stan van Pelt de Volkskrant 5 november 2022, Wetenschap p. 19-21);
Verenigd in Scientist Rebellion, verwant aan Extinction Rebellion, gaan wetenschappers de straat op voor het klimaat. Hoe verhoudt idealisme zich tot het wetenschappelijke werk?

Heel democratisch en met koffie en chocola (Tom Roggen 28 oktober 2020):
Terwijl Lucas Winnips een persbericht laat uitgaan over de volgende actie van Extincion Rebellion, halen twee andere 'rebellen' uit hun rugzak een meterslang spandoek met daarop de tekst: ‘4,5 miljard in rook op’. De beveiliging van het Ministerie van Economische Zaken heeft al snel in de gaten dat dit geen gewone werkdag gaat worden.

Investeerders blij, maar analisten bezorgd over nieuwe koers Xi (Leen Vervaeke de Volkskrant 23 januari 2023, p. 6-7):
De afgelopen maanden toonde de Chinese partijleider Xi Jinping een nieuw gezicht. Niet alleen het zerocovidbeleid werd losgelaten, ook op tal van andere terreinen voerde de Chinese leider koerswijzigingen door. Analisten waarschuwen voor het gevaar van het onvoorspelbare en dus onzekere beleid.

‘Davos’ raakt zijn glans kwijt nu mondialisering aan kracht verliest (Peter Giesen de Volkskrant 23 januari 2023, p. 7):
Voor de 53ste keer kwam een gezelschap van regeringsleiders en industriëlen vorige week bijeen in het Zwitserse skioord Davos. Na de afsluiting van het World Economic Forum beklijft vooral het beeld dat het mondialiseringsfeest flink op zijn retour is.
Natuurlijk liepen er nog altijd duizenden hoogvliegers door de straten van het Zwitserse plaatsje, maar de ‘Davosmens’, de kosmopolitische vertegenwoordiger van het internationale kapitaal, lijkt zijn beste tijd te hebben gehad.

Haagse weerzin tegen advies over opslaan alle chatverkeer tekent worsteling met transparantie (Frank Hendrickx de Volkskrant 23 januari 2023, p. 12):
De huidige regring is beducht voor het opslaan van al het chatverkeer tussn ministers en andere sleutelfiguren. Toch is dat het advies aan het kabinet.

Dreigende ziekte en een dode baby zijn sterke troeven als je de boel in beweging wil krijgen (Ibtihal Jadib de Volkskrant 19 januari 2023, p. 2):
Beeldvorming is de sterkste katalysator geworden in de manier waarop zaken worden geregeld in ons land. Dat is best knap, gezien de kwetsbare en veranderlijke aard ervan. Mensen zijn niet voor niets wantrouwend geworden, het beeld van iets of iemand kan zo weer omslaan.

Naast Oekraïne is ook technoreus China onderwep van gesprek bij Biden en Rutte (Arnout Brouwer de Volkskrant 19 januari 2023, p. 12):
President Biden en premier Rutte bespreken deze week ook de strategie van de VS en Europa jegens China. De gedeelde belangen overstijgen vooralsnog de onderlinge verschillen.
Natuurlijk is er ruimte voor en behoefte aan een eigen Nederlandse en Europese positiebepaling in dit cruciale debat. Maar de gedeelde belangen overstijgen gelukkig de onderlinge verschillen. De verhouding tot China wordt vaak gepresenteerd als potentiële conflictstof tussen Amerika en Europa, maar in het huidige tijdsgewricht biedt het juist veel kansen tot samenwerking.

In Deest en Druten (Toine Heijmans de Volkskrant 19 januari 2023, p. 12):
Wij voeren een strijd tegen het water, maar het water voert geen strijd met ons
Aan de andere kant van de winterdijk is recentelijk veel welvaart aangemeerd: nieuwbouwwijken en bedrijfsterreinen volgens de laatste mode met veel glas en antraciet, ze kwamen in de plaats van weiden en boomgaarden die minder opbrachten en zijn verkocht.
Daar pas valt op hoe laag dat land ligt, binnendijks. En het zal alleen maar zakken terwijl het water stijgt.
‘Jouw kinderen gaan nog meemaken’, zegt oom Henk, ‘dat alles hier onder water staat. Reken op het einde van deze eeuw. Want het is niet te beheersen, niet voor altijd.’
Dat zeker weten, is ook wat waard.

Wel verantwoord, niet verantwoordelijk (Michael Persson de Volkskrant 19 januari 2023, p. 21):
‘Een kat in het bakkie’, leek de invoering van de nieuwe Wet over verantwoord ondernemen. Alle partijen waren het erover eens dat bedrijven zich ook in het buitenland moeten gedragen. Nu de consequenties indalen, laait de discussie hoog op. Ook in de Tweede Kamer.
3. Het gelijke speelveld
Iedereen wil een gelijk speelveld. Bedrijven die al veel doen willen dat achterblijvers tot meer verplicht worden, terwijl de achterblijvers op het speelveld willen blijven waar hun buitenlandse concurrenten opereren. Duitsland en Frankrijk hebben weliswaar IMVO-wetten ingevoerd, maar die zijn minder verstrekkend dan de Nederlandse initiatiefwet. Daarom willen VNO-NCW en partijen als CDA en VVD graag een door Duitsland en Frankrijk geïnspireerde Europese wet, die overigens door hun zusterpartijen in Brussel verder wordt uitgehold.

Brief van de dag Opnieuw zijn Sami het slachtoffer (Sofia Krol de Volkskrant 19 januari 2023, p. 29):
De Sami werden ooit naar de onbewoonbare moerassen in het Noorden gejaagd. Het land waar niemand wilde wonen, totdat er ijzererts en nu zeldzame aardmetalen zijn gevonden. Hun land en cultuur worden kapotgemaakt door alle industriële activiteiten boven de poolcirkel.
Hun eeuwenoude rendiercultuur is nu bijna ter ziele, omdat zij als eersten zijn geraakt door de klimaatopwarming. Het volk met de kleinste voetprint van Europa wordt nu ook gedwongen om in de vervuilende mijnbouw te gaan werken in de voor hen ‘bezielde’ aarde. Ik ben benieuwd of Greta Thunberg ook gaat demonstreren in haar eigen land.

Groene industrieplan Brussel stuit op groeiende weerstand bij lidstaten (Marc Peeperkorn de Volkskrant 18 januari 2023, p. 1):
Europa moet de bakermat worden van schone technologieën die nodig zijn voor de omschakeling naar een duurzame samenleving. De ambitie van de Europese Commissie om daarvoor bestaande regelgeving overboord te gooien, ondervindt echter groeiende weerstand bij de lidstaten.
Sommige EU-diplomaten menen dat de Commissie zich op sleeptouw laat nemen door de Frans-Duitse wensen voor strategische autonomie van de EU. Medio februari komen de regeringsleiders naar Brussel voor extra topoverleg over deze kwestie.

Klimaatactivist Thunberg aangehouden bij hernieuwd protest tegen bruinkoolwinning in Lützerath (Sterre Lindhout de Volkskrant 18 januari 2023, p. 2):
Klimaatactivist Greta Thunberg is dinsdag opgepakt bij een demonstratie tegen de bruinkoolwinning in het Duitse dorp Lützerath. Ze maakte deel uit van een groep van zestig demonstranten die aan de rand van de bruinkoolmijn protesteerden.
De politie van Aken liet weten dat Thunberg en de anderen dinsdagavond nog zonder verdere straf zouden worden vrijgelaten.

ASML hoog op agenda Rutte en Biden (Arnout Brouwers de Volkskrant 17 januari 2023, p. 4):
Mark Rutte en Joe Biden zullen dinsdag in Washington de overlevingskracht van de trans-Atlantische band vieren. Maar met ASML bevindt Nederland zich in het oog van een geopolitieke storm, zonder dat het kabinet een koers heeft bepaald.
De wederzijdse vriendschap die tentoongespreid zal worden, zal welgemeend zijn – de echte strategische keuzes omtrent ASML en de ‘gezamenlijke Europese strategie’ jegens China laten nog op zich wachten.

Laat onze bewindspersonen in Davos dat doen wat ze in Montreal nalieten (Iris Dicke de Volkskrant 17 januari 2023, p. 28):
De desinteresse van onze bewindspersonen voor de VN-Biodiversiteitstop in Montreal staat in schril contrast met hun belangstelling voor het World Economic Forum in Davos. En waarom schittert de minister voor Natuur daar door afwezigheid?
Ontbrekende leiders
Dat was wel anders bij de Biodiversiteitstop in Montreal, waar regeringsleiders grotendeels ontbraken en voor Nederland alleen de minister voor Natuur, Christianne van der Wal, aanwezig was. In Davos zal die minister niet aanwezig zijn. En dat terwijl natuur en biodiversiteit de basis zijn van ons bestaan en dus ook van onze economie. Dit wordt onderstreept door het meest recente rapport van het WEF.

Moeten we de jaarlijkse biecht van de elite nu ineens omarmen? (Peter de Waard ''de Volkskrant 14 januari 2023, p. 21):
Zolang er wordt gedacht dat het enige zin zou hebben, kan elk jaar een nieuwe conferentie worden gehouden, waarbij de oude wijn weer in nieuwe zakken wordt gestopt. En zo gaat het al 52 jaar door. Misschien zou het een keer tijd worden voor het Grote Einde. Al is het alleen maar om één complottheorie uit de wereld te helpen.

Het probleem van filantropie (Jonathan Witteman interviewt Arnand Giridharadas de Volkskrant 2 februari 2019, Opinie p. 6-8):
Het probleem van liefdadigheid, zegt schrijver Anand Giridharadas, is dat het door de superrijken gebruikt kan worden om zich vrij te pleiten van de schade die zij de wereld berokkenen. Wat écht nodig is, is een systeem waarin zij nooit zo buitensporig rijk hadden kunnen worden.
‘De Aspen-consensus’, zoals hij de gedeelde opvattingen in de zaal noemde, ‘is in een notendop dit: de winnaars van onze tijd moeten worden uitgedaagd om meer goede dingen te doen. Maar vraag ze nooit en te nimmer om minder schade te berokkenen.’ Schade zoals belasting ontwijken, geld wegsluizen naar tropische eilanden, risico’s afwentelen op werknemers en speculeren in plaats van waarde creëren – allemaal foefjes waardoor de inkomens van de rijkste 1 procent Amerikanen sinds 1980 verdrievoudigd zijn, terwijl de 50 procent armste Amerikanen er amper een dollar op vooruit is gegaan, hield hij zijn publiek voor.
Het sinistere aan het grootste machtscentrum van onze tijd, Silicon Valley, schrijft Giridharadas, is dat deze nieuwste generatie van superrijken de eigen macht ontkent.\\ ‘De tech-industrie is het Romeinse Rijk van onze tijd. Ik denk dat er niemand is in Nederland wiens leven niet geraakt wordt door de beslissingen die in Silicon Valley worden genomen. Niemand kan zich aan de invloed van de tech-industrie onttrekken. Dat is wat het betekent om in een imperium te leven. We zijn allemaal inwoners van Silicon Valley’s wereldrijk. Ik denk dat John D. Rockefeller en Andrew Carnegie, honderd jaar geleden de rijkste mensen op aarde, lang niet zo’n grote invloed hebben gehad op Nederland als de tech-industrie nu.
Een ander deel van de oplossing, vindt Giridharadas, is een Amerika met minder miljardairs. Hij vindt daarin een medestander in Alexandria Ocasio-Cortez, de rijzende ster van de Democraten, die onlangs de Republikeinen in de gordijnen joeg met haar voorstel om inkomens boven de 10 miljoen dollar met 70 procent te belasten. En historicus Rutger Bregman haalde in een viraal gegaan filmpje van zijn optreden op het World Economic Forum in Davos uit naar miljardairs die de mond vol hebben van filantropie, maar ondertussen nauwelijks belasting betalen. ‘Taxes, taxes, taxes. All the rest is bullshit in my opinion’, zei Bregman.
‘Ik denk dat we er als samenleving naar zouden moeten streven om überhaupt minder miljardairs te hebben. Daarvoor zijn heel andere belastingtarieven nodig.

Zo bescherm je Nederland tegen online dreiging (Huib Modderkolk de Volkskrant 14 januari 2023, Zaterdag p. 2-5):
Nationaal cybercentrum NCSC waarschuwt instanties die het slachtoffer dreigen te worden van digitale gevaren. Althans, dat is de bedoeling. Directeur Hans de Vries strijdt al vier jaar voor meer bevoegdheden om effectief zijn werk te kunnen doen. Nu zit er eindelijk schot in de zaak. Waar ging het mis? En hoe nu verder?

Een staat die zich niet aan de wet houdt bedreigt iedereen, boer of vluchteling (Kustaw Bessems de Volkskrant 14 januari 2023, Opinie p. 16):
Daarbij heeft de staat lange tijd nota bene weinig te klagen gehad. In geschillen met burgers heeft hij lange tijd, minstens tot en met het toeslagenschandaal, het voordeel van de twijfel gehad. Bestuursrechters gingen er al te vaak van uit dat de overheid wel netjes zou hebben gehandeld. Dat heeft de Raad van State zelfs met zoveel woorden erkend. De burger moest het tegendeel maar bewijzen. En het is zeer de vraag of hierin al genoeg verandering is gekomen.

De wisseltruc met stikstof in Wapse: twee gasboringen voor 371 koeien die er zijn (Jurre van den Berg de Volkskrant 11 januari 2022, p. 13-15):
De deal op papier: de stikstofuitstoot van in totaal 371 koeien voor twee gasboringen. Alleen: die koeien stonden er al jaren niet meer.

Veroordeeld racist is gek op wapens en provocaties (Jorem Bolle de Volkskrant 6 januari 2023, p. 27):
Om in het kabinet-Netanyahu op te vallen aan de uiterste rechterflank moet je het wel bont maken. Itamar Ben-Gvir (46), minister van Nationale Veiligheid van Israël, doet dat.

Mobieltjes de klas uit: hoe moeilijk kan het zijn? Nou, het is ons niet gelukt (Titia Wittenberg de Volkskrant 8 januari 2022, p. 27):
Mobiele telefoons in het klaslokaal leiden tot stress in het onderwijs. Verbieden lijkt een voor de hand liggende oplossing. Maar daarvoor moet eerst een ander obstakel worden weggewerkt – bij de leraren.
De kunst voor docenten is juist een didactisch en pedagogisch evenwicht te vinden in het mobieltjesgebruik tijdens de lessen. Het om leren gaan met de doorgeslagen onderhandelingssituaties in het klaslokaal zou meer prioriteit moeten krijgen binnen de huidige lerarenopleidingen. Goed klassenmanagement behoort, naast gedegen vakkennis, immers tot het belangrijkste instrumentarium van een leerkracht.
Maar, hoe goed een docent ook orde kan houden, ook bij hem of haar lekt er veel energie weg door voortdurend alert te moeten blijven. Dat komt omdat er nog een ander obstakel moet worden weggewerkt: het gebrek aan consensus onder de docententeams op scholen.

Hoeveel losers kent de Postcodeloterij? (Peter de Waard de Volkskrant 10 januari 2022, p. 23):
Uit eerder onderzoek van de centrale bank' van Philadelphia bleek dat loterijen met grote geldprijzen een negatief effect hebben op de gemeenschap. Als er in een plaats of buurt prijzen vallen, gaan andere mensen meer geld lenen of riskanter speculeren om op even grote voet te kunnen leven. Het gevolg is dat daar het aantal faillissementen met gemiddeld 7 procent stijgt.
Als de Droomfabriek over de kop gaat, kan het land zich met echte losers bezighouden.

Naar huis bellen was kapitale blunder (Stieve Bamdharie de Volkskrant 5 januari 2023, p. 9):
Het gebruik van mobiele telefoons is al vanaf het begin van de invasie in Oekraïne een zwakke plek van het Russische leger. Daar­door konden de Oekraïners meeluisteren en op Nieuwjaarsdag hun aanval uitvoeren op de barakken in Makijivka, zegt Moskou.

Dat ChatGPT is echt krankzinnig (Henk Raaff de Volkskrant 5 januari 2023, p. 29):
Dat ChatGPT is echt krankzinnig. Op de vraag ‘schrijf een essay over Henk Raaff’ krijg ik de volgende behoorlijk bizarre tekst: ‘Henk Raaff was een Nederlandse journalist en presentator die vooral bekendheid verwierf door zijn werk voor de publieke omroep. Hij begon zijn loopbaan als journalist bij het regionale nieuwsblad De Gelderlander, waarna hij doorstroomde naar de NOS en terechtkwam bij de VPRO. Bij deze omroep was hij onder andere werkzaam als presentator van het populaire programma VPRO’s Nachtmerrie.

Internet in Wirsum Jurre van den Berg en Marieke de Ruiter ''de Volkskrant 4 januari 2023, p. 13-15):
Een recordaantal van een miljoen aansluitingen op glasvezel kwam er in 2022 bij. Hoe hevig de strijd tussen de aanbieders van het snelle internet is, merkt Winsum, waar de straten twee keer opengebroken zijn. ‘Moet dit nu allemaal?’
Maar nadat de uitrol dit millennium een vliegende start had gekend, kwam deze nagenoeg tot stilstand toen KPN in 2014 de grootste speler op de glasvezelmarkt, Reggefiber, inlijfde en de investeringen vrijwel stopzette. ‘KPN haalde aanvankelijk de gereedschapskist om glasvezel uit te rollen binnenboord, zonder er veel mee te doen’, vertelt emeritus hoogleraar breedbandnetwerken Ton Koonen van de TU Eindhoven. De vraag is of investeringen in het glasvezelnetwerk zich op deze plaatsen nog zullen terugverdienen. In Winsum haalt horeca-uitbater Veldhuis haar schouders op. Ondanks de vele huisbezoekjes die ze afgelopen maanden heeft gekregen van Delta Fiber en ViberQ, heeft ze zich voor geen van beide aangemeld. Het uitzenden van voetbalwedstrijden op groot scherm gaat vooralsnog prima via de bestaande koperdraad. ‘Ik ben een echte Groninger hè: eerst even aankiek’n.’

Lavrov stelt Oekraïne ultimatum Buitenlandredactie AD 26 december 2022):
Het ‘aanbod’ van de Russische president Poetin om te onderhandelen met Oekraïne blijft niet lang staan. Dat zegt zijn buitenlandminister Lavrov, die een ultimatum stelt. Als Oekraïne niet ingaat op de voorstellen van Rusland, om onder meer een vijfde van het land op te geven, zal het Russische leger de ‘kwestie’ oplossen, zegt hij. Volg alle ontwikkelingen van de oorlog in het liveblog hieronder.

Een regering met racisten en criminelen (Sacha Kester de Volkskrant 20 december 2022, p. 4):
Om maar aan de macht te blijven, probeert Benjamin Netanyahu een regering te vormen met veroordeelde terroristen, extremisten, vrouwenhaters en racisten. Woensdag is de deadline. ‘Het land dreigt een theocratie te worden.’

Speciaal Gerechtshof in Den Haag laat zien hoe je oorlogsmisdaden vooral níét moet vervolgen (Daan Everts de Volkskrant 20 december 2022, p. 28):
Hoe moet straks een vervolg worden gegeven aan oorlogsmisdaden gepleegd in Oekraïne? De berechting moet in ieder geval zorgvuldiger dan die van vier voormannen van de Kosovaarse verzetsbeweging, vanwege vermeende misdaden gepleegd eind jaren negentig.
Helaas voor Kosovo is zijn vrijheidsstrijd van twintig jaar geleden geheel verbleekt in de actualiteit van Oekraine’s heroïsch verzet tegen Rusland in 2022. En dus sleept deze twijfelachtige rechtszaak zich voort in bijna-vergetelheid.

Als arrogante machtspartij is D66 de nieuwe PvdA (Teun van de Keuken de Volkskrant 19 december 2022, p. 15):
Een goed voorbeeld is . Ze was jarenlang voorzitter van de NPO en kreeg een half jaar geleden opeens een ongelooflijk belangrijke wethouderspost in Amsterdam. Ze gaat onder andere over de zorg en de publieke gezondheid. Hoe kan dat? Heeft ze zich ooit met deze zaken beziggehouden? Heeft ze er affiniteit mee? Verstand van?
Maar het voedselprobleem kan niet echt worden opgelost zolang er armoede bestaat. Er moet bestaanszekerheid en gelijkwaardigheid worden gecreëerd, stelden de twee vrouwen.

Ursula von der Leyen, Einzelkämpferin?
De machtigste vrouw van Europa (Daan Stoop De Groene Amsterdammer 15 december 2022, p. 17-19):
Alles zelf in de hand houden en weinig delegeren zijn terugkerende thema’s bij Ursula von der Leyen, voorzitter van de Europese Commissie. Hoe houdt ze zich in crises, en hoe wordt ze gezien?
Ook opmerkelijk: de gezamenlijke gigabestellingen volstonden niet om een korting te bedingen, zo onderzocht de Financial Times. Europa betaalde bij zijn eerste aankoop, in 2020, 15,50 euro per dosis. Hoewel het in 2021 veel meer vaccins kocht, steeg de prijs – naar 19,50 dollar.
Ombudsvrouw O’Reilly wil de transparantieregels herzien, en vindt dat dit een ‘wake-upcall voor alle EU-instellingen’ moet zijn. ‘Sms-gate’ is een nog onopgelost dossier: midden oktober kondigde ook de Europees openbaar aanklager (EPPO) een nieuw onderzoek aan naar de rol van Von der Leyen in de vaccinaankoop. En Pfizer-baas Bourla? Die schreef een boek, Moonshot, waarin hij de zoektocht naar het vaccin reconstrueerde en Von der Leyen lovend omschreef als ‘een bijzondere vrouw die altijd haar woord houdt, met de opmerkelijke kwaliteit om haar slag thuis te halen’.

‘Wij zijn geen mondiale inspecteur’ (Diederik Baazil De Groene Amsterdammer 19 januari 2023, p. 20-25):
Lang sloot Nederland de ogen voor de rol die het speelde bij belastingontwijking van multinationals. Toen een discussie uiteindelijk oplaaide, ging het lang over de vraag of Nederland nou wel of niet een belastingparadijs is, terwijl maatregelen uitbleven. Een ommekeer kwam, leert een reconstructie, maar dreigt te vroeg weer te stoppen.
‘Extra nationale fiscale maatregelen’ acht hij dan ook niet nodig, zei hij daar op het ministerie, maar hij drukt zich enkele maanden later iets voorzichtiger uit. ‘Als blijkt dat de bestaande wet- en regelgeving niet toereikend is’ zal hij ‘waar nodig’ toch nationale maatregelen nemen tegen belastingontwijking. ‘Wij gaan niet achterover zitten leunen’, belooft hij de Kamer.
Nederland is geen belastingparadijs, herhaalt Marnix van Rij, maar hij trekt een duidelijke lijn waar de Kamerleden van nu hem aan kunnen houden: ‘We moeten niet een land zijn dat belastingontwijking faciliteert waardoor er in andere landen geen of te weinig belasting betaald wordt.’

Te gevaarlijk dat de staat en de banken al ons betalingsverkeer bij elkaar willen harken (Kustaw Bessems de Volkskrant 17 december 2022, Opinie p. 16):
Juist daarom is die centrale opslag nodig, zullen kabinet en banken zeggen. Maar dat is alsof ze nog op de cursus geweerschieten zitten en al vragen of ze vast een atoombom mogen.
Onder dat alles ligt iets fundamenteels. Want hoe is Nederland zo’n internationale witwasmachine geworden? Belangrijke oorzaak zijn de bizar lage belastingen voor bedrijven en de duizelingwekkende aantallen brievenbusfirma’s die daarop afkwamen. Met het terugdringen is in het kabinet onder leiding van oud-topfiscalist, oud-belangenbehartiger voor de branche én belastingparadijsontkenner Marnix van Rij nog slechts een beginnetje gemaakt.
De staat en de banken mogen kortom eerst hun eigen rommel weleens opruimen voordat ze ons betalingsverkeer bij elkaar beginnen te harken.

‘De Europese Unie kampt met een structureel integriteitsprobleem’ (Maurits Chabot, Iñaki Oñorbe Genovesi, Reinout van der Veer de Volkskrant 15 december 2022, p. 217):
Bij het grootschalige omkoopschandaal in het Europees Parlement zijn diverse prominente politici opgepakt en is 1,5 miljoen euro aan cash in beslag genomen. Wat zegt ‘Qatargate’ over de kwetsbaarheid van de Europese Unie?
Volgens Commissievoorzitter Ursula von der Leyen moet er snel een ethische instantie komen voor alle EU-instellingen om nieuwe uniforme gedragsregels op te stellen en toe te zien op de naleving ervan.
‘Het voorstel van Von der Leyen is op zich een goed idee, want een adequaat integriteitsmechanisme ontbreekt nu totaal: er is geen handhaving en geen monitoring. De vraag is welke bevoegdheden zo’n instantie krijgt. Het moet immers onderzoek mogen doen en ook zélf sancties mogen opleggen. Als het niet voldoende budget en zeggenschap krijgt, helpt een nieuwe instantie niet.’
‘Dat Von der Leyen nu met het plan van een ethisch comité komt is een standaardreflex. Het is een schijnoplossing, want contacten worden nu ook al geregistreerd.’

Met de handen stevig aan het roer (Marc Peeperkorn de Volkskrant 10 december 2022, Zaterdag p. 2-5):
Ruim duizend dagen staat Ursula von der Leyen aan het roer van de Europese Commissie. De scepsis van het begin heeft plaatsgemaakt voor bewondering. Portret van een altijd glimlachende workaholic.
‘Ze heeft zich verbluffend snel ingewerkt’, zegt een ervaren EU-ambtenaar. Haar leercurve was steiler dan die hockeystick over de klimaatopwarming. ‘Ze werkt altijd – tenzij ze slaapt. En dat doet ze niet veel’, beaamt een nauw betrokken medewerker. Ze rookt niet, drinkt niet, is vegetariër en eet matig, organiseert ‘wandelvergaderingen’ in een nabijgelegen park en gebruikt haar schaarse vrije momenten voor joggen in plaats van op de bank te hangen. Een groter verschil met haar voorganger Jean-Claude Juncker is niet denkbaar.
Machtsuitbreiding
De woorden mission creep vallen regelmatig bij ambtenaren en diplomaten: de sluipende machtsuitbreiding van de Commissie ten koste van de lidstaten en Michel. Zo duwde Von der Leyen de oprichting van een nieuw Europees economisch herstelfonds door, met Berlijn en Parijs als kruiwagens, tot ontsteltenis en woede van Nederland. Het fonds (750 miljard euro) verdubbelt bijna het budget van de Commissie. Bittere noodzaak, oordeelde Von der Leyen, om te voorkomen dat na de pandemie alleen de Duitse en Nederlandse economie nog wat zouden pruttelen.
Top down
‘De manier waarop ze de Commissie bestiert is topdownmanagement’, stelt D66-Europarlementariër In ‘t Veld. Von der Leyen heeft het Franse presidentiële systeem met Duitse Gründlichkeit geperfectioneerd. Ook volgens VVD-Europarlementariër Malik Azmani is de Commissievoorzitter geen teamspeler. ‘Ze laat de andere Commissarissen niet shinen.’

Gemis (Dirk Bezemer De Groene Amsterdammer 15 december 2022, p. 9):
De biodiversiteitstop in Montreal herinnerde mij eraan dat er op de planeet nu meer spullen zijn dan biomassa.
De logica van dat systeem suggereert een ander antwoord, in het spoor van Keynes, Kalecki en Marx, de systeemdenkers van het kapitalisme. Zonder stijgende consumptie, was hun analyse, stagneren de winsten en hapert het economisch systeem.
Of misschien ligt de verklaring niet alleen in het systeem, maar ook in ons. Dat is wat psychoanalytici zoals Lacan, en in zijn spoor de Canadese hoogleraar McGowan, voorstellen. De mens ervaart een fundamenteel gemis, stelt hij. Het kapitalisme is een waardensysteem waarin bezit van spullen de belofte in zich draagt dat gemis op te heffen − totdat de feitelijke aankoop gedaan wordt. Het bezit van de zaak blijkt teleurstellend, de jacht op de volgende aankoop wordt geopend.

‘Het idee is gecreëerd dat je als huurder geen volwaardige burger bent’ (Cody Hochstenbach de Volkskrant 12 december 2022, p. 18-19):
Cody Hochstenbach heeft zich gemanifesteerd als belangrijke stem in het debat over de wooncrisis. Om die te begrijpen, is het belangrijk om naar schaamte te kijken, betoogt de onderzoeker aan de Universiteit van Amsterdam.
In Uitgewoond beschrijft Cody Hochstenbach hoe het huis eraan toe is. ‘De verf bladdert van de kozijnen af, de schimmelplekken in de douche worden almaar groter, de tuindeur sluit niet meer goed en de keuken is al minstens 25 jaar oud.’ Bent u eigenlijk bozer op links of op rechts, als het gaat om de wooncrisis?
‘De rol die de PvdA en op lokaal niveau GroenLinks hebben gespeeld vind ik ook echt kwalijk. Tussen 2006 en 2010 hadden die partijen het in Amsterdam samen voor het zeggen. Ze stelden een woonvisie op waarin stond dat het aantal sociale huurwoningen met 75 duizend verminderd moest worden. Daar was dus helemaal geen rechtse partij voor nodig. De stad wilde meer rijke mensen trekken om te concurreren met andere steden.
In interviews en in zijn boek vertelde hij over zijn vader die dakloos raakte toen zijn kleine sieradenzaak failliet ging. Twee jaar lang leefde de vader op straat, tot grote schaamte van zijn tienerzoon. Angstvallig hield die de dakloosheid van zijn vader stil, eerst op de middelbare school, later op de universiteit.
Schaamte fungeert als een ‘disciplinerend instrument’, zegt u in de Den Uyl-lezing. Hoe heeft de politiek daaraan bijgedragen?
‘Onder invloed van het neoliberalisme is succes en falen geïndividualiseerd.

Aandeelhouders krijgen steeds groter deel nationaal inkomen (Yvonne Hofs de Volkskrant 8 december 2022, p. 1):
Werkende Nederlanders krijgen steeds minder van het nationaal inkomen toebedeeld. Hun aandeel in de economische ‘koek’ daalt naar een van de laagste niveaus in meer dan vijftig jaar, voorspelt het CPB. Bedrijven en hun aandeelhouders profiteren; zij krijgen juist meer.
Marktderegulering
Dat werkenden er steeds bekaaider afkomen, is een wereldwijde trend met structurele oorzaken. De belangrijkste zijn (sinds begin jaren tachtig) de marktderegulering door overheden en de globalisering. De internationalisering van de economie heeft de macht van grote bedrijven vergroot en die van vakbonden verkleind. Werkgevers kunnen tegenwoordig gemakkelijk goedkope arbeid importeren. Ook kunnen ze nationale overheden die de winstbelasting willen verhogen tegen elkaar uitspelen.

Kan Van Boxmeer lelijk eendje Vodafone redden van aasgieren? (Peter de Waard de Volkskrant 9 december 2022, p. 19):
Deze week zette hij als chairman of the board van Vodafone zijn ceo Nick Read aan de kant, hoewel die volgens de officiële berichten zelf de handdoek in de ring zou hebben gegooid.
Nick Read is nu tot zondebok uitgeroepen. Van Boxmeer moet op zoek naar een opvolger die een manier weet om deze aasgieren te verjagen. In een officieel persbericht prijst Van Boxmeer de vertrekkende ceo het graf in. Hij zou het geweldig goed hebben gedaan, hoewel zijn tijd bij Vodafone meer op een opeenstapeling van miskleunen lijkt.

Economie - 375 miljard verdwenen (Mirjam de Rijk De Groene Amsterdammer 17 november 2022, p. 9):
Het verlies zit zo. Iedereen in loondienst draagt pakweg een kwart van het brutoloon af aan de gezamenlijke pensioenspaarpot. Fijn voor later. Maar: eind vorig jaar zat in die spaarpot 1815 miljard euro, en nu nog maar 1440 miljard. Een verlies van 375 miljard. 375.000.000.000 euro, oftewel dertigduizend per pensioenspaarder. Weg, foetsie.

De BV Nederland begon als metafoor, maar is inmiddels de harde werkelijkheid (Marcia Luyten Volkskrant 7 juli 2021 p. 29):
Geld maken mocht geen strobreed in de weg worden gelegd. Toezicht, het handhaven van regels, in het helle nieuwe licht werd dat allemaal hindermacht. Nog voordat de VVD zijn eerste premier leverde, koerste Wim Kok met de derde Weg richting een openbaar bestuur waarin effectiviteit, efficiëntie en rendement centrale waarden werden. Wat begon als metafoor, werd een mal voor de werkelijkheid: de BV Nederland.
Waar winst de heilige graal is, worden leefomgevingen vervuild, biodiversiteit vernietigd, de eisen van agressieve boeren ingewilligd en arbeidsmigranten uitgebuit; daar is exploitatie geoorloofd want ‘het draaien van de BV’ is de alfa en omega van het politiek-economische systeem. Daarin is kapitaal als een beest dat zichzelf alsmaar sneller vermeerdert. Wie iets van vermogen erfde of vergaarde, hoeft nooit meer te werken. Die kan beleggen en rentenieren. Die wordt rijk van wat zo mooi ‘onverdiend inkomen’ heet.

Groepsdenken is de basisvoorwaarde voor overheersing en onderdrukking (Esther van Fenema de Volkskrant 15 juli 2020):
Door corona zijn we erg bezig met de kwetsbaarheden van bepaalde groepen. Daarmee versterken we onbewust ook de boodschap dat we blijkbaar in groepen moeten denken. Dat heeft vele risico's, betoogt Esther van Fenema.
Volgens historicus Yuval Harari zijn we als mens evolutionair geprogrammeerd om in kleine groepen samen te werken. Zo lang we elkaar persoonlijk kennen, zetten we er graag samen de schouders onder. Maar naarmate groepen groter zijn wordt samenwerken moeilijker en hebben we een verbindend verhaal nodig. Zonder een gedeelde overtuiging of geloof geen hechte groep.
Groupthink
Irvin Janis onderzocht het fenomeen groupthink in de jaren ‘70 en concludeerde dat mensen die nauw met elkaar samenwerken en daarbij een hechte groep vormen zoveel waarde hechten aan de unanieme groepsmening, dat deze unanimiteit belangrijker wordt geacht dan een kritische rationele instelling.

Hokjesgeest (Herien Wensink interviewt Dries Verhoeven de Volkskrant 6 juli 2020 V6-8):
De herneming stond al gepland, maar door corona werd het kunstwerk U bevindt zich hier (2007) van Dries Verhoeven, met mensen alleen in kleine kamertjes, wel heel relevant. V sprak de kunstenaar.
Maar we werden toch dagelijks geconfronteerd met eindeloze hoeveelheden sterfgevallen?
‘Met de getallen, ja. Maar ik heb deze ramp heel anders beleefd dan bijvoorbeeld de aanslagen op 11 september. De aangrijpende nieuwsbeelden toen confronteerden ons ook met onze collectieve sterfelijkheid, en ik denk dat die ervaring louterend kan werken. Nu zag ik nauwelijks hartverscheurende beelden van wegkwijnende patiënten. ‘Ja, er was dat ene aangrijpende filmpje van de Italiaanse verpleegster. Maar ik zag toch vooral vrolijk loungende mensen in het Erasmuspark. Ik had ook het gevoel dat het nieuws voortdurend van een positieve disclaimer werd voorzien, zo van: ‘Er zijn wel veel doden, maar dat komt door hoe we tellen.’ Alles om er maar voor te zorgen dat we niet in paniek zouden raken. Terwijl collectieve huivering, net als collectieve woede of verdriet, misschien ook wel de functie heeft van catharsis.’

Is grootste investering VS in klimaat ooit genoeg voor het klimaat? (Sterre Lindhout de Volkskrant 9 augustus 2022 p. 6-7):
Dat de Amerikaanse president Joe Biden met zijn klimaatwet een politieke overwinning heeft behaald, staat buiten kijf. Maar hoeveel baat heeft het klimaat erbij? ‘Als het om het klimaat gaat, moet je altijd halfvolle glazen zien, anders word je depressief.’
Klimaatzelfmoordpakket
Maar verder gebeurt er niet al te veel aan de andere kant van de energiemedaille, waar vervuilende industrie aan banden zou moeten worden gelegd. Wat betreft fossiele brandstoffen heeft de regering concessies moeten doen aan partijgenoot Joe Manchin. Hij bedong bijvoorbeeld dat de regering, in ruil voor de investeringen in schone industrie, meer stukken openbare grond en zee veilt voor boringen naar olie en gas, onder andere in de Golf van Mexico en in Alaska. Milieuactivisten noemen het pakket daarom spottend ‘een klimaatzelfmoordpakket’.

Hoe mensen aan het denken te zetten (Patricia van Bosse Civis Mundi Digitaal #124 juli 2022):
David McRaney studeerde psychologie en journalistiek. Hij is wetenschapsjournalist gespecialiseerd in cognitieve processen. Sinds 2009 maakt hij de veelbeluisterde podcast You are not so smart, waarin hij denkfouten en vooroordelen bespreekt. Zijn boek met dezelfde titel en de opvolger You are now less dumb werden bestsellers in de VS.
De les die McRaney hieruit trekt is, dat iedereen een bijdrage heeft aan het mentale klimaat, dat degenen die verandering willen bewerkstelligen, moeten doorzetten. Met enig geluk, want het moet de juiste tijd zijn, en als voldoende mensen meedoen zal die verandering er komen.

Macht en manipulatie van Big Tech (Piet Ransijn Civis Mundi Digitaal #124 juli 2022):
Aanleiding tot haar boek over Big Tech was de verslaving van haar zoon aan internet spelletjes. Hij maakte gebruik van haar bankrekening voor aankopen van spelbenodigdheden. Dat alarmeerde haar. Het opende haar ogen voor de enorme en niets ontziende invloed van Big Tech, die er niet voor schroomt kinderen berekenend te binden met psychologische beïnvloeding. “De Big Tech-bedrijven zijn nu de rijkste en machtigste bedrijven ter wereld... Die omvang hebben ze ingezet om hun concurrenten uit te schakelen of op te slokken, om zich de persoonlijke gegevens van hun gebruikers toe te eigenen, en - in het geval van Google, Facebook en Amazon - om die voor eigen gewin te benutten”. De andere leden van de Big Five zijn Microsoft en Apple. Netflix wordt ook genoemd en Microsoft geldt als oudere deelnemer.
Surveillance en gebrek aan privacybescherming
De schrijfster wijst op landen waar met behulp van (informatie van) Google en Facebook bevolkingen worden onderdrukt of vermoord en op het gevaar van surveillance in een autoritaire staat, met name bij een alliantie met Big Tech-bedrijven. Ook Apple, dat zich graag profileert als kampioen op het gebied van privacy-bescherming, “lijkt evenmin veel bezwaren tegen ‘lokale Chinese regels’ te hebben,” die een onderdrukkend karakter hebben naar westerse maatstaven.

Uit de bubbel (Robert Vuijsje interviewt Pete Philly Volkskrant 5 februari 2018 p. V4-5):
Welke rol speelt afkomst in Nederland? Dat onderzoekt de Volkskrant in een reeks interviews. Rapper Pete Philly (37): 'Wanneer Rutte de minister-president is, heb je als land een probleem.'
Wat herken je in Rutte?
Op die scholen was het een vanzelfsprekende gedachte: bepaalde deuren worden voor ons geopend. Zonder te beseffen dat die voor anderen dus gesloten blijven. Ze kijken naar de rest en denken: waarom sta jij niet op het speelveld dat voor mij zo makkelijk bereikbaar was? In dat milieu zag ik vaak niet genoeg empathie voor mensen met een andere achtergrond. En zo iemand is nu de minister-president van Nederland.
'Iemand als Rutte is nooit gedwongen om zijn privilege te herkennen. Hij zegt: Zwarte Piet is nou eenmaal zwart, dus fuck off. Dat herken ik, zo werd op die scholen naar veel dingen gekeken: it's my way or the fuckin' highway. Wanneer je in een sociale bubbel leeft en voor die manier van denken ook nog high fives krijgt, dan ga je er zelf in geloven. Het mag allemaal, ik wil geen oorlog beginnen, ik constateer alleen dat Rutte een blinde vlek heeft. Het is niet uniek, overal op de wereld bestaan dit soort systemen. Maar wanneer zo iemand de minister-president is, heb je als land een probleem.'
Waarom kwam je vader naar Nederland?
Mijn eerste school was een Amerikaanse, met mijn eerste vriendjes sprak ik Engels. Dat ik in het Engels muziek schrijf is geen masker dat ik opzet, het is een masker dat ik afzet. Het is de taal waarin ik mezelf het meest intiem en begrijpelijk kan uiten.
'Wat ik op Aruba heb gezien: cultuur is beweeglijk en multi-interpretabel. Je had een mix van Noord-Amerikaanse, Zuid-Amerikaanse, Caribische en Nederlandse cultuur. Op een bepaald moment zegt iemand: dit is hoe we dingen hier doen. Dat kan zo weer veranderen als later iemand anders zegt: en vanaf nu doen we het zo.

Mix tussen communisme en hyperkapitalisme (Robert van Gijssel, Jonathan Witteman Volkskrant 28 mei 2016 katern Vonk p. 4):
WINNER TAKES ALL-MODEL
Het kuddegedrag van de consument hangt samen met de observatie die socioloog William McPhee al een halve eeuw geleden deed: bij hits bestaat een onevenredig groot deel van het publiek uit consumenten die normaal gesproken zelden of nooit een plaat kopen of naar de bioscoop gaan, legt Elberse uit. Bestsellers als Fifty Shades of Grey of Gijp leunden bijvoorbeeld voor een belangrijk deel op mensen die normaal niet zo van lezen houden. Het publiek voor obscure boeken bestaat vooral uit veellezers. En doordat ze veel lezen - cq veel muziek luisteren of films kijken - zijn deze consumenten vaak ook kritischer. Dit draagt eraan bij dat de populairste boeken vaak ook beter gewaardeerd worden dan mindere verkoopsuccessen.
Het winner takes all-model tekent zich extra sterk af in de muziek. De muziekindustrie is anno 2016 een curieuze mix tussen hyperkapitalisme en communisme. Nog steeds weet een minuscule elite van artiesten, producers en platenbonzen fabelachtige rijkdom te vergaren met muziek. Maar door piraterij en de schamele royalty's bij streamingdiensten is het voor de mindere goden sappelen.

Hello Ontworstel- of onderwerpingsliedje (Robert van Gijssel Volkskrant 28 mei 2016 katern Vonk p. 5):
Hillary Clinton begreep Stand By Your Man van Tammy Wynette niet en nu voelt Adele zich geroepen haar Hello uit te leggen.
Maar dat verhaal in Stand By Your Man is natuurlijk ook heel anders op te vatten, vooral als je er niet in slaagt enig sarcasme uit Wynettes tekst te vissen.
Dat lukte bijvoorbeeld Hillary Clinton totaal niet. In een interview op tv vertelde zij in 1992: 'Ik ben geen klein vrouwtje dat naast haar man staat en koekjes bakt, zoals Tammy Wynette.' Clinton bespeurde in Stand By Your Man een vrouwelijke onderdanigheid en een ouderwetse moederlijkheid. En daar werd de zangeres woedend over. Zij stuurde een boze brief naar Clinton: 'Jij hebt iedere vrouw beledigd die het op eigen kracht heeft gered in het leven, die niet door haar man mee naar het Witte Huis werd genomen.'
Ja, Tammy Wynette wist na die vijf huwelijken wel hoe ze van zich af moest bijten.
OVERLEVINGSKRACHT
Dat bleek ook uit haar beroemde liedje Till I Can Make It On My Own, waarmee ze een zoveelste echtscheiding aankondigde. Met dat nummer over vrouwelijke overlevingskracht werd Wynette de fakkeldraagster voor sterke en vrijgevochten vrouwen, maar ook dát lied bleek weer heel anders uit te leggen. 'Ik ga bij je weg', zong Wynette, 'maar je weet dat ik je ook weer eens zal opbellen, als ik het even niet meer zie zitten.' Dat vonden sommige vrouwen dan weer niet zo sterk.

Te veel politici en hun beleidsmedewerkers hebben door de verantwoordelijkheid voor het rentmeesterschap aan het grootkapitaal over te dragen het paard achter de wagen gespannen. Het probleem is nu dat door het gebrek aan tegenwicht het grootkapitaal in zijn eigen spelletjes, lees sprookjes is gaan geloven en geleidelijk het casinokapitalisme centraal is komen te staan.
Logisch dat Adele zich geroepen zag haar tekst nog eens nader te duiden, zoals Wynette dat ook honderd keer moest doen. Hello ging volgens Adele niet over een ex, maar over ouder worden en verwijderd raken van familie en vrienden. Die 'other side' stond voor de volwassen levensfase, waarin je vaak met weemoed terugdenkt aan de jeugdjaren.
En of we er verder, alsjeblieft, niet al te ingewikkeld over wilden doen.

Outplacement of Een Kamerlid kan een lastige puzzel zijn (Ariejan Korteweg Volkskrant 21 april 2016 p. 21):
Zet 'Kamerlid' op je cv en de deuren springen niet open.
Een Kamerlid kan een lastige puzzel zijn, zegt Roeland Doornbosch van LoopbaanNaPolitiek een dag later peinzend. 'Een doorsnee werkgever heeft weinig beeld van wat zo iemand doet. Kan hij managen, een project leiden?' Hij kan beïnvloeden, argumenteren, snel schakelen, charmeren misschien - maar wat voor baan hoort daarbij? Zet Kamerlid op je cv en de deuren springen niet open. Eerder omgekeerd, denkt Doornbosch.
Belangenbehartiger, woordvoerder, lobbyist - veel verder komt Doornbosch niet. Zijn advies: begin op tijd met nadenken over wat je wilt. Een zoektocht duurt zeker een half jaar.
Het grote aftellen is begonnen. Eind dit jaar gaat Den Haag in de campagnestand. Dat betekent: nu voorbereiden op de sprong van de apenrots.

'Faceboek brengt pavlovtechniek naar nieuw level' (Janita Naaijer Volkskrant 21 april 2016 p. 23):
Erdogan-cartoons van Ruben L. Oppenheimer zijn niet welkom op Facebook, en ook een Erdogan-hekeldicht van journalist Annabel Nanninga werd naar de digitale prullenbak verwezen. Technologiedeskundige en jurist Danny Mekic over de houdbaarheid van Facebooks huisregels.
Wat zou Zuckerberg moeten doen?
'Hij moet de nationale wetgeving van ieder land handhaven. Je kunt niet één norm hanteren voor zeven miljard mensen. Facebook moet doen wat Twitter doet. Twitter laat bepaalde tweets in sommige landen niet zien, omdat die daar in strijd zijn met de wet. Tegelijkertijd tonen ze wel dát ze een tweet hebben weggehaald, terwijl het op Facebook volledig onduidelijk blijft welke posts verwijderd zijn.'

In de Samenvatting eindrapport Commissie Parlementair Onderzoek Onderwijsvernieuwingen onder voorzitterschap van Jeroen Dijsselbloem staat 'Verantwoordelijke bewindslieden vertoonden een tunnelvisie': De uitvoering van het vernieuwingsproces werd gedurende de gehele jaren negentig uit handen gegeven aan externe procesmanagers. Een dergelijke constructie stond op gespannen voet met de ministeriële verantwoordelijkheid en een adequaat parlementair toezicht. De kring van beleidsmakers stond onvoldoende open voor kritiek en waarschuwingen. Eigen ervaringen in plaats van wetenschappelijk onderzoek vormden de onderbouwing van de ingezette didactische vernieuwingen. Deugdelijke pilots en experimenten ontbraken.

Mede naar aanleiding van de Commissie Dijsselbloem en de kwaliteit van het onderwijs stelt Ronald Plasterk in de Volkskrant van 1 december 2007 dat: De vernieuwingen het niveau hebben verlaagd.

Microbiologie Verdachte plaatjes
Beelddetective in de biologie (George van Hal Volkskrant 28 november 2020 Wetenschap p. 22-23):
Deze maand trok wetenschapsblad Science een artikel terug van oud-minister Ronald Plasterk. ‘Beelddetective’ Elisabeth Bik bracht de bal aan het rollen met haar speurwerk naar dubieuze afbeeldingen in vakartikelen. Wat drijft haar?
Elisabeth Bik speurt naar verdachte afbeeldingen in de vakartikelen van haar ex-collega’s. Naar patronen die zich herhalen. Naar dezelfde cellen die opduiken op microscoopfoto’s van verschillende weefsels, bijvoorbeeld. Naar streepjes en vlekjes die op meerdere afbeeldingen staan, terwijl je gezond verstand je vertelt dat dat absoluut onmogelijk is.
Zo ook die twee vlekjes, aanwezig in plaatjes uit een artikel dat dertien jaar geleden in het toonaangevende vakblad Science werd gepubliceerd door Ronald Plasterk en collega’s. De oud-minister maakte destijds furore als wetenschapper bij het Hubrecht Instituut in Utrecht, de plek waar ook zijn co-auteurs werkten.
Het artikel doet verslag van het gedrag van rna, een neefje van dna waarin eveneens de genetische informatie van het leven schuilt. Dat leven is in dit geval de rondworm C. elegans, wiens rna Plasterk en collega’s in kaart brachten met zogeheten northern blots, een analysetechniek die rna zichtbaar maakt.
Zo ging het in eerste instantie ook met het artikel van Plasterk. Pas nadat Bik openbaar haar beklag had gedaan op Twitter kwam de bal aan het rollen. En dan zijn er van Plasterk nóg eens drie artikelen waar Bik en anderen op PubPeer hun twijfels bij hebben geplaatst.
‘Eentje heeft nu een formele expression of concern’, zegt ze. Daarmee geeft de uitgever toe dat er iets verdachts aan de hand is zonder het artikel meteen terug te trekken. Dat artikel verscheen in 2004 in het vakblad Nucleic Acids Research. In de publicatie duiken foto’s op van embryo’s van zebravissen die overduidelijk hetzelfde zijn, terwijl het artikel claimt dat het om verschillende embryo's gaat.
Of er ook gevolgen zullen zijn voor de andere twee artikelen met verdachte plaatjes en of de vondsten invloed zullen hebben op de carrière van Plasterk, durft Bik niet te zeggen. Daarvoor gebeurt het nog net iets te vaak dat haar vondsten geen consequenties hebben.

Negeerde het Pentagon spionagedrones omdat het te druk was met ufo’s? (George van Hal de Volkskrant 10 november 2022, p. 15):
Het zal je maar gebeuren dat je je belangrijkste geopolitieke vijand geen strobreed in de weg legt wanneer deze met spionagedrones over je legerbasissen vliegt omdat je te druk bent met giechelen over aliens.
Althans: als het rapport inderdaad de conclusies trekt die The New York Times bij monde van zijn bronnen liet optekenen. Want dat rapport zélf is nog altijd spoorloos. Het had 31 oktober al aan het Congres gepresenteerd moeten worden. Deze week antwoordde een woordvoerder van het Amerikaanse Department of Defense op persvragen dat hij niet wist wanneer het rapport precies zou komen en dat hij ook niets kon zeggen over de rol van Chinese drones. In het ufo-wereldje namen de geruchten over een doofpotpoging direct toe.

Een enkele jaren geleden uitgebracht OESO-rapport schrijft dat het Ministerie van Onderwijs onvoldoende greep op het hoger onderwijs heeft. De OESO waarschuwt: Er is een reëel gevaar dat het onderwijs een sociale tweedeling langs culturele lijnen aan het vestigen is.

Neem taalonderwijs voor jongeren serieus. Leer ze de taal van de wereld om hun heen (Els Stronks en Jacques Vriens de Volkskrant 14 juli 2022 p. 28):
Aleid Truijens bepleitte onlangs in haar column (Ten eerste, 12 juli) om toegezegd extra onderwijsgeld in te zetten voor basisvaardigheden, niet voor burgerschapsvorming. Kinderboekenschrijver Jacques Vriens is het niet met haar eens.

Begin nou maar eens met lezen, schrijven en rekenen. Wie dat niet kan is verloren (Aleid Truijens de Volkskrant 12 juli 2022 p. 15):
Duurzame kwaliteitsverhoging is alleen te verwachten van het verbeteren van de lerarenopleidingen, opdat die voortaan mensen afleveren die precies weten hoe je kinderen effectief basisvaardigheden bijbrengt en aan wie je dat gerust kunt overlaten. Dat vergt weer heel andere investeringen en inspanningen.

Een kortere lesweek hoeft geen kortere schoolweek te betekenen. Het kan een verrijking zijn (Aleid Truijens de Volkskrant 5 juli 2022 p. 15):
Dat is wat ik mis, bij alle daadkracht van deze ministers: een historische analyse van de ontsporing. Waar ging het vele geld voor de bestrijding van het lerarentekort heen? Waar zit het lek? Waardoor stegen de overheadkosten en groeide het aantal mensen met een lesbevoegdheid dat niet voor de klas staat? Waarom verdwenen de academici uit het onderwijs? Intussen daalden de leerprestaties en daalde de status van het leraarschap. Geen toeval. Kijk het monster in de bek en traceer de oorzaken, anders werken ook deze voorstellen niet.
En houd eens op met zeggen dat het leraarschap zo nobel en prachtig is, zoals Dijkgraaf deed in Op1.

De grootsteomissie in de wetenschappelijke wereld is te onderkennen dat een computer wel het denken maar niet het voelen, de menselijke emoties kan simuleren. Het helicoptergeld dat door zowel de EU als de VS wordt uitgestrooid zal niet door de bubbel waarin Frits Bolkestein gevangen zit worden opgelost. Tegenover de 10 miljard van ASML-topman Peter Wennink is de 1 miljard extra van Robbert Dijkgraaf voor de wetenschap zeer bescheiden. In plaats van dat we in het leven onze eigen weg, de middenweg, de route van balancerend leiderschap kiezen prefereren we veelal het kuddegedrag (Groupthink). Bij nabootsend gedrag kiezen we voor de bekende weg, de opvattingen van de kudde.

Oordeel niet zo snel over kinderen (Aleid Truijens Volkskrant 16 april 2016 p. 16):
Zeg niet dat niemand heeft gewaarschuwd. De beschamende conclusie die de Onderwijsinspectie trekt in haar jaarverslag is niet verrassend.
De kloof tussen kinderen van hoogopgeleide en die van laagopgeleide ouders groeit; bij gelijke intelligentie krijgen die van hoogopgeleiden gemiddeld een 'hoger' schooladvies. Vaak een té hoog advies: bij kinderen van hoogopgeleide ouders is sprake van 'overadvisering'; hun kinderen komen als zij een gemiddelde intelligentie (vmbo-t) hebben toch vaak (38,8 procent) op het vwo terecht. Bij kinderen van laagopgeleide ouders is juist sprake van 'onderadvisering'.
'Onacceptabel!' roept voorzitter Paul Rosenmöller van de VO-raad. 'Zorgelijk' sippen minister Jet Bussemaker en staatssecretaris Sander Dekker. Dat gejammer hoeven we niet serieus te nemen. De groeiende ongelijkheid is gewoon een gevolg van overheidsbeleid.
De onlangs overleden onderwijssocioloog Jaap Dronkers wees onvermoeibaar op ongelijkheid in kansen, op cruciale verschillen in 'cultureel kapitaal'. Hij bewees dat vroege selectie - de valbijl waaraan wij onze 12-jarigen onderwerpen - kansen verkleint. Dat de heersende modes in het onderwijs, eerst het competentieleren en vervolgens de 21ste-eeuwse vaardigheden, in het nadeel zijn van kinderen uit lagere milieus. Bij rekenen is iedereen gelijk, maar dat geldt niet voor vaardigheden als zelfstandig werken, jezelf presenteren, werkstukjes maken en samenwerken. Ook voor de citotoets is iedereen gelijk. Een toets heeft geen vooroordelen of verwachtingen. De Citotoets kon voor onderschatte kinderen hun redding betekenen.
Dit kabinet nam welbewust maatregelen die de ongelijkheid vergrootten: het schafte de basisbeurs af en de bijdrage in de studiekosten. Het oordeel van de leerkracht in groep 8 ging zwaarder tellen dan de Cito-score. Die maatregel had meteen gevolgen: kinderen van hoogopgeleide ouders die hetzelfde scoren als die van lager opgeleiden, bleken 3,5 keer zo vaak een hoger advies krijgen. Vreselijk, jammerde Bussemaker afgelopen herfst. Maar ze herriep de maatregel niet. Hopelijk gebeurt dat nu.

Kom kijken op onze iPad-school (Maurice de Hond de Volkskrant 29 september 2015):
De kritiek op Steve Jobsscholen dat je er niet goed leert lezen, schrijven en rekenen, is uit de lucht gegrepen. Kom maar kijken op onze school De Ontplooiing in Amsterdam Nieuw West.

Ict heeft valse hoop gewekt of De computer moet een middel worden, geen oplossing (Aleid Truijens de Volkskrant 19 september 2015, p. 12):
De zegeningen van ict in het onderwijs, het is een gevoelig onderwerp. Alle kinderen een iPad, waarop ze hun individuele leerroute volgen? Zal dat de nieuwe generatie wapenen met nieuwe vaardigheden, broodnodig deze eeuw van snelle technologische veranderingen? Geeft dat kinderen die in het huidige onderwijssysteem vastlopen nieuwe kansen? Etc.
Toch fijn dat onderzoekers van PISA, de organisatie die voor de OESO wereldwijd onderwijsresultaten toetst en vergelijkt, nu eens gekeken hebben hoe het echt zit. PISA onderzocht het gebruik van ict in de afgelopen tien jaar in zeventig landen en bekeek de samenhang met leerresultaten. De onderzoekers hebben slecht nieuws: leerlingen die veel gebruikmaken van computers op school zijn niet beter gaan presteren in taal, rekenen/wiskunde en natuurkunde. Eerder slechter. De enorme investeringen in ict in het westerse onderwijs betalen zich vooralsnog nergens uit (Students, Computers and Learning: - (Where’s the connection?).

Schoolvak geschiedenis moet zelfstandig blijven of Leerlingen kunnen niet zonder het schoolvak geschiedenis (Cees van der Kooij Volkskrant 15 maart 2016 p. 21):
Ons Onderwijs 2032
We moeten ons niet op sleeptouw laten nemen door het advies van de commissie-Schnabel.
Bij geschiedenis leer je kijken door de ogen van een ander. Leerlingen leren medemensen uit andere tijden en culturen niet in de eerste plaats te beoordelen, maar te begrijpen. Daardoor leren ze ook zichzelf beter kennen. Geschiedenis mag niet tot een historisch perspectief binnen actuele thema's worden gereduceerd, chronologie en feitelijke kennis mogen niet gemarginaliseerd worden om het beoogde historisch denken en redeneren te kunnen realiseren.
Geschiedenis en identiteit zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Dat maakt ons vak relevant en spannend. Op basis van historische informatie formuleren mensen wie ze zijn, welke grenzen tussen hen en de ander zijn getrokken in de loop der tijd, wat verschillen en overeenkomsten zijn. Een dergelijke benadering leidt tot reflectie op eigen waarden en normen. Verhalen over het verleden wekken verwondering en verbazing, soms boosheid en ergernis. Geschiedenis nodigt uit tot verbeelding én tot kritisch denken en heeft daarmee een belangrijke rol in de persoonsvorming. Wie ben ik in deze wereld en wat is mijn taak? Bewustwording van de eigen en andermans standplaatsgebondenheid is een wezenlijk onderdeel van deze persoonsvorming.
Beslissen over de toekomst
De unieke bijdrage van het vak geschiedenis aan de vorming van de leerling is inzicht en overzicht bieden in die enorme wereld die achter ons ligt en tegelijkertijd deel uitmaakt van onze cultuur. Het begrijpen van het heden en het op juiste wijze beslissen over de toekomst, kan niet zonder kennis van de ontwikkeling die ons gebracht heeft waar we nu zijn. Wie niet weet waar hij vandaan komt, weet niet waarheen hij onderweg is. We noemen dit historisch besef. Er zitten schakels tussen verleden, heden en toekomst. Ook als individu ben je een schakel in een keten van gebeurtenissen, je bent geworden wie je geworden bent door het verleden.

In De Gammacanon (51 en slot) toont Jaap Dronkers de sociale ongelijkheid, lees onrechtvaardigheid, de asymmetrieën op aarde.

Jaap Dronkers, ‘Ruggengraat van ongelijkheid’, Elsevier 13 oktober 2007: Het streven in het onderwijs de laatste decennia was: ongelijkheid tegengaan. Gelijke mensen, gelijke kansen was het devies. Maar de afgelopen decennia is die ongelijkheid alleen maar toegenomen, volgens de socioloog Jaap Dronkers – ondanks maatregelen om dat tegen te gaan, en soms juist dóór die maatregelen. Het lijkt wel of de gunstige vernieuwingen van de eerste driekwart eeuw voor een groot deel teniet zijn gedaan door wat er de laatste 25 jaar werd ingevoerd. Dronkers bepleit het navolgen van de eerste zin van het grondwetsartikel over onderwijs: Het onderwijs heeft de voortdurende zorg van de regering.

Aleid Truijens geeft in haar column in de Volkskrant van 20 oktober een reactie op het rapport van Jaap Dronkers. Ons onderwijs vervult zijn functie als ‘hefboom’naar een beter leven beroerd. Het mechanisme van de self-fulfilling prophecy wordt bij ons op geraffineerde wijze vervolmaakt: het is bijna onmogelijk om onder de doem van lage verwachtingen uit te komen. Dankzij een heersende gelijkheidsideologie, en onder goedkeurend geknik van opeenvolgende sociaal-democratische bestuurders. Een van de oorzaken voor ongelijke kansen in het onderwijs: ‘zachte didactische methoden’, die niet het te behalen eindresultaat vooropstellen, maar de ‘ontplooiingskansen’.

In de Volkskrant 17 juni 2008 een column van Aleid Truijens over het thema dat Dronkers heeft aangesneden. Naast nuttige informatie die ik nog niet had (over niet meer betalen van de tweede corrector), is het een voor Aleid onverwacht reactionair stukje, ik kan me tenminste niet voorstellen dat de uitsmijter ironisch is bedoeld: "Alleen een examen waarvoor je flinke kans loopt te zakken, is de moeite van het halen waard." Brrrrrrrrr. Aleid wil het nakijken verder optuigen, dat is eerlijker niet waar, maar dat gaat eraan voorbij dat alle tijd en kosten die besteed worden aan dat nakijken, ten koste gaan van—worden gestolen van—de vorming en de opleiding van diezelfde leerlingen. Trouwens, ons middelbaar onderwijs is al zo waanzinnig selectief, moet dat eindexamen dan ook nog eens idioot selectief worden opgetuigd? In wiens belang is dat?

'Controle EU-miljarden is vlooienspel' (Marc Peeperkorn de Volkskrant 13 oktober 2016 p. 10-11):
De Europese Unie kan haar miljarden veel zinvoller en efficiënter besteden, stelt Alex Brenninkmeijer, het Nederlandse lid van de Europese Rekenkamer. Hoe? Door simpel de vraag te stellen: is het doel wel nuttig waaraan het geld wordt besteed? Vandaag zal de Europese Rekenkamer voor het 22ste jaar op rij geen goedkeuring geven aan de besteding van de EU-miljarden.
Vandaag presenteert de Rekenkamer haar jaarverslag over de besteding van het EU-budget 2015 (145,2 miljard euro). En voor het 22ste jaar op rij blijft een goedkeurende verklaring uit over de rechtmatigheid van die uitgaven. 'Een volstrekt deprimerend beeld', beaamt Brenninkmeijer. 'Zeker omdat het Europees Parlement en de lidstaten vervolgens overgaan tot de orde van de dag. Dat voedt het vermoeden dat ze het eigenlijk niets kan schelen.'
Is de vraag niet of er sowieso wegen aangelegd moeten worden met EU-geld? Of onverkoopbare melk gesubsidieerd?
'Dat soort vragen moeten inderdaad veel meer gesteld worden. Niet alleen: heeft u bereikt wat u wilde bereiken? Maar: was het doel wel nuttig? Op dat moment belandt de Rekenkamer echter midden in de politieke discussie. Want de lidstaten bepalen waar het geld naartoe gaat.'
Biedt de Brexit geen kans de EU-begroting open te breken? Een grote nettobetaler valt weg, veranderingen zijn onvermijdelijk.
'Het biedt zeker een unieke kans. Dat we niet meer kijken over welke landen en projecten het geld wordt verdeeld maar op basis van welke uitgangspunten. Budgetcommissaris Kristalina Georgieva noemde de Europese meerjarenbegroting onlangs een vredesakkoord, gestold wantrouwen tussen de lidstaten. Het effect is dat er steeds zeven jaar geen zinvolle discussie wordt gevoerd over wat we met het geld doen. De huidige EU-begroting is een begroting van het verleden.'
Blijven landen niet proberen zo veel mogelijk geld binnen te harken?
'Het is juist deze politiek die de burgers afstoot. Het is positioneel onderhandelen: een land heeft een belang, spijkert die positie zo goed mogelijk dicht en vervolgens gaan de hakken in het zand en begint het touwtrekken. Dynamiek zonder voortgang. Je kunt ook integratief onderhandelen, dan breng je eerst de belangen in kaart en kijk je waar die overlappen. Mijn ervaring met conflictbemiddeling leert dat 60 procent van de belangen gelijkgericht zijn. Met Europese samenwerking kun je een race to the bottom - steeds lagere lonen, steeds meer belasting ontduiken - ombuigen in een race to the top.'

Daar gaat ons geld (de Volkskrant 24 november 2007) gunt Yvonne Doorduyn het publiek een blik in de keuken van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap.
Schaal 11
Veel topambtenaren waren oud-onderwijzers of onderwijskundigen met dezelfde idealen. De grote vernieuwingen – van basisvorming tot vmbo – waren politiek gedreven, dat wel. Maar de ambtelijke top werkte gretig mee. ‘Het waren elkaar versterkende processen’, zegt Jan van Dam, manager voor de sector OCW bij de Algemene Rekenkamer. ‘Het was een netwerkproces tussen politiek en onderwijskundigen, met een grote rol voor de wetenschap. Plannen werden ontworpen vanachter de tekentafel, zonder deugdelijke toetsing of ze ook echt konden worden uitgevoerd.’
Naar aanleiding van deze publicatie kan de vraag gesteld worden in hoeverre creëren grote bureaucratische organisaties nog kwalitatieve meerwaarde?

Arie van der Hek geeft in de Volkskrant van 2 februari 2008 een reactie. Wim Mijnen was een erkende goeroe op het gebied van de onderwijsvernieuwing. Zijn invloed op bewindslieden was groot. Het gevolg was dat de bestuurder en managers in het onderwijs, trendgevoelig als ze zijn, zich snel tot het nieuwe leren bekenden. Zo is nu eenmaal de cultuur in onderwijsland. Onderwijsambtenaren en inspecteurs zorgden ervoor dat daar geen verandering in kwam.

Hij haakt in op de column Het gedraai van de vernieuwingspolitie van Aleid Truijens in de Volkskrant van 29 januari 2008. Het is opvallend om te zien hoe snel bestuurders als Kete Kervezee en Heim Meijerink met een andere pet op van kleur veranderen.

Jouke de Vries en Paul Bordewijk boek Rijdende treinen en gegepasseerde stations – Over Screbrenica, de kredietcrisis en andere beleidsfiasco’s.
Kennis is niet bestuurlijk neutraal, maar steeds meer een onderdeel van de politiek zelf geworden. Dat noemen Bordewijk en De Vries met een duur woord een ‘beleidsparadigma’, het geheel van diepe overtuigingen, morele veronderstellingen, technieken en vaste gewoontes waarmee bestuursproblemen plegen te worden opgelost. Buiten zo’n paradigma is over het algemeen weinig heil en wordt tegenspraak al vlot opgevat als vervelende dwarsigheid, hindermacht of rancune. Critici bevinden zich ‘buiten de politieke realiteit’, zoals de auteurs aangeven.

Door de toenemende complexiteit van de politieke vraagstukken neemt de kans op Groepsdenken toe. De Groupthink theorie van de Amerikaan Irving Janis kan tot gevolg hebben dat pas wordt opgetreden wanneer het duidelijk misloopt. Instituties kunnen een enorm probleem vormen in de zelfverwerkelijking van het individu en de ontwikkeling van een duurzame, betekenisvolle unificatie van de samenlevingen die deel uitmaken van de wereldorde. Het gewraakte Group thinking (hokjesgeest, bewustzijnsvernauwing), een tunnelvisie, houdt in dat bestuurders marionetten van het systeem kunnen worden waar ze mee willen triomferen en dat alle overige betrokkenen in de samenleving in zielloze mechanische ledepoppen neigen te veranderen. Het individualisme en de algehele hekel aan een idee van buitenaf opgelegde orde is het resultaat.

Om grip te krijgen op het verschijnsel organisatiecultuur wordt een constructieve oplossing, het duurzamere energiemanagement van een nieuwe wereldorde aangereikt; een aangepast energiemanagement in de zin van een persoonlijk en collectief beter omgaan met de energie van mensen in relatie tot zichzelf en het systeem waar ze deel van uitmaken.

In het kader van het innovatieplatform schrijft Jan Peter Balkenende (Volkskrant 3 juni 2006):
Het onderwijs staat niet alleen voor de zware opgave schooluitval te vermijden, maar zal ook leerlingen moeten uitdagen het allerbeste uit zichzelf te halen. Samen verstevigen we de basis voor 'Welvaart en Welzijn' (Kwaliteit en Kwantiteit) in de toekomst. Op alle Nederlanders van jong tot oud zal een appèl worden gedaan het beste uit zichzelf te halen en hun kennis en vaardigheden up to date te houden.

Extreemrechts en nazistisch gedachtegoed is nu onderdeel van het mainstream debat (Tim Luimes 4 september 2017):
Naast de wat onschuldigere gekrechtse buzzwords als ‘partijkartel’, doen ook wat duisterdere woorden en gedachten hun intrede: ‘omvolking’ is een woord dat steeds meer gehoord wordt, een woord dat de beginselen kent bij de nazi’s; eerder dit weekend sprak Theo Hiddema nog over ‘rassenvermenging’ die de integratie ten goede zou komen (Witteman vraagt burgemeester Aboutaleb daarover: is dat een goed idee?); en nu dan: het ‘cultuurmarxisme’.
Aan tafel van Buitenhof 3 september 2017 zaten Sid Lukkassen, schrijver van het boek Avondland en Identiteit, en Groene Amsterdammer-redacteur Casper Thomas.
Lukkassen (30) is naast frequent noemer van allerlei mooie namen en buzzwords – waarmee hij mooi in het alt-right straatje van Thierry Baudet en consorten past, lekker bedienend van Latijnse frasen en prachtige zelfbedachte, maar nietszeggende woorden als ‘oikofobie’ en ‘occidentofobie’ – ook nog raadslid van de VVD in Duiven en huisgenoot van zijn ouders, zo valt te lezen in een recent interview met De Volkskrant. Het zou me niet verbazen als hij zijn carrière binnenkort voortzet bij Forum voor Democratie, nadat hij de VVD is uitgeflikkerd.

Afscheidsrede Paul van Tongeren: Dankbaarheid als levenshouding (Sid Lukkassen Civis Mundi Digitaal #35, 6 februari 2016):
Op dit vlak leek Paul van Tongeren echter buiten de “massamens” te rekenen. Want precies de Spaanse filosoof Ortega y Gasset (1883 – 1955) maakte duidelijk dat de massamens “existentieel ondankbaar is” – existentiële ondankbaarheid is daarom kenmerkend voor het tijdvlak van de kosmopolitische metropool en het massaconsumentisme. “Massamens” slaat op het menstype dat een zeker naïef techniek-optimisme kent: de huidige tijd is beter en wetenschappelijker dan eerdere tijden – daarom is hij niet bereid om de lessen uit eerdere tijden serieus te nemen. Hij of zij is niet bereid om een dialoog over de tijd te voeren, om naar stemmen te luisteren uit het verleden. De massamens is klein omdat hij niet op de schouders van reuzen staat: welvaart wordt als vanzelfsprekend beleefd en men meent daar ‘recht’ op te hebben. Het leven van de massamens is makkelijk en aangenaam en in diens beleving hoort dat zo te zijn. Tegenover de massamens stelt Ortega y Gasset de excellente en selecte mens, die zichzelf voortdurend hogere uitdagingen voorlegt, en anders niet met zichzelf tevreden is. Het doet denken aan wat Oswald Spengler als de “faustische ziel van Europa” omschreef: a spirit of restless striving.
Dat betrekt ‘dankbaarheid’ slechts op het materiële vlak, maar neem ook het geestesleven. Toen Van Tongeren aantrad waren de tradities rond Aristoteles en Nietzsche levenskrachtig, terwijl er vandaag fel geknokt moet worden om dit te laten overleven. Van Tongeren zelf maar ook andere sprekers wezen hierop. We maken daaruit op dat maar weinigen de universiteiten danken voor de politieke correctheid en het managementdenken. Hun hele leven lang vielen postmodernen de begrippen ‘waarheid’, ‘goedheid’ en ‘schoonheid’ aan met sofistische technieken – zij verdienden daarmee dikbelegde boterhammen terwijl een filosoof vandaag moet bedelen om een halfjaarcontract. Onder het mom van “dekolonisatie” zijn Randstadse actiegroepen alvast in verzet gekomen tegen het Westers cultureel erfgoed omdat deze tradities minderheden zouden kwetsen. redblackred%schoonheid die we in onze nabijheid aantreffen, de duistere zijde van dit leven bedekt.

Burgemeester Rob Welten: 'Voer een politieke dienstplicht in'
Burgemeester Welten van Borne op Tubantia.nl van 30 januari:
'Het gaat erom dat mensen nu niet het gevoel hebben dat ze door politiek en bestuur goed worden vertegenwoordigd. 'Je zou honderd mensen kunnen loten uit het bevolkingsregister en die samen een fysiek burgerpanel laten vormen, een klankbord voor het college van B en W en de gemeenteraad.

De belangstelling voor het nieuwe leren hangt vermoedelijk met mijn eerste publicatie in Het Landelijke H.T.S.-orgaan van maart 1966 samen. De reactie haakte destijds in op een polemiek rond het thema H.T.S. nieuwe stijl. Mijn kritiek had op het eenzijdige, vrijwel uitsluitend klassikaal gerichte, onderwijs betrekking. Nu is het zo dat op scholen voor het hoger beroepsonderwijs het klassikale onderricht soms beperkt blijft tot enkele uren per week.
In mijn praktijkjaar bezocht ik een Volkshogeschool waar onder andere maatschappelijke onderwerpen in discussievorm aan de orde werden gesteld. Conclusie in het bewuste artikel was: Door actualiteiten (bijvoorbeeld de wet op het televisiebestel van minister Vrolijk) en andere onderwerpen als bijvoorbeeld leidinggeven, kunst en literatuur in discussievorm te behandelen, zal het creatief denken zeer zeker worden bevorderd alsmede spreekvaardigheid, gedachtenfomulering en mensenkennis. Terwijl het ook verruimend werkt op het maatschappelijk inzicht.

Wederkerig altruïsme, het verschijnsel waarbij men elkaar wederzijds helpt of een gunst verleent, is een veelvuldig onderzocht onderwerp binnen de Evolutionaire psychologie. De reciprociteit van "voor wat hoort wat" is "heb uw naaste lief". Rita Smaniotto: Op basis van experimenten, simulatie-onderzoek en een heranalyse van een aantal antropologische studies naar het delen van voedsel in jagers-en verzamelaarsvolkeren concludeert Rita Smaniotto in haar proefschrift dat het "voor wat hoort wat" mechanisme niet zo wijdverspreid is als doorgaans wordt aangenomen. Volgens haar is er in veel gevallen sprake van een alternatief mechanisme, het "heb uw naaste lief" mechanisme. Dit mechanisme is vooral gericht op het welzijn van personen in iemands directe omgeving.

Creativethink (Schijnbare paradox, Geest - Ziel - Lichaam, Perceptie, Levensbeschouwing, ‘Zaaien en Oogsten’)

Nexus conferentie 17 juni 2023 (Nietsche and Van Gogh discuss The Future of Western Civilization, p. 7):
Voor zowel het klootjesvolk als de snobs waren jij en ik te oneigentijds, te onaangepast, te zeer vrije geest, beste Vincent.’
De aangesprokene knikte driftig instemmend en met een onmiskenbare ontroering in zijn stem zei hij: ‘En daarom zijn wij nu vrienden, Frédéric.’
De donkere waas van somberte die Van Gogh aanvankelijk bij Nietzsche had waargenomen, had plaatsgemaakt voor een stralende blik. En als om de vriendschap te bezegelen geeft Nietzsche zijn nieuwe vriend een stevige hand met de woorden: ‘Bien sûr, mon ami! Wij zijn vrienden. En niet alleen dat, daar in het ondermaanse zijn wij nu ook nog eens allebei wereldberoemd. Bij Zarathustra! Wie had dat ooit kunnen denken.’
Van Gogh had geen idee wie die Zarathustra wel mocht zijn, maar het leek hem niet gepast om dat nu te vragen. In plaats daarvan vroeg hij Nietzsche: ‘Ken jij wellicht het werk van Gavarni? De briljante illustrator van onder andere het werk van Balzac en de gebroeders Goncourt?’
32: Omwille van de toekomst van de mensheid onderzoekt Huizinga als historicus de lessen van het verleden. Zoals Van Gogh in Rembrandt een leermeester vond, zo koos Huizinga voor Erasmus, en mede dankzij diens inzichten kwam Huizinga tot de volgende fundamentele conclusie: de waanzin kan worden gestopt, er hoeft geen razernij uit te breken en een politiek verdeelde wereld kan zich weer verenigen indien de mensheid zich weer een cultuur eigen maakt, de enige die naam waardig: ‘De cultuur zal metafysisch gericht zijn, of zij zal niet zijn.’ Dat is de cultuur die de mensheid een besef biedt van een waarheid die aan de werkelijkheid verheven is, een besef van wat eeuwig, wat absoluut, wat heilig is omdat het niet in mensenhanden instrumenteel en maakbaar is… Het is de cultuur waar ook Schiller en Van Gogh hun kunstenaarschap aan hebben gewijd. De vraag is echter of wij ons deze cultuur nog eigen kunnen maken. Zij vooronderstelt namelijk voor beide kunstenaars de metafysica van het Absolute, van een God.

En de mensonterende omstandigheden in het Australische detentiecentrum Manus kwamen aan het licht door Behrouz Boochani, Iraanse dichter en schrijver die zijn thuisland moest ontvluchten, bijna verdronk in het bootje voor de Australische kust en daarna zes jaar lang stateloos gevangen zat op het eiland.

Oude Vos (Hein Janssen interviewt Erik Vos de Volkskrant 6 juni 2023, p. V6-8):
In zijn boek over de laatste jaren met zijn vrouw, schrijver Inez van Dullemen, blikt theatermaker Erik Vos (94) terug op haar dementie, de zorg voor haar en de gelukkige tijd die ze samen beleefden. Maar ook, weer, op zijn theaterverleden, hoewel zijn uitgever het eigenlijk verbood.
Nu, anderhalf jaar later, dwingt Erik Vos zichzelf nog steeds elke dag anderhalf uur piano te spelen. ‘Anders raak ik mezelf kwijt’, zegt hij. In de hal van het huis hangt een door zijn kleinzoon gemaakte levensboom, met onder aan de boom een getekend vosje. Dat is de toekomst.

‘Er kleeft zoveel gruwelijks aan’ (Ianthe Sahadat de Volkskrant 3 juni 2023, Boeken & Wetenschap p. 14-16):
Het ‘n-woord’ werd tot voor kort door veel Nederlanders gezien als neutrale manier om mensen met een donkere huidskleur aan te duiden. Taalhistoricus Ewoud Sanders toont aan dat de term, die ook hij voluit moest gebruiken, nooit neutraal is geweest.
Groenberg pleit ook voor het verwijderen van het n-woord uit woordenboek Van Dale. Wat vindt u van die wens?
‘Met schrappen poets je geschiedenis weg. Van Dale documenteert de woordenschat van de afgelopen 150 jaar. Het lijkt me wijzer het woord te handhaven – níét om het gebruik ervan te stimuleren uiteraard, maar om te documenteren. Juist uit respect voor mensen die vanwege hun huidskleur te maken hebben met de lange erfenis van dat slavernijverleden.

‘De dood is een fantastisch fenomeen met een slechte reputatie’ (Fokke Obbema interviet Babs Bakel de Volkskrant 2 juni 2023, p. 16-17):
Het favoriete onderwerp van kunstenaar Babs Bakels is sinds jaar en dag de dood. Dat komt mede door een trauma dat ze als peuter opliep. ‘Doodsangst zet ons aan tot veel meer gedrag dan mensen doorhebben.’

‘Andere angsten blijven, maar mijn doodsangst neemt af’ (Fokke Obbema interviewt Marli Huijer de Volkskrant 6 januari 2023):
Ze had door de aidsepidemie al veel mensen zien sterven, toen Marli Huijer de overstap van geneeskunde naar filosofie maakte om zich nog meer in de dood te verdiepen. ‘Ermee bezig zijn geeft me ook een soort regie.’
Hoe kijkt u naar de onbevattelijkheid van de dood, het straks er niet meer zijn?
‘In dat opzicht ben ik een stoïcijn. Vóór mij waren er miljoenen jaren, daar heb ik nooit last van gehad. Na mij zullen er weer miljoenen jaren zijn, daar heb ik evenmin last van. Ik rationaliseer mijn afwezig zijn binnen een seconde. Daarbij speelt ook dat ik het gevoel heb dat je in zekere zin blijft. Toen mijn moeder was begraven, zei ik tegen mijn zoon: ‘Ze ligt nu onder de grond, daar leven wormen en op die aarde kunnen bloemen groeien, het is niet zo dat oma helemaal weg is.’ Zelf wil ik ook graag begraven worden en dan niet in een kist, dat duurt me veel te lang. Al die atomen blijven bestaan, dat vind ik wel een troostend idee. Je weet niet of die op de een of andere manier ooit weer bij elkaar komen. Dat idee van eeuwige beweging en wederkeer van Nietzsche vind ik zo gek nog niet.’

Door het vuur - een geschiedenis van het gedrukte beeld. (Miechiel Kruijt interviewt Manfred Heiting de Volkskrant 2 juni 2023, p. V2-5):
Bij een grote brand in Malibu in 2018 ging de onschatbare verzameling fotoboeken van fotografie-expert Manfred Heiting in vlammen op. 24 duizend boeken, in 10 minuten weg. V spreekt Heiting over de catastrofe en over zijn nieuwe werk: Dutch Photo Publications 1918-1980.
Kijkt hij met voldoening terug op zijn inzet voor de fotografie?
‘Ik heb geen tijd daarover te reflecteren’, antwoordt hij. ‘Ik ben al bezig met het volgende boek, dat mijn magnum opus moet worden: een geschiedenis van het gedrukte beeld. Te beginnen bij de uitvinder van de boekdrukkunst en eindigend bij het digitale tijdperk van nu. Van Gutenberg tot Zuckerberg.’ Hij lacht. ‘I do what I can do best and I enjoy it. Laat anderen maar zeggen wat het is.’

Goed dat eenzijdig en vooringenomen beleid van musea wordt doorbroken (Rutger Pontzen de Volkskrant 1 juni 2023, p. 27):
Met een verwijzing naar Thorbecke hekelt politiek commentator Martin Sommer politieke bemoeienis met de kunsten. Kunstcriticus Rutger Pontzen dient hem van repliek: musea zijn lui als het gaat om inclusiviteit.

21 vragen aan… Ilja Leonard Pfeijffer (Anna Stibbe De Groene Amsterdammer 1 juni 2023):
Alkibiades was een van de meest kleurrijke én omstreden personages uit de Griekse Oudheid. Hij was tomeloos ambitieus, ongrijpbaar ambigu en hoofdrolspeler in het verval van de Atheense democratie in de vijfde eeuw voor Christus. Over hem schreef Ilja Leonard Pfeijffer zijn eerste historische roman.

Cobra-kunstenaars (Tijd voor MAX, 31 mei NPO2):
John Kuipers won met zijn boek Musserts Schaduw de Gouden Strop 2023. * Govert Schilling en Huub Eggen nemen ons mee op reis door de kosmos aan de hand van de nieuwste foto's die gemaakt zijn door de James Webb-ruimtetelescoop. * Het Cobra Museum Amsterdam blikt terug op de oprichting van de Cobra-beweging van 75 jaar geleden. Jeroen Krabbé maakt een presentatie met kindertekeningen. * Benthe Tupker over de veiling van een aantal topstukken van Cobra-kunstenaars.

Ik wil schrijven zoals een balletdanser danst (Hans Bouman interviewt Margo Jefferson de Volkskrant 27 mei 2023, katern Boeken & Wetenschap p. 2--4):
Na de memoir Negroland, over haar familie en de zwarte elite waarin zij opgroeide, schreef Margo Jefferson opnieuw een boek over zichzelf.
Althans, over de kunstenaars en musici die haar hebben gevormd. Waarom zijn die zeker zo belangrijk?
Haar nieuwe boek, dat deze week in Nederlandse vertaling verschijnt onder de titel Het bouwen van een zenuwstelsel, is wederom een memoir.

Kelly Weekers Happy live 365 De no-nonsense denkwijze voor een leuker leven.
Haar denkwijze leert je wat vaker lak te hebben aan wat een ander van je vindt, wat vaker nee zeggen tegen de dingen waar je een hekel aan hebt, te accepteren dat falen bij het leven hoort en je niet perfect bent of hoeft te zin. Het laat je stoppen met zeuren over wat je niet hebt. Boordevol praktische opdrachten, voorbeelden, stappenplan en trips & tricks voor een leuker leven! ‘Wat een heerlijke pagetuner! Je voelt je per regel en bladzijde méer positief en méer optimistisch, zeker ook omdat wat je leest in hele begrijpelijke voorbeelden is weergegeven. En de tips zijn haalbaar voor iedereen!

Toevalstreffer (Abel Bormans interviewt Anya Niewierra de Volkskrant 26 mei 2023, p. V10-11):
Anya Niewierra (59) combineert het schrijven van bestsellers met een baan als algemeen directeur van Visit Zuid-Limburg. Ter gelegenheid van de Thriller Weken van het CPNB moet ze kiezen: thriller of roman?

De verrassende tentoonstelling ‘Someone Is Getting Rich’ laat zien hoe ons financiële systeem nog steeds vergroeid is met het kolonialisme (Sarah van Bindbergen de Volkskrant 19 mei 2023, p. V15):
De rol van Nederland komt duidelijk naar voren in twee video-essays in het hart van de tentoonstelling. De in Nederland wonende Amerikaan Zachary Formwalt filmde in Museum Van Loon, het voormalige woonhuis van de regentenfamilie Van Loon in Amsterdam. Terwijl de camera over het interieur glijdt, vertelt Formwalt hoe dit statige grachtenpand is gebouwd met geld dat is verdiend met onderdrukking en uitbuiting. Een belangrijk verhaal, maar de film blijft wat afstandelijk.

Zorgvuldig opgegegraven (Eline Huisman de Volkskrant 17 mei 2023, p. V4-5):
De Franse regisseur Alain Ughetto over zijn animatiefilm No Dogs or Italians Allowed, waarin hij de familiegeschiedenis van zijn Italiaanse grootouders tot leven wekt. Een zwaar verhaal, dat hij lichtvoetig vertelt, in schrijnend mooie details.

De verschrikkelijke vos (Koen Kleijn De verschrikkelijke vos De Groene Amsterdammer 1 juni 2023, p. 68-69):
In De Reynaert waaiert hoogleraar Frits van Oostrom uit naar vergezichten over de geschiedenis van de literatuur, van het dierenrijk en van feodaal Vlaanderen. Het verleden spreekt altijd tot het nu, laat hij zien, speels en assertief, als een levend organisme.
Zelden werd een cultuurgeschiedenis fraaier, rijker, levendiger en interessanter geschreven, niet vaak zal een lezer zich zo gestimuleerd voelen om de vos te volgen, op diens kromme wegen.

De vos die nooit verjaart (Aleid Truijens de Volkskrant 13 mei 2023, Boeken & Wetenschap p. 12-13):
Bij zijn emeritaat publiceert neerlandicus Frits van Oostrom een veelomvattend, interessant én persoonlijk boek over een van onze grootste literaire helden: REYNAERT de vos.
De schrijver Van Oostrom wint het uiteindelijk van de onderzoeker die zijn beweringen wil staven en het zaakje per se rond wil hebben. Hij kan heel goed leven met de vaststelling dat vele geheimen van de middeleeuwse literatuur nooit ontsluierd zullen worden. Dat houdt de fascinatie levend.

Simone Kleinsma interviewt Lenny Kuhr (Omroep MAX 13 mei 2023 NPO1, eerder uitgezonden):
Lenny is Nederlands meest bekende en veelzijdige troubadour. Waarom is ze lyrisch over Ramses Shaffey en bij welk songfestivalliedje begon er bij haar iets te kriebelen? Lenny vertelt het Simone in een uitgebreid, intiem gesprek.
Lenny Kuhr (De geknipte gasr BNNVARA 12 mei 2023 NPO2):
Lenny Kuhr is bekend van het Songfestival en de nummers Troubadour en Visite. Minder mensen weten dat ze rond haar veertigste haar stem kwijtraakte. Ze moest zichzelf helemaal opnieuw uitvinden. Wie was ze zonder haar stem? Lenny vertelt over de zoektocht naar haar nieuwe identiteit. Toen ze haar stem weer terug had, kreeg ze inspiratie om een nieuw muzikaal pad in te slaan.

Bij de dokter (Sarah van Binsbergen de Volkskrant 12 mei 2023, p. V10-11):
Merkwaardig schijnt de dokter inderdaad geweest te zijn. Kunstcriticus Georges Rivière noemde hem ‘een van de meest eigenaardige persoonlijkheden van de 19de-eeuw’. Naast arts en homeopaat was Gachet ook amateurschilder, kunstverzamelaar, verzamelaar van botten en schedels en lid van de Société d’autopsie mutuelle (de Vereniging voor wederzijdse autopsie). Hij had een grote schare kunstenaarsvrienden. ‘Zijn kunstenaarsvrienden zagen hem naar verluidt als een goede dokter en een amateurschilder; zijn medische collega’s zagen hem als een goede schilder en een middelmatige dokter’, schrijft kunstjournalist Martin Bailey in het boek Van Gogh’s Finale (2021).

Verder met Vincent (Michiel Kruijt interviewt Willem van Gogh en Janne Heling de Volkskrant 10 februari 2023, p. V2-4):
Het Van Gogh Museum viert zijn 50ste verjaardag met een expositie als ‘eerbetoon’ aan de familie die het museum mogelijk maakte en er altijd bij betrokken is gebleven. Twee familieleden vertellen over hun bijzondere rol.

Schrijvers en columnisten hoeven niet aardig te zijn (Arnon Grunberg de Volkskrant 5 juli 2022 p. 7):
In 2004 schreef Frits Abrahams in NRC: ‘De moedigste van allen was Remco Campert, die het als eerste durfde te zeggen.’ In een column, kort na de moord op Theo van Gogh, had Campert gesteld dat vrijheid van meningsuiting iets anders is ‘dan de vrijheid om de mensen tot in hun ziel pijn te doen’.
Ik had natuurlijk moeten zeggen dat het er voor schrijvers en columnisten niet op aankomt aardig te zijn. Naast stijl en inzicht in de condition humaine – het meest houd ik van Remco’s gedichten – is ook moed een vereiste, geloof ik.
Daarom sluit ik me nu nogmaals graag aan bij wat Abrahams in 2004 schreef.

‘Ik ben een nieuwe man geworden (Natalie Huigsloot interviewt Ernst Daniël Smid Volkskrant Magazine 6 mei 2023, p. 12-19):
Ernst Daniël Smid voelde zich niks meer waard. De ziekte van Parkinson had hem alles afgenomen. Tot hij door een hersenoperatie zijn zangstem weer terugkreeg, en er een groots concert werd ingepland. Toch weet hij: ‘Vanaf de top van de Olympus ben ik aan de afdaling begonnen.’
Heb je het idee dat je door de operatie weer een beetje de man bent geworden die je was? Of ben je een nieuwe man geworden?
‘Ik ben een nieuwe man geworden. De depressiviteit waarmee ik zo lang kampte, is weg.’

Redde van de ontaarde muziek (Merlijn Kerkhof interviewt Werner Herbers ''de Volkskrant 5 mei 2023, p. V6-8):
Hoboïst Werner Herbers (82), bekend van het Concertgebouworkest en de Ebony Band, heeft niet lang meer te leven. ‘Ik heb zó veel geluk en zó’n fantastisch leven gehad’

Sterkere vuist (Anette Embrechts interviewt Gavin-Viano de Volkskrant 5 mei 2023, p. V13):
Gavin-Viano (34) begon als performer maar moest zijn stortvloed aan ideeën kwijt. En dat lukt met veel voorstellingen in korte tijd. ‘Ik wil werk maken dat zowel mijn moeder aanspreekt als queer mensen van kleur, zoals ik.’
Over zichtbare en onzichtbare armoede maakt Gavin-Viano volgend seizoen een jongerenvoorstelling bij Het Nationale Theater in Den Haag, getiteld Arm met een dure smaak (14+). Maar eerst presenteert hij deze week zijn nieuwe tekst, regie en choreografie bij Frascati Producties, Multiversum (Onlosmakelijk verbonden), over de jeugdige zielsverwantschap tussen een jongen, Samil, en zijn zus, die onder druk komt te staan als de grote zus een grote broer wordt en de omgeving dat afkeurt.

Enorme drang om te dichten (Laura de Jong de Volkskrant 27 april 2023, Boeken p. 14-17):
Niet weer zo’n biografie van geboorte tot dood, dacht Wiel Kusters. Dus beperkt hij zich in dit eerste deel over zijn vriend en dichter Gerrit Kouwenaar tot de allesbepalende oorlogsjaren.
‘Kouwenaar was weerloos toen de oorlog uitbrak. Dat zie je ook in zijn novelle Val, bom, waarvan nu een heruitgave is verschenen. Hij was 16 jaar. Hij kwam uit een kunstzinnig, licht esoterisch angehaucht, liberaal milieu, zonder sterke ideologie. Zijn vader was hoofd van de Amsterdamse redactie van de Nieuwe Rotterdamsche Courant. Zijn broer David was schilder. De Kouwenaars gingen in Bergen om met de dichter Roland Holst en ook met de Ten Holts. Simeon, later een beroemd componist, was een vriend. Dichter Jac. van Hattum schreef aan de jonge Kouwenaar: ‘Je gedichten zijn net zo goed als de erwtensoep van je moeder.’

Rasartiest tot het eind (Joris Henquet de Volkskrant 28 april 2023, p. V7):
Paul van Vliet geldt als een van de grote naoorlogse cabaretiers van Nederland. Hij onderscheidde zich met cabaret dat niet zozeer hard uithaalde naar personen of instanties, maar draaide om ‘menselijk engagementblack%’.
Zijn liefde voor cabaret ontstond als kind en scholier, toen hij in aanraking kwam met de shows van de grote drie: Toon Hermans, Wim Kan en Wim Sonneveld. Als tiener trad Paul aan het Christelijk Gymnasium al op met zelfgeschreven cabaretvoorstellingen.

Meer dan het grote kwaad (Paul Onkenhout de Volkskrant 25 april 2023, p. V4-6):
Een nieuwe muziektheatervoorstelling gaat over een familiegeschiedenis die is vervlochten met Tata Steel. Herkennen Tata-werknemers zich in de personages die mensen zoals zij spelen? En delen ze de toenemende kritiek? De Volkskrant bezoekt de voorstelling met twee echte ‘Hoogovenmannen’.
De aanzet tot Onder de rook van de Hoogovens werd gegeven tijdens een wandeling in coronatijd op een van de meest tot de verbeelding sprekende plekken in de omgeving van Tata, het beeldenpark Een Zee van Staal.
De Ridder is gepensioneerd, na een loopbaan van 46 jaar waarin hij zichzelf gestaag omhoog werkte en eindigde in de automatisering. Nog steeds heeft hij een band met het bedrijf, als lid van het ‘verantwoordingsorgaan’ van het pensioenfonds.
De Ridder: ‘Met name Kooks 2 is al heel lang een pain in the ass. Ik begrijp het management wel, ze hebben de fabriek nodig, maar de overlast is enorm. Dat ding had allang dicht moeten zijn.’

Renovatie Paleis het Loo (Kirsten Hanema de Volkskrant 21 april 2023, p. V15):
Kaan Architecten koos voor ondergrondse nieuwbouw, die wonderbaarlijk genoeg toch baadt in daglicht.

Het hoofdthema in het magazine BRES #339, mei/jun 2023 is Verhuizen. De redacteur Emy ten Seldam zegt over dit thema het heeft betrekking op van alles, zowel in materiële als in geestelijke zin

Schöne welt, wo bist du (3) Desirée Custers
‘De dialoog schepteen nieuwe realiteit’ (Yaghoub Sharhani & Evert de Vos De Groene Amsterdammer, 20 april 2023, p. 16-19):
Desirée Custers is pleitbezorger van de ‘tweede-wegdiplomatie’. Ze brengt het gesprek op gang tussen ‘gewone’ mensen in verschillende conflictgebieden, zoals Iran en Saoedi-Arabië. ‘Mensen wíllen wel over vijandelijke lijnen heen kijken.’
De dialoog op gang brengen tussen aartsvijanden is een moeizaam, vaak frustrerend pad. Maar soms breekt de zon door. ‘Mensen zeggen: “Wauw, dit is de eerste keer dat ik een mens uit het andere land ontmoet.” Tijdens een workshop moeten ze soms hartstikke met elkaar lachen. Tijdens het diner, als deelnemers historische tradities vergelijken, klinkt er gezang. Mensen zijn soms zo blij dat ze een connectie met de ander kunnen maken. Dat werkt enorm motiverend.’

Bewegend beeld (Bor Beekman interviewt Gustav Hoegen de Volkskrant 20 april 2023, p. V4,5 en 7):
Hoog tijd voor een bezoek aan animatronic-maker Gustav Hoegen. Met de topstukken die hij tot nu toe maakte zou je een aardige expositie in een filmmuseum kunnen samenstellen.
De Heilige graal
‘Het realistische menselijke gezicht is de heilige graal van mijn vak - het allermoeilijkste. Je kunt niks verbergen zoals bij fantasiewezens, waar je altijd wel wat vreemde extra rimpels en plooien hebt. We hebben allemaal een gezicht en lezen elke dag gelaatsuitdrukkingen van andere gezichten. Het moeilijkste? De mond, altijd. Zeker bij mensen. Alleen al een lach heeft zoveel nuances. En ook het zachtste schuimrubber is nooit zo soepel als echte mensenhuid.’

Het verstrengelen van drie uiteenlopende levens doet wat geforceerd aan, in het ingetogen geacteerde oorlogsdrama ‘Het verloren transport’ (Bor Beekman de Volkskrant 20 april 2023, p. V8-9):
Hanna van Vliet legt veel overtuiging in haar spel als de Joodse Simone.

De soundtrack van stress (Lennert van der Deure de Volkskrant 20 april 2023, p. V10-11):
Goodbye Stranger is een tragikomische film over Amsterdamse twintigers, gejaagde levens en de noodzaak tot bezinning. Maar filmmakers Wander Theunis en Aaron Rookus willen óók gewoon geweldige muziek laten horen.

'Zelfs in China is dit boek niet gecensureerd' (Maral Noshad Shariff interviewt Jean Kwok de Volkskrant 13 april 2023, p. 9):
In razendsnel tempo verdwijnen in conservatieve Amerikaanse staten boeken uit schoolbibliotheken. Opeens staat Girl in Translation (2010) van de in Nederland wonende auteur Jean Kwok er ook op de zwarte lijst. Ze ging naar de VS om zich te verdedigen.

Restitutie van koloniaal erfgoed zal een grote rol spelen in de presentatie. (Rutger Pontzen de Volkskrant 18 april 2023, p. V2):
Kunstenaar en filmmaker Renzo Martens verzorgt in 2024 samen met het Congolese kunstenaarscollectief CATPC en curator Hicham Khalidi de Nederlandse inzending voor de Biënnale van Venetië. Dat maakte het Mondriaan Fonds, verantwoordelijk voor de inzending, maandag bekend.

De theaterversie van ‘Komt een vrouw bij de dokter’ is een emotionele achtbaan (Vincent Kouters de Volkskrant 20 februari 2023, p.):
Maartje van de Wetering speelt de doodzieke Carmen waardig, krachtig en niet zelden grappig. Xander van Vledder voorziet de onuitstaanbare Stijn van de nodige zelfspot en relativering.
Publieksprijs voor het Nederlandse Boek 2006 Komt een vrouw bij de dokter Raymond van de Klundert (1964), kortweg Kluun, werkte jarenlang als strateeg in de reclamewereld. In 2003 debuteerde hij met Komt een vrouw bij de dokter (1,2 miljoen exemplaren verkocht, in 30 landen vertaald).

Sexy en betrokken bij de wereld (Anna van Leeuwen de Volkskrant 10 mei 2019', p. 15):
Voor de 58ste editie van de Biënnale van Venetië, de grote kunsttentoonstelling die de ‘Olympische Spelen voor de Kunsten’ wordt genoemd, is de kleine toeristenstad bedolven onder de exposities. Elke twee jaar willen curatoren en kunstenaars zich hier van hun beste kant zien: betrokken met de kunst maar vooral ook met de stand van de wereld.
Het Braziliaans-Duitse kunstenaarsduo Bárbara Wagner (38) en Benjamin de Burca (43) viel op in recente grote internationale tentoonstellingen. Drie van hun films zijn nu ook te zien in het Stedelijk Museum in Amsterdam. Wie bekend is met hun werk, weet dat dit niet simpelweg Brazilië van zijn geile bilschuddende kant is. ‘Wij zijn geïnteresseerd in dans als vorm van verzet. En in de relatie met smaak, klasse en gender’, vat De Burca het samen.
Identiteiten
De dansgroep waartoe zij behoort heet Extremo. Hun seksuele identiteiten kan Wagner kort samenvatten: ‘De jongens vallen op jongens en de meiden zijn transvrouwen.’ Wagner en De Burca werken al jaren met hen samen. De dansers voelen zich bedreigd sinds Bolsonaro aan de macht is. De Burca: ‘Ze merkten het tijdens de verkiezingen al. Dat mensen hen aanspraken, zo van: ‘Straks zijn we van jullie af!’

Curator van de natuur (Stefan Kuiper interviewt Herman de Vries de Volkskrant 1 mei 2015 - katern Vonk p. V8-10):
Op zijn 83ste staat kunstenaar Herman de Vries op de Biënnale van Venetië. Verwacht veel planten en algen.
Geen hiërarchie
De Vries: 'In de natuur is ook geen hiërarchie. Hier in het bos staan bomen die honderd jaar oud zijn, maar graaf je in de grond dan vind je bacteriën die nog maar een dag bestaan. Is die boom daardoor belangrijker dan die bacteriën? Geenszins. Die boom heeft de bacteriën nodig en de bacteriën de boom. Er is wederzijdse afhankelijkheid. Ik wilde kunst maken zonder hiërarchie.'
Zakenman uithangen
De Vries: 'De natuur is onze primaire werkelijkheid. De cultuur komt daarna. Internet is tertiair, dat komt weer voort uit de cultuur. Maar alles voert uiteindelijk terug op de natuur; zij is het begin en het eind. Daaruit verklaar ik de aantrekkingskracht van ruïnes; de natuur neemt de cultuur terug. In Venetië toon ik dat ook: een vervallen kerk waar de bomen het gebouw overwoekeren en de vlier door de tralievensters groeit. Op een wand heb ik een plakkaat laten aanbrengen: natura mater. Moeder natuur.' Audiotour
De vraagt dringt zich op waarom hij de objecten überhaupt als kunst toont. Kan hij niet beter wandelroutes uitzetten? Of, in het geval van de Biënnale, rondleidingen met kaarten en audiotours uitdelen waarmee mensen die algen en scherven in hun natuurlijke habitat kunnen gaan bekijken? Is een expositieruimte hier niet overbodig? Hij meent van niet. 'Het museum is een interessante plek om dingen te tonen. Je kunt aandacht voor dingen opeisen die in een andere omgeving niet vanzelfsprekend is. Als ik hier in het Steigerwald drie boomstammen toon, dan verdrinken ze in een zee van indrukken. Toon ik ze in een paviljoen in Venetië, dan ga je er veel geconcentreerder naar kijken.' Een curator van de natuur dus? 'Een curator van de natuur, waarom niet.'

De (Oost) Duitse dirigent Hartmut Haenchen werd door de Stasi jarenlang in de gaten gehouden, zelfs hier. De jubilaris is inmiddels 80 en in zijn carrière nog even volharderd. (Nell Westerlaken interviewt Hartmut Haenchen de Volkskrant 14 april 2023, p. V4-5):
Maar de geschiedenis is niet zwart-wit, benadrukt hij. ‘Ik ben eens gered door een Stasi-medewerker, een docent van mij. Hij had de opdracht een sigarettenpeuk van mij te pakken voor een speekseltest. Hij heeft gezegd dat ik niet rookte, terwijl ik dat indertijd wel deed. Het klinkt zo klein, maar eigenlijk heeft die man mijn leven gered.’
De Stasi ten spijt wist hij naam te maken, binnen en buiten de DDR, tot hij werd getroffen door een Berufsverbot. ‘In 1978 was ik chef-dirigent in Schwerin en weigerde ik op een feestconcert van de Partij hun programma uit te voeren. Ze hadden een deel van een symfonie geschrapt waardoor het hele stuk nergens meer op sloeg. De centrale in Berlijn gaf opdracht: Haenchen geen werk meer geven.’ Het was schluss. Zijn paspoort werd ingenomen.
Het woord pensioen kent hij niet. ‘Ik ga door zolang ik nog iets met muziek vertellen kan.’ Zijn muzikale genen heeft hij doorgegeven. ‘Mijn zoons zijn niet professioneel verdergegaan in de muziek, ze wilden niet in mijn schaduw staan. Maar ik heb getalenteerde kleinkinderen. Met twee van hen, een klarinettist en een cellist, heb ik in Nederland gewerkt.’

Tijd voor je ware zelf (Alex Mazereeuw de Volkskrant 12 april 2023, p. V6-7):
Met het naderende vierde seizoen komt er een einde aan de HBO-serie Barry, van bedenker en hoofdrolspeler Bill Hader. De Volkskrant sprak Hader en vier collega-acteurs uit de briljante serie over een depressieve huurmordenaar.
En toch is die domme, irritante weirdo de spil van een van de beste dramaseries van de laatste jaren. Barry begon in 2018 met een even geestig als kolderiek uitgangspunt: de depressieve huurmoordenaar Barry Berkman (Hader) belandt tijdens een klus in Los Angeles per toeval in een acteerklas van de vergeten acteur Gene Cousineau (Henry Winkler) en vindt spontaan een nieuwe roeping. Dat hij weinig tot geen acteertalent heeft, maakt hem niets uit: dit gaat het zwarte gat in zijn ziel eindelijk opvullen.
Maar al dat moorden doet wel degelijk iets met zijn ziel. Tegelijkertijd is Barry daarmee ook een soort ziekte voor de mensen in zijn omgeving, die worden besmet met zijn onvermogen om een beter mens te worden.’

Spelen met Hermans (Onno Blom interviewt Max Pam, Hans Renders en Piet Schreuders de Volkskrant 8 april 2023, Boeken p. 2-5):
Willem Frederik Hermans staat vooral bekend als een zuurpruim en een misantroop. Drie liefhebbers laten in een rijk geïllustreerd boek de vrolijke, geestige kant van de schrijver zien. ‘We hebben aan één stuk door gelachen.’
Ze wilden Willem Frederik Hermans voor de vergetelheid behoeden. Dus zaten columnist Max Pam, hoogleraar Hans Renders en vormgever Piet Schreuders, die zich al hun hele leven diepgaand met het de schrijver bezighouden, de afgelopen tweeënhalf jaar elke maandag in de studiezaal van het Literatuurmuseum in Den Haag gebogen over stapels documenten, agenda’s, dagboeken, foto’s, collages en brieven. Het leverde een vuistdik en rijk geïllustreerd boek op, een portret van de schrijver op basis van zijn archief: Het universum van Willem Frederik Hermans.

Postkoloniale parel (Alfred Birney De Groene Amsterdammer 6 april 2023, p. 62-64):
In Het mysterie van Mrs Indonesia zet Y.B. Mangunwijaya hoog in op de literaire vertelkunst. Een magistraal boek met hulde aan vertaalster Cara Ella Bouwman.
Als nationaal verhaal is Het mysterie van Mrs Indonesia een kritiek op de vooruitgang van de Indonesische natie, van haar idealisme en zorg voor het gewone volk tijdens de revolutionaire periode tot het opportunisme en de corruptie van de jaren vijftig en zestig, en de pragmatische, door het Westen gedreven zakelijke boom van de late jaren tachtig. Knap is hoe Mangunwijaya van zijn heldin een personage maakt met wie je werkelijk meeleeft, al doet ze soms afschuwelijke dingen, zoals het onthoofden van een Gurkha-officier, een handeling die ze pleegt ‘als een soort vergelding voor de vele miljoenen identieke daden door de beulen van de Nefis (Nederlandse inlichtingendiensten). Later betreurt ze haar daad, omdat ze haar slachtoffer zo’n knappe man vond. Bovendien hadden die Gurkha’s helemaal niet zo’n zin om tegen de Indonesische revolutionairen te vechten, wat wel klopt want mijn eigen vader klaagde erover dat Gurkha’s wapens leverden aan de Indonesiërs in ruil voor het fysiek genot van de vrouwen van de ‘vijand’.

Laatbloeier, het blijft een raar begrip (Annemiek van Kessel de Volkskrant 3 april 2023, p. 21):
Ik ben een ontzettende laatbloeier. Alles in mijn leven kwam laat. Ik werd moeder op mijn 39ste, debuteerde op. mijn 41ste en ik werd pas laat feministisch’, zegt schrijver Jente Posthuma. Laatbloeier, het blijft toch een raar begrip. Want waar ben je nou helemaal laat mee?
Laatbloeiers zijn misschien laat ten opzichte van leeftijdsgenoten of vakgenoten, of van een heersende norm. Maar hoe erg is dat?
Bekijk het eens van de andere kant: laatbloeiers doen er langer dan anderen over om tot bloei te komen, maar hebben wel meer tijd (gehad) om onderweg meer (levens)ervaring op te doen. Dat pakt meestal goed uit.
Vergelijk het met slow cooking. Door een maaltijd langzaam te garen, komen de smaken optimaal tot hun recht.

Net echte mensen (Ianthe Sahadat interviewt Jente Posthuma de Volkskrant 31 maart 2023, p. V10-11):
Schrijver Jente Posthuma (48) is naar eigen zeggen een laatbloeier. Aan haar engagement gaf ze pas toe toen ze ging schrijven. Haar boek Heks! Heks! Heks! is in dat opzicht 100% Posthuma.
Heksenjacht: vrouwenhaat of angst voor de duivel?
‘Beide, maar ik kies vrouwenhaat. Die angst voor de duivel was wezenlijk, maar het werd geprojecteerd op vrouwen, niet op mannen.’
Brandstapelangst of zelfhaat?
‘Brandstapelangst is de angst om je hoofd boven het maaiveld uit te steken vanwege het risico dat je op de brandstapel belandt, het is angst voor anderen. Zelfhaat is hoe je jezelf afwijst, daar heb ik veel last van. Ik doe aan permanente censuur. Maar nu ik erover nadenk is zelfhaat eigenlijk geïnternaliseerde brandstapelangst. Dus eigenlijk zijn dit geen tegenstellingen.

Rustig adem halen (Merlijn Kerkhof interviewt Thijs van Leer de Volkskrant 31 maart 2023, p. V4-7):
Thijs van Leer – toetsenist, fluitist, componist en oer-lid van progrockgroep Focus – wordt vandaag 75 jaar. Reden om eens aan introspectie te doen. V bezocht de muzikant in zijn huis in Lathum en ging mee op tournee.
Thijs van Leer speelt nog elke dag Bach op zijn dwarsfluit.
Niet altijd geëngageerd
Wat is hij voor vader? ‘Een liefhebbende, niet altijd geëngageerde. Ik heb aan sommige kinderen te weinig aandacht besteed op momenten dat ik veel op tournee was. Dat vond ik toen zo normaal dat ik daar geen schuldgevoel over had, ook achteraf niet. Gelukkig nemen al die kinderen mij dat ook niet kwalijk. ‘Ik merk dat ik er nu bij het terugbeschouwen nog steeds rustig bij kan ademen. Niet van: had ik maar meer met dit kind gedaan, dan had ze wel prachtig piano of viool gespeeld. Bij sommigen is dat muzikale deel wel gelukt en sommigen niet.’

Koning van de zee (Ela Çolak interviewt Daniël Kolf de Volkskrant 24 maart 2023, p. V10-11):
Acteur Daniël Kolf (De Libi, Forever Rich) speelt sinds dit jaar bij Internationaal Theater Amsterdam. Hij kwam van Suriname naar Nederland met een missie: ‘Ik zie mezelf als pionier. Ik wil de wereld echt veranderen.’
Schrijven of regisseren?
‘Anton de Kom zegt in zijn boek Wij slaven van Suriname: ‘Geen beter middel om het minderwaardigheidsgevoel bij een ras aan te kweken, dan dit geschiedenisonderwijs waarbij uitsluitend de zonen van een ander volk worden genoemd en geprezen.’ Ik zie mezelf als een pionier in deze maatschappij om dat minderwaardigheidsgevoel voor de generaties die na mij komen te elimineren. Ik wil de wereld echt veranderen.’

‘Neem geen voorschot op ellende. Klinkt leuk, maar is erg lastig’ (Fokke Obbema interviewt Caroline Ligthart de Volkskrant 24 maart 2023, p. 16-17):
Met Waantje schiep Caroline Ligthart een zieke kinderboekenheldin die jonge kankerpatiënten troost. Ze putte daarbij uit eigen ervaring. ‘Je moet voortdurend oppassen dat je in je hoofd niet gaat zitten klootzakken.’
Is dat gelukt?
‘Ja, ook omdat Waantje niet alleen kinderen met kanker raakte, maar ook kinderen met een kankerpatiënt in hun omgeving en volwassenen. Een vrouw met borstkanker schreef me: ‘Waantje is mijn held, want door haar kan ik mijn ziekte accepteren.’

Alleen het verleden blijft (Bert Wagendorp interviewt Hylke Speerstra de Volkskrant 4 maart 2023, Boeken p. 7-9):
In Testament van de ziel laat Hylke Speerstra twee oude Friezen terugkijken op een leven in den vreemde. Want hoe oud een mens ook wordt, zag hij, hij vergeet zijn thuisstreek nooit.
Ergens in Testament van de ziel staat de zin die de kern vormt van zijn werk: ‘Alles gaat voorbij, maar het verleden niet.’ Van dat motto zijn al zijn boeken doordesemd. Het verleden blijft en reist met de mens mee. ‘Ze emigreren vanwege de toekomst van hun kinderen, maar slepen het verleden achter zich aan. Dat is de tragiek van de miljoenen landverhuizers: het oude ligt achter hen en tot het nieuwe worden ze nooit helemaal toegelaten. Ze hebben een hoge prijs betaald.’

'Het opus magnum van De Haan' (Omroep Friesland 18,19 maart 2023, NPO2):
Zijn werk, met als bekendste stuk 'Ouverture to a new age' wordt door duizenden verenigingen gespeeld. Niet alleen in Nederland maar overal ter wereld, van Japan tot Brazilië. Het leven van Jan de Haan (Nijefurd, 1951) staat elke dag in het teken van muziek. Thuis, omringd door de bossen van Oranjewoud, werkt De Haan aan opdrachten en eigen werk. 'Tijdens het componeren ben ik soms finaal van de wereld,' zegt hij. 'Dan krijg ik een klankvoorstelling van het stuk en weet ik al precies hoe het gaat klinken.'

In ‘Silver Haze’ kan een gevoel van lotsverbondenheid plots omslaan in vijandigheid en homofobie. (Bor Beekman de Volkskrant 2 maart 2023, p. V9):
De film van Sacha Polak heeft een wat dwarrelige structuur, maar schiet raak op scèneniveau.
En steeds trekt hoofdrolspeler Vicky Knight de kijker naar zich toe als Franky. Het ongepolijste, felle natuurtalent uit Dirty God dat ondertussen is gerijpt: het spel nog wat verfijnder, maar nog steeds geen greintje bestudeerd. Zij maakt Silver Haze tot een bezienswaardigheid.

Kijken, kijken naar het Kremlin (Gijs Beukers de Volkskrant 1 maart 2023, p. V4-6):
Hoe doe je als westerse journalist je werk in Rusland, waar de waarheid geweld wordt aangedaan en alles achter de schermen gebeurt? Zes Poetin-watchers over opletten, netwerken, lef tonen, inbinden, intuïtie en pure listigheid.

Mary Seacole (Nieuwe blik terug 19 maart 2023, NPO2):
Iedereen kent Florence Nightingale, maar wie kent die andere grote verpleegkundige en pionier? Mary Seacole (1805-1881) vervult een soortgelijke rol in dezelfde tijd en in hetzelfde conflict, de Krimoorlog. Toch is haar naam maar bij weinigen bekend. Mary leert het vak van haar Jamaicaanse moeder, die genezer is. Haar vader is een Schotse militair. Vanuit haar eigen verpleeghotel in de Krim bezoekt ze de slagvelden, verzorgt de gewonde soldaten en redt zo vele levens. En dat allemaal met haar eigen financiële middelen. Dat breekt haar ook op, want na de oorlog wordt ze in Londen failliet verklaard. Maar daarmee eindigt haar verhaal niet.

Nieuwe blik terug (Josph Bolgne Chevalier 26 februari 2023 - NTR (1/6) NPO2):
Op afbeeldingen zien we hem met fraaie pruik, geheel naar de mode van zijn tijd: Joseph Bologne Chevalier de Saint-George (1745-1799), zoon van een Franse plantage-eigenaar en een tot slaaf gemaakte moeder. Als 10-jarige komt hij vanuit Guadeloupe naar Frankrijk. Daar ontpopt hij zich als virtuoos componist en violist, maar ook als schermkampioen én kolonel in het Franse leger. Ruim 200 jaar lang is zijn werk onder het stof van de geschiedenis verdwenen, maar daar lijkt nu verandering in te komen. Er is zelfs een film over hem gemaakt. Wie is deze alleskunner? Wat is er waar van het verhaal over zijn rivaliteit met Mozart?

Het leven van een jonge vrouw is een dubbeltje op zijn kant (Aisha Dutrieux de Volkskrant 23 februari 2023, p. 2):
In een campagnespot van White Ribbon, een Canadese organisatie die zich richt op het stoppen van mannelijk geweld tegen vrouwen, is te zien hoe een opgroeiende jongen voortdurend dezelfde boodschap krijgt: jongens huilen niet. Hoe al zijn opgespaarde frustratie en verdriet vervolgens uitmonden in geweld.

Per ongeluk persoonlijk (Bor Beekman interviewt Charlotte Wells de Volkskrant 23 februari 2023, p. 4-5, de recensie staat op pag V6):
Dat ze een film maakte die ook over haar rouw ging, had regisseur Charlotte Wells aanvankelijk niet door. Ze is ontroerd dat de critici, die Aftersun jubelend ontvingen, in de titel een metafoor vonden voor ‘balsem tegen pijn’.

Robin Raven Vijand van de VOC, volksheld van Indonesië.
Surapati is het spannende, waargebeurde levensverhaal van een man die veel rollen had: slaafgemaakte en regent, bediende en vrijheidsstrijder, vijand en held. Surapati stierf in 1706 tijdens een veldslag met de VOC. Hij wordt tot de dag van vandaag geëerd als Held van Indonesië. De auteur baseerde dit verhaal op VOC-bronnen en historische Javaanse Babads.

VII Hoe verzet aanhoudt en wint
Familieportret (Robin Raven de Volkskrant 22 februari 2023, p. V7):
''Op een familieportret uit 1665 staat, in de schaduw, de tot slaaf gemaakte bediende Untung. Hij ontsnapt - en drie eeuwen later wordt diezelfde jongen in Indonesië uitgeroepen tot nationale held.
Na de dood van Surapati voeren strijders nog generaties lang vanuit de bergen een guerrilla tegen de koloniale bezetter. De legitimering van deze ongelijke strijd volgt in 1975, als president Soeharto Surapati uitroept tot nationale held. Niet alleen van Java en Bali, maar van heel Indonesië.

Hamels hoofd (Paul Onkenhout interviewt Micha Hamel de Volkskrant 22 februari 2023, p. V10-12):
Hamel wijst ook op een resonantie met het Egyptische dodenboek. ‘Daarin wordt de ziel, als hij niet zo licht is als een veertje, opgegeten door een krokodil.’ De krokodil keert meermaals terug in Is daar iemand. Elders in de bundel staat de zin: en het eten is best lekker. Zijn nieuwe dichtbundel is een ‘psychografie’, zegt componist, dirigent en dichter Micha Hamel: een duik in zijn geest van veertien jaar geleden, toen hij met wanen werd opgenomen. Lang had hij geen zin om terug te keren naar de periode. Nu vond hij er de woorden voor.
Is het geruststellend om te weten dat u lang niet de enige bent met een stoornis als deze?
‘Ja, ja. En het besef dat een ziel niet ziek kan zijn. Dat komt een paar keer terug in de gedichten. Je denkt dat je hele persoon ziek is, maar dat klopt niet. Alleen je hersenen zijn ziek. Want je ziel is wie je bent. Dat zit veel dieper dan alleen maar die hersenen. Door trainingen en therapie en er zelf over na te denken kom je daar achter. Ik had er een paar jaar voor nodig.’

Sean Penn oogst nogal wat kritiek met zijn documentaire over de oorlog in Oekraïne (Berend Jan Bockting de Volkskrant 20 februari 2023, p. V3):
Wie ‘Superpower’ op het filmfestival van Berlijn ‘propaganda’ noemt krijgt met een geagiteerde Penn te maken.
Geagiteerd: ‘Het woord propaganda kan worden gebruikt als minachting voor wat wij hebben gedaan. Wij laten de eensgezindheid van een land zien dat vecht voor alles wat het leven de moeite waard maakt. Als het tonen van de waarheid propaganda is, word ik graag een propagandist genoemd.’ Met Russen werd niet gesproken. Praten met een muur had vermoedelijk meer zin, zegt hij.

Gelöksgevoel (Cécile Narinx interviewt Jan van Mersbergen de Volkskrant 17 februari 2023, p. V10-11):
Wat zijn dit voor vragen? Naar aanleiding van zijn non-fictieboek Carnaval. Een levensverhaal: tien dilemma’s voor de protestant opgevoede schrijver Jan van Mersbergen (51) over het naderende volksfeest. ‘Het is absoluut noodzakelijk om je totaal over te geven.’ Geluk of gelök?
Ben Verdellen zong: euveral leit gelök verborgen, overal ligt geluk verborgen, en dat is nog steeds een van de mooiste liedjes die er zijn. Het heet ook Gelök. Die puntjes op de o, die in het Nederlands een u is, die maken me steeds weer blij. Het is mooi om carnaval te verbinden aan een zoektocht naar geluk. Of niet eens een zoektocht. Carnaval is de zekerheid dat je het geluk gaat vinden, dat gaat verder dan een belofte. Dat durf ik te stellen. Als je in je eentje naar Venlo gaat, je kent een stuk of tien liedjes, je zingt mee en je praat met wat mensen, dán vind je gegarandeerd geluk.’

Driftschrijver (Paul Onkenhout de Volkskrant 3 februari 2023, p. V10-11):
Naar aanleiding van haar nieuwe boek Neem nooit een beste vriend, leggen we schrijfster Erna Sassen de vraag voor: Als ze moet kiezen wie het verschrikkelijkst is, prins Bernhard jr. of Thierry Baudet?

'Kenelijk kan ik toch wel wat' (Paul Onkenhout interviewt Raymond Thiry Volkskrant Magazine 27 januari 2023, p. 14-21):
Raymond Thiry is een begenadigd acteur − hij speelde in ruim zestig films en series − maar ook de man van de betere anekdote (over een gemummificeerde rat). En hij is ‘verrotte handig’. Klussen geeft hem houvast.
Met Kerstmis waren alle ouders en kinderen samen in een huisje. ‘Het was echt leuk. Ze maken muziek en springen als jonge honden boven op elkaar. Ze kunnen het heel goed met elkaar vinden. Het gaat goed met ze.’
Lijken ze op je? ‘Ja, zeker wel. Bij de ene herken ik de diplomatie waarvan ik me ook kan bedienen, bij de ander de hysterie. En fysiek ook wel, ja. Het leukst vind ik de wijze waarop ze in het leven staan. Dát herken ik heel erg. Ze gedragen zich allerminst krampachtig. Ze staan overal voor open en ze houden ervan om te ontregelen. Als ik hier om de hoek sta te praten met een paar halvegaren, komen ze erbij staan en mengen ze zich in het gesprek. Daar geniet ik enorm van.’

Boekenhonger (Gijs Beukers interviewt Ellen Deckwitz de Volkskrant 27 januari 2023, p. V10-11):
Dichter Ellen Deckwitz leest een boek per dag, gaat liever naar de bieb dan naar een bar en heeft het hele oeuvre van Toerrgenjev op de fiets gelezen.
Van mijn lievelingsboek van het afgelopen jaar, Bevrijdingsdag van George Saunders, lees ik een verhaal per dag. Wetende dat hij soms maanden over een halve pagina doet, ga ik dat niet als een Big Mac-menu wegwerken.
Prozac of proza?
‘Ik heb mezelf moeten aanleren om tijd te verspillen. De Franse filosoof Jean Baudrillard zei dat vriendschap de bereidheid is om tijd met elkaar te verspillen. Ik probeer vriendschap te sluiten met de onrust in mij. Daarom ben ik ook gaan gamen.
‘Ik kies dus voor prozac, George Saunders moet helaas weg. Maar de poëzie mag blijven, toch?’

Muzen (Gijs Beukers interviewt Rosita Steenbeek De Volkskrant 23 december 2022, p. V10-11):
Naar aanleiding van de documentaireserie Viva l’umanità!, 9 dilemma’s voor schrijver Rosita Steenbeek (65)
Viva l’umanità! of Droomland Italië?
‘Ze vullen elkaar aan. Voor Droomland Italië, mijn boek, reis ik vanuit het eiland Lampedusa heel Italië door naar Triëst om verslag te doen van de wereld van vluchtelingen en migranten. ‘De CPNB heeft mij in 2016 gevraagd een essay over compassie te schrijven (Heb uw vijanden lief, red.). Een mooi onderwerp, maar wat schrijf je? Ik besloot een persoonlijk verhaal te mengen met een groot, actueel thema en ging naar Lampedusa, voor veel vluchtelingen de eerste stop richting Europa. In december zag ik vluchtelingen ’s nachts op blote voeten aankomen bij de haven. Ik werd getroffen door de compassie van hulpverleners als Pietro Bartolo, die 25 jaar vluchtelingen uit zee haalde, levend of dood, en nu in het Europees Parlement zit.
Homerus of Mozes?
‘Zowel de Griekse literatuur als de Bijbel zijn enorme inspiratiebronnen geweest. In mijn kindertijd was het alsof Mozes, Jacob, Abraham en Sara familieleden waren.

De eerste tijd stond ik trillend als een rietje voor de camera’ (Gijs Beukers de Volkskrant 16 juni 2022):
Een ‘krankzinnige periode in de Britse geschiedenis’ lang was Tim de Wit de keurige, neutrale NOS-correspondent in Engeland. Nu mag hij eindelijk zijn mening geven over het land – en de vrouwen.
‘In 2019 mocht ik aanschuiven bij een Brits staatsbanket met het Nederlandse koningshuis. Ik ben een doodgewone jongen uit Bussum-Zuid waar vroeger met de pannen op tafel werd gegeten en er zijn weinig plekken met zoveel etiquette per vierkante meter als Buckingham Palace. Voorafgaand aan het diner las een pedel met een stok een brief voor: Mr. Tim de Wit, from the Dutch national television. Ik mocht vervolgens niet mijn hand uitsteken naar de queen of het woord tot haar richten. ‘Hello, nice to meet you’, zei ze. ‘Hoelang woont u hier al?’ Toen zag ik haar blik al achter mij verdwijnen. Dat was mijn moment met de beroemdste vrouw van de wereld.
‘‘Hé, een bekend gezicht’, hoorde ik meteen daarna. ‘Kon je wel weg, met de Brexit?’ Dat was koning Willem-Alexander, die een hand op mijn schouder legde. Het contrast met de queen was groot.

Kielowsli op zijn bet (Pauline Kleijer de Volkskrant 12 januari 2023, p. V4-7):
Het werk van de Poolse filmmaker Krzysztof Kieslowski, die geëerd wordt met een groot retrospectief, staat nog fier overeind. Zijn belangrijkste vraag zal immers niet snel verouderen: wat betekent het om een goed mens te zijn?

Op ridderschap en trouw (De stamhouder 22 januari 2023, NPO2):
Aan het eind van de jaren '30 vechten Frans en Wera voor hun liefde. Terwijl oude heer Münninghoff zijn stamhouder probeert te koppelen aan een goede echtgenote, komen zelfs even de Kennedy's in het vizier. Frans wil echter alleen maar trouwen met Wera en dan naar het leger.
De stamhouder sluit mooi aan bij onze eerdere constatering dat we in een nieuwe gouden tijd voor Nederlandse series leven, waarin ambities en budget beter op elkaar aansluiten dan in het verleden wel het geval was. Deze nieuwe Nederlandse Golf laat de kwaliteiten van makers en acteurs veel beter tot hun recht komen.

De overheid is zichzelf als een bedrijf gaan zien, dat is slecht voor de moraal (Bas Mesters de Volkskrant 21 januari 2023, Opinie p. 22-25):
Hoe kun je ervoor zorgen dat ethiek, moraal en het gesprek daarover terugkeert in het werk van 130 duizend rijksambtenaren? Dat is de opdracht van Erik Pool. Een immense klus die hem al doende radicaliseert, merkt hij.
Macht en Moed
Waar macht is, moet ook tegenmacht zijn. Wat er gebeurt als die tegenmacht ontbreekt, is de afgelopen tijd pijnlijk duidelijk geworden. Erik Pool (programmadirecteur bij de Rijksoverheid) schreef een boek over ambtelijk vakmanschap en de kunst van het tegenspreken, dat onlangs uitkwam.

‘Tijd voor meer autonomie in Europese veiligheid’ (Arnout Brouwers interviewt Dick Berlijn de Volkskrant 20 augustus 2019, p. 8-9):
Nederland moet de bakens verzetten in het veiligheidsbeleid, zegt voormalig commandant der Strijdkrachten Dick Berlijn. Want de rol als ‘trouwe, kleine bondgenoot’ van de VS is niet vol te houden.
Loskomen van ‘grote broer’ Amerika: oud-generaal Dick Berlijn pleit voor een ander veiligheidsbeleid.

‘ Liefde is biologisch vuurwerk’ (Kaya Bouma interviewt de Volkskrant 20 januari 2023, Wetenschap p. 19-21):
De specialist in de liefde die ook specialist in de rouw werd: ‘Liefde is biologisch vuurwerk’ Neurowetenschapper die zich verdiept in de liefde verliest haar man, een neurowetenschapper die zich verdiepte in eenzaamheid. Daarna verdiepte Stephanie Cacioppo zich ook in de rouw.
Liefde is noodzakelijk voor ons welzijn, zegt u. Maar hoe moet dat als die liefde wegvalt, zoals u overkwam?
‘Ten eerste moet je het accepteren. Ik ontdekte dat dat voor mij de enige manier was om John bij me te houden. Ik moest eerst onder ogen zien dat hij er niet meer was, dat hij een herinnering was. Ik vond dat ondraaglijk pijnlijk en doodeng.’

‘Schrijven is uitgesteld sterven’ (Onno Blom interviewt Cees Nooteboom de Volkskrant 21 januari 2023, Boeken p. 7-9):
Na lang uitstellen heeft Cees Nooteboom al zijn poëzie gebundeld in Zo worden jaren tijd, een boek van 656 pagina’s. Waarom nu? ‘Ik dacht altijd: er komt nog wat.’

Jeroen Henneman Het leven der dingen (t/m 10 april 2023):
Kunstenaar Jeroen Henneman (Haarlem, 1942) verstaat de kunst om zich te blijven verbazen over de wereld om hem heen. Onbevangen verwondering, humor en – soms letterlijke – licht- en luchtigheid, maar ook een red%gretig-onderzoekende geest die de grenzen van de optische waarneming bevraagt: ze vormen constanten in Hennemans werk en typeren tegelijkertijd de mens Henneman. Zijn sculpturale werk, maar ook zijn installaties, schilderijen en tekeningen getuigen van een open blik en belangstelling voor zowel de grote schaal van de openbare ruimte en de stad als de wijze waarop ons oog er geleid wordt door het kleinste detail.

‘Voor mannen moet je op je hoede zijn’ (Sara Berkeljon interviewt Marion Bloem Volkskrant Magazine 14 januari 2023, p. 14-23):
De hoofdpersoon in de nieuwe roman van Marion Bloem lijkt in bijna alles op haar, behalve in één ding: de schrijver ontmoet in Ivan Wolffers haar soulmate, de hoofdpersoon komt er alleen voor te staan. Zo moest ze het wel schrijven, wetende dat ze hem kwijt zou raken. In oktober overleed hij, na 51 jaar samen. ‘Ik weet dat ik dankbaar moet zijn.’
In haar nieuwe roman Meisjes uit het dorp, die deze week verscheen, blikt hoofdpersoon Ramona, dochter van een Indische luchtmachtmilitair, als 70-jarige terug op haar jeugd, op de trauma’s van haar ouders, op haar eigen schooltijd, eerste vriendjes en − vooral − op de meisjesvriendschappen die geen van alle standhielden. ‘De ijkpunten in de roman komen overeen met mijn eigen leven.

De ijkpunten gedrag en vlijt laten zich niet zomaar wegjagen van de scholen. Ze kregen nieuwe kleren (Aleid Truyens de Volkskrant 22 november 2022, p. 15):
Scholen spelen een belangrijke rol in de opvoeding, maar zijn geen instituten voor gedragsbeheersing. Het is niet aan het onderwijs, aan de overheid, om te bepalen welke persoonlijkheid voldoet. Onderwijs is er niet om burgers in het gewenste model te kneden of op maat gezaagde persoonlijkheden voor de arbeidsmarkt te produceren. De wereld heeft alle soorten mensen nodig, ook types die minder handig zijn in communiceren, samenwerken of zelfregulering. Zonder afwijkende eenlingen zijn we nergens.

Hier zie je Piet (Merel Bem de Volkskrant 20 januari 2023, p. V2-5):
Het imago van Piet Mondriaan is al decennia zo onbuigzaam als de zwarte lijnen op zijn schilderijen. Het is een beeld dat hij zelf cultiveerde: de serieuze kunstenaar. Informele foto’s, die veel recenter opdoken, tonen nu zijn vrolijke, innemende kant.
‘Mondriaan was óók iemand met humor en zelfrelativering. Tegelijkertijd stonden zijn kunstenaarschap en zijn imago altijd voorop, dus wat dat betreft dank ik: hem. Maar hij is ontegenzeggelijk boven zichzelf uitgegroeid; het is belangrijk om over grote kunstenaars als hij alles te weten te komen. We maken hem niet belachelijk, we nemen hem extreem serieus.

‘Tegenover je vrijheid staat de plicht uit te zoeken wie je bent’ (Fokke Obbema interviewt Lili Jung de Volkskrant 20 januari 2023, p. 16-17):
Haar leven lang worstelde psycholoog Lili Jung met een ambivalente houding ten opzichte van presteren. Nu ze in de ‘palliatieve fase’ zit, is die dubbelzinnigheid weg. ‘Ik weet nu: wanneer ik het leven laat stromen, presteer ik vanzelf.’
Wat heeft u geleerd?
‘Ik geloof dat het de bedoeling van het leven is dat iedereen doet waar hij of zij zelf gelukkig van wordt, maar daarvoor is het wel noodzakelijk dat je scherp krijgt wie je zelf bent. Voor mij staat tegenover de vrijheid om je eigen pad naar geluk te gaan de plicht uit te zoeken wie je bent. En de verantwoordelijkheid om daar zo zuiver mogelijk in te zijn. Dan krijg je vanzelf de mensen om je heen die je nodig hebt. Pas dan kunnen we als mensen een verbindend geheel met elkaar vormen. Maar veel mensen weten niet wie ze zijn.’
‘Wat me helpt is dat ik, terugkijkend op mijn leven, zie dat ik geleefd heb in vrijheid, zoals ik dat zelf heb gewild. De worsteling uit mijn jeugd ermee is daarvoor zinvol geweest. Ik ben ook dankbaar dat ik me veerkrachtig voel. Dat is niet iets waar ik mijn best voor heb gedaan, maar dat zit kennelijk in me. Natuurlijk kies ik het liefst voor het leven, maar mijn gevoel zegt ook: kom maar op, laat maar zien hoe dat is, doodgaan.’

‘Ieder poging de chaos te bedwingen is legitiem’ (Fokke Obbema de Volkskrant 27 mei 2019 p. 12-14):
De arts en schrijver Ivan Wolffers is gefascineerd door het thema overleven. Hoe kan het dat de mens in vrijwel alle omstandigheden standhoudt?
Hoe kijkt u aan tegen religies?
‘Mensen verwachten nogal eens een harde, wetenschappelijke afwijzing van mij, maar ik kijk met respect en piëteit naar iedere poging van mensen de chaos te bedwingen. Zo zie ik religies. Richard Dawkins (evolutiebioloog, red.) heeft steekhoudende argumenten voor atheïsme, maar ik vind zijn dwangmatige kant irritant. Laat mensen toch, denk ik dan.’
Wat heeft u van uw ziekte geleerd?
‘Als je ziek wordt, leer je beter zien wat de essentie van het leven is. Je beseft wat je over het hoofd zag toen je nog gezond was. Zelf kwam ik bijvoorbeeld achter de schoonheid van de natuur. Die had ik nauwelijks tot me laten doordringen, ook al liep ik dagelijks hard door de bossen. Wat je vooral niet wilt zien als je gezond bent, is de dood. Die beschouwen we als iets voor anderen. Dat is geen verwijt, want je moet daar ook helemaal niet dagelijks mee rondlopen. Ga maar zolang mogelijk uit van het eeuwige leven.’

Essay Het Calamiteitperk
Leven in het licht van de eindigheid (Tim Fransen De Groene Amsterdammer 12 januari 2023, p. 46-51):
Het vooruitgangsgeloof is een misvatting gebleken. We gaan turbulente decennia tegemoet. Wat biedt troost en hoe kunnen we het best handelen als crisis op crisis volgt, in het Calamiteitperk?
Het is door onze kwetsbaarheid, onze eindigheid dat we op elkaar zijn aangewezen, voor zorg, voor troost; en het is ook precies hierdoor dat morele waarden er überhaupt toe doen, moed, wijsheid, solidariteit. Dat is een vorm van hoop die ons – ongeacht de afloop van dit alles – nooit kan worden afgenomen: de mogelijkheid om te kunnen blijven kiezen tussen goed en slecht.
En het is dit soort keuzes, dat er in het Calamiteitperk alleen maar meer toe zal doen.

‘Laten we lachen om ons zelf’ (Tim Fransen de Volkskrant 1 april 2019, p. 12-13):
Zijn twee cabaretprogramma’s, Het failliet van de moderne tijd (2014-2016) en Het kromme hout der mensheid (2017-2018), zijn doordrenkt van de zinvraag. Ook Brieven aan Koos (2018), zijn eerste boek, valt in dat licht te lezen: wat moet de mens aan met zijn bestaan, sinds Friedrich Nietzsche God dood heeft verklaard? De uitspraak van de Duitse filosoof uit 1882 houdt Fransen voor ‘mogelijk de meest bepalende gebeurtenis in de menselijke beschaving’. Dat schrijft hij in zijn afgelopen weekeinde gepubliceerde -essay Het leven als tragikomedie, waarin hij de mens psychologisch en filosofisch fileert. Gebrekkige zelfkennis, hunkering naar erkenning en misplaatste eigendunk zijn voorbeelden van tekortkomingen, waardoor de mens op dwaalsporen komt. Bovendien is hij tragisch, want uitgerust met zowel biologische overlevingsdrift als een bewustzijn dat hem zijn sterfelijkheid voorhoudt. Mede door die gespletenheid is lijden zijn natuurlijke staat. Vroeger bood het geloof daarvoor nog een rechtvaardiging, met de hemel als wenkend perspectief. Maar sinds Nietzsche heeft het leven de vorm van een tragedie gekregen, vindt Fransen. Toch ziet hij een uitweg.
Hoort bij het relativerende perspectief ook het besef van sterfelijkheid?
‘Een tweede voordeel zie ik op maatschappelijk vlak. Door het besef van sterfelijkheid komen we hopelijk niet meer in de verleiding mensen op te offeren voor grote utopieën of onsterfelijkheidsprojecten. Ik denk dan aan religie, maar ook aan nationalisme, waarbij het om de glorie van de natiestaat draait. Zo’n hoger doel is maar al te vaak ingezet om mensen te offeren.
De gespletenheid van de mens maakt ook beschaving mogelijk, schrijft u.
‘Beschaving is de houding die we innemen ten opzichte van onze natuur. Van nature zijn we niet altijd geneigd het goede te doen – we hebben allerlei egoïstische, wrede neigingen. De mens ziet bijvoorbeeld de ander helemaal niet als gelijkwaardig – hij wil zich juist superieur tonen. Toch hebben we besloten dat iedereen gelijk is voor de wet, tegen onze natuur in. Onze geest kan dus onze natuurlijke aandrang observeren en de vraag stellen: ‘Als iedereen dat heeft, hoe kunnen we dan de samenleving het beste inrichten, welke regels passen daarbij?’ Ons bewustzijn maakt dat we onszelf kunnen doorzien en onze natuurlijke neigingen in goede banen kunnen leiden. In die zin is onze gespletenheid niet alleen het probleem, maar ook onze beste hoop op een oplossing.’

Naar ratio (Roger Abrahams Volkskrant 1 november 2017 V4-7):
Voor zijn tweede avondvullende show reisde cabaretier Tim Fransen naar Kaliningrad, op zoek naar de erfenis van filosoof Immanuel Kant. De Volkskrant mocht mee. En had erna nog geen benul van hoe de grote Verlichtingsdenker uiteindelijk in de voorstelling terechtkomt.
Denker van de Verlichting
Immanuel Kant (1724-1804) geldt als een van de belangrijkste denkers van de Verlichting. Hij oefende grote invloed uit op de ontwikkeling van de westerse filosofie. Arthur Schopenhauer noemde Kants Kritik der reinen Vernunft (1781) het 'belangrijkste boek dat ooit in Europa verschenen is'. De opvatting over het godsbewijs is als een rode draad in Kants kritieken aanwezig. In zijn kritieken betoogt hij dat een godsbewijs volgens de zuivere rede onmogelijk is. Desondanks bleef hij theïst.
Driften
'Latere denkers, zoals Schopenhauer, Nietzsche en Freud, hebben laten zien dat de mens wordt geregeerd door allerlei driften en irrationele processen', doceert hij. 'En denkers uit de Romantiek - Herder, Schiller en Fichte - vonden dat de essentie van de mens niet ligt in zijn rationele vermogen, maar juist in de cultuur waarin hij is opgegroeid. blackred%identiteit gaat over verschillen tussen groepen mensen, niet over overeenkomsten of solidariteit.'
Daarom is Kant relevant voor onze tijd, stelt Fransen. 'Kants universele ethiek redden, dat is wat ik probeer te doen. Die kan mensen binden.' Maar als ze niet op de Rede gebaseerd mag zijn, waarop dan wel? 'Op onze fundamentele gebrekkigheid, denk ik. Daar wil ik het in mijn voorstelling over hebben. We zijn niet perfect en daar schamen we ons allemaal weleens voor. Toch moet iedereen uiteindelijk erkennen dat hij tekortschiet, langzaam uit elkaar valt en, zonder te weten wat de bedoeling is van dit leven, de dood tegemoet gaat. Die gedeelde gebrekkigheid drijft ons in elkaars armen. Althans, dat wordt mijn these.'

De instroom en de revolutie (Boeken & Wetenschap Arnon Grunberg de Volkskrant 31 december 2022, p. 7):
Wij verlangen naar het goede, althans de meesten van ons. Daarmee is dat goede onderhevig aan de wetten van het verlangen. Sinds Plato beseffen we dat datgene waarnaar we verlangen nooit ons bezit kan worden, want dan dooft het verlangen. Het goede is elders. Hoe goed deze wereld ooit ook moge zijn, de wet van het verlangen zal ons geen berusting toestaan.

R. Nasrs Wunderkammer (11 januari 2022 NPO2):
Geen plek in het huis van acteur en schrijver Ramsey Nasr is onbezet: boeken en cd’s, maar ook minder gebruikelijke zaken als vlinders, fossielen, opgezette dieren, natuurencyclopedieën, vuistbijlen, oude prenten, fotografie, - hij verzamelt het allemaal. Waar komt die fascinatie vandaan? Zit er een lijn in al die verschillende dingen, en is een verzameling ooit ‘af’? In een wereld die zich veelal online afspeelt, verdwijnen we in deze serie in het tastbare universum van Ramsey Nasr en zijn Wunderkammer. Een zelfgecreëerde wereld die de kijker de vraag stelt: hoe verhouden wij ons tot het verleden?
· Aflevering 1: Orde en chaos (11 januari 2022)
· Aflevering 2: Kijken en bekeken worden (18 januari 2022)
· Aflevering 3: Ons lichaam (25 januari 2022)
· Aflevering 4: De schoonheid van ellende (28 januari 2022)
· Aflevering 5: Vergankelijkheid
· Aflevering 6: Leven als een verzamelaar

Kersttoespraak Willem Alexander (Raoul du Pré de Volkskrant 27 december 2022, p. 10):
‘Het is ook een confronterende tijd. Want dwingt de ons niet tot drastische keuzes? En lopen we in ons land met zijn beperkte ruimte en botsende belangen niet tegen grenzen op? We voelen op onze klompen aan dat we moeilijke beslissingen niet meer vooruit kunnen schuiven. Lapmiddelen en noodverbanden helpen niet meer. Het moet ánders.’
Tegelijkertijd ziet Willem-Alexander volop tekenen van hoop. Hij noemde ‘de moed en de eensgezindheid van het Oekraïense volk’ en de energie van de Nederlandse jeugd. ‘Ik ontmoet ze overal. Jonge mensen met idealen en verbeeldingskracht. Zij voelen zich medeverantwoordelijk en zijn bereid de toekomst op hun schouders te nemen. Er zit zóveel veerkracht in de jonge generatie!’

De rauwe werkelijkheid van de geopolitieke conflicten drong zich op aan de EU (Peter Giesen de Volkskrant 27 december 2022, p.10):
Maar het goede leven in Europa is sterk afhankelijk van anderen. Van Amerika voor zijn veiligheid, zoals de oorlog in Oekraïne ten overvloede heeft aangetoond.
‘Europa moet zijn lot in eigen handen nemen’, zei de Duitse bondskanselier Merkel toen Donald Trump in 2016 tot president van de Verenigde Staten werd gekozen.

In de spiegel (Xandra Schutte De groen Amsterdammer 22 december 2022, p. 3):
In haar prachtige boek Rebelse genieën vertelt Andrea Wulf (p. 88-91) over ‘de uitvinding van het ik’, zoals de ondertitel luidt, maar beschrijft ze ook hoe de filosoof Fichte zijn ik-filosofie uitbreidt naar de natie. Wij doen min of meer hetzelfde in dit dubbelnummer, maar dan omgekeerd: van collectief naar individueel zelfbeeld. Schrijfster Helen Macdonald reflecteert (p. p. 44-49) op de relatie tussen mens en natuur, Arthur Eaton (p. 106-109) overdenkt het zelf zoals Freud het concipieerde en Arjen van Veelen (p. 98-101) stelt dat de zelfverliefde Narcissus in deze tijd heeft plaatsgemaakt voor Atlas, die de wereld op zijn rug torst. ‘We zijn ontsnapt aan de fuik van het ik en geven nu de wereld de schuld van alles wat misgaat in ons leven’, schrijft hij. De vraag is of dat een troost is, schrijft hij er meteen bij.

Een nieuw bewustzijn Buitenhof 11 december 2022, NPO1):
Lidewij Edelkoort reisde over het zuidelijk halfrond en zag een nieuw bewustzijn. In Proud South bundelt ze werk van jonge kunstenaars uit Afrika en Zuid-Amerika, een kleurrijke verzameling foto’s van een generatie die zich richt en trots is op de eigen cultuur en zich losmaakt van het noorden.

Het vinden van balans tussen masculiene en feminiene kwaliteiten
De twee polen 'mannelijk' en 'vrouwelijk' vinden we in veel grote filosofieën terug, zoals bijvoorbeeld yin-yang. Yin en Yang worden beschouwd als twee tegengestelde en complementaire energieën of krachten in het universum, dus ook in de mens. Prof. Carl Jung stelde vervolgens dat een vrouw een feminien bewustzijn heeft en een masculiene component of pool in het onbewuste zetelt en bij de man is het andersom: hij heeft een mannelijk bewustzijn en zijn feminiene pool ligt in zijn onbewuste. Hij stelde tevens dat een mens zich van zijn of haar andere pool niet vanzelfsprekend bewust is en dat bewustwording hiervan afhankelijk is van, en omgekeerd ook leidt tot, menselijke ontwikkeling. Dit noemde hij het anima-animus principe. We zullen beide componenten of polen in de mens nu kort beschrijven.

Zingeving van het leven voor en na de dood, Deel II, De visie van Tolstoj en Jung (Piet Ransijn Civis Mundi Digitaal #34, december 2015)
Jung beschouwt opvattingen omtrent voorbestaan na de dood niet als sociaal bepaalde functionele fantasieën die angst reduceren, zoals socioloog Norbert Elias schrijft in zijn boek De eenzaamheid van stervenden In onze tijd. We beginnen met de sociologische context, daarna de visie van Tolstoj gevolgd door die van Jung.

We hebben geen idee wat een burn-out is (Ianthe Sahadat interviewt Christiaan Vinkers de Volkskrant 17 december 2022, p. Opinie p. 22-25):
Geen enkele arts kan een burn-out vaststellen, zegt psychiater en hoogleraar stress en veerkracht Christiaan Vinkers. Als ziekte bestaat een burn-out niet, zegt hij. En dat is een probleem, want het komt er nu op neer dat mensen met het label ‘burn-out’ aan hun lot worden overgelaten.

Een vleugje magie (Anna van leeuwen de Volkskrant 16 december 2022, p. V1-4):
De link tussen kunst en ‘het hogere’ is niet nieuw. Maar kunstenaars van nu hebben vaak zélf een spirituele ervaring, die bijvoorbeeld te maken heeft met hun familiegeschiedenis. Dat vervolgens overbrengen in een museumzaal is nog een zoektocht op zich.
Deugniet (Abel Bormans interviewt Peter de Bie de Volkskrant 16 december 2022, p. V10-11):
Zaterdagochtend is Peter de Bie (72) voor het laatst te horen als presentator van Nieuwsweekend op NPO Radio 1. Zes dilemma's voor de man die zichzelf ‘absoluut niet inschikkelijk’ noemt.
Balorig of inschikkelijk?
‘Balorig. Ik ben absoluut niet inschikkelijk. Als ik echt het gevoel heb: dit deugt niet, dan zeg ik dat. Ik ben nooit te beroerd geweest om volledig onaangekondigd de directiekamer binnen te stappen en te zeggen wat me niet zint. Dat levert kameraden op, maar het gaat ook af en toe rigoureus fout. Ik ben bij verschillende omroepen vertrokken.

Een deel van Jeroen (Herien Wensink de Volkskrant 13 december 2022, p. V12):
Over de radicale en grensverleggende acteur Jeroen Willems verschijnt tien jaar na zijn plotselinge dood een wat brave biografie van classica Mieke Koenen. Toch is het een onmisbaar documentgeworden over een zoekende perfectionist met een beestachtige kracht op het toneel.
Af en toe gun je Willems een meedogenlozer biograaf. Nu ligt soms romantisering, dan weer trivialisering op de loer.
Maar tussen die twee uitersten doemt uiteindelijk toch een mooi portret op, van een zoekend, onzeker mens en een ongrijpbare kunstenaar. Van een onstuitbare perfectionist, en een ‘mijmerende aarzelaar’. En van een lieve jongen met een beestachtige kracht op toneel. Je lied wordt gehoord toont al die facetten, precies, zorgvuldig en respectvol, en is daarmee – ondanks de gebreken, een onmisbaar document.

Klank van thuis (Merlijn Kerkhof interviewt Mila Baslawskaja en Dmitri Ferschtman de Volkskrant 12 december 2022, V4-6):
In de jaren zeventig kwamen veel musici uit de Sovjet-Unie naar Nederland. Zo ook Dmitry Ferschtman en Mila Baslawskaja. Hoe kijkt het echtpaar nu naar Rusland, en alle musici die moeten vluchten?
‘Een monumentje! Voor ons!’ Mila Baslawskaja gilt het uit van de pret. Ja, het was bij nader inzien een wat pathetische formulering, maar het was hoog tijd voor een interview met Dmitry ‘Dima’ Ferschtman, cellist, en Mila Baslawskaja, pianist, en het echtpaar liet zich niet zo eenvoudig overtuigen van de noodzaak.
Zij zou nog bekender worden dan haar ouders en uitgroeien tot een van Nederlands meest succesvolle violisten: Liza Ferschtman.
De emigratie betekende dat Baslawskaja haar vader nooit meer zou zien, zelfs nooit meer zou spreken. Na haar vertrek verloor hij zijn baan, een topfunctie in de luchtvaartindustrie. Alle contact werd onmogelijk gemaakt. Kort daarna overleed hij.
Ferschtman: ‘Dat schuldgevoel gaat niet over.’
Toen we tien jaar geleden samen een album uitbrachten met duo’s, dacht ik: en nú gaat ze zeggen dat ze niet meer met mij wil spelen. Dat was ongegrond natuurlijk, maar... We vinden onszelf nooit goed genoeg.’
Is dat niet precies wat, als we mogen generaliseren, de topmusici uit de voormalige Sovjet-Unie kenmerkt? Baslawskaja: ‘Svjatoslav Richter ging na elk concert pianospelen, dan speelde hij ’s nachts precies het repertoire dat hij die avond voor publiek had gespeeld. Ik denk dat het klopt.’ Ze wijst naar boven. ‘De componist is dáár. En wij kunnen als uitvoerders alleen maar klimmen, het blijft altijd een poging daar te komen.’

Tim Hofman (Kruispunt 11 december 2022 NPO2):
Het jaar 2022 was zonder twijfel dat van Tim Hofman. Met zijn onlineprogramma BOOS over de misstanden bij The Voice zette hij seksueel overschrijdend gedrag op de kaart. Hij won er de Nipkowschijf en andere prijzen mee. Het onderstreepte nog eens zijn imago van succesvol strijder tegen onrecht. Waar komt die gedrevenheid vandaan? Wat is zijn kracht? Verschillende mensen schetsen hoe televisiemaker Tim Hofman zich kan vastbijten in iets en hoe hij deuren kan openen. Zo komen onder meer zijn beste vriendin Talisia Misiedjan, zijn vriend van de middelbare school Damion Grey en Gert-Jan Segers aan het woord.

‘Rusland was al jaren voor de oorlogaan het infiltreren en stoken in Oekraïne’(Fleur de Weerd interviewt Okasa Zaboezjko, de Volkskrant 10 december 2022, Opinie p. 22-25):
Al vijftien jaar verkondigt de Oekraïense schrijver Oksana Zaboezjko (62) het aan iedereen die het wil horen: de Koude Oorlog is nooit echt gestopt in Oost-Europa, al wilde het Westen het tegendeel nog zo graag geloven. Sinds februari vindt ze ineens een luisterend oor.
Wat bedoelt u daarmee?
De enige onderbreking van dat beleid waren de eerste jaren na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie. Toen had Rusland het te druk met zichzelf, met de enorme economische chaos. Daarna zijn ze weer verder gegaan met wat ze al decennia doen: het vergroten van hun rijk en invloedssfeer, ten koste van het Westen. Hij zette de Koude Oorlog aan onze kant van het IJzeren Gordijn gewoon voort. Met desinformatie en psychologische oorlogsvoering.’
Hoe zag dat eruit?
Ook internationale militaire experts zijn het erover eens dat Rusland jaren voor de oorlog al begon met psychologische oorlogsvoering in Oekraïne, en daarbij methodes gebruikte die het eerder al in Georgië toepaste. In Oekraïne ging het waarschijnlijk om beïnvloeding op verschillende niveaus: van het inspelen op pro-Russische sentimenten onder de bevolking - bijvoorbeeld door het goedkoop distribueren van Russischtalige boeken, maar ook middels het verspreiden van complottheorieën - tot en met het infiltreren van overheidsorganisaties, het leger, financiële structuren en de rechtsstaat. Dit alles had tot doel het bestaansrecht van het land te ondermijnen.
Is dit de culturele renaissance van Oekraïne?
‘Maar ondertussen is het prachtig om te zien hoe in het vrije Oekraïne mensen literatuur herontdekken, en popmuziek maken in hun eigen taal. Er is zoveel talent in ons land. Sinds lange tijd voelen we weer toegang tot onze eigen cultuur. We pakken het erfgoed terug dat ons afgenomen is.’

Londense City blij met Russische miljardairs (Peter de Waard de Volkskrant 20 april 2004):
De rijkste 'Brit' is niet langer een Brit maar een Rus. Roman Abramovitsj is sinds afgelopen weekeinde officieus de rijkste inwoner van het land....

We beleven een transitie als in de Renaissance (Thomas Friedman de Volkskrant 24 juni 2016 p. 21):
Net als van 1450 tot 1550 is dit de beste tijd om te leven en toch hebben velen het gevoel slechter af te zijn.
Ian Goldin, hoofd van de Oxford Martin School aan Oxford University, en Chris Kutarna, ook van Oxford Martin, hebben zojuist een boek gepubliceerd - Age of Discovery: Navigating the Risks and Rewards of Our New Renaissance - over lessen die we kunnen trekken uit de periode van 1450 tot 1550 die bekend staat als het Tijdperk van de Ontdekking. De wereld maakte toen grote stappen voorwaarts - aangejaagd door Da Vinci, Michelangelo, Copernicus en Columbus - waaruit de Renaissance voortkwam. Wetenschap, onderwijs, de maakindustrie, communicatie, politiek en geopolitiek gingen op de schop.
De establishment-politici van die tijd 'onderschatten de macht van die nieuwe informatierevolutie om verder te gaan dan bestaande wetenschappelijke en culture ideeën' en populistische stemmen te versterken die de autoriteiten uitdaagden.
Bah! Hoe stoppen we dat?
'Er moeten meer risico's worden genomen als de veranderingen sneller gaan, zowel voor de werkers die van baan moeten veranderen als voor de bedrijven die constant moeten innoveren om bij te blijven', meent Goldin. De taak van de overheid is om de vangnetten en de infrastructuur te versterken opdat individuen en bedrijven zo gewaagd mogelijk kunnen opereren als nodig - wat betreft leren, aanpassen en in zichzelf investeren. Tegelijkertijd moet Amerika 'meer, niet minder betrokken zijn bij de rest van de wereld' omdat 'dreigingen vanuit het klimaat, pandemieën, cyberaanvallen of terrorisme niet kleiner zullen worden door Amerika's terugtrekking'.
Destijds, net als nu, hielpen muren niet meer. 'Kanonnen en buskruit kwamen naar Europa; zij konden door muren of eroverheen en boeken konden ideeën erlangs sluizen.' Destijds, net als nu, maakten muren je slechts armer, dommer en onveiliger.

De kosmische reis van de elementen van het leven (George van Hal de Volkskrant 10 december 2022, Wetenschap p. 24-25):
Ieder mens bestaat uit simpele elementen zoals waterstof, koolstof en stikstof. Maar hoe zijn die ooit op de aarde terechtgekomen? De route die deze bouwstenen van het leven hebben afgelegd, aan de hand van recente kosmische bewijsstukken.
‘Uit al die kleine stoffen die men daar straks zal vinden, kun je zóveel leren’, zegt Van der Tak. Want als het onderzoek naar de chemische geschiedenis van het zonnestelsel ons iets heeft geleerd, is het dat de geheimen van zijn grootste bewoners schuilen in de allerkleinste deeltjes.

Wetenschapper loopt verwonderd rond in eigen immuuncel (George van Hal en Maarten Keulemans (Volkskrant 14 oktober 2020 p. 29):
Wat de software nu levert is echter nog geen bewegende simulatie van het binnenste van een cel. Het simuleert de aanwezige moleculen en structuren, maar geeft geen beeld van de pulserende chaos in het binnenste van onze cellen. Dat is jammer, want de vervreemdende stortvloed aan trillende, in elkaar grijpende moleculen en overlappende, bizarre structuren die onze lichamen op de kleinste schaal beheersen, zou een reisje opleveren dat nóg buitenaardser aandoet dan een tocht door de ijle pracht van de kosmos.

Periodiek Systeem (Micha Bonn de Volkskrant 25 mei 2007):
Maar bij het bouwen van uw moleculen moet u zich realiseren dat de atomen niet in elke willekeurige volgorde gecombineerd kunnen worden - zoals ook niet elke lettercombinatie een woord oplevert: er bestaan in het Nederlands ongeveer 5 miljoen woorden, en ruwweg 20 miljoen moleculen op aarde. Hottentottententententoonstelling is weliswaar een woord dat uit veel (33) letters bestaat, maar de meeste moleculen bestaan uit veel meer atomen. Het hemoglobinemolecuul dat zuurstof transporteert in uw lichaam bestaat bijvoorbeeld uit koolstof (symbool: C), waterstof (H), stikstof (N), zuurstof (O), zwavel (S) en ijzer (Fe), in de verhouding: C2952H4664N812O832S8Fe4, dus in totaal 9272 atomen.

De geheime Leer Stanza 3 Pogingen tot het scheppen van de mens, p. 86):
Over de evolutie van de mensheid formuleert de geheime leer drie nieuwe stellingen, die lijnrecht in strijd zijn met zowel de moderne wetenschap als de gangbare religieuze dogma’s: ze leert (a) de gelijktijdige evolutie van zeven mensengroepen op zeven verschillende delen van onze aardbol; (b) het ontstaan van het astrale lichaam vóór het fysieke, waarbij het eerste een model is voor het laatste; en (c) dat de mens in deze ronde aan alle zoog dieren in het dierenrijk voorafging2 – waaronder de mensapen.
3: Ongetwijfeld staat het schijnbaar bovennatuurlijke van deze leringen, al zijn ze allegorisch, zo lijnrecht tegenover de naar de letter opgevatte beweringen van de Bijbel1 en ook tegenover de meest recente hypothesen van de wetenschap dat het hevige ontkenning zal uitlokken. De occultisten weten echter dat de overleveringen van de esoterische filosofie de juiste moeten zijn, eenvoudig omdat ze de meest logische zijn, en elk probleem erdoor verdwijnt. Bovendien hebben we de Egyptische Boeken van Thoth, en het Dodenboek, en de hindoe-Puråña’s met de zeven manu’s, en ook de Chaldeeuws-Assyrische verslagen, waarvan de kleitabletten over zeven oorspronkelijke mensen of Adams spreken; de ware betekenis van deze naam kan men met behulp van de kabbala achterhalen. Zij die iets weten van de mysteriën van Samothrake zullen zich ook herinneren dat de algemene benaming van de kabiren de ‘heilige vuren’ was, die op zeven plaatsen van het eiland Elektris (of Samothrake) de ‘kabir ge boren op het heilige Lemnos’ (het aan Vulcanus gewijde eiland) schiepen.
1) Omdat ze, zoals de allegorie laat zien, werden aangeklaagd door de goden die geen eigen persoonlijke verdiensten bezaten, en die de heiligheid vreesden van die uit eigen kracht strevende geïncarneerde wezens die asceten en yogì’s waren geworden, en die dreigden door zelfverworven krachten de macht van eerstgenoemden omver te werpen. Dit alles heeft een diepzinnige filosofische betekenis en heeft betrekking op het ontwikkelen en verkrijgen van goddelijke vermogens door eigen inspanning. Sommige rishi-yogì’s zijn volgens de Puråña’s veel machtiger dan de goden. Secundaire goden of tijdelijke natuurkrachten zijn gedoemd te verdwijnen; alleen de spirituele potentialiteit in de mens kan hem ertoe brengen één te worden met het ONEINDIGE en het ABSOLUTE.
De Geheime Leer Deel II, Hoofdstuk 25 De mysteriën van het zevental Saptaparna (p. 678):
Maar laten wij terugkeren tot de beschouwing van het zevental in de oude religieuze symboliek. Aan de metrologische sleutel tot de symboliek van de Hebreeën, die numeriek het meetkundige verband van de cirkel (al-godheid) tot het vierkant, de kubus, de driehoek en alle emanaties van het goddelijke gebied onthult, kan de theogonische sleutel worden toegevoegd. Deze sleutel verklaart dat Noach, de aartsvader van de zondvloed, in één aspect de omzetting van de godheid (de universele scheppende wet) is, ten dienste van de vorming van onze aarde, haar bevolking en de voortplanting van het leven daarop in het algemeen.
679: Maar of hij nu een viertal (tetragrammaton) of een triade is, de scheppende god van de bijbel is niet de universele 10, tenzij verenigd met AIN-SOPH (zoals Brahmā met Parabrahm), maar een zevental, een van de vele zeventallen van de universele zevenvoudigheid. Bij het verklaren van de vraag die nu aan de orde is, kunnen de positie en de status van Noach het best worden verduidelijkt door de 3 en de 4 parallel met de ‘kosmische’ en ‘menselijke’ beginselen te plaatsen. Voor deze laatste wordt de oude bekende classificatie gebruikt.
686: Maar de pythagoreeërs beschouwden het getal zeven of de heptagoon als een religieus en volmaakt getal. Het werd ‘telesphoros’ genoemd, omdat door dit getal alles in het Heelal en de mensheid tot zijn einde, d.w.z. zijn hoogtepunt, wordt gevoerd' (Philo, de Mund. opif.). De leer van de sferen, vanaf de tijd van Lemurië tot aan Pythagoras, toont aan dat zowel de zeven krachten van de aardse en ondermaanse natuur, die onder het bestuur van de zeven heilige planeten staan, als de zeven grote krachten van het Heelal, te werk gaan en zich evolueren in zeven tonen, die de zeven noten van de toonladder zijn.
728: In datzelfde , het ‘zelf’] verblijven de zeven volmaakte wijzen met hun aanvoerders . . . en komen daaruit ook weer tevoorschijn. Roem, schittering en grootsheid, verlichting, overwinning, vervolmaking en macht – deze zeven stralen volgen deze zelfde zon , het hoger zelf]. . . . Zij van wie de wensen beperkt zijn [de onzelfzuchtigen] . . . van wie de zonden [begeerten] zijn opgebrand door beheersing, laten het zelf in het zelf opgaan,1 en wijden zich aan brahman. Die mensen die het bos van kennis [brahman of ZELF] begrijpen, prijzen de rust. En terwijl ze naar dat bos streven, worden ze [weder]geboren om de moed niet te verliezen.
25. De mysteries van het zevental F. De zeven zielen van de egyptologen (p. 728):
In datzelfde (brahman, het ‘Zelf’) verblijven de zeven volmaakte wijzen met hun aanvoerders . . . en komen daaruit ook weer tevoorschijn. Roem, schittering en grootsheid, verlichting, overwinning, vervolmaking en macht – deze zeven stralen volgen deze zelfde zon (kshetraj∫a, het hoger Zelf). . . . Zij van wie de wensen beperkt zijn (de onzelfzuchtigen) . . . van wie de zonden (begeerten) zijn opgebrand door beheersing, laten het Zelf in het Zelf opgaan,1 en wijden zich aan brahman. Die mensen die het bos van kennis (Brahman of ZELF) begrijpen, prijzen de rust. En terwijl ze naar dat bos streven, worden ze (weder)geboren om de moed niet te verliezen.
Dit is het heilige bos . . . en omdat ze (de wijzen) het begrijpen, handelen ze daarnaar, terwijl ze worden geleid door de KSHETRAJÑA.

Stand-upcomedian Hannah Gadsby combineert zelfspot en zelfvertrouwen in feelgoodshow ‘Body of Work’ (Gidi Heesakkers de Volkskrant 21 november 2022, p. V7):
De Australische stand-upcomedian is in een paar jaar tijd uitgegroeid tot een geliefde ster, voor wie al een ovatie van het uitzinnigste soort klinkt wanneer op het podium alleen nog een paarsbelichte lampjesslinger te zien is – het schijnsel van een knus tuinfeest.
‘Zelfspot is en blijft belangrijk, omdat je nu eenmaal niet altijd een winnaar bent in het leven’, zei Gadsby deze zomer in een interview in de Volkskrant. ‘Omdat zwakten menselijk zijn. Maar ik sta mijzelf nu meer toe mijn zelfvertrouwen 0te tonen op het podium. Ik heb er ook vrede mee dat er mensen zijn die niet houden van een zelfverzekerde vrouw op het podium. Die willen niks met mij te maken hebben, en dat is prima. Voor dat soort bezoekers zijn er nog genoeg andere komieken.’

Klimaatcyclus (Klimaatverandering):
Een Fourier-analyse test niet of er daadwerkelijk periodiciteit in een dataset zit, maar ontleedt elke dataset in een combinatie van sinussen en cosinussen. Ofwel: in een combinatie van cycli, of golven, of oscillaties; wiskundig gezien komt dat allemaal op hetzelfde neer.

De Milanković-parameters, ook: Milankovitch-parameters, zijn astronomische grootheden die cyclische variaties veroorzaken. Zij zijn van invloed op de klimaatveranderingen op de aarde, gezien over de perioden van duizenden jaren, op het ritme waarmee ijstijden en interglacialen elkaar afwisselen. Dat komt omdat zij de intensiteit en de verdeling van het zonlicht op de aarde bepalen.
Ze zijn mede door de Servische wiskundige Milutin Milanković opgesteld. Het zijn de excentriciteit, obliquiteit en precessie, dus parameters van de baan en de oriëntatie van vooral planeten. De eerste wetenschappelijk publicatie hierover was in 1976.[1]

In het Anti-heelal is alles omgekeerd (Govert Schilling de Volkskrant 23 februari 2019, Sir Edmund p. 40-42):
Met hun theorie van een spiegeluniversum, waarin de tijd achterstevoren verstrijkt en alles antimaterie is, denken enkele prominente onderzoekers een oplossing te hebben voor enkele slepende kwesties in de kosmologie.

Waakzaam (Ianthe Sahadat de Volkskrant 18 november 2022, p. V10-11):
Naar aanleiding van haar boek De omwenteling of de eeuw van de vrouw veertien dilemma’s voor schrijfster Suzanna Jansen (58).
Het kiespotlood of de pil?
‘Daar wil ik niet tussen kiezen. Zonder evenveel politieke invloed als mannen, waren vrouwen nog steeds vergeten. We hebben veertig jaar moeten strijden voor kiesrecht. Toen vrouwen in 1922 eindelijk konden stemmen, duurde het nog ruim dertig jaar voor de eerste kleine veranderingen in de wet ten bate van vrouwen zijn doorgevoerd.
Pas dit jaar zitten er evenveel vrouwen in de regering als mannen. Voor het parlement geldt dat nog steeds niet en we hebben ook nog nooit een vrouwelijke premier gehad.
‘De pil is natuurlijk net zo cruciaal. Doordat vrouwen meer controle kregen over het dragen en baren van kinderen, kregen ze meer zeggenschap over hun leven en lichaam.’

Eudaimonia heeft betrekking op de 4e Dimensie van de Zwaartekrachtruimte die Gerrit Teule in zijn boek Hebben wij een ziel? of van het Blokuniversum waar Jim van de Heijden gebruik van maakt. Het blokuniversum is niet volledig gedetermineerd, zoals Wim Rietdijk tracht te bewijzen. Het is onze vrije wil, het is het vermogen van de mens zich aan de veranderende omgeving aan te passen en de mogelijkheid van creativiteit die het leven zinvol maakt. Creativiteit, verbeeldingskracht (imaginatie) zorgt dat het lichtpuntje aan het eind van de tunnel feller gaat schijnen. De gangbare methode om de wils- en verbeeldingskracht te verenigen is yoga, contemplatie, meditatie.

De favoriete 16 (Jenny Camilleri de Volkskrant 5 november 2022, p. 30-35):
De Volkskrant loodst u elke zaterdag door het culturele aanbod, opdat de keuze net wat eenvoudiger wordt. Deze week 16 tips met onder meer Tazewell Thompson, Porcupine Tree, Ali Abbasi, Ibrahim Mahama, seizoen 5 van The Crown en Pieter Laurens Mol.

Wie dit leest, kan worden besmet (Olaf Tempelman de Volkskrant 29 mei 2018 p. V8-9):
The Ex
The Ex ontstond in 1979 in de Amsterdamse kraakbeweging als anarcho-punk ensemble. Het vroege werk was beïnvloed door The Fall. Al snel werden de muzikale grenzen vergaand verlegd. Door de jaren heen experimenteerde de band met free jazz en vele soorten wereldmuziek. The Ex bracht ruim 25 albums uit en trad op in alle werelddelen. Het ensemble trok ook tweemaal naar Ethiopië om daar gratis concerten in de open lucht te geven. Voor zover bekend is The Ex de enige westerse formatie die er ooit buiten de hoofdstad Addis Abeba heeft gespeeld. De huidige bezetting bestaat behalve uit Terrie Hessels (gitaar) uit Katherina Bornefeld (slagwerk) , Andy Moor (gitaar) en Arnold de Boer (zang, gitaar). Op de bekende verzamelaar The Rough Guide to Ethiopian Jazz geeft The Ex acte présence samen met saxofonist Getatchew Mekuria.
Blazen
Als Terrie Hessels en Emma Fischer de grootste Ethiopische blazer van de 20ste eeuw niet hadden opgespoord voor het te laat was, had de wereld het met een paar oude opnamen moeten doen in plaats van de Getatchew--collectie van Terp Records. ‘Rauw vlees is goed voor je sound’, was het adagium van saxofonist Getatchew -Mekuria (1935-2016).
Experiment
Saxofonist Getatchew Mekuria was vóór Terrie Hessels en Emma Fischer op zijn deur klopten Ethiopië nooit uitgeweest. Pas in Europa en de VS hoorde hij dat zijn werk ‘jazz’ werd genoemd en dat hijzelf ‘een pionier’ of zelfs ‘de aartsvader’ van de freejazz was. Zijn reacties waren altijd hetzelfde. ‘Jazz, daar kan ik niets mee.’ ‘Freejazz, ik weet niet wat dat is.’
Mystiek
Maken blazers Ethiopische muziek tomeloos swingend en energiek, orgeltjes en een palet aan traditionele instrumenten zorgen ervoor dat die bijna altijd mystiek klinkt. Hailu Mergia bespeelt op zijn huidige optredens een veelheid aan instrumenten, maar in de Walias Band was hij de meester van het mystieke orgeltje. Deze muziek is omschreven als de enige waarin zowel uit de allerhoogste als de allerlaagste chakra’s energie stroomt – hoofd, hart en onderbuik worden tegelijkertijd bediend.
Let in Wormer óók op de bruid en de bruidegom op de foto’s van die Ethiopische trouwerij. In Nederland waren Terrie en Emma nooit getrouwd. In Addis Abeba organiseerden Ethiopische artiesten en ‘soulmates’ voor dit ongetrouwde paar ‘een superfeest’ als dank voor bewezen diensten. ‘Wat jij aan Ethiopië geeft, krijg je geheel terug’, zegt Terrie Hessels.

Lessen leren gaat misschien toch iets makkelijker als er wél wat koppen rollen (Kustaw Bessems de Volkskrant 2 juli 2022 Opinie p. 16):
Dat lerend vermogen in het openbaar bestuur, waar is dat nou eigenlijk te vinden? Van de illegale vermogensbelasting tot de chaotische asielopvang, van het verwaarloosde leger tot de aardbevingsschade in Groningen en van het stikstofdrama tot het toeslagenschandaal: Nederland draait zichzelf momenteel vast in hersteloperaties. Zo zeer dat eventuele ambities voor de toekomst achter de horizon zijn verdwenen. Maar leren is meer dan in paniek noodverbanden aanleggen. En voor dat leren ontbreken telkens de voorwaarden: het zonder smoesjes onder ogen zien van misstappen, erkenning dat volledige reparatie onmogelijk is en het leggen van verantwoordelijkheid waar die hoort. Zeg maar de Wet van Meau.

Parallel (21 februari 2021 NPO2):
Choreografe Ruth Meyer keert terug naar de oorsprong van haar verbeeldingskracht, haar onderduiktijd tijdens de Tweede Wereldoorlog. Samen met een aantal beeldend kunstenaars en choreografen met wie ze zich verwant voelt, wordt een dansmozaïek gecreëerd. Deze poëtische visualisatie brengt op persoonlijke wijze de helende werking van de verbeelding tot leven. Dit gesamtkunstwerk op het snijvlak van dans, beeldende kunst, drama en documentaire is een ware ode aan de fantasie.
De film laat zo het verband zien tussen het verleden en de invloed daarvan op het heden: hoe beleef je een oorlog als kind en hoe ga je later hiermee om? De bron voor haar levensvisie ligt in de Tweede Wereldoorlog toen Ruth Meyer als klein meisje met haar Joodse familie was ondergedoken. Om te ontsnappen aan de realiteit gebruikte zij haar verbeelding. “Verbeelding als vlucht naar binnen”, zegt ze nu. Pas op latere leeftijd kwam ze tot dit inzicht. Haar gehele carrière als danser, choreograaf en filmmaker bleek gebouwd op die overlevingsstrategie.
Alleen in zijn gedachten is de mens waarlijk vrij. Als de nood maar hoog genoeg is, blijken we zelfs in staat om een parallelle wereld te bedenken, zoals Ruth Meyer als kind deed tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het Joodse meisje ging in haar eigen fantasie wonen, om de gruwelijke werkelijkheid van de Jodenvervolging buiten te sluiten.
Vanuit diezelfde bron, pure verbeelding, bouwde ze later een carrière op als succesvol choreografe. Zonder dat ze zich realiseerde dat de basis daarvoor eigenlijk werd gelegd tijdens die traumatische jeugdjaren. Haar verbeelding had als een soort ‘veilige vlucht naar binnen’ gefunctioneerd.
In de associatieve documentaire Parallel (55 min.) van Ellen Blom creëert Meyer, met kunstenaars, componisten en choreografen waarmee ze zich verwant voelt, een zinnenprikkelende dansmozaïek, waarin dans, drama, beeldende kunst en documentaire samenkomen. Ieder van hen laat bovendien zijn gedachten gaan over wat verbeelding voor hen en hun werk betekent. Verbeelding kan het bestaan in hun optiek rijker, interessant of gewoon draaglijk maken en biedt zelfs uitkomst als het leven helemaal aan het eind, zoals bij de hoogbejaarde Ruth Meyer, nog een ongemakkelijke uitdaging in petto blijkt te hebben.
De documentaire laat zien hoe het mogelijk is de Kwintessens, de verborgen 5e Dimensie, het 'verborgen pad' van Roberto Assagioli te verbeelden.

Onrust over ethisch beleid Google (Pieter Sabel Volkskrant 23 februari 2021 p. 22):
In korte tijd zijn allebei de onderzoekers vertrokken die zich bij Google bezighielden met de ethiek van kunstmatige intelligenties. Wat is er aan de hand?
Mitchell, die haar ontslag op Twitter bekendmaakte, publiceerde eerder een kritische brief over het vertrek van Gebru.\\ Zowel Mitchell als Gebru waarschuwden binnen en buiten Google voor het gebruik van zelflerende algoritmen.
Google krijgt al langer kritiek over het gebrek aan diversiteit binnen het bedrijf.
Vakbond
Die onvrede leeft ook binnen Google zelf. Begin dit jaar richtte een groep werknemers een vakbond op. Niet om te kunnen onderhandelen over werkomstandigheden, maar om een orgaan te hebben dat met de leiding van het bedrijf kan praten over ethische kwesties en de bedrijfsvoering.
Werknemers protesteerden eerder tegen de manier waarop Google om ging met meldingen van seksuele intimidatie, en tegen activiteiten die de werknemers onethisch vinden. Zo werkte Google samen met het Amerikaanse ministerie van Defensie om kunstmatige intelligentie in te kunnen zetten bij aanvallen met drones. Na protest van werknemers stopte Google die samenwerking.

Wellicht gammaflits bij zwaartekrachtgolf (Martijn van Calmthout de Volkskrant 16 februari 2016 p. 23):
Astronomen wereldwijd puzzelen op een kleine flits gammastraling die op 14 september 2015 aan de hemel verscheen, vrijwel gelijk met de inmiddels befaamde zwaartekrachtgolf. De kans dat die gammaflits 0,4 seconde na de ruimtetijdgolf toeval is, is gering, schat het team van de Fermi-ruimtetelescoop, dat nu een artikel over de waarneming publiceert. Gemiddeld wordt er één gammaflits per dag waargenomen.
Niet logisch
Volgens astronoom prof. van de Universiteit van Amsterdam, een specialist in gammaflitsen, past een uitbarsting van gammastraling 'niet logisch' in het verhaal van de heftige gravitatiegolf van september vorig jaar. Wijers: 'Het scenario is dat van twee zwarte gaten die met elkaar versmelten en de ruimtetijd laten golven. Daarbij komt in theorie alleen gravitatie-energie vrij in de vorm van golven. Geen straling.'

Ik opperde dat dit een soort mentale oefening is die buitengewoon vermoeiend is. H.P.B. glimlachte en knikte:
Je moet niet zo dwaas zijn jezelf het gekkenhuis in te werken door teveel ineens te willen doen. De hersenen zijn het instrument van het waak-bewustzijn en ieder bewust mentaal beeld dat gevormd wordt betekent verandering en vernietiging van atomen van de hersenen. Gewone intellectuele aktiviteit verloopt langs gebaande wegen in de hersenen en vereist geen plotselinge aanpassingen en vernietigingen in hun substantie. Maar deze nieuwe soort van mentale inspanningen vraagt om iets totaal anders - het scheppen van "nieuwe hersenpaden" (new brain paths), het tot stand brengen van een andere orde in de kleine levens in de hersenen. Als dit geforceerd en onoordeelkundig geschiedt, kan dit ernstige fysieke schade aan de hersenen toebrengen.
Ik heb deze weergave van haar lessen aan HPB voorgelezen en haar gevraagd of ik haar goed begrepen had. Zij noemde mij een 'onnozele domkop' om te veronderstellen dat iets ooit goed in woorden uitgedrukt kan worden. Maar zij glimlachte en knikte instemmend, en zei dat ik het echt beter onder woorden gebracht had dan iemand anders het ooit gedaan had, en ook beter dan zij dat zelf kon.

Ietje Pauw plaatst het navelstaren in een positieve context.

Ietje Pauw De kunst van het navelstaren De didactische implicaties van de retorisering van reflectieverslagen op de pabo Een exploratieve studie
Uit onvrede met en verbazing over de wijze waarop studenten hun reflectieverslagen schreven, heb ik als centrale vraag van mijn onderzoek geformuleerd: hoe kan ik het schrijven van reflectieverslagen door pabostudenten op een hoger niveau brengen?\\ De beantwoording van deze centrale vraag vereist de voorafgaande beantwoording van een drietal deelvragen:
1. Wat is reflecteren?
2. Wat zijn de kenmerken van een reflectieverslag?
3. Hoe ziet een tentatieve didactiek van het schrijven van reflectieverslagen eruit?

Op grond van een zeer nauwkeurige retorische analyse van het taalgebruik van bestaande omschrijvingen van reflecteren presenteer ik als antwoord op mijn eerste deelvraag een voor de onderwijspraktijk van de lerarenopleiding bruikbare omschrijving:
Reflecteren is nadenken over wat je op wat voor manier gedaan hebt in onderwijsleersituaties en waarom je dat op deze manier gedaan hebt, met het doel tot (nieuwe) inzichten te komen; inzichten in/over jezelf en je eigen leren en ontwikkeling, in relatie tot de maatschappij waarin je leeft; inzichten in/over je leerlingen en hun leren en ontwikkeling in relatie tot de maatschappij waarin je leeft; inzichten die handvatten bieden voor verbetering.

De beantwoording van de tweede deelvraag Wat zijn de kenmerken van een reflectieverslag? leidt mij tot een grondige excursie naar aspecten van klassieke en moderne (communicatieve) retorica. Ik heb het verslag geïnterpreteerd als de weergave van een denkproces n.a.v. een gebeurtenis of een reeks gebeurtenissen, met een strakke opbouw en een professioneel taalgebruik, dat zich manifesteert in woordkeuze, zinsbouw, gebruik van narratieve (c.q. expressieve), argumentatieve en deliberatieve verbale strategieën. Voor het reflectieverslag leidt dat tot een opbouw die, naast de gebruikelijke structuurelementen opening, inleiding, samenvatting en conclusie, als kern een drietal elementen bevat: de weergave van een gebeurtenis of reeks gebeurtenissen in de klas in de vorm van een vertelling, de weergave van het commentaar op elementen uit die gebeurtenis(sen), en het ontwerpen van een scenario voor toekomstige activiteiten. Als ideaalmodel schets ik het narratieve essay.

Een student moet leren reflecteren in de zin van zorgvuldig en levendig vertellen wat er gebeurd is in de klas, commentaar leveren op opvallende elementen uit die gebeurtenis en plannen maken voor de toekomst, een scenario. Om die vaardigheden aan te leren heb ik een tentatieve didactiek voor het schrijven van reflectieverslagen ontwikkeld die gebaseerd is op twee pijlers: de narratieve strategie en de argumentatieve strategie. Inventiotechnieken zijn essentieel hierbij. Vertelling, commentaar en scenario zijn niet lineair geschakeld, ik gebruik hiervoor de metafoor van de cakewalk die ook van toepassing is op de retorische taken inventio, dispositio en elocutio bij de constructie van het uiteindelijke resultaat: het reflectieverslag.

====

Leraar en Leerling (Authentiek leiderschap, Nietzsche, Individueel – en Collectief, Eenheid in Verscheidenheid)

Peter Kropotkin Anarchist Communism
'Everywhere you will find that the wealth of the wealthy springs from the poverty of the poor' Fuelled by anger at injustice and optimism about humankind's ability to make a better, truly communal society, the anarchist writings of Peter Kropotkin have influenced radicals the world over, from nineteenth-century workers to today's activists. One of twenty new books in the bestselling Penguin Great Ideas series. This new selection showcases a diverse list of thinkers who have helped shape our world today, from anarchists to stoics, feminists to prophets, satirists to Zen Buddhists.

Studiestress (Opinie en Debat de Volkskrant 12 mei 2023, p. 24):
Versoepeling van het bindend studieadvies? Was er maar wat meer prestatiedruk!

Harry en Micha de Winter doken in het oorlogsverleden van hun ouders. ‘Ze wilden ons er niet mee belasten’ (Abel Bormans de Volkskrant 2 mei 2023, p. V3):
In Broertje van Natascha van Weezel lopen de broers de route die hun vader in mei 1945 aflegde, toen hij was vrijgekomen uit kamp Sachsenhausen. Ook laat de documentaire zien hoe de broers worstelen met het heden.
De broers worstelden eveneens met het heden. Het antisemitisme leefde de afgelopen jaren op, ook in Nederland, terwijl Israël verder weg dreef van zijn democratische beginselen. ‘Mijn idealen zijn niet uitgekomen’, zegt Harry in de documentaire. ‘Als ik vooruitkijk, zie ik niets.’
Komende week, op 4 mei, is Micha aan zet, ditmaal voor een groter publiek. Hij is uitgenodigd om in Sachsenhausen een herdenkingslezing te houden. Zijn kinderen gaan mee. ‘Eigenlijk kan ik mij het niet mooier voorstellen’, zegt hij. ‘Met zijn allen willen we dit verhaal doorgeven.’

Harry de Winter (1949-2023)(Paul Onkenhout de Volkskrant 9 maart 2023, p. 31):
Ondernemer, programmamaker, kunstenaar – Harry de Winter was buitengewoon succesvol, en altijd op zoek naar wrijving. Dinsdag overleed hij aan de gevolgen van asbestkanker.
‘Ik heb gelukkig altijd alles gedaan wat ik wilde’, zei hij eind vorig jaar tijdens een van zijn laatste publieke optredens, de opening van zijn eerste expositie als kunstenaar.
TV monument Harry de Winter (Omroep MAX 9 maart 2023 NPO2):
Hij is een van de eerste onafhankelijke televisieproducenten van Nederland. Met tv-chroniqueur Han Peekel

Alt-right (Loes Reijmer de Volkskrant 14 augustus 2017, p. 2):
In de krochten van het internet tieren de radicalen welig
Blijf praten met radicaliserende jongeren, zo luidde de boodschap van pedagoog Micha de Winter zaterdag in de Volkskrant. Het was een mooi portret van een optimist, ondanks of juist dankzij zijn tragische Joodse familiegeschiedenis. Jongeren met 'monsterlijke ideeën' worden op een gegeven moment niet meer tegengesproken, analyseerde de pedagoog. Ouders geven het op, scholen verbieden extremistische uitlatingen. En dan kunnen jongeren ondergronds gaan. 'Dat is pas echt gevaarlijk', aldus De Winter, 'want dan ben je ze kwijt.'
'Ik bemoei me niet met zijn politieke denkbeelden', zegt ze een paar keer. Ze moest op zijn kat passen omdat hij naar een rally ging. Was het niet iets met Trump? Wacht, hij had nog meer verteld. 'Iets met alt...?' Alt-right, vullen de verslaggevers aan. 'Organisaties die ultra-conservatief zijn, in witte superioriteit geloven.'
In de video van twee minuten zit veel: de begripsverwarring rondom het veelkoppige alt-right, de vraag of Trump en zijn medewerkers aan de beweging gelieerd zijn. Maar vooral valt op dat de 20-jarige Fields blijkbaar vanachter zijn toetsenbord heeft kunnen radicaliseren, buiten het blikveld van de moeder die niet met haar zoon over politiek wil praten. Hij is 'ondergronds' gegaan, zoals De Winter dat noemt.
De pedagoog is een optimist, maar met de gebeurtenissen in Charlottesville op de achtergrond baarde zijn analyse mij ook zorgen. Het sociale leven van jongeren speelt zich tegenwoordig vooral online af, bleek onlangs nog uit een artikel van The Atlantic met de dystopische kop 'Heeft de smartphone een generatie verwoest?' Ze spreken minder af met vrienden, gaan minder uit en praten nog maar weinig met hun ouders. Dat is al problematisch voor pubermeisjes die op Instagram de hele dag hun onzekerheid zitten te voeden, maar ook voor jonge mensen die dreigen te radicaliseren. Want hoeveel mogelijkheden zijn er nog om gedachten bij te sturen?
De extreem-rechtse demonstranten in Charlottesville zijn al zo ver dat ze zich trots als racist of neo-nazi aan de wereld tonen. De vraag is hoe we de honderdduizenden anonieme cijfertjes en aliassen van fora als 4chan en Reddit weerwoord blijven bieden. Donald Trump vond het al te veel moeite om het extreem-rechtse geweld direct te veroordelen. Van hem hoeven we weinig te verwachten.

Noodzakelijk optimisme (Margriet Oostveen de Volkskrant 9 juni 2017 p. 21):
Micha de Winter begon al onderzoek te doen naar radicaliserende jongeren, toen die nog op Hyves zaten. De vraag 'Wij zoeken radicaliserende jongeren' leverde lange tijd geen reactie op. Toen veranderden de onderzoekers die tekst in 'Wij zoeken jongeren met extreme idealen'. En bingo.
Idealen zijn een vorm van hoop, een uitweg zelfs, die soms dus ook kunnen doorschieten in extremisme. De Winter pleit voor meer optimisme en praten over idealen in de opvoeding, juist ook als het om radicaliserende jongeren gaat, want radicaliseren hóórt bij jeugd en het is de taak van volwassenen de rem te vinden.
Na een kleine boutade over de hersenwetenschappers ('hersenfundamentalisten') die tieners reduceren tot machteloze, onrijpe prefrontale cortexen, besluit hij: 'Kan wel wezen, maar des te belangrijker dat ouderen bij risicovol gedrag die prefrontale cortex voor jongeren zijn.' Ofwel: niet afhaken maar grenzen stellen aan kinderen, afremmen, blijven praten als idealen op drift raken. En dat gebeurt veel te weinig.

De stadsschool een remedie tegen segregatie (Micha de Winter de Volkskrant 6 februari 2017, p. 18):
Zorg dat kinderen vaker mengen die uit ander sociaal milieu Uitwisseling tussen groepen leerlingen werkt alleen als hun veiligheid en identiteit niet in het geding zijn.
Om er voor te zorgen dat kinderen zich kunnen ontwikkelen in een veilige gemeenschap, maar tegelijkertijd al doende kunnen leren de brug met anderen over te steken, kunnen we denken aan een nieuw arrangement in het onderwijs dat ik aanduid met het begrip 'stadsschool'.
De bedoeling is om op structurele, niet vrijblijvende basis uitwisseling te creëren tussen groepen leerlingen die elkaar in de huidige samenleving niet vanzelf meer tegenkomen. Laten we zeggen dat leerlingen uit school x eenmaal per maand samen met leeftijdgenoten van school y samen les krijgen, bijvoorbeeld in geschiedenis, Engels, muziek of burgerschap, dus een vak uit het bestaande curriculum.
De ervaring met bestaande uitwisselingsprogramma's leert dat ouders een cruciale rol spelen: met hén moet niet alleen gesproken worden over het grote persoonlijke en maatschappelijke belang dat er aan samenscholen verbonden is, maar vooral ook over de manier waarop de samenwerkende scholen vormgeven aan de hiervoor genoemde voorwaarden.
Pas als ouders ervan overtuigd zijn dat de veiligheid en identiteit van hun kinderen niet in het geding zijn, kunnen ze de stadsschool als een duidelijke winst gaan zien.

De wil om kennis, kunde en fascinatie over te dragen – dat is de kern van het leraarschap (Aleid Truijens de Volkskrant 18 april 2023, p. 15):
Nu ís de daling van het aantal eerstejaars in deze talen (en Nederlands en wiskunde), zowel in het hbo als aan de universiteit, ook dramatisch: 50 procent sinds 2018, in het hele hoger onderwijs (Monitor beleidsmaatregelen hoger onderwijs 2021-2022). Kennelijk zijn deze talenstudies totaal geen optie voor aankomend studenten. En als er onvoldoende leraren zijn, zullen deze talen – die van onze buurlanden en belangrijkste handelspartners – als schoolvakken uitsterven. Wat een armoede.

Ex-jezuïet die de dogma's van de kerk met verve te lijf ging (Jaap Stam de Volkskrant 11 april 2023, p. 8-9):
Theoloog, bijbelvorser, dichter, ex-jezuïet en priester Huub Oosterhuis was een symbool van de polarisatie in de katholieke kerk in Nederland, die ontstond in het midden van de jaren zeventig. ‘De katholieke kerk is vrieskou.’
Het huwelijk van Willem-Alexander en Máxima, waarvoor hij was uitgenodigd, had hij aan zich voorbij laten gaan. Dat had hij niet aan de grote klok gehangen. Zijn solidariteit lag die dag bij de Dwaze Moeders, zei hij daar later over. ‘Ik vond dat ik die dag aan hun kant moest staan.’
In zijn dankwoord ter gelegenheid van het eredoctoraat dat de gereformeerde VU hem in 2002 had verleend, zei Oosterhuis dat bisschop Bekkers hem als een vader had aangemoedigd. ‘Omwille van hem blijf ik nog vijftig jaar hopen op reformatie, hervorming, vernieuwing, herkansing voor de onvergetelijke katholieke kerk van mijn jeugd.’
Oosterhuis heeft nog 21 jaar mogen hopen. Misschien tegen beter weten in en in elk geval vergeefs.

Blijf af van onwelgevallige bijbelteksten (Paul Verheijen de Volkskrant 19 december 2017, p. 24):
Sla het hele Bijbelse boek Job er nog eens op na om te concluderen dat uitgerekend de goddelijke beproeving hierin een letterlijk existentieel thema is.
Houden sommige christenen dan nooit op onwelgevallige Bijbelteksten om te buigen in vertalingen waarmee men beter kan leven? Het is wettelijk toegestaan en we kunnen er zeker de Kerst mee in. Maar close reading van de Griekse tekst verbiedt een Oosterhuisvertaling als 'houd ons staande in de beproeving'.

Complementaire kennis en de ‘tweeledige waarheid’ van Plato en Aristoteles (Piet Ransijn Civis Mundi Digitaal #28 december 2014):
Complementair verband tussen Plato en Aristoteles
Het verband tussen Plato en Aristoteles is essentieel voor begrip van de dubbele waarheid, die Buve op hen baseert. Hun relatie lijkt een niet doorzichtig soort verbinding of ‘verstrengeling’. Dat geldt evenzeer voor het verband tussen Plato en Socrates, die geen geschriften heeft nagelaten. Het geldt ook voor ons. Veel van onze ideeën, ook de ‘eigen mening’ zijn ontleend aan anderen, zonder dat we dat beseffen.

Rudolf Steiner Egyptische mythen en mysteriën (Samenvatting)
Steiner onderzoekt de Egyptische cultuur op een unieke manier. Bij hem vinden we geen interpretaties van het Egyptische dodenboek, maar wel een op eigen onderzoek gebaseerde beschrijving van de essentie van de Egyptische inwijding. Hij plaatst de Egyptische cultuur in het grote perspectief van de evolutie van de mensheid en laat aan verschillende voorbeelden zien hoe die cultuur wezenlijk verband houdt met de onze. Zo staat het voor hem vast dat de spirituele bodem heeft bereid voor de huidige materialistische zienswijze.

W.Q. Judge boek Theosofische inzichten
Hoofdstuk Punten van overeenstemming in alle religies (p. 365,366):
Het boeddhisme, de religie van Ceylon, van gedeelten van China, van Birma en Japan en Tibet, verscheen na zijn ouder, het brahmanisme. Historisch is het ouder dan het christendom maar het bevat dezelfde ethiek als laatstgenoemde, dezelfde wetten en dezelfde voorbeelden, soortgelijke heiligen en identieke legenden en verhalen die betrekking hebben op de Heer Boeddha, de verlosser van de mensheid. Het telt nu, na ongeveer 2500 jaar, meer mensen dan enige andere religie, want tweederde van de hele mensheid belijdt het. Het zoroastrianisme verliest zich eveneens in de duisternis van het verleden. Het leert ook een ethiek zoals wij die kennen. Veel van zijn ritueel en filosofie wordt niet begrepen, maar de wet van broederlijke liefde ontbreekt er niet in; het leert rechtvaardigheid en waarheid, naastenliefde en vertrouwen in God, en ook onsterfelijkheid. Hierin stemt het met alle religies overeen, maar het verschilt van het christendom in die zin dat het niet gelooft in het plaatsvervangend lijden, dat volgens het zoroastrianisme onmogelijk is.
366: Het christendom van nu is een modern jodendom, maar het christendom van Jezus is iets anders. Hij onderwees vergevensgezindheid, terwijl Mozes vergelding onderwees en dat is tegenwoordig de wet in onze christelijke staat en kerk.
367: Wat leringen betreft is in het christendom die van verlossing door geloof algemeen bekend. Ze was de oorzaak van een ernstig geschil in de tijd van Jacobus. Maar wat voor veel christenen misschien heel vreemd klinkt, het is een heel oude brahmaanse leer. Ze noemen het ‘de brug-leer’, omdat het de grote brug vormt.

Rudolf Steiner - Antroposofie en geestkunde
Wat men tegenwoordig kent als tegenstelling tussen uiterlijke natuurwetenschappen en geestelijke kennis, is slechts een gevolg van dit feit. De Christelijke mystiek (van Eckhart, Tauler, enz.) is een resultaat van de doordringing van gevoel en gemoed met het Christendom. De louter op de zintuiglijke wereld gerichte natuurwetenschappen en hun resultaten in het leven zijn de gevolgen van de andere kant van de aanleg der ziel.
Al
 wat op het gebied van de uiterlijke materiële cultuur tot stand 
is gebracht, is alleszins aan die scheiding in deze aanleg te danken. Doordat die vermogens van de mens, welke de hersenen als hun werktuig hebben, zich eenzijdig op het fysieke leven richtten, konden zij tot die intensivering komen, die de huidige natuurwetenschap, techniek enz. mogelijk maakte.
Wat zich thans in de aanvang reeds kan beginnen te ontwikkelen, is het zoeken naar de band, die de twee kanten (de twee in één) van de menselijke inborst verbindt: de natuurwetenschappen en de materiële cultuur, en het leven 
in de geestelijke wereld. Daartoe is het noodzakelijk dat aan de ene kant de uitkomsten van het geestelijke schouwen worden begrepen en aanvaard, en dat aan de andere kant in de waarnemingen en ervaringen van de zintuiglijke wereld de openbaringen
 van de geest worden onderkend. Het zesde beschavingstijdperk zal de overeenstemming tussen die twee tot volle ontwikkeling 
brengen."

Kenzabuo Oë (Geertjan de Vugt de Volkskrant 14 maart 2023, p. 31):
De Japanse schrijver Kenzaburo Oë hoopte met zijn romans mensen nader tot elkaar te brengen. In zijn boeken toonde hij zich steevast een geëngageerd auteur voor wie de menselijke eigenzinnigheid een groot goed was. Het leverde hem in 1994 de Nobelprijs voor de Literatuur op.

Tussen de meren en wouden van Värmland (Joost de Vries De Groene Amsterdammer 17 november 2006 nr. 46):
Honderd jaar geleden werd Nils Holgersson geboren, een van de onvergetelijke figuren uit de (kinder)literatuur, held van Kenzaburo Oë en Karl Popper. Wie kent zijn schepper nog, de eerste vrouwelijke winnaar van de Nobelprijs voor de literatuur? De Japanse Nobelprijswinnaar Kenzaburo Oë vertelde in 1994 bij de aanvaarding van zijn prijs in Stockholm dat hij Nils Holgersson in zijn jeugd meermalen had gelezen en daardoor het gevoel had Zweden al lang te kennen. De filosoof Karl Popper bekende dat hij het boek gemiddeld één keer per jaar herlas. En voor natuurfotograaf Frans Lanting was de ‘wonderbare reis’ zijn inspirerende kennismaking met de wereldfauna.

Tussen droom en wakker (Joost de Vries De Groene Amsterdammer 18 augustus 2006 nr. 33):
Het verhaal wil dat Haruki Murakami (1949), toen eigenaar van een jazzcafé, in 1978 naar een honkbalwedstrijd keek toen hij ineens, op het moment dat de slagman de bal raakte, zelf werd getroffen door het idee dat hij wel eens een roman zou kunnen schrijven. Diezelfde avond ging hij aan de slag en binnen een jaar won hij een van de meest prestigieuze schrijfwedstrijden van Japan met zijn debuutroman Hear the Wind Sing.
Zijn grootste criticus was de Nobelprijs-laureaat Kenzaburo Oë die zijn werk maar «populair» en «westers» vond. Vergeleken met het werk van Oë of Yasunari Kawabata (Nobelprijs 1968) doet Murakami’s oeuvre inderdaad niet typisch Japans aan. Moderne Japanse literatuur is vooral stugge kost, die meer focust op karakter- dan op plotontwikkeling en veel waarde hecht aan een sterk gecontroleerde schrijfstijl.

Laatste verzoek van leermeester Hawking (George van Hal de Volkskrant 11 maart 2023, Wetenschap p. 24-25):
Het is ‘misschien wel de grootste vraag’ waarover Stephen Hawking nadacht: waarom uit de oerknal een heelal vol leven ontstond. Thomas Hertog, die twintig jaar met Hawking werkte, zoekt in Het ontstaan van de tijd naar een antwoord.
Waarnemingen suggereren een waarnemer. Beweert u dat mensen het heelal hebben geschapen?
Twintig jaar lang werkte Hertog met Hawking samen en dat blijkt uit Het ontstaan van de tijd, Hertogs boek met de ondertitel Mijn reis met Stephen Hawking voorbij de oerknal.
‘Een waarneming kan in de natuurkunde ook zonder mensen. Het vindt al plaats wanneer een ontmoeting met een deeltje in de vroege kosmos een van de talloze mogelijke paden van de geschiedenis van het heelal plots uitsluit. Maar: uit ons idee blijkt wel dat de werkelijkheid een gevolg is van zijn geschiedenis. En van die geschiedenis maken wij deel uit. Het heelal is daarom op een dieper niveau toch een co-creatie.’

Fysicus Roger Penrose scchreef echter al het boek Wat was er vóór de oerknal? Met zijn boek Wat Was Er Voor De Oerknal en andere kwesties die het voorstellingsvermogen te boven gaan heeft ook Robbert Schilling zich in dit thema verdiept.

Fred Hoyle, beroemd maar omstreden astrofysicus, is overleden.
Tijdens de oorlog werkte Hoyle samen met Bondi en Gold aan militaire projecten. Uit discussies tijdens die periode ontstond zijn theorie van de Steady State of het stationair heelal. Die zou hij, samen met Bondi en Gold, blijven verdedigen "tegen" de bekende theorie dat het heelal ontstaan is uit een oerknal of "Big Bang". Hoyle was trouwens de uitvinder van de term "Big Bang", die hij in de vijftiger jaren ironiserend gebruikte tijdens een radio-interview voor de BBC (de naam verloor evenwel al snel zijn ironiserende betekenis).

‘Het hele universum is willekeur’ (Sheila Sitalsing interviewt Martin Rombouts Volkskrant Magazine 11 maart 2023, p. 16-23):
Schrijver Martin Rombouts staat al jaren op de planken met theatershows en zijn boyband, maar écht bekend werd hij pas toen hij vorige maand De slimste mens won. Nu staan grote commerciële partijen voor hem in de rij. Voor hem voelt dat vooral als willekeur. ‘Ik had er ook in de eerste ronde uit kunnen vliegen, dan hadden ze niet gebeld.’

Vrijheid voor de een, onvrijheid voor de ander (Maral Noshad Sharifi de Volkskrant 10 maart 2023, p. 13-15):
In Florida lopen Republikeinse kiezers weg met gouverneur Ron DeSantis. Hij wordt er gezien als de ‘Trump met hersenen’ en als de nieuwe president van de VS. Maar zijn eigenzinnige, oerconservatieve koers is omstreden. Gebruikt hij Florida als proeftuin om straks het land zijn wil op te leggen?

Codekraker (Gijs Beukers interviewt Kitty Herwijer ‘’de Volkskrant’’ 10 maart 2023, p. V10-11):
Wat zijn dit voor vragen? Naar aanleiding van de Boekenweek, negen dilemma’s voor journalist Kitty Herweijer (32) van Eus’ boekenclub.
‘Ik denk dat het goed is om mensen die sociale codes te leren. Gister was ik ergens waar een meisje ‘hun’ zei in plaats van ‘zij’. Haar collega wees haar erop, gevolgd door een excuus dat hij er iets van zei. Nee, dacht ik, het is juist goed om haar te verbeteren. Anders blijft ze die fout maken en blijven deuren voor haar gesloten.’
Small talk of big talk?
‘Big talk. Small talk zuigt energie uit mijn lichaam. Van gesprekken die me een nieuw perspectief bieden word ik blij. Ik was laatst op een borrel waar een zestiger vertelde dat hij op zijn 28ste lang was opgenomen in een psychiatrische inrichting. Dat vind ik boeiend.

Karin Bloemen (Volle zalen AVROTROS 8 maart 2023 NPO2):
Karin Bloemen viert dit jaar haar 40-jarig artiestenbestaan. Wat heeft de lange carrière haar gebracht? Wat is de functie van humor in haar werk? Wanneer is een lied goed of niet?
Cornald Maas bezoekt onder andere haar jubileumconcert in Koninklijk Theater Carré in Amsterdam, waar ze voor het eerst het speciaal voor haar gecomponeerde lied van tekstschrijver Jurriaan van Dongen ten gehore brengt.

In de voetsporen van de jaren zestig (Omroep MAX 28 januari 2023 NPO2):
In Parijs bezoekt Philip samen met journaliste Jacqueline Wesselius de plekken van de studentenopstand van mei ’68. Op het Domplein in Utrecht vertelt John Panders nog steeds vol trots over zijn harde protestacties. Philip loopt met Wouter van Dieren door de Amsterdamse Jordaan, die zonder zijn protest niet meer zou hebben bestaan.

Van de kick naar de klas (Evelien van Veen de Volkskrant 12 juli 2022 p. V4-6):
Als oorlogsverslaggever verloor Joeri Boom zijn beste vriend, als India-correspondent zijn huwelijk. Tegenwoordig staat hij als meester voor leerlingen van groep 7 en 8. De vraag is: voor hoelang?
Van 2012 tot 2017 woont Boom, deels met zijn vrouw en twee jonge dochtertjes, in New Delhi. Vóór die tijd werkt hij zeventien jaar voor De Groene Amsterdammer, een tijd waarin hij regelmatig als oorlogsverslaggever naar conflictgebieden gaat, vaak samen met fotograaf Jeroen Oerlemans, die zijn beste vriend wordt. Ik wil weg is aan hem opgedragen; Oerlemans wordt in 2016 in Libië doodgeschoten door een sluipschutter van IS.
Vandaar het basisonderwijs?
‘Dat zat al lang in mijn hoofd. Het is misschien ook een soort schuld inlossen tegenover de kinderen die ik oorlogen zag rondrennen en die ik niet kon helpen. Ik weet nog dat ik in Afghanistan met Jeroen door de sneeuw liep, om de beurt in elkaars voetsporen, want er konden mijnen liggen. Vanaf de top van een heuvel zagen we een schoolklasje aan de oever van een zoutmeer. Een lerares luidde de bel en riep de kinderen bij elkaar. Het was zo’n sereen beeld, we durfden er niet heen. En ik dacht: wauw, dit zijn echt de dapperste mensen, de leerkrachten in oorlogsgebied, want die vluchten niet, die blijven.’

Als het waar is wat Madeleijn van den Nieuwenhuizen schrijft over nepotisme in de media, ben ook ik er gloeiend bij (Max Pam de Volkskrant 18 januari 2023, p. 19):
Onlangs stond in de Volkskrant een voortreffelijk stuk van Marilse Eerkens, waarin zij onderwijsminister Robbert Dijkgraaf bekritiseert. Volgens Eerkens is Dijkgraaf ‘de zoveelste minister die in het afgelopen decennium heeft geprobeerd om ouders tevredener te laten zijn met een ‘lager’ schooladvies’. Dat is inderdaad een wereldvreemd streven. ‘Tegen ouders zeggen dat ze niet zoveel waarde moeten hechten aan de status van een bepaald opleidingsniveau is net zoiets als tegen zwaarlijvige mensen zeggen dat ze minder moeten eten’, schrijft Eerkens.
De boze vinger heffen tegen het nepotisme zal evenmin helpen. Het beschermen van je kind is een oerdrift, die niet verdwijnt door sussende woorden van een minister. Het is belangrijker het onderwijs te verbeteren en zo in te richten dat ieder kind precies terechtkomt waar het aan de verwachtingen kan voldoen. Maar dan hebben wij het wel over een ideale wereld.

Westerse escalatie? Die is er pas als Oekraïne westerse wapens gebruikt om Russisch grondgebied aan te vallen (Heleen Mees de Volkskrant 18 januari 2023, p. 29):
Toen de Oekraïense president vlak voor Kerst een bliksembezoek bracht aan Washington, twitterde Donald Trump jr. dat de Oekraïense president Zelensky eigenlijk een ondankbare internationale bijstandskoningin was. In zijn toespraak voor het Amerikaanse Congres ’s avonds diende Zelensky hem van repliek. De militaire steun aan Oekraïne is geen liefdadigheid, aldus Zelensky. Het is een investering in veiligheid en democratie wereldwijd waar Oekraïne uiterst verantwoord mee omspringt.

‘Napels aan de Noordzee’ is in werkelijkheid polderlulligheid (Alex Mazereeuw de Volkskrant 11 januari 2022, p. V2):
Treffend is de scène waarin De Mos dineert met Limburgse wethouder Jos van Rey, die ‘in hetzelfde schuitje’ zit (Van Rey werd eerder veroordeeld voor corruptie en verkiezingsfraude). Als dit dan inderdaad een samenkomst was van ‘Napolitaans Nederland’, had het toch vooral iets knulligs: het was meer Veep dan House of Cards.

Kolonisten-AOW of In de spierballenpolitiek blijkt ruimte voor soepelheid (Sheila Sitalsing Volkskrant 20 juni 2016 p. 2):
Voor fraaie inkijkjes in de bestuurscultuur in Nederland moesten we afgelopen weekend bij NRC Handelsblad zijn. Daaruit viste ik het volgende pareltje op: een minister van CDA-huize die in 2008 over een onwettige situatie die de overheid al geruime tijd onder de pet hield tegen zijn ambtenaren opmerkte: 'Wetswijziging lokt alleen maar een groot debat uit. Kunnen we het niet provisorisch oplossen?' Later werd deze CDA-man vicepresident van de Raad van State, de hoogste bestuursrechter in het land.
Dat vind ik grappig, en ook wel mooi, dat in het land van onkreukbaarheid als hoogste deugd en regels zijn regels ook op de hoogste niveaus iemand in al zijn ingebeelde onkreukbaarheid zegt: 'Kunnen we het niet provisorisch oplossen?' Schijnheiligheid kan iedereen treffen, zou Jos van Rey zeggen.
De pijlen zijn nu op Lodewijk Asscher gericht, toevallig nu minister van Sociale Zaken, omdat hij de SVB dwong de wet te overtreden, maar de fascinerende geschiedenis gaat terug tot het eerste kabinet van Jan Peter Balkenende. Premiers bemoeiden zich er persoonlijk mee, ministers van PvdA-huize en van het CDA: iedereen heeft zich druk gemaakt, ingespannen en erop toegezien dat de zaak buiten de publiciteit bleef.
Het interessante aan de zaak is dat er onder de bestuurdelijke stoerheid, de spierballenpolitiek en de regels zijn regelsretoriek wel degelijk ruimte blijkt voor soepelheid. Nu nog het politieke lef om dat in het openbaar te verdedigen.

Met volle overgave (Ariejan Korteweg interviewt Mohamed Mbougar Sarr de Volkskrant 7 januari 2023, Boeken p. 7-9):
Met De diepst verborgen herinnering van de mens schreef de Senegalese schrijver een duizelingwekkende ideeënroman, waarvoor hij de Prix Goncourt kreeg. Wat vindt hij van zijn enorme succes?
Is er een passage in het boek waarover u bij uitstek tevreden bent?
‘Het boek begint met de belevenissen van die Parijse bende van Afrikaanse schrijvers en vertalers, met hun pretenties, hun zware literaire discussies, hun uitspattingen. Dat blijft dicht bij wat ik zelf meemaakte, maar is tegelijk een complete transformatie. Het is misschien niet het beste deel van het boek, maar ik had veel plezier bij het schrijven.’

De trappisten van Tilburg Bidden, werken, rusten (Ralf Bodelier De Groene Amsterdammer 22 december 2022, p. 68-73):
Achttien trappisten huist Abdij Koningshoeven. Ze leven in een traditie van stilte en gehoorzaamheid. En in autonomie. Tegendraads en duurzaam. De monniken bouwen door aan een betere wereld.

Dit is geen straf van de natuur (Ralf Bodelier Volkskrant 20 juni 2020 Opinie p. 18-19):
De ecodicee bestrijden
Eind 18de eeuw hadden Kant en Voltaire goede redenen om de theodicee te bestrijden. Vandaag zijn er even goede redenen om de ecodicee aan te pakken. De eerste reden ligt voor de hand. De natuur verdient geen goddelijke status. De natuur heeft geen ogen en oren waarmee ze ons waarneemt, ze beschikt niet over een moraal of over het vermogen om te oordelen. De natuur denkt niet over de mens na, laat staan dat ze ons straft of corrigeert. En nee, de natuur is ook niet ‘vergevingsgezind’, zoals Luyten schrijft. Het is precies andersom. Mensen nemen waar, denken na, oordelen, straffen en vergeven. Mensen zijn geïnteresseerd in de natuur, verzamelen kennis over de natuur en corrigeren de natuur. Wég met de malariamug en het coronavirus, red de panda!
Rampspoed? Een straf van God, dacht men vroeger. In de coronacrisis krijgt de natuur dezelfde krachten toebedeeld, ziet filosoof Ralf Bodelier. En daar schieten we weinig mee op.
Niet God of de natuur zal ons redden. Alleen onze eigen, menselijke scheppingskracht leidt tot een betere wereld voor iedereen.

Opvoeden, wat kun je? Schipperend voor ouder spelen (Ranne Hovius de Volkskrant 30 november 2007):
En dan, bij het horen van de hartslagjes van de baby, slaat de kracht van de evolutionaire voorbestemming toe: 'Toen is ook mijn moederhart beginnen te kloppen', vertelt Inge Becks. 'Vanaf dat moment ben ik van het kleintje gaan houden met een liefde die ik nooit voor mogelijk heb gehouden.' Dat kleintje, Yahmina, zal het al net zo min aan vaderliefde ontbreken. Dirk Draulans beschrijft in Dagboek voor mijn dochter het eerste jaar van zijn kleine 'mirakel'.
De opvoeding van de moderne westerse cultuur, constateert ontwikkelingspsycholoog Paul van Geert, is over het algemeen van hoge kwaliteit. En op grond van onderzoek ziet hij ook weinig reden om de softe jaren zestig-ouder als de schurk in het drama aan te wijzen: 'Verschillen tussen groepen ouders met een meer democratische en een meer autoritaire opvoedingsstijl zijn statistisch nauwelijks waar te nemen.' 'Opvoeden', zegt Van Geert, 'is nu eenmaal tastend door de mist je weg zoeken en hopen dat elke volgende stap je de goede kant opleidt.' Effecten op de lange termijn zijn zelden te voorspellen, en het geloof in het maakbare kind is al jarenlang tanende. Dat laatste heeft te maken met de toegenomen kennis over het brein.
Van Geert is een van de achttien wetenschappers die door Carine Ex zijn geïnterviewd voor haar boek Opvoeden, wat kun je?

Bestuurscultuur (Buitenhof 7 juni 2020 NPO1
Het ging maandag fout op de Dam in Amsterdam. Hoe kijkt oud-voorzitter van de Onderzoeksraad voor Veiligheid Tjibbe Joustra daarnaar?
Het racismedebat wordt volop gevoerd, maar wat is de kern van het probleem? Daarover antropoloog Gloria Wekker en D66-senator Boris Dittrich.
Staatssecretaris van Financiën Hans Vijlbrief over de chaos bij de Belastingdienst en over hoe bedrijven meer buffers hebben om een crisis te kunnen managen.
Bioloog en journalist Dirk Draulans over de tweede coronagolf.

Helaas, er is geen enkele reden om de leesramp te relativeren (Aleid Truijens de Volkskrant 3 januari 2023, p. 19):
Voorspelbaar genoeg gebeurt dat wel, juist door degenen die medeverantwoordelijk zijn voor de ramp en de oplossing. Henk Hagoort, voorzitter van de VO-Raad, grijpt het nieuwsbericht gretig aan om op Twitter de kanttekeningen van het CPB ‘onthutsend’ te noemen en Pisa-onderzoek ‘onbruikbaar om beleid op te baseren’ te verklaren. De VO-Raad zal dus rustig doorgaan met het faciliteren van falend leesonderwijs.

Ommekeer Sander Donkers de Volkskrant 5 december 2022, p. 1):
n zijn nieuwe roman Tasmanië onderzoekt schrijver Paolo Giordano het gegeven ‘dat alles, hoe erg ook, achtergrondruis in onze levens wordt’. In een interview met NRC betrekt hij het op grote zaken als klimaatontwrichting, covid en de oorlog in Oekraïne, maar ik moest aan zijn woorden denken toen ik zaterdag na de wedstrijd tegen Amerika mijn neus buiten de deur stak.

‘Ik kan niet huilen om het klimaat. Niemand kan dat’ (Thomas de Veen interviewt Paolo Giordano NRC 2 december 2022):
In zijn nieuwe roman onderzoekt Paolo Giordano waarom elke crisis na een tijdje ‘normaal’ wordt. „We leven met het idee van een op handen zijnde ineenstorting, maar het beïnvloedt onze hoofden niet echt.”
Kent schrijver Paolo Giordano (1982), wiens nieuwe roman Tasmanië gaat over de wens om een kind te krijgen én over de crises die de wereld bedreigen, eigenlijk iemand die daarvoor gekozen heeft? „Nee, ik denk het niet.
„Ja, het wórdt relevanter, als het dichterbij komt. In het Westen is het klimaatprobleem, ondanks alles, nog achtergrondruis. Ik kan niet huilen om het klimaat. Niemand kan dat.”
Daar gaat Giordano’s boek over – over het gevoel van onthechting, bijvoorbeeld als het over het klimaat gaat. De roman vangt aan met de klimaatconferentie in Parijs van 2015, waar de hoofdpersoon belandt. Vooral om zijn eigen leven te ontvluchten – hij bekent „als er geen klimaatconferentie was geweest, had ik waarschijnlijk wel een ander excuus verzonnen om op pad te gaan, een gewapend conflict, een humanitaire crisis, wat dan ook, zolang ik maar kon opgaan in iets anders en groters dan mijn eigen zorgen”, in de vertaling van Manon Smits.

Ingrijpende sociale veranderingen (Piet Ransijn Civis Mundi Digitaal #97, april 2020 II):
Deel 2: Mogelijke veranderingen bij de coronacrisis
Leiderschap
De coronacrisis noopt tot internationale samenwerking, maar ook tot een krachtige nationale aanpak. Hoe deze ogenschijnlijk tegenstrijdige tendensen worden verbonden in de EU is nog niet in kannen en kruiken. ‘Dit kan het einde van Europa betekenen’ kopte de Volkskrant een interview met de Italiaanse schrijver Paolo Giordano (Sander Plij 18 april 2020). Het is al vaker gezegd dat het avondland zou ondergaan. Dat leek er veel op, maar leidde daarna tot meer samenwerking, die ook volgens Giordano structureel gezien hard nodig is, omdat het virus geen grenzen kent. Gezien de onvoorspelbaarheid en complexiteit van de veranderingen, weten we niet hoe het gaat lopen. Het zal wellicht anders lopen dan verwacht, voor zover er uitgesproken verwachtingen zijn.

Inspiratie van onze gids deze week: (Karolien Knols de Volkskrant 17 mei 2019):
De Italiaanse schrijver Paolo Giordano (De eenzaamheid van de priemgetallen) heeft alweer zijn vierde boek geschreven en gidst ons graag langs films, muziek, eten en - natuurlijk - boeken.
De hemel verslinden, Giordano’s vierde roman, verscheen een jaar geleden in Italië, maar zoals dat gaat met succesvolle auteurs: de publiciteit gaat nog door als het boek voor de schrijver alweer naar de achtergrond is verdreven. Dat maakt het, geeft hij toe, moeilijker om er nog met even groot enthousiasme over te praten als vlak na verschijning. ‘Het gaat dus steeds vaker over thema’s die gerelateerd zijn aan je verhaal. In het geval van ''De hemel verslinden: over de jeugd die de straat opgaat om te demonstreren voor het klimaat. Je moet ze serieus nemen, die jongeren. De jeugd is de thermometer van de samenleving.’

De hemel verslinden (Edwin Krijgsman de Volkskrant 28 december 2018):
Paolo Giordano wil te veel in deze onvolmaakte roman, die je desalniettemin ademloos uitleest.
Groen paradijs
Aanvankelijk is de masseria een hof van Eden waar eendrachtig wordt gezaaid en geoogst en de lucht zindert van geluk en bedrijvigheid, alles volgens streng ecologische en morele normen. Maar het fanatieke idealisme en activisme van de bewoners leidt, samen met sluipende onderlinge haat en nijd, tot de teloorgang van hun groene paradijs.
Die beweging die je maakt, van de cijfers naar het menselijke verhaal, zit in je roman als het gaat over de slachtoffers van de atoombom.
„Ja, dat is een voorbeeld van de onpersoonlijke wetenschap die een punt bereikte waar alle menselijkheid uit zicht was verdwenen, waardoor die destructief werd. Voor mijn hoofdpersoon wordt het interessant als hij overlevenden van de atoombom te spreken krijgt. Door het persoonlijke drama raakt hij gegrepen.”

VWS verstopt De Jonge in hooiberg (de Volkskrant 3 december 2022, p. 9):
Het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) gaat geen openheid verschaffen over eventuele contacten tussen CDA-minister Hugo de Jonge en andere bewindspersonen over de mondkapjesdeal. Niet alleen de inhoud van die contacten blijft geheim, maar ook of die contacten er zijn geweest.
Bij VWS gaan er inmiddels stemmen op om helemaal geen chatberichten meer te openbaren. De op een na hoogste ambtenaar van het ministerie, Abigail Norville, betwijfelt zaterdag in een interview met de Volkskrant of whatsappberichten van belang zijn voor transparantie en verantwoording afleggen. ‘Wat dragen al die whatsappberichten eraan bij? Ik vraag me werkelijk af wat Nederlanders er beter van worden als we zo veel appjes moeten openbaren.’

Zo veel mensen zijn zo lang onderschat (Abigail Norville de Volkskrant 3 december 2022, Opinie p. 22-25):
Topambtenaar Abigail Norville wil meer streetwise collega’s aantrekken op haar ministerie. ‘Mensen die weten hoe het is als een overheid er niet voor je is..’ Zo kunnen signalen uit de samenleving beter worden opgepikt.
Als Abigail Norville, de een-na-hoogste ambtenaar op het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, een sollicitatiegesprek afneemt, vraagt zij: ‘Uit wat voor nest kom je, met welke waarden en normen ben je opgevoed en wat zie ik daar vandaag de dag nog van?’
Openbaarheid kost veel tijd, zegt u. Vindt u dan niet dat u die tijd erin moet steken?
‘Niet op deze manier. Ik vraag me werkelijk af wat Nederlanders er beter van worden als we zo veel appjes moeten openbaren.’
U wilt de ambtenarij minder Haags maken. In hoeverre bent u zelf al verhaagst?
‘Ik snap inmiddels wel hoe het werkt in Den Haag, maar ik kan me er nog over verbazen, bijvoorbeeld over het aantal mensen en afdelingen waarmee je iets moet afstemmen. Ik loop nog weleens bij een collega binnen om te zeggen: wat belachelijk dat dit zo gaat. Dat is denk ik van belang. Zodra je het allemaal voor lief neemt, kun je het ook niet meer veranderen.’

Moeders zijn ook dochters (Boeddhistische blik, 19 maart 2023 NPO2
Tweedelige documentaire over moeders en dochters. Wat is de impact en betekenis van de moeder-dochter relatie? Met deze vragen gaat filmmaakster Sarah Marijnissen op onderzoek uit, als ze na 29 jaar haar relatie verbreekt. “Je moeder is je eerste en misschien wel grootste leermeester.” Herhaling: zondag 19 maart 2023 (deel 1) en zondag 26 maart 2023 (deel 2) De relatie met onze moeder is misschien wel de meest vanzelfsprekende en complexe relatie in ons leven. Aan haar danken we ons leven en van haar aandacht en liefde zijn we afhankelijk om uit te groeien tot een gezonde volwassene. Maar wat als de moeder zelf behoeftig is? In onze cultuur leeft het idee dat een moeder perfect moet zijn. Er is weinig aandacht voor de tekorten die moeders vroeger zelf ervoeren. En daarmee ook voor de mogelijke gevolgen van die tekorten, zoals emotionele bezetting of verwaarlozing van hun dochter.
Dit soort ouder-kind dynamieken bemoeilijken het losmakingsproces van de dochter: zij trekt zich het lot van de moeder aan en wil dat verlichten. Het kind neemt de verantwoordelijkheid van haar over of zoekt als volwassen vrouw compensatie voor de ervaren tekorten uit de jeugd bij een partner en haar omgeving. Deze onbewuste patronen maken het op eigen benen staan en aangaan van volwassen relaties lastig.

Midwives (De Boeddhistische blik 12 februari 2023 NPO2):
In het verscheurde Myanmar werken twee verloskundigen samen om kinderen van Rohingya-moslims gezond ter wereld te krijgen. Hla is boeddhist en eigenaar van een medische kliniek in Rakhine, Nyo Nyo is moslima en haar assistent. Veel Rohingya spreken geen Rakhinees, de voertaal in Rakhine, dus Nyo Nyo treedt op als tolk. Haar familie woont al generaties lang in het gebied, maar ze worden als indringers beschouwd. Aangemoedigd door Hla, die haar eigen veiligheid op het spel zet door moslimpatiënten te helpen, wil Nyo Nyo verloskundige worden. Ze worden jarenlang gevolgd, terwijl de leefomstandigheden van de Rohingya's steeds moeilijker worden.

Free as a Monk (Boeddhistische blik 5 februari 2023, NPO2):
Vanuit het Hollandse Drenthe strijdt de Tibetaanse monnik en beeldend kunstenaar Tashi Norbu al jaren voor politieke vrijheid in Tibet. In zijn woonplaats Emmen richtte hij het Museum voor Tibetaanse Hedendaagse Kunst op. Een unicum in de wereld, waar hij met onvermoeibare inzet Tibetaanse kunst en het voortbestaan van de Tibetaanse cultuur tot zijn levenstaak heeft gemaakt. Vanwege dit werk wordt hij nu door de Chinese overheid als dissident beschouwd en kan hij nooit meer een voet op Tibetaanse of Chinese bodem zetten.

Het geluid van een kind dat nee zegt (Boeddhistische blik 15 januari 2023, NPO2):
Van alle moeilijke taken die je als mens met jezelf confronteren, is het ouderschap misschien wel de ingewikkeldste. Bijna alle mensen willen het graag goed doen en juist daarom gaat het vaak verkeerd. Elf moedige ouders gaan tijdens een driedaagse opvoedretraite op zoek naar de onderliggende overtuigingen en zelfafwijzende gedachten die ten grondslag liggen aan conflicten tussen ouder en kind. In de hoop op een uitbreiding van het helende veld en om meer kwetsbaarheid en eerlijkheid in onze alledaagsheid te brengen, delen deze ouders hun kwetsbaarste vraagstukken met de camera en de kijker.

Boeddha in de polder (20 december 2022, NPO2):
Het zijn onzekere tijden vol burn-outs, depressies en stress. In een spirituele zoektocht gaat Joris Linssen in gesprek met mensen die een persoonlijke crisis hebben weten om te buigen tot een waardevolle levensles. Joris ervaart de kracht van de maan met schrijfster Susan Smit, ontdekt een boeddhistische monnik Sander Oudenampsen in een katholieke kerk en drumt samen met yogaleraar Raymond Vijverberg om de zomer te verwelkomen.

Boeddha in de Bijlmer - (Boeddhistische blik 4 december 2022 NPO2):
De Bijlmer lijkt soms maar niet van haar negatieve imago af te komen, maar voor de van oorsprong Surinaamse Audia (39), die met haar drie zoontjes in de Amsterdamse wijk woont, is het een plek waar ze bezieling vindt in het Nichiren boeddhisme.
Op tienjarige leeftijd wordt Audia door een familielid vanuit Suriname meegenomen naar Nederland. Haar toekomstmogelijkheden zouden hier veel hoger liggen, maar eenmaal aangekomen in de Bijlmer wordt die belofte niet ingelost: vanaf haar achttiende mag ze geen onderwijs meer volgen en ze ervaart een traumatische tijd in het pleeggezin waar ze veel zorgtaken krijgt. Het duurt tot haar 26e jaar, voordat ze weg durft te lopen. Hoewel het licht aan de horizon gloort, moet ze zichzelf helemaal opnieuw uitvinden, te beginnen bij een verblijfsvergunning. Ze merkt vooral dan hoe de beoefening van het boeddhisme haar helpt richting te geven aan haar nieuwe leven en hoe ze haar negatieve beeld over de Bijlmer, mede veroorzaakt door haar jeugdtrauma’s, weet om te buigen tot een positief beeld.

Onderwijs weerspiegelt ook het lelijke gezicht van meritocratisering (Edith Hooge FD 20 december 2020):
In het kort
· Meritocratie kent ook schaduwkanten.
· Want merites (eigen verdienste) wordt te eenzijdig bepaald door hoogte schooldiploma.
· We moeten ook andere capaciteiten gaan waarderen.
Edith Hooge is voorzitter van de Onderwijsraad en hoogleraar onderwijsbestuur aan TIAS, Universiteit van Tilburg.

Profiel Georges Sorel
Een intellectueel in de marge (Ewoud Kieft De Groene Amsterdammer 1 december 2022, p. 54-57):
In de ouderwetse oorlogsromantiek van soldatenmoed en opoffering herkende de Franse filosoof Georges Sorel iets wat het socialisme vaak ontbeerde: de bezielende werking van mythische verhalen. Wat leert het huidige socialisme ervan?
Het was allemaal pure romantisering, precies zoals in de VS nu nog steeds de vrijheid om een wapen te dragen wordt verheerlijkt door politici die zelf in omhekte villa’s wonen. Geweld is acceptabel, en zelfs toe te juichen, zolang het uit edelmoedige motieven voortkomt, daar komt de morele code van zo ongeveer elke actiefilm uit Hollywood nog steeds op neer.

Antoine Deltour of Personificatie van de strijd tegen het establishment (Sheila Sitalsing de Volkskrant 27 april 2016 p. 2):
Op support-antoine.org kunnen sympathisanten hun steun betuigen aan Antoine Deltour, gruwel van de Luxemburgse autoriteiten en multinationals, held van de mensen die zeggen op te komen voor de kleine man en voor wat ze fiscale rechtvaardigheid noemen. Gisteren begon de rechtszaak die de Luxemburgse autoriteiten tegen Deltour hebben aangespannen.
Deltour overhandigde in 2012 zijn bestanden aan een Franse journaliste, wier publicatie nog niet veel losmaakte. Twee jaar tijd later stortte het internationale consortium van onderzoeksjournalisten ICIJ zich op de rest van de duizenden documenten en het Luxleaks-schandaal was geboren.
De voorloper van de Panama Papers gaf een fraai inkijkje in hoe een EU-lidstaat een indrukwekkende trapeze had opgebouwd aan fiscale ontwijkingsmogelijkheden waardoor multinationals overal ter wereld actief kunnen zijn, maar nergens ter wereld in overdreven mate hoeven bij te dragen aan de financiering van zaken die nodig zijn om een samenleving draaiende te houden.
Deltour staat terecht in Luxemburg. Hij kan voor tien jaar de gevangenis in draaien, maar hij heeft de publieke opinie aan zijn kant, net als de Europese Commissie, de OECD en andere instanties die er ook klaar mee zijn.
Zo is Deltour de personificatie geworden van de strijd tegen 'de 1 procent', tegen het establishment, en tegen de partijen die groot en machtig genoeg zijn om zich te onttrekken aan de regels. Niet door ze te overtreden, maar door ze te omzeilen. Dat is legaal. Deltour heeft laten zien dat legaal en normaal niet per se hetzelfde zijn.

'Het lijkt weer 1939.' Hans Goedkoop de Volkskrant 5 mei 2022 p. 4):
Hans Goedkoop, historicus en voormalig presentator van geschiedenisprogramma Andere tijden, de jaarlijkse 4-meilezing voor in de Nieuwe Kerk. Het eerste deel van zijn toespraak ging over het indrukwekkende ‘morele kompas’ dat de Joodse advocaat en schrijver Abel Herzberg in concentratiekamp Bergen-Belsen aan de dag legde.
Volgens Goedkoop bieden en boden Nederlandse wetten die ‘nog maar kort geleden’ in het leven zijn geroepen Russische miljardairs bescherming. Dit alles ‘om een prettig vestigingsklimaat te scheppen voor het geld van die agressor, waarvan we ook toen al wisten dat het dievengeld was.

‘Mijn eenzaamheid is goed omringd, daardoor kan ik anderen toelaten’ (Fokke Obbema interviewt Dirk de Wachter de Volkskrant 2 december 2022, p. 16-17):
De Belgische psychiater Dirk de Wachter viel ‘een noodlottige lastigheid te beurt’: kanker. Het heeft zijn ideeën over het leven niet veranderd, zegt hij, eerder bevestigd. En daarin is de mens fundamenteel eenzaam.
Waar put u troost uit, behalve uit uw naasten? Helpen filosofie, kunst of religie u wellicht?
‘Op religieus vlak noem ik mezelf een ‘christelijk non-theïstisch mens’, een absurde tegenstrijdigheid. Mensen roepen dan: ‘Hoe kun je christelijk zijn zonder in God te geloven?’ Toch is dat mijn positie. Mijn oom, die missionaris in Congo was, zei aan het einde van zijn leven: ‘Of er een hemel en een God bestaan weet ik niet, maar ik geloof zeer in de boodschap van liefde van Jezus.’ Daar kan ik me heel goed in vinden. Ik ben een romanticus die in de liefde en de literatuur gelooft. Maar als het erop aankomt ben ik bovenal een nuchter mens. Dat geldt meestal ook voor het vooruitzicht van mijn dood. Soms scheurt het vlies, heb ik het te kwaad. Gelukkig kan ik me dan een gevoelig mens tonen.’

Zwitserse oud-CEO beëindigt zijn leven (Nanda Troost de Volkskrant 31 mei 2016 p. 27):
Opnieuw een zelfdoding van een (oud)topman van de Zwitserse verzekeraar Zurich. Is de druk op deze managers te groot?
Het gaat om Martin Senn (59), tot december topman van de verzekeraar. In 2013 pleegde financieel directeur Pierre Wauthier zelfmoord. Senn was toen CEO van Zurich Insurance Group.
Zelfmoorden onder managers
Rond de bankencrisis werd de financiële sector opgeschrikt door een aantal zelfmoorden onder topmanagers. Onder hen Huibert Boumeester, tweede man bij ABN Amro, die zijn baan was kwijtgeraakt na een vijandige overname (Fortis e.a.). De Belgische psychiater Dirk de Wachter zei eerder al dat de kans dat topmensen zelfmoord plegen veel groter is dan dat ze hulp inroepen. 'Ik denk dat het in de persoonlijke levens van nogal wat managers een ravage is', zei De Wachter in zakenblad Trends. 'Het is bovendien typisch voor mensen die op een hoog niveau werken om voor alles of niets te kiezen. Dat is het harakirisyndroom, het niet mogen falen.'

Uw maandelijkse zorgpremie nog verder omhoog? Dat kan niet. Dus moet de politiek kiezen in de zorg (Christiaan Rompen de Volkskrant 2 december 2022, p. 23):
Ziekenhuizen komen niet uit met hun budgetten. In plaats van dat de zorgverzekeraars dat risico dekken, schuiven ze het af op de zorgverlener. Als die dat niet meer pikt, wordt iets anders duidelijk: de premies deugen niet.
Zo is het risico dat bij het vak verzekeren hoort, verlegd van de verzekeraars naar de ziekenhuizen en andere zorgaanbieders. Nergens in de Zorgverzekeringswet is afgesproken dat zorgaanbieders ook verzekeringsmaatschappij moeten spelen.
En terwijl de verzekeraars hun reserves aanhouden en vergroten, schuiven zij hun risico door naar de zorginstellingen. Toezichthouders weten dit en gedogen dit. Rolverzaking dus.
En dan wordt pijnlijk zichtbaar dat de premies veel te laag zijn om alles wat de zorgpolis momenteel belooft voor iedereen waar te kunnen maken. Omdat de basis zorgpolis niet nog veel duurder kán worden, resteert geen andere optie dan eindelijk het politiek maatschappelijke debat te openen over keuzes in de zorg.

Zacht autoritaire windvaan en handige ritselaar (Leen Vervaeke de Volkskrant 31 november 2022, p. 31):
Woensdag overleed de voormalige Chinese leider Jiang Zemin. Hij regeerde van 1989 tot 2002 over China – een tijdperk van toenadering tot het Westen en pragmatisme.
President Jiang Zemin werd aanvankelijk afgeschreven als een politieke windvaan. Maar hij heeft zijn vele critici versteld doen staan. Hij overleefde zonder veel moeite de eerste zeven maanden zonder zijn mentor, de in februari overleden Deng Xiaoping, en heeft zich zelfs ontpopt als een hervormer....
Jiang Zemin werd van een Chinese bureaucraat tot een machtige mannetjesmaker (Eva Rammeloo Trouw 30 november 2022)
De Chinese oud-leider Jiang Zemin is overleden. Hij legde de basis voor een nieuw, kapitalistischer China. Zijn invloed bleef lang na zijn terugtreden merkbaar.
In het bericht over Jiangs overlijden benadrukt de CCP woensdagavond hoe ‘kameraad Jiang Zemin de stabiliteit van Shanghai effectief handhaafde’.

De pensioensector heeft de politiek in de tang met slimme framing (Martin ten Cate de Volkskrant 1 december 2022, p. 27):
Morgen begint de artikelsgewijze behandeling van de Wet toekomst pensioenen, WTP. Hoe (on)gunstig die wet straks ook uitpakt voor de gepensioneerden, de sector zelf is financieel binnen. Hopelijk denkt de Eerste Kamer straks nog eens dieper na over het stelsel.
In 2021 bedroegen de kosten van de pensioensector 14,5 miljard euro. Daarvan ging geen cent naar uw pensioen(opbouw). Het waren hoofdzakelijk lonen en salarissen voor de sector zelf. Maar liefst 7 miljard euro werd uitbetaald aan bonussen.
De pensioensector en politici zijn erin geslaagd een beeld te creëren dat we geld tekortkomen. Een knap stukje framing, maar het is echt onzin. Nederland is een puissant rijk land. Het heeft ieder jaar een groot spaaroverschot en het heeft per saldo grote vorderingen op het buitenland. Ons pensioenstelsel is simpel te hervormen en wat we dan met de pensioenpotten moeten doen, is een luxeprobleem. De WTP zal waarschijnlijk in de Tweede Kamer worden aangenomen. Nu maar hopen dat er in Eerste Kamer wel conceptueel wordt nagedacht.

Er worden redelijke eisen gesteld aan schoolbestuurders – nu zijn ze kwaad (Aleid Truyens de Volkskrant 30 november 2022, p. 23):
Hij herinnert de schoolbestuurders aan twintig jaar falen: op het internationale Pisa-leesvaardigheidsonderzoek onder 15-jarigen zakte Nederland van een mooie negende plaats in 2003 naar een 26ste plaats in 2018, onder het EU-gemiddelde. Terecht is dit Wiersma’s grootste zorg en zet hij in op de verbetering van de basisvaardigheden.

‘Het is mijn taak om leraren te helpen. Als schoolbesturen daar niet aan meehelpen, zal ik ingrijpen’ (Aluid Truyens interviewt Dennis Wiersma de Volkskrant 27 augustus 2022, Zaterdag p. 6-8):
Luister naar leraren, zegt minister voor Primair en Voortgezet Onderwijs Dennis Wiersma, dan weet je wat voor hen het beroep onaantrekkelijk maakt. ‘Dat leraren zich vaak slechts uitvoerders voelen van wat bestuurders voor hen bedenken, leidt tot scheve gezichten.’

Dronkers hoorde er niet bij (Martin Sommer de Volkskrant 9 april 2016 p. 19):
Jaap Dronkers vond dat Ons Onderwijs 2032 ten koste gaat van gelijke kansen.
Dronkers was getuige geweest voor de commissie-Dijsselbloem, die in 2007 de onderwijsvernieuwingen onderzocht. Daar vertelde hij hoe hij in 1997 samen met dagblad Trouw was begonnen met het publiceren van de prestaties van middelbare scholen.
Het was voor het ministerie zo onverdraaglijk geweest, dat Dronkers tien jaar lang geen toegang kreeg. 'Bis zum auf den heutigen Tag', riep hij Dijsselbloem toe. 'Niente!' Het zat hem nog dwars. Zoals hem ook dwarszat dat zijn afscheidsrede toen hij in 1999 als hoogleraar uit Amsterdam vertrok, nergens werd gepubliceerd. Hij behandelde daarin de verschillen in becijfering bij schoolonderzoeken en centraal schriftelijke examens en hoe zwarte scholen hun leerlingen met een hoger cijfer een kontje dachten te geven.
Dronkers verwijt de politiek het denken over onderwijs uit handen te hebben gegeven aan deelbelangen zoals de onderwijswerkgevers. Denk aan Paul Rosenmöller van de VO-raad, die het ene na het andere flexibiliseringsplan lanceert; allemaal namens de schoolbesturen en allemaal met de verzekering dat hier louter en alleen het publieke belang wordt gediend.
Dronkers' laatste waarschuwing was dat een aan zichzelf overgelaten onderwijsbestel 'in dienst staat van de leidende groeperingen en alleen hun belangen zal behartigen'. Ik zal hem zeer missen, want zonder stoorzenders als Dronkers gaat het niet.

‘Carrièrevrouw? Zo zou ik mijzelf niet willen noemen. Ik wilde mij graag ontwikkelen’ (Marjon Bolwijn interviewt Mies Streekstra de Volkskrant 28 november 2022, p. 16-17):
Mies Streekstra is 100 jaar. Hoe kijkt de econoom, gepensioneerde topvrouw bij Berenschot en einzelgänger naar de eeuw die achter haar ligt?
Naast mijn werk en na mijn pensioen was ik actief in allerlei besturen, zoals van de schouwburg en de muziekschool in Amstelveen. Ook ben ik ouderling geweest van de hervormde kerk en gemeenteraadslid voor de VVD. Dat laatste zou ik nu niet meer doen.’
Wat zou u nu niet meer doen?
‘Ik koos voor de VVD omdat ik hecht aan vrijheid. Maar ik vind dat de VVD de mensen die het moeilijk hebben aan de kant laat staan. De verschillen tussen rijk en arm zijn groter geworden. Ik ga niet meer op de VVD stemmen, maar op de PvdA.’

Leuk emancipatie, maar doe jij de was? (Marieke de Ruiter de Volkskrant 26 november 2022, Zaterdag p. 1-5):
55 jaar nadat Joke Smit met Het onbehagen bij de vrouw de tweede feministische golf ontketende, vinden Nederlanders de ongelijkheid tussen mannen en vrouwen nog altijd de belangrijkste om te bestrijden. Maar zélf veranderen? Dat willen ze liever niet, blijkt uit een enquête in opdracht van de Volkskrant.
Het vergt een lange adem, maar de snellere route, een nieuwe emancipatiegolf, lijkt volgens de enquête vrijwel uitgesloten. 55 jaar na Joke Smit, denkt slechts één op de drie Nederlanders nog iets te winnen te hebben met emancipatie. Een nog kleinere minderheid voelt zich überhaupt nog feminist.

James Long boek Mens, vonk der eeuwigheid
Hoofdstuk Steenkool of diamant? (p. 158,159):
Als de goddelijke intelligentie inderdaad elk deeltje van de oneindigheid doordringt, dan heeft ieder mens de beschikking over alle kracht en elk scheppend initiatief om met die goddelijke intelligentie en haar constructieve elementen in de natuur te werken. We mogen dan veel steenkool en ruwe olie in onze samenstelling hebben, maar we hebben ook de potentie van een diamant. Daarom spraken de boeddhisten, vooral in Tibet, over de Heer Boeddha als ‘het diamanten hart’, hij van wie het hele wezen door de druk van de eeuwen en de intensiteit van zijn ervaringen was omgezet in de zuiverheid en kracht van de diamant. Door het vuur van de beproeving veranderde de aard van Gautama van heel ondoorzichtig in een die heel doorschijnend was; een even volmaakte weerspiegeling van het licht in hem als van het leed van de mensheid buiten hem. Inderdaad een voorbeeld van mededogen, want hij was wat wilskracht en vastberadenheid betreft hard als diamant, en tegelijk geheel en al oor voor de hartenkreet van de wereld, zodat hij afstand deed van de zegening van de alwetendheid om terug te keren naar de aarde en de hele mensheid te laten delen in de glorie van zijn triomf.
Hoofdstuk De zes verheven deugden van het boeddhisme – II (p. 173,174):
Vraag — Ik ontving kort geleden een brief van een vriendin die in de particuliere verpleging werkt. Ze schreef hoe ‘treurig het leven was’ – ze had haar uiterste best gedaan en toch was haar patiënt, van wie ze veel was gaan houden, gestorven. ‘En zo gaat het maar door’, schreef ze, ‘de ene patiënt na de andere: sommigen worden beter, anderen slepen hun leven in ellende voort, en weer anderen ‘halen’ het niet en sterven’. Het lijkt gemakkelijk de beginselen te begrijpen als we hier erover spreken, maar als je ze dag in dag uit onder vrij moeilijke omstandigheden moet toepassen, komen er heel andere dingen kijken.\\ Commentaar — Hieruit blijkt duidelijk het fijne onderscheid tussen louter theorie en praktijk. Het zou het toppunt van huichelarij zijn als we niet zowel het verdriet als het geluk van anderen zouden meevoelen. We moeten voor hun vreugde en hun smart steeds gevoeliger worden, en in dezelfde mate ongevoeliger voor de onze. Dat is een eerste vereiste.

Een weerbare staat en broederschap zijn nu cruciaal (Peter Giesen de Volkskrant 26 november 2022, Opinie p. 18-19):
De oorlog in Oekraïne heeft de [[SriAurobindo|vijand weer teruggebracht. We ervaren angsten die we vergeten waren, zoals de angst voor kernwapens. Maar de oorlog biedt ook de kans om een betere wereld tot stand te brengen, met minder markt en meer ordening, met minder concurrentie en meer solidariteit en oog voor het gemeenschappelijk belang. Hoe onveiliger de buitenwereld, hoe groter de noodzaak van een veilige binnenwereld. Komende winter moet blijken of de prille nieuwe wereld bestand is tegen de spanningen die de oorlog oproept. Het zal een belangrijke test zijn.

De band tussen Londen en Rusland
Welkom in ‘Londongrad’ (Patrick van IJzendoorn De Groene Amsterdammer 28 april 2022, p. 12-13):
Londen heeft altijd een grote aantrekkingskracht uitgeoefend op Rusland, en Britse politici ontvangen de Russen en hun roebels met open armen. Maar hoeveel invloed heeft Russisch geld precies op de Britse politiek?
Londen heeft altijd een aantrekkingskracht uitgeoefend op Russen, van tsaar Peter de Grote, Dostojevski tot Abramovitsj. Wie door Bloomsbury wandelt ziet onder meer blauwe gedenkstenen voor Lenin (virtuele buurman van de komische schrijver Jerome K. Jerome) en voor Alexander Herzen, de laatnegentiende-eeuwse opstandeling en oprichter van de Vrije Russische Pers. In de bedeesde buitenwijk Bromley woonde de anarchist Peter Kropotkin.
De Britse hoofdstad was niet alleen de broedkamer van het communisme, van Marx’ Das Kapital, maar ook profiteur van de teloorgang ervan. Eind jaren negentig begonnen de eerste rijke Russen te arriveren. Londen voldeed aan alle wensen: de taal, gunstige tijdzone, toponderwijs, privacy, een betrouwbaar rechtssysteem, volop cultuur en vermaak. En alles was te koop, mooi beschreven door Mark Hollingsworth in Londongrad From Russia with Cash;the Inside Story of the Oligarchs. Chique pleinen veranderden in ‘Red Squares’ en landhuizen in Sussex in datsja’s. Chelsea werd ‘Chelski’.

Topman Triodos Bank: ‘We zijn in Nederland veel te geduldig. Het probleem is nu’ (Koen Haegens interviewt Peter Blom de Volkskrant 4 juni 2021):
Hij pionierde al met ‘duurzaam bankieren’ toen het grote geld nog niet eens wist wat dat betekende. Na veertig jaar vertrekt Peter Blom als hoogste baas bij Triodos Bank. ‘Hebben politici en ceo’s wel in de gaten dat we op een zinkend schip zitten?’
U was in die tijd fan van de Russische revolutionair Peter Kropotkin (1842-1921). Bent u nog steeds anarchist?
‘Je hebt natuurlijk een heleboel soorten anarchisme. De variant waarbij mensen zelf verantwoordelijkheid nemen, uit een sociaal motief, sprak me al vanaf de middelbare school aan. Kropotkin schreef een reactie op Darwins survival of the fittest;. Hij had het over wederzijdse hulp. Die nam hij als wetenschapper in de dieren­wereld waar, maar hij zag het ook in menselijke gemeenschappen, zoals de Zwitserse horlogemakers.

Historicus en evolutiebioloog Peter Turchin over toenemende ongelijkheid (Piet Ransijn Civis Mundi Digitaal #107, februari 2021):
3 De theorie van collectieve actie van Mansur Olson: individuele en collective belangen
Door de persoonlijke voordelen die groepsbelangen opleveren, zijn mensen eerder geneigd hun eigen groepsbelang te steunen dan een collectief belang dat iedereen ten goede komt. Daarom zullen ze noodgedwongen, onder dwang van de omstandigheden eerder tot collectieve actie overgaan dan vrijwillig. Ze kunnen ook worden meegenomen door een golf van collectief enthousiasme voor een goed doel of worden bewogen door internationale gevoelens van medemenselijkheid of door sociaal-culturele en religieuze waarden zoals solidariteit, samenwerking en altruïsme, volgens Tolstoj, Durkheim, Kropotkin, Sorokin en Turchin.
De verzorgingsstaat: meer geïntegreerde samenleving of samenleving in verval?
Samenwerking, collectieve solidariteit, een hoge mate van sociale cohesie en inzet voor collectieve belangen correleren met algemene welvaart en gaan achteruit bij sociale ongelijkheid en onderlinge strijd die sociaal-cultureel verval inluidt. Ook in pre-industriële samenlevingen, zoals Turchin, Kropotkin, Sorokin en anderen laten zien. De verzorgingsstaat, die onder meer wordt bedreigd door toenemende ongelijkheid en afnemende collectieve inzet, laat een eigentijds voorbeeld zien van deze processen. Ook al is deze niet meer betaalbaar willen wij de levensstandaard kost wat kost handhaven, hetzij door ‘roof’ en uitbuiting van andere volken, door gecoördineerde samenwerking, of beide, aldus Olson en Turchin.

Vooruitgang met stikstof zal meer aan Van der Wal te danken zijn dan aan Remkes (Kustaw Bessems de Volkskrant 7 oktober 2022, Opinie p. 16):
Laten we hier wel even vaststellen: mócht er vooruitgang worden geboekt in het stikstofdossier, dan is dat meer aan Van der Wal te danken dan aan Remkes. En aan Hoekstra of Rutte zal het helemaal niet hebben gelegen.

Machtsspel Oekraïense oligarchen bereikt Amsterdamse rechter (Tom Kreling de Volkskrant 5 april 2018):
De kern van het conflict is eenvoudig. In 2013 kocht miljardair Rinat Achmetov, een van de rijkste mensen van Oekraïne en eigenaar van het grootste staalbedrijf en de grootste energieproducent van het land, met zijn bedrijf SCM voor 860 miljoen dollar het telecombedrijf Ukrtelecom van een bedrijf op Cyprus.
Maar – en nu wordt het interessant – op de achtergrond speelt ook nog een andere Oekraïense oligarch een rol: Dmitry Firtash. Deze Firtash zou volgens de Financial Times bij de privatisering van het telecombedrijf een deel van de deal gefinancierd hebben, waardoor hij nu nog circa 300 miljoen euro van Raga krijgt.
Maar Firtash is tevens bekend van zijn zakelijke banden met Paul Manafort, de voormalig campagnemanager van Donald Trump. Manafort werkte eerder ook als pr-man voor de pro-Russische Janoekovitsj. Manafort is zelf in de Verenigde Staten door speciaal onderzoeker Robert Mueller aangeklaagd voor belastingontduiking.
Zo grijpt alles in elkaar, in een zaak met financiële en politieke belangen. En dat machtsspel van Oekraïense oligarchen strekt zich inmiddels uit van Oekraïne tot Cyprus en van Groot-Brittannië tot de Amsterdamse rechter.

Kleptocraat voelt zich thuis in 'Moskou aan de Theems' (Patrick van IJzendoorn de Volkskrant 7 maart 2016):
Een rondje door Londen met corruptiebestrijder Borisovitsj laat zien hoe dubieuze Russen de duurste huizen in de stad bezitten. 'Niemand stelt hier vragen.'
Wat Borisovitsj ergert is dat zijn landgenoten die over de ruggen van de gewone Russen rijk zijn geworden, geen strobreed in de weg wordt gelegd door de Britse autoriteiten, hoe slecht de Brits-Russische relatie ook heet te zijn. Om dat aan te tonen, laat hij de tour eindigen op Whitehall, waar de overheidsdepartementen staan en de premier resideert. Op Horse Guards Avenue wijst hij op een elegant appartement. 'Dat is voor 11 miljoen pond gekocht door Igor Shuvalov, de op vier na belangrijkste politicus onder Poetin. Hij heeft een fraai uitzicht over de Theems, nietwaar?'

Spelen, de motor van de evolutie
Wat heeft het leven voor zin als we geen plezier kunnen maken? (David Graeber 6 augustus 2014):
Sinds Darwin beschouwen wij de biologische wereld uitsluitend in economische termen. Dat apen, kikkers of zelfs mieren meer doen dan alleen maar voortbestaan, wil er bij wetenschappers nauwelijks in. Toch lijken kreeften soms voorwerpen te verplaatsen gewoon voor hun plezier.
In Rusland kwam een alternatieve school van het darwinisme op, die samenwerking in plaats van concurrentie aanwees als de drijvende kracht achter evolutionaire veranderingen. In 1902 werd deze benadering verwoord in een populair boek, Wederzijdse hulp: Een factor in de evolutie, van de natuurvorser en revolutionair-anarchistische propagandist Peter Kropotkin.
In een expliciete reactie op de sociaal-darwinisten betoogde Kropotkin dat hun hele theoretische basis niet klopte. Juist de soorten die het meest effectief samenwerken zijn op de lange termijn het meest concurrerend. Kropotkin, die als prins was geboren (en als jonge man afstand deed van die titel) heeft vele jaren als natuurvorser in Siberië gewerkt voordat hij gevangen werd gezet wegens revolutionaire agitatie, waarna hij ontsnapte en naar Londen vluchtte. Wederzijdse hulp ontstond uit een serie essays die hij had geschreven in reactie op sociaal-darwinist Thomas Henry Huxley en somde de Russische inzichten uit die tijd op: hoewel concurrentie ongetwijfeld een factor was in de natuurlijke en sociale evolutie was de rol van samenwerking uiteindelijk doorslaggevend.

Frans Timmermans: Bas Heijne is een praatjesmaker NRC-columnist is 'Opperpriester van het eigen morele gelijk' (16 maart 2014):
Minister van Buitenlandse Zaken Frans Timmermans (PvdA) was afgelopen week te gast bij College Tour. Op zijn Facebook-account wilde hij zijn grote schare volgers bedanken voor de ‘vele positieve reacties’. Eén van hen wees de bewindsman op de zaterdag-column van NRC-denker Bas Heijne. Heijne schrijft over de Nederlandse houding ten opzichte van Rusland in onder meer het Oekraïne-dossier. Heijne hekelt slappe excuses, idiote drogredenen en schaamteloos cynisme en de rol daarbij van Timmermans.
‘Opperpriester van het eigen morele gelijk’
De Timmerfrans-volger weet dat de bewindsman beschikt over een kort lontje: omgaan met kritiek is bepaaldelijk geen forte van de sociaal-democraat. “Hij wordt bij wijze van spreken al woedend als zijn aansteker het niet doet, dat ziet hij als een directe en persoonlijke aanval”, vertrouwde een oud-fractiegenoot ons eens toe. De kritiek van Heijne leidde dan ook tot een felle reactie.

Een bevlogen telg van de jaren zestig (Peter de Waard de Volkskrant 7 juni 2010):
Als leraar geschiedenis op de onderbouw van de pedagogische academie aan de Loudelsweg in Bergen liet hij scripties schrijven over de Russische anarchist Peter Kropotkin....
Hans Verploeg die op 26 mei op 65-jarige leeftijd overleed aan een erfelijke leverziekte, moet toen 26 jaar zijn geweest.
Hij studeerde politicologie en geschiedenis en was een telg van de jaren zestig. Kropotkin (1842-1921) was een revolutionair die hem wel aansprak. Hij zou er later, samen met ‘kabouter’ Roel van Duijn, nog een studie aan wijden die in 1978 werd gepubliceerd.

Eigen stem, eigen klank eigenwijs (Merlijn Kerkhof interviewt Sylvia Huang de Volkskrant 13 juli 2022 p. V10-12):
Ze is een natuurtalent dat zich niet de wet laat voorschrijven. En dus verlaat Sylvia Huang na acht jaar het Concertgebouworkest om de eerste viool te spelen bij de opera in Brussel. ‘Ik dacht, waarom niet?’
Tot slot: zien we je nog eens terug als concertmeester bij het Concertgebouworkest?
Weer een schaterlach: ‘Ik doe niet aan carrièreplanning. Ik leef per dag. Alles is bij mij een beetje geïmproviseerd.’

Voorbij Bach (Nell Westerlaken de Volkskrant 12 juli 2022 p. V10-11):
Han de Vries (80) was een wereldster als hoboïst, maar sinds zijn pensioen heeft hij de hobo (zijn ‘vijand’) voor de schilderskwast verruild. Honderden schilderijen maakte hij sindsdien, nu samengebracht in een boek. ‘Totaal anders dan musiceren. Niemand denkt dat je Rembrandt bent.’
Absoluut geen therapeutisch gedoe
Vader De Vries was architect, hij verongelukte toen Han 17 was. Onder het pseudoniem Chanah Milner kreeg zijn moeder na de oorlog bekendheid als zangeres van het Joodse lied. Zijn jeugd speelde zich af tussen mensen die het kamp hadden overleefd of die in het verzet hadden gezeten, kunstenaars en artiesten, en niemand kwam zonder littekens. ‘Op verjaardagen bij Mien en Dick Elffers mocht de kamerdeur nooit dicht. Mien had Ravensbrück overleefd en in Vught gezeten. Na een incident was ze met tachtig andere vrouwen opgesloten in een bunker. De volgende dag ging de deur open en donderde de helft er dood uit. Mien leefde nog. Ze is er totaal claustrofobisch van geworden.’
‘Nee, nee, het is absoluut geen therapeutisch gedoe, dat schilderen van mij’, bezweert hij. Niettemin lijkt er veel nacht en ontij in zijn werk te zitten, woedende zeeën, graven, doden, omineuze berkenbossen en anonieme massa’s opgejaagde wezens. Die beelden zijn ‘volstrekt algemeen’, zegt hij, ‘het zal wel iets te maken hebben met mijn achtergrond, dat komt er dan blijkbaar uit, maar daarvan ben ik me tijdens het schilderen niet altijd bewust. Soms heb ik een vage sfeer in mijn hoofd en die verschijnt dan op het doek.’

Eén familie, twee werelden. De Heus, miljardairsfamilie die pal achter de boeren staat (Michael Persson de Volkskrant 13 juli 2022 p. 13-15):
Ze staan dankzij hun veevoermultinational hoog in de lijst rijkste Nederlanders en bezitten een koninklijk onderscheiden kunstcollectie. Ze doen er ook alles aan om de boeren te steunen in hun protesten. Wie is de familie De Heus?
Eén familie, twee gezichten. Zeer salonfähig, maar ook voor de boeren op de bres. Het is, in deze zwaar gepolariseerde tijden, bijna onvoorstelbaar dat dezelfde naam aan weerszijden van de culturele kloof opduikt. Of is er toch een verband tussen die twee?
‘Wie het beter heeft eet meer vlees of vis, dat heeft ook iets met status te maken’, aldus global director business development Hein Brenninkmeijer vorig jaar op de M&A-website Mena. En dan is daar dus meer kippen-, varkens-, koeien- en visvoer bij nodig. Conclusie, in 2004: dáár moeten we zijn.
Volgens De Heus is dit een onjuiste voorstelling van zaken door Brenninkmeijer, die niet meer werkzaam is bij De Heus. ‘Met familiebedrijven hebben we vaak een culturele fit. Dergelijke bedrijven hebben vaak uitstekende adviseurs in dienst, die op een zeer goede manier de belangen van hun cliënten behartigen.

Te veel om dood te slaan (Joeri Boom De Groene Amsterdammer 9 juni 2022):
Deze week verschijnt Ik wil weg*, van voormalig oorlogsverslaggever, correspondent in India en Groene-redacteur Joeri Boom. Het rommelde in Kasjmir en dus liet Boom zijn gezin in Delhi achter en trok hij met een jonge fotograaf naar de opstandige regio. ‘Dit wordt een goed verhaal, boss.’
*) Dit is een hoofdstuk uit Ik wil weg, een boek van voormalig Groene-redacteur Joeri Boom

(Wilma de Rek de Volkskrant 9 juli mei 2022, Boeken p. 4):
Jan Lucassen wijdde zijn levenswerk aan werk. In het onlangs in vertaling verschenen De wereld aan het werk geeft de emeritus hoogleraar een zeer gedetailleerde beschrijving van de geschiedenis van arbeid wereldwijd – en daarmee ook van ongelijkheid.

De afgrond, een dansfeest (Arnon Grunberg de Volkskrant 7 maart 2023, p. V10-11):
In Duitsland 1923 – Het jaar van de afgrond beschrijft Volker Ullrich de hyperinflatie van destijds, de soepelheid jegens extreem-rechts en de roes van de dans om in te vluchten. Arnon Grunberg las het boek en concludeert dat 1923 en 2023 behoorlijk wat overeenkomsten hebben.
De geschiedenis is geen moreel leerstuk en wie dat van haar wil maken doet haar complexiteit altijd tekort.
Dat neemt niet weg dat het boek van Ullrich uitstekend laat zien hoezeer bepaalde dilemma’s die honderd jaar geleden speelden ons nog steeds, of beter gezegd opnieuw, bezighouden; hoe oprispingen van toen ons kunnen doen denken aan oprispingen van nu.
Maar omdat er onenigheid bestaat over wat rechtvaardige doelen zijn – iedereen die het maatschappelijk debat een klein beetje volgt, kan dagelijks getuige zijn van die niet altijd even verheffende onenigheid – hebben burgers hun natuurrecht afgedragen aan de staat. Immers, het geweld van allen tegen allen, in naam van welk rechtvaardig doel dan ook, is waarlijk geen pretje.

Acht verschuivingen die de wereld van morgen bepalen (Marit de Jong VPRO Tegenlicht 7 juli 2022):
De geopolitieke spanningen wereldwijd lopen hoog op. Rusland veroorzaakt een schok die over de hele wereld voelbaar is. In Taiwan zijn mensen bang voor een soortgelijke inval door China. Ondertussen ervaart Servië de niet duurzame gevolgen van de energietransitie. Sommigen vinden heil in een nieuwe, digitale wereld en vechten tegen desinformatie. Ondernemers richten intussen onze handelssystemen opnieuw in.
Sommige veranderingen zijn hoopvol, anderen beangstigend.
· 1. China wordt steeds dominanter
· 2. de handel komt dichterbij huis
· 3. we gaan anders reizen
· 4. de energietransitie dreigt nieuwe slachtoffers te maken
· 5. steeds meer mensen zijn klaar met het ‘kapitalistische gelul’
· 6. we bewegen naar een digitale wereld
· 7. we strijden harder tegen desinformatie
· 8. journalisten moeten hun vak verdedigen

Of met andere woorden in hoeverre is de geopolitiek van het Westen, verwoordt door van Baalen en Verhofstadt op de oorlog van Poetin in Oekraïne van invloed geweest.

Oorlog mét koelkast, of vrede zonder (Arnon Grunberg de Volkskrant 6 juli 2022 p. V6-7):
Als marktwerking niet de oplossing is, wat dan wel?
Arnon Grunberg vermoedt dat de zoekterm ‘neoliberalisme’ nog een lange toekomst voor zich heeft, omdat het schrikbeeld relevant blijft: waar het collectief het individu vermorzelt, begint het totalitarisme.
Hoe ruim het begrip is geworden, mag blijken uit een recente observatie van Volkskrant-columnist Kustaw Bessems. Hij meent dat minister De Jonge in zijn speeches keer op keer afscheid neemt van het neoliberalisme, terwijl zijn beleid uitstekend onder die noemer kan worden geschaard – waaruit tevens blijkt dat woord en daad twee verschillende kanten uit kunnen marcheren.
Uit ergernis over de veronderstelling dat neoliberalisme als politieke stroming niet zou bestaan en als gedachtengoed niet te definiëren zou zijn, schreven historicus Bram Mellink en socioloog Merijn Oudenampsen, met hulp van Naomi Woltring, het boek Neoliberalisme Een Nederlandse geschiedenis, dat in deze krant verdiend vijf sterren kreeg van recensent Ronald van Raak. Ondertitel van hun boek luidt Een Nederlandse geschiedenis.
Ik vermoed dat de zoekterm ‘neoliberalisme’ nog een lange toekomst voor zich heeft, omdat het schrikbeeld, zie juist ook China, relevant blijft: waar het collectief het individu vermorzelt, begint het totalitarisme.

Johan Remkes gaat als ‘brandjesblusser’ bemiddelen tussen boeren en politiek (Pepijn de Lange de Volkskrant 4 juli 2022 p. 7):
Die gesprekken moeten in de tweede helft van augustus beginnen, schrijven minister Henk Staghouwer (Landbouw) en minister Christianne van der Wal (Natuur en Stikstof) aan de Kamer.
Vicevoorzitter Jos Ubels van Farmers Defence Force is sceptisch over de beslissing van het kabinet. ‘Ik snap niet wat het doel is van deze exercitie’, schrijft hij in een reactie aan persbureau ANP. ‘Het kabinet maakt blunder op blunder en nu sturen ze een bemiddelaar op pad die eenzijdig het gesprek aan moet gaan zonder aan de doelen te mogen tornen.’ Ook boerenactiegroep Agractie ziet de benoeming van Remkes niet zitten. ‘Hij geniet geen vertrouwen in de sector’, aldus voorman Bart Kemp.

Chefsache Bas van der Schot (de Volkskrant 4 juni 2022 p. 21) Attach:763

Remkes gaat als bemiddelaar gesprekken tussen boeren en politiek leiden (Binnenlandredactie AD 3 juli 2022):
Johan Remkes is aangewezen als bemiddelaar die gesprekken met boeren en de politiek moet leiden. De Tweede Kamer had om zo’n bemiddelaar gevraagd vanwege de heftige reactie uit de agrarische sector op de ingrijpende stikstofplannen.

Michael Schur Perfect: de handleiding – Het juiste antwoord op elke ethische kwestie
Wat betekent het om een goed mens te zijn? Hoe beoordelen we of acties goed of slecht zijn? Wie bepaalt eigenlijk wat goed en slecht is? En als we nu een perfect mens willen worden, hoe doen we dat?
Schur neemt de lezer mee op een reis die 2.500 jaar aan ethiek beslaat, en hij beschrijft wat grote denkers hebben gezegd over moraliteit, fatsoen en ethisch handelen. Hij legt uit wat ze bedoelen, hoe je erom kunt lachen, hoe je het kunt toepassen en hoe je je leven zou moeten leven als je een goed mens wilt zijn.
Ethiek en humor, gaat dat samen? Ja, bewees Michael Schur in zijn comedyserie The Good Place. In zijn nieuwe boek schrijft hij geestig over filosofen als Aristoteles en Kant. Waar komt zijn fascinatie vandaan? En waarom wil hij die zo graag overbrengen?
Perfect: de handleiding moet voor de ethiek gaan betekenen wat A Brief History of Time van Stephen Hawking heeft betekend voor de astrofysica, zei Schur al eens grappend.

‘Leraren in romans doen het imago weinig goed’ (Iantha Sahadat interviewt Ton Bastings Volkskrant 19 december 2018 p. 27):
U eindigt uw proefschrift met een persoonlijk betoog over de problemen van het moderne onderwijs en het imago van de leraar.
‘Het onderwerp van mijn proefschrift is met mijzelf verweven. De herwaardering van het leraarschap gaat mij aan het hart. Het vak Nederlands heeft in het mbo ten onrechte een marginale rol. Dat je zie trouwens in het hele onderwijs – niet alleen bij ons. Het niveau gaat omlaag, het niveau van de leraren Nederlands is enorm gekelderd, ja wat verwacht je dan van leerlingen.
‘De overheid wil het imago van leraren verbeteren. Maar je ziet in onderzoek dat het zelfbeeld van leraren en de opkomst van het lerarentekort parallel lopen aan het nieuwe leren . Als ik kijk naar mijn directe omgeving: natuurlijk gaat het zelfbeeld omlaag als je vijf vakken moet geven waar je te weinig kennis van hebt.’

Macron profileert zich weer als redder (Daan Kool, Marc Peeperkoorn Volkskrant 5 maart 2019 p. 5):
In een open brief aan alle burgers van de Europese Unie ontvouwt Emmanuel Macron vandaag zijn visie voor Europa. De Franse president hoopt daarmee de geesten rijp te maken voor zijn Europese verkiezingscampagne. Het is niet de eerste keer dat hij met een uitvoerig EU-plan komt, maar niet eerder stond er voor hem zo veel op het spel. De Europese verkiezingen in mei zijn de eerste echte peiling voor Macron sinds hij in 2017 aantrad als president.
De brief staat op opiniepagina’s van kranten in alle 28 EU-lidstaten; in Nederland drukt de Volkskrant hem af. De 41-jarige Macron doet daarin een waaier aan ambitieuze voorstellen voor ‘een Europa dat beschermt’. Hij pleit onder meer voor een Europees minimumloon, een verbod op financiering van politieke partijen door buitenlandse mogendheden en een gemeenschappelijk Europees asielbeleid.
Het Europese concurrentie- en handelsbeleid moet strategische bedrijven beschermen tegen vijandige overnames en de EU-regels voor milieu en rechtvaardige belastingen overeind houden.
Vόόr de venieuwing van Europa (Emanuel Macron Volkskrant 5 maart 2019 p. 22-23):
We zullen ons concurrentiebeleid moeten hervormen, ons handelsbeleid herzien: sancties opleggen aan of verbieden van bedrijven die afbreuk doen aan onze strategische belangen en onze basiswaarden, zoals milieunormen, gegevensbescherming en eerlijke belastingbetaling; en gaan staan voor een Europees voorkeursrecht inzake strategische industrieën en overheidsopdrachten, in navolging van onze Amerikaanse en Chinese concurrenten.
De vooruitgangsgedachte weer opvatten, betekent ook voorop lopen bij het milieudebat. Kunnen wij straks onze kinderen nog recht in de ogen kijken, als we niet ook onze klimaatschuld inlossen? De Europese Unie moet zijn ambities vaststellen – koolstofvrij in 2050, halvering van de pesticiden in 2025 – en het beleid afstemmen op deze eisen: een Europese klimaatbank om de ecologische transitie te financieren; een Europese gezondheidsautoriteit om onze voedselveiligheid te versterken; een onafhankelijke wetenschappelijke toetsing van stoffen die gevaarlijk zijn voor gezondheid en milieu om de lobbydreiging tegen te gaan, enz.

Franse rebellen tegen het systeem (Martin Sommer Volkskrant 22 april 2017 Bijlage Opinie p. 5):
Niet vergeten: president Hollande won vijf jaar geleden onder verwijzing naar zijn 'grootste vijand': de financiële wereld. Macron is al bij al een radicale keuze. Mocht Le Pen winnen, dan wil ze af van de euro en vooral wil ze de staatsschuld in gedevalueerde nieuwe francs betalen. De dag na haar overwinning is de volgende financiële crisis een feit.
Is Frankrijk bijzonder? Wij hebben het graag over de Franse weigering te moderniseren, het immobilisme. Maar het ongenoegen is veel wijder verbreid. Premier May schrijft vervroegde verkiezingen uit in verband met de Brexit. Hier denken we aan de excentrieke Britten, met één been in Europa en één been erbuiten. Toch is het Britse gemor ook niet alleen maar Brits, aangezien ze in de VS intussen president Trump hebben gekozen. Vergeet Nederland niet. Hier wordt nu ouderwets geformeerd. We zijn al bijna vergeten dat de vorige regering bij de verkiezingen vrijwel werd gehalveerd.
Het kwam allemaal bekend voor. Onze eigen onderkoning Piet Hein Donner had twee weken geleden precies dezelfde boodschap aan de natie. Het gaat niet slecht maar goed en we moeten niet achter rattenvangers met hun referenda aanlopen. Daarvoor is zowel de samenleving als het bestuur te ingewikkeld geworden. En we hebben onze welvaart, rechtsstaat en stabiliteit aan Europa te danken.
Nu is het bestuur zo impopulair, dat álle overgebleven kandidaten zich als antisysteemkandidaten profileren. Niet alleen Le Pen en de zeer linkse Mélanchon keren zich tegen het establishment, ook Fillon en Macron.
Allemaal antisysteemkandidaten dus, die stuk voor stuk niets liever willen dan de macht. Dit alles leidt tot voorspelbaar gefnuikte verwachtingen straks. De meest hoopgevende kandidaat is zonder twijfel Emmanuel Macron.
Macron doet onweerstaanbaar denken aan Hans van Mierlo, toen hij de antisysteempartij D66 presenteerde in een filmpje. Weggedoken in zijn kraag sprak hij zijn klaagzang uit over de ingezakte partijen in het verkalkte Nederland. Maar dat was wel vijftig jaar geleden. De rebellen van toen zijn de regenten van nu.

Als Frankrijk valt (Martin Sommer interviewt H.L. Wesseling Volkskrant 22 april 2017 Bijlage Sir Edmund p. 22-25):
Aan Frankrijk heeft historicus H.L. Wesseling zijn leven gewijd. Een gesprek over zijn nieuwe boek en de vreemdste verkiezingen die hij ooit heeft meegemaakt.
HOE KOMT HET DAT KERK EN STAAT ZO'N ENORME KWESTIE WAREN?
Veel van wat over de negentiende eeuw in het boek staat, komt de 21ste-eeuwer bekend voor. Er zijn recentelijk zeker tien boeken verschenen over het verval van Frankrijk. Maar al in 1849 was de Franse decadentie onderwerp van debat. 'Toen al teerde Frankrijk op dat enorme verleden, van Lodewijk XIV tot en met Napoleon, met heel Europa aan zijn voeten. Waarom stemde 80 procent van het land op Napoleon III? Alleen maar vanwege de naam. Na 1815 is Frankrijk nooit meer geworden wat het was geweest. De hang naar grandeur zat ook achter het Franse imperialisme. In tien jaar tijd werd Frankrijk het op één na grootste koloniale rijk. Terwijl Fransen zelf niet emigreren. Afrika is nooit van enige economische betekenis geweest. Pure geopolitiek.'
DE NOTIE VAN VERVAL SPEELT OOK EEN ROL BIJ DE PRESIDENTSVERKIEZINGEN WAARVAN WE MORGEN DE EERSTE RONDE BELEVEN. GAAT FRANKRIJK ZICH SCHRAP ZETTEN TEGEN DE MODERNISERING OF GAAT HET ZICH JUIST VOEGEN?
'Het zijn de vreemdste verkiezingen die ik ooit heb meegemaakt. Normaal zou zijn: Hollande gaat op voor een tweede termijn, tegen Fillon. Zo is het twee eeuwen gegaan. Links tegen rechts. Fillon is uiteraard rechts, tegen het homohuwelijk, en katholiek, met zijn kasteel. Maar hij heeft een onwaarschijnlijk programma dat onfrans is. Hij wil een half miljoen ambtenaren schrappen. Terwijl Fransen nog altijd niets liever willen dan ambtenaar worden. En hij wil het arbeidsrecht terugbrengen van tweeduizend naar twintig pagina's. Ik geef het je te doen in Frankrijk. De enige acceptabele aanpassing van het arbeidsrecht is daar verdere verkorting van de werkweek.'

Blokkeerboeren voeren actie bij de verkeerde Schouten (Ariejan Korteweg de Volkskrant 14 juli 2022 p. 9):
Een van de blokkerende boeren was Barry Klein Holkenborg, melkveehouder in Ruurlo. Een ervaren actievoerder, hij was in Stroe en op het Malieveld en reed vorig jaar met de trekker naar Bennie Jolink om de Normaal-zanger het boerenbelang bij te brengen; Jolink vond dat intimiderend.
Dit is de laatste verslaggeverscolumn van Ariejan Korteweg. In het Zaterdagkatern van komend weekeinde staat zijn afscheidsstuk.

Het mechanisme, dat Kustaw Bessems in zijn publicatie Donald, net zo gewoon als wij neushoorns beoogt te duiden hangt met het 'Groot Verhaal' van Teun van Keuken en een gloedvol Groot Verhaal van Thom Egberts samen. Het onderzoeksrapport 'E i V' brengt het 'Grote Verhaal' met behulp van de Kwintessens tot uitdrukking. Het Rathenau Instituut houdt zich bezig met vraagstukken op het snijvlak van wetenschap, technologie en samenleving en die politiek, beleid en samenleving daarover informeert. Om het welzijn van de samenleving te bevorderen houdt daarentegen het onderzoeksrapport 'E i V' zich bezig met vraagstukken op het snijvlak van wetenschap, religie en filosofie, lees de status quo van béta, alfa en gammawetenschappen en de synthese van politiek, beleid en samenleving op basis van het morele kompas. De unificatietheorie kan niet worden uitgevonden want het is de status quo van de alfa-, béta- en gammawetenschappen.

Spiegelpaleis, het kristalpaleis is een metafoor voor ons reflexief bewustzijn, de spiegelsymmetrie (weerspiegeling, weerkaatsing). De definitie van het reflexief bewustzijn biedt, net als de Allegorie van de grot van Plato of het Hologram-paradigma (Cultuur holografisch gespiegeld, Het holografische paradigma) een model om de spiegelwerking van de psyche, het bewustwordingsproces te verklaren.

Opmerkelijk dat de grondslag van het pensioenstelsel buiten het debat blijft (Fokke Oeseberg de Volkskrant 12 juli 2022 p. 29):
De laatste tijd wordt weer het nodige gediscussieerd over ons pensioenstelsel. Thema’s zijn de rekenrente, het feit dat er niet geïndexeerd wordt et cetera. Bijdragen onlangs in de Volkskrant op 4 juli (Cees Grimbergen), 8 juli (Lezers over Pensioenen) en 9 juli (Frank Kalshoven). Interessant is dat in deze artikelen niet de grondslag van ons stelsel (kapitaalstelsel) ter discussie wordt gesteld.
Dat doet Dirk Bezemer (RUG) wel. Hij vermeldde twee jaar geleden in een artikel in De Groene dat op het ogenblik 32 miljard euro aan pensioenpremies wordt ingelegd en dat de lieve somma van 8,4 miljard euro (sic) wordt betaald aan uitvoeringskosten, bonussen en transactiekosten. Hij baseert zich daarbij op het boek Waar blijft mijn pensioen? Hoe ons pensioenstelsel uw pensioen ondermijnt van Martin ten Cate.

De wereld anders denken (Jan Postma interviewt James Bridle De Groene Amsterdammer 14 juli 2022 p. 44- 49):
In Ways of Being onderzoekt de Britse kunstenaar James Bridle het leven in een werkelijkheid die de mens overstijgt. Om nieuwe ideeën te formuleren, voorbij het trauma van de klimaatrouw. ‘Het is bevrijdend te beseffen dat wij niet de belangrijkste soort op aarde zijn.’ Bridle laat zien hoeveel van de harde grenzen die we waarnemen tussen dingen in werkelijkheid poreus of zelfs illusoir zijn, dat zoveel van zulke afbakeningen niet de realiteit maar onze pogingen houvast te krijgen op dat wat van nature veranderlijk en ongrijpbaar is, dat wat overal in elkaar overvloeit. Dat zelfs wat we begrepen als biologische individuen en soorten hopeloze vereenvoudigingen zijn. Dat het nu eenmaal zo is dat we geneigd zijn eenvoudige verhalen te verzinnen over de wereld. Ways of Being lijkt te zijn geschreven in de stellige overtuiging dat de wereld zoals hij is niet de wereld is zoals hij zal zijn. Dat ons voorstellingsvermogen altijd maar verandert en dat de wereld die we ons kunnen voorstellen de wereld is waarin we leven.
De bioloog Edward Osborne Wilson geloofde stellig dat de enige manier om onze relatie met de planeet te veranderen het cultiveren van een diepe liefde ervoor is. Biofilie, noemde hij het. Het is iets waartoe we zeker in staat zijn, maar ook iets waartoe we maar zelden komen. Ik denk er weliswaar vaak over, zonder dat dat betekent dat ikzelf vaak op dat punt weet te geraken.

Een land van kleine buffers Er is genoeg geld, maar we gebruiken het verkeerd Dirk Bezemer De Groene Amsterdammer 4 februari 2021 p. 9
Zaterdag stond de ambtelijke top van het Openbaar Ministerie, rechtspraak en politie gezamenlijk met een groot interview in Trouw. De drie topambtenaren vrezen de bezuinigingen die op de pandemiesteun gaan volgen. Ze wensen deze keer buiten schot te blijven. Want, en hier gebruiken ze grote woorden: anders kunnen ze hun rol binnen de rechtsstaat niet naar behoren vervullen. Tussen de regels door lees ik: nu al eigenlijk niet meer.
Natuurlijk, de hele Tweede Kamer heeft zich bij de Algemene Beschouwingen in september uitgesproken voor een sterkere overheid. De topambtenaren vertrouwen het echter niet.
Het gaat niet alleen om geld, ook om mensen. De rechtspraak komt tweehonderd rechters tekort, de politie krijgt de roosters nauwelijks meer rond. Ze wil duizend mensen erbij, op de langere termijn 3500. Ze lopen op hun tenen en de burger merkt het. Verdachten worden niet opgepakt, rechtszaken slepen.
Dit is deel van een groter plaatje. Bij het schrijven van mijn boek Een land van kleine buffers stuitte ik op kleine financiële buffers bij veel huishoudens, bij bedrijven en bij gemeenten, en ook op zeer magere reële buffers, in mensen en middelen, in de gehele publieke sector.
In 2013 al rapporteerde het CBS dat gemeenten, provincies en waterschappen met een tekort van 4,1 miljard euro worstelden. De krimp vertaalde zich in afname van menskracht. In 2008 werkten er bij het rijk 123.000 mensen, in 2018 121.000 – en dat terwijl de Nederlandse bevolking toenam van 16,4 miljoen naar 17,2 miljoen mensen en de samenleving snel complexer werd. Ook bij de gemeenten daalde het aantal medewerkers in die jaren, van 171.000 naar 147.000 mensen. Bij de provincies van dertienduizend naar elfduizend. Hoe kan een krimpende publieke sector de maatschappij op hetzelfde niveau blijven ondersteunen?

Economie Pensioen (Dirk Bezemer De Groene Amsterdammer 25 juni 2020 p. 9):
Nadat de FNV vorige week het pensioenakkoord toch niet had goedgekeurd, verscheen er een erg chagrijnige minister Wouter Koolmees op de televisie. Pensioenen zijn z’n hobby, en hier heeft hij jaren voor gewerkt. In het akkoord gaat de fictieve rekenrente van tafel, kortingen worden nu vermeden maar komen later net zo goed nog, de belofte van een vast pensioen moeten we loslaten. Ik denk dat veel mensen niet precies begrijpen waarom we daar blij mee moeten zijn.
Op de ongeveer 31 miljard euro pensioenuitkeringen per jaar wordt 8,4 miljard euro betaald aan uitvoeringskosten (één miljard), bonussen (twee miljard) en transactiekosten. De cijfers komen uit het boek Waar blijft mijn pensioen? Hoe ons pensioenstelsel uw pensioen ondermijnt van Martin ten Cate.
Het boek werd in september 2019 aan de Nyenrode Universiteit gepresenteerd, in aanwezigheid van minister Koolmees en vertegenwoordigers van de pensioensector. Het viel dood. Er kwam nauwelijks een gesprek op gang. De minister reageerde lauw. De reacties na de pauze van de pensioenspecialisten waren nietszeggend. Voor een boek dat zo’n fundamenteel punt aan de orde stelt, was deze lauwe reactie verbijsterend. Dat de gemiddelde Nederlander een beetje glazig gaat kijken bij dekkingsgraden en omslagstelsels is te begrijpen, maar dit waren de mensen die erover gaan.
Inhoudelijk heel vreemd, maar best te begrijpen als je bedenkt waar die 8,4 miljard aan kosten naartoe gaan. Naar vermogensbeheerders in Londen en New York, maar ook naar de Nederlandse pensioensector. Jazeker: er is een sector ontstaan rond die enorme spaarpot. Minister Koolmees praat nooit serieus over het afbouwen van het kapitaaldekkingsstelsel, maar zit in plaats daarvan om de tafel met de pensioensector… die leeft van het kapitaaldekkingsstelsel. Hij heeft dus niet de ruimte om onbevangen naar de problemen te kijken. De minister zou vooral met onafhankelijke macro-economen moeten praten. Dan kunnen we die 8,4 miljard beter besteden. Ik denk ook dat de minister er zelf een stuk vrolijker van gaat worden, want hij houdt van oplossingen.

Nationaal icoon KLM leidt ons een sprookjestoekomst binnen (Frank Heinen de Volkskrant 8 maart 2023, p. 2):
Gruwelijk detail uit het interview: KLM heeft net voor zeven miljard nieuwe toestellen gekocht. Ja, daar kun je natuurlijk niet het grofvuil voor bellen. Tuurlijk, de overheid moet grote vervuilers aan banden leggen, omwonenden beschermen, haar eigen regels handhaven. Maar toch niet nét als ons nationale icoon voor zeven miljard nieuwe toestellen heeft aangeschaft? Je maakt het toch ook niet uit met iemand die net een tandem heeft gekocht?
Onbeperkte groei, ogenschijnlijk in strijd met ieder ander belang dan dat van KLM, is het enige wat ons redden kan van een teruggang naar 2014. Vooruit moeten we, omhoog, met gezagvoerder Rintel een doodstille, stikstofarme, klimaatneutrale, hubfunctionele sprookjestoekomst tegemoet.

'Natuurlijk kun je zeggen: minder vliegen. Maar daar gaan we spijt van krijgen' (Ashwant Nandram en Wilco Dekker de Volkskrant 4 maart 2023, p. 16-17):
KLM neemt het voortouw in de strijd tegen de krimp van Schiphol. De luchtvaartmaatschappij spant een kort geding aan tegen het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. ‘We moeten onze concurrentiepositie tegenover andere maatschappijen behouden.’
Uw voorganger Pieter Elbers moest vertrekken, naar verluidt omdat hij zich te veel verzette tegen het moederbedrijf Air France-KLM, dat meer grip wil op de KLM. Hoe is uw relatie met Parijs?
‘Ik krijg van buitenstaanders vaker de vraag naar mijn relatie met het moederbedrijf. Ik werk goed samen met Ben Smith (topman van Air France-KLM, red.), die ook niets ziet in de krimp van Schiphol. De vijand zit buiten, niet binnen. KLM heeft hevige competitie. De markt is aan het consolideren. Dan moeten Air France en KLM geen ruzie maken, dat is hopeloos verspilde energie.’

Economie Blauwe trots (Dirk Bezemer Groene Amsterdammer 28 mei 2020 p. 9):
Universiteiten en zelfs MBA-opleidingen gingen de schaduwzijden van de markteconomie bestuderen. De kritiek richtte zich op bankiers en de financiële sector, maar het besef dat die verknoopt waren met de geglobaliseerde economie nam toe. Wat ook meespeelde is dat Amerika zichtbaar begon af te takelen, terwijl China meer werd dan slechts een fabriekshal van het Westen. De machtsbalans was aan het verschuiven. Globalisering was niet meer onverdeeld fantastisch voor het Westen. Dus ontstond er, heel opportunistisch, in het Westen meer ruimte voor globaliseringskritiek. Andersglobalisme werd mainstream.
Nu al is het narratief rond de Nederlandse megabedrijven aan het kantelen. De blauwgekleurde trots op KLM is aan het verdwijnen, nu duidelijk wordt dat het bedrijf belasting ontwijkt in Ierland en zelfs tijdens de acute crisis Air France-KLM de topman nog een douceurtje wilde geven. In het verlengde van KLM zullen Unilever, Philips, AkzoNobel en andere Nederlandse bedrijven tegen het licht gehouden worden.

In de huidige consensus politiek van de kool en de geit sparen staat niet de moraal, maar het belonen en bestraffen, het zondebokmechanisme centraal. Wanneer je je niet aan de regels van het spel houdt dan word je buitengesloten of opgesloten. Recent stond in de Volkskrant dat het aantal gevangenen in Nederland sinds 1985 is verviervoudigd. Marcel van Dam scheef er een aardige column over. Gaan we alleen voor de worst ('carrot and stick' van Hans van Baalen?) Uitgangspunt van veel politici is dat de wetenschap, de technologie in staat is alle problemen wel op te lossen. In de politieke machtsspelletjes verschuift het accent steeds meer naar de beeldvorming, niet naar de inhoud. Doordat de vorm van het debat gaat overheersen wordt het steeds lastiger om inhoudelijk een punt te scoren. Holle retoriek en het willen scoren met schijnoplossingen komen centraal te staan en dit geldt ook voor de pensioenparadox.

Prijsimplosie (Koen Haegens De Groene Amsterdammer 9 juni 2022 p. 9):
Blijft over optie twee: creatieve disruptie (disruptive innovation, creative destruction). Het is tijd dat Europa en de Verenigde Staten de regels van het spel herschrijven, net als Ford en Amazon ooit deden. Stoppen dus met de vruchteloze pogingen om Rusland op zijn eigen, fossiele terrein te verslaan. De duurzame ommekeer is nu nodig – en niet pas in 2050.

De doe-het-zelf economie (Koen Haegens Volkskrant 13 mei 2017 Bijlage Zaterdag p. 10-11):
Van zelf scannen in de supermarkt tot thuisbankieren: bedrijven weten hun klanten steeds vaker in te zetten als gratis arbeidskracht. En dit is pas het begin.
Greep op de wereld
Ergens bij horen, identiteit, echte keuzes: dat klinkt verdacht veel als het verlanglijstje van de burgers die de afgelopen jaren zo massaal voor populistische partijen kozen. Take back control. Het blijkt ook keer op keer uit de onderzoeken van het Sociaal en Cultureel Planbureau: mensen zijn op zoek naar greep op de wereld om zich heen. Naar hernieuwde zeggenschap over hun leven. De politiek blijft het antwoord daarop schuldig. Maar het doe-kapitalisme staat te trappelen om een surrogaat te bieden voor datgene wat mensen in democratisch opzicht tekortkomen.
De mogelijkheden van het doe-het-zelfkapitalisme zijn eindeloos.

Lopen voor de wetenschap, tegen Trump (Martijn van Calmthout Volkskrant 21 april 2017 p. 15):
Eensgezind over de wetenschap, verdeeld over klimaatontkenning
Zaterdag marcheert wetenschappelijk Nederland in Amsterdam voor de wetenschap. Maar niet iedereen.
Een mars voor wie hecht aan wetenschap en feiten, zo afficheren de organisatoren van de March for Science Nederland de manifestatie zaterdag om 12 uur op het Museumplein. Inspiratiebron is de Amerikaanse mars in Washington, ook zaterdag, waar wetenschappers te hoop lopen tegen de ingrepen van de regering-Trump tegen wetenschappelijke instellingen als het milieubureau EPA. Ook het schrappen van klimaatbeleid en Trumps 'alternatieve feiten' moeten het ontgelden.

De bottleneck op de route hangt vaak samen met hokjesgeest. Wanneer je bereid bent het belangenspel mee te spelen krijg je een beloning.
Het principe van belonen en bestraffen staat centraal.
Het zijn de zwakke managers, de 'carrièremanagers' met een groot ego, die dreigen en intimideren om hun gelijk te behalen.
Opportunistische managers hanteren het foefje van de 'kool en de geit sparen' , grijze muizen bekennen geen kleur. Door hun standpunten abstract te formuleren is het niet mogelijk dat ze daarover later verantwoordelijkheid behoeven af te leggen. Volgens grote ego’s ligt de oorzaak van problemen altijd aan de omgeving en nooit aan henzelf. Managers met een sterk ego kunnen tegen kritiek en nemen wanneer dat wenselijk is effectieve beslissingen.

De geschiedenis leert dat de verbeeldingskracht, de complexiteit van de menselijke geest zich niet zo gemakkelijk laat beheersen. Door socialisten werd er vroeger op gewezen dat de directeur het volk arm en de pastoor ze dom hield. Nu is er ondanks de welvaart zelfs een grotere tweedeling tussen arm en rijk ontstaan. Het impliceert dat we, mede als gevolg van het uitbesteden van de moraal aan de markt, de lat lager hebben gelegd. De kredietcrisis laat zien dat de bestuurders te veel met het bemachtigen van bonussen in de weer zijn geweest en dat ze daardoor onvoldoende tijd hebben overgehouden om echt op het winkeltje te passen. Nu zorgen het onderwijs en de teloorgang van de media (Volkskrant 13 december 2008) er voor om de domheid van het volk te bevorderen en de toezichthouders, die zich met gebakken lucht bezig houden voor het eerste. Door een gebrek aan een consistent en gedeeld waardepatroon is de afstand tussen ideaal (Goede, Ware en Schone) en gesignaleerde werkelijkheid duidelijk toegenomen. De symptomen van ressentiment in de maatschappij zeggen iets over het psychosociale klimaat van deze tijd. Draait het niet juist om de discipline moraliteit? De dubbele moraal maakt het lastig om de veelheid van culturen met universele waarden te verbinden. Waarom laten we het gebeuren dat de schijnwereld in het multiculturele Nederland toeneemt?

Duitse overheid moet veel meer investeren (Raoul Leering, Carsten BrzeskiVolkskrant 21 april 2017 p. 23):
Wilbur Ross, de Amerikaanse minister van handel, herhaalde in de Financial Times eerdere Amerikaanse beschuldigingen dat China, Japan maar ook Europa oneerlijk handeldrijven met de VS. Voor alle duidelijkheid voegde hij eraan toe dat president Trump dit niet langer tolereert. Trump houdt vast aan zijn 'America First- beleid' en dit leidt tot het opschudden van de Amerikaanse handelsrelaties, aldus Ross.
Zoals met veel uitspraken van Trump en zijn team zit ook in de kritiek op Duitsland, naast veel onzin, dus een kern van waarheid. Het is tijd dat Duitsland zijn rol serieus neemt in het bijdragen aan een wereldeconomie met evenwichtiger handelsbalansen.

De kredietcrisis leert dat de kwantitatieve modellen van het CPB geen rekening houden dat een mens meer is dan een koel en calculerend wezen, maar zich vooral door emoties en angsten laat leiden. De basis van de economische ordening is op eenvoudige rekensommen gebaseerd. Om dit in de gemanifesteerde wereld te illustreren maken we gebruik van de economische kringloop van François Quesnay, de kringloop van geld – en goederenstromen, de import en export. Wereldwijd is de invoer van alle landen gelijk aan de uitvoer van allen, 'Invoer + Uitvoer' = 0. Het exportoverschot van het ene land hangt met de schuldenberg van een ander land samen. Artificiële intelligentie leert dat het veel lastiger is om met kwalitatieve parameters, de kwalitatieve relaties rekening te houden.

Alleen lijden is niet genoeg (Asha ten Broeke Volkskrant 21 april 2017 p. 25):
Er waren dagen dat Charles Darwin te ellendig was om uit bed te komen. Hij leed aan een chronische ziekte, al wist geen enkele arts die hij bezocht een diagnose te stellen. Zijn hart ging soms wild tekeer, zijn buik raakte overstuur, hij was duizelig, had hoofdpijn, rillingen, angsten, hysterische huilbuien en was vaak extreem uitgeput. Zelf merkte hij dat de symptomen samenhingen met wat hij 'opwinding' noemde - wij zouden zeggen: met stress. Een belangrijke wetenschappelijke bijeenkomst, onverwacht bezoek, de drukte van het leven in de stad; het maakte hem zo beroerd dat hij vaak niet of maar kort kon werken.
Het is niet moeilijk om te zien hoe zoiets tot een neerwaartse spiraal kan leiden. Zeker, kwalen gaan wel eens vanzelf over, en tijd heelt soms wonden. Maar er bestaat ook veel pijn die niet weggaat, alleen omdat de samenleving vindt dat dit lijden niet 'echt genoeg' is voor hulp. Ik vraag me af: hoeveel ellende verergert juist doordat we mensen in eerste instantie de juiste hulp en voldoende ruimte, respect en medeleven ontzeggen? Hoeveel mensen zouden beter af zijn als ze, net als Charles Darwin vroeger, af en toe in bed mogen blijven, gewoon omdat ze zelf zeggen dat het allemaal even niet meer gaat?

Onderwijs nog niet klaar voor 2032 (Remco Meijer Volkskrant 20 april 2017 p. 9):
D66'er Paul Schnabel presenteerde in 2016 een ingrijpend plan om het onderwijs klaar te stomen voor de 21ste eeuw. De Kamer debatteert nu over een afgezwakte versie. Zijn politici kopschuw voor vernieuwingen in het onderwijs?
Wat is er mis met het huidige onderwijsaanbod?
De analyse dat vernieuwing nodig is, werd vorige week bevestigd in het jaarverslag van de Onderwijsinspectie. 'Vergeleken met leerlingen in andere landen zijn Nederlandse leerlingen minder gemotiveerd om te leren', stelde de inspectie. Ze zijn ook minder bereid hard te werken: 'Ze ontwijken vaker complexe problemen en blijven minder lang geïnteresseerd in de stof die ze zouden moeten leren.'

Jeroen Dijsselbloem heeft gelijk (Frits Bolkestein Volkskrant 20 april 2017 p. 26):
Door de invoering van de euro konden de huidige tekortlanden tegen een veel lagere rente lenen dan daarvoor. Zij hebben dat in een waar bacchanaal (= drank + vrouwen) gedaan. Waar is dat geld gebleven? Wat is ermee gebeurd? En nu moeten ze terugbetalen. Dat valt niet mee. Dan boffen ze nog dat de rente zo laag is. Straks loopt de rente op en dan wacht ons een waar gehuil van verontwaardiging.

'Aartsvijand' Gülen: Erdogan is vergiftigd door macht (de Volkskrant 18 juli 2016, redactie):
De Turkse premier Erdogan is 'vergiftigd' door macht. Dat zegt de Turkse liberale islamitische geleerde Fethullah Gülen, die door Erdogan wordt gezien als het brein achter de mislukte coup van afgelopen weekeinde, maandag in de Duitse krant Der Spiegel. 'Omdat Erdogan zelf zo'n machtshonger heeft, denkt hij dat iedereen daaraan lijdt.'
Uitlevering
De Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken John Kerry zei maandag dat de VS geen formeel verzoek tot uitlevering van Gülen hebben ontvangen. Erdogan heeft gezegd dat hij wil dat Washington zijn rivaal, die hij verdenkt achter de mislukte staatsgreep te zitten, uitlevert.
Volgens Kerry zijn daarvoor officiële wegen en dat heeft hij zijn Turkse ambtsgenoot Mevlut Cavusoglu ook duidelijk gemaakt, zei hij. 'Turkije moet met bewijs komen, niet met beschuldigingen.' De VS zullen volgens Kerry niets ondernemen om een legale procedure tegen te houden.

Rivaliserende wereldrijken (Niall Ferguson De Groene Amsterdammer 22 oktober 2004):
Velen zien een overwinning van John Kerry op 2 november als een noodzakelijke voorwaarde voor restauratie van wat vroeger eenvoudig «het Westen» heette. Maar is die transatlantische toenadering nog wel mogelijk?
De Oxford-historicus en journalist Timothy Garton Ash stelt in zijn nieuwe boek Free World dat de Verenigde Staten en de Europese Unie te veel gemeenschappelijke belangen hebben om permanent van elkaar vervreemd te raken. Hij ziet «geen onverbiddelijk uiteendrijven van twee solide continentale platen», maar eerder «elkaar overlappende continentale lagen». Garton Ash wijst erop dat de recente transatlantische verwijdering veel complexer is dan wat Robert Kagan suggereerde in zijn vermaarde essay Of Paradise and Power. Daarin werden de strijdlustige (van Mars afkomstige) Amerikanen tegenover de lafhartige (van Venus afkomstige) Europeanen gesteld. Om te beginnen waren de Europese regeringen niet eensgezind in hun afwijzing van de oorlog tegen Saddam Hoessein. Een meerderheid ondertekende brieven waarin het Amerikaanse beleid werd ondersteund. Ten tweede waren de Amerikanen niet eensgezind in hun steun aan de oorlog. De opiniepeilingen van het afgelopen jaar laten zien dat alleen de Republikeinen «van Mars» komen. De Democraten zijn in hun weerzin tegen het voeren van oorlog even «venusiaans» als de Europeanen. Zelfs conservatieve Amerikanen hebben minder imperialistische neigingen dan men in het buitenland meestal denkt. Een boer uit Kansas vertelde Garton Ash vorig jaar: «Ik denk dat we te veel proberen de zaakjes van de hele wereld te regelen (…) net als de Romeinen deden.» Deze republiek is een zeer onwillig imperium. Garton Ash concludeert dat de Amerikanen en Europeanen nog altijd veel te veel gemeenschappelijk hebben om toe te staan dat er een permanente verwijdering ontstaat.

Remco Campert bracht de duistere oorlogsjaren en de frivole jaren zestig bij elkaar (Sander van Walsum de Volkskrant 5 juli 2022 p. 12):
Zijn gedichten, verhalen en romans zeggen meer over de voorbije tijd dan foto’s en bewegende beelden.
Leven en dood heeft hij met de dezelfde onbevangenheid bejegend, waardoor hij lichtheid bracht in duistere thema’s. Die lichtheid was overigens betrekkelijk, meende dichter Ramsey Nasr. ‘Hij verstond de kunst om te verhullen dat iets eigenlijk heel moeilijk is.’ Dat zat er al in toen hij op 10 mei 1940 tegen zijn moeder over de zojuist uitgebroken oorlog zei: ‘Ik vind er niets aan.’ Een deel van het oeuvre van Remco Campert zal onvermijdelijk in de vergetelheid raken. Maar de gedichten, de verhalen en de romans waarin de geest van de jaren zestig is gestold, hebben eeuwigheidswaarde. Omdat ze meer zeggen dan foto’s en bewegende beelden uit die tijd.

Kennis zit niet meer in je hersenen (Aleid Truijens de Volkskrant 10 oktober 2015 p. 18):
Ik vind dit rapport niet inspirerend, om maar eens een woord te gebruiken waar het Platform dol op is. Het toont verbluffend weinig visie op onderwijs. Er worden stokoude vernieuwende ideeën ontvouwd, platgetreden paden uit vier decennia mislukte onderwijsvernieuwing. Stokoud is bijvoorbeeld het idee dat je op school moet leren 'sollicitatiebrieven te schrijven'. Natuurlijk moet dat. Alsof er één leraar Nederlands is die dat niet allang doet! Zo vaak dat voor belangrijker dingen als literatuur geen tijd overblijft.
Het bekendste is het cliché dat kennis 'in onze gedigitaliseerde tijd' minder ertoe doet en dat onderwijs er minder nadruk op moet leggen. Schnabel zegt daarover in Trouw: 'Vroeger zat je kennis in je hersenen en je boeken, nu is dat de computer.' Hij 'worstelde' eerst nog 'met de emotie om daarvan afscheid te nemen', nu is zijn visie hierop 'radicaal veranderd'.
Schnabel is dus om. Kennis zit niet meer in je hersenen. Goh. Welke profeten hebben hem zover gekregen? Zou deze wetenschapper, hoogleraar, oude baas van het Sociaal en Cultureel Planbureau echt niet weten dat kennis iets anders is dan informatie? Dat wie niks weet en snapt ook niet kan opzoeken? Dat het bij kennis gaat om een zinvol verband, niet om de feiten zelf maar om het begrijpen van hun samenhang? Dat zou treurig zijn.
Kennis is ongezellig. 'In Nederland hoor je weinig te weten. Als je dat toch doet, is het je geraden om het verborgen te houden', schreef de wijze Remco Campert.
Wat gaan we kinderen onderwijzen? Dat moet de vraag zijn, niet 'wat moeten ze leren'. Leren doe je overal en altijd, thuis en op straat; school brengt je dingen bij die je niet vanzelf leert - een onderscheid dat pedagoog Gert Biesta terecht maakt.
Niet kneden, maar helpen vormen. Toekomstige volwassen de werktuigen bieden om kritisch na te denken over de wereld, dat zou de taak van onderwijs moeten zijn. Daarover zwijgt het rapport. Misschien iets voor het volgende 'voorstel'.

John Gray The Immortalization Commission Science and the Strange Quest to Cheat Death
At the heart of human experience lies an obsession with the nature of death. Religion, for most of history, has provided an explanation for human life and a vision of what comes after it. But in the late nineteenth and early twentieth centuries, such beliefs came under relentless pressure as new ideas―from psychiatry to evolution to communism―seemed to suggest that our fate was now in our own hands: humans could cease to be animals, defeat death, and become immortal.
In The Immortalization Commission'', the acclaimed political philosopher and critic wikipn:John_Gray_%28filosoof%29John Gray takes a brilliant and frightening look at humankind's dangerous striving toward a scientific version of immortality. Probing the parallel faiths of Bolshevik "God-builders," who sought to reshape the planet and psychical researchers, who believed they had evidence of a nonreligious form of life after death, Gray raises fascinating questions about how such beliefs threaten the very nature of what it means to be human. He looks to philosophers, journalists, politicians, charlatans, and mass murderers who all felt driven by a specifically scientific and modern worldview and whose revolt against death resulted in a series of experiments that ravaged whole countries. An urgent examination of Darwin's post-religious legacy, The Immortalization Commission is an important work from "one of Britain's leading public intellectuals" (The Wall Street Journal).
Recensie Frans Jacobs, Hoogleraar Wijsgerige Ethiek
Na de dood van Lenin kreeg een commissie de opdracht een passende rustplaats voor hem te scheppen. Na drie dagen kwam er een taak bij: ze moesten er ook voor zorgen dat zijn lijk zou worden geconserveerd. De opdrachtgevers waren immers de overtuiging toegedaan dat de wetenschap er ooit in zou slagen Lenin weer tot leven te wekken. Voor filosoof John Gray heeft deze ‘'Immortalization Commission' een hoog symbolisch gehalte. Zij laat zien dat wetenschap en occultisme vaak met elkaar samengaan, vooral bij pogingen de dood te overwinnen.
In het derde en laatste hoofdstuk, ‘Sweet Mortality’, poneert Gray stellingen die hij ook in andere publicaties uitdraagt en dan met name de stelling dat het geloof in de vooruitgang van de mensheid door middel van wetenschap een mythe is, een verhaal dat we onszelf vertellen om ons gerust te stellen. Maar we leven in een fundamenteel chaotische wereld, waarvan we de samenhang nooit kunnen kennen. We moeten dan niet denken dat wetenschap onwankelbare natuurwetten opspoort, die we naar onze hand kunnen zetten; dat is een occult geloof. Wie denkt dat de wetenschap de problemen wel zal oplossen die zij zelf heeft opgeroepen (zoals vervuiling en klimaatverandering), zal tot zijn schrik ontdekken dat inmiddels weer nieuwe problemen de kop opsteken, die ten slotte onoplosbaar zullen blijken. Dan gaat de mensheid eraan. Het meest destructieve dier dat de evolutie heeft voortgebracht, zal zichzelf vernietigen.
Dat beschouwt Gray niet als een sombere boodschap, al heeft de situatie voor hem wel iets absurds: het evolutieproces heeft een dier voortgebracht dat zich daarboven meent te kunnen verheffen, maar het zal ten slotte zijn leefmilieu en dus zichzelf vernietigen. Dat de gedachte aan d%[|sterfelijkheid]] ‘zoet’ is, demonstreert Gray bijvoorbeeld als volgt: stel, je hebt je laten invriezen, in wat voor wereld word je dan straks wakker? Niet de wereld waarin je je thuis voelde en waar je welkom was bij je geliefden.

Jacobine Geel ontvangt (NPO2 10 september 2017) de Britse religiewetenschapper en schrijver Karen Armstrong. Zij is bekend van haar boeken over geweld en religie en haar pleidooi voor compassie. Armstrong is in Nederland om een eredoctoraat in ontvangst te nemen aan de VU, vanwege haar bijzondere verdienste op het gebied van interreligieuze dialoog. Jacobine Geel is geboeid door Armstrong: 'Een wijze en spannende denker, deze vrouw. En als zij zegt dat het vermogen tot compassie de lakmoesproef is voor ware religiositeit, ben ik graag bereid haar te geloven.' Geel gaat met de vooraanstaande Britse in gesprek over onder andere de rol en de toekomst van religie in de samenleving en de compassie die we nodig hebben voor een betere wereld.
In het interview legt Karen Armstrong de nadruk op de Gulden regel en vindt dat religie een kunstvorm is. De reformatie, het aanpassingsproces, de cultuuroverdracht is niet eenmalig. Om de onbalans te herstellen vindt er continu een veranderingsproces plaats.

Is het paasverhaal actueler dan ooit? (Jacobine op zondag 16 april 2017):
Met drie vertellers uit The Passion gaat Jacobine Geel op zoek naar hun persoonlijke verhaal van hoop en opstanding: met Jorgen Raymann, Lenette van Dongen en Remco Veldhuis. Pasen is het feest van de opstanding. Ieder jaar kijken er miljoenen mensen naar The Passion. De verscheidenheid en de veelheid der menselijke werken berust op Pasen, symboliek rond de kruisiging, opstanding, verrijzenis, wederopstanding en wedergeboorte.

Pasen gaat veel verder weg dan Christus (Beri Shalmashi Volkskrant 18 april 2017 p. 22):
Juist religieuze dagen zoals Pasen zijn doordrenkt met wereldgeschiedenis, hoe dieper je zoekt hoe meer je beseft dat er van elkaar geleend moet zijn in tradities, dat het uiteindelijk gaat om hoe mens en natuur tot elkaar in verhouding staan. Zo'n ei is daar een prachtig voorbeeld van.

Zijn de VS en China bezig een allesvernietigende valstrik van Thucydides te zetten? (Peter de Waard de Volkskrant 24 augustus 2021 p. 19):
Die van China en de VS zou kunnen leiden tot de verwoesting van de aarde. Albert Einstein zei eens: ‘Ik ken de wapens niet waarmee de Derde Wereldoorlog zal worden uitgevochten. Maar ik weet wel dat in de Vierde Wereldoorlog stokken en stenen worden gebruikt.’ Hopelijk torpedeert die gedachte de klassieke theorie van Thucyclides’ valstrik.

Tattoos zijn bijgeloof, vindt China’s bijgelovige Partij (Jan van der Putten Groene Amsterdammer 2023 19 januari 2023):
Springlevend is ook de oude mythologie. In het Chinese ruimtevaartprogramma wemelt het van religieuze namen. Denk aan het ruimtevaartuig Tianzhou (Hemelschip), de maanlander Chang’e (godin van de maan) of het ruimtepak feitian (in de hemel vliegende god). Is dit allemaal niet raar voor een partij die van geloof niets wil weten en van feodaal bijgeloof nog minder? Nee hoor, zegt de Partij, dit terugvallen op de mythologie is juist een bewijs van ‘sterk cultureel vertrouwen’ in de Chinese traditie, die een bron van inspiratie vormt voor de moderne tijd. Confucius versmolten met Xi Jinping. Maar een tattoo is bijgeloof.

Jan van der Putten doet in Buitenhof 16 april 2017 verslag over de veranderende wereldsituatie en laat zien hoe Xi Jinping, volgens de leer van Confucius Donald Trump onderricht.

Jan van der Putten Botsende supermachten China en Amerika op ramkoers?
Begin 1968 toog ik naar Parijs, waar ik me aan de Sorbonne verder ging bekwamen in mijn promotie-onderwerp over het geschrift van de pseudo-kerkvader Arnobius. In de Bibliothèque Nationale bestudeerde ik het enige belangrijke Arnobius-handschrift, op de Sorbonne gaf ik een serie colleges over de man en zijn werk, voor het vakblad Vigiliae Christianae schreef ik in het Frans vier zeer specialistische artikelen, en zelfs zou ik een teksteditie met commentaar maken voor een beroemde Franse serie van Latijnse auteurs. Wat, hebt u nog nooit van de beroemde Arnobius gehoord? Schaam u niet: ikzelf was hem ook bijna vergeten toen ik na jaren mijn proefschrift ‘Arnobii Adversus Nationes 3, 1-19, uitgegeven met inleiding en commentaar’ trachtte te herlezen. Ach, dacht ik, wat moet die auteur geleerd zijn geweest... Parijs was vooral leuk vanwege mei ’68. Verboden te verbieden! De verbeelding aan de macht! En zelfs, geheel ten onrechte: De Gaulle moordenaar! Vanaf het begin heb ik er middenin gezeten. En vanaf het begin heb ik er verslag over gedaan in het dagblad De Tijd, dat op dat uitgelezen moment net geen correspondent meer ter plekke had. Het was mijn eerste ervaring met de grote politiek, met immense menigtes, met (mislukte) revoluties. En het was ook de eerste en tot op heden laatste keer dat ik heb vastgezeten in een politiecel. Samen met honderden andere studenten was ik opgebracht omdat we geweigerd hadden de binnenplaats van de Sorbonne te ontruimen, waar we stonden te luisteren naar een vurige toespraak van een roodharige jongeman, die Daniel Cohn-Bendit bleek te zijn, alias Dany Le Rouge. Het was het begin van de meirevolte. Een jaar lang heb ik Arnobius Arnobius gelaten om het journalistieke handwerk te leren, voornamelijk op straat.
In 2003, na 35 jaar buitenlandjournalistieke mallemolens, werd het tijd een beroep te kiezen. Voor het eerst heb ik toen iets gedaan wat voor de hand lag. Omdat ik wist dat China het in de wereld ging maken, of wij dat nu leuk zouden vinden of niet, verruilde ik Arnobius definitief voor Confucius en opende een praktijk als China-expert. Wat doet in mijn geval een China-expert? Deze website wil u informeren over de woorden die ik over China spreek en schrijf en over de belangrijkste nieuwsontwikkelingen en gebeurtenissen in en rond China.

G.R.S. Mead APOLLONIUS OF TYANA The Philosopher Explorer and Social Reformer of the First Century AD
SECTION IV - The Apollonius of Early Opinion
Arnobius, the teacher of Lactantius, however, writing at the end of the third century, before [36] the controversy, in referring to Apollonius simply classes him among Magi, such as Zoroaster and others mentioned in the passage of Appuleius to which we have already referred. [Arnobius, Adversus Nationes, i, 52; ed Hildebrand (Halle 1844) p 86. The Church Father, however, with that exclusiveness peculiar to the Judæo-Christian view, omits Moses from the list of Magi.]

Arnobius van Sicca, in het Grieks Ἀρνόβιος ἐκ Σίκκης, ook wel Arnobius de Oudere (geboren in Noord-Afrika in het midden van de derde eeuw, gestorven in de vierde eeuw), is een van de vroege kerkvaders van het christelijk geloof. Hij was een Numidiër die in het polytheïsme was opgegroeid. Arnobius studeerde retorica en vestigde zich in Sicca Veneria, nu El Kef in Tunesië. Aanvankelijk was hij tegen het christendom, maar hij bekeerde zich later. Omstreeks 303, tijdens de christenvervolgingen door keizer Diocletianus, schreef Arnobius het enige van hem bewaard gebleven boek, Adversus Nationes, waarin hij het polytheïsme afkeurde, en stelde dat het enige juiste pad het geloof in God is.
De kerkvader Hiëronymus van Stridon vermeldt enkele biografische gegevens van Arnobius in zijn Chronicon en in De Viris Illustribus, onder andere dat hij - vóór zijn bekering - een leermeester zou zijn geweest van de christelijke wijsgeer Lactantius. Deze noemt hem echter niet in hun bewaard gebleven werken. Andere bronnen over Arnobius zijn niet bekend.

“Mens en wereldbeeld” (Georganiseerd door de TheosofischeVereniging in Nederland en het Internationaal Theosofisch Centrum, met Klaas van Egmond:
De ontwikkeling van het menselijk bewustzijn in relatie met maatschappelijke ontwikkelingen.

Kijk uit voor praatjesmakers (René Cuperus de Volkskrant 5 februari 2018 p. 19):
Vorig weekend stond er weer zo'n typische praatjesmaker in deze krant (27 januari). Dat was geopolitiek strateeg Parag Khanna, auteur van het boek Connectography. Die werd omschreven als 'de ultieme Davosmens'. Geboren in India, opgegroeid in Dubai en de Verenigde Staten, en nu wonend in Singapore en Duitsland. Een man die driekwart van het jaar op reis is van het ene congres naar het andere om de mondiale elite van advies te dienen.
Dat toekomstbeeld, met een marginalisering van het Westen, blijkt ook de visie van onze geostrateeg. In plaats van de westerse liberale democratie geeft hij als ideale regeringsvorm de voorkeur aan de 'directe technocratie'. Zoiets als het Singapore-model.
Waarom zo'n hard oordeel over Parag Khanna als praatjesmaker? Omdat tot mijn grote verbijstering diezelfde man dit weekend met een groot interview in Trouw stond. En ik kon mijn ogen nauwelijks geloven: hier kwam hij met een totaal ander verhaal. Nu geen debunking van Europa als uitstervend museum, maar het tegenovergestelde. 'Ik ben een groot fan van Europa', tekent Trouw nu opeens uit zijn mond op. En: 'Ik ben veel optimistischer over Europa dan de meeste Europeanen. De neergang van Europa? Die bestaat helemaal niet.'
Twee interviews in dezelfde week met twee totaal contrasterende verhalen. Hoe serieus moeten we de strategische adviezen van deze man nemen? Maar pas op. Onderschat het niet. Trend- en toekomstanalyses van strategen, trendwatchers en consultants zijn verre van onschuldig. Die vormen wel degelijk een kompas voor beleidsmakers en politici. Die laten zich daardoor opfokken en mindfucken. Wat de wereld er niet beter op maakt.

H.P. Blavatsky zoals ik haar kende (Annie Besant Theosofia april 2007):
Uithoudingsvermogen en geduld zijn zeker de weergaloze eigenschappen geweest van HPB zoals ik haar gedurende de laatste jaren van haar leven gekend heb en zoals ik over haar gehoord heb van diegenen die zo gelukkig waren om haar meer jaren te kennen dan ik kan tellen tijdens haar huidige leven.
Als leraar inspireerde HPB, zij reikte suggesties aan, zij onderwees niet. Zij kon eigenlijk alleen maar met resultaat onderwijzen wanneer de leerling volledig met haar in contact stond en intuïtief snel de gaten vulde die zij in haar uiteenzetting open liet. In zulke gevallen placht zij de ene gedachte na de andere te uiten, met een prachtige rijkdom aan voorbeelden uit de meest uiteenlopende bronnen, waarvan de gedachten op het oppervlakkige niveau vaak niet met elkaar overeenkwamen, maar wanneer men ze achteraf weer zorgvuldig bestudeerde, bleken dat altijd weer a.h.w. schakels te zijn die licht wierpen op de een of andere ongebroken keten. De tussenliggende schakels waren in het duister achtergebleven en als de leerling ze óók in het licht kon brengen door het gebruik van zijn eigen intuitie, dan was dat goed. Maar wanneer de leerling haar denken niet beantwoordde, en haar snelle slagen als antwoord bij de rots geen vonk deed ontstaan , dan bleef HPB voor zo iemand altijd een raadsel, duister, verhuld, verloren in een web van metafysica en bleek zij net zo onbevredigend voor hen te zijn als zij hopeloos voor haar waren.

De Geheime Leer Deel III, p. 651: Skandha’s zijn de kiemen van het leven op alle zeven gebieden van het bestaan en vormen de samenheid van de subjectieve en de objectieve mens. Elke trilling die wij hebben doen ontstaan is een skandha.
De exoterische skandha’s hebben met de stoffelijke atomen en trillingen of de objectieve mens te maken, de esoterische met de innerlijke en subjectieve mens.

Skandha’s – een kwestie van leven en dood (Cecil Messer Theosofia juni 2004):
Ofschoon de skandha’s niet-permanent zijn en steeds veranderen, zegt HPB: ‘niets… kan ooit verloren gaan uit het Skandische archief van iemands leven. Niet eens de kleinste sensatie, de nietigste actie, impuls, gedachte, indruk of daad kan verbleken of verdwijnen uit of in het Universum’ (3,415). Volgens de Boeddha: ‘wanneer de Skandha’s opkomen, blinken en verzinken om uiteindelijk te sterven, o monnik, zo wordt u steeds geboren, komt tot bloei en sterft’ (4,33).
Het derde of passieve model van de skandha’s komt voor terwijl het in Devachan ‘verblijft’. Dus is hetgeen tussen levens overblijft in een gezuiverde en ongeconditioneerde toestand: waarlijk een ‘nieuw Ego’. De skandha’s liggen in een soort passieve toestand waar geen karma geproduceerd wordt. Dus is viññana, in zijn hogere aspecten, enigszins werkzaam in Devachan. De Mahatma KH zegt dat er in Devachan ‘zuiver spirituele waarnemingen, emoties en gevoelens van het zesde beginsel zijn [boeddhi], versterkt en om zo te zeggen, vastgemetseld door een deel van het vijfde [manas], dat deel dat noodzakelijk is in Devachan voor het achterhouden van een goddelijke gespiritualiseerde notie van het ‘ik’ in de Monade [zesde en zevende beginsel]’ (1,327). Misschien zijn de skandha’s in dit derde model identiek met de zogenoemde ‘permanente atomen’ van Annie Besant of met HPB’s ‘parels van het menselijk bestaan’. Volgens HPB is wat overblijft in Devachan ‘de MONADE in verbinding met MANAS, of liever het aroma daarvan – datgene wat overblijft van elke persoonlijkheid, wanneer deze zich waardig betoond heeft en afhangt van Atma-Boeddhi, de Vlam, aan de levensdraad [d.w.z. Fohat]’(5,238). Als voorbereiding op het vertrek van de Pelgrim uit Devachan zijn de vruchten van voorbije levens, zowel zoet als bitter, bewaard gebleven en ‘wacht Karma met zijn leger skandha’s op de drempel van Devachan’ (6,86). Zij vormen een regiment van vijanden en vrienden, elk een familielid, dat klaar staat om zich aan onze entourage te hechten voor de volgende reis.

H.P. Blavatsky Isis ontsluierd Een sleutel tot de mysteries van oude en moderne wetenschap en religie (Deel 1)
Hoofdstuk 1 Oude dingen met nieuwe namen (p. 68,69):
Enkele schrijvers van onze tijd waren eropuit om te bewijzen dat Zarathoestra de grondlegger van de magie was, omdat hij de stichter was van de religie van de magi. Ammianus Marcellinus, Arnobius, Plinius en andere historici uit de oudheid hebben afdoende aangetoond dat hij slechts een hervormer van de magie was zoals die werd beoefend door de Chaldeeën en Egyptenaren.1
Hoofdstuk 5 De ether of het astrale licht (p. 195,196):
We beginnen nu dagelijks bewijzen te krijgen dat deze krachten ten grondslag liggen aan de theürgische mysteriën, en zouden daarom misschien de occulte vermogens die oude en moderne thaumaturgen bezaten, evenals een groot deel van hun meest verbazingwekkende verrichtingen, kunnen verklaren. De gaven die door Jezus aan sommige van zijn discipelen werden overgedragen waren van die soort. Op het ogenblik van zijn wonderbaarlijke genezingen voelde de man van Nazareth een kracht van zich uitgaan. Wanneer Socrates in zijn dialoog met Theages1 over zijn huisgod (daimon) spreekt en over zijn macht om óf zijn wijsheid (dat is van Socrates) aan zijn leerlingen mee te delen óf te beletten dat deze degenen met wie hij verkeerde ten goede kwam, geeft hij het volgende voorbeeld ter ondersteuning van zijn woorden: ‘Socrates, ik zal u iets vertellen’, zegt Aristides, ‘dat – bij alle goden! – werkelijk ongelooflijk is, maar toch waar. Ik maakte vorderingen wanneer ik met u omging, zelfs al was ik in hetzelfde huis, hoewel niet in dezelfde kamer, maar nog meer als ik in dezelfde kamer was . . . en nog veel meer als ik u aankeek. . . . Maar ik maakte verreweg de grootste vorderingen als ik naast u zat en u aanraakte.’
196,197: Bij de oude Grieken was Kurios de god-geest (nous). ‘Koros [Kurios] betekent de zuivere en onvermengde aard van het intellect – wijsheid’, zegt Plato.2 Kurios is Mercurius, de goddelijke wijsheid en ‘Mercurius is de Sol’ (zon),3 van wie Thoth (Hermes) zijn goddelijke wijsheid ontving, die hij op zijn beurt in zijn boeken aan de wereld bekendmaakte. Hercules is ook de zon – de hemelse voorraadschuur van universeel magnetisme;4 of, beter gezegd, Hercules is het magnetische licht dat, wanneer het zich een weg heeft gebaand door het ‘geopende oog van de hemel’, de sferen van onze planeet bereikt en aldus de schepper wordt..
1) Plato, Theages, 130d, e. Cicero geeft dit woord daimovnion weer als quiddam divinum, iets goddelijks, niet iets persoonlijks.
2) Cratylus, 396b.
3) Zie Arnobius, Adversus gentes, 6:12.
411: Maar Epicurus die met zijn leer – die direct in strijd is met de tussenkomst van een opperwezen en goden bij het vormen of besturen van de wereld – wat atheïsme en materialisme betreft veel verder ging dan de stoïcijnen, leerde niettemin dat de ziel een verfijnde, tere essentie heeft, gevormd uit de gladste, rondste en meest verfijnde atomen; en deze beschrijving brengt ons weer bij dezelfde verfijnde ether. Arnobius, Tertullianus, Irenaeus en Origenes dachten, ondanks hun christendom, met de meer moderne Spinoza en Hobbes, dat de ziel stoffelijk is, hoewel van zeer fijne aard.

Net als H.P. Blavatsky in haar ouevre onderkent Chris van der Heijden in zijn DAT de nasleep NOOIT MEER van de Tweede Wereldoorlog in Nederland dat elke homo sapiens schrijft zijn eigen levensverhaal.

De paradox is dat heersers moeten dienen in plaats van heersen. Authentieke leiders leren het denken in vaste patronen los te laten, dus door de schijnwaarheden, de schijnheiligheid in het leven, de ingebakken clichés te demystificeren. Leiders die in hun werk eenzijdig de nadruk op aardse zaken als geld leggen dien je direct te ontslaan. Een goede manager neemt ook foute beslissingen, maar zo weinig dat de continuïteit van de organisatie daardoor niet in gevaar komt. De overheid is er voor een actieve dienstverlening aan de burger. Met klachtgericht werken is niets mis. Door de marktideologie “Voor wat hoort wat” te omhelzen heeft de overheid in eigen voet geschoten.

Groen Linkse Matthäus (Martin Sommer Volkskrant 14 april 2017 p. 23):
In de krant kwamen onlangs drie gediplomeerde historici voorbij die schamperden dat vrouwen in Nederland pas in de jaren vijftig gelijkberechtigd werden, dus wat nou christelijke traditie. Dat zeiden ze in reactie op Buma van het CDA, die het gelijkheidsstreven had teruggevoerd op de joods-christelijke wortels. Ik weet dat Buma's inspiratiebron Larry Siedentop heet, een belangrijk Brits-Amerikaanse ideeënhistoricus.
Volgens Siedentop gaan de individuele rechten terug op de apostel Paulus. Met als getuigenis diens brief aan de Galaten. 'Er is geen jood of heiden meer, geen slaaf of vrije, geen man of vrouw, want u bent allen één in Jezus Christus.' Over de christelijke grondslag van Jesse Klavers derde harde voorwaarde, ruimhartiger toegang voor vluchtelingen, hoeven we niet te twisten.
Larry Siedentop is geïnteresseerd in de morele dimensie van politiek. Anders dan menigeen denkt, gaat politiek niet ten onder aan technocratie bij gebrek aan ethiek. De politieke vraag is hoe morele intuïties in de praktijk uitpakken. Het christendom heeft ook tekortkomingen, aldus Siedentop. Het is een moraal van het individu ten overstaan van zijn naaste. De barmhartige Samaritaan, om zomaar een passant te noemen.
De burger en zijn verhouding tot de gemeenschap zijn er evenwel bij ingeschoten, met andere woorden de gezamenlijke verantwoordelijkheid voor het reilen en zeilen van de samenleving. Daar zit een christelijk gat.

Larry Siedentop Inventing the individual: Analytical history of the development of civil society from within
Langzamerhand lijkt in de westerse cultuur het beeld van de middeleeuwen als ‘donkere periode’ minder dominant te worden. Lange tijd was de gedachte overheersend dat die fase ‘tussen’ de bloeiperiodes van oudheid en moderniteit weinig goeds heeft voortgebracht en kon worden weggezet als tijdperk van nodeloos bloedvergieten, heksenvervolgingen, politieke chaos, religieuze haarkloverijen, kruistochten en ketters. Een tijd waarin redelijke kennis onderdrukt werd door onredelijk geloof. Waarin mensen met een kritische zin het leven zuur werd gemaakt, als men überhaupt al durfde te denken. Dit toonaangevende verhaal begint echter haarscheuren te vertonen.
Ergens aan het eind van het boek vraagt Siedentop zich dan ook af: “Was Paul the greatest revolutionary in human history?” (353) Hiermee komen we op het centrale punt. Siedentop betoogt dat het christendom de voedingsbodem heeft gelegd voor het ontstaan van het moderne liberalisme omdat het als eerste de mens als individu heeft erkend. In de Bijbel wordt namelijk de waardigheid van ieder afzonderlijk mens benoemd. “Er zijn geen Joden of Grieken meer, slaven of vrijen, mannen of vrouwen – u bent allen één in Christus Jezus”, aldus Paulus in de brief aan de Galaten (3,28). Het duurde lang eer Europa en vervolgens andere delen van de wereld dit inzicht van principiële gelijkwaardigheid hebben laten doordringen – en die ontwikkeling is nog steeds gaande – maar het veranderde de gewoonten, moraal en wetgeving in Europa op een grondige manier. De basisingrediënten van die revolutie waren er dus al aan het begin van onze jaartelling.

H.P. Blavatsky Isis ontsluierd Een sleutel tot de mysteries van oude en moderne wetenschap en religie (Deel 1)
Hoofdstuk 15. India – de bakermat van de mensheid (p. 711):
Had men de in de eerste hoofdstukken van Genesis opgenomen allegorieën beter begrepen, zelfs in hun geografische en historische betekenis die volstrekt niets esoterisch omvatten, dan konden de beweringen van de ware uitleggers ervan, de kabbalisten, moeilijk zo lang zijn verworpen. Iedereen die de Bijbel bestudeert, moet zich ervan bewust zijn dat het eerste en tweede hoofdstuk van Genesis niet uit dezelfde pen kunnen zijn gevloeid. Het zijn duidelijk allegorieën en gelijkenissen1, want de twee verhalen van de schepping en het bevolken van onze aarde spreken elkaar lijnrecht tegen in bijna alle details wat betreft volgorde, tijd, plaats en methoden die bij de zogenaamde schepping werden gevolgd.
1) Zie Galaten 4:24, en Mattheus 13:10-5.

H.P. Blavatsky Isis ontsluierd Een sleutel tot de mysteries van oude en moderne wetenschap en religie (Deel 2)
Hoofdstuk 4 Oosterse kosmogonieën en bijbelverhalen (p. 208,209):
En nu stellen we opnieuw de vraag: Wie waren de eerste christenen? Zij die gemakkelijk werden bekeerd door de welsprekende eenvoud van Paulus, die hun in naam van Jezus vrijheid beloofde van de enge banden van de kerkelijkheid. Ze begrepen maar één ding; ze waren de ‘kinderen van de belofte’ (Galaten 4:28). De ‘beeldspraak’ van de mozaïsche Bijbel werd aan hen onthuld; Hagar staat voor het verbond ‘van de berg Sinaï dat slaven baart’ (Galaten 4:24), de oude joodse synagoge, en ze belichaamde het Jeruzalem dat ‘in slavernij leefde met zijn kinderen’, maar het nieuwe en vrije Jeruzalem is ‘een moeder voor ons allen’. Aan de ene kant de synagoge en de wet die iedereen vervolgden die het waagde zich buiten het smalle pad van onverdraagzaamheid en dogmatisme te begeven; aan de andere kant het heidendom3 met zijn voor het oog verborgen grootse filosofische waarheden, dat zich slechts voor de weinigen ontsluierde, en het gewone volk hopeloos liet zoeken om te ontdekken wie in dit overvolle pantheon van godheden en subgodheden de god was. Aan anderen beloofde de apostel van de besnijdenis, gesteund door al zijn volgelingen, mits ze gehoorzaamden aan de ‘wet’, een leven in het hiernamaals, en een wederopstanding, een gedachte die ze nooit eerder hadden gehoord.
210: Houd dus stand in de vrijheid waarmee Christus ons heeft vrijgemaakt, en laat u niet opnieuw een slavenjuk opleggen. Zie, ik Paulus zeg u: als u zich laat besnijden, zal Christus u niets baten. 1
En wat zien we Petrus schrijven? Wie bedoelt hij, wanneer hij zegt:
zij die hoogdravende woorden spreken . . . Terwijl ze hen vrijheid beloven, zijn ze zelf slaven van het verderf: want waar men door beheerst wordt, daarvan is men slaaf. Want indien ze, nadat ze zich door de kennis van de Heer en Verlosser van het vuil van de wereld hebben losgemaakt, daar toch weer in verstrikt raken en erdoor worden overheerst. . . . was het beter voor hen geweest de weg van de rechtvaardigheid nooit gekend te hebben, dan die weg wel te kennen, en zich vervolgens af te wenden van het heilige gebod dat hun is overgeleverd. 2
1) Galaten 4:30, 5:1-2.
2) 2 Petrus 2:18-21.

Paus Adrianus, de Nederlandse paus (Documentaire 25 december 2022 en 31 december 2022 NPO2):
Deze documentaire neemt de kijker mee terug in de tijd naar 1522, dit jaar precies 500 jaar geleden. Het is het jaar van de verkiezing van Adrianus van Utrecht tot paus, de enige Nederlandse paus ooit. Hoe kon een timmermanszoon uit Utrecht het tot paus schoppen? En waarom hadden de Romeinen zo'n hekel aan hem? Hij was nog maar anderhalf jaar paus toen hij onder verdachte omstandigheden stierf. Vergiftigd misschien?

De bloedrode zon symboliseert er is niets nieuws onder de zon. Dit wordt niet alleen door boeken als De weg van Michael Puett en Leraar met hart en ziel Over persoonlijke en professionele groei van Parker J. Palmer, maar ook door recent besproken boeken De ondergrondse spoorweg (Buitenhof 22 januari 2017), De Nederlandse paus Adrianus van Utrecht 1459-1523 en Halleluja (VPRO boeken 22 januari 2017) tot uitdrukking gebracht.
Fritjof Capra heeft uiteindelijk een positieve boodschap: de mensheid als geheel, maar ook elk individu, kan keuzes maken tussen de kansen en bedreigingen die de toekomst brengt. Wij kunnen tegengestelde ontwikkelingen met elkaar verzoenen om het leven op deze planeet te behouden en te versterken.

Magic, magic, magic (Menno Pot interviewt Sting Volkskrant 15 april 2017 Bijlage Sir Edmund p. 62-67):
5. Meditatie: Transcendente meditatie
'Mijn streven is tweemaal per dag twintig minuten te mediteren, maar meestal kom ik maar tot één sessie. Ook goed. De man die me aan het mediteren kreeg, is mijn goede vriend David Lynch, de filmregisseur, met wie ik in de jaren tachtig aan de speelfilm Dune werkte. Op de set vertelde hij over transcendente meditatie. Hij is een prominente beoefenaar.
'Ik herinner me dat ik verbaasd was: het was totaal niet zweverig of religieus, maar eigenlijk heel praktisch. Gewoon een techniek waarmee je voorkomt dat je hersenen als een nest puppy's door de kamer stuiven. Ogen dicht, alles loslaten en wachten tot je voelt dat je in een andere mentale toestand belandt. Ik heb er al meer dan dertig jaar baat bij.'
8. Wereldleider: Paus Franciscus (Jorge Mario Bergoglio, 1936)
'Ik ben 65, ik voel me fit en ik ben ontzettend tevreden over mijn leven. Mijn zevende decennium op deze wereld bevalt me geweldig goed, tot nu toe. Ik ben in veel opzichten gelukkiger dan ooit, maar voor de mensheid en de planeet is het natuurlijk een barre tijd.
'Trump. Het Brexitschorriemorrie. Poetin. Erdogan. Assad. Het zijn clowns die niets anders doen dan hun eigen onmetelijke stupiditeit en misdadigheid etaleren.
'Laatst zat ik me af te vragen of ik eigenlijk nog een wereldleider kan verzinnen die ik werkelijk respecteer. Tot mijn eigen verbazing kwam ik uit bij de paus: paus Franciscus, meneer Bergoglio. Dat zeg ik nota bene als afvallige katholiek. Ik ben agnost.
'In het verleden zijn er foute pausen geweest, maar Franciscus is er eentje die oproept tot respect en naastenliefde voor álle mensen, of ze nou christenen zijn of niet. Eigenlijk ken ik geen andere leider die dat zo overtuigend doet. Ik geloof dat hij het meent.
'Tjonge, deel ik nou een pluim uit aan het opperhoofd van de katholieken? De Sting van 1977 zou niet goed zijn geworden.'

We hebben veel meer alarmisme nodig (Ben van Raaij interviewt Pankaj Mishra Volkskrant 15 april 2017 p. 10-13):
In de VS, Europa, het Midden-Oosten en India dagen verliezers van de globalisering de kapitalistische wereldorde uit. Nogal wiedes, zegt Pankaj Mishra, die een boek schreef over de wortels van hun woede.
Ook in uw boek staat ressentiment centraal.
'Dat is een cruciale ervaring, die in zijn vroegste vorm al beschreven werd door Rousseau. Een gevoel van jaloezie, vernedering en machteloosheid in een kapitalistische maatschappij waarin zowel concurrentie en eigenliefde als het idee van gelijkheid steeds belangrijker worden. Naarmate het kapitalisme zich ontwikkelt, botst de belofte van de gelijkheid steeds meer met de feitelijke structurele ongelijkheid, en dat mondt uit in wrok. Het idee dat anderen je inhalen, het veel beter hebben. Je wilt zijn als zij, maar dat lukt niet. Die gefnuikte mimetische begeerte is een belangrijke moderne drijfveer.
'Globalisering heeft de idealen van vrijheid, gelijkheid en concurrentie universeel gemaakt. Dat maakt dat ressentiment echt giftig, want iedereen wordt geraakt. Je leeft niet meer in beschermde gemeenschappen of natiestaten, maar in een enorme wereldwijde markt waarin iedereen geacht wordt te wedijveren met iedereen. Misschien wel met mensen in China die onze banen inpikken. Dat is ongekend. Een wereld zonder duidelijke begrenzingen, waarin mensen zich volkomen onveilig voelen.
Ook het westerse populisme komt volgens u voort uit wrok.
'Je ziet in alle westerse landen een opleving van nationalisme. Een herontdekking van een denkbeeldig verleden, toen de wereld nog vertrouwd en heel was, toen er geen vreemdelingen waren. Maar dat is een sprookje, een op zich natuurlijke reactie op een tijd van snelle en duizelingwekkende veranderingen. Mensen willen terug naar een wereld waarin het leven nog goed was. Door iedereen uit te sluiten die hun leven verpest: immigranten die ineens mensen opblazen, of Brusselse bureaucraten die hun land lijken te hebben overgenomen. Het is verlangen naar een voorbije tijd.'
En wat kunnen we daaraan doen?
'Daar vragen ze in Amerika altijd meteen naar: hoe lossen we het op? Maar er zijn problemen waarvoor geen oplossingen bestaan. Zoals klimaatverandering. Het enige wat we kunnen doen is vertragen wat onvermijdelijk is. Proberen de beloften van de moderniteit voor zo veel mogelijk mensen te realiseren. En op die manier de toekomst wat minder verontrustend en gewelddadig maken. Maar dan moeten we de problemen wel eerst correct benoemen en de enorme schaal ervan onder ogen zien. En daarin ligt mijn rol als schrijver.'

De Clintons waren woest over Hillary's falende campagne (Stieven Ramdharie Volkskrant 15 april 2017 p. 7):
In Shattered inside Hillary Clinton's Doomed Campaign, schetsen twee ervaren politieke journalisten een ontluisterend beeld van Clintons campagne. Volgens de Witte Huis-correspondenten Jonathan Allen (Politico) en Amie Parnes (The Hill), die met tal van Clintons stafleden spraken, gaf de Democraat vooral haar adviseurs de schuld van alle ellende. Het tweetal volgde de presidentsverkiezingen vanaf het begin.
Bill Clinton die Hillary's adviseurs op hun donder geeft. 'Jullie moeten verdomme je werk doen'. Hillary die ook pissig is en afgeeft op haar staf omdat de campagne niet verloopt zoals ze wil. 'Waarom doe jij het niet?', snauwt ze als ze kritiek krijgt bij een debatvoorbereiding. Een nieuw boek dat dinsdag uitkomt, geeft aan dat Clintons campagne niet zo'n geoliede machine was als men dacht.
Tijdens de debatoefening, komt alle frustratie naar boven. Vooral als haar belangrijkste strateeg, Jake Sullivan, kritiek heeft op haar antwoorden. 'Dat was niet goed', zegt Sullivan op een gegeven moment tegen haar. Hillary reageert meteen geïrriteerd. 'Echt waar?', snauwt ze terug. Sarcastisch: 'Waarom doe jij het dan niet?' Advocaat Sullivan, afgestudeerd aan Yale en ooit debatkampioen op school, besluit de uitdaging aan te nemen.
Donald Trump bezocht Michigan nog op de laatste dag van de campagne. Maar het Clinton-team deed het meteen af als een wanhoopsdaad. Op de verkiezingsavond zagen Clinton, Sullivan en de andere adviseurs tot hun stomme verbazing hoe Michigan inderdaad naar Trump ging. Net als Pennsylvania en Wisconsin, de twee andere Democratische staten die Clinton al in haar zak dacht te hebben. En dat terwijl de miljardair veel minder geld had besteed aan bijeenkomsten, reclame en peperdure aanvals-video's. Trumps campagne kostte 'slechts' 647 miljoen dollar.

Geert Mak (Volkskrant 20 november 2004): ‘Omdat de mentaliteit van topmanagers en topbestuurders langzaam maar zeker die van de hele samenleving wordt.’ Door zijn positie zet de manager de toon, stelt Mak. Hij bepaalt de richting die de samenleving opgaat. ‘En dat is nu totaal de verkeerde kant uit.’ Mentaliteit is volgens Mak allesbepalend.
‘Kijk naar de topambtenaren op het ministerie van Onderwijs. Daar is geen enkel besef meer van good-taxpayers’ money. Het is als in de nadagen van de Gouden Eeuw: de staatskas is een ruif waar je uit eet. Wie kan, die graait.’

Jan Verplaetse Het morele brein. Een geschiedenis over de plaats van de moraal in onze hersenen
Vandaag is het onderzoek naar het morele brein terug. Op dit ogenblik brengen specialisten wereldwijd met behulp van nieuwe beeldtechnieken hersenprocessen in kaart die ze verantwoordelijk achten voor het opwekken van morele gevoelens, het verwerven van sociale kennis of het totstandkomen van antisociaal gedrag. Momenteel weet niemand welke richting dit onderzoek uitgaat. Volgt er opnieuw een ontgoocheling of volgt er een echte doorbraak waardoor menselijke moraliteit in de toekomst een medisch manipuleerbaar verschijnsel wordt?

Jan Verplaetse Het morele instinct Over de natuurlijke oorsprong van onze moraal, Samenvatting van 'Het morele instinct':
Wat is goed en wat is kwaad? Dit boek is een uitvoerig antwoord op die vraag. Het verklaart moreel en immoreel gedrag als uitdrukkingsvormen van vijf morele systemen. Vier ervan berusten op intuïties of emoties (de hechtingsmoraal, de geweldmoraal, de reinigingsmoraal, de samenwerkingsmoraal) en slechts één is rationeel (de beginselenmoraal). Deze moralen zetten mensen ertoe aan om dingen te doen of te laten, maar op diverse gronden en op verschillende manieren. Gemeenschappelijk aan alle moraal is dat die onze individuele vrijheid begrenst ten gunste van het hogere belang.
Verplaetse vertelt wat we weten over de oorsprong en de ontwikkeling van moraal. Hij laat zien dat moraal veelal berust op biologische, automatische en emotionele processen. Neurowetenschappelijke bevindingen leveren overtuigend bewijs voor de diepe verankering van moraal in het menselijk lichaam. Zo heeft de ontdekking van duidelijk gemaakt dat empathie - volgens Schopenhauer de basis van alle moraal - een neurobiologisch gegeven is.
Dit boek gaat niet over de geest van de ethiek, maar over het vlees van de moraal. Het laat zien wat de mens, waar ook ter wereld en tot welke cultuur hij ook behoort, bezit aan vermogens om met het conflict tussen eigenbelang en hoger belang om te gaan. Het verschuift de focus van culturele diversiteit naar biologische gegevenheden.
Verplaetse pleit ten slotte voor een ethiek die niet alleen rekening houdt met morele beginselen, maar ook met de vier emotiemoralen. De ethiek van de toekomst zal een evenwicht moeten vinden tussen emotie en rede.

Persoonlijk leiderschap
Een leerkracht stoeide met het vraagstuk hoe hij de studenten zo kon disciplineren dat zij de lessen geschiedenis volgens het gevraagde systeem wilden volgen om zo te kunnen beantwoorden aan de eisen die de programma’s stelden. Het lukte hem niet daar echte stappen in te zetten. In een zelfonderzoekproces kwam hij tot het inzicht dat hij het mogelijk om moest draaien. Hoe kan ik met mijn studenten zo geschiedenis doen dat zij discipline leren? Dat bleek veel beter te werken. Het focus was niet meer het vullen van vaten wat al snel tot verveling en gedoe leidt maar was het ontbranden van een vuur.
Deze docent was erg op zijn stof en de inhoud gericht en had weinig aandacht voor het proces dat zich voltrekt tussen docent en student. Zijn inspiratie lag bij het thema en niet bij het leren van de studenten. Door de draai die hij maakte kon hij zich veel meer op het proces richten wat zich afspeelt, de studenten waarnemen in hoe zij met de stof, elkaar en hem omgaan.
Wat kan een docent doen opdat de studenten innerlijk in beweging komen en op onderzoekpad gaan? Hoe scheppen zij samen professionele ruimte?
Dat vraagt allereerst van docenten dat zij de ontmoeting met studenten aangaan. Wie ben jij, wat beweegt jou, wat is jouw vraag, wat is jouw volgende stap? Ook omgekeerd.
Vervolgens is van de docent gevraagd dat hij een origineel proces voor zijn studenten inricht waarin zij met elkaar de stof verkennen en zich eigen maken?
Een essentieel vermogen daartoe is het voeren van dialoog met de studenten. De kern van dialoog voeren is luisteren naar de ander. Wat zegt zij of doet zij, welke gevoelens zijn daarmee verbonden, wat is de wilsrichting? Door vragen te stellen die tot nadenken leiden, door initiatieven te nemen die verrassende situaties scheppen, komen de studenten in beweging. Doordat studenten zich op eigen wijze de opgedane ervaringen en inzichten bewust maken, dat documenteren en daarover verslag doen, verinnerlijken ze het geleerde en wordt dit tot eigen geestkapitaal waarmee het leven gemeesterd kan worden. Het is het persoonlijk leiderschap van de docent dat het persoonlijk leiderschap van de student doet ontvonken.

Willen we in staat zijn deze aandacht voor de docent – student relatie en dialoog te geven, dan zal daartoe de besturing en aansturing in de onderwijsinstituten een ander accent moeten krijgen.
Nu is de besturing er vooral op gericht de buitenwereld te laten zien hoe goed beantwoord wordt aan alle kwaliteitseisen die allerlei instanties stellen. Klopt het studenten dossier, worden de voorgeschreven procedures gevolgd, is de opleiding geaccrediteerd, volgen de onderwijzers alle bijscholingen enzovoort.
Wat nu nodig is, is een versterkte aandacht voor de unieke kwaliteit van de docent – student dialoog en confrontatie, voor hun gemeenschappelijke proces en resultaat, voor hun gezamenlijk ontwikkelen van de professionele ruimte. Dit vraagt de moed om aan te knopen bij de concrete personen en het concrete proces dat zich voltrekt. Om dit een goede grond te geven is er een vernieuwde aandacht nodig voor de volgende vraagstukken:
Hoe richten we een inspirerend, avontuurlijk leerproces in voor dit vak, voor dit thema? Het zoeken en scheppen van een geëigend proces voor deze inhoud.
Hoe komen docent en student in dialoog, bevragen elkaar, luisteren naar elkaar en nemen initiatieven? Het tot elkaar doordringen en elkaar in beweging brengen.
Hoe knopen we alles vast aan de biografie van docent en student opdat zij in staat zijn samen zingeving te scheppen vanuit wat meegemaakt wordt?
Wat zou het mooi zijn als docent en student het samen gaan doen. Samen onderzoeken en experimenteren, samen leerprojecten vorm geven, samen een vak leren, samen wetenschap bedrijven.
Het is de leraar die de leerling meeneemt in een proces van leren, verkennen, oefenen, experimenteren, uitvinden, reflecteren, samen dialogerend. Het is de leerling die de leraar voor verrassende vragen stelt en ook ongebruikelijk interpretaties. Dat is samen leren vanuit de echte ontmoeting leraar – leerling. Dat is het innemen van professionele ruimte op een horizontale manier.

Horizontaal leiderschap ontwikkelen
Vervolgens vertelde Adriaan Bekman wat dit praktijkonderzoek inhoudt. Hij put hierbij uit 28 jaar leidinggegeven in het NPI, wat hij tot 2005 heeft gedaan. Daarna is hij een eigen adviesorganisatie begonnen, het IMO, een internationaal instituut met 72 leden. Ook zat hij twaalf jaar in het bestuur van Zonnehuizen, waarvan acht jaar als voorzitter. Het horizontaal leiderschap staat bij zijn lectoraat aan de Stenden Hogeschool centraal.
Als algemeen principe stelde Adriaan Bekman dat je niet alleen met jezelf bezig moet zijn. Ga naar buiten, was destijds ook zijn advies aan de FAG. Diegenen floreren, die de wereld ingaan. Want er komen vragen op en je straalt wat uit.
Een tweede principe dat hij in de praktijk had ervaren, was dat sociale vraagstukken niet natuurwetenschappelijk, sociologisch, te benaderen zijn. Maar net zo min geesteswetenschappelijk. Echter wel interactief, waarbij de ziel in dialoog treedt. Zonder dat gaat het niet. Deze benadering kent ook een eigen methodologie. Namelijk dat er in het sociale geen waarde is die objectief is. Die moet steeds worden geschapen.
Rudolf Steiner zegt hierover dat deze waarden werken als een natuurwet als je ze schept. Binnen het NPI is hierover lang geworsteld. Maar het is Adriaan Bekman inmiddels duidelijk geworden dat een gezonde ontwikkeling van het sociaal organisme een ultieme schepping van de menselijke ziel is. Sociale processen spelen zich dialogisch af, waarbij ritme een realiteit is. In het sociale zijn er ook geen modellen.
Deze overwegingen brachten hem tot drie voorwaarden waaraan moet worden voldaan:
1. zijn onze processen op de klant gericht; dan pakken eventuele overheidseisen ook goed uit,
2. alles in dialoog, in vraag en aanbod; dit werkt echter ook omgekeerd: door de vraag ontstaat tevens inzicht bij jezelf,
3. biografisch passend, geënt op de eigen unieke individualiteit.
Dus een drieslag van proces, dialoog en biografie. In het kader van onderzoek noemt Bekman dit de methodologie van de evidentie. Het is ‘action research’ in het sociale: een scheppend proces/onderzoek.
Je moet er geen project van maken, heeft hij ontdekt, dan hebben mensen het alleen over anderen. Mensen moeten daarentegen de kans krijgen hun eigen verhaal over zichzelf te vertellen, dus concreet waar zij mee bezig zijn. Zulke verhalen laten de geest zien die er werkt, terwijl opvattingen alleen dat niet doen.

Reynold Chandansingh De effectiviteit van “de gewone held” Wat is bepalend voor je leiderschap?
Leiderschap is een aspect van je interactie met anderen, meer dan een op zichzelf staand aspect van jou als manager of persoon. Omdat leiding geven gebeurt tussen mensen, is leiderschap niet een set van je eigenschappen, maar het sociaal proces tussen jou en je eigen manager, collegae (peers), medewerkers, klanten, leveranciers, e.a. Een interactie waarin je beïnvloedt en beïnvloed wordt. Met een gelijkwaardige relatie, in plaats van de hiërarchische betekenis die vaak aan leiderschap wordt toegekend.
Je leiderschap is dus niet vaststaand, maar ontstaat dus altijd in context, in het moment. Als manager ben je effectiever als je de context begrijpt en accepteert, doelen daarbinnen formuleert en ruimte creëert door grenzen te verleggen. Door aansluiting bij de context, vorm geven aan een nieuwe context. Het spanningsveld van ruimte krijgen en ruimte creëren, gebruikmakend van voortschrijdend inzicht.
In de praktijk is er niet één specifiek leiderschapstype succesvoller dan de ander. De diverse typen kunnen effectief zijn, zoals uit onderzoek blijkt. In dat opzicht kun je zeggen dat de diverse managementboeken en -trainingen waardevol zijn door diverse typen te beschrijven en aan te dragen. Echter, het onderzoek gaf ook aan dat de persoonlijke invulling bepalend is en vooral in de context en het moment ontdekt zal worden (of niet). Dat is lastig en al die boeken geven daar geen “formule” voor. Het is niet anders …

Henry Mintzberg Hoe heb jij je partner gekozen? (besluitvorming)
De Canadese professor Henry Mintzberg heeft een tijdje gelezen een nieuw boek geschreven. Het heet Mintzberg on Management. Sinds het begin van zijn carriere schrijft Mintzberg over management. Hij verbaasd zich over de discrepantie tussen de theorie en de praktijk. Toen hij Managers, not MBA’s schreef, ging er een zucht van verlichting door managementland. Eindelijk, erkenning! Vele managers maakten zich al jaren ongerust. Wat ze lazen in de MBA managementboekjes kwam niet overeen met hun praktijk van brandjes blussen, improviseren en ‘de zaak draaiende houden’. Mintzberg is lekker eigenwijs en dat vinden wij in Europa wel leuk. In Amerika geniet hij minder populariteit en is hij zelfs een beetje controversieel. Dat maakt hem niet minder interessant. Op YouTube vond ik een klein clipje, waarin hij aangeeft hoe hij denkt over management en besluitvorming. Interessant materiaal!

Waar gaan we voor? De constatering van Pierre Vinken dat de evolutie in tegengestelde richting verloopt wordt in het rapport 'E i V' echter met devolutie aangeduid. De vraag komt op of bij Pierre Vinken van een universele geest sprake is. In hoeverre zijn denken en voelen, theorie en praktijk, de beide hersenhelften bij Pierre Vinken echt in balans?
Het gaat om de reciprociteit (zie gegeneraliseerde 'reciprociteit' van Putnam) tussen beide kanten van de medaille.
Paul Frentrop portretteert Pierre Vinken als een opportunistische korte termijn denker, die niet in goed rentmeesterschap gelooft.

Hoe komen we tot een juiste beslissing in de complexe keuzemaatschappij? Ethische vraagstukken zijn keuzevraagstukken, welke beslissing nemen we in situatie A en welke in situatie B? Waardoor laten we ons bij specifieke levensvragen leiden en in hoeverre zijn we er van bewust wanneer we met twee maten meten? In het onderwijs dient aan de besluitvorming over ethische vraagstukken meer aandacht te worden besteed. Het rapport ‘E i V’ bevat hoofdlijnen hoe probleem en oplossing met elkaar zijn verbonden en biedt daarmee achtergrondinformatie voor het creëren van pasklare oplossingen.

Zorg eerst dat het geld de leerling bereikt (Presley Bergen Volkskrant 4 januari 2010)
Het staat vast dat van de ruim 30 miljard, meer dan de helft niet ten goede komt aan het primaire proces. Het is de overheid die uiteindelijk verantwoordelijk is voor de kwaliteit van het onderwijs. Zij weigert echter scholen te dwingen financieel transparant te zijn en daarmee schiet zij in eigen voet.
Presley Bergen laat zien hoe sterk de afgelopen vijftien jaar de bureaucratie in het onderwijs is toegenomen.

Het primaire proces in het onderwijs draait om de relatie ‘Leraar en Leerling’, de kennisoverdracht van inhoudelijke kennis. Door de schaalvergroting en de daarmee samenhangende bureaucratie in het onderwijs is deze relatie aardig onder druk komen te staan. In bureaucratische geleide organisaties staat veelal niet de klant, de leerling waar het feitelijk om moet draaien, maar het bouwen van eigen koninkrijkjes centraal. Het is een utopie te geloven dat door schaalvergroting de effectiviteit en efficiency in een dergelijke organisatie toeneemt. Het tegendeel is eerder het geval. Aan de neerwaartse spiraal, die de afgelopen decennia in het onderwijs naar voren is gekomen, is de zogenaamde marktwerking mede debet.

Inventarisatie van de knellendste problemen van het Nederlandse onderwijs (Volkskrant 29 december 2009)
Sywert van Lienden en Leonard Geluk richten zich op de toekomst. In mijn ogen is dat voor een onderwijsinstelling in zoverre relevant, dat zij leerlingen opleiden voor marktsegmenten waar voldoende vraag aanwezig is. In de meeste beroepen gaat het er om dat men een zodanig basispakket heeft verworven dat men direct inzetbaar is. In het bedrijfsleven zal men zich verder specialiseren en door education permanente nieuwe vaardigheden eigen moeten maken.

Waarom wordt in de media wel aan de mening van een nitwit als Geert Wilder uitgebreid aandacht besteed, maar nauwelijks aan de publicaties van de onderzoeksjournalisten David Simon, Bart Tromp en Marcel Metze, coryfeeën op hun vakgebied? De massamedia schromen niet om onderbuikgevoelens breed uit te meten. Onbenullige thema’s krijgen naar verhouding veel te veel aandacht. De emotie-TV viert hoogtij. Kijkcijfers dicteren het aanbod. Het streelt blijkbaar ons ego wanneer we op TV mensen zien die nog dommer, slechter, lelijker .... zijn dan wij. De TV wordt een poppenkast, waar theater hoogtij viert. Het komt er op neer dat we door selectieve informatie onze eigen vooroordelen bevestigd willen zien.

In zijn boek Counter-Democracy betoogt de Franse politicoloog Pierre Rosanvallon dat populisme een logische pendant is van een uit het lood geslagen democratie. Het dilemma is dat partijpolitici deel uitmaken van een politieke mores en daardoor niet boven die heersende cultuur staan, maar er onlosmakelijk mee verbonden zijn. Om een cultuuromslag te realiseren gaat het uiteindelijk om een integrale denktrant (de synthese tussen de domeinen van de alfa-, béta- en gammawetenschappers) die het parochiale denken van het ’eigen koninkrijkje’, de 'bv-Ego' overstijgt.

De geschiedenis leert dat personen als Socrates en Jezus Christus, die aan de kant van het volk staan, juist het slachtoffer worden van een politieke moord. Als het slecht gaat zoeken de ‘daders’ een ‘zondebok’. Om zelf buiten schot te blijven treedt het zondebokmechanisme in werking. Juist diegenen die niet corrupt zijn worden opgeofferd.

====

Cultuuroverdracht (Geest en Lichaam, Wederkerigheid, 'Wijsheid en Dwaasheid', ‘Theorie en Praktijk’, Analogie, Professionals & Politicals))

Essay Verlicht doemdenken
Een ander einde van de wereld (Lisa Doeland De Groene Amsterdammer 8 juni 2023, p. 48-52):
Hoe moeten we ons verhouden tot de Apocalyps?
Vrezen voor het ergste en hopen op het beste?
Om een andere toekomst denkbaar én mogelijk te maken, moeten we de horror onder ogen zien. Want we zitten er al middenin.

Vroedkundigen van het nieuwe (8)
Martha Nussbaum De eerste dieren vechten al terug (Ewald Engelen De Groene Amsterdammer 8 juni 2023, p. 42-47):
De achteloosheid waarmee de mens dieren voor eigen gebruik industrieel verpulvert, is voor de Amerikaanse filosoof Martha Nussbaum de ware morele steen des aanstoots. Toch lijkt zij terug te deinzen voor haar eigen radicalisme.

Ethiek (Fleur Damen interviewt Martha Nussbaum de Volkskrant 6 mei 2023, katern Zaterdag p. 8-10):
Filosoof Martha Nussbaum (75) verlegt al decennialang de grenzen van het denken over rechtvaardigheid. Nu is het tijd voor misschien wel de laatste groep die altijd over het hoofd is gezien: dieren.
Gerechtigheid
De 75-jarige denker heeft een uur uitgetrokken voor een videogesprek over haar nieuwste publicatie, Gerechtigheid voor dieren: onze collectieve verantwoordelijkheid (Querido Facto), maar zit op hete kolen. ‘Ik moet iets schrijven, en dat heeft een deadline.’

Rutte blijft zitten, al is het op de blaren (Jurre van den Berg de Volkskrant 8 juni 2023, p. 4):
Premier Rutte kreeg woensdag een motie van wantrouwen voor zijn kiezen, naar aanleiding van het rapport van de parlementaire enquêtecommissie die de gaswinning in Groningen onderzocht. ‘Met andere informatie waren andere besluiten genomen.’

Chin. Ind. (Doortje Smithuijsen de Volkskrant 8 juni 2023, p. V2):
Onder al het enthousiasme van Yvette van Boven (e streken van Van Boven 6 juni 2023 NPO2) zitten wel degelijk interessante en belangrijke verhalen.
Om de aflevering nog een beetje positief af te sluiten, haalt Van Boven er een Chinees spreekwoord bij over de oude generatie die een boom plant zodat de jongere generatie in de schaduw kan zitten. Ze zit om tafel met Alex, Maggie en hun familieleden, in Alex’ fusionrestaurant.

Het Slavernijmuseum komt er, maar wat wordt het? (Charlotte Huisman de Volkskrant 7 juni 2023, p. 13-15):
De voorbereidingen voor het Nationaal Slavernijmuseum zijn begonnen. Dat gaat over locatie en kosten, maar vooral over de vraag: wat gaat het museum laten zien? ‘Het moet niet een verhaal van zwart of wit worden.’
Kwartiermaker Leerdam beweegt behendig langs de gevoeligheden. Al jaren verdiept hij zich in het slavernijverleden en door zijn ervaringen in de politiek weet hij zich diplomatiek uit te drukken. ‘Het vertrekpunt is duidelijk: het trans-Atlantische slavernijverleden. Het zwarte perspectief is leidend. Dat er met een andere bril naar de geschiedenis wordt gekeken’, zegt Leerdam.
Maar, zegt hij ook: ‘Wij sluiten het witte perspectief niet uit. Het moet een museum worden van ons allemaal. Het is een wij-verhaal, niet een verhaal van zwart of wit.’ Plechtig belooft Leerdam dat het geen ‘hutspot’ wordt.

‘Je mag hier in Nederland groot denken, dat wakkert de creativiteit aan’ (Maartje Bakker interviewt Joyeeta Gupta en Toby Kiers de Volkskrant 7 juni 2023, p. 4):
Wat is het belangrijkste wetenschappelijke inzicht dat u heeft opgedaan?
Gupta: ‘Rechtvaardigheid is nodig om het klimaatprobleem of andere milieuproblemen op te lossen. Anders lopen we vast. Neem bijvoorbeeld de energietransitie. De meeste fossiele brandstoffen bevinden zich in ontwikkelingslanden. En als het Noorden die niet koopt, verkopen ze die wel aan elkaar. Die landen zijn met veel, en ze zijn best machtig. Je moet ontwikkelingslanden dus meekrijgen om het klimaatprobleem op te lossen. Dat lukt alleen als zij een oplossing als rechtvaardig zien.

‘Wij laten niet onverantwoord een kabinet vallen’, maant Rutte de VVD'ers (Remco Meijer de Volkskrant 5 juni 2023, p. 6-7):
Een ongeduldig VVD-congres heeft partijleider en premier Mark Rutte nog een paar weken de tijd gegeven om maatregelen te nemen tegen de asielinstroom. ‘Als er straks geen pakket ligt, gaat niemand op vakantie.’

ChristenUnie-leden zien te weinig van hun partij in het kabinet (Avinash Bhikhie de Volkskrant 5 juni 2023, p. 6-7):
Met slepende dossiers als de asielopvang, het stikstofbeleid en de toeslagenaffaire vragen ChristenUnie-leden zich op het partijcongres af: wat is kabinetsdeelname de partij eigenlijk waard?
‘Te vaak wekken we de illusie dat grote problemen binnen een jaar of door de poppetjes te wisselen kunnen worden opgelost.’

‘Slavernijverleden paste niet in ons zelfbeeld’ (Avinash Bhikhie de Volkskrant 3 juni 2023, p. 12):
Met de aftrap van het Herdenkingsjaar Slavernijverleden in zicht vertelt coördinerend minister Robbert Dijkgraaf (Onderwijs) wat de plannen zijn. ‘Het stopt niet bij dit jaar.’
In uw toespraak verwijst u naar de toeslagenaffaire, die laat volgens u ‘pijnlijk zien hoe eeuwen slavernijverleden mensen nog steeds kunnen ketenen’. Ziet u de toeslagenaffaire als het gevolg van de doorwerking van het slavernijverleden?
‘Het denken in ongelijkheden is hier een belangrijke factor geweest. Discriminatie zien we daar terug, ja. Maar ook in het onderwijs, de politie, in onze algoritmes. De factoren die het verleden zo pijnlijk hebben gemaakt, werken nog steeds door. Ze zijn misschien minder zichtbaar, maar hebben wel impact.’

Een man van weinig woorden (Sara Berkeljon interviewt Johan Remkes Volkskrant Magazine 3 juni 2023, p. 12-21):
Die stedelingen waar u het over heeft zien zichzelf als voorvechters van dierenrechten en natuurbehoud. Hebben ze feitelijk niet gewoon een punt?
‘In sommige opzichten wel. Er komen af en toe schandalige praktijken voorbij in de publiciteit, er zijn boeren die hun dieren slecht behandelen, dat soort uitwassen moet worden bestreden. Maar daar staat tegenover dat Farmers Defence Force ooit is opgericht toen dierenrechtenactivisten een varkensstal in Boxtel bezetten en het maar liefst tien uur duurde voor de politie ingreep. Er zijn altijd twee kanten. Ik stoor mij aan de arrogantie van sommige stedelingen, maar ik stoor mij ook aan mevrouw Van Keimpema van FDF, die zei dat het land ‘nu even van ons’ is.’

‘Natuur moet je niet aan links laten’ (Natalie Rigton de Volkskrant 1 juni 2023, p. 3):
Jarenlang was het geen thema, maar na rechterlijke uitspraken ziet de liberalen nu ook de VVD de noodzaak in van natuurbehoud. Op het congres komende zaterdag wil Thom van Campen een lans breken voor de natuur. ‘Dat hebben we laten versloffen.’

Rechtsstaat zit klem tusen extreem-links én extreem-rechts (Remco Andersen de Volkskrant 1 juni 2023, p. 6-7):
Vier gewelddadige links-extremisten werden woensdag in Dresden tot jarenlange celstraffen veroordeeld. De zaak zet de schijnwerpers op de strijd tussen extreem-links en extreem-rechts in Duitsland. Linkse activisten dreigen na het vonnis met straatgeweld.

De wereld is geen computer (Martijn Stronks De Groene Amsterdammer 1 juni 2023, p. 62-64):
Soms leunt beleid grotendeels op cijfers en data, zie de coronapandemie en de klimaatcrisis. Hoe verhoudt dit zich tot recht en democratie? vraagt Maxim Februari zich af in zijn essay Doe zelf normaal.
De technologische ontwikkelingen moeten daarom opnieuw geconstitutionaliseerd worden, omdat onze gezamenlijke besluiten onderworpen moeten zijn aan een streven naar rechtvaardigheid.
Daarmee betuigt Februari zich geen techniekpessimist, de techniek is er nu eenmaal. De ethiek over de regels die daaruit voortvloeien is er echter nog niet en dat wordt de hoogste tijd. Alleen met een gedeelde gemeenschappelijke norm kunnen we werkelijk bepalen wat normaal is en wie normaal moet doen, en aan welke regels de techniek aldus onderworpen moet worden.
Om een rechtvaardiger wereld te bevorderen, geven de paramita's (deugden) volgens het onderzoeksrapport ‘E i V’, een leidraad.

De gebruikersillusie (Arnon Grunberg De Groene Amsterdammer 1 juni 2023, p. 48-51):
De ene poging de werkelijkheid naar onze hand te zetten geniet meer rechten dan de andere. Maar als wij op zoek zijn naar de waarheid, dan dwingt de komst van AI ons vraagtekens te zetten bij onze voorkeuren. Waar houdt de mens op? En waar begint die?

Israëlische Palestijnen over Netanyahu’s hervormingen
‘Laat die wet maar komen’ (Simone Korkus De Groene Amsterdammer 1 juni 2023, p. 32-37):
Al maanden wordt in Israël fel gedemonstreerd tegen de regering. Waarom doen de Palestijnse burgers van het land daar nauwelijks aan mee? ‘Als die plannen doorgaan, zal de wereld eindelijk zien dat dit een racistische theocratie is.’

Verandering (Mathieu Segers De Groene Amsterdammer 1 juni 2023, p. 7):
In zijn laatste boek, The Lost Future, schetst Zielonka de stand van zaken in Europa als volgt. Dat de lidstaten van de EU in control zijn, is schijn. Ze slagen er immers niet in binnenlandse en buitenlandse problemen op te lossen. Formeel functioneert de democratie, maar deze genereert nauwelijks meer legitimiteit. Aandelenmarkten gaan omhoog, maar ongelijkheid en armoede groeien. Politici acteren staatsmanschap of doen alsof ze luisteren naar de bevolking. Werkgevers beweren goed te betalen voor goed werk, terwijl werknemers pretenderen dat ze efficiënt werken. En intussen worden burgers cynisch en voelen ze zich teruggeworpen op een of andere minderheidsgroep. De samenleving fragmenteert. De democratie wordt verdacht of wordt gezien als impotent.

Ook als 101-jarige bleef hij nog onvermoeibaar tegen graaizucht en ongelijkheid in de wereld fulmineren (Marjon Bolwijn de Volkskrant 31 mei 2023, p. 31):
Jan van der Zouwen voer over de wereldzeeën en stopte daarmee toen hij een gezin kreeg. Familieleven gaat boven ambitie, vond hij.
Jan van de Zouwen is nu 101 geworden. Hoe kijkt deze voormalige stuurman, in deze speciale aflevering, terug op zijn leven en wat vindt hij van het huidige tijdsgewricht?
Wat is uw belangrijkste levensinzicht?
‘De mens is onderdeel van de schepping, meer niet. Doordat ons koppie toevallig meer kan dan andere levende wezens, zijn we dingen gaan doen die te ver gaan en zo hebben we de aarde en haar energiebronnen uitgeput. Over een paar duizend jaar wordt het voor het leven op aarde een kale boel. Ik weet niet of dat erg is, op is op. Ik maak weleens het grapje: voor het voortbestaan van de aarde zou het goed zijn geweest als de evolutie bij de aap was gestopt.’

Ik zag een voorstelling en keek daarna net even langer naar het kettinkje om mijn nek (Marcia Luyten de Volkskrant 30 mei 2023, p. 2)
De Zwitserse theatermaker Milo Rau speelt met acteurs en overlevenden een bloedbad in de Amazone na. Dat maakte in 1996 een einde aan een demonstratie van landlozen tegen de roof en vernietiging van hun leefgebied. Antigone is er een inheemse vrouw die zich niet neerlegt bij het onrecht.

Washingto, Brussel én Moskou zijn er snel bij om Erdogan te feliciteren (Rob Vreeken de Volkskrant 30 mei 2023, p. 6-7):
Ook Europa zal zich erbij neer moeten leggen: er komt geen wisseling van de wacht in Turkije. President Recep Tayyip Erdogan is zondag herkozen, dus met hem zal ook de komende vijf jaar zaken gedaan moeten worden, ook al leefde in menig Europese hoofdstad de stille hoop dat Kemal Kiliçdaroglu de presidentsverkiezingen zou winnen.

Suikeroom (Hassan Bahara de Volkskrant 30 mei 2023, p. V2:
‘Medialogica’ dook in de Nederlandse complot-infrastructuur en achterhaalde de de geldschieter van Micha Kat. Inmiddels zit Kat achter slot en grendel. Afgelopen april werd hij vanwege opruiing en bedreiging van RIVM-topman Jaap van Dissel tot 28 maanden celstraf (waarvan vier maanden voorwaardelijk) veroordeeld.

‘Alkibiades’ (Emilia Menkveld de Volkskrant 27 mei 2023, Boeken & Wetenschap p. 6-7):
Pfeijffers Alkibiades is heel veel tegelijk: een karakterstudie van een briljant én omstreden politicus, een les Griekse geschiedenis en een scherpe analyse van de democratie. Gaandeweg wordt duidelijk hoe knap alles in elkaar grijpt.

Hoe kunnen politiek en ambtenarij weer beter gaan functioneren? (Frank Kalshoven de Volkskrant 27 mei 2023, p. 16):
De reddende engel in het narratief over marktfalen is de overheid. Die neemt het marktfalen waar. Grijpt in waar de maatschappelijke kosten van het ingrijpen lager zijn dan de maatschappelijke baten. En verhoogt zo de welvaart van allen.

Klasse maakt de wereld van verschil (Hasan Bahara interviewt Lenette Schuijt de Volkskrant, katern Zaterdag 27 mei 2023, p. 14-15):
Nederlanders zijn allergisch voor de gedachte dat er ongelijkheid zou bestaan in ons land, constateert schrijver en organisatieadviseur Lenette Schuijt en dat verdoezelt de bestaande sociale verschillen. ‘Het maakt dat mensen die niet vooruitkomen het zichzelf verwijten en dat mensen die het goed hebben denken dat het hun persoonlijke verdienste is.’

Vereerd - Verguisd - Verkoren (Menno van Dongen en Elsbeth Stoker interviewen Rinus Otte de Volkskrant katern Zaterdag 27 mei 2023, p. 6-9):
Streng in de leer
Otte is een legalist. Als voormalige gereformeerde beschouwt hij de wet als ‘een soort Bijbel’. Waar sommige juristen vinden dat officieren en rechters moeten handelen in de ‘geest van de wet’, is Otte van mening dat deze ‘eigenwijsheid’ leidt tot willekeur. Hij presenteert zich als iemand die de letter van de wet volgt. Want het recht is ‘het enige dat ons onderscheidt van een bananenrepubliek’.

Kaag twijfelt over politieke toekomst om angst aanslag bij dochters (Natalie Righton de Volkskrant 27 mei 2023, p. 4):
In het tv-programma College Tour (28 mei 2023 NPO2) zeggen de dochters van Sigrid Kaag een moordaanslag op hun moeder te vrezen. De D66-leider overweegt daarom de politiek te verlaten.

Houellebecqs zelfprotret als het ultieme slachtoffer (Eline Huisman de Volkskrant 27 mei 2023, katern Boeken & Wetenschap]], p. 8):
Verteerd door schaamte en wraakzucht over zijn mislukte porno-avontuur met kunstcollectief Kirac rijgt Michel Houellebecq verwijten en beledigingen aaneen.

Profiel Michel Houellebecq (Marijn Kruk De Groene Amsterdamm 16 maart 2023, p. 50-53):
Wij denken te gemakkelijk dat hij is verrechtst en geradicaliseerd, maar dan trappen we in zijn val. Het is veel complexer.
Deze week verschijnt de lang verwachte vertaling van Anéantir – Vernietigen in het Nederlands – Houellebecqs laatst verschenen roman, met ruim zevenhonderd pagina’s veruit de dikste tot nu toe. Het verhaal draait om |Paul Raison, werkzaam als topambtenaar bij het Franse ministerie van Financiën. Hij leeft in vreedzame co-existentie met zijn vrouw Prudence, zelf ook topambtenaar, in een koophuis met zicht op Parc de Bercy – op een steenworp van het ministerie. Hun huwelijk is kinderloos. Seks hebben ze al jaren niet meer.
Houellebecq heeft zich helemaal ingeleefd en uitgeleefd. De manier waarop hij uiteenzet wat er met Pauls kaak, en vooral met diens tong, moet gebeuren om nog te kunnen hopen op overleving, is van een chirurgische precisie. Het is een woord dat ik niet graag gebruik, omdat het meestal een bloedeloos cliché is, maar ‘aangrijpend’ is hier volledig op zijn plaats. Toen ik Vernietigen uit had, zat ik met een brok in de keel en een droge tong. Als ik ergens van hoop het nooit te zullen krijgen, dat is het wel kanker in mijn tong.

‘We zijn geneigd onszelf uitsluitend lineair te zien, met een begin en einde. Stomvervelend’ (Fokke Obbema interviewt Mehdi Jiwa de Volkskrant 26 mei 2023, p. 16-17):
Al als klein jongetje was Mehdi Jiwa op zoek naar de zin van het leven. Het bracht hem bij de oosterse filosofie. ‘Van de westerse filosofie heb ik nooit begrepen hoe je daarmee mensen zou kunnen helpen. Met Heidegger lukt je dat echt niet.’

De ‘vent van het weer’ wordt voltijds klimaatstrijder (Robert van de Griend de Volkskrant 26 mei 2023, p. 27):
Gerrit Hiemstra (61) stopt in september als weerman en gaat zich volledig richten op ‘het terugdringen van de uitstoot van broeikasgassen’.

Oproep Nationale Ombudsman aan kabinet: ‘Als u vertrouwd wilt worden, moet u vertrouwen geven’ (Avinash Bhikhie de Volkskrant 25 mei 2023, p. 8):
Het landsbestuur moet ‘eerder, vaker en beter actief luisteren naar burgers’. Dat schrijft de Nationale Ombudsman Reinier van Zutphen in zijn woensdag gepresenteerde jaarverslag. De overheid staat volgens hem nog te vaak tegenover burgers, in plaats van naast ze.

Sites en socials zijn bronnen voor onderzoek. Beschermen ze als erfgoed (Susan Aasman en Martijn Kleppe de Volkskrant 25 mei 2023, p. 27):
Websites, fora, reacties, tweets en video’s van vandaag zijn de bronnen van de onderzoekers van morgen. Toch zijn al veel van die bronnen vergaan. Daarom dit pleidooi voor een wetswijziging.

De Nederlandse debatcentra
Wil je een zaal vol gelijkgestemden of laat je het knetteren? (Rasit Elibol en Eva Hofman De Groene Amsterdammer 25 mei 2023, p. 34-39):
Het publieke debat is gepolariseerd, wordt vaak gezegd. Binnen dat spanningsveld werken de traditionele curatoren van de verschillende debatcentra die Nederland rijk is. Wie mag er spreken – en wie echt niet?
Gezeten achter zijn kop koffie in het restaurant van De Balie heeft Yoeri Albrecht niet lang nodig om antwoord te geven op de vraag welke functie debatcentra vervullen in gepolariseerde tijden. ‘Ik denk dat de behoefte om elkaar fysiek te ontmoeten belangrijk is en dat die behoefte ook groeit. Een groot deel van het debat wordt natuurlijk online gevoerd, zonder dat mensen elkaar in de ogen kijken. Die fysieke ontmoeting zorgt voor gemeenschappelijke gedachtenvorming en ik denk dat dat nu belangrijker is dan ooit.’

‘Door heel Nederland lopen haarscheurtjes die het onbehagen voeden’ (Margriet Oostveen interviewt Emily Miltenburg de Volkskrant 24 mei 2023, p. `18-19):
De kloof tussen stad en platteland krijgt te veel aandacht, zegt het Sociaal en Cultureel Planbureau. Het maatschappelijk onbehagen heeft vooral andere oorzaken, blijkt uit het rapport Somber over de samenleving? Volgens SCP-onderzoeker Emily Miltenburg dreigen we veel ongelijkheid ‘helemaal over het hoofd te zien.’
Krijgen we dan niet vooral meer overheidsmarketing?
‘Een groter verhaal voor de toekomst zou echt niet verkeerd zijn. Het gaat al erg lang over heel veel kortetermijnbeslissingen, terwijl de dossiers vaak al jaren spelen. De kerntaak van de overheid is om problemen en zorgen van Nederlanders aan te pakken. Dat is ook productiever dan het sentiment te blijven benoemen. Met het oog op het vertrouwen van Nederlanders in de democratie moet het nu wel gaan opschieten.’

Onbewoonbaar verklaard door hitte (Maarten Keulemans de Volkskrant 23 mei 2023, p. 3):
Een op de drie mensen leeft eind deze eeuw in een klimaatzone waarin economieën niet floreren. De worsteling met oogsten, droogte, hitte en andere problemen op die plekken kan een ongekende migratiegolf op gang brengen, vooral vanuit Afrika. Tijd voor Max (Omroep MAX 22 mei 2023 NPO2):
Kees Boonman praat ons bij over het debat in de Tweede Kamer over de nieuwe pensioenwet.
· Hoe overwonnen eerdere samenlevingen grote problemen? Hoogleraar moderne geschiedenis Beatrice de Graaf
vertelt het in haar theatercollege.
·