2.4.1 Materiesymmetrie (Materie-bewustzijn, Psychomaterie)

Laozi: Het Tao dat men noemen kan is niet het ware Tao.
Verzaak de geleerdheid en doe scherpzinnigheid weg en het zal het volk tot honderdvoudig voordeel wezen.
Verzaak menslievendheid en doe rechtvaardigheid weg en het volk zal tot ouder- en kinderliefde weerkeren.
Verzaak knapheid en doe winzucht weg en dieven noch rovers zullen er komen. In deze drie dingen uitblinken voldoet niet.
Daarom leer ik waaraan zich te houden: weer de eenvoud erkennen en de ongereptheid bewaren, geen ikzucht te hebben en geen begeerten
.
Voor allen die goed zijn (voor mij) ben ik goed; en voor diegenen die niet goed zijn (voor mij) ben ik ook goed; zodoende zullen allen ertoe komen goed te zijn.
Terugkeer is de beweging van Tao. Zachtheid is de werking van Tao. De dingen der wereld ontstaan uit zijn. Zijn ontstaat uit niet-zijn.
Ge moet het Tao van de oudheid doorgronden om over het bestaan van het heden te kunnen regeren.
Wie het begin weet van het oorspronkelijke heeft de draad van Tao in handen.
Laozi: De volledigheid is als water.
Wanneer iemand zou willen regeren en iets tot stand zou willen brengen door handeling, besef ik dat hij niet slagen kan. Het koninkrijk is een geestelijk ding en kan niet door handelen worden verworven. Hij, die het op die wijze zou willen winnen, vernietigt het. Hij, die het in zijn greep zou willen vasthouden, verliest het. Een geestelijk koninkrijk wordt alleen werkelijk veroverd door vrij te zijn van doelstelling en activiteit. De wijze is niet menslievend of goed, de volledigheid is als water. Water doet goed aan alle wezens en strijdt niet. Het woont op plaatsen door alle mensen veracht. Daarin komt de wijze Tao nabij. Hij leeft graag op lage plaats. Zijn hart mint de diepte. In weldoen mint hij de liefde. In spreken de waarheid, in bestuur de orde, in werken bekwaamheid, in handelen de geschikte tijd. Hij strijdt niet, daardoor treft hem geen blaam.
Openbaring 1:8: Ik ben de Alfa en de Omega, zegt de Heere God, Hij die is en was en komt, de Almachtige.
Hegel: De geschiedenis leert ons uiteindelijk alleen dit, dat de mensen niets uit haar willen leren.
Pas in de schemering ontplooien de uilen van Miverva hun vlucht.
Carl Jung: In the history of the collective as in the history of the individual, everything depends on the development of consciousness.
Wolfgang Pauli vatte de relatie tussen psyche en materie op als een spiegelsymmetrie.
(Engelien Scholtes boek De verborgen dimensie in het werk van Jung en Pauli)
Jiddu Krishnamurti Wat is waar?
Jiddu Krishnamurti: Het individuele probleem is het wereldprobleem.
P. Krishna: De wanorde die we om ons heen zien in de maatschappij is een projectie van de wanorde die aanwezig is in het menselijk bewustzijn.
Richard Rorty: There is nothing deep down inside us except what we have put there ourselves.
Fred Matser: De chaos in de wereld (‘om-geving’) is een reflectie van de wanorde in onze hoofden en harten (‘in-geving’).

Teilhard de Chardin ('Alfa en Omega', 'Alpha Point en Religie', Materiesymmetrie, 'Energie en Materie', 'Globale brein en Cybernetica')

Men moet U begrijpen als de onfeilbare allerhoogste van dit universum, het bovenzinnelijk fundament, U bent de onuitputtelijke handhaver van het pad van de rechtschapenheid, van het dharma; U bent de eeuwige, oorspronkelijke persoonlijkheid, dat is wat U mijns inziens bent! (Bhagavad Gita, Hoofdstuk 11 vers 18)
Teilhard de Chardin (The Human Phenomenon, p. 152): Het stempelt iemand tot een ‘modern mens’ (en in deze zin zijn velen van onze tijdgenoten nog niet modern) wanneer hij in staat is te zien, niet alleen in de ruimte, niet alleen in de tijd, maar in de tijdsduur (la durée) – of in de biologische tijdruimte, dat is hetzelfde; en wanneer hij bovendien niet bij machte is om ook maar iets op andere wijze te zien - te beginnen bij zichzelf.
Pierre Teilhard de Chardin: Hoe verder en dieper wij door middel van steeds grotere macht doordringen in de materie, hoe meer de onderlinge verbondenheid van haar delen ons verbijstert. Elk element van de kosmos is positief verweven met alle andere.
Teilhard de Chardin: We are not human beings on a spiritual journey, we are spiritual beings on a human journey.
Teilhard De Chardin:
We zijn geen menselijke wezens die een spirituele ervaring hebben, we zijn spirituele wezens die een menselijke ervaring hebben.
Teilhard de Chardin: The whole of life lies in the verb seeing.
Teilhard de Chardin: Nooit de wapens neerleggen. Het op een ander vlak proberen, meer op dat van de waarachtigheid, daar, waar het succes niet wordt afgemeten aan de individuele ontplooiing, maar aan het trouwe streven om de wereld rondom wat minder hard en wat menselijker te maken... Men moet zover zien te komen, dat het besef van wat wezenlijk is voor ons leven en handelen wordt bewaard en er daarbij definitief van afzien om zelf gelukkig te worden. Hier ligt het geheim, niet de illusie, van de goddelijke middenweg.
Teilhard de Chardin: Op een dag, wanneer we de ether, de wind, de getijden en de zwaartekracht hebben bedwongen, zullen we . . . de energieën van liefde gaan aanwenden. Dan zal op die dag voor de tweede keer in de geschiedenis van de wereld de mens het vuur hebben ontdekt.
Hoe verder we in de materie doordringen, door middel van steeds krachtiger methoden, des te meer raken we verward door de onderlinge afhankelijkheid der delen. Elk element in de Kosmos is voortgekomen uit alle andere elementen. Het is onmogelijk in dit netwerk te snijden of dit te isoleren zonder dat het aan alle kanten gaat rafelen.
De moderne fysica is er niet langer zeker van of wat ze in handen heeft zuiver energie is, of zuiver gedachte.
Mijn Goddelijk milieu mag niet los worden gezien van mijn Verschijnsel mens, want het vormt er één geheel mee.
Pierre Teilhard de Chardins: De evolutie die zich van zichzelf bewust wordt’ of ‘In het voltooide christelijke universum (in het 'pleroma', zoals Paulus zegt) blijft God per slot van rekening niet alleen; nee, hij is alles in allen (En pâsi panta Theos p. 75) - de eenheid in en door de verscheidenheid.
Dag Hammarskjöld Wij sterven als ons leven niet meer wordt verlicht door het constante licht van de dagelijks hernieuwde verwondering waarvan de bron voorbij alle rede ligt.
Abraham Maslow: Piekervaringen worden gekenmerkt door een gevoel van eenheid, het gevoel samen te vallen met de wereld.
Hans Feddema: De tocht naar bewustwording, dat er heel wat meer tussen ‘hemel en aarde’ is dan we denkend weten en dat die tocht in ons zelf (ons binnenste) begint.

Pierre Teilhard de Chardin Reisbrieven 1923-1955 - Inleiding door prof. A.Portmann (recensie p. 9):
We kunnen twee theoretische hoofdgroepen onderscheiden in de wordingsgeschiedenis van de mens: 1. een langzaam, zeer geleidelijk proces van ongeveer 25 miljoen jaar. 2. een veel kortere periode. Teilhard neigt naar het laatste en rekent ca. 1 miljoen jaar. Hij ziet de oudste vondsten als levensvormen die nog aan gene zijde van de grens van het menselijke staan.
13: De nieuwe fase van de evolutie is al begonnen en Teilhard richt zich hierop met de totale inzet van zijn persoonlijkheid.
"Het einde is een nieuwe doorbraak, een wedergeboorte, ditmaal aan gene zijde van tijd en ruimte." Terwijl de technici hun vluchten in de ruimte beramen, ziet de blik van de mysticus en onderzoeker een geestelijke uittocht naar een volkomen nieuwe gestalte en levensvorm, en naar volkomen nieuwe bewustzijnsvormen.

The Priest and the Biologist (Rasoul Sorkhabi Quest magazine, winter 2020):
Many people know about
Teilhard or Huxley through numerous books and articles about each of them, but less known is the friendship and intellectual exchanges between these two men from 1946, when they first met in Paris, until 1955, when Teilhard died. Here I explore this subject based primarily on their own letters, writings, memoirs, and accounts of their meetings. In this article I pursue two specific questions. First, how did Teilhard and Huxley come independently to a similar position on the theory of evolution; second, how did they entertain a lasting friendship and respectful dialogue despite their different backgrounds—one an ordained priest and the other an admitted atheist? These questions are especially relevant to our time, where polarization rather than understanding is promoted by extremists in both science and religion.

Levenslessen van Johan Witteveen: Een soefi sust de duivel in slaap (Marcel ten Hooven De Groene Amsterdammer 8 maart 2017 en GAMMADELTA, jrg. 4 nr. 4 - mei 2017 p. 19-22):
Het soefisme leerde VVD’er Johan Witteveen om alles vanuit twee gezichtspunten te bekijken, zowel dat van jezelf als dat van de ander . ‘Een reuze simpel idee, maar van grote waarde in deze tijd.’ Ondanks zijn hoge leeftijd was Johan Witteveen (Trouw 11 februari 2012) vastbesloten om begin februari naar India te reizen, voor een conferentie over universeel soefisme. Hij voelde een grote drang om te gaan, zeker nu met ‘America First’ en de Brexit een politiek van eigenbelang de wereld onder hoogspanning zet. Hij verlangde ernaar daarover in New Delhi met zijn geestverwanten van gedachten te wisselen: hun soefisme is juist een idee over een harmonisch bestaan. Dat is weliswaar een mystiek idee, maar daarom volgens Witteveen niet minder praktisch toepasbaar als bron van verzet, zowel spiritueel als intellectueel van aard, tegen extreme politiek die mensen tegen elkaar opzet.
Hoewel beiden geen soefi’s herkent
Witteveen in de Amerikaanse intellectuelen Aldous Huxley (1894-1963) en Walter Lippmann (1889-1974) geestverwanten, vanwege het onderscheid dat zij maken tussen de wereld van de geest en de wereld van de materie. Witteveen raadpleegt nog regelmatig The Perennial Philosophy (1944) van Huxley en Lippmanns The Public Philosophy (1955).

Bewustzijn als eenheid in verscheidenheid (Piet Ransijn Civis Mundi Digitaal #109 april 2021):
Bespreking van
Tony Nader One unbounded ocean of consciousness Simple answers to the big questions in life.
Bewustzijn als het
‘niets’ waaruit de werkelijkheid voortkomt
Het ongemanifesteerde Bewustzijn, dat niets is, is zich bewust van zichzelf. Het is zowel de waarnemer als het waargenomen object en het proces van waarnemen tegelijk. Het is op zichzelf betrokken en heeft tegelijk drie aspecten, drie perspectieven.
Uit de eenheid komt eerst
drie-eenheid voort en vervolgens verscheidenheid. Het bewustzijn kan als het ware verschillende rollen spelen, de waarnemer, het waargenomene en het proces van waarnemen. “Het bewustzijn is zich tegelijk bewust van zijn eenheid en verscheidenheid” (p131). Het kan deze ook onderscheiden. Dit onderscheidingsvermogen is het intellect, ‘buddhi’ in het Sanskriet, een ander woord voor wakker zijn, weten, weet hebben, bewustzijn.
Bewustzijn,
vrijheid en verantwoordelijkheid
Freuds theorie (links) stelt dat het menselijke bewustzijn meestal op een onbewuste manier werkt. In vergelijking stelt Jung het bewustzijn voor als het zichtbare spectrum die overloopt naar het onzichtbare spectrum oftewel het onderbewustzijn (rechts).
Gradaties van bewustzijn
De schepping is een proces van
manifestatie in toenemende complexiteit, zoals ook Teilhard de Chardin heeft uiteengezet.
Cellen nemen als het ware
elektromagnetische impulsen en chemische stoffen waar. Al deze bits van bewustzijn” zijn onderdelen van een omvattend Bewustzijn. Hoewel het enigszins lijkt op denken in termen van analogieën, is een vergelijkbare visie te vinden bij o.m. Teilhard de Chardin, S.T. Bok en Fritjof Capra.
Commentaar
Er zijn veel meer wetenschappers die neigen naar een
meer integraal of idealistisch perspectief op diverse gebieden, van (kwantum)fysici als Bohr, Heisenberg, Pauli, Schrödinger, tot (neuro)biologen als S.T. Bok, Herms Romijn (Het slapend en dromend bewustzijn), Eben Alexander, Rupert Sheldrake en Teilhard de Chardin als paleontoloog.

Mystieke filosofie
Bespreking van Filosofie en mystiek themanummer jrg. 31 nr. 3 mei-juni 2021 (Piet Ransijn Civis Mundi Digitaal #111 juni 2021):
Koo van der Wal, emeritus hoogleraar filosofie en voormalig collega van Wim Couwenberg en voormalig docent van Peter de Wind en mijzelf, noemt mystiek een
“overtuiging van de mogelijkheid tot direct contact en zelfs de eenwording met de wereldgrond,...een manier van denken, leven en ervaren vanuit het geloof dat de alledaagse werkelijkheid van de zintuigen en het ‘gezonde mensenverstand’ niet de laatste werkelijkheid zijn” (p3). Omdat de mystieke eenheidservaring voorbij gevoel en intellect gaat, is het de vraag of mystiek een overtuiging of geloof genoemd kan worden, want het gaat eraan voorbij. Aangeven wat mystiek is, leidt vaak tot tegenstrijdigheden. Van der Wal geeft toe dat “de mystieke ervaring... zich sterk onderscheidt van de alledaagse ervaring” en dat mystiek een veelheid van variëteiten kent, die volgens religiewetenschapper Rudolf Otto “merkwaardige parallellen “en een “dieperliggende verwantschap” tonen. Jan C. Klok maakt in zijn bijdrage aan het eind een onderscheid in de mystieke ervaring en de reflectie daarover, die beide onder het begrip ‘mystiek’ kunnen vallen.
Nietzsche koos als motto voor zijn jeugdwerk
Die Philosophie im tragischen Zeitalter der Griechen: “Eigenlijk doel van al het filosoferen is ‘unio mystica’ (eenheidsbewustzijn).” Dit is vanouds het basiskenmerk van de mystiek.
Commentaar. Het is niet mogelijk in een half tijdschriftnummer het hele uitgebreide terrein van de mystiek toe te lichten. Er had echter wel iets meer kunnen worden ingegaan op de eigentijdse en oosterse mystiek, die sinds de 19e eeuw een toenemende belangstelling heeft gekregen. De artikelen leggen het accent op katholieke mystiek, vooral uit de 13e eeuw, die tegenwoordig nauwelijks meer een rol speelt, hoe interessant deze ook is. Een vraag is dan: waarom tegenwoordig wel oosterse mystiek en nauwelijks christelijke mystiek? Slechts één bijdrage gaat over zenboeddhisme. De protestantse, joodse, islamitische en Indiase mystiek komt niet ter sprake. De natuurmystiek van de Indianen, Kelten en andere volken evenmin. De selectie en omissie hadden gemotiveerd kunnen worden. Een overzichtsartikel met verantwoording van de keuze ontbreekt. Koo van de Wal komt
enigszins in de buurt. Hij heeft onlangs een boek geschreven (over) Filosofie en spiritualiteit. Hopelijk geeft hij daarin een meer universele, vergelijkende benadering. Mystiek leent zich daarvoor uitstekend gezien de universele (basis)kenmerken die hij noemt.

Brief aan Ben Crul (Cees Boelhouwer GAMMA april/juni 2005 p. 21-23):
In meer dan één opzicht sluit dit artikel aan bij veel van wat je zelf hebt gepubliceerd over het streven om vanuit het procesdenken te komen tot een nauwer samengaan van wetenschap en religie, van verstand en geloof. En dagblad Trouw van vanmorgen bevat een interessante bespreking van het proefschrift van kerkverlater en expriester Piet Winkelaar (Anders dan wij denken, een geseculariseerde benadering van het religieuze, SWP-Book, Amsterdam; ISBN 9066656247), waarin deze wijst op de religieuze waarde van 'piekervaringen' in het mensenleven. Hij pleit voor meer interdisciplinair onderzoek naar een verklaring van het 'hoe en waarom' ervan, omdat ervaringen vanuit verschillende vakgebieden aantonen hoezeer het religieuze aspect van deze ervaringen emoties betreft die toegang kunnen verschaffen tot een ander en dieper bewustzijn: "Het openstaan voor diepere lagen van bewustzijn en andere vormen van weten dan het rationele en cognitieve kan het aanzien van de wereld veranderen; in die zin is het religieuze anders dan we denken". Zo zouden, volgens Winkelaar, uitvindingen en ontwikkelingen in wetenschap en kunst, die vaak aan het toeval worden toegeschreven, in wezen weleens vruchten kunnen zijn van religieuze ervaringen. Sluit dit niet rechtstreeks aan bij de gedachten van Wildiers?
Ik vraag me af hoe we, ook vanuit onze eigen kring (ik denk aan de procestheologen, en - in ruimer verband - natuurlijk aan het Genootschap 5) meer zouden kunnen bijdragen aan een zinvolle verdieping van het religieuze besef binnen onze samenleving. Hoe kan met name de rol van onze kerken daarin worden versterkt? Is het mogelijk om de traditionele waarden van het christendom in moderne, meer aansprekende bewoordingen te 'vertalen', zonder aan de diepe zin en betekenis ervan afbreuk te doen?
5)
Bedoeld is hier Het Genootschap tot Convergentie van Wetenschap en Religie, aan de vormgeving waarvan onze Stichting en het blad GAMMA haar bijdrage verleent. (red.)

Anne Hunt Overzee The Body Divine The Symbol of the Body in the Works of Teilhard de Chardin and Ramanuja
The Body Divine explores the ways in which two spiritual teachers, one Christian (Teilhard de Chardin) and one Hindu (Ramanuja) have seen the world as inherently divine, and have presented this insight theologically through the use of a symbol, that of the 'body of the divine' (the body of Christ/Brahman). In a careful study of their beliefs, Dr Hunt Overzee shows how both thinkers came to understand reality in terms of consciousness, believing that salvation/release is realized through attaining the Lord. This goal is approximated through a changed view of things, in which everything is seen to belong to the Lord and to manifest his presence. The author compares those spiritual practices taught by each thinker in order to help people attain the Lord, and places these practices in a broader context of practices for transforming consciousness.
The Bhagavad Gītā has nature (svabhava) as a distinguishing quality differentiating the varṇā.

Religies en de twee ultieme aspecten van de werkelijkheid (Ben Crul GAMMA augustus 2003 p. 52-59):
Oosterse benadering van de idee van
twee ultieme aspecten
57: De meeste hindoevroomheid is theïstisch; zij houdt een devotie (bhakti) in voor een persoonlijke godheid. Deze houding is centraal tot uitdrukking gebracht in de Bhagavad Gita, waarin wordt gezegd dat Brahman het lichaam is van God. Shankara heeft een tegenovergestelde mening. Latere Indiase filosofen hebben echter meningen ontwikkeld die het ultieme van God tegen Shankara's zienswijze verdedigen. De belangrijkste daarvan was Ramanuja, wiens visie lijkt op de mening van Whitehead, dat de 'creativiteit' altijdig is belichaamd in God.

Het oneindig gevarieerde heelal (Opdenberg, H.R. DELTA +, september 2020 (p. 14-23):
18: Paul Davies merkt in zijn Other Worlds op: Er bestaat geen grens tussen
levend en niet levend. Kristallen bijvoorbeeld zijn hoog georganiseerde structuren die zich kunnen reproduceren, toch beschouwen we ze niet als levend. Sterren zijn complexe en ingewikkeld georganiseerde systemen, maar worden gewoonlijk niet als levend beschouwd. Het zou kunnen dat we te bekrompen zijn in onze visie op het leven. (blz. 147)
Voor Spinoza waren
geest en stof parallelle kenmerken van God of Substantie, de grote essentie van het heelal die in de theosofische literatuur soms svabhavat wordt genoemd, de oernatuur, geestsubstantie. Svabhavat (van Sanskriet sva, ‘zelf’ en bhu, ‘worden’) betekent het zelf-wordende. Er kan niets bestaan of het is een uitvloeisel van de eeuwige activiteit van deze oernatuur (oerbron).

Het punt-Omega van Teilhard bezongen op het Institut de France (Kroniek van Bernard Pierrat GAMMADELTA juni 2014 p. 4-21):
Tijdens een colloquium, georganiseerd naar aanleiding van de Nationale Conferentie van de Academie van Wetenschappen, Schone Kunsten en Letteren door het Institut de France over het onderwerp
DE GEEST EN DE VOORUITGANG, heeft Bernard Pierrat, erevoorzitter van de Académie d'Alsace de vooruitgang volgens de zienswijze van Teilhard de Chardin belicht onder de titel "De evolutie van de geest volgens Teilhard". Omdat we deze tekst dermate belangrijk vonden, publiceren we haar in plaats van de vaste kroniek van Bernard Pierrat. 1
1) Deze tekst is genomen uit het tijdschrift Teilhard Aujourd'hui - (dec. 2013, nr. 48, p. 7-16) - van de Association des Amis de Pierre Teilhard de Chardin, 114 Rue de Vaugirard, 75006 Paris. De vertaling is van Henk Hogeboom van Buggenum
Voor Teilhard was het begrip God door een verkeerd taalgebruik vervaagd: bij de Duitsers door 'Gott mit uns', bij de Engelsen door 'God save the queen', bij de Amerikanen door hun tekst op de dollar 'In God we trust%black]]'. Hij gaf er de voorkeur aan de transcendentie te benoemen met het symbool Omega, ontleend aan de apocalyps van de heilige Johannes 'Ego sum Alpha et Omega'. De twee polen van God, het punt-Alfa en het punt-Omega, het begin en het einde, die samenvallen in de goddelijke eenheid en eeuwigheid.
16: Na het tijdperk van de
hominisatie zullen we thans dat van de humanisatie betreden. De mens als individu moet het stokje doorgeven aan de mensheid. Op deze manier kunnen wij antwoord geven op de vraag van "de geest in vooruitgang". Op deze manier ontwikkelt zich de noösfeer, deze denkende laag die de Aarde omhult.
21: Miljarden jaren geleden zijn wij niet meer dan
sterrenstof, vormen we een eenheid met alles wat bestaat. Als alles afhangt van alles in het universum en er ontbreekt een achterliggende grond, dan verzinkt alles in de chaos van de zinloosheid. De immanentie zonder transcendentie loopt uit op de onttovering van de wereld en stort ons in het niets.

Paul de Blot Ik heb plezier hoe ik mijn weg vond in het bedrijfsleven : met vallen en opstaan vind ik de bron van mijn kracht (p. 126,127):
Ik kan het
geloofsverhaal, de bijbel, ook als mijn geloofsverhaal weergeven. De colleges in Maastricht tijdens mijn studie van 4 jaar theologie gaven mij een sterk persoonlijk houvast en werden ook de grondslag voor mijn denken over narratieve spiritualiteit, de spiritualiteit als een verhaal.
De
wet van de liefde is in ons hart gegrift
Zoals ik al vertelde, heb ik in de oorlogstijd en vooral in het concentratiekamp vriendschap leren kennen als een overlevingsmechanisme.
Liefde en vriendschap zijn voor mij de grondingrediënten van mijn leven en van mijn geloof. Je bent bereid je leven te geven uit liefde voor je vrienden.

Nieuwe spiritualiteit als derde weg tussen het materialistische paradigma en kerkelijke dogmatiek (Hans Feddema Civis Mundi Digitaal #14 31 oktober 2012):
Er zijn voorts tevens vele boeddhistische groepen in het land, niet in de laatste plaats die van
mindfulness rond de ikoon Thich Nhat Hanh, de meer dan 80-jarige Vietnamese monnik, die ten zuiden van Parijs een geweldig centrum heeft onder de naam Plum-Village, dat duizenden mensen trekt. Zijn spiritualiteit is modern en universeel, met ook christelijke elementen, maar heeft een boeddhistische en tevens Gandhi-achtige geweldloze achtergrond. In Leiden komen ze elke donderdag avond in ‘Verbum Dei’ bijeen als sangha met gemiddelde zo’n 40 personen, meest mensen die het in de kerk niet meer kunnen vinden. De spiritualiteit van de jezuiet Karl Douven, die al in de vorige eeuw christendom en reincarnatie met elkaar verbond, heeft in het noord westen van Noord-Brabant nog steeds uitstraling, niet alleen in de omgeving, dus in Haeren bij Oisterwijk (onder meer door het centrum Het Bergkristal) maar ook in delen van Eindhoven en voorts ook journalistiek via de spirituele journalist Aat Lambert de Kwant, - uit die streek afkomstig -, die mede een rol speelde bij het tot stand doen komen van Netsamen, een landelijke organisatie die spirituele groepen en individuen en het contact tussen hen coördineert via ontmoeting, dansen en dating en ook via een digitaal magazine over spiritualiteit. De Kwant doet dit tevens enigermate via het magazine Reflectie van de Vrije Katholieke Kerk, waarvan vooral Johan Pameijer een bekende publicist is.
Spiegelbeeld e.a.
Helemaal tenslotte vermeld ik dan nog de tijdschriften
Spiegelbeeld (voorgekomen uit de beweging rond de recent op hoge leeftijd overleden Meilly Uyldert), PRANA, ONKRUID, Koorddanser , Volzin en de Religie&Filosofie - pagina van Trouw, welke beiden evenals, zij het in iets mindere mate, ook het magazine Het Goede Leven (verbonden met Friesch Dagblad) de laatste decennia een behoorlijke evolutie door maakten, en last but not least het ‘glossy’ maandblad Happinez, dat ondanks - of moet ik zeggen dankzij - haar over het generaal gesproken hoog nieuw niveau van spirituele artikelen in korte tijd tot verbazing van velen een enorm succes bleek in het Nederlandse tijdschriftenwereldje. Journalist Lisette ‘tHooft, die veel ervaring opdeed in Volzin, is thans verbonden aan Happinez.

Manifest 2000 voor een cultuur van vrede en geweldloosheid (Paul van Zwollo Theosofia, februari 2001 p. 19-21):
In een toespraak die hij onlangs in Nederland hield sprak hij onder meer over ‘the art of mindful breathing and
mindful consumption’.
De kunst van het met volle aandacht ademhalen en het
beteugelen van ons bestedingspatroon. Is dat niet wat onder ‘Tapas’ wordt verstaan? Soberheid, zelfdiscipline, het zichzelf in de hand houden?
Thich Nhat Hanh hield zijn gehoor ‘zelfbeteugeling’ en ‘meditatie’ voor.

Thich Nhat Hahn In de geest van liefde
Thich Nhat Hanh laat de lezer kennismaken met het wezen van al wat is en helpt haar/hem de concepten te overstijgen die de directe ervaring in de weg staan om vervolgens het terrein van de ultieme werkelijkheid binnen te treden. In een taal van meesterlijke eenvoud en helderheid laat hij ons zien hoe we kunnen leven in de geest van liefde, en vreugde en hoop kunnen brengen aan onszelf en vele anderen.
Hoofdstuk 5. De beste manier om een slang te vangen (p. 33):
Als we ons steeds meer bewust leren zijn van de
vergankelijkheid van de dingen, zullen we minder lijden en meer van het leven genieten. Als we erbij stilstaan dat dingen vergankelijk zijn, zullen we ze ook werkelijk weten te waarderen op het moment dat ze er zijn.
Hoofdstuk 12.
Sangha/Gemeenschap, p. 75:
Als je een
sangha hebt die je steunt, is het gemakkelijk je bodhichitta te voeden.

De volmaakte vrede (Nancy Coker Sunrise sep/okt 1997):
Deze ideeën lijken opvallend veel op die van
Thich Nhat Hanh, een Vietnamees boeddhistisch priester die zijn leven heeft gewijd aan het helpen van mensen over de hele wereld – oorlogsslachtoffers en slachtoffers van het leven. Actief in de vredesbeweging, legde hij ook de nadruk op de betekenis van neutraliteit om tot verzoening te komen; vrede betekent één zijn met, niet partij kiezen voor.

Evolutie, mensenrechten en religie (Wiel Eggen GAMMA december 2003 p. 15-21):
Het belang van Teilhard inzake de
mensenrechten
Als Teilhard spreekt van de groei naar de noösfeer als drijvende kracht, lijkt hij te wijzen op een schakel tussen het formalisme en de substantivistische moraal, die in zijn dagen door fenomenologen als Scheler (en later door Karol Woytila of iemand als Iris Murdoch) verdedigd werd. Want zoals de formalist Habermas zal betogen, is de communicatie (oftewel de noösfeer) zelf een waarde die respect verdient. Andere formalisten zoals David Gauthier leggen het beslissend criterium in de vraag of een handeling anderen in hun wezen beschadigt. Maar Habermas spreekt in feite van een positieve waarde, die meer is dan puur formeel. En ook Teilhard ziet communicatie - openen van gesprek - als de centrale drijfkracht van de evolutie. Hij hanteert dit zelfs als criterium voor het duiden van de vondsten. Maar het is vooral de kernintuïtie van zijn fenomenologisch en religieus denken. Voor hem is God niet een ingenieur-in-ruste die zijn wetten aan de realiteit oplegt, maar een trekkende (teleologische) factor die de communicatieve geest over de materie vaardig laat worden. In zijn eigen type historische fenomenologie verbindt hij diverse terreinen van onderzoek en signaleert een voortschrijdende drang naar communicatievormen, waarin het groepsgebeuren steeds beter in staat is individuen met respect voor de creatieve eigenheid in te zetten. Teilhard kan aldus vanuit een teleologisch perspectief een substantieve waarde formuleren die het formalisme van zijn relativerende teneur ontdoet.

Op verhaal komen religieuze biografie en geestelijke gezondheid (HvB GAMMA september 2006 p. 57):
De
narratieve psychologie wordt thans onder de naam 'hermeneutisch pastoraat' ook in de zielzorg gepraktiseerd. Inspirerend is daarbij o.a. het werk van de Amerikaan Charles V. Gerkin.

Theo Witvliet Het geheim van het lege midden - Over de identiteit van het Westers christendom (HvB GAMMA 4 augustus 2004 p. 62):
Persoonlijke identiteit is daarmee
gave en opgave tegelijk (p. 86). De gave ligt besloten in de vaste gegevens van de traditie en de grote verhalen, niet als gestolde waarheid, maar als de constante achtergrond van wat wij steeds opnieuw verwoorden. Onze opgave is de vorming van een narratieve identiteit (Paul Ricoeur). Het woord is aan ons. Van harte aanbevolen!!

Primair draait het om Een bij te stellen natuurbeeld, De scala naturae en het fenomeen ‘tijd’ (de 'pijl van de tijd' bestaat echt van Prigogine) zoals Harm Bart in zijn recensie (Civis Mundi 28 oktober 2013) van het boek Nieuwe vensters op de werkelijkheid aan de orde stelt.
Van der Wal is van mening dat dit proces moet worden gekeerd - ook in het belang van de mens zelf. Daarbij betoogt hij dat het klassiek-moderne natuurbeeld - zoals dat na Newton ontstaan is - zelf al geruime tijd niet meer voldoet. Het is een natuurbeeld dat gekarakteriseerd wordt door denken in termen van causaliteit, door een volledige gedetermineerdheid waarin de toekomst restloos wordt bepaald door het verleden. Een natuurbeeld waarin vrije wil en verantwoordelijkheid niet of nauwelijks zijn in te passen. Waarin een fenomeen als (zelf)bewustzijn kan worden afgedaan als een bijverschijnsel, een illusie. Iets waaraan overigens een paradoxaal trekje zit: zonder die bewustzijnsverschijnselen zouden de betreffende kwesties niet eens kunnen opkomen. En ook de wiskunde - essentieel voor de verregaand gemathematiseerde natuurwetenschap en de met haar onlosmakelijk verbonden wetenschappelijke technologie[7] - is in haar vergaande abstractie bij uitstek een product van wat we gemakshalve dan toch maar de menselijke geest noemen.
De scala naturae
In lijn met dit alles besteed Van der Wal ruim aandacht aan het met de systeembenadering verbonden idee van ‘downward causation’. De term zelf al suggereert een zekere gelaagdheid die in de natuur wordt aangetroffen en dat denkbeeld loopt inderdaad als een rode draad door het besproken boek. Een oude gedachte die in deze context ook weer een plaats krijgt is die van de ladder van het zijnde, the great chain of being, die Stufenleiter (ladder van het leven), de scala naturae. Het gaat er om dat in de werkelijkheid lagen zijn te onderscheiden. Daarbij doen zich op ‘lagere’ niveaus ‘voorafschaduwingen’ voor van wat ‘hogerop’ wordt aangetroffen. En van die hogere niveaus gaat als het ware een trekkracht uit waardoor de zaken ook op de toekomst kunnen zijn aangelegd.
Op het hoogste plan - dat van de mens (voor zover ons bekend[10]) - wordt het universum zich als het ware van zichzelf bewust. Het is ook op dat punt waar we de wereld van de eerdergenoemde waarden binnentreden. Waarden die volgen Van der Wal niet straffeloos kunnen worden gereduceerd tot een economische ‘prijs’.
"Met de menswording in de evolutie (antropogenese) wordt die evolutie zich bewust van zichzelf en wordt zij tevens een beschavingsproces. Daarin groeit de behoeft aan reflectie op zin en betekenis ervan".

Vurige preek over de liefde (vertaling Nico de Fijter Trouw 22 mei 2018 p. 4-5):
Hooglied 8:6-7 Draag mij als een zegel op je hart, als een zegel op je arm. Sterk als de dood is de liefde, beklemmend als het dodenrijk de hartstocht. De liefde is een vlammend vuur, een laaiende vlam. Zeeën kunnen haar niet doven, rivieren spoelen haar niet weg.
Wijlen Martin Luther King junior zei ooit: ‘We moeten de kracht van liefde ontdekken, de verlossende kracht van liefde. Als we dat doen, dan kunnen we van deze oude wereld een nieuwe wereld maken, want liefde is de enige weg.
Vuur
En laat ik u zeggen:
Salomo had gelijk. Want dat is vuur.
De Franse jezuïet Pierre Teilhard de Chardin – en hiermee sluit ik af, want jullie moeten trouwen – was een van de grote geesten van de twintigste eeuw. Jezuïet, rooms-katholiek priester, wetenschapper, geleerde, mysticus. In een van zijn geschriften zegt hij – vanuit zowel zijn wetenschappelijke als religieuze kennis – dat het beteugelen van vuur een van de grootste wetenschappelijke en technologische vindingen van de mensheid is.
Vuur maakte de
menselijke beschaving mogelijk. Vuur maakte het mogelijk om eten te bereiden en ziekten te voorkomen. Vuur maakte het mogelijk om ruimten te verwarmen zodat mensen zich over de wereld konden verspreiden, zelfs naar koudere klimaten.
Vuur maakte dat mogelijk. Er zou geen bronstijd, geen ijzertijd en geen Industriële Revolutie geweest zijn zonder vuur. Onze vindingen zijn afhankelijk van vuur en het vermogen van de mens op het op een goede manier in te zetten.
Is er iemand met een auto vandaag? Ik weet dat er ook een paar koetsen waren, maar voor diegenen onder u die met de auto kwamen: vuur - gecontroleerd, geharnast vuur – maakte dat mogelijk. In de Bijbel staat – en ik geloof dat dat waar is – dat Jezus over water liep. Maar ik kwam hier niet over de Atlantische Oceaan naar toe gelopen. Gecontroleerde beheersing van vuur in het vliegtuig maakte dat mogelijk.
Vuur maakt het ons mogelijk om te sms’en en te twitteren en te e-mailen en instagrammen en ons op een disfunctionele manier tot elkaar te verhouden.
Vuur maakt dat alles mogelijk. Teilhard de Chardin zei dat vuur een van de grootste uitvindingen van de mensheid is. En hij voegde daar aan toe dat als de mensheid de energie van vuur nogmaals weet te beteugelen, als de mensheid de energie van liefde weet te vangen – dat dat de tweede keer in de geschiedenis zal zijn dat we vuur ontdekken.
Martin Luther King had gelijk: we moeten de liefde ontdekken – de verlossende kracht van liefde. En als we dat doen, dan maken we van deze oude wereld een nieuwe wereld.
Mijn broeder, mijn zuster, moge God jullie liefhebben, moge God jullie zegenen, en
moge God ons allen vasthouden in die almachtige handen van liefde."

Pinksteren (Kader Abdolah de Volkskrant 5 juni 2001):
Eeuwen lang zijn we jaloers op
Het Hooglied van Salomo, maar nooit jaloers op de tekst die over het neerdalen van de Heilige Geest gaat.
Lees:
'Zie, gij zijt schoon, mijne vriendin, zie, gij zijt schoon: uwe oogen zijn duivenoogen tusschen uwe vlechten; uw haar is als eene kudde geiten die het gras van den berg Gilead afscheren.
'Uwe lippen zijn als een
scharlaken snoer en uw twee borsten zijn gelijk twee welpen, tweelingen van eene ree, die onder de leliën weiden.'
Groots. De tekst.

De Tao van de Landbouw (prof. dr. Hans van Asseldonk (GAMMA juni 2012 p. 4):
Teilhard de Chardin (1881-1955) heeft als
natuurmysticus in menig opzicht iets gemeen met de mystici, die in mijn boek de revue passeren. Net als Franciscus schreef Teilhard een soort Zonnelied 'Hymne aan de Stof'. Deze Hymne, die enige gelijkenis vertoont met psalm 148, is overigens een bijdrage, die in tegenstelling tot zijn hoofdwerk Het verschijnsel Mens, weinig aandacht heeft getrokken.
8,9: Teilhards 'zonnelied', de
'Hymne aan de Stof', geeft ons reeds een indruk van zijn latere visie:
"Stof .... die ieder ogenblik deze begrenzingen doorbreekt en ons dwingt steeds verder de waarheid te volgen ... gij die onze
enge maatstaven overspoelt en ontbindt en ons Gods afmetingen onthult ...en ons onder dwang zult binnenvoeren in het hart van hetgeen bestaat ....zonder stof zouden wij roerloos, onbewogen, onnozel leven, onwetend van onszelf en van God. Gij die kneust en Gij die verbindt, ... hand van God, vlees van Christus. Etc.

De Tao van de Landbouw - 2 (prof. dr. Hans van Asseldonk GAMMA september 2012 p. 7):
Dit
proces van eenwording kunnen we ongetwijfeld een convergentie noemen, omdat het de culturele tegenstellingen in de wereld vermindert. Bij de biologische integratie kunnen we denken aan de ecologische globalisering en aan de toeneming van huwelijken tussen de verschillende etnische groepen. De mensheid verzet zich tegen raciale apartheid en wil zich kennelijk verenigen. De 'kuddegeest' en het mondiale denken vormen de basis voor een wereldbestuur of wereldgeweten. "De algemene convergentie waarin de universele evolutie bestaat, is niet voltooid met de hominisatie (anthropogenesis). Er zijn niet alleen geesten op aarde. De wereld gaat verder: er zal een geest van de aarde komen."5
8: Net als bij
Bohm is er bij Teilhard sprake van een universele aantrekkingskracht. Hij legt niet zo sterk de nadruk op het onderscheid mannelijk-vrouwelijk als wel op de liefde tussen mensen in het algemeen. Hierbij geeft hij zich rekenschap van de noodzaak een kracht te benoemen die voor de vereniging en convergentie zorg draagt. Liefde en sympathie zijn de zuivere creatieve krachten in de mensenwereld maar het zijn tegelijk dе hoogste uitingsvormen van de universele kosmische krachten die alles in de kosmos verenigen of bij elkaar houden.
"Het zou fysisch onmogelijk zijn dat de
liefde in de hogere stadia − en bij ons, in het gehominiseerde stadium − optrad wanneer er tot zelfs bij de moleculen, in een nog volstrekt onontwikkelde vorm uiteraard, maar in kiem aanwezig, niet een innerlijke neiging tot vereniging bestond. Om haar aanwezigheid met zekerheid bij ons te kunnen constateren, moeten wij haar aanwezigheid − als aanzet tenminste − veronderstellen in alles wat is."7
15,16: Er dient zich in de mystieke pioniers een nieuwe mens aan en Teilhard ziet de vermogens van deze mensen als een volgende evolutiefase; een drempeloverschrijding zoals bij het ontstaan van het menselijk
zelfbewustzijn. "Wanneer boven de elementaire hominisatiе die in elk individu culmineert, zich werkelijk een tweede, collectieve hominisatiе voltrekt, een hominisatiе van de soort, dan ziet men zonder moeite in, dat dе socialisatie van de mensheid gepaard gaat met de verhoging van dezelfde drie psycho-biologische eigenschappen die in de aanvang de individuele drempeloverschrijding van de reflexie heeft vrijgemaakt."24

Een bijeenkomst met paus Benedictus XVI in Castel Gandolfo (GAMMA december 2013):
Schepping en evolutie (p. 25):
Het gaat om de vraag of de werkelijkheid op grond van toeval en noodzakelijkheid (of, zoals Popper zegt in aansluiting op Butler: uit luck und cunning, gelukkig toeval en een vooruitziende blik), dus uit het redeloze is ontstaan, of dus ook de ratio een toevallig bijproduct van het redeloze en in de oceaan van het redeloze tenslotte ook zonder betekenis is, ofwel dat waar blijft, wat de diepste overtuiging van het christelijk geloof en de daarachterliggende filosofie vormt: In principio erat Verbum − aan het begin van alle dingen staat de scheppende kracht van de rede. Het christelijk geloof is zowel nu als was destijds de optie voor de prioriteit van de rede en het redelijke.
De oorsрrоng vаn de wаarden1 (p. 65):
(door metropoliet Nikolaos van Mesogea en Lavreotiki GAMMA december 2013 p. ):
1) Dit artikel verscheen eerder in het Benedictijns Tijdschrift (2012, nr. 4 p. 156 t.m. 172).
Wij zijn de broeders van de abdij van Egmont er zeer erkentelijk voor dat wij dit artikel mochten overnemen
69:
Volmaaktheid wordt alleen begrepen in termen van eenheid, 'dat zij volmaakt één mogen zijn'.11 Dit is de diepste kern van zowel de leer als de ervaring in de orthodoxe christelijke traditie.
11) Joh. 17, 22-23
Veelheid en verscheidenheid
In onze wereld vinden we niet slechts één kleur, één toonhoogte of één soort schepsel, er bestaat geen fotografische gelijkenis en geen saaie symmetrie. Er is integendeel een ontspannen asymmetrie, een schoonheid in het verschil, een evenwichtige diversiteit en een harmonieuze verscheidenheid. Deze veelvormigheid is de melodie en de harmonie van het universum, zij onderstreept het belang van complementariteit en openbaart de uniciteit van iedere persoon.

Het christendomDe religie van de toekomst (Jean-Michel Maldamé GAMMA december 2011):
Teilhards visie wijkt af van die van de godsdiensthistorici. Bij hem staat de
hoop met begrippen als verandering en voltooiing centraal. Voor Teilhard zijn de godsdiensten wegen via welke de eenheid van de noösfeer werkelijkheid wordt. Daarmee geeft hij dus een zeer positieve kijk op religies in het avontuur van de mensheid.
"Het uur is zeker aangebroken, waarin een
nieuwe mystiek, die zowel ten volle menselijk als christelijk is, uiteindelijk kan en moet opkomen in de tegenpolen van een verouderd oriëntalisme:[…] de weg van de wereld van morgen" 1.
1) Œuvres, dl. 7, p. 336

Nee, de God van Teilhard is niet narcistisch! (Gérard Donnadieu DELTA+, juni 2020 p. 27-33):
Aldus verloopt het vanaf
Dao, dit uitgangspunt van het taoïsme, waarin alles wat bestaat, maar ook wat niet bestaat, beschreven wordt als tegenstelling tot het ‘zijn’. Als eerste entiteit is het Dao zo een concept in de vorm van een oxymoron. Het is bovendien ook in deze paradoxale vorm, dat Lao-Tse dit voorstelde in zijn boek Livre de Voie et de la Vertue (Het boek over de Weg en de Deugd), waarin men deze geheimzinnige passage aantreft, die tot eindeloze commentaren heeft geleid: “Dao gaf de geboorte aan het Ene; het Ene schonk het leven aan een Tweetal; het Tweetal aan het Drietal; uit het Drietal kwamen tienduizend zijnden voort”. Men kan het als volgt uitleggen: na uitgegaan te zijn van het Dao, het beginsel van de schepper (het Ene), manifesteert het zich onder zijn eerste modaliteiten yin en yang (de Twee-eenheid); het Drietal gaat vervolgens het yin en yang zodanig bepalen, dat zij de eenheid worden die zij door hun harmonieuze uitwisseling zijn. Vanuit dit proces kunnen alle wezens ontstaan.

Teilhard en de grote transitie (Gérard Donnadieu GAMMADELTA september 2016 p. 28-41):
32: Los van de context10 kan een dergelijk citaat schokkend overkomen. Maar daarmee zou men vergeten, dat deze
"edele vorm van menselijke eugenetiek" de noodzaak veronderstelt van een aanzienlijk onderscheidingsvermogen, een vermogen dat door de kennis van de zin van de evolutie − dat wil zeggen, van de opgang naar personalisatie en naar de geest − zelf wordt gevoed, zoals we nog zullen zien.

Teilhard, Benedictus XVI en de Nieuwe Evangelisatie (Gérard Donnadieu1 GAMMA nr 3 september 2013 p. 6):
1) De schrijver is de voorzitter van de Association Française des Amis de Pierre Teilhard de Chardin.
Heel wat commentatoren erkennen de indirecte invloed van Teilhard op het ontwerp van een aantal teksten uit die periode. Aan dit aspect werd meer dan eens gerefereerd op de conferentie in Rome, vooral in samenhang met de Constitutie over de Kerk in de wereld van vandaag, Gaudium et Spes, en met de Constitutie Lumen Gentium en zelfs met de Constitutie over de Openbaring Dei Verbum (zij het dat die bekend stond als van minder belang voor het werk van dit Vaticaanse Concilie).
Na het Concilie, toen er een andere wind was gaan waaien, begonnen heel wat theologen Teilhard te citeren. Zo schreef Joseph Ratzinger in een theologisch werk, dat voor het eerst in 1968 in Duistland verscheen en sindsdien veel werd vertaald 2 :
"In Jezus Christus heeft het proces van de menswording echt zijn voltooiing gevonden … Het is een grote verdienste van Teilhard de Chardin dat hij de betekenis van de banden van Christus met de mensheid in een nieuw licht heeft geplaatst en deze door uit te gaan van het huidige wereldbeeld over het geheel genomen juist heeft begrepen… en haar opnieuw toegankelijk heeft gemaakt."
2) Zie : Joseph Ratzinger La foi chrétienne hier et aujourd'hui, Cerf 2005, p. 159-160

Het ontzaglijke probleem van de taal (Jean Charon GAMMA december 2017 p. 7-24):
waarschuwing
Toch — hoewel al deze talen de mens helpen beter zijn heelal te doen kennen — moeten wij zeer goed opletten wanneer men door middel van de ene taal vragen stelt ааn de beschrijving die gegeven wordt door ееn
andere taal. Wij hebben hierboven de nadruk gelegd op de contradicties die als — men niet oppast — ontstaan uit het gelijktijdig gebruik van de twee talen: de meetkundige symbolische en de objectieve. Wij gaan thans aantonen, dat deze zintuiglijke taal, welke die is van onze dagelijkse en gewone betrekkingen met de ander, zelf is samengesteld uit een veelheid van talen. Kurt Gödel is daar om ons de contradicties — en dus de moeilijkheden — te laten voorzien die uit deze situatie kunnen voortvloeien als ze niet behandeld wordt met het vereiste onderscheidingsvermogen.

Teilhard, de profeet van het internet (Gérard Donnadieu1):
In 1949 schreef hij ter voorbeiding op zijn lezingen aan de Sorbonne2 : Ik denk dan aan die bijzondere elektronische apparaten (het begin en de hoop van het nog jonge vak cybernetica), waardoor ons geestelijk vermogen om zaken vooraf te berekenen en te combineren volgens een bepaald procédé zodanig wordt ingeschakeld en versterkt, dat hierdoor schitterende groeimogelijkheden ontstaan.” En hij ziet voor zich hoe de menselijke hersenen zich met behulp van deze elektronische machines met elkaar verbinden en op elk punt van het aardoppervlak met elkaar communiceren.
1) Dit artikel werd vertaald uit het tijdschrift Noösphère van de ‘Association des Amis de Pierre Teilhard de Chardin’No. 61, juin 2019, p. 7-9.
2) Zie Teilhard de Chardin La Place de l’homme dans la nature, p. 230

Cybernetica en Darwinisme - uit: "Grundlagen der kybernetischen Evolution" (Ferdinand Schmidt GAMMA juni 1995 p. 42):
Als men bereid is de logica van deze redenering te erkennen en wil aannemen, dat de
oplossingen, die wij in de natuur op elk gebied aantreffen in genialiteit ver uitsteken boven de constructies die door de scherpzinnigheid van de menselijke geest tot dusver zijn bedacht, beseft men, dat er een mechanisme moet zijn dat een nieuwe synthese van genen voor cellen en organismen bewerkstelligt. Ook dit mechanisme moet logischerwijze gestuurd worden door een soortgebonden computer, wil het zich tot welzijn van het geheel naar het 'bouwplan' voegen. Deze werkhypothese maakt o.a. ook de talrijke waarnemingen begrijpelijk, volgens welke de evolutie sneller verloopt naarmate de soort hoger ontwikkeld is. Zoals in elke goed geleide fabriek worden de nieuwe producten (=genen) niet direkt op de markt gebracht, d.i. aan de toetssteen van de selectie onderworpen. Waarschijnlijk al vele generaties draaiende controlemechanismen binnen het bedrijf verzekeren het nieuwe gen op de markt van een maximale kans op succes, voordat het aan het onverbiddelijke oordeel van de selectie wordt onderworpen. Deze controlemechanismen moeten waarschijnlijk in het neurale systeem worden gezocht, omdat daarbij zo goed als zeker leerprocessen betrokken zijn. De synthese van nieuwe genen is dus niets anders dan het product van de som van ervaringen van een soort in de loop van ontelbare generaties. Genetisch werkzaam worden ze echter pas na in de kiemcellen te zijn opgenomen.

Van Sapiens tot Machinus (Bennie Mols GAMMADELTA, september 2015 p. 45):
4) Dit artikel verscheen naar aanleiding van de TV-uizending De volmaakte mens' onder meer in de VPRO-Gids.
Laten we bij wijze van gedachte-experiment eens filosoferen over de ontwikkeling van Homo sapiens die zich opwaardeert met technologie. De Britse futuroloog Ian Pearson beschrijft de versmelting van mens en techniek als een drietrapsraket. In de eerste trap hebben mensen een vrijwel volledig biologisch lichaam dat hier en daar is aangepast met technologie. Pearson noemt deze mensensoort de Homo cyberneticus. U en ik staan aan het begin van de Homo cyberneticus. Wereldwijd hebben tientallen miljoenen mensen een pacemaker en jaarlijks ondergaan zo'n vijftien miljoen mensen cosmetische chirurgie, voornamelijk via botox en borstimplantaten. Terwijl de pacemaker een tekortkoming van het menselijk lichaam repareert, is cosmetische chirurgie zuiver en alleen bedoeld ter verbetering (hoewel menig botoxgezicht dat logenstraft). Doping in de sport is ook een verbetertechniek, maar daarvan ligt de maatschappelijke acceptatie dan weer laag.
46: De Britse hoogleraar
cybernetica Kevin Warwick liet me in 2009 een litteken aan de binnenkant van zijn linkerpols zien. Hier had hij een chip laten inbrengen waarin honderd elektroden in een urenlange operatie waren gekoppeld aan de zenuwen in zijn pols. Zijn vrouw had eenzelfde operatie ondergaan. De geïmplanteerde chips bij het echtpaar stonden via een computer draadloos met elkaar in verbinding. Warwick vertelde over zijn eerste cyborgervaring: 'Als mijn vrouw haar hand samenkneep, voelde ik een soort stroompje naar mijn vingers lopen. Het was best aangenaam. Voor haar was het juist pijnlijk: als ik mijn hand samenkneep, voelde zij dat er een soort bliksemflits door haar hand schoot.'
Hybridus
In de tweede trap van de
mensverbetering verbetert Homo cyberneticus zich op twee manieren. Allereerst door te sleutelen aan zijn eigen genen om zo lichaam en geest biologisch op te voeren. Parallel hieraan worden de technieken die het menselijk brein koppelen aan de externe intelligentie van een computer steeds beter. Dat biedt nieuwe mogelijkheden om het brein op te waarderen en uit te breiden met een grotere denkkracht en meer geheugen.

Tijdmachines - Over de technische onderwerping van vergankelijkheid en duur (René Munnik GAMMADELTA juni 2014 p. p. 79-82):
De geschiedenis van mens en wereld werd hermeneutisch ontsloten en steeds meer geontmythologiseerd. Munnik noemt Nietzsche als voorbeeld van de filosoof, die Plato en het christendom te kijk zet
"als erfgenamen van het mythisch gebrek aan onderscheidingsvermogen tussen dromen en waken". Het is volgens Nietzsche een waan te menen, dat er "naast de zintuiglijke werkelijkheid nog een ander 'bovennatuurlijk' domein zou zijn, waarin God even goed als de goden, en de onsterfelijke ziel even goed als fantomen, hun thuishaven hebben." (p. 71)

José Foglia Homo Lux
Hoe dringend we een nieuwe cultuur nodig hebben: digitaal en analoog (José Foglia Theosofia juni 2015 p. 79-89):
Wat heeft dit alles te maken met het scheppen van een volkomen nieuwe cultuur?
In de loop van duizenden jaren hebben we de activiteit van de
linker hersenhelft versterkt, in het bijzonder de gebieden van de fonologische lus. Dit betekent dat onze staat van bewustzijn een gefragmenteerde realiteit is. De linker hersenhelft is de zetel van zelfkritiek, beoordeling, het maken van onderscheid en de herkenning van zelfbewustzijn. Deze is afgescheiden van andere vormen van kennis en schept een virtuele werkelijkheid.
Daarentegen is in de
rechter hersenhelft, de zetel van de Innerlijke Waarnemer, alleen het eeuwige aanwezig. Niet bij machte te zijn namen te geven inspireert niet bij machte te zijn fragmentarisch afgescheiden te raken. De kijk op de werkelijkheid is nog steeds de volledige Innerlijke Waarnemer die dezelfde werkelijkheid waarneemt.
We zouden moeten streven naar vorming om
zelfkennis te vermeerderen en empathie te ontwikkelen. Invoelingsvermogen is ethiek. Leer de homo sapiens om vanuit liefde en genegenheid tewerk te gaan. Liefde beredeneert niet. De nieuwe cultuur is mededogen voor al wat tot de schepping behoort. Besef van onze vermogens om tot zelfkennis te komen, te leren dat we als wezens één zijn met het heelal.

Cees Dekker c.s. (red.) (Omhoog kijken in platland - Over geloven in de wetenschap GAMMA december 2007):
Het idee zeg, dat "God de leider is van de kosmische gemeenschap, terwijl Christus een nieuwe fase in de evolutie vertegenwoordigt, waardoor er dus een fundamentele continuïteit is tussen schepping en verlossing" (p. 70/71) Ik houd liever vast aan de discontinuïteit, die altijd centraal gestaan heeft in de christelijke theologie: "denk aan de breuk die in de schepping geslagen is door de zonde; denk aan het gegeven dat Christus als een crimineel opgehangen is aan een kruis en zo om het leven kwam (kan men zich een lagere fase in de evolutie van de mens voorstellen?!); denk aan de doorbreking van de meest harde natuurwetten, die plaatsvond in Christus' opstanding." (p. 71). Ik snap jou eigenlijk niet, Pieter, dat je met die procestheoloog John Cobb en diens teleologie komt opdraven. Het is dat je dat allemaal met onze Herman Dooyeweerd verbindt, maar anders...' Nou, dat is logisch: "Ik neig ertoe te stellen, dat het leven een emergente functie is van een moleculair systeem dat een bepaalde graad van gecompliceerdheid heeft bereikt, en dat de menselijke geest te beschouwen is als een emergente functie van de hersenen"' (p.176). 'Je lijkt verdorie wel een teilhardiaan, man,' komt Van Bemmel ertussen. 'Dat de mens zelf zijn evolutie kan sturen, werd door lui als Dawkins met hun darwinisme altijd verworpen. Het was toeval en selectie, niks geen sturing, niks geen vrije wil of zo. Maar computerlui die zich met artificiële intelligentie bezighouden denken dat ze de menselijke intelligentie nu flink zullen kunnen gaan versnellen en onze evolutie zo doel en richting kunnen geven.'
'Met alle gevaren vandien,' mengt zich Cees Dekker in de discussie.

Tegenstrijdige belangen (Gerrit Teule GAMMA april 2003 p. 34-38):
Met name het beursverloop laat een panische reactie zien, een chaotisch draaiend Rad van Fortuin, waar onze economie en onze welvaart van afhankelijk zijn. Irrationeler kan het haast niet. Zelfs een mierenhoop presteert beter, omdat deze beestjes hun eigen nest goed verzorgen en geen last hebben van
tegenstrijdige belangen. Ooit een mier gezien met een dubbele agenda?
de stem van het geweten
Kennelijk is het dus zo, dat mensen - ook de hogergeplaatsten onder ons - ondanks hun veelgeprezen intelligentie, slechts een smal gebiedje kunnen overzien. Bij de rest regeert het onderbuikgevoel, maar dan wel verpakt in zeer intelligent gezwets. Een topmanager, die streeft naar meer winst, kan er daarom geen morele scrupules bij hebben, en datzelfde geldt voor een toppoliticus die de BV-Nederland leidt.

Teilhard de Chardin in het licht van kosmologie, kwantumfysica en bacteriologie (Piet Ransijn Civis Mundi Digitaal #105 24 december 2020):
Bespreking van Gerrit Teule (red.), Pierre Teilhard de Chardin, Een man van geest en toekomst.
Liefdevolle samenwerking
Teilhard ziet een groeiende samenwerking in de loop van de evolutie. Het geheel van samenwerkende levende wezens, dat begon met samenwerkende bacteriën in kolonies, vormt de biosfeer. De samenwerkende mensheid vormt de noösfeer, die volgens Teilhard zijn voltooiing gaat vinden in
wereldwijde liefdevolle samenwerking (p 78). In beginsel komen we deze samenwerking al tegen in de symbiose van een bacteriekolonie.
Volgens Teilhard zou het opmerkelijke van de menselijke voltooiing het behoud van de individualiteit zijn bij het samengaan met de groep(sidentiteit). Wij blijven personen. Maar “als ‘persoon’ is men meer betrokken op de ander en toch zichzelf. Teilhard vergelijkt dit met het samengaan van vele cellen in ons lichaam
“die door hun samenwerking niet alleen leiden tot behoud, maar ook tot verheffing van de delen” (p 79). Het begin hiervan zagen we behalve in samengestelde organismen al in bacteriënkolonies, die mogelijkheden krijgen die individuele bacteriën niet hebben. Bacteriën zijn voor menselijk en dierlijk leven onmisbaar. Dat geldt ook voor planten. In beginsel hebben de verschillende levende wezens elkaar nodig.
“De slotconclusie van dit hoofdstuk: ... alle levende wezens, van bacterie tot mens, zijn lid van dezelfde
bewustzijnsfamilie en participeren in dezelfde bewustzijnsevolutie... Het is te hopen dat dit groeiende bewustzijn ons leidt naar meer begrip en liefde voor elkaar” (p 80). Zowaar een hoopvol perspectief.

Paul Revis verwijst in zijn nieuwe boek De evolutie van brein en bewustzijn – Het pionierswerk van Jung en Teilhard de Chardin naar de kloeke formule van Julian Huxley, dat 'hij niets anders is dan de evolutie welke zichzelf bewust geworden is’.
Zo gauw in deze ontwikkeling het
zelfbewustzijn – en daarmee het ethisch bewustzijn – een rol gaat spelen, kan men van 'cultuurgeschiedenis' spreken. De mens heeft met zijn reflecterend vermogen, zijn denken, de aarde overdekt met uitvindingen en organisaties: de noösfeer. Aan de basis van de noösfeer liggen de vrije beslissingen van een zelf-bewustzijn en daarmee van een ethiek. (Delta-Plus juni 2021 p. 61,62)

Pierre Teilhard de Chardin, een man van geest en toekomst (Gerrit Teule1 GAMMADELTA september 2016 p. 5-14):
1) Onder deze titel verscheen in september 2016 een boek bij uitgeverij Aspekt, waaraan vijf leden van de gespreksgroep Teilhard de Chardin, die eens per maand in Den Haag bijeenkwamen, hun bijdrage hebben geleverd. Het zijn in alfabetische volgorde
Eric Bruijnis, Jo Gosens, Peter Renaud, Paul Revis en Gerrit Teule. De laatste verzorgde de redactie.
Als we uitgaan van de
teilhardiaanse veronderstelling dat de geest ook de binnenkant is van deze elementaire deeltjes, dan weten we dus tamelijk precies bij welke deeltjes we het moeten zoeken: elektronen, fotonen, protonen en neutronen, en eventueel neutrino’s. Dat waren namelijk de deeltjes die een seconde na de oerknal bestonden en waarmee de hele evolutie van start is gegaan. Teilhards uitgangspunt was dat deze start begonnen is vanuit de geestelijke binnenkant van deze deeltjes. Al deze deeltjes kwamen voort uit de binnenkant van het singuliere punt, dat uiteenbarstte in de oerknal. De meest waarschijnlijke optie is, dat de binnenkant van deze deeltjes bestond uit supergeconcentreerd licht, pure energie, een dicht op elkaar gepakt kluwen van rondtollende lichtdeeltjes, fotonen. Volgens Jean Charon is dit licht binnen in deze deeltjes (het noumenale licht) niet alleen maar materieel van aard, maar heeft het ook een aantal eigenschappen, die we als geestelijk kunnen interpreteren. Omdat we met de beschikbare kijkinstumenten niet binnen in deze deeltjes kunnen kijken, moeten we deze geestelijke inhoud daarom ook transcendent noemen.

Jacobine op zondag (NPO2 25 maart 2018):
Prostituee of de vertrouweling van Jezus? In ieder geval een vrouw die intrigeert en nieuwsgierig maakt.
Afgelopen week kwam er een internationale speelfilm over haar uit. Wat zegt Maria Magdalena ons nog in deze tijd? Een gesprek met Manuela Kalsky, theoloog, Bram Moerland, cultuurfilosoof, en met Paul van Geest, hoogleraar Kerkgeschiedenis.

‘Vind wat je ten diepste wilt, dan biedt het leven kansen’ (Fokke Obbema interviewt Machteld Huber Volkskrant 23 november 2020 p. 12-13):
Hoe omschrijft u uw eigen innerlijke drijfveer?
‘Ik wil mensen helpen zich meer met het leven en de natuur te verbinden en hoop op een cultuurvernieuwing in die richting. Als beginnend arts heb ik ervaren hoe de natuurwetenschappelijke kijk op het bestaan die verbinding kan ondermijnen. Toen ik in het ziekenhuis werkte, voelde het alsof er een kaasstolp om mij heen was gekomen. Waar ik vroeger kon genieten van verkleurende herfstblaadjes, zag ik nu de bijbehorende chemische processen. Ik merkte dat er iets tussen mij en mijn verbinding met de natuur was geschoven. Belangrijk was ook een schokkende ervaring in het ziekenhuis. Als co-assistent kwam ik op een dag met een internist en een hoofdzuster een kamer binnen waar een zwaar demente man lag. Ik zag meteen dat hij was overleden, maar zij liepen naar het voeteneinde, waar zijn gegevens hingen. Minutenlang bespraken ze hem, tot een van hen opkeek en constateerde dat het geen zin meer had. Ik was ten diepste gechoqueerd, ik krijg er nog kippevel van. Dit is een waarschuwing, dacht ik, zo wil ik niet worden. Ik realiseerde me wat de materialistische benadering van de geneeskunde op gevoelsvlak met je kan doen. Die medische kennis is prachtig, maar je moet erg oppassen het gevoel voor je omgeving niet te verliezen.’

Infocalyps (Bert Wagendorp Volkskrant 23 november 2020 p. 2):
In de Volkskrant stond zaterdag een interessant interview van Marjolein van Trigt met Nina Schick, ‘desinformatie-expert’. Vroeger had je alleen informatie-experts, maar die worden snel werkloos, als ze tenminste niet snel een bijscholing desinformatie volgen.
Het is een frontale aanval op ons geloof in de betrouwbaarheid van onze zintuigen en ons beoordelingsvermogen. Het is niet alleen doodeng, maar ook een bedreiging voor democratie en samenleving. En voor de veiligheid van het individu. Het vervelende is, dat we nog niet weten hoe we ons tegen de infocalyps moeten verdedigen.
Comment is free, but facts are sacred, schreef C.P. Snow in 1921 in The Guardian. De eerste vaststelling, mits op feiten gebaseerd, staat nog; de tweede wankelt.

Deel 4: Het verschijnsel mens (I): Inleiding, basisidee, 'de binnenkant der dingen' ( Piet Ransijn Civis Mundi Digitaal #99 juni 2020):
Volgens de moderne natuurkunde vibreert de materie inderdaad. Schrödinger bijvoorbeeld beschrijft elektronen in termen van een golffunctie.
De structuur en samenhang van de wereld wordt door de wetenschap onderzocht en geformuleerd in
wetmatigheden, die de samenhang van verschijnselen beschrijven. Maar wat zijn wetmatigheden eigenlijk? Het zijn geen concrete dingen, die je kunt pakken. Het ontdekken van wetten betreft veeleer een vorm van weten. De termen wetten en weten lijken op elkaar. Wetmatigheden geven aan dat de wereld intelligent in elkaar zit en een interne samenhang heeft. Hoe dat kan, weten we niet precies. Je kunt het een mysterie noemen. Teilhard noemt het een ‘mysterieuze samenhang’ (p 43). Heisenberg, een van de grondleggers van de moderne fysica, verwijst naar een ‘centrale orde’, die zich kenmerkt door samenhang, polariteit en symmetrie. Deze acht hij meer fundamenteel dan de materiële elementaire deeltjes. De symmmetrie en samenhang daarvan in verenigde veldtheorieën wordt nog volop onderzocht. Het symmetrie-concept is door andere fysici verder uitgewerkt, o.m. door de Nobelprijswinnaars Paul Dirac, Murray Gell-Mann en Eugene Wigner, zie o.a. Symmettries and Reflections: Scientific Essays, waarin hij ook naar bewustzijn verwijst. Symmetrie betekent heeft te maken met invariantie of onveranderlijkheid van natuurwetten, die hetzelfde blijven bij verschillende waarnemers en op verschillende plaatsen en tijden (Het deel en het geheel, p 17-19, 239-41, 263-64, zie ook nr 26, L. Motz and J H Weaver, Geschiedenis van de natuurkunde, p 354, 406 e.v., 453).

Levenskunst & Levensgeluk, deel 8: Levenskunst in een posthumanistisch tijdperk (Heidi Muijen Civis Mundi Digitaal #77 februari 2019 - I):
Mediale levenskunst als deconstructieve praktijk
Volgens de mythe bleef Narcissus in dat beeld gevangen en werd hij verliefd op zichzelf. Levenskunst vraagt de kleine wereld van het ego open te breken op een weg van deconstructie. Waar een algoritme berust op het tellen van vinkjes die mij als consument of als patiënt of als … definiëren, daar betekent het bewuste zien van patronen in het zelf(beeld) het opmerken hoe daarin zelf en ander samenkomen. Wie ben ik zelf en wie of wat is de ander (het andere) in het spiegelende water? Het gaat er in die deconstructieve, fenomenologische praktijk om zich primair bewust te zijn dàt men zich steeds in een tussensfeer of medium bevindt. Op die ervaringsbasis verdwijnen vanzelfsprekendheden in de spiegelende beelden die op het water van bewustzijn golven.
Wijsheidstradities in Oost en West, Noord en Zuid
Het mysterie van het elementaire bestaan, van het geworteld zijn (waar komen wij vandaan?) en het groeien naar de hemel (waartoe zijn wij op aarde?), is
bespiegeld door wijsheidstradities in Oost en West, Noord en Zuid; in de vorm van mythen, beelden, meditaties en poëtische teksten. Deze vruchten van verbeeldingskracht zijn via mondelinge overlevering en geschriften eeuwenlang beoefend en doorgegeven.

Met dit nummer van GAMMADELTA februari 2017 beogen wij jongeren bekend te maken met de persoon en het werk van Teilhard de Chardin.
Innerlijke groeipijnen (p. 32):
In de loop van zijn ontwikkeling tot volledig mens bereikt de mens een grens, die hij slechts kan overschrijden door een totale verandering. Zijn uiteindelijke voltooiing gaat gepaard met een metamorfose (Teilhard gebruikt hier ook het begrip transfiguratie). In deze metamorfose ziet Teilhard het kritieke punt, waar de mensen als individu overheen moeten komen. Ze kunnen zich echter ook aan deze metamorfose onttrekken. In de afwijzing ervan ligt voor Teilhard het morele kwaad besloten, de menselijke schuld, de zonde op het vlak van de vrijheid.51
51) Pierre Teilhard de Chardin: Mein Universum. p. 116

Het gemeenschappelijke onbewuste (Gerrit Teule DELTA + 29 oktober 2020):
Een aspect van de eonische theorie5 is, dat alle geestdeeltjes in mijzelf, in alle mensen en dieren en zelfs in alles wat bestaat een leefgemeenschap vormen: een geestelijke basis waarin een voortdurende communicatie (liefde) de evolutie voor zich uit drijft. De psycholoog Carl Jung duidde deze gemeenschappelijke geest aan met de term
“gemeenschappelijk onbewuste” en in de filosofie van Teilhard kunnen we hierin de werking van de noosfeer zien: de gemeenschappelijke gedachten van de mensheid, een “denkende laag” rondom deze aarde. De scheringdraden van het ethische weefsel hebben zich sinds de oertijd in dit gemeenschappelijke onbewuste ontwikkeld en zijn pas heel laat in de evolutie naar voren gekomen, aanvankelijk als vage intuities en later als woorden met een betekenis. Deze onbewuste geestbewegingen komen in de loop van de evolutie, maar vooral in onze moderne tijd, steeds dichter onder het oppervlak te liggen en ze oefenen daardoor ook een steeds sterkere invloed uit op ons dagelijkse morele gedrag (de inslagdraden). In onze moderne elektronische tijd worden deze onbewuste gedachten naar voren gebracht of zelfs uitgeschreeuwd in de sociale media; rijp of groen, vol liefde of haat. Ook alle existentiele angsten waar de mensheid recentelijk mee worstelt komen daarmee aan de oppervlakte: de klimaatveranderingen, de groeiende overbevolking, het uitwonen van deze aarde, de hordes vluchtelingen, de natuurrampen en nog meer angsten waar we geen weet van hebben omdat ze tot nu toe onder de oppervlakte bleven. Alsof er een doos van Pandora opengaat. Kenmerkend is de heftige en panische reactie op een betrekkelijk eenvoudig virus als Covid-19, dat zich wereldwijd manifesteert. Door onze grote mobiliteit werd dit virus in zeer korte tijd over de hele aarde verspreid. In de sociale media komen deze existentiele angsten aan de oppervlakte als pus uit een open wond, inclusief alle denkbare reacties daarop zoals fanatieke ontkenning, overdrijving, felle politieke strijd, doffe berusting of zelfs depressiviteit, ontkenning van wetenschappelijke bevindingen, haatcampagnes, vlucht in religie en de roep om sterke leiders. In dat angstige klimaat zien we de opkomst van autoritaire “sterke mannen” zoals Trump, Poetin, Bolsonara, Duterte, Orban, en in ons landje zwakke imitaties daarvan: Baudet, Wilders. Kenmerkend is de heftigheid waarmee dit gebeurt en de pijn die het in onze maatschappij veroorzaakt. Evolutionaire bewustwording is niet een zachtzinnig proces, maar snijdt diep in de zielen van de mensen. Ook in de persoonlijke of regionale bewustzijnsontwikkeling spelen pijn en strijd een grote rol. Centraal daarin staat de ethiek, ons dagelijkse gedrag met de evolutionaire ethische richtlijnen, die samen het ethische weefsel vormen.

Over de biologie die ten grondslag ligt aan ons beste en slechtste gedrag (Patricia van Bosse Civis Mundi Digitaal #82 april 2019):
Bespreking van: Robert Sapolsky, Behave: The biology of humans at our best and worst.
Enthousiasme
Je krijgt van Sapolsky de indruk dat hij een sympathiek persoon is met het hart op de juiste plaats en een grote liefde voor zijn vakgebied(en).
Hij is een recht-door-zee wetenschapper, een materialist die ervan uitgaat dat de wereld door wetmatigheden beheerst wordt, die we stukje bij beetje kunnen ontcijferen. Door zijn enthousiasme kan hij bewondering en verwondering over hoe prachtig en complex de natuur in elkaar steekt goed overbrengen.

Kosmisering: op zoek naar het verbindende beginsel van mens en kosmos (Benedict Broere Civis Mundi Digitaal #46 mei 2017):
Opnieuw integratie
Het zoeken naar deze
essentiële kennis is een belangrijk thema van filosofen uit de klassieke oudheid als Heraclitus, Plato en Aristoteles. Ook de Stoicijnen, Plotinus, Thomas van Aquino, Kant en Hegel hebben zich er onder meer mee beziggehouden. Telkens opnieuw wordt getracht alle relevant gedachte informatie samen te brengen in een mens en kosmos verklarende logos: de diepste samenhang in de werkelijkheid, het verbindend patroon, de centrale orde, maat, rede, idee.
Omstreeks de Renaissance, ongeveer 1500 na Chr. begint geleidelijk de opkomst van een meer analytische denkwijze. Ondanks de Romantische reactie die neigde naar synthese, wint de analytische stijl van denken tot in de huidige tijd steeds meer terrein. Mensen zijn zich gaandeweg meer gaan ervaren als los staand van de kosmos, met tegenover zich een geobjectiveerde kosmos.
Hand in hand daarmee heeft een materialistische visie steeds meer terrein gewonnen.
Geleidelijk is de zin van het denken over een mens en kosmos verbindende Logos daarmee verloren gegaan. De filosofie neigt steeds meer tot het verklaren van de werkelijkheid vanuit wetmatigheden of dialectische processen in de materiële werkelijkheid.
Recente ontwikkelingen in wetenschap en filosofie maken evenwel duidelijk dat een werkelijke scheiding van
mens en kosmos niet houdbaar is. Opnieuw is er aanleiding om te trachten een mens en kosmos verbindende essentiële orde te denken. Die orde zal dienen te volgen uit het onderzoek van hoe ons kennen is afgestemd op een werkelijkheid die waarschijnlijk meer omvat dan enkel materie. Hieronder wil ik de actualiteit van deze kwestie van kosmisering beargumenteren en recente inzichten in ons kennen behandelen.

André Klukhuhn Alle mensen heten Janus Het verbond tussen filosofie, wetenschap, kunst en godsdienst (recensie p. 42,43):
Concluderend zou je kunnen stellen dat als we ons blijven concentreren op verschillen, splitsingen en fragmenten, het individu, het ik of ego, het uiteenhalen en deconstrueren enzovoort, en als we onszelf iedere aandacht voor de samenhang in de werkelijkheid ontzeggen of steeds maar met argwaan bekijken of afdoen als ‘gevaarlijk romantisch’, dan blijft die werkelijkheid zich tonen als een zinloos aanhangsel van een egocentrische mens, of als een postmodern spiegelhuis van eindeloos veel fragmenten van werkelijkheid, met nergens ook maar een begin van houvast voor leven en overleven en kwaliteit van leven. Als we evenwel met de beide ogenparen van Janus naar de wereld kijken, en het onderzoek ernaar geeft aan dat het legitiem is beide cognitieve vermogens te gebruiken, dan denk ik dat zij meer tevoorschijn komt als een wereld met zin en samenhang. Waarnaast het gebruik van beide cognitieve vermogens ons ook een groter inzicht zal geven in heel de complexiteit van waar we deel van zijn, zodat wij beter in staat zijn te bestaan in deze wereld, met haar vele culturele tegenstellingen, en moeizame relatie met de natuur.

Ontwikkelings-Genootschappen (Kris Roose GAMMADELTA augustus 2017 p. 9):
Sommige wetenschappers (en kunstenaars) gebruiken deze integratieve denkmethode echter reeds intuïtief (zoals Teilhard), anderen echter heel bewust. Cusanus [1401-1463, wiki, met zijn beroemde Coincidentia Oppositorum] kan als de oudste integratieve wetenschapper beschouwd worden; verder spraken ook Kant en Hegel van these, antithese, synthese; en onder de moderne denkers vernoemen we vooral Max Wildiers (een vriend van Teilhard), Leo Apostel, Fritjof Capra (met hun begrip holisme), Wundt en Shostrom (met hun creatieve synthese).

Integraal en Reductionistisch Denken: jazeker, maar hoe? (Toon van Eijk Civis Mundi Digitaal #70 28 oktober 2018):
De hamvraag, hoe het pleidooi van Wim Couwenberg voor een complementair samengaan van de beide denkwijzen in de praktijk vorm gegeven kan worden is niet nieuw, maar is al door Plato, hoe namelijk het goede, ware en schone te bereiken onderkend. Het geeft een antwoord waarom het zelfs in multidisciplinaire teams met natuurwetenschappers en sociale wetenschappers, die waarlijk interdisciplinair samenwerken, het onmogelijk is om alle relevante ecologische, economische, politieke, sociaal-structurele en culturele factoren in ogenschouw te nemen. Het menselijk intellect of brein, al dan niet uitgebreid met moderne informatie- en communicatietechnologie (ICT) hulpmiddelen, kan het vaak eenvoudigweg niet behappen. Vandaar dat ik spreek van de illusie van intellectueel holisme. Het is evident dat technologie altijd een ‘sociale constructie’ is, het is mensenwerk, en daarbinnen speelt de kloof tussen weten en geweten een rol.
Van Egmond pleit voor de ontwikkeling van een integraal mens- en wereldbeeld. In het boek van Klaas van Egmond Een vorm van beschaving uit 2010 staat het overbruggen van paren van tegenstellingen centraal.
Deze tegenpolen hebben beide bestaansrecht. De tegenpolen in paren van tegengestelden (polariteiten, dichotomieën) kunnen wel onderscheiden, maar niet gescheiden worden. Het zijn paradoxen (schijnbare tegenstellingen) die uiteindelijk de twee kanten van één medaille vormen, ze vormen een eenheid-in-verscheidenheid, oftewel een werkelijkheid met een Janus-gezicht.

De twee gezichten van Janus (Benedict Broere GAMMA februari 2005 p. 35):
Recapitulerend valt te zeggen, dat de
menselijke geschiedenis van ongeveer de afgelopen tienduizend jaar de expressie van de interactie is tussen globaal twee aan elkaar tegengestelde maar elkaar ook dialectisch aanvullende mentaliteiten. Het samenwerken van beide vermogens - het vermogen tot analyse en het vermogen tot synthese - had daarbij als resultaat een groeiende creativiteit op velerlei gebied. Je zou hier kunnen spreken van een algemeen vermogen tot cultuurschepping, dat zich ontwikkeld heeft in interactie met een steeds complexere cultuur.

WERKELIJKHEID
Over materie en geest, alfa en bèta, en de zaak van de wijsbegeerte Prof. dr. Palmyre M.F. Oomen
Wat maakt de
alfa- en de bètawetenschappen zo verschillend? Wel, zo ongeveer alles: hun verschillende onderwerpen, en hun verschillen qua methodes en wat ze daarmee nastreven. In bètastudies bestudeert men de materie, de natuur, als object, dat wil zeggen: als iets dat onderworpen is aan externe invloeden of wetmatigheden zonder een eigen vrije inbreng daarin, en men zoekt verklàringen door de vaste wetmatige verbanden tussen oorzaken en gevolgen op te sporen. In alfastudies daarentegen bestudeert men de mens als subject, dat wil onder meer zeggen als iemand met een eigen, in sommige opzichten vrije inbreng. En men bestudeert literaire, culturele, filosofische en kunstzinnige uitingen van die mens, niet ter wille van causale verklaringen, maar gericht op een interpreterend verstààn (Dilthey). Zowel aan de bètakant als aan de alfakant neemt men 'werkelijkheid' waar, maar wel volstrekt ànders. En daarin komen we een mijns inziens cruciaal verschil op het spoor.

Teilhard de Chardin en kerstmis (Henk Hogeboom van Buggenum GAMMA december 1993 p. 6):
Het kerstfeest is in feite de erkenning door de mens van zijn bovennatuur. Het bewustzijn van 'geschapen te zijn' uitte zich bij de eerste mens in het vereren van vele goden als de vele facetten van zijn afhankelijkheid. Hoe meer echter het bewustzijn groeit, hoe sterker het besef wordt van de eenheid van God... en van de goddelijkheid van dit besef. God openbaart zich in de mens in het door hem geschapen bewustzijn. De definitieve bevestiging van deze openbaring vieren we met kerstmis.
Het is de Geest, die de eenheid schept; het is de Stof, die de verdeeldheid te zien geeft. Nog steeds is het bewustzijn bezig zich te bevrijden van de materie. Alles, wat verdeeldheid teweegbrengt, plaatst Teilhard aan de kant van de materie. Dat betekent, dat oorlog, geweld, fraude, hebzucht, enz., enz. in diepste wezen slechts uitingen zijn van dezelfde verkeerde keuze. Wij hebben de vrijheid het 'christische' in ons tot ontwikkeling te brengen. Deze vrijheid schept een verantwoordelijkheid voor ieder van ons persoonlijk. Wij maken onze wereld zelf zoals hij is. Zolang hij zo is, als hij thans is, zijn we bezig Christus weer te kruisigen, terwijl wij met kerstmis zijn geboorte vieren.
7: R.G. Zaehner zegt in zijn boek
Evolution in Religion a study in Sri Aurobindo and Pierre Teilhard de Chardin (1971), dat hij Teilhard en Sri Aurobindo tot onderwerp heeft gekozen, omdat beiden in hun onderscheiden cultuur van christendom en hindoeïsme iets totaal nieuws in de mystieke traditie vertegenwoordigen. Beiden omhelzen namelijk de theorie van de evolutie, beiden zijn beïnvloed door de filosoof Henri Bergson, beiden zijn ontevreden met de verstarring in hun geïnstitutionaliseerde godsdienst, beiden zijn sterk betrokken niet alleen op het individuele heil en de individuele bevrijding, maar tevens op het heil en de bevrijding van de gehele mensheid. We mogen stellen, dat de betekenis van Teilhard de Chardin voor onze tijd die van een richtingaanwijzer is naar grotere eenheid tussen godsdienstige opvattingen, takken van wetenschap en stromingen in de filosofie. Dit om uiteindelijk te komen tot de geboorte van een wereld, waarin de Geest van vrede en begrip het wint van de verdeeldheid, die zich thans nog zo sterk manifesteert in oorlogen en geweld als gevolg van onze verkeerde keuze voor de weg van de materie in plaats van die van de Geest. Wij dragen de verantwoordelijkheid voor onze evolutie, die met de involutie van Christus haar richting aan ons heeft geopenbaard. Zo wordt de geboorte van Christus een belofte en een opdracht voor het Nieuwe Jaar.

Wetenschap en Religie als Partners (Henk Hogeboom van Buggenum 14 juni 1998):
Volgens Teilhard de Chardin wordt de samenvoeging van materie tot een grotere complexiteit al op subatomair niveau mogelijk gemaakt door een duwtje in de rug (de
vis à tergo), dat zij bij de oerknal ontving. Het is de energie, die het mogelijk maakt te zoeken naar aansluiting. De 'bewuste binnenkant' schept een nieuwe structuur door zich te laten aantrekken door materie rondom. De aantrekkingskracht die daarbij een rol speelt noemt hij de vis ab ante, de kracht van voren, de attractor. Indien in de aldus gevormde structuur een verzadiging met bewustzijn optreedt, ontstaat de omslag naar een complexere soort. Het proces volgens welk dit verloopt noemt Teilhard de wet van complexiteit-bewustzijn. Wie hem volgt dient deze wet dus te zien als een natuurkundige wetmatigheid. (Tussen haakjes: 'het duwtje in de rug' impliceert, dat we over een open systeem praten en niet zoals in de natuurkunde gebruikelijk over een gesloten systeem. De natuurkunde van Teilhard is dan ook een ultrafysica of hyperfysica. In het werk van Prigogine wordt ruimschoots aandacht besteed aan deze open systemen, waarin de 2e hoofdwet van de thermodynamica niet geldt).

De natuur als drijvende kracht (Henk Hogeboom van Buggenum GAMMADELTA januari 2018 p. 5-11):
Hoe kom ik op deze
omkering? Mijn inspiratiebron voor deze gedachte ligt bij Teilhard de Chardin (1881-1955). Hij gaat ervan uit, dat van meet af in de materie sprake is van een min of meer bewuste binnenkant en dat daarin inherent de vrijheid aanwezig is om zich al dan niet met andere materie te verenigen. Berustte de wetenschap nog tot in het begin van de 20ste eeuw grotendeels op de analyse van de werkelijkheid, Teilhard vulde deze aan met de synthese van alles wat vanaf het ontstaan ervan bestond.
In de bundel essays
Small is beautiful: A study of economics as if people mattered zei de in Duitsland geboren Britse econoom E. F. Schumacher het al: Onze groei gaat ten koste gaat van de leefomstandigheden. Ook in bepaalde intellectueel en technisch minder ontwikkelde landen spelen deze bij alle overwegingen in het Westen kennelijk een ondergeschikte rol. We zien daar hoe het (vermeend) eigenbelang telt. Alex Brenninkmeijer (nu lid van de Europese Rekenkamer) zei het zó: landen maken zich bij het verdelen van de geldpotten enorm druk om het binnenhalen van een zo groot mogelijke buit, maar daarna is niemand meer geïnteresseerd in de besteding.
8: De techniek, die voortspruit uit onze
natuurlijke aanleg, maakt het ons mogelijk van fossiele brandstoffen met hun CO2 -uitstoot over te gaan op klimaatvriendelijker voorzieningen. En dat geldt ook voor het reisverkeer. Zakenlui hoeven niet per se meer op reis voor vergaderingen en besprekingen met partners in andere landen. Conferenties bijvoorbeeld kunnen thans ook via satellietverbindingen plaatsvinden. En toeristen? Belangrijker dan het contact met mensen in het buitenland is een goede relatie met de eigen omgeving: Small is beautiful. Mensen leren elkaar pas echt kennen en waarderen in hechte gemeenschappen.
10: Alle mensen, zowel de vrouw als de man, hebben gelijke rechten. Kinderen zijn volgens hem niet de dupe van een opvoeding bij homoseksuele stellen of oudere en bewust alleenstaande moeders. Hij acht bewezen, dat ze zich op sociaal en cognitief vlak vaak prima ontwikkelen. Het is bij de zaadlozing net als bij het vlieg- en autoverkeer, de omvang van onze veestapel, onze vlees- en melkproductie: we moeten naar een economie van ‘maat houden’: Small is beautiful.

Annine van der Meer Maria Magdalena ontsluierd Verborgen bronnen herstellen haar geschonden beeld
In dit boek onderzoekt Annine van der Meer het evangelie van Johannes en ontdekt vele overeenkomsten met een in 2010 vrijgegeven evangelie, dat door Maria Magdalena zelf geschreven zou zijn. Vergelijking leert dat bij Johannes juist die cruciale passages, die de geestelijke en fysieke band bewijzen tussen Maria Magdalena en Jezus, zijn weggelaten. In combinatie met andere verborgen bronnen kan nu een verloren Maria-Magdalena-teksttraditie gereconstrueerd worden en haar geschonden beeld hersteld worden. Verborgen bronnen geven hét doorslaggevend bewijs dat Maria Magdalena op de hoogte is van hogere kennis en op grond daarvan als éérste een leidende positie heeft in de vroege kerk. Haar voorbeeld is in de eerste twee eeuwen van de kerk gevolgd door vele vrouwelijke leiders na haar.

De Godsspiegel, deel I - een vervolg op mijn boek (Hans Richter GAMMA oktober 2004 p. 53):
De Romeinen daarentegen vereren een god van het daglicht, die zij vader Diu ofwel d'IU-Piter noemen. Alhoewel Caesar de tegenstelling Duïs-Duisternis en Diu-Licht uitdrukkelijk vermeldt, verzuimt hij toch op de overeenkomst van deze namen te wijzen. De onopvallende tegenstelling in de volgorde der letters UI – IU is ook later nauwelijks bestudeerd en deze antipoden zijn dan ook geen thema voor de etymologie en voor religieuze studies. Inzicht in deze tegenstelling verklaart echter een groot aantal ongerijmdheden. Blavatsky wijst met een citaat Demon est Deus inversus [5] op de tegenstelling Licht-Duister IU – UI. Het citaat is weliswaar in enkele regio's en tijdperken van toepassing, voert echter vaak op een verkeerd spoor als wij impliciet aannemen, dat de volgorde mannelijk-vrouwelijk steeds positief en de omgekeerde volgorde vrouwelijk-mannelijk steeds negatief is. Vermoedelijk is deze demonisering van de oude religie van de god Duï pas later ontstaan met het doel deze god te elimineren. De Kelten hebben de duisternis als heilige tijd beschouwd en niet als de bron van alle kwaad. Caesar laat de Keltische naam van de scheppergod achterwege. Dit detail wordt later aangevuld door een Romeins historicus, Tacitus27 (55-116 n.C.), die in zijn boek Germania vermeldt:
"In oude gezangen, de enige vorm van geschiedkundige overlevering in deze streken, vereert het volk een op aarde ontsproten god Tuïsto. Uit deze god is een zoon Mannus voortgekomen, die zij als stamvader en stichter van het volk bezingen".

Omega = het Idee achter de evolutie (Hans Richter GAMMA juni 2000 p. 31-36):
De loop van de westerse geschiedenis is een keten van vervreemdingen op talloze gebieden. De historici leggen ons uit, hoe nieuwe ideeën op het gebied van de wetenschap en techniek in de loop van de eeuwen de ontwikkeling van de
filosofie en religie sterk beïnvloeden. Uit de loop van de geschiedenis kunnen wij afleiden, hoe zich deze ontwikkeling zal voortzetten.
Literatuur
Uit een verzameling
heilige boeken spreekt een geconcentreerde wijsheid, die de grondslag vormt voor alle grote religies van het woord. Het geschreven woord is de Logos. Thoth is de uitvinder en beschermgod van de heilige schrifttekens en heeft volgens de overlevering de wereld met het woord (Gr.: Logos) geschapen. In Hellas noemen de Grieken deze god Hermes. Door inzicht ontdekt de wijze filosoof, dat dezelfde Logos het heelal en zijn eigen leven beheerst.

Quintessence (Hans Richter GAMMA april 1999):
Quinta essentia, de vijfde substantie. Oorspronkelijk: vijfde element naast de vier traditionele (vuur, lucht, water, aarde), dat in alle dingen latent aanwezig geacht werd. Het fijne van de zaak; de kern van de zaak.
Een partiële verandering is niet zinvol. Iedereen moet van de voordelen van de nieuwe economie overtuigd zijn. De armen verlaten een leven in vernederende armoede, terwijl de rijke employés een consumptief leven vol neurosen inruilen voor een zinvoller leven met een rijkere inhoud. Een dergelijke economie verenigt arm en rijk in een groep met een gemeenschappelijk doel. Dit utopische doel is in elk geval gemakkelijker bereikbaar dan de huidige politiek van het doormodderen. Wie de bovenstaande lijst eens aan een nauwkeurig onderzoek onderwerpt ziet een merkwaardige samenhang. Het idee van Pieter Kooistra13 is een dergelijke utopie, die aan alle voorwaarden van Erich Fromm voldoet!

Hans Richter Motivatie voor het zoeken naar een nieuw paradigma (GAMMA juni 1997 p. 17,18):
Argumenten voor de theorie van Charon Een nieuw en interessant gezichtspunt, dat de theorie van Charon opent, is echter het idee, dat ons heelal met andere coördinatensystemen (waaronder een andere tijdsruimte) binnen het elektron geprojecteerd wordt. Ik stel mij daarbij voor, dat het heelal in elk elektron wordt afgebeeld. Dit is in zoverre interessant, als er daardoor wellicht een verbinding mogelijk wordt met het Alpha Point van de heer Andrean. Aan de andere kant stelt Charon, dat de afbeelding in elk elektron juist uniek is en elk elektron over een eigen beeld van het universum beschikt.

Hans Richter De eed van Prometheus - opgetekend door Epi-Metheus – 4 (GAMMA december 1995 p. 41-48):
42: Deze
uiterst efficiënte terugkoppeling is waarschijnlijk een voorwaarde, die het leven in zeer dichtbevolkte gebieden draaglijk maakt. Merkwaardigerwijze vinden we de kringloop der wedergeboorten terug in de religieuze theorie van de Griekse wijsgeer Pythagoras uit de zesde eeuw v.C., wat weer wijst op de overdracht of uitwisseling van ideeën tussen de Indiase en Griekse beschaving. In het hindoeïsme bevinden zich echter de belangrijkste ethische en godsdienstige bronnen, die ook Hippokrates ter beschikking stonden. Waarschijnlijk behoorde de Eed van Hippokrates tot de mysteriën der Asklepiaden (een groep mensen in Asklepios die uitsluitend de geneeskunde beoefenden en geen priesters waren) en werd deze tot ongeveer 500 v.C. geheim gehouden. In de oudheid waren wetenschap en religie verstrengeld. Wetenschappers en artsen waren tevens meestal priesters en zij werden met behulp van indrukwekkende inwijdingsriten tot gehoorzaamheid en geheimhouding verplicht. Het boeddhisme ontstond uit het hindoeïsme op een wijze, die veel lijkt op het ontstaan van het christendom uit de joodse religie ongeveer 500 jaar later. Siddharta Gautama werd 100 jaar vóór Hippokrates geboren, rond 560 v.C. Dit alles maakt een verband tussen het boeddhisme en de principes van Hippokrates niet onwaarschijnlijk.
47,48: Volgens de legende werden de Veda's door Vishnu gered. Een gedeelte van de Veda's wordt nog steeds op Indiase huwelijken en begrafenissen gezongen. De vertaling en interpretatie van de
heilige hindoeïstische en boeddhistische boeken is echter niet eenvoudig, omdat de literatuur alleen voor de priesters is geschreven. Het grootste deel wordt met behulp van sleutels uitgelegd. Deze sleutels spelen ook in de joodse en in de christelijke boeken een grote rol. Dit blijkt uit het evangelie volgens Thomas, dat in Nag Hammadi is gevonden en volgens de wetenschappers kort na de dood van Christus is opgetekend: En aldus sprak Jezus:
"De Farizeeërs en schriftgeleerden hebben de sleutel des inzichts in bezit genomen en verborgen. Zij zijn zelf niet binnengetreden en hen, die willen binnentreden, laten zij niet toe. Gij echter! Weest slim als slangen en argeloos als duiven"

De eed van Prometheus - opgetekend door Epimetheus - 3 (Hans Richter GAMMA september 1995):
7: De visie van Teilhard de Chardin Niemand, die zich met het lot van onze planeet en haar levensvormen bezighoudt, kan aan het
hindoeïsme en het boeddhisme, de kosmische religie, voorbijgaan. Een eigentijdse vertegenwoordiger van de kosmische religie vinden we echter ook bij ons in het westen: in de christelijke filosofie van de jezuïet Teilhard de Chardin. Tussen de oosterse cyclus en de westerse climax ontwikkelde hij een derde visie (Derde weg). Hierin beweegt de mens zich in een spiraal, die uiteindelijk in een hogere levensvorm culmineert, langzaam toe op de Apocalyps. Deze visie combineert de bestendige elementen uit India met de opstuwende bijbelse kracht. Ook in een ander opzicht gaat Teilhard de Chardin een middenweg. Hij kiest voor een pad tussen de zuivere zoölogie, die in de mens slechts een van de vele diersoorten ziet, en het zuivere spiritualisme, dat ons uitsluitend als wrakhout op de wereldzee beschouwt. Geen wonder, dat deze aantrekkelijke filosofie van de gulden middenweg in het midden van deze eeuw een grote weerklank heeft gevonden en bij ons opnieuw verdient.

DE ZIN VAN HET BESTAAN1 Verleden en toekomst van leven & heelal volgens de recentste wetenschappelijke inzichten (Kris Roose GAMMADELTA maart 2015 p. 19-31):
1) In dit nummer van GAMMADELTA wordt de publicatie voortgezet van een serie artikelen over
'integratieve wetenschap'. Hiermee draagt dr. Kris Roose (geb. 1944; voormalig arts) bij aan de convergentie van wetenschap en religie, het hoofddoel van onze Stichting.
23: Bij het tot stand komen van een nieuwe uitvinding, lijkt het vaak onbegrijpelijk dat het zolang geduurd heeft vóór iemand hieraan dacht. Dat betekent dat
uitvindingen niet louter tot stand komen door deducties en combinaties van deducties vanuit gekende hypotheses, maar dat er blijkbaar nog andere factoren een rol spelen. Die andere factoren zijn de onbewuste hypotheses die wij aanvoelen, maar niet bewust kunnen hanteren, zoals bv. de wetmatigheden die de schoonheid van muziek bepalen. Een begaafde componist voelt die intuïtief aan. Maar ook hij kan ze meestal niet formuleren. Dit alles om te zeggen dat zelfs de exacte wetenschap in belangrijke mate afhankelijk is van de inductieve processen, die nog duister en onhanteerbaar zijn. Zelfs Descartes heeft dit gesignaleerd in zijn Discours de la méthode. Zij is dus als methodologie, zelfs binnen het terrein van de meetbare fenomenen, nog voor verbetering vatbaar. Ook de beroemde wiskundige Polya, de grondlegger van de heuristiek − de wetenschap van het uitvinden, dus van het ontwikkelen van nieuwe hypothesen −, signaleerde dit reeds in 1945 in zijn beroemde werkje How to solve it?
23,24: Men mag hoogstens stellen dat iets tot nog toe niet ontdekt is. Maar daarenboven was Popper blijkbaar niet op de hoogte van sommige ontwikkelingen binnen de heuristiek, die steeds meer in staat is om aan te geven hoe nieuwe inducties tot stand komen en aan welke voorwaarden zij moeten voldoen om betrouwbaar te zijn.
Besluit (p. 31:):
Hoewel de
integratieve wetenschap nog niet aan het operationeel formuleren van een inductieve logica of paradigma toe is, is zij vruchtbaar door het vergroten van de kans dat een denker juiste nieuwe theorieën formuleert en conclusies trekt, omdat zijn denken systematisch voorzien wordt van inspirerende elementen die bij creatieve denkers (creatieve geest) toevallig en spontaan aanwezig zijn.

Casino ‘De Natuur’ (Arnon Grunber Volkskrant 5 augustus 2020 p. V6-7):
Wie streeft naar ultieme gelijkwaardigheid, zal moeten accepteren dat de mens in de natuur een bescheidener positie heeft.
Gelijkheidsstreven
De filosoof Th.C.W. Oudemans merkt in zijn recentelijk verschenen boek Moeder natuur, de plaats van de mens in de kosmos op dat gelijkheid altijd meer behoefte aan gelijkheid zal ¬genereren. Daarin lijkt gelijkheid op welvaart: hoe meer men heeft, hoe meer men wil hebben, en gelijkheid in de praktijk is gelijk zijn aan hen die net iets boven jou staan. Zo lijkt het gelijkheidsstreven van de universele moraal zeer op het welvaartsstreven van de universele economie.
Hoofdrol
Iedereen die de restanten van het humanisme een warm hart toedraagt, iedereen voor wie onrecht meer is dan een aanleiding morele zelfgenoegzaamheid uit te venten, zou Oudemans moeten lezen. Al was het maar om te beseffen dat je uitsluitend in de
kunst en in je fantasie een hoofdrol speelt, en wellicht als je alleen thuis bent, samen met je huisdier desgewenst.
In het
casino is de hoofdrol niet weggelegd voor speler of croupier, de hoofdrol daar wordt gespeeld door het balletje.

Herkent u dat gevoel? Verlichtingservaringen bij Nederlandse dichters (Patricia van Bosse Civis Mundi Digitaal #40 oktober 2016):
De gedichten gaan over licht, stilte, liefde, éénheid, het wegvallen van tijd, het niets en een enkele keer over God. Dit soort ervaringen worden ook wel mystieke ervaringen genoemd. Omdat dat woord een sterk religieuze connotatie heeft en de gedichten niet religieus zijn, kies ik niet de term mystiek. Een andere term is ervaringen van transcendentie.
Transcenderen is een voorbijgaan aan, een overschrijden of overstijgen van niveaus van denken en voelen, van ervaren1.\\ Wat dat inhoudt is het best te illustreren door te kijken naar een meditatieproces, waarbij we in stilte met gesloten ogen zitten. Als de geest helemaal tot rust komt, blijft ’zuiver bewustzijn’ zonder inhouden over. Dit is een stille achtergrond, een open helder bewustzijn. Die stille helderheid kan tot op zekere hoogte blijven als er weer gedachten en gevoelens komen of als we actief zijn. Als de stille achtergrond permanent aanwezig is spreken we van verlichting of kosmisch bewustzijn2.
1) Zie bijvoorbeeld Maharishi Mahesh Yogi, onder meer in The Science of Being and the Art of Living, De wetenschap van het Zijn en de kunst van het leven en de uitgebreide literatuur over Transcendente Meditatie, bijv. Anthony Campbell, The Seven States of Consciousness. Transcendente Meditatie is een betrekkelijk eenvoudige systematische methode om te transcenderen, dat wil zeggen de toestand van zuiver, inhoudsloos bewustzijn te ervaren. Het is niet de enige methode hiertoe. Een collega van Maharishi uit Kashmir, Laxman Jo, sprak van de 108 wegen (tot transcendentie), die in diverse geestelijke tradities beschikbaar zijn, maar vaak niet meer als wegen tot transcendentie worden begrepen.
2.) Zie 1 en R M Bucke, Cosmic Consciousness. Hij beschrijft deze bewustzijnstoestand op grond van zijn eigen ervaringen en die van vele beroemde personen. Onder hen dichters en filosofen zoals Plato, Dante, Shakespeare, Wordsworth, Blake, Emerson en vele anderen.
Een vergelijkbaar boek met nog meer voorbeelden is van C Pearson, The Supreme Awakening: Experiences of Enlightenment dat aansluit bij hetgeen in noot 1 staat. Zie hierover het slot van het artikel van P Ransijn over Novalis, De leerlingen te Sais in nr 35, waarin Novalis ook als verlichte dichter wordt geinterpreteerd.

Prof. dr. Jan de Vuijst is bestuursadviseur, gecertificeerd executive coach en parttime hoogleraar aan de Universiteit van Tilburg. Hij is cum laude afgestudeerd en gepromoveerd aan de Rijksuniversiteit Groningen en heeft zich aan de universiteit van Edinburgh gespecialiseerd in Kunstmatige Intelligentie, Psychologie en Kennissystemen. Hij adviseert leidinggevenden in zeer diverse organisaties, van kleine familiebedrijven tot multinationals.

Wat brengt ons morgen de vierde industriële revolutie? (Jan de Boer Civis Mundi Digitaal #36 april 2016):
Verontrustende vragen
Ach , het is het topje van de ijsberg, waar de Titanic ook aan ten onder ging. In werkelijkheid gaan de vragen veel verder. Zij betreffen de bescherming van persoonlijke gegevens, het niveau van controle door de Staten, de ethiek , de veiligheid...... De algemeen directeur van Cisco Systems stelt, dat er "meer dan ooit vertrouwen vereist is, boven alles wat we tot dusver in de menselijke geschiedenis hebben gekend: een groot vertrouwen in de systemen die onze gegevens beheren, in de mensen die toegang tot deze gegevens hebben, in de technologien die deze gegevens beschermen".
Hij voorziet de creatie van 1 miljoen banen in de
cybernetische veiligheid, waarvoor we op dit moment geen kwalificaties hebben.
We doen er goed aan om ons allen op deze onvermijdelijke toekomst goed voor te bereiden.
Als de
"Jeremia van de twintigste eeuw" die ik als bijnaam in universitaire kringen kreeg, zie ik met Hawking de toekomst somber in: veel gevaren, uiteindelijk het einde van democratische processen (de democratie is een fragiele verworvenheid), het door professionals op het gebied van cybernetica gestuurd door artificiële intelligentie bepalen van onze gezamenlijke toekomst, een sterke vergroting van ongelijkheden, de komst van "Big Brother".
Ik hoop voor onze toekomstige generatie dat ik mij vergis ......

Richard Rorty over taalspelen (GAMMA december 2006):
Filosofie is volgens Rorty een taalspel (een geheel van gewoonten, instituties en regels) te midden van andere taalspelen zoals religie, wetenschap, kunst en politiek. We kunnen niet op logische en methodologische wijze vaststellen welke taalspelen kloppen. Er zijn volgens Rorty geen neutrale taalspelen om overstijgende criteria te bepalen om taalspelen te beoordelen. Rorty meent met John Dewey dat de rechtvaardiging van alle inspanningen - ook filosofische en wetenschappelijke - berust op hun praktische bijdrage aan de samenleving. Daarom is er geen scheiding tussen wetenschap, filosofie en politiek; het gaat Rorty erom om met verschillende middelen dezelfde doelstellingen te realiseren. Vrije discussies moeten hiervoor de leidraad vormen en alles wat dit in de weg staat moet opgeruimd worden (onder meer dus de filosofische waarheidstheorieën). Pragmatisme is een keuze voor solidariteit: de pragmaticus verdedigt posities louter in termen van het belang van de leden van de gemeenschappen waarvan zij deel uitmaakt. Moraal is voor Richard Rorty dan ook een kwestie van wij-intenties, het vermogen om anderen te zien als één-van-ons.

Prof. Dr. S.T. Bok Cybernetica hoe sturen wij ons leven, ons werk en onze machines?
3.3 Automatisering de zogenaamde tweede industriële revolutie (p. 105):
Waartoe wenst hij meer vrije tijd te verkrijgen?
In vrijheid gekozen werk geeft meer gevoel van bevrediging.
Maar in welke richting zal hij dat verdere werk dan vrij kiezen? Tot misdaad, ter bevrediging van nog hoger oplaaiende hartstochten bedreven? Of omdat hij het mensdom geschapen acht om hogere beginselen te dienen? Beginselen die boven hemzelf en mogelijk boven de gehele mensheid uitgaan? Mensheid, waarheen leidt u weg? Waarheen wenst U, dat uw weg zal leiden? Waar stelt Gij het doel van uw moeizame sturen?
Liggen deze vragen buiten en boven de stuurkunde?
7.3 Economie (p. 228):
Hier is wel degelijk de gelegenheid aanwezig, de geopperde samenhang tussen de begrippen van de
cybernetica en die van de economie aan getalsmatige waarnemingen te toetsen. Het zou echter een boek op zichzelf vergen om dat uit te werken en het is zeer te hopen, dat zulke werken binnenkort zullen worden geschreven door economen, die zich hebben ingewerkt in de gedachtengang van de stuurkunde.

J. Pen Macro-Economie
Hoofdstuk 1. Het eigenaardige van de macro-economie (p. 11):
Dit boek wil graag een brug slaan tussen het werk van de onderzoekers en de behoeften van de geïnteresseerde tijdgenoot.
Het meest markante van de macro-economie zit bij het feit, dat eenvoudige waarheden er wel eens op hun kop worden gezet.
12,13: Deze bewering gaat rijkelijk ver, maar er zit wel iets heel leerzaams in; het is een prima tegenwicht tegen het populaire gevoel dat algemene uitdelingen van geld aan grote groepen mensen heilzaam zijn voor de reële inkomen. Wij vinden dus ook dat de successen die met algemene stakingen worden afgedwongen, goeddeels slechts in schijn bestaan. Deze stelling is macro-economisch bijna een waarheid als een koe, maar wie teveel micro-economisch denkt verslijt schijn voor waarheid.
II. Een klassieke wereld
Hoofdstuk 6. Kracht en zwakte van het klassieke denken (p. 60):
Ook bij Adam Smith is dat
metafysisch element nog niet helemaal verdwenen, en in het midden van de 20e eeuw wees een Nederlandse beoefenaar van de klassieke theorie in alle ernst op de overeenkomst tussen economische groei en de ontwikkeling van de wereld, zoals die door Teilhard de Chardin is beschreven: een opgaande lijn, die uitmondt in het geheimzinnige punt omega, waar alle tegenstellingen zijn opgeheven. De ideologische kant van het klassieke denken houdt blijkbaar een permanente verleiding in.
Het is dan ook
geen wonder, dat andere waarnemers van het economisch leven een soms hevige afkeer van de klassieke macro-economie hebben opgevat.
V. De invloed van het buitenland
Hoofdstuk 5. Internationale samenhangen;
orde of chaos? (p. 155):
Wij ontmoeten hier blijkbaar een probleem, dat niet alleen
onopgelost is, maar tevens de grenzen van dit boek aanzienlijk te buiten gaat.
De internationale toestand blijft een onvoorspelbare storingsbron voor het binnenlandse economische gebeuren.

Econoom Jan Pen (Volkskrant 24 december 2009): ‘Mijn opinie is minder stellig. Ik formuleer het allemaal niet zo hard meer. Ik heb wel een harde stem als het moet.’
Hij schraapt zijn keel en declameert de eerste twee strofen van Die grenadiere van Heinrich Heine.
‘Dan blijkt het grote verschil: de een wil naar zijn vrouw en zijn kind, de ander niet. Die wil soldaat blijven.'
‘Het is het meest pacifistische gedicht dat ik ken.’
Tiesse (zijn zoon): ‘Maar die ene wil blijven vechten voor de keizer.’
Jan: ‘Ja, ja, ja, het gaat om het verschil tussen die twee.’ Er valt een stilte. Niet voor het eerst, maar deze duurt langer.
Uiteindelijk zegt Jan: ‘ik herken er een ideaal in. Het ideaal van het pacifisme. Nou, hup, het is mooi geweest.’

Spirituele psychologie Deel 2: Methoden van spirituele ontwikkeling in de praktijk (Piet Ransijn Civis Mundi Digitaal #96 april 2020):
Boekbespreking van: Han F. de Wit
The Great Within The Transformative Power and Psychology of the Spiritual Path.
Ethische richtlijnen bevorderen de groei van onze fundamentele menselijkheid
De Wit vergelijkt bijv. de Regel van Benedictus voor religieuzen met het boeddhistische equivalent de Vinaya. De overeenstemmig is treffend. Hij legt wel veel nadruk op de contemlpatieve weg van religieuzen, terwijl blijkt dat het heel goed mogelijk is als ‘householder’ een spiritueel leven te leiden, gehuwd en met een gezin met kinderen. Het is niet nodig om kluizenaar te worden of in een klooster te gaan. Waar het om gaat is het overstijgen van egocentisch gedrag en het handelen in de toestand van open bewustzijn te bestendigen tijdens denken, spreken en handelen. Dit betekent ook in liefde gevestigd te blijven, wat we ook doen. Zoals het motto luidt van Augustinus: “Ama et quod vis fac: heb lief en doe dan wat je wil” (p 276).
Vooral verwijzingen naar boeddhisme en christendom
Het ontbreken van de
Chinese spirituele traditie wordt echter goed gemaakt door het boek van Woei-Lien Chong, Filosofie met de vlinderslag: De Daoïstische levenskunst van Zhuangzi (en ook van Laozi). Zij maakt expliciet gebruik van het conceptuele kader van de contemplatieve psychologie van De Wit en bouwt erop voort. De nadruk op praktische spiritualiteit en beoefening van meditatie en andere oefenwegen deelt zij met De Wit. Het is dan ook een grote verdienste van De Wit dat hij de spirituele ervaring en bewustwording en de methoden daartoe centraal stelt en zich niet beperkt tot theorievorming. Zijn begrippenkader dient bij hem om aan spirituele ervaringen en oefenwegen een vergelijkend kader te geven, waarin universele kenmerken overtuigend en herkenbaar voor beoefenaars verhelderend naar voren komen.

Teilhard de Chardin Deel 1: Biografische context (Piet Ransijn Civis Mundi Digitaal #98 mei 2020):
De coronacrisis zet ons aan tot een toekomstvisie na de crisis. Dit brengt mij ertoe me weer te verdiepen in grote geesten die mij vroeger hebben geïnspireerd. Vandaar een artikel over De crisis van onze eeuw volgens Sorokin, een van mijn inspiratiebronnen, die daarmee niet uitputtend is behandeld. Evenals Sorokin had Teilhard de Chardin een toekomstperspectief van convergentie van de mensheid, aangedreven door empathie en altruïsme. Zie o.m. Sorokin,The Power of Love: Types, Factors and Methods of Moral Transformation (1954). Een transormatie waar we nog steeds op wachten, hoewel deze binnen de menselijke mogelijkheden zou liggen.Eerder dan Sorokin heeft de alomvattende evolutionaire visie van Teilhard de Chardin mij van meet af aan aangesproken, meer dan die van Darwin. In deze crisistijd, die we volgens velen zonder wereldwijde verbondenheid en solidariteit niet adequaat kunnen oplossen, is het werk van Teilhard en zijn ideeën over een wereldbewustzijn, de noösfeer, weer actueel en de moeite waard om nader te onderzoeken.

Teilhard de Chardin Deel 2: Algemene typering: evolutie van het bewustzijn in de materie (Piet Ransijn Civis Mundi Digitaal #98 mei 2020):
Deel 1 ging over het leven van Teilhard, vooral zijn jeugd en zijn ‘conflict’ met Rome, dat hem verbood zijn werken te publiceren, alleen wetenschappelijke artikelen waren toegestaan. Deel 3 gaat over de brug tussen religie en wetenschap, die essentieel is in het werk van Teilhard. In dit deel 2 volgt een typering van zijn holistische visie, waarin zijn basishypothese wordt toegelicht dat toenemende complexiteit van samenwerkende eenheden en individuen samengaat met toenemend bewustzijn.
Bewustwording wordt door Revis genoemd als centraal thema in zijn werk (p 61 e.v.). Zijn visie omvat zowel wetenschap als filosofie en religie, die bij hem in elkaar overgaan. Dat wordt in deel 3 verder toegelicht.
Teilhard heeft zijn visie heel compact samengevat in de volgende cryptische formule in een laatste dagboeknotitie: “kosmos=kosmogenese à biogenese à noögenese à christogenese” (Revis, p 49). Wat betekent deze formule? Genese betekent wording of vorming en staat voor evolutie. Biogenese is de biologische evolutie van het de biosfeer, die een levende laag om de aarde vormt. Noögenese is de vorming, de evolutie van de noösfeer, de collectieve bewustzijnslaag van communicatienetwerken die door de mensheid rondom de aarde is geschapen. Volgens Teilhard zou de het collectieve bewustzijn (Christusbewustzijn) en de onderlinge verbondenheid tussen de mensen leiden tot een hoger bewustzijn, dat hierboven is aangeduid met Christus(bewustzijn). Volgens Teilhard zou de het collectieve bewustzijn en de onderlinge verbondenheid tussen de mensen leiden tot een hoger bewustzijn, dat hierboven is aangeduid met Christus(bewustzijn).
In zijn
kosmische visie culmineert de evolutie in een hogere vorm van bewustzijn die hij Christus of Christus-Omega noemt, door anderen ‘Christus-bewustzijn’ genoemd. In het Oosten spreekt men van ‘kosmisch bewustzijn’ als een vergelijkbare notie. Paul Revis spreekt van een ‘bovenpersoonlijk bewustzijn’ of een ‘objectloos bewustzijn’ van helder innerlijk waken.
“Het is duidelijk dat hij hier buiten de natuurwetenschap is getreden” (
Revis, p 49). De contemplatieve psychologie van Han de Wit en ook de psychologie van gaat daaraan voorbij en biedt een meer universeel kader. Dat geldt ook voor het boek van Paul Revis, De evolutie van brein en bewustzijn het pionierswerk van Jung en Teilhard de Chardin.
De samenhang van toenemende complexiteit met toenemend bewustzijn
Essentieel in de visie van Teilhard is de samenhang van innerlijke en uiterlijke ontwikkelingen. Toenemende samenwerking, verbondenheid en complexiteit gaat samen met toenemend bewustzijn. Bewustwording is bij hem een centraal thema. Het is zowel een persoonlijk, als een mondiaal en een kosmisch proces, “de spil waar de evolutie om draait” (Revis, p 63). Teilhards fundamentele hypothese is dat materiële complexiteit evenredig is met toenemend bewustzijn (Delfgauw, p 70, 76).

DELTAPLUS van de Stichting Teilhard de Chardin augustus 2020 (p. 4):
In een lang artikel (p. 12-39) wordt door de mysticus Freek van Leeuwen vervolgens Het bewustzijn of het Zijn dat zich bewust is - Het weten of de geest die weet - Het cartesiaanse geest-materieprobleem belicht (p. 27).
De geestelijke eigenschappen van die bron bleken een aantal tegendelen te zijn: de algeest werd gekenmerkt door een vrouwelijke rust die zich uitdrukte in een aangenaam geestelijk donker en een geestelijke koelte, en een mannelijke beweging die zich uitdrukte in een geestelijk licht en geestelijke warmte. Ook mocht ik de
geestelijke vereniging van die mannelijke en vrouwelijke eigenschappen zien en daarbij zag ik de doordringbaarheid en vormbaarheid van de rust en haar donkere koelte en de doordringende en vormende werkzaamheid van de beweging en zijn lichtende warmte.
Daarbij gaat hij ook in op De wereldbeschouwing van Teilhard de Chardin,die hiermee samenhangt (p. 35-38). Hij komt tot de wellicht verrassende uitspraak dat
“De liefde niet alleen de aantrekkingskracht tussen twee wezens is, maar een algemene eigenschap van alle leven vormt” (p. 36).
35: Teilhard ging ervan uit dat er een Schepper is die de stoffelijke schepping met een bepaald doel heeft geschapen, namelijk om aan de mens de mogelijkheid te bieden zich te ontwikkelen door de stof te leren beheersen. Door die arbeid maakt de mens een ontwikkeling door, waarbij de aanvankelijke zelfgerichtheid wordt overwonnen en de mensheid steeds meer naar een menselijke gemeenschap toe groeit, in eendracht verzameld wordend rondom het
punt-Omega.
35,36: Wat zich daarbij ontwikkelt is zowel de vorm van de materie als de ‘psychische binnenkant der dingen’, de geest die verbonden is aan alles wat een bepaalde vorm heeft. Uiteindelijk komt die geest tot een toestand van
zelfbewustzijn en een kosmische liefde, die de kracht is die allen naar dat punt-Omega laat toebewegen en rondom dat punt zal samenbrengen.
Het
‘zelfbewustzijn’ dat Teilhard noemt, is in overeenstemming met het ‘zich bewust zijn’ een het ‘zichzelf bewust zijn’, waarbij het wederkerende voornaamwoord ‘zich’ door ‘zelf’ nog eens wordt benadrukt en daardoor verwijst naar de persoon, de menselijke geest, die zich, door zijn eigen innerlijke werkzaamheid waar te nemen, in de toestand ‘zich van zichzelf bewust zijn’ is gekomen.

Een groot allesomvattend veld van energie (Jack Patterson TheoSofia juni 2004 p. 124):
Geest is het Absolute binnen de wereld van manifestatie en bezielt volgens H.P. Blavatsky alle materie en substantie als het levensbeginsel. Leven is geest, is beweging. Zijn tegenpool, materie, die ten grondslag ligt aan de wereld van vormen is het stabiele aspect van de dualiteit. Het spel van het actieve levensbeginsel door de wereld van vormen heen brengt bewustzijn voort en maakt evolutie mogelijk. Deze dualiteit is vanzelfsprekend uiteindelijk illusionair omdat het doel van de evolutionaire reis van de zelfbewuste wezens is terug te gaan naar de Eenheid waaruit zij zijn voortgekomen – maar nu nemen zij de vruchten van hun ervaringen uit de wereld van dualiteit met zich mee.
“De wortel van de gehele natuur, objectief en subjectief, en van al het andere in het heelal, zichtbaar en onzichtbaar, is, was en zal altijd één absolute essentie zijn, van waaruit alles begint en waarin alles terugkeert”
125: Er kan een objectief element zijn in de hogere bewustzijnsniveaus, maar zij die het Al-bewustzijn of kosmisch bewustzijn hebben gekend, vertellen dat het totale universum is ervaren binnenin hun bewustzijn als mens. Zij zijn het universum, wat erop wijst, dat op dit bewustzijnsniveau dualiteit is overstegen. Maar voor ons in de lagere werelden van de persoonlijkheid, vormen subject-object-relaties en alle andere dualiteiten de werkelijkheid.
Het moet niet alleen de zichtbare en concrete wereld inhouden maar ook de onzichtbare rijken, vol leven op een meer verfijnd en minder vast niveau. Alles deelt in deze Eenheid die tegenwoordig soms God-Energie wordt genoemd.
Enkelen zijn zich, in diepe meditatie, bewust geworden van dit uitgestrekte energieveld; zij realiseerden de eenheid met al het leven in een transcendente ervaring van
kosmisch bewustzijn.10
10) Dr R.M. Bucke,
Cosmic Consciousness (Dutton, New York, 1923)

Het individu, de groep en emancipatie (Gesprek met schrijver en filosoof Maxim Februari Radboud Reflects en Bibliotheek Gelderland Zuid 22 juli 2020):
Wereldwijd stijgt het aantal protesten en vooral jongeren blijken hierachter de drijvende kracht te zijn. Dat terwijl ze lang werden gezien als een individualistische en apolitieke generatie. Wat is hier aan de hand? Met wat voor emancipatiebewegingen hebben we nu te maken?
Schrijver en filosoof Maxim Februari benadert deze vraag vanuit de tegenpolen ‘individu’ en ‘groep’. Groepen hebben regels en sluiten daarmee uit. Maar individuen die hun identiteit centraal stellen sluiten ook uit. Juist in de kunst wordt dit zichtbaar. Kom luisteren en ga in gesprek met schrijver en filosoof Maxim Februari.
Emancipatiestrijd
De emancipatiestrijd is volop gaande. Dit voorjaar kreeg het Black Lives Matters-protest globale weerklank en ook de #MeToo- en LHBTQI+-beweging zijn nog springlevend. Deze bewegingen strijden in eerste opzicht allemaal voor hetzelfde: voor emancipatie en erkenning. Maar betekent het strijden voor emancipatie voor iedereen wel hetzelfde? En welk risico schuilt erin als individuen strijden vanuit hun eigen verhaal? Maxim Februari geeft een korte inleiding en daarna in gesprek met ethicus Marcel Becker.

Naar een meer universeel ethisch perspectief. Over het werk van ethicus Peter Singer, Een ethisch leven, Ethiek in een tijd van globalisering en andere werken. (Piet Ransijn Civis Mundi Digitaal #81 6 april 2019):
Wat Singer boeiend maakt is zijn toepassing van de min of meer klassieke filosofie van het utilitarisme op eigentijdse problemen.
Het onpartijdige gezichtspunt van het universum
Singer meent dat ethisch gedrag of
‘leven volgens ethische normen’ zelfzuchtig eigenbelang overstijgt, dat niet in overeenstemming is met meer universele ethische principes. Als universeel principe noemt hij de ‘gouden regel’ - een ander behandelen zoals je zelf behandeld wil worden: je naaste als jezelf – zoals dat voorkomt bij Confucius, Mozes (in Leviticus), Jezus, in Indiase geschriften (in de Oepanishaden en het epos de Mahabharata), bij de Stoïcijnen en in de filosofie van Kant. Een dergelijk universeel standpunt vinden we ook bij de ‘onpartijdige toeschouwer’ van David Hume en Adam Smith (p 36). Ethisch handelen houdt rekening met de belangen van anderen. Bij de utilitairistische ethiek gaat het om “de handelswijze… die per saldo de beste gevolgen heeft voor alle betrokkenen” in termen van toename van geluk en vermindering van pijn (p 38). Aan het eind van dit artikel wordt de onderbouwing van de ethiek van Singer uitvoeriger toegelicht vanuit het universele, kosmische perspectief, dat onpartijdig en objectief is.
Een objectieve ethische visie
In de bespreking van het boek van Robert Sapolsky door Patricia van Bosse wordt de biologische basis van onze sociale neigingen toegelicht. Altruïsme en samenwerking zouden ook een evolutionaire genetische basis hebben. Samenlevingen die kunnen samenwerken zouden een evolutionair voordeel hebben t.o.v. samenlevingen die daartoe minder in staat zijn, volgens evolutiewetenschapper Peter Turchin in Ultrasociety: How 10.000 years of war made humans the greatest coöperators on earth.
Onze toekomst hangt af van ons vermogen tot samenwerken. Dat vraagt een ethische levenswijze.

Ethiek: Vragen van leven en dood (Hogeboom v.B. GAMMA december 2000 p. 4-5):
Een aanbeveling van het themanummer van CIVIS MUNDI onder deze titel, verschenen sept. 2000 1 als inleiding op het interview met Peter Singer ( p.3.):
Dit is ook het geval met de boeken van Peter Singer (p.3), die wereldwijd een enorme aftrek vinden. Ik maakte er kennis mee tijdens een symposium van de Association Teilhard de Chardin in Parijs van 20-22 oktober jl., waar diepgaand over deze problematiek werd gediscussieerd naar aanleiding van lezingen als Les Pères de l'Eglise - Questions sur l'embryon' en 'Attitudes du physicien, attitudes du croyant.
'De ethiek herzien' - de leer van de heiligheid van het menselijk leven is niet langer verdedigbaar (Henk Hogeboom v.B. interviewt Peter Singer GAMMA december 2000 p. 6-11):
Onze modern medisch handelen verplicht ons de status van het menselijk leven opnieuw te doordenken: niet al het menselijk leven is evenveel waard en evenmin altijd kostbaarder dan het leven van een dier. Welke consequenties voor de bio-ethiek moet men trekken uit dit nieuwe 'gebod'? Antwoorden van een weinig orthodox filosoof...
Kantekeningen bij het bovenstaande:
Een poging om moeilijke zaken eenvoudig te zeggen (p. 12-16):
Teilhard legt niet de nadruk op het kwaad. Hij gaat uit van het goede. Reïncarnatie van een bewustzijn, dat op zichzelf goed, uniek en eeuwig is, heeft geen zin.
Het kwaad komt van onze chaotische kijk op het leven. Het kastesystemen is er een voorbeeld van. Het is niet wezenlijk, maar als creatie van de mens een vergankelijk kwaad, dat veel lijden teweegbrengt. Als wij ons bewust worden van het goede, verdwijnt dit menselijke leed en kwaad als sneeuw voor de zon. Tastend en zoekend draagt de mens bij tot een maximalisering van het bewustzijn, waarmee iedereen een unieke relatie voelt in het punt Omega. Dit punt is immanent aan deze wereld, maar transcendent eraan is God, die wij alleen als Persoon kunnen ervaren, omdat wijzelf meer persoon zijn naarmate wij meer relaties tot ons laten doorklinken (per-sonare), maar Die onafhankelijk van onze tijd en ruimte ons aller begrip te boven gaat.

Economie Samen (Ewald Engelen De Groene Amsterdammer 23 juli 2020 p. 9):
Horendol word ik ervan. Van dat zijige gedweep met het woordje ‘samen’. Zogenaamd zijn we voor het virus allemaal gelijk. En moeten we ons daarom aan het totalitaire script houden dat epidemiologen voor ons hebben uitgedacht: samen tegen corona. Of zoals de officiële slogan van de rijksoverheid luidt: ‘Alleen samen krijgen we corona onder controle.’
Me hoela. Het is loze retoriek, die diepe en groeiende ongelijkheid moet toedekken.
Fijn voor aandeelhouders, obligatiehouders, huisjesmelkers en kunstverzamelaars, zo’n bodem onder het financiële stelsel, maar u en ik worden er geen spat wijzer van.
De nog altijd veel te knusse relatie die de Europese Centrale Bank met grootbanken onderhoudt, doet de rest. De 1350 miljard euro die de ECB sinds maart in het financiële stelsel heeft gestoken, had immers net zo goed in de zak van gewone burgers, op de begroting van nationale overheden of in speciale coronafondsen kunnen worden gepompt, zoals de Amerikaanse econoom Stephanie Kelton in haar briljante
The Deficit Myth betoogt. Niet de ECB. De geldmannen (en een enkele vrouw) uit Frankfurt hebben alleen de belangen van andere geldmannen op het oog. Ook al tooit de bank zich op zijn website met de zinsnede dat het is bedoeld om burgers te helpen, de enigen die er wat aan hebben zijn de bankier en de financier.
Afgaand op de ervaringen met drie kabinetten-Rutte zullen die de
ongelijkheden alleen maar verder vergroten. Kapitaal, grootbedrijf en boomers zijn de geheide winnaars; arbeid, kleinbedrijf en millennials de gedoodverfde verliezers.
Wat nou samen?

Rechtsstaat (Casper Thomas De Groene Amsterdammer 23 juli 2020 p. 7):
Het Europa dat Rutte met al zijn zuinigheid nastreefde is ook een Europa waar landen elkaar kunnen aanspreken op democratische gebreken en het stutten van de rechtsstaat kunnen eisen in ruil voor EU-geld. In tijden van oprukkende autocratie is dat een wenselijk uitgangspunt.

De neus van Omzigt (John Schoorl interviewt Pieter Omzigt Volkskrant Magazine 24 december 2020 p. 60-68):
Met ronkende Kamervragen, een onstilbare dossierhonger en vol emotie gaf CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt in 2020 een masterclass volk vertegenwoordigen. Dat hij desondanks geen
lijsttrekker werd, was eigenlijk wel een opluchting.
En als iemand wel in de gaten had wat er misging, bereikte het de minister of staatssecretaris niet en volgde het wereldkampioenschap
bestuurlijk onvermogen.
Daar kan hij zich ook zo over opwinden: dat er rond dit schandaal
passieve woorden worden gebruikt, of de verleden tijd. Zo van, het is gebeurd, het is achter de rug. Of zoals premier Rutte zei: de bal was in het ravijn gerold, en niemand stak een poot uit. Zomaar? Door de zwaartekracht? Pardon?!
Nee, zegt Omtzigt dan uit volle borst, de overheid nam besluiten waardoor burgers zeer ernstig benadeeld zijn, hun hele leven afgebroken hebben zien worden. Ze zijn hun baan kwijtgeraakt, hun huis, hun gezin. Dat is het gevolg geweest van een actieve handeling. Dat wil niet zeggen dat er een groot plan lag bij de Belastingdienst om het zo te doen. Dat iemand denkt: o leuk, we gaan 30 duizend mensen wegzetten als fraudeurs en we trekken hen het vel over hun oren. Nee! Maar: het is wel actief beleid. En: de incassovorderingen bij de mensen zijn nu dan wel gestopt, en de mensen voelen niet langer de voet van de overheid op hun nek, maar ze zijn nog steeds niet allemaal gecompenseerd voor deze ellende.
Verheft zijn stem: ze kunnen beter hun tijd gebruiken om de problemen voor die ouders op te lossen! Of:
als Rutte en consorten sneller met alle informatie op de proppen waren gekomen, had dat ons allemaal een hoop tijd gescheeld!
Daarom schrok hij ook niet wezenlijk van het malle, ontkennende antwoord van Wiebes (VVD), de toenmalige staatssecretaris van Financiën, die verklaarde dat geen enkele ouder in de problemen was geraakt.
Laten we daarom stilstaan bij het ware
omslagpunt van deze kwestie, volgens Omtzigt, in het voorjaar van 2019. Inmiddels had hij al de nodige slachtoffers gesproken.

Solidariteit (Carlijne Vos Volkskrant 24 december 2020 Opinie p. 26):
Vluchtelingen en migranten zijn vergeten door corona.
Het Westen laat zo op steeds meer gebieden gaten vallen waar andere mondiale spelers gretig op inspelen. Zo komt noodhulp steeds vaker uit de islamitische wereld en tonen landen als Saoedi-Arabië, Qatar en Iran zich veel genereuzer in het aanbieden van op-leidingsmogelijkheden aan bijvoorbeeld Afrikaanse jongeren, waardoor die landen aan politieke en religieuze invloed winnen met alle gevolgen van dien.
Het vergrijsde Europa verliest zo in rap tempo aan betekenis, terwijl het door zijn geografische ligging wel geconfronteerd blijft met de gevolgen van armoede: migranten én vluchtelingen zullen immers blijven aankloppen voor een beter bestaan.
Europa krijgt zo zijn gebrek aan vergezichten en solidariteit als een boemerang in het gezicht terug.

Belastingparadijzen (Fons Keislair Volkskrant 22 juli 2020 p. 25):
Door de houding van Rutte en Hoekstra is de reputatie van het Nederlandse volk veranderd van vooruitstrevend tot
kille boekhouder. Je zou bijna denken dat Nederland alleen de bijdrage betaalt, terwijl Duitsland een veel groter evenredig deel ophoest. Dat de Duitsers daar in meerderheid achter staan, laat zien dat zij solidair en vooruitstrevend zijn.
Nederland blijft maar hameren op hervormingen in de zuidelijke landen; bedoelen we daarmee dat die landen ook belastingparadijzen moeten worden?

Stekel VVDér (Pieter Klok Volkskrant 22 juli 2020 p. 23):
Mark Rutte heeft een beeld van zijn achterban dat niet bepaald in overeenstemming is met zijn eigen zonnige en royale aard. De VVD-stemmer is in zijn ogen zeer gehecht aan de hypotheekrenteaftrek, iemand die liefst 'vroem vroem' roept als hij achter het stuur plaatsneemt en een gezonde afkeer heeft van Europa.
In werkelijkheid is de VVD-stemmer misschien veel aardiger en minder egoïstisch. Toen Rutte de hypotheekrenteaftrek uiteindelijk beperkte, maakte niemand zich echt druk. Als Rutte straks het autogebruik gaat ontmoedigen en gaat investeren in het openbaar vervoer, zal hem eenzelfde reactie ten deel vallen, zei VVD'er en HTM-baas Jaap Bierman in deze krant. En als de premier in de toekomst dezelfde draai maakt als Angela Merkel, zal hij merken dat zijn VVD
veel pro-Europeser is dan gedacht.

Lijsttrekkersverkiezingen CDA De belofte van een koerswending (Marcel ten Hooven De Groene Amsterdammer 23 juli 2020 p. 10-11):
Nee tegen Baudet, een eerherstel van de overheid, een lijsttrekker met liefde voor de grote stad. Met de verkiezing van Hugo de Jonge als leider slaat het CDA nieuwe wegen in.
‘Mensen moeten kunnen rekenen op een beschermende overheid. Het CDA moet daar een leidende rol in spelen’, zei De Jonge in Trouw op de dag dat hij zich voor het lijsttrekkerschap kandideerde. Als minister van Volksgezondheid verkondigde hij al eerder dat hij minder marktwerking in de zorg wil. Ook omarmde hij het koersrapport Zij aan zij, waarin het Wetenschappelijk Instituut voor het CDA pleit voor minder markt in de publieke diensten.

Kunnen bèta's iets leren van ‘pseudo’-wetenschappers? (Peter de Waard de Volkskrant 22 juli 2020 p. 20):
Maar in het Outbreak Management Team zitten alleen maar medici. Mogelijk kunnen de wetenschappers nu iets leren van de
economen. Ze zouden hun oor te luisteren moeten leggen bij psychologen en sociologen. Geen formules meer over de verspreidingskansen van het virus, maar gedachten over hoe een paniekerige overheid en een hysterisch volk zullen reageren als de bèta’s elkaar in de haren blijven vliegen over de juiste aanpak.

Fokke Obbema interviewt Maxim Februar ‘Intellect is allerminst zaligmakend’ Volkskrant 13 juli 2020 (p. 12-13):
Maxim Februari verzet zich fel tegen het behandelen van burgers als een datasetje. ‘Dat heeft direct te maken met het besef van innerlijke rijkdom van mensen’, zegt hij in de laatste aflevering van deze serie voor het zomerreces.
Heeft u dat syndroom nog altijd?
‘Het is een almachtsfantasie waar ik in ieder geval te lang mee door ben gegaan. Sinds een jaar krijg ik zo veel post dat het niet meer te behappen is. Ongeveer de helft daarvan behelst verzoeken maatschappelijke problemen op te lossen. Ik heb het onderwijs, de zorg, de kunst, de wetenschap, de digitalisering en juridische kwesties onder me, zo ongeveer de portefeuille van het hele kabinet. Rond de jaarwisseling werd het me te veel. Het beeld dat toen bij me opkwam was de
Madonna della misericordia: de maagd Maria die de mensheid onder haar blauwe mantel neemt en iedereen troost biedt. Toen vroeg ik me af: waarom komt dat beeld telkens boven? Afgelopen maand begreep ik: ik wil af van dat gevoel dat ik alles moet oplossen. Ik ben Maria niet.
‘In je serie zijn er mensen die zeggen: het komt allemaal goed – ze behoren tot een bepaald soort optimistisch menstype. Daar reken ik mezelf niet toe.
De wereld zit vol tegenslagen en meevallers. Er is dus altijd leed. Je voorkomt dat niet, lost het ook niet op, maar je kunt wel beschermen en troosten. Daarom houd ik zo van rechtsbescherming en vandaar ook die rare hoop dat Maria het troosten van me overneemt’.

Nederlandsche Bank duikt in eigen slavernijverleden (Sander van Walsum Volkskrant 13 juli 2020 p. 16):
Maar meer nog dan in feiten en cijfers is Brandon – die werkzaam is bij de VU en bij het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis IISG – geïnteresseerd in de vraag of en hoe belanghebbenden bij de slavernij zichzelf probeerden te rechtvaardigen. Toen de Republiek der Zeven Verenigde Provinciën betrokken raakte bij de slavernij, verdedigden de voorstanders van dit verdienmodel – principiële tegenstanders waren er ook – zich van het argument ‘dat God het zo heeft gewild’.
Lotsbestemming
Wie behoefte had aan een nadere argumentatie kon zich beroepen op het Bijbelboek Genesis 9, vers 20 tot en met 27. Hierin vervloekt Noach zijn zoon Cham, die bij wijze van straf zijn broers Sem en Jafet eeuwig moet dienen. Kerkhervormer Maarten Luther, die ook als antisemiet een onverwoestbare reputatie geniet, stelde dat de vervloekte Cham de stamvader was van alle gekleurde mensen, en dat zijn zoon Kus de stamvader was van de Afrikanen. Hun lotsbestemming zou dus al in het eerste Bijbelboek zijn vastgelegd.
‘Bij het slavernijdebat ging het nauwelijks over
medemenselijkheid, maar over de vraag hoe de koloniale economie zonder inzet van slaafgemaakten rendabel kon blijven, en hoe met de eigendomsrechten van slavenhouders moest worden omgegaan.’ Voor de regeling die uiteindelijk werd getroffen, 30 jaar nadat Groot-Brittannië zover was, werden laatstgenoemden als deskundigen geraadpleegd. Hun schadeloosstelling was daarmee in overeenstemming: ze kregen 200 à 300 gulden voor elke vrijgemaakte slaaf.

Filosofisch kwintet 12 juli 2020 NPO1
#1. De wetenschap staat onder druk
Volgens Trudy Dehue zouden de samenwerkingen tussen wetenschap en overheid of bedrijfsleven wel moeten kunnen bestaan, maar dan met extra buffers. "Het meeste testen van geneesmiddelen gebeurt door bedrijven die in dienst zijn van de farmaceutische bedrijven. Door commerciële instellingen met een financieel belang. Daar moet de overheid een knip maken," zegt Dehue.

Vedisch leven: Leefstijl, Preventie & Zelfheling (Piet Ransijn Civis Mundi Digitaal #78 februari 2019)
De Veda’s zijn de oude Indiase overlevering. Ze betreffen het hele leven. Vedisch leven is een omvangrijk praktisch boek, een soort holistische levenswetenschap, gebaseerd op de Vedische wetenschap, die berust op de kennis van het bewustzijn, dat beschouwd wordt als de bron van alle kennis. “Ken dat waardoor al het andere gekend wordt,” zeggen de Oepanishaden, de Indiase wijsheidsboeken, die tot de meest bekende Veda’s behoren, met de Bhagavad Gita. Daarnaast heeft de Ayur Veda, de Indiase gezondheidsleer enige bekendheid gekregen, onder meer door Maharishi Mahesh Yogi en Deepak Chopra in zijn voetspoor. Ayur Veda betekent weten(schap) van het leven. Het woord veda is verwant met ons woord weten. Een groot deel van het boek is gewijd aan deze gezondheidsleer en levenswetenschap. Het bestrijkt vele levensgebieden in een helder en uitvoerig betoog dat gericht is op praktische toepassingen. In India is deze geneeswijze naast de westerse geneeskunde gemeengoed.
Wijs en ethisch gedrag
Naast geweldloosheid noemen de Yogasoetra’s van Patanjali (II-29-32) de volgende ethische principes in de vorm van geboden en verboden (yama’s en niyama’s, beheersing en beteugeling): geen onwaarheid spreken, niet stelen, geen (vitale seksuele) energie verspillen (onkuisheid), niet van anderen profiteren (geen hebzucht), reinheid en zuiverheid, tevredenheid, discipline, studie en devotie. Het komt overeen met de bijbelse tien geboden.
In de epische geschriften, de
Mahabharata en het Ramayana, de Indiase Illias en Odyssee, en in oude verhalen (Purana’s) worden deze principes gedetailleerd weergegeven door exemplarische helden en wijzen. In oude tijden waren er filosoof-koningen, zoals bijv. keizer Ashoka (zie mijn artikel over moderniteit en spiritualiteit in nr 77).
De wijze Vidura geeft in het epos de
Mahabharata aan zijn koninklijke broer de volgende adviezen: “Het welzijn van de mensen beschouwen als persoonlijke verantwoordelijkheid… Het lijden van mensen die van hem afhankelijk zijn niet negeren… Eerlijk en toegankelijk zijn… Goed onderwijs en het overdragen van kennis stimuleren. Vooruitgang en deugdzaamheid bevorderen… Rijkdom niet misbruiken… Niet alleen de voorkeur geven aan een selectieve groep,” enz. (p 186). Dergelijke principes zijn nog steeds actueel voor onze leiders.

Het hart van Patañjali’s Yoga Sūtra’s (Ingmar de Boer 3 augustus 2012):
Naar aanleiding van het zeer inspirerende seminar ‘Transformation of Consciousness: the Yoga Sutras of Patañjali’ met Ravi Ravindra afgelopen juni 2011 op het Internationaal Theosofisch Centrum in Naarden, wil ik samen met de lezer in dit korte artikel proberen de essentie van de Yoga Sūtra’s aan te raken, aan de hand van de meest relevante sūtra’s. Waar dat nuttig is kunnen we de vertaling van Ravindra raadplegen, die van I.K Taimni en de Yogabhāṣya, het belangijkste commentaar op de Sūtra’s, dat wordt toegeschreven aan de Ṛṣi Vyāsa.1, 2, 3, 4
1.) Ravi Ravindra, The Wisdom of Patañjali’s Yoga Sutras, Morning Light Press, Sandpoint, ID (USA), 2009\\
2.) I.K. Taimni, De Yoga-Sūtra’s van Patañjali, Esoterische Studiegroep Theosofie, ‘s-Gravenhage, 1975
3.) Ganganatha Jha, Yoga Darsana: The Yoga Sutras of Patanjali with the Bhashya of Vyasa, Rajaram Tukaram Tatya, Bombay, 1907
4. James Haughton Woods, The YogaSystem of Patanjali, or the Ancient Hindu Doctrine of Concentration of Mind, Harvard University Press, Cambridge, MA (USA), 1914
Wat is yoga?
De overeenkomst tussen mens en wereld, of micro- en macrokosmos, is in occulte literatuur vaak een sleutel tot hoger inzicht. De citta, het denkvermogen, bevat de middenstof (ook citta genoemd) waarin de gedachten en gevoelens tot aanzijn komen. Welke typen vritti’s er zijn en waardoor ze worden veroorzaakt wordt vervolgens uitgewerkt in sūtra 1.5 en verder. De vijf typen zijn ware kennis, valse kennis, fantasie, slaap en herinnering.

Aris Otzen Stappen van bewustzijn volgens Patanjali (GAMMA juni 2010 p. 39-45):
De Yoga-Sutra's van Patanjali bestaan uit vier delen. 1. Samadhi Pada - waarin de toestand van
samadhi, meditatieve extase, wordt belicht. Dat is tegelijk het beoogde doel van de yoga. Deze wordt kernachtig omschreven door de tweede Sutra: 'Yogas citta-vrtti-nirodhah', door dr. Taimni vertaald met: 'Yoga is het stilzetten van de wijzigingen van het denken'. Indachtig het gegeven dat ons denken in de subtielere niveaus van materie immer in beweging is, veroorzaakt ze een voortdurende verwarring. Ons denken wordt vertroebeld door karmische processen en daarmee is het contact met het Hoogste Zelf (door Patanjali genoemd: Purusha - God, zuiver bewustzijn) grotendeels verloren geraakt. De yoga biedt echter een methode om die causale ruis tot bedaren te brengen en zelfs weg te wissen - al zullen daar wellicht meerdere levens voor nodig zijn. Dan kan samadhi worden bereikt en zal men zich bewust zijn van zijn of haar goddelijke afkomst.

AOS CONCREET VI-A: Sjamanen, Mystici (Benedict Broere GAMMA nr. 4 augustus 2000, p. 47-52):
Quaestio:
In GAMMA jrg. 7 nr.2, het artikel Go with the flow, had je het erover dat alle religies raadgevingen zijn van God naar de mens toe. En dat God in religie probeert de mens te leiden, wèg van de verschrikkingen en opwaarts naar een betere wereld. Kun je daar wat meer over vertellen?
Benedict: Ja, het lijkt erop dat God een wereld maakt en dan uiteindelijk ontdekt, na vele miljarden jaren, dat dat delicate wezen mens daarin veel leed kan ondervinden en leiding behoeft. Ik denk daarom dat alle grote mythen, religies en religieuze filosofieën ontstaan zijn onder invloed van religieuze inspiratie, van een contact met God, van Gods pogingen tot leiding geven. En dat ondanks de elementen erin die met het
wetenschappelijke niet te rijmen zijn al deze grote verhalen iets wezenlijks vertellen over de wereld waar we in zitten. Dat als je dat onwetenschappelijke eruit filtert, dat je dan een residu over houdt dat in zichzelf waardevol is, waardevol voor het begrip van de werkelijkheid, waardevol om in combinatie met andere inzichten bij te dragen aan het algemene inzicht in de werkelijkheid.
Q: Dus het is niet puur
openbaring? God, of een engel, of wat dan ook, sprak tot mij...?
B: Ja, wel
openbaring... Men zal het als een openbaring ervaren. Maar ik denk dat religies worden geboren in de samenwerking van God en een religieus geïnspireerde. En het inzicht dat wordt doorgegeven, of dat nu werkelijke boodschappen zijn, of het geheel van de gebeurtenissen waarin de geïnspireerde centraal staat, is afgestemd op wat men in die bepaalde tijd en ruimte begrijpen kan. De oude teksten, bijvoorbeeld Thora, Bijbel, Koran, I-Tjing, Bhagavad Gita, bevatten geen wiskunde, geen natuurkundige wetten, geen econometrie, enz. Want dat zou zinloos geweest zijn. Ze bevatten datgene wat men in een bepaalde cultuur begrijpen kan. In een taal die de mensen daarin aanspreekt.

Raimund Badelt De spiritualiteit van Teilhard de Chardin ter ondersteuning bij een hedendaagse oriëntatie - IV (GAMMA maart 2016 p. 8,9):
De New-Agebeweging18 van de jaren tachtig kon als een reactie op deze tendensen gelden. Hoe divers en amorf ze ook waren (de hippiebeweging,
astrologische speculaties over een 'watermantijdperk', spirituele technieken, esoterie enz.), toch waren er ook serieus te nemen inspanningen rond de ecologie alsmede het integreren van het westers-rationele denken met de ervaringen van oosterse cultuuruitingen. Teilhard werd in de kring van New-Age door auteurs van de meest verschillende richtingen geciteerd.19 Of de exact denkende natuurwetenschapper en van een diep geloof in een persoonlijke God doordrongen Teilhard deze claims welgevallig zouden zijn geweest, lijkt eerder twijfelachtig.

AOS CONCREET II: QUAESTIO (Benedict Broere GAMMA DECEMBER 99 p. 5):
Q: Maar waarom zou je een middenpositie innemen? Waarom is de wereld niet gewoon een evolutie of God?
B: Wel, die middenpositie is een synthese van twee standpunten, globaal omschreven als wetenschap en religie. Ik wil ze allebei recht doen, omdat ik denk dat als je een van beide laat domineren, dat je dan de werkelijkheid tekort doet. Kijk, het menselijk bewustzijn staat in wisselwerking met de wereld, en in die wisselwerking ontstaan er, mede bepaald door het in het bewustzijn werkzame AOS, wereldbeelden.
6: Als je nu van al die wereldbeelden alleen maar een bepaald soort wereldbeelden accepteert, bijvoorbeeld alleen maar de
analysedominante wereldbeelden (o.a. rationalisme, materialisme, positivisme, sciëntisme) of alleen maar de synthesedominante wereldbeelden (o.a.animisme, hindoesme, christendom), dan neem je de werkelijkheid niet serieus. Dan ontken je bepaalde zaken die het naar voren brengt, zaken waar iemand persoonlijk misschien niets mee heeft, zeker niet in termen van ervaring, maar die voor anderen wèl van belang zijn, wèl ervaren worden.
9: Q: Een soort van historisch een-twee-drie'tje?
B: Het is wat simpel gezegd, maar ja, zo zou je het kunnen zien, ja. Het is een schematische reductie van een - historisch gezien - enorm complex en grillig verlopend proces, dat begonnen is bij de vorming van de eerste
animistische wereldbeelden in de prehistorie, zich vervolgens gedifferentieerd heeft naar een reeks van grote religieuze en filosofische denk- en ervaringswerelden in een aantal cultuurcentra en dat nu in een mentale worsteling met het zo dominante materialisme van de moderne tijd probeert tot een derde weg te komen, de weg van een herontdekte maar vernieuwde Creativiteit.
In dat proces zie je constant dat bewustzijn veranderen. Vanuit het
synthesedominant en animistisch bewustzijn van de jager-verzamelaar ontwikkelt zich, naarmate de samenlevingen complexer worden, steeds meer analytisch bewustzijn, leidend tot het 19e- en 20e-eeuws, materialistisch en mechanistisch wereldbeeld, terwijl er tegenwoordig iets gloort van een zich herkennen als creatief proces in het grotere Creatieve Proces van de werkelijkheid.

Alchemie, de wetenschap der transformatie (Philippa Hartley Theosofia april 2000 p. 62):
We zijn geneigd te denken dat de wetenschap zo omstreeks de 16de eeuw geboren werd, verbonden met namen als Copernicus, Galileï en Isaac Newton. Dit is echter verre van waar. De eerste duidelijke berichten over wiskundige en natuurwetenschappelijke verrichtingen komen uit het Midden Oosten en het gebied van de Nijl vele duizenden jaren vóór Christus.
63: Vier andere fundamentele denkbeelden die wijd verbreid waren in het oude Griekenland, hadden een grote invloed op de Alchemie:
Hylozoïsme: de gehele Natuur is gelijk aan de mens, levend en sensitief.
De Wet: het grote universum van zon en sterren, de ‘macrokosmos’, wordt bestuurd door dezelfde wetten die onze aarde besturen en het lichaam van de mens, de ‘microkosmos’.
Astrologie: de sterren beïnvloeden en voorspellen de gang van zaken op aarde.
Animisme: elke schijnbaar spontane gebeurtenis is in werkelijkheid terug te voeren op een of ander persoonlijk wezen, zoals elf, bosgeest, kabouter enz.

Politici, wijs niet te snel naar de wetenschap Melanie Peters Volkskrant 24 juli 2020 p. 24):
Bestuurders moeten transparanter zijn over hoe ze onderzoek meewegen in de besluitvorming.
Dat de relatie tussen wetenschap en politiek kwetsbaar is, zien we al jaren in het onderzoek dat we doen bij het Rathenau Instituut. Het gaat erom dat we de onafhankelijkheid van de publieke kennisinfrastructuur waarborgen en ervoor zorgen dat ook niet-gestelde en onwelgevallige vragen kunnen worden onderzocht.
In tijden van crisis is elke minister nog banger om het verkeerde te doen en zouden we allemaal willen dat de wetenschap ons verlost van moeilijke keuzes. Dat kan helaas niet. Ministers zullen het moeten doen met de kennis die er is, maar hun keuzes zelf zijn politieker dan ooit en vragen juist daarom om debat. Kamerleden kunnen daarbij helpen door heel kritisch te zijn, maar ook te beseffen dat de wetenschap helaas nooit dicteert wat het juiste is om te doen en dat de juiste weg uit deze crisis bestaat uit het telkens opnieuw afwegen van dilemma’s.

Essay De comeback van astrologie
Reiken naar het hogere (Marian Donner De Groene Amsterdammer 23 juli 2020 p. 42-45):
Wie gelooft in sterrenbeelden, begeeft zich op het terrein van religie en complottheorie. Toch hebben
astrologie en wetenschap meer met elkaar gemeen dan je zou denken.
Net zoals Theodore Roosevelt, die zijn geboortehoroscoop altijd binnen handbereik in een la van zijn bureau had liggen. Of Charles de Gaulle en François Mitterrand die regelmatig astrologisch advies inwonnen. Het schijnt dat Ronald Reagan geen beslissing nam zonder consult van zijn astroloog, zelfs de ontwapeningsonderhandelingen met Michail Gorbatsjov stemde hij erop af. In China werden in 2015 een miljoen minder baby’s dan normaal geboren omdat een Geit als geboorteteken kennelijk niet iets is wat je je kind wil aandoen.
Wij zijn vrij, wordt ons steeds weer verteld, het leven is wat je er zelf van maakt – maar hoe weet je wat de juiste weg is? Het gebrek aan een richtinggevende autoriteit heeft ons stuurloos gemaakt.
Maar uiteindelijk is de mens een metafysisch wezen. Hij is de enige diersoort die continu probeert om zichzelf en zijn werkelijkheid te ontstijgen. Hij zoekt naar méér dan files en rijen in de supermarkt waar zijn fysieke leven uit bestaat. Hij wil iets groters en iets hogers. Of het nu via wetenschap, religie, kunst of astrologie is. In essentie zijn ze gelijk in de zin dat het allemaal pogingen van de mens zijn om een verbinding te maken met de wereld om hem heen, met zijn lot en de geschiedenis, in de hoop zich zo te verzoenen met zijn eigen nietigheid.

Engagement, emancipatie en sociale wetenschappen in een mondiaal perspectief- I (Gerrit Huizer GAMMA - december 1999 p. 17-26)
18,19: Lewin was de initiator van action research vooral met betrekking tot conflictueuze situaties. En als Joods asielzoeker in de VS in de dertiger jaren wist hij uit ervaring waar hij het over had. Zijn benadering om sociale processen of structuren te leren kennen was om ermee te experimenteren, zij het meestal op kleine schaal.24 In zijn voetspoor werd ons toentertijd geleerd dat een zekere mate van engagement, actieve participatie in veranderingsprocessen gepaard kan en moet gaan met regelmatig afstand nemen. Om dit goed te doen is een verhoogde mate van sensitivity nodig en vooral ook zelfkennis, observatie van het zelf als onderzoeksinstrument. Wij werden daarin dan ook enigszins getraind. Deze sensitivity sloot in mijn geval toentertijd aan bij het proces van afstand nemen van mijn traditionele christelijke achtergrond en de existentiële leegte waar ik zodoende in terecht gekomen was. Twijfel aan alles! Vanuit Sartres La nausée via zijn pleidooi later tegen Camus over de onvermijdelijkheid van politiek engagement kwam ik na enkele jaren leegte geleidelijk terecht in (het verlangen naar) het soort geëngageerde afstandelijkheid, aloofnessin-actie, waar de figuur van Arjuna (in de Bhagavad Gita) mee worstelde. Deze existentiële en wetenschappelijke leerervaringen in afstandelijkheid, die ik mocht delen met enkele goede vrienden, zijn me in mijn loopbaan goed van pas gekomen.

Scheppende informatie uit het niets? Een uitdagende visie op de evolutie als begin van een antwoord op een mogelijk doel ervan. (Gerrit Teule Civis Mundi Digitaal #26 september 2014):
In zijn boek “Over de wil” (1976)[9] schrijft Roberto Assagioli bij zijn commentaar op Teilhard de Chardin en diens Punt Omega (p. 39:):
[9] “Over de wil, sturend mechanisme in het menselijk handelen”, Roberto Assagioli, 1976, Boom, ISBN 90-6009-214-7
39: Er is een complexe interactie en
wederzijds in balans brengen van de activiteit van de endocrine klieren, gereguleerd door het zenuwstelsel, teneinde een evenwichtstoestand teweeg te brengen en die te handhaven, ondanks alle verstorende invloeden vanuit de buitenwereld. Etc. - een volmaakt voorbeeld van eenheid in verscheidenheid
Wat is het
verenigde beginsel dat dit mogelijk maakt? De ware aard ervan ontgaat ons; we kunnen het alleen maar leven noemen - etc.
Volgens de wiskundige Luigi Fantappiѐ is dit beginsel een van de uitingsvormen van de algemene wet van
syntropie of negatieve entropie, waarvan hij een nauwkeurige wiskundige formule heeft gegeven, die door waarnemingen geverifieerd is.
Teilhard de Chardin biedt ons overvloedig bewijsmateriaal voor deze wet, die aan de basis staat van alle evolutie - biologische, psychologische en spiritueel -, en die voortbrengt wat hij 'complexificatie' en 'convergentie' noemt.
41: De uitingen ervan zijn met verschillende namen benoemd: empathie, vereenzelviging, liefde, gemeenschappelijke wil. Een en ander heeft de neiging de
tegenstelling tussen individu en gemeenschap, de polariteit zelfzuchtig-onzelfzuchtig te overstijgen. Maslow noemde het overstijgen van deze dichotomie 'het creëren van een hogere eenheid'.
Voordat ik de publikaties van Teilhard had leren kennen etc. opgenomen in mijn boek
Pychosynthese onder de titel 'Dynamische psychologie en psychosynthese':
“Vanuit een nog breder en meer omvattend gezichtspunt bezien, ziet het universele leven er uit als een strijd tussen veelvuldigheid en eenheid, als een werken en streven naar éénwording. We schijnen vaag te voelen – of we spreken over een goddelijk wezen of over een kosmische energie – dat de Geest aan het werk is op en in de gehele schepping, dat hij bezig is om deze om te vormen tot geordendheid, harmonie en schoonheid, dat hij werkt aan de vereniging van alle mensen (waarvan sommigen vrijwillig meewerken, maar waarvan het merendeel nog verblind en opstandig is) door banden van liefde, en dat hij langzaam en in stilte maar met onweerstaanbare kracht de Opperste Synthese tot stand brengt.”

Darwin, Teilhard en het drama van het leven (John Haught GAMMA maart 2012 p. 9-36):
1) Wij zijn verheugd de lezing van John Haught te mogen publiceren, die hij hield op de jaarlijkse bijeenkomst van de Amerikaanse Teilhard Association op 14 mei 2011. De auteur sprak daarop zijn dank uit in het bijzonder aan John Grim, Kathleen Duffy en Mary Evelyn Tucker, maar ook aan de andere leden van de vereniging, die hem in de gelegenheid hadden gesteld en hem hadden geholpen om deze lezing te houden (red. GAMMA). 15: Daar het in de aard van de mens ligt om zin en betekenis uit te drukken in een verhaal, is het theologisch niet onbelangrijk, dat wetenschappers in toenemende mate het universum aan ons presenteren in de vorm van een verhalende verhandeling. De theologie harerzijds is geïnteresseerd in de vraag waarom de natuur zich überhaupt als een verhaal aan ons voordoet. In plaats van zich af te vragen of het universum beantwoordt aan een antropisch kosmologisch principe — een interpretatie die het universum beschouwt als 'precies geschikt' om menselijke wezens voort te brengen — is een eigentijdse natuurtheologie nieuwsgieriger naar wat kan worden genoemd het verhalende kosmologische principe. Waarom is het fysische universum überhaupt verhalend van aard?
20: Zelfs nog vóór de twintigste eeuw hebben bijbelgeleerden het gepassioneerde, aardse verlangen van Jezus naar de transformerende komst van God herontdekt, en voordat onlangs weer een theologie van de hoop opgang maakte, had Teilhard al op indrukwekkende wijze het vasteland van de toekomst opnieuw ontgonnen — een toekomst voor deze wereld, niet een vlucht eruit naar een platoonse hemel.

Het wereldbeeld van Pierre Teilhard de Chardin1 (GAMMADELTA maart 2017):
1) Deze tekst is een vertaling van een tweede Duitse Wikipedia. Een eerdere verscheen dit jaar in het februarinummer van GAMMADELTA. De titels van boeken, waarnaar wordt verwezen, hebben wij in het Duits laten staan.
Zelfs in de ‘donkere Middeleeuwen’ zijn er dergelijke leringen, zoals bij Dionysius Areopagiet (± 500) over de drievoudige weg van de via purgativa, de via illuminativa en de via unitiva. Verder is er het voorbeeld van de drie fasen van de geboorte van God in het hart van de mens, die Johannes Tauler in de 14de eeuw heeft beschreven.

Engelen (Louis Tiessen GAMMA februari 2005 p. 26-30):
28,29: Wat er op dit ogenblik gebeurt is niet alleen maar een heropleving van de belangstelling voor engelen. De nieuwe kosmologie roept nieuwe vragen op en zorgt voor een aanzienlijke vergroting van de mogelijkheid dat engelen in het universum optreden. Onwaarschijnlijk maar waar: wetenschap en theologie praten aan het eind van de twintigste eeuw serieus met elkaar over engelen. De opvatting dat het universum beheerst wordt door onstoffelijke intelligentie is het algemeen aanvaarde moderne uitgangspunt. Het is fascinerend om parallellen te ontdekken tussen Thomas van Aquino, de geniale dertiende-eeuwse filosoof-theoloog, die een imposante engelenleer schreef, en Albert Einstein, de invloedrijke fysicus die halverwege de vorige eeuw over fotonen sprak. Het is verbazend dat Aquino bij het denken over engelen dezelfde soort verbindingen legde waar de wetenschap van vandaag zich mee bezighoudt. Engelen en fotonen, alsjeblieft ! Maar ook Dionysius de Areopagiet in de zesde eeuw en Hildegard van Bingen, groot mystica, in de twaalfde eeuw schreven indringende engelenleren. Drie groten van de westerse traditie, wier behandeling van engelen bijzonder breed, diep en invloedrijk is. Zij wierpen diepgaande speculatieve vragen op die zelfs vandaag nog uitdagend zijn, en die vooral interessant zijn in het licht van de kosmologie die nu vanuit de huidige wetenschap ontstaat. Aquino geeft ons een beeld van een universum dat geleid wordt door intelligentie en bewustzijn, een heel ander beeld dan zoals dat door de mechanistische wetenschap wordt geschilderd. Hij heeft gezegd: "Het universum zou niet compleet zijn zonder engelen. De hele stoffelijke wereld wordt door God door bemiddeling van de engelen geregeerd."
De evolutie wordt geleid door creatieve intelligenties, vereenzelvigd met engelen, (Wallace). Engelen vormen een creatieve macht, zij maken deel uit van de creatieve kracht, waardoor de ontwikkeling, ontplooiing of evolutie van gebeurtenissen plaatsvindt. Door hun natuur staan engelen tussen God en de mens. Zij hebben serieuze kosmische plichten te vervullen in overeenstemming met de wijsheid en de kennis die zij dragen.

De Duitse Wikipedia over Teilhard de Chardin
Kritiek vanuit de theologie
Een paar jaar later oordeelde Hengstenberg in zijn tweede boek Mensch und Materie (vert. Mens en stof) meer
gedifferentieerd: "Het lijdt geen twijfel, dat er bij Teilhard de Chardin waardevolle ideeën, vooral in religieus-ascetisch opzicht, te vinden zijn. Men zal zijn boek Het goddelijk milieu niet lezen zonder erdoor te worden geraakt. Maar deze positieve momenten vallen iemand pas ten deel en worden pas vruchtbaar, als men ze los ziet van het systeem van Teilhard en zijn evolutionistische categorieën, die een vertekend beeld geven van de werkelijkheid." [63]
Ergens anders schrijft
Hengstenberg: "Laten we wel zijn, het is natuurlijk niet zo dat we Teilhard verwijten, dat hij God helemaal als schepper betrekt bij de ontologische interpretatie van de evolutie (daarover zijn we het eens), maar veeleer dat hij hem als 'deus ex machina' ter verklaring van onverklaarde zaken opvoert, dat hij hem reduceert tot de 'categorie-Omega'. [64]
Ook kan niet worden ontkend, dat
Teilhard de christologie zozeer verandert, dat ze gaat passen in het schema van de evolutie, van de voortschrijdende complexificatie en kosmische vergeestelijking. [...] Het is absoluut niet uit de lucht gegrepen, als Hans Urs von Balthasar zegt: Het onverteerbare aan het ontwerp van Teilhard is echter, dat hij het bestaat dit mysterie van de zichzelf vernietigende liefde Gods te verdisconteren in zijn biologische alomvattende energetica (krachtenveldleer)." [65]

De zelfverwerkelijking van de geest (Piet Ransijn Civis Mundi Digitaal #109, april 2021):
In dit themanummer staat de
Fenomenologie van de geest (1807), het hoofdwerk van Hegel (1770-1831) centraal, vooral zijn vrijheidsbegrip.
Filosofie als wetenschap van de geest
Zacht gezegd is het werk van Hegel complex met “veelal ondoorgrondelijke zinnen”, waar men in vast kan lopen, volgens het Ten geleide. “De werken van Hegel behoren tot de moeilijkste van de wijsgerige literatuur,” volgens H.J.Störig (Geschiedenis van de filosofie, deel 2, p 186). Schopenhauer spreekt van “het aaneenrijgen van zinledige, dolzinnige woordopeenhopingen”. Vloemans heeft het over zijn “behendigheid waarmee hij zich door het labirinth van de overgangen tussen de kategorieën een weg wist te banen... en doordrong tot de innerlijkste logisch-ontologische zijnssamenhangen” (Leven en leer der grote denkers, p 512).
De absolute geest en de vereniging van de
kenner met het gekende object
Deze zelfverwerkelijking spitst Hegel toe op “de ontwikkeling van het absolute kennen... het kennen dat ‘in het andere als andere bij zichzelf is’” (p3,4). Hoe valt dit begrijpen? Ons bewustzijn heeft het vermogen “de innerlijke eenheid van begrip en voorwerp” te denken en zich deze bewust te worden. “Hegel stelt dat ware kennis de eenheid van begrip en voorwerp veronderstelt. Ware kennis van het voorwerp brengt het voorwerp tot begrip.”
Het religieuze bewustzijn
In “de wetten van de samenleving... herkent de mens zich als vrij wezen... Die [vrijheid] moet zich verwerkelijken in en door een concrete samenleving met concrete wetten... Het morele bewustzijn vat de zuivere vrijheid op als een innerlijke morele wet... die onvoorwaardelijk voor alle individuen geldt” (p29). Zie bijv. de categorische imperartief van Kant, of de Gulden Regel van Confucius e.a. De abstracte, bovenzinnelijke vrijheid dient te worden verwerkelijkt in een concrete samenleving, waarin dan als het ware het absolute verschijnt, dat daarin reeds latent aanwezig is (zoals o.m. bij Teilhard de Chardin).
Tot slot een actueel punt, dat Hegel
verbindt met de hedendaagse actualiteit. Hegel benadrukt dat de staat persoonlijke rechten en vrijheden behoedt. Daar is met de coronacrisis wel de klad in gekomen. De bescherming tegen het virus staat op gespannen voet met de bescherming van onze rechten en vrijheden. Een toenemend aantal mensen lijkt te vinden dat deze laatste tezeer onder druk staan, terwijl het bij veel maatregelen onduidelijk is in welke mate deze beschermen tegen corona. In hoeverre dient het inperken en afwegen van rechten en vrijheden ter bescherming tegen corona te worden overgelaten aan medische experts, die vaak banden hebben met de industrie, of primair aan de volksvertegenwoordiging en andere belangen(groepen) dan die van medische en farmaceutische experts?

Ideeën zijn belangrijk, maar kanonnen ook (Frank Hendrickx Volkskrant 24 juli 2020 p. V7):
Wie denkt dat doorgeslagen polarisatie een product is van het moderne Amerika, moet Lopend vuur lezen. Eeuwen geleden was het publieke debat minstens zo hard.
Of dat geruststellend is? Te vroeg om te zeggen.

Columbus neerhalen is geen oorlogsmisdaad (Serv Wiemers Volkskrant 15 juli 2020 p. 24):
Serv Wiemers is internationaal jurist en schrijver van Veerkracht Indianen van nu over de wereld van morgen.
Columbus is medeverantwoordelijk voor de ellende die de inheemse bevolking van Amerika is aangedaan.
Excuses
Voor de inheemse bevolking begon de ellende met Columbus.
Maar velen zijn verantwoordelijk voor de genocide. Ook Nederland mag naar zichzelf kijken. Onder leiding van de gouverneur van Nieuw Nederland Willem Kieft vielen onze troepen in de 17de eeuw willekeurige dorpen aan en vermoordden honderden mannen, vrouwen en kinderen. Een leider van de inheemse bevolking zei onlangs excuses te verwachten, ook van Nederland: ‘Vanuit Europa kwamen de mensen die onze wereld overhoop hebben gehaald.’
Daar moet het debat over gaan en daar mag het
internationaal recht bij worden ingeroepen. Niet tegen de mensen die er de aandacht op vestigen door een standbeeld weg te halen.

Wat moeten we van de Duitsers leren (Sytze van der Zee de Volkskrant 15 juli 2020, p. 25):
We moeten bij de verwerking van ons
slavernijverleden van de Duitsers leren, ook van de fouten die ze bij de verwerking van hun verleden, de zogeheten Vergangenheitsbewältigung, hebben gemaakt. Dit schrijft de Amerikaanse Susan Neiman in haar essay over racisme in Nederland (O&D, 10 juli p. 26).
Helemaal bont maakt
Neiman het als ze schrijft dat de Europeanen nog veel erger zijn dan de Amerikanen als het erom gaat de geschiedenis van hun schande van racisme te erkennen. Hoe kun je dit met elkaar vergelijken? In de zuidelijke staten van de VS waren tot in de jaren zestig allerlei racistische wetten van kracht, de zogeheten Jim Crow-wetten. Het was de tijd dat Martin Luther King zijn marsen voor de vrijheid organiseerde. Een Afro-Amerikaan trok in een proces vrijwel altijd aan het kortste eind.

Secularisme en Turkije was nooit een goed huwelijk (Nuri Kurnaz Volkskrant 15 juli 2020 p. 23):
Het omdopen van de Hagia Sophia tot moskee zegt meer over Turkije dan over leider Erdogan, betoogt historicus Nuri Kurnaz.
Seculiere koers
Erdogan is niet de eerste die de legitimiteit van deze besluiten in twijfel trekt en er openlijk tegenin gaat. Hij is wel de eerste die de politieke macht heeft de hervormingen terug te draaien. De Hagia Sophia veranderen in een museum was duidelijk de wens van Atatürk en een seculiere elite. Het nu weer in een moskee veranderen, is wat de meerderheid altijd heeft gewild. En dat lukt omdat Erdogan erin is geslaagd een eigen conservatieve elite te creëren, en tegelijkertijd de macht van de seculiere elite in het leger en het land wist te beperken met tal van rechtszaken en politieke zuiveringen.
Identiteitscrisis
Turkije komt uit een identiteitscrisis en kiest niet meer voor een westerse koers, maar grijpt terug naar de identiteit die het land in wezen altijd al heeft gehad. Een overduidelijk islamitisch land met een samenleving, waarin de islam publiekelijk aanwezig is. De
secularisering is niet mislukt door Erdogan, nee, die is in Turkije nooit geslaagd. De status van de Hagia Sophia is nu weer symbolisch voor de mislukte koers van secularisering.
Secularisme en Turkije zijn nooit een goed huwelijk geweest en Turkije gaat daarom weer terug naar haar ex: de prominente islam. Om haar ex terug te krijgen, is de Hagia Sophia onderdeel geworden van haar symboolpolitiek. Niets meer, niets minder.

Het echte geluk bij de Hagia Sophia (Erdal Balci Volkskrant 14 juli 2020 p. 25):
Alles aan de Hagia Sophia is nu van de veroveraars.
Ik vraag mij af of dit ‘succes’ enige vrede brengt in de immer rusteloze zielen van de veroveraars. Worden ze eindelijk uit hun lijden verlost? Of blijft alles bij het oude en is de Hagia Sophia alleen al door haar aanwezigheid eeuw in, eeuw uit de spiegel die het eeuwige ongeluk in het bestaan van de veroveraars weerspiegelt?
Over tien dagen knielen er duizenden
emotionele moslims voor het vrijdaggebed. Een grote massa onder de wonderschone koepel van de hand van de grootste kunstenaars uit de 6de eeuw. Over tien dagen de hereniging van het onsterfelijke kunstwerk met de mensen van nu. Een dag waarop de veroveraars tevreden zullen moeten zijn met hun kortstondige blijdschap van verovering, zonder door te hebben dat het geluk verscholen ligt in de vooruitstrevendheid, de vernieuwing, het vakmanschap van de Byzantijnen van vijftienhonderd jaar geleden.
Men is nu waarschijnlijk bezig met de voorbereidingen voor het eerste vrijdaggebed na 86 jaar. Onder de mooiste koepel van de wereld zullen
de mannen en de vrouwen weer gescheiden worden.
De Hagia Sophia heeft veel van die veroveraars gezien;
de kerk zag dat hun zoektocht naar geluk zinloos is. De Hagia Sophia is oud genoeg om te weten dat geluk alleen mogelijk is voor mensen die zich niet gevangenhouden in de bekrompenheid van hun denken. De Hagia Sophia kent ook de Byzantijnse kunstenaars die allang regen zijn geworden en met iedere druppel op haar dak het geheim prijsgeven van het echte geluk: ‘vrijheid, vrijheid, vrijheid...’

Mgr. Gerard de Korte boek Geroepen tot hoop - Bouwen aan een barmhartige kerk (redactie GAMMADELTA juni 2016):
De Korte ziet in het samengaan van diverse politieke partijen zoals in 1980 de KVP, de ARP en de CHU als CDA en in 2000 de GVP, RPF als ChristenUnie hoopvolle tekenen voor een grotere eenheid van christenen in de toekomst. Hij spreekt dan als 'katholiek in de vroegchristelijke betekenis van het woord' (p. 79). Immers, alle hedendaagse christenen zijn daarvan de erfgenamen. Uitvoerig staat de bisschop stil bij de in 2015 verschenen encycliek
Laudato Si van paus Franciscus. Ging bij Rerum Novarum in 1891 de sociale kwestie over het overbruggen van de tegenstelling kapitaal-arbeid, hierin staat de zorg om de aarde centraal. De Korte vraagt zich af, in hoeverre de politiek, en met name die van het CDA, met de universele principes van de paus kan worden verbonden, vooral omdat ze "beperkt weerstand heeft kunnen bieden aan de dominante liberale mens- en maatschappijvisie en de individualisering van onze welvarende en hooggeschoolde samenleving."(p. 95)
Het 2e deel van het boek,
Bijbelse Sleutelwoorden, gaat onder meer over zaken als 'het huwelijk', 'schuld en vergeving', 'leven en dood', 'onze uiteindelijke bestemming', 'vrede, gerechtigheid en duurzaamheid', 'vrijheid, gelijkheid en broederschap', 'morele en sociale barmhartigheid', 'religieus geweld', 'de tijd als chronos en kairos'.

Laudato si: Franciscus' ecologische Magna Carta (Martin Maier SJ3 GAMMADELTA september 2015):
Paus Franciscus laat in
Laudato si de schreeuw van de armen en de schreeuw van de natuur samen klinken. Een uitvoerige analyse van de langverwachte encycliek.
Paus Franciscus heeft al met de keuze van zijn naam het behoeden van de schepping tot een centraal streven gemaakt van zijn pontificaat. Overeenkomstig heeft hij als titel voor zijn encycliek het begin gekozen van het
Zonnelied van de heilige Franciscus: 'Geloofd zijt Gij', waarin de poverello God looft en dankt voor de schoonheid van de schepping. De ondertitel 'Over de zorg over ons gemeenschappelijk huis van de schepping' voegt aan de grote terts van het scheppingslied een kleine terts toe.
3) Martin Maier SJ is een Duitse jezuïet, theoloog en journalist, gespecialiseerd in ecologie en sociale gerechtigheid. Hij werkte o.m. in El Salvador en publiceerde veelvuldig over de burgeroorlog in dat Zuid-Amerikaanse land. Dit artikel stond in het
digitale tijdschrift "Ignis Webmagazine" van 30-06-2015.

Pierre Teilhard de Chardin (1881-1955) herdenking van zijn 50ste sterfdag (dr. Alexander Loichinger1 GAMMA voorjaar 2008 p. 22):
1) Dit artikel is overgenomen uit het tijdschrift van de Katholisch-Theologische Fakultät van de universiteit Münster Theologische Revue, jrg. 101 nr. 2, 2005 (vertaling: Henk Hogeboom v.B.) Het verscheen eerder in GAMMA, jrg. 12 nr. 5 (oktober 2005) - p. 4,5
De emergente natuurkundige zelforganisatie
Vooral in zijn meeste bekende en meest gelezen werk Het verschijnsel mens, dat hij rond 1940 in Peking schreef, probeert Teilhard de voortdurende werkzaamheid van God in het verloop van de universele evolutie aan te tonen, respectievelijk in elk geval als een reële denk- en duidingsmogelijkheid te demonstreren.18 De kern van zijn gedachten hieromtrent blijkt met name ook onder de voorwaarden van de huidige natuurwetenschap heel mooi te kloppen. Deze ziet de universele evolutie als een veelomvattend emergent proces van zelforganisatie - dit laatste begrepen als verzamelwoord voor het gedrag van dynamisch-open systemen, die in detail met behulp van de kwantumfysica, chaostheorie en thermodynamica kunnen worden beschreven.19
18) Th. de Chardin, Der Mensch im Kosmos, Мunchen 1982. (Ned. Het verschijnsel mens, uitg. Het Spectrum 1965)
22:
De rehabilitatie van Teilhard
Daar staat tegenover dat de generaal-overste van de jezuïeten, Pedro Arrupe, Teilhard voor het eerst nadrukkelijk in bescherming neemt. Los van mogelijke kritiek op onderdelen vestigt Arrupe zijn blik exact op de ware verdienste van Teilhard, die erin bestaat dat hij de diepe kloof tussen het evolutieve wereldbeeld, het menselijk leven en God overbrugt. Met dat doel, aldus Arrupe, heeft Teilhard zijn "gedachtebouwsel bekroond met een spirituele leer, waarin de persoon van Christus niet slechts in het centrum van het leven van iedere christen staat, maar in het centrum van de evolutie van de wereld, zoals St. Paulus aangaf toen hij over Christus sprak 'waarin alle dingen hun bestand hebben' 7 (Kolossenzen 1:17) Het is thans niet meer de tijd om nog langer enig voorbehoud te maken tegenover Teilhard. Zijn denken heeft allang breed ingang gevonden in de theologie van de Kerk. En nadrukkelijk wijst kardinaal Ratzinger er in zijn commentaar op de pastorale constitutie op, dat daarin het gedachtegoed van Teilhard rechtstreeks is overgenomen. 8 Vooral is het echter niemand minder dan paus Johannes Paulus II, die de keuze van Teilhard voor een evolutieve theologie bevestigt. Vastbesloten wijst de paus alle valse pogingen tot dichotomisering en immunisering, zoals deze thans nog steeds in brede kringen voorkomen, van de hand. Volgens deze hebben de exacte natuurwetenschappen betrekking op de uiterlijke, fysieke wereld van de materie.[...] De hermeneutische i geesteswetenschappen daarentegen houden zich bezig met de innerlijke, geestelijk-psychische wereld van de mens, met zijn subjectieve beleving, zijn geschiedenis, zijn cultuur, wetenschap en kunst.
i)
hermeneutica= de kunst van het uitleggen; hermeneutisch = verklarend)
22,23:
De pijl van de evolutie fungeert dan ook bij Teilhard als een soort heuristisch principe, vergelijkbaar met het antropisch principe in de discussie van onze tijd.28 Want het valt als we achterom kijken in elk geval wel op, dat de evolutie via veel experimenteren en ook mislukkingen haast doelbewust van het materiële via het geestelijke voortschrijdt in de richting van het personale.
28) B. Carter, Large Number Coincidences and the
Anthropic Principle in Cosmology, in: M.S. Longair (ed.), Confrontation of Cosmological Theories with Observational Data. IAU Symposium Nr. 63, Dordrecht 1974, 291-298. J. Barrow, F. Tipler, The Anthropic Cosmological Principle, Oхfоrd 1986. J. Gribbin, M. Rees, Ein Universum nach Maß. Bedingungen unserer Existenz, Frankfurt 1994.

Lezing op 5 april 1997 (Henk Hogeboom v.B. GAMMA juni 1997 p. 9):
Het laatste woord niet alleen voor ons persoonlijk, maar ook voor het heelal, als we afgaan op de tweede hoofdwet van de thermodynamica? Voor een Stichting als de onze is het belangrijk de wetenschappers te bevestigen, die zoals Prigogine deze wet relativeren of zoals Tipler en Wheeler het antropisch principe huldigen. Het geeft de mens een uitzicht op zingeving terug.

Verwarring der geesten - II (Sjoerd Bonting GAMMA maart 2008 p. 43-50):
3. Positie t.o.v. de wetenschap: God en het ontstaan van de kosmos hebben voor Hendrikse niets met elkaar te maken (70). God werd gaatjesvuller. 'Geloven en wetenschap kunnen prima samen optrekken', als je ze maar gescheiden houdt (80). "Bijbels gesproken is de evolutietheorie een antwoord op een niet-gestelde vraag" (83). En passant, Matteüs bedacht niet de maagdelijke geboorte, maar hij gebruikte als alle nieuwtestamentische schrijvers de Septuagint, waarin de joodse vertalers voor het Hebreeuwse woord almah (elke jonge vrouw) in Jes.7:14 het Griekse woord parthenos (maagd) schreven (75).

Initieel mysterie (Sjoerd L. Bonting GAMMA maart 2007 p. 4-10):
Maagdelijke Geboorte
Volgens dit leerstuk had Jezus geen menselijke vader, maar werd Maria door de Geest bevrucht. Dit stoelt op de geboorteverhalen van Matteüs (Mt.1:18) en Lucas (Lc.1:26-35). Maar daarop valt wel wat aan te merken: 1. de beide evangelisten volgden Jes.7:14 over een komende Messias, maar gebruikten (zoals alle schrijvers in het Nieuwe Testament) de Griekse vertaling (Septuagint), die het Hebreeuwse woord almah (elke jonge vrouw) vertaalt als parthenos (maagd) 2. nergens anders in het Nieuwe Testament wordt van een maagdelijke geboorte van Jezus gerept; 3. daarentegen schrijft Johannes dat de mens Jezus van Nazaret door de incarnatie van Gods Woord (Logos) tot Zoon van God werd (Joh.1:14) en noemt hij Jezus 'de zoon van Jozef, uit Nazaret' (Joh.1:45); 4. al in de vroege Kerk groeide in de lijn Justinus (ca. 150) — Athanasius (ca. 350) — Gregorius Nazianzus (ca. 380) — Concilie van Chalcedon (451) de overtuiging dat de verlosser van de mensheid zowel volledig menselijk als volledig goddelijk moet zijn.13

SATAN EN DEMONEN (Sjoerd L. Bonting GAMMA augustus 2002 p. 43-50):
1. Bijbel
De naam Satan stamt van het Hebreeuwse werkwoord voor zich verzetten, bestrijden.1 In het Oude Testament (verder: OT) wordt de term Satan niet gebruikt als eigennaam voor een specifiek wezen, maar als algemene benaming voor een tegenstander die verzet pleegt en obstructie voert. 2 In de Septuagint (de Griekse vertaling van het OT) wordt de term diabolos (ons 'duivel') gebruikt. In het OT wordt Satan slechts drie keer genoemd: 1) In Job hfdst. 1 en 2 is Satan een lid van de goddelijke entourage, die de integriteit van de vrome Job betwist. Hij wordt gezien als ondergeschikt aan God, wiens toestemming hij moet ontvangen om Job op de proef te mogen stellen; 2) De oecumenische dialoog (GAMMADELTA zomer 2014 p. 22-38):
Inleiding
Bijgaand een weinig bekende dialoog uit 1993 over
‘eenheid in verscheidenheid’ tussen kardinaal Ratzinger − vanaf 2005 paus Benedictus XIV − en professor Paola Ricca die in die tijd hoogleraar theologie was aan het Waldenzer Seminarie in Rome.
Drie woorden kwamen bij de voorbereiding op deze dag steeds weer in mij op. Het zijn oude, klassieke en bijbelse woorden. Als ik dan nu wil aangeven wat wezenijk is, doe ik dat met de drie woorden die Paulus in zijn brief aan de Korinthiërs gebruikte: Geloof, Hoop, Liefde.

Scientific Proof of the Existence of God – Has physics found a way to demonstrate that consciousness creates the material world? An interview with Amit Goswami by Craig Hamilton (25 th. Anniversary, september 2018 p. 17-33):
20: Now, the
opposite view is that everything starts with consciousness. That is, consciousness is the ground of all being. In this view, consciousness imposes "downward causation". In other words, our free will is real. When we act in the world, we really are acting with causal power. This view does not deny that matter also has causal potency — it does not deny that there is causal power from elementary particles upward, so there is upward causation — but it insists that there is also downward causation. It shows up in our creativity and acts of free will, or when we make moral decisions. On those occasions, we are actually witnessing downward causation by consciousness.
22: Then Aspect's experiment verified that this is not just theory; there really is transcendent potential, objects really do have connections outside of space and time! What happens in this experiment is that an atom emits two quanta of light, called photons, going
opposite ways, and somehow, these photons affect one another's behavior at a distance, without exchanging any signals through space. Notice that: without exchanging any signals through space but instantly affecting each other. Instantaneously.
28: AG: Through sentient beings.
WIE: This human-centered — or sentient-being-centered — stance seems quite radical at a time when so much of modern progressive thought, across disciplines from ecology to feminism to systems theory, is going in the
opposite direction. These perspectives point more toward interconnectedness, in which the significance of any one part of the whole — including one species, such as the human species — is being de-emphasized. Your view seems to hark back to a more traditional, almost biblical kind of idea. How would you respond to proponents of the prevailing "nonhierarchical" paradigm?
AG: In the
Bhagavad Gita, Krishna says to Arjuna, "All these things are in me, but I am not in them". What does he mean by that? What he means is that "I am not exclusively in them".
29: AG: But you have to really dig deep to find that thread in the West. In India, in the Upanishads, the Vedanta, and the
Bhagavad Gita, it is very explicit.
31,32: So then one time — and this is where the breakthrough happened — my wife and I were in Ventura, California, and a mystic friend, Joel Morwood, came down from Los Angeles and we all went to hear a talk by J. Krishnamurti. And Krishnamurti, of course, was extremely impressive, a very great mystic. So we heard him, and then we came back home. We had dinner and we were talking, and I was giving Joel a spiel about my latest ideas of the quantum theory of consciousness, and Joel just challenged me. He said,
"Can consciousness be explained?"
33: WIE: So it sounds pretty clear that taking an interest in the spiritual, in your case, had a significant effect on your ability to do science. Looking through the opposite end of the lens, how would you say that being a scientist has affected your spiritual evolution?

De mens in een chaotisch heelal (Aad Fokker GAMMA april 2000 p. 41-43):
Kwaad
Bontings
these is, dat het het chaoselement in de Schepping is waaraan het kwaad in de wereld moet worden toegeschreven. Dat kwaad omvat zowel de fysische erupties (zoals aardbevingen, onweer, e.d.) als het kwaad (misdaden, oorlog, e.d.). 'Maar,' zegt Bonting, 'er vindt nog steeds veel ordeningswerk plaats om het chaosrestant uit te bannen.' Welnu, met deze voorstelling van zaken kan ik niet meegaan. De fysische explosies in het heelal zijn mijns inziens namelijk strikt neutraal, niet goed en niet kwaad. Zij gaan volstrekt onverschillig te werk, vulkanische uitbarstingen zullen op aarde nog gedurende miljoenen jaren optreden. Dit chaoselement is vooralsnog helemaal niet op z'n retour. Evenzo zijn de supernovauitbarstingen geen restant van een oerchaos. Integendeel, hun optreden is inherent aan het kosmisch gebeuren, zijn daaruit om zo te zeggen niet weg te denken.

Bewust leven in het heelal abnormaal of gewoon? (Aad Fokker GAMMA april 1998 p. 38):
Een antropisch principe
Deze twee cursief geplaatste zinnen wil ik bij U introduceren als het antropisch principe van de tweede soort. Dat vergt enige toelichting. In de literatuur is sinds enige tijd het zgn. antropisch principe in zwang. Dat principe is gebaseerd op de overweging dat wij mensen (en dieren) er op de Aarde nu eenmaal zijn. Dat feit op zichzelf legt tamelijk nauwe restricties op aan de mogelijke waarden van de diverse natuurconstanten, inclusief de massaverhouding proton/electron.
Het
antropisch principe luidt nu als volgt: "Omdat wij mensen er zijn moeten de natuurconstanten zijn zoals ze zijn en moeten de elementaire deeltjes de eigenschappen hebben die ze hebben. Het had niet anders gekund." (zie hiervoor bijv. "Cosmic coincidences" door J. Gribbin en M. Rees, Bantam books 1989.)
Omdat in de gecursiveerde stelling over het voorkomen van intelligenties elders in het heelal het argument eveneens z'n uitgangspunt vindt in het fenomeen 'mens' (homo sapiens ), in het bijzonder in het feit dat de mens met een beoordelende intelligentie is toegerust, meen ik deze stelling als
antropisch principe van de tweede soort te mogen introduceren (waarbij het oorspronkelijke antropisch principe als 'van de eerste.soort' kan worden aangemerkt.)
Een tegenwerping\\
Nu zoudt U zich kunnen verzetten tegen de aanmatigende manier waarop het antropisch principe van de tweede soort een postulaat oplegt aan het hele universum. Het komt er feitelijk opneer dat aangezien wij vinden dat het universum pas interessant wordt als er intelligenties zoals die van de mens in voorkomen, het dan ook maar zó moet zijn dat het hele heelal erop aangelegd is om zulke intelligenties voort te brengen. Tegen deze begrijpelijke tegenwerping wil ik inbrengen dat wij onze geestelijke vermogens bepaald niet laag hoeven aan te slaan.
Is het kwaad universeel (p. 40):
Mèt de godsdiensten kunnen we overigens niet om de vraag heen naar de status van het kwaad in het kosmische bestel. Is er een gezichtspunt van waaruit we het kwaad, dat we als oorzaak van onnoemelijk veel lijden in zo ontstellende mate in het humanum aantreffen, kunnen duiden in het licht van de vermeende drang tot
complexificatie die het heelal doortrekt? Zo vroeg bijvoorbeeld de katholieke natuurfilosoof A. van Melsen zich af of buitenaardse bewuste wezens eveneens een door kwaad, onkunde en onmacht getekende geschiedenis hebben.

Bart Nooteboom Vertrouwen – Opening naar een veranderende wereld
Als alternatief voor de huidige nutsethiek pleit Nooteboom voor een deugdenethiek, die teruggaat op de praktische wijsheidsleer (phronesis) van Aristoteles. Deugden zijn volgens hem nodig voor het goede leven, zowel in het private als in het publieke domein. Hij noemt daarbij verstand, moed, matiging en rechtvaardigheid als de klassieke deugden naast de christelijke van geloof, hoop en liefde. Ze hebben net als vertrouwen twee kanten: competentie − je moet ze kennen en kunnen vanuit opvoeding, opleiding en oefening − en intentie: je moet de wil hebben ze je eigen te maken en toe te passen.

drs. A Borsboom 'Het Goddelijke Milieu' (GAMMADELTA maart 2017):
1) Dhr. Borsboom schreef deze doctoraalscriptie in sept. 1991 aan de Theologische Faculteit Tilburg. Zijn referent was prof. dr. W. Logister. Hij is vanaf het begin nauw bij onze stich- ting betrokken en schreef voor het blad GAMMA artikelen in de jaargangen 1/nr.1; 3/nr.4; 4/nr.1; 5/nr.1; 6/nr.6; 7/nr. 1; 7/nr. 2; 8/nr. 2 en 15/nr.2. Al deze artikelen behalve het eerste dragen de titel: 'Stof tot nadenken'. Dit is het derde gedeelte van de doctoraalsriptie. Het eerste verscheen in GAMMADELTA jrg. 3 nr. 3/ september 2016.
Teilhard de Chardin en New Age: een dubieuze of een vruchtbare relatie? − Een analyse van
'Het Goddelijke Milieu'
Het onderzoek bestaat uit twee delen. In het eerste deel wordt de situatie van de mens nagegaan aan de hand van zijn handelen, het probleem van het kwaad en het kruis (het lijden), de plaats van geloof, hoop en liefde en het onderscheid tussen de mens en God. Het tweede deel zal zich bezighouden met het goddelijk milieu, zijn kenmerken, zijn eigenschappen, de Christusfiguur en het probleem van de incarnatie van God.
30:
Geloof, hoop, liefde en trouw zijn aspecten van de christelijke levensbeschouwing. Het verval van de materie, dat plaatsvindt door de dood van levende wezens, heeft een functie met betrekking tot het geestelijke milieu. Tegen de achtergrond van een schepping, die nog niet af is, krijgt de onzin of de niet-zin van het kwaad een zin die uitgaat boven de normale zingеvingskaders en voert naar de invloed van de stof op de geest.

Taal die mensen bevrijdt (Louis Tiessen GAMMADELTA maart 2011):
Conclusie
Kortom, ik hoop op een vorm van christendom die zich bewust is van haar wortels en haar context. Die bereid is om de rijkdom van de traditie op een toegankelijke manier te communiceren en daarbij een zwakke positie in durft te nemen. Niet een groot modernistisch verhaal (De Waarheid met hoofdletters) opleggen, maar volop het vertrouwen uitleven dat blijkt uit het verhaal van de God van Israel en Jezus. Daarin zou u enig jeugdig idealisme kunnen bespeuren, maar dat idealisme is de hoop, het geloof en de liefde waarvan de bijbel spreekt. Mocht u mij vragen waarom ik in het Jeannette Noëlhuis ben gaan wonen, dan denk ik dat ik u dit verhaal zou vertellen. Ergens heeft de Catholic Worker-beweging een aantal van die vingerwijzingen ontdekt en ik leer graag met hen mee om dit (iets meer) in praktijk te brengen.

Teilhard de Chardin pleit ervoor, dat wetenschap en godsdienst naar elkaar gaan luisteren. Daarbij zal de wetenschap tot een hyperfysica moeten komen, die zowel de evolutie van het heelal die van het leven en van de mensheid omvat. Deze zal, uitgaande van de verschijnselen, de werkelijkheid naar haar complexiteit en innerlijke samenhang moeten beschrijven en daarbij haar zichtbaar maken. Er is immers maar één waarheid, en die is ongedeeld. Dan zal de schadelijke tegenstelling, die sinds Galilei en Newton godsdienst en wetenschap gescheiden houdt definitief verdwijnen. Beide hebben zij hun eigen rechtmatige manier om de ene werkelijkheid te benaderen. Beide maken zij Gods grootheid hierin zichtbaar.

Henk Hogeboom v.B. Brief aan een bisschop (GAMMA jrg. 7/nr. 3 juni 2000 p. 37-38):
'Wetenschap en religie twee kanten van dezelfde medaille'.
Bischop Hurkmans: "Religie met alles wat daarvoor staat aan rust, bezinning, sacraliteit, contemplatie, saamhorigheid enz. enz. vormt de warme tegenpool van de kille wetenschap. En waar zij elkaar bevragen op hun menselijke en culturele inbreng, kunnen zij tot het inzicht komen dat zij beide en in gelijke mate deelnemen aan het voortschrijdende proces van integratie. Of in de woorden van Max Wildiers: 'Er loopt een onzichtbare draad van de eerste waterstofatoom naar de muziek van Bach en Mozart, naar de wetenschap van Einstein en Heisenberg, naar de zelfopoffering van Ghandi en moeder Theresa'. Wildiers was een leerling van de Franse priester-filosoof Teilhard de Chardin. Parodiërend op een van zijn uitspraken zeg ik: 'Religie en wetenschap zijn twee kanten van een en dezelfde medaille'.
U verwijst in de laatste alinea instemmend naar de franciscaan Max Wildiers als leerling van Teilhard de Chardin. Dit is niet helemaal juist. Teilhard en Max Wildiers hebben elkaar nooit ontmoet. Wel is onder redactie van Max Wildiers het werk van Teilhard na diens dood (1955) in 23 deeltjes bij uitgeverij Het Spectrum in de jaren zestig uitgegeven en zijn er boeken van hem over Teilhard in verschillende talen vertaald. Wildiers was ervan overtuigd, dat de richting van Teilhards denken gecombineerd met de filosofie van de wiskundige Whitehead, openingen bood voor de toekomst. Een Whitehead-groep onderhoudt nauwe relaties met onze Stichting.

Antony Fernando HET CHRISTENDOM IN EVOLUTIE Waar hoor ik bij, waar ga ik voor in onze multireligieuze samenleving?
Deel I. Religie: de noodzakelijke verklaring van het woord (p. 4-5):
Aan een overgeërfde religie zit een zeer aantrekkelijke kant. De aanhangers van zo’n religie voelen dat zij leden zijn van een groep of uitgebreide familie. Religie verschaft haar aanhangers het prettige gevoel dat zij geen geïsoleerde individuen zijn maar een wezenlijk deel uitmaken van een hecht verbonden gemeenschap. Ergens helemaal bij te horen geeft de betrokkenen een gevoel van solidariteit, veiligheid en kracht.
Je kunt zeggen dat dit gevoel van saamhorigheid bij mensen een parallel vindt bij dieren die tot een zwerm of een kudde behoren. Het groepsinstinct bij mensen en het kudde-instinct bij dieren kunnen weleens meer met elkaar te maken hebben dan algemeen wordt verondersteld. Vanuit hun instinct handelen beide op een onderbewust niveau. Beide ontlenen hun identiteit en veiligheid als groep aan het gevoel te behoren tot één stam.
Deel II. Het Oude Testament: Het geloof in God als levensvisie (p. 53):
Algemeen beschouwt men een
offer als een eerbewijs aan God. Maar om een offer werkelijk een eerbetoon aan God te laten zijn moet het een oprecht blijk zijn van zelfopoffering.
Zulke verklaringen onthullen de ware betekenis van een offer als eerbetoon aan God. Wat de profeten zeggen lijkt erg revolutionair en klinkt voor een traditionele gelovige zelfs anti-religieus. Maar wat zij zeggen is wat verstandige mensen altijd al beweerd hadden die religie zagen als een goede manier om je leven gestalte te geven. Het lijkt erg op wat de grote Indiase wijze en profeet Rabindranath Tagore (1861-1941) bijvoorbeeld zegt in zijn bekende gedicht 'Gitanjali' (
Offergezang):
Laat dat gezang zijn, dat bidden met vingers langs kralen! Voor wie al die eer in die eenzame hoek, in die duistere tempel, met de deuren op slot? Open uw ogen en zie, dat God hier niet zetelt ter ere van u! Hij is daar waar de spade de grond raakt, harde arbeid de bodem bewerkt, waar het pad wordt geëffend, de steen wordt gelegd. In de hitte van de dag is Hij bij de werkers, bij regen en ontij, en zijn kleren staan stijf van het stof. Leg af nu uw toga's, en keer zoals Hij naar terug op de grond.2
2) Vrij vertaald door de redactie naar: Tagore, Rabindranath, Gitanjali, Macmillan, Londen 1953, poem 11, pp. 8-9
6. Geschriften van de christenen: het Nieuwe Testament (p. 64):
Jezus veroordeelde degenen die hem vroegen een wonder te doen als teken van zijn gezag.
Toen gaven enkelen uit de kring van schriftgeleerden en Farizeeën Hem ten antwoord:
'Meester, wij willen een teken van U zien.' Maar daarop gaf Hij hun ten antwoord: 'Een slechte en overspelige generatie verlangt een teken'. (Mat. 12:38)
80,81: Jezus bracht een aantal van deze kenmerken te berde. Vier ervan staan hieronder.
Zelfvoldaanheid: Een pseudo-religie geeft mensen aanleiding om te zeer van zichzelf overtuigd te zijn. Ze worden de dupe van de verkeerde veronderstelling dat zij meer zijn dan een ander. Dat is de les die Jezus leerde met zijn parabel van de Farizeeër en de tollenaar. Farizeeën waren leden van een sekte onder de joden van vroom-gelovigen. Vanwege de neiging van sommigen om zich afzijdig te houden van andersdenkenden, werd de term Farizeeër gebruikt als symbool voor religieuze arrogantie. Tollenaars waren ambtenaren, belast met het innen van belastingen. Vanwege de spreekwoordelijke gewetenloosheid waarmee ze de mensen geld afpersten werden ze algemeen beschouwd als een groep ongelovigen in de joodse maatschappij. In de parabel waren ze beiden, de Farizeeër en de tollenaar, naar de tempel gegaan om te bidden.
De Farizeeër ging daar staan en sprak in zijn gebed over zichzelf:
"God, ik dank U dat ik niet zo ben als de andere mensen, hebzuchtig, onrechtvaardig en overspelig, of zoals die tollenaar daar. Ik vast tweemaal per week en geef een tiende weg van al mijn inkomsten. De tollenaar daarentegen, die op een afstand bleef staan, durfde zelfs zijn ogen niet naar de hemel op te slaan. Hij sloeg zich vol berouw op de borst en zei: "O God, genade voor een arme zondaar!" (Lc 18, 11-13)
82: Mensen die religie zien als een aantal wetten en voorschriften kunnen zeer fanatiek zijn als het gaat om kleine regels maar zijn vaak volkomen ongevoelig voor zaken van meer menselijk belang. Jezus wees op dat euvel toen hij de Farizeeën vertelde:
Wee u, schriftgeleerden en Farizeeën,
schijnheiligen! U draagt een tiende af van munt, anijs en komijn, maar wat het zwaarst weegt in de Wet verwaarloost u: recht, barnhartigheid en trouw! Het ene moet u doen, maar het andere niet laten. Blinde leiders die de mug uitzeven en de kameel doorslikken. (Mt 23, 23-24)
Deel III. De boodschap van het Nieuwe Testament
7. Jezus: het universele karakter van zijn boodschap (p. 75):
Het ware geluk
De preek begint met een reeks uitspraken die aangeven wat het betekent om de hoogste zaligheid, het ware geluk, deelachtig te worden.
Gelukkig die arm van geest zijn, want hun behoort het koninkrijk der hemelen.
Gelukkig die verdriet hebben, want zij zullen getroost worden.
Gelukkig die zachtmoedig zijn, want zij zullen het land erven.
Gelukkig die hongeren en dorsten naar de gerechtigheid, want zij zullen verzadigd worden.
Gelukkig die barmhartig zijn, want zij zullen barmhartigheid ondervinden.
Gelukkig die zuiver van hart zijn, want zij zullen God zien.
Gelukkig die vrede brengen, want zij zullen kinderen van God genoemd worden.
Gelukkig die vervolgd worden vanwege de gerechtigheid, want hun behoort het koninkijk der hemelen.
(Mt 5: 3-10)
Daar elk van deze acht uitspraken in ouder taalgebruik begon met het woord
'zalig', waarvoor wij thans liever 'gelukkig' gebruiken, staan zij bekend als de acht 'zaligsprekingen'. Dat er van dit stuk als geheel een grote stimulerende kracht uitgaat, zal niemand ontkennen. Het toont aan dat Jezus het menselijk geluk of de zaligheid heel anders opvatte dan de meesten van ons. Voor velen betekent geluk het hebben van macht, plezier, bezit. Jezus draait het helemaal om. Voor hem wordt het geluk niet bereikt door het hebben van goede dingen maar door het hebben van een goed hart.
9. Religie volgens Paulus (p. 98):
Wij hoeven hier niet dieper in te gaan op de uiteenzetting van Durkheim over het geloof in God.
Wat belangrijker is, is het idee dat ‘religie’ een integraal element is van het leven in een groepsgemeenschap. Omdat religie en gemeenschap onlosmakelijk met elkaar zijn verbonden worden beide door ouders op hun kinderen overgedragen. Zijn idee kan ook bruikbaar zijn als we de typische – soms zelfs fanatieke – wijze willen begrijpen waarop mensen zich gedragen in zaken van geloof en zeden. Zijn opvatting dat individuen in geloofszaken eerder handelen naar wat hun saamhorigheidsbewustzijn hen voorschrijft dan vanuit hun persoonlijk geweten is een punt waar geen godsdienstleraar of analist van religie met goed fatsoen omheen kan.
101: Het is waar dat Paulus er hier in zijn betoog van uitgaat, dat verlossing in de wereld kwam door de dood van Jezus en dat ieder die in Jezus gelooft gered is. Maar dit type uitspraak mag niet worden verabsoluteerd en geïnterpreteerd zonder te verwijzen naar zijn argumentatie en de les die hij ons wil leren. Volgens die les werd Abraham, die 1800 jaar vóór Jezus leefde, ook gered. En ook hij werd gered door het geloof. Hij kon niet in Jezus geloven, want hij kende Hem niet.
Hoofdstuk twaalf RITUELEN EN VIERINGEN
II. DE VOORNAAMSTE CHRISTELIJKE VIERINGEN (p. 135,136):
135: Het zou meer in overeenstemming zijn met de
ware geest van religie als de religies bij het praktizeren van hun traditionele rituelen om hun gemeenschap bijeen te houden opnieuw andere rituelen zouden ontwerpen waaraan mensen van black%. Zulke rituelen zouden de interreligieuze harmonie bevorderen en de eenheid van de mensheid een stap dichterbij brengen. Er bestaat in de moderne wereld een opvallende behoefte aan rituelen die interreligieus zijn.
137: Omdat hij er zich van bewust was dat zijn leven gevaar liep, gebruikte hij het
paasmaal om zijn leerlingen duidelijk te maken vanuit welke geest hij de dood onder ogen zag. Hij liet hen zien dat hij de dood, indien deze onvermijdelijk was, zou accepteren in vertrouwen op God en vanuit de geest van zelfopoffering. Toen hij brood en de wijn deelde met zijn leerlingen, sprak hij woorden die zijn beslissing duidelijk maakten.
''
Tijdens de maaltijd nam Jezus een brood, sprak de zegenbede uit, brak het, gaf het aan zijn leerlingen en zei:'Neem en eet, dit is mijn lichaam'. Ook nam hij een beker, sprak het dankgebed uit en gaf hun die met de woorden:'Drink er allen uit, want dit is mijn bloed van het verbond, voor velen uitgeschonken tot vergeving van zonden'. (Mt 26, 26-29)

Het boek DE GROTE WERELDRELIGIES en de twee vormen van elke religie van Antony Fernando bespreekt de middenweg (p. 58,62,63,64,68,69,73,74 en 76) van onvolwassenheid naar volwassenheid (p. 3,91,92,93,174,181).
185/186: Maar het ziet er naar uit, dat de wereld in de toekomst voor de vorming van een verenigde mensheid, een spirituele theologie nodig heeft, die de aandacht vestigt op de gemeenschappelijke wortels van alle godsdiensten. Zo'n theologie zal de realiteit moeten uitleggen van leven en dood, waarover alle religies het eens en waarvan alle mensen in hun onderbewustzijn overtuigd zijn. Samengevat zou deze deze op het vlak van de ervaring berustende realiteit zijn: Zonde en lijden horen wezenlijk bij het mens-zijn.
Maar alle mensen ongeacht hun kleur, kaste of geloof zijn begiftigd met de spirituele kracht deze belemmeringen draaglijk te maken en het eeuwige goddelijke leven deelachtig te worden.

De nieuwe openbaring van de kosmische evolutie (6) (Herman Teuben GAMMA maart 1995):
Wederzijdse bevruchtende relatie tussen geloof/religie en wetenschap
Deze brief is naar mijn mening van groter importantie dan al zijn andere geschriften samen inclusief zijn recente bestseller. De paus schreef hem in aansluiting op een symposium dat in september 1987 werd gehouden in Castel Gandolfo naar aanleiding van het derde eeuwfeest van de Principia Mathematica van Isaac Newton. Voor mij betekent Newton het afscheid van de 4-elementenleer van alle materie, te weten: water, grond, vuur en lucht. De quintessentie van aether als vijfde erbij gekomen element (Aristoteles) bleef voorlopig nog bestaan. De brief gaat op redelijk indringende wijze over de bevruchtende (in)werking van geloof/religie en wetenschap op elkaar.

J.W. Richter The hippocratic Oath Revisited
Onder het pseudoniem E.PI. Meethuis worstelt hij - als verre nazaat van Epimetheus - met de dochter van diens broer. Zij werd verwekt op last van Zeus, die zag dat de grote uitvinder Prometheus vlak bij het kurkdroge eikenwoud met vuur speelde - zoals onze technici thans. Zeus zond Hermes, de gevleugelde. Deze bracht hem een droom. De volgende ochtend schreef Prometheus haar vanuit zijn geweten op: de Eed van Prometheus was geboren.
Welkom, mijn dochter. Ik ben je vader Prometheus, maar je moeder is de mensheid. Wij hebben jou eeuwenlang gekoesterd,gedragen,onbewust, terwijl je sluimerde in onze wil. Nu word je een gevleugelde gedachte, gekoesterd en bemind voor alle tijd.Je zult onze harten verwarmen, in onze jeugd en in ons avondrood. Welkom, mijn kind!
De schepper voorzag zijn schepselen van dit nieuwe geweten, maar zij wisten het nog niet. En zoals Nietzsches Zarathustra in zijn "stillsten Stunde" geconfronteerd wordt met de stem van zijn geweten zo Epimetheus bij Richter:
De wijzer versprong en zijn
levensklok haalde diep adem, toen de dochter van zijn broer Prometheus aan zijn bed trad en met fluisterstem sprak: "Jij kent me toch nog wel, Epi?"

Pierre Teilhard de Chardin gaf er de voorkeur aan de transcendentie te benoemen met het symbool Omega, ontleend aan de apocalyps van de heilige Johannes 'Ego sum Alpha et Omega'. De twee polen van God, het punt-Alfa en het punt-Omega, het begin en het einde, die samenvallen in de goddelijke eenheid en eeuwigheid.

Teilhard de Chardin Deel 3: Brug tussen religie en wetenschap (Piet Ransijn Civis Mundi Digitaal #98 ):
Convergentie van Oost en West
Convergentie en de confrontatie van Oost en West lijken onvermijdelijk. Het Oosten heeft veel van het Westen overgenomen en concurreert nu succesvol met de westerse industrie. Qua bevolking overtreft het Oosten het Westen vele malen. Teilhard was reeds onder de indruk van ‘de veelheid van mensen en menselijke elementen’ (Cuénot, p 47-48), die hij reeds in de jaren twintig in China aantrof, toen de bevolking niet half zo groot was als nu. Als deze volksmassa’s tot ontwikkeling komen zullen zij het Westen numeriek voorbij streven. Niet voor niets wordt de 21e eeuw de eeuw van Azië genoemd. Teilhard had een eeuw geleden al een vooruitziende blik, die echter niet gericht was op de oosterse tradities, maar nog in een ‘christocentrische’ visie bleef gevestigd. Deze christelijke visie werd in de decennia na zijn overlijden gecompenseerd door een brede interesse voor oosterse visies en meditatiemethoden.
Spirituele verdieping en bewustwording zag Teilhard als integraal en fundamenteel aspect van de mondialisering en toenemende integratie van het planetaire
collectieve bewustzijn.

Levenskunst & Levensgeluk – VIII – Van kuddegeest naar kosmopolitisme! (Heidi S.C.A. Muijen Civis Mundi Digitaal #41 november 2016):
Paradoxaal genoeg vraagt een weg van bevrijding jarenlange discipline en is ze nochtans niet manipulatief te realiseren! Koans en paradoxen kunnen ons bevrijden van de dwang van de normaliteit en het rechtlijnige geloof in ‘regel is regel’. De koans, die leerlingen ter meditatie van hun boeddhistische leermeester meekrijgen (Watts, A.W., 1976, pp. 82-83, 124) getuigen van humor en gevoel voor het absurde als ingrediënten voor het cultiveren van een bevrijde levensvorm. Koans zijn paradoxale spreuken of onmogelijke vragen (zoals “Wat is het geluid van één klappende hand?”) die de mens bevrijden uit de beperking van een rationele benadering:
Vóór ik Zen gestudeerd had, dertig jaar lang, zag ik bergen als bergen en wateren als wateren. Toen ik een diepere kennis had bereikt kwam ik op een punt waarbij bergen me geenszins als bergen en wateren geenszins als wateren toeschenen. Maar nu, bij de kern, kwam ik tot rust. Want ik zie de bergen andermaal als bergen en de wateren andermaal als wateren. (Watts,1976, p. 96)
Werken met symbolen, rituelen en verhalen is juist ook in organisatiecontexten belangrijk, waar de inrichting van het werk in de regel fragmenterend werkt. Door samenwerken als
samenspel te ensceneren kan de sfeer van belangen en macht worden bevrucht met vrijere impulsen en creatieve levensvormen, waarin mensen hun hart durven te openen. Een angst- en afrekencultuur ontstaat door politieke tactieken zoals ‘verdeel en heers’, met machtsvertoon instellen van een uniforme orde, afstraffen van afwijkingen van de norm en het unieke, onderdrukking van spontaniteit en eigenheid. Teneinde normalisering en disciplinering in organiseren te doorkruisen is het nodig te schuren, schooieren en knutselen (Coenen, 2009) en zaken met humor te beschouwen. Pas wanneer mensen speling genereren in de systeemwereld van organiseren krijgt interculturele levenskunst een kans als voedingsbodem voor het vinden van collectieve dromen en gedeelde waarden, die deelbelangen overstijgen. Levenskunst in organisaties (Brohm & Muijen, 2010) schept en vraagt ruimte voor werkplezier en vriendschap, voor morele motieven en gemeenschapszin in werkcontexten. Des te sterker is het voor het ontwikkelen van een mondiaal bewustzijn noodzakelijk reactieve ketens te doorbreken en inter-esse –uitnodigende tussenruimten – te stichten, waarin een cultuur van vertrouwen en compassie kan groeien.

Plato brengt met de dodecaëder, de kwintessens, de zin van het leven, de levenskunst (Friedrich Nietzsche) tot uitdrukking. De levenskunst, de moraal van het verhaal slaat op hoe geven we vorm aan ons leven. Aan de moraal wordt door het ‘Garbage in - garbage out’ inhoud en vorm gegeven.

Alexander Men, martelaar van onze tijd:
Op 9 september 1990 werd in de omgeving van Moskou Alexander Men, orthodox priester, met een hakbijl doodgeslagen. Acht jaar later stellen we nog altijd de vraag naar het waarom van deze misdaad.
Temidden van de vele gissingen zijn er een paar die in het oog springen. Het is een feit dat Alexander MEN tijdens zijn leven een grote uitstralingskracht bezat. Het leek er zelfs op dat MEN de leegte opvulde die destijds door de dood van Andrej Sakharov werd nagelaten. Vervolgens heeft deze priester de meest tragische gebeurtenissen die zijn land en volk gedurende vijftig jaar hebben getekend, aan den lijve ervaren of toch van heel dichtbij meegemaakt.
De symboliek van het moordwapen
Deze korte levensbeschrijving zijn wij begonnen met de vraag naar het waarom van de moord op MEN. We hebben al een paar aanwijzingen voor het motief aangereikt. Maar de symboliek van het moordwapen is veelzeggend.
De bijl staat in Rusland namelijk voor het middel bij uitstek om bij bepaalde mensen 'het geheugen op te frissen'. Het is met de bijl dat de Russische boeren de vreemde invallers verjoegen en ze verhieven dit 'werktuig' tot het traditionele symbool voor de uitspraak over verraders.
Het is ook met de bijl dat de pogroms of jodenvervolgingen werden uitgevoerd. Vergeten we niet dat Alexander MEN van joodse afkomst was. De misdaad krijgt hierdoor antisemitische allures.
Hij maakte zich trouwens voortdurend ongerust over de opkomst van de xenofobe en fascistische stromingen in Rusland. Tenslotte kunnen we ons ook afvragen welke rol de geheime diensten gespeeld hebben.
Popielusko werd verdronken door leden van deze diensten en kort na de dood van Alexander MEN weerklonk in de straten van Moskou het gestamp der laarzen van degenen die de putsch van augustus 1991 voorbereidden. Alhoewel: een paar dagen voor de moord gaf de priester een voordracht over een Russische orthodoxe religieuze die naar Frankrijk was uitgeweken.
Ze werd daar door de nazi's vermoord wegens haar activiteiten in het verzet. Alexander MEN deed toen volgende uitspraak: 'Zich geven tot het uiterste, dat is het Evangelie beleven. Alleen op die manier wordt de wereld gered'.

Over Teilhard de Chardin (Alexander Men1 GAMMA maart 2010 p. 29-33):
Als natuurwetenschapper en priester, denker en mysticus, voortreffelijke stylist en innemende mens was hij er als het ware voor geschapen om de souvereine vertolker te worden van de geest van de huidige generaties. Katholieken zijn trots op hem, communisten geven zijn boeken uit, alhoewel dezen en genen zijn leer nog allesbehalve volledig begrijpen. Zo sterk is de kracht die van hem uitgaat.
Teilhard de Chardin legde steeds de nadruk op de wederzijdse verbinding tussen alle wetenschappen.
Hij droomde van een overkoepelende wetenschap, die alle takken van kennis zou coördineren2 . Volgens hem zullen wetenschap en religie in de toekomst innig met elkaar blijken te zijn verbonden in de eenheid van het menselijk kennen, want voor de wetenschap is de overtuiging onvermijdelijk, dat "het universum een zin heeft en dat het, als wij daarin vol toewijding blijven geloven, een of andere vorm van onomkeerbare vervolmaking kan en zal bereiken"3 .

Pierre Teilhard de Chardin: christen en geleerde - 1 (Aartspriester Alexander Men GAMMA april 2004):
Het is thans honderd jaar geleden dat Pierre Teilhard de Chardin (1881-1955) geboren werd.5 Al tijdens zijn leven ontstonden rond de naam Teilhard felle discussies.
5) Deze lezing hield de aartspriester van de Russisch Orthodoxe Kerk te Moskou Alexander Men in 1981 t.g.v. de 100e geboortedag van Teilhard de Chardin. Zij werd gepubliceerd als inleiding bij de Russische uitgave van Het goddelijk milieu (1992). (vertaling door de red. - HvB)
Teilhard de Chardin - zijn Leven, zijn werken, zijn betekenis
De Franse bioloog, natuurkundige en filosoof Pierre Teilhard de Chardin (1881-1955) ontwikkelde een theorie over evolutie. Deze was gebaseerd op zijn wetenschappelijk werk en zijn praktische veldwerk als paleontoloog, vooral in China. In dit werk wordt al geanticipeerd op de culturele evolutie die nu plaatsvindt via onze communicatietechnologie (ICT-sector). De schepping van onze wereld is niet voltooid, maar ligt in de handen van ieder van ons persoonlijk. Het hangt van onze eigen inspanningen af wat de toekomst zal brengen: een totale ineenstorting of onze vereniging - met behoud van wat ons zo uniek maakt - op het punt Omega. Het bewustzijn van de goddelijke kern in ieder van ons wordt symbolisch uitgedrukt in de verschijning van Christus. Vanaf dat moment is de wordingsgeschiedenis van de mens (de antropogenese) omgeslagen in de wording van Christus (de christogenese). De kerk van Rome hield de publicatie van deze gedachten tegen. Na zijn dood droegen zijn vrienden zorg voor het uitgeven van Teilhards werk. Zijn boek Het verschijnsel mens is in de hele wereld bekend geworden.

Teilhard de Chardin (p. 21):
Teilhard kent de mens een belangrijke plaats toe in de schepping als wordingsproces. Voor hem ligt er voor ieder persoonlijk een taak en verantwoordelijkheid voor de toekomst van de aarde en de wereld. Teilhard verwerpt hartstochtelijk de houding van mensen, die de aarde ontvluchten in hun al te sterke betrokkenheid op het 'hiernamaals'. Hij gaat ervanuit, dat álles in het leven, vanaf eten tot studeren, vanaf ontspanning tot werk, álles, in diepste wezen een godsgeschenk, genade, is en daarmee een onderdeel van de door God gecreëerde evolutie van stof tot geest.
Teilhards mystiek heeft als grondtoon een enorme liefde voor de wording van de aarde, voor de wordende mens. Hij beschouwt het voor iedere mens als een zaak op leven en dood, dat de aarde haar doel bereikt met de krachten die zij van nature bezit. Het zal heel wat lezers ontroeren de geleerde fysicus hier te horen uitroepen: "In naam van het geloof hebben we het recht en de plicht ons hartstochtelijk in te zetten voor de dingen der aarde!" Sinds Angelus Silesius in de 17e eeuw is er geen mysticus meer geweest, die de christen zo'n voorname plaats toekent in het wereldgebeuren. Teilhard zegt, dat wij het getroffen hebben te leven in een tijd, waarin de mensheid op het punt staat volwassen te worden.
30: Misschien zijn onze eigen aanspraken trouwens onrechtvaardig en kosten desondanks dan zoveel ellende! Ruimtelijke afstanden scheiden wel onze lichamen, maar niet onze geesten. Vroeger scheidde de Rijn de Fransman van de Duitser, maar die Rijn scheidt niet de christen van de christenen. De oceaan ligt tussen de Engelsen en de Fransen, maar daardoor wordt niet de eenheid verbroken tussen hen die geloven kunnen.
Laten we allen toch bedenken, dat heel deze wereld het gemeenschappelijk vaderland is van alle volkeren. Niets zal kunnen verleiden om willens en wetens het evangelie prijs te geven of in te ruilen voor puur menselijke negatieve hartstochten.

De spiritualiteit van Teilhard de Chardin (Paul Revis Civis Mundi Digitaal #65 september 2018):
Als wetenschapper zal hij de methodische eis van ‘exclusion de la transcendance’. tot zijn tweede natuur maken. Vrijzinnigheid mag hier niet gelijkgesteld worden met lichtzinnigheid. De ware vrijdenker buigt pas het hoofd als alle mogelijkheden van het verstand zijn gebruikt.
Aanvankelijk is bij de jonge Teilhard wereldaanvaarding nog lang geen vanzelfsprekende zaak. Eén van zijn leraren op de humaniora beschrijft hem als zeer intelligent, maar van een wanhopige braafheid. Iedere leerling liep wel eens ergens warm voor. Hij nooit. Ik heb pas lange tijd daarna het geheim van die schijnbare onverschilligheid begrepen. Hij had een andere hartstocht, angstvallig koesterend, absorberend, die hem ver van ons deed leven: de stenen[2].
Toch verflauwt tegen het eind van de middelbare schooltijd zijn hartstocht voor de stenen en krijgt het jongetje in hem, dat zich zo vol overgave onderwerpt aan het strenge regime van de school de overhand. De traditionele godsdienst krijgt steeds meer greep op hem en daarmee ook bepaalde wereldontkennende tendensen.
Op de eerste plaats blijkt dat uit zijn beschikbaarheid voor mensen. Natuurlijk geldt voor ieder mens dat hij andere mensen – als dat nodig is – helpt, maar van een priester verwacht men dat in het bijzonder. Teilhard voldoet aan deze verwachting ruimschoots. Iedereen kan een beroep op hem doen. Tegen het eind van zijn leven heeft hij nog steeds een drukke spreekkamer en weigert hij extra rust te nemen.
Op de tweede plaats draagt hij dagelijks de mis op. Dat is geen strikte verplichting, maar wordt van een priester wel verwacht. Als hij – op expeditie – geen brood en wijn bij zich blijkt te hebben, schrijft hij een poëtische tekst – La Messe sur le Monde - over zijn mis op het altaar van de wereld. Vanwege de sterke wereldaanvaarding die uit deze tekst spreekt, geven wij hier het volgende citaat:
Doordat, Heer, ik andermaal, niet meer in de bossen van de Aisne, maar in de steppen van Azië, brood noch wijn noch altaar heb, zal ik mij boven de symbolen uit tot de zuivere majesteit van de werkelijkheid verheffen en ik, uw priester, zal u op het altaar van heel de aarde de arbeid en de nood der wereld aanbieden.
De zon heeft zojuist, daarginds, de uiterste rand van het Oosten verlicht. Onder de bewegende mantel van haar straling ontwaakt de levende oppervlakte opnieuw, huivert en herbegint haar schrikwekkende arbeid. Ik zal, o mijn God, op mijn pat een de verwachte oogst van deze nieuwe inspanning leggen. Ik zal in mijn kelk het sap gieten van alle vruchten die vandaag worden geperst.
(…) Laat ze dus tot mij komen (…) hen vooral die (…) in hun kantoor, in hun laboratorium of in hun fabriek, aan de vooruitgang der dingen geloven en heden hartstochtelijk het licht zullen nastreven[4]. Op de derde plaats is de priester verkondiger. Hij moet de christelijke boodschap doorgeven aan volgende generaties.

Pope cites Teilhardian vision of the cosmos as a 'living host'
Benedict's July 24 2009 remark on Teilhard builds upon the pope's strong record on the environment, considered by many observers to be the most original feature of his social teaching. Most recently, Benedict devoted a section of his new social encyclical, Caritas in Veritate, to a call for deepening what he called "that covenant between human beings and the environment, which should mirror the creative love of God."

Is het paasverhaal actueler dan ooit? (Jacobine op zondag 16 april 2017):
Met drie vertellers uit The Passion gaat Jacobine Geel op zoek naar hun persoonlijke verhaal van hoop en opstanding: met Jorgen Raymann, Lenette van Dongen en Remco Veldhuis. Pasen is het feest van de opstanding. Ieder jaar kijken er miljoenen mensen naar The Passion. De verscheidenheid en de veelheid der menselijke werken berust op Pasen, symboliek rond de kruisiging, opstanding, verrijzenis, wederopstanding en wedergeboorte.

Pierre Teilhard de Chardin - Het goddelijke milieu
Ze ontdekt, steeds gelijk onder de verscheidenheid en de veelheid der menselijke werken, een soort uniek milieu waarin wij ons kunnen vestigen zonder het ooit te hoeven verlaten.
Deze verschillende trekken zijn een eerste en essentiële benadering van de oplossing die wij zoeken. Wij nemen ons voor ze ongeschonden te bewaren ten behoeve van een meer bevredigende inrichting van het innerlijke leven die weldra aan de orde zal komen. Maar het schijnt ons dat ze een volmaaktheid ontberen die onze vrede en onze geestelijke vreugde gebiedend vereisen. De vergoddelijking van onze inspanning door de waarde van de intentie die hierbij in het geding komt, doortrekt al onze handelingen met een kostbare bezieling, maar ze schenkt hun lichaam niet de hoop op een opstanding. Deze hoop hebben wij evenwel nodig opdat onze blijdschap volledig zij. Het is reeds veel te kunnen denken dat, indien wij God beminnen, iets van onze innerlijke werkzaamheid, van onze operatio, nooit verloren zal gaan. Maar het werk zelf van onze geesten, onze harten en onze handen - onze resultaten, onze werken, ons opus - zal dat niet ook op enigerlei wijze 'vereeuwigd', gered worden...?

Pierre Teilhard de Chardin een pelgrim van de toekomst (Ko Kleisen GAMMA april 1999 p. 40-45):
Tijd, ruimte, materie
In 1923 vertrekt hij naar China om daar fossielen (versteende overblijfselen) van dieren te zoeken uit het prehistorische verleden. Geleidelijk is hij gaan inzien, zoals hij dat jaar schrijft, 'dat de studie van het verleden en de ruimte op zichzelf zinloos en teleurstellend is. De ware wetenschap is de wetenschap van de toekomst, die trapsgewijs door het leven verwerkelijkt wordt.' Hij voelt zich 'un pèlerin de 1'avenir', een pelgrim van de toekomst. 'Is mijn hele leven als paleontoloog niet gebouwd op de hoop een enkele stap naar voren te helpen verwezenlijken?' Later voegt hij hieraan toe: 'De ware belangstelling van mijn leven concentreert zich (...) om een zeker pogen God in de wereld beter te ontdekken.' God en de wereld vormen voor hem geen tegenstelling. 'Kind van de aarde' en 'kind van de hemel' had hij zich genoemd. Hij verenigde in zich 'een onbegrensd geloof in de Heer, de bezieler van de wereld, en een onaantastbaar geloof in de wereld, vooral in de wereld van de mens die door God wordt bezield', schrijft hij in 1927.
44: Hij ging volkomen op in wat hij als zijn
levenstaak zag: als christen de paleontologie te beoefenen en aan de wereld duidelijk te maken dat de in de schepping een zinvol, doelgericht proces is, dat van [4-Unificatietheorie#Ene|energie naar materie]], van materie naar leven, van leven naar bewustzijn, van bewustzijn naar zelfbewustzijn, van zelfbewustzijn naar collectief bewustzijn voert, om ten slotte haar voltooiing te bereiken in Christus.

Anton Blok boek De vernieuwers de zegeningen van tegenslag in wetenschap en kunst, 1500-2000
Hoofdstuk 3 Heuristische uitzonderingen (p. 87,88):
Bij een (nieuwe) theorie gaat het steeds weer om het herkennen van de eenheid van een complex van verschijnselen die zich in de directe zintuigelijke waarneming voordoen als geheel gescheiden dingen. Dit gezichtspunt is ontleend aan Einstein, die ook meende dat ‘het mooiste lot van een natuurkundige theorie gelegen is in de weg te wijzen naar de vestiging van een meer omvattende theorie, waarin ze voortleeft als een grensgeval’.

Volgens Pierre Teilhard de Chardin is 'de ware wetenschap, de wetenschap van de toekomst, die trapsgewijs door het leven verwerkelijkt wordt' en aansluit op ‘het mooiste lot van een natuurkundige theorie gelegen is in de weg te wijzen naar de vestiging van een meer omvattende theorie, waarin ze voortleeft als een grensgeval’ van Albert Einstein.

De éne werkelijkheid heeft net als bij Ayurveda op de "kennis van het leven", de oerbron (Alpha point), de 11e dimensie En-soph betrekking. Omega verbindt het aardse met het hemelse, de eeuwige kringlopen. De oerbron manifesteert zich door het eeuwige nu, de 5e dimensie. De 5e dimensie laat zien hoe de innerlijke en de uiterlijke wereld met elkaar zijn verbonden.

De 'Hoofdroute', het Meta-leren , (waarheidsvinding) heeft op de éne werkelijkheid net als bij Ayurveda op de "kennis van het leven", de oerbron En-soph betrekking. De oerbron manifesteert zich door het eeuwige nu, de 11e Dimensie.
De
verticale as (Axis mundi, de Staf van Hermes, de gouden keten van Homerus, de staf van Mercurius, Sutratman, levensdraad, de Caduceus, draad van Ariadne, Levensladder, Esculaap, de verborgen 5e Dimensie, de Derde Weg van Benjamin Barber) toont de kosmische Lichtzuil en ook de Middenzuil van de levensboom. De Staf van Hermes wordt beschouwd als de sleutel en de weg van persoonlijke (spirituele) ontwikkeling.
De
“staf” (p. 96) waarmede het goddelijke kind de volkeren zal hoeden, is natuurlijk de caduceus van Hermês, de voorbeeldige schaapherder van de zielen. In de oudere mythologie vindt men deze magische staf in de hand van Neb, de God van wijsheid en “de bewaarder van de scepter van kracht”.

Enkele opmerkingen over energie, materie en geest (Gerrit Teule GAMMA september 2009 p. 46):
Het zou daarom niet verkeerd zijn, en zeker ook heel suggestief, om bij de big bounce te spreken van een oer-eon. Omdat we in de eonenhypothese het eon zien als drager van geestelijke eigenschappen, zou E ook interpreteerbaar zijn als zuivere geestelijke energie of als de voorloper of bron van alles wat geestelijk en materieel is.
51: De vraag is dus: had Darwin hiervan een vermoeden? Ik denk van wel! Hij kon het niet onder woorden brengen, maar diep in zijn geest, om zo te zeggen op eonische manier, voelde hij het aan. Diep in zijn geest borrelde de spirituele onderstroom van de evolutie. Een citaat uit zijn biografie: "Deze [bron van overtuiging] is het gevolg van de buitengewoon grote moeilijkheid, of eerder onmogelijkheid, je te kunnen indenken dat dit immense en prachtige universum, waartoe de mens behoort met zijn vermogen ver achterwaarts en ver in de toekomst te kijken, het resultaat zou zijn van blind toeval of onvermijdelijkheid". In wetenschappelijk opzicht kon hij deze psychische onderstroom niet benoemen, omdat hij er geen woorden voor had en omdat de directe materiële waarneming (door de microscoop) dit vermoeden niet rechtstreeks ondersteunde. Toch schrok hij ervan, toen hij merkte dat zijn theorie a.h.w. gekaapt werd door atheïstische en puur materialistische wetenschappers, en hij werd opgevoerd als hun lichtend voorbeeld. Dat had hij nooit zo bedoeld en ook nooit zo gezegd. Over zijn geloof zei hij: "Ik ben een agnost".

Raimund Badelt - Teilhard de Chardin – Prophet unserer Zeit
Teilhard formuleert zijn inzichten in niet alledaagse taal; zijn teksten dragen veelal een natuurwetenschappelijk stempel; sommige ervan worden ook door zijn persoonlijke, mystieke ervaringen ondersteund. Dergelijke gedachten worden echter, alhoewel in andere beelden verwoord, ook bij grote theologen en mystici uit de geschiedenis van de Kerk aangetroffen (bv. bij Meester Eckhart, Hildegard van Bingen, Nikolaas van Cusa). Het Tweede Vaticaanse Concilie pakte enkele elementen van zijn stellingen op, met name in de constitutie 'De Kerk in onze tijd'. Hier wordt van een wereld uitgegaan, die zich in ontwikkeling bevindt en van een spiritualiteit, die het handelen als opgave formuleert.

Raimund Badelt De spiritualiteit van Teilhard de Chardin ter ondersteuning bij een hedendaagse oriëntatie
[Deze tekst is de vertaling van een proefschrift, dat de auteur in december 2013 voorlegde aan de Theologische Fakultät der Universität Salzburg in Wenen ter verkrijging van de graad van Master of Advanced Studies – MAS (Spiritual Theology)]
In Het goddelijk milieu, dat al tussen 1925-1927 ontstond,49 wijst hij erop, dat men met de klassieke deugden, zoals mede met askese, afstevent op een zeer individueel beschouwd doel − het gaat om het geluk van de afzonderlijke ziel. Dat is weliswaar gewettigd, maar reikt niet ver genoeg. Onze inspanningen behoeven een aanvulling met die van alle andere mensen; bij de opbouw van het mystieke lichaam van Christus is de christelijke liefde beginsel en resultaat van iedere spirituele verbinding. De centrale geboden van het evangelie luiden dan ook communio en caritas (Caritas in Veritate), en dat is ook de kwintessens van en het praktische richtsnoer voor Teilhards spiritualiteit.
3. Teilhards ideeën in het kader van het christelijk denken (p. 38):
In 1962 organiseerde de internationale katholieke organisatie Pax Romana met Pinksteren een Teilhardcolloqium in Venetië.131 Uit negen Europese landen namen zesendertig vooral Franse theologen, filosofen, natuurwetenschappers aan het sterk filosofisch getinte discours deel, waarbij de overheersende stemming apologetisch van aard was – wat niet verwondelijk is, als men bedenkt, dat vele deelnemers Teilhard nog persoonlijk goed hadden gekend, hem deels ook in zijn gesprekken met Rome hadden bijgestaan.
De lezingen werken het verband uit, dat de visie van Teilhard heeft met de
geestesgeschiedenis van het christendom en benadrukken, dat deze het tegendeel is van het manicheïsme. Meer dan eens wordt erop gewezen, dat Teilhard zelf niet als filosoof of vaktheoloog begrepen wilde worden, maar als student van verschijnselen.

Was the Anthropocene anticipated? (Clive Hamilton and Jacques Grinevald):
Various authors have identified ‘precursors’ of the new concept of the Anthropocene, with most frequent reference made to Antonio Stoppani, Vladimir Vernadsky and Pierre Teilhard de Chardin. The effect, intended or otherwise, of finding forerunners is to deflate the significance of the proposed new geological epoch.
4: So new was this kind of thinking that when in the 1970s James Lovelock and Lynn Margulis (1974) introduced the ‘Gaia hypothesis’ of the coevolution of Earth, climate and life, the scientific establishment (with rare exceptions) rejected it (Lovelock, 1988: xiv–xv). Later, Lovelock discovered Vernadsky and praised him and Hutton as his most illustrious predecessors, precursors of the idea of Earth’s ‘geophysiology’ (Grinevald, 1988; Lovelock, 1988: 9–11).1
The noösphere
6,7: His ideas (partly censored or unpublished) evolved in the 1930s. Pre-empting the modern science of ecosystems ecology and inspired by
Bergson’s L’Evolution créatrice (Bergson, 1907) and his own early biogeochemical studies, Vernadsky conceived of the human impact on the planet Earth as ‘mankind’s geochemical work’, altering the flow of elements in the whole biosphere (Vernadsky, 1924). However, although his ‘Biosphere in the cosmos’ (Vernadsky, 1929, 1998) was physically and conceptually thicker and more dynamic than most others (Grinevald, 1988, 1998; Polunin and Grinevald, 1988), it was in the end a biogeological layer, the most active geological force on ‘the face of the Earth’, rather than a coevolutionary component of the Earth system itself. We should note that Vernadsky’s biogeochemical science of the Earth’s evolving biosphere is still not well known and has been the subject of scholarly debate only recently,5 often within the slanted context of the Gaia controversy and the coming ecological crisis (Grinevald, 1987, 1988; Huggett, 1999; Samson and Pitt, 1999; Vernadsky, 1998).

Inleiding over het christelijk leven (Pierre Teilhard de Chardin - GAMMA april/juni 2005 p. 42-43):
CONCLUSIE: het christendom en het pantheïsme21
Natuurlijk heeft dit 'panchristelijke' monisme iets heel bijzonders. Omdat het universum vanuit het standpunt van de christen bezien niet op een andere wijze definitief tot eenheid zal komen dan door personalisatie van de verbindingen erin, d.w.z. onder invloed van de liefde, om die reden zal de vereniging van de schepselen in God niet kunnen worden begrepen vanuit een fusie (waarbij God voortkomt uit de samensmelting van alle elementen ter wereld of deze in tegenstelling daarmee in zich opneemt), maar vanuit een 'differentiërende' synthese (waarbij de elementen van de wereld deste meer zichzelf worden naarmate zij meer in God convergeren). Immers, de liefde die erdoor gekenmerkt wordt dat zij iemand zelf sterker maakt, heeft als specifiek effect, dat zij de schepselen nader tot elkaar brengt. ‘De evolutie die zich van zichzelf bewust wordt’ of ‘In het voltooide christelijke universum (in het 'pleroma', zoals Paulus zegt) blijft God per slot van rekening niet alleen; nee, hij is alles in allen (en pâsi panta Theos ) - de eenheid in en door de verscheidenheid’.

Pierre Teilhard de Chardin (1881-1955) was een Franse paleontoloog en theoloog, die beweerde dat de natuur kan 'verinnerlijken'. De materie beschikt over een ‘binnenkant’, die hij ‘psychisme’ noemt. Alle verschijnselen in de wereld herbergen dit psychisch element, zij het in verschillende concentratie. Deze verinnerlijkende energie is volgens Teilhard de stuwende kracht van de evolutie. Ze heeft geleid tot drie ‘geboorten’: de kosmogenese (het ontstaan van het heelal), de biogenese (de sprongmutatie van levenloze tot levende stof) en de noögenese (de sprongmutatie naar zelfbewustzijn toe). Met de noögenese ontstaat het verschijnsel mens, dat biologen plegen aan te duiden met homo sapiens. Teilhards analyse van de mensheid is ondanks al het kwaad positief van toon. Zijn denkbeeld concentreert zich rond twee kernbegrippen: aantrekkingskracht en bewustzijnsophoping. Alleen God kent een ongedifferentieerd bewustzijn waarmee Hij de totale of complete evolutie kan scheppen. Die evolutie zoekt op zijn beurt de weg naar de 'voltooide' Schepper. Teilhard ziet moment Omega dan ook als het moment dat het (ons) gezamenlijk bewustzijn een natuurlijk eindpunt nadert.

Een van Teilhards stellingen is dat de natuur kan 'verinnerlijken', een term die uit de mystiek afkomstig is. De materie beschikt namelijk over een ‘binnenkant’, die Teilhard de Chardin ook wel het ‘psychisme’ noemt. Alle verschijnselen in de wereld herbergen dit psychisch element, zij het in verschillende concentratie. Deze verinnerlijkende energie is volgens Teilhard de stuwende kracht van de evolutie. Ze heeft geleid tot drie ‘geboorten’: de kosmogenese (het ontstaan van het heelal), de biogenese (de sprongmutatie van levenloze tot levende stof) en de noögenese (de sprongmutatie naar zelfbewustzijn toe).

Van nomade tot wereldburger in een wereld zonder grenzen (Sybout Jager - GAMMA september 1995 p. 24):
2. De ondernemer zal slechts die producten op de markt mogen brengen die de toets van objektieve kwaliteitscriteria kunnen doorstaan. Deze criteria zijn: a. Het bedrijfskapitaal, de wereldrijkdommen, moet ook in de toekomst beschikbaar blijven (een economische wet, die in de vrije-markteconomie met voeten wordt getreden!) b. De lichamelijke en geestelijke gezondheid mag niet worden aangetast. (Dit gebeurt in westerse landen namelijk wel op grote schaal!)

In een hoofdstuk gewijd aan ethiek zegt Juleon Schins, dat "handelingen in overeenstemming met de morele wetmatigheid de menselijke geest verrijken" en anders verarmen (p. 125). Teilhard de Chardin ziet deze verrijking in de toenadering tot de ander, de convergentie van het bewustzijn in personen en stromingen, culminerend in het totale bewustzijn Omega. Dan begeven we ons al op het vlak van de theologie. Schins volgt Teilhard ook hier. Hij wijdt een hoofdstuk aan de theodicee en presenteert een natuurwetenschappelijk geïnspireerd Godsbewijs.

Geldt de tweede hoofdwet van de Thermodynamica alleen voor gesloten systemen?
"Deze bewering is onjuist"
Ilya Prigogine1 heeft laten zien dat in het zand ribbels kunnen ontstaan door willekeurige energiestromen; maar hij zag over het hoofd dat deze ribbels niet in stand worden gehouden door deze willekeurige energiestromen; de volgende dag verdwijnen ze weer en worden vervangen door andere ribbles in een andere richting. Ook heeft Perigone laten zien dat de levende natuur voortdurend moleculen, cellen en organismen transformeert tot meer complexe structuren; maar hij zag over het hoofd dat deze ordening wordt aangedreven door het DNA programma dat aanwezig is in elke cel, en niet door willekeurige energiestromen. Conclusie
Gedachte-experiment 1 bewijst dat de evolutietheorie (“natuurlijke processen kunnen de levende natuur tot stand brengen”) in tegenspraak is met de tweede hoofdwet van de Thermodynamica. Meer in het algemeen: De evolutietheorie is in tegenspraak met de natuurlijke gang der dingen en met de fundamentele eigenschappen van onze fysieke werkelijkheid.3
1. Ilya Prigogine and Isabelle Stengers, Order Out of Chaos: Man’s new dialogue with nature (New York: Bantam Books, 1984); Ilya Prigogine, End of Certainty (New York: The Free Press, 1997); Stuart Kaufman, At Home in the Universe (New York: Oxford University Press, Inc., 1995); and Christian De Duve, Vital Dust: Life as Cosmic Imperative (New York: Basic Books, 1995).
2. Zie: Tien misverstanden over hoe het DNA verandert.
3. Voor een meer uitgebreide discussie, zie: De evolutietheorie in het licht van de Thermodynamica en de ervaring van alledag.

Prigogine en Wildiers over Teilhard de Chardin
p. 16 IP: De toekomst wordt gemààkt, door ons. De klassieke wetenschap was de mening toegedaan dat, als men elk atoompje en elke molecule maar voldoende zou kennen, men in principe de toekomst zou kunnen voorspellen. Denk maar aan de beroemde demon van Pierre-Simon La Place. Een van de belangrijkste feiten van de twintigste eeuw is dat wij zelfs ideologisch niet meer geloven dat de toekomst bestaat — en dat om talrijke redenen. We zijn ons bewust geworden dat de toekomst juist in ons aanwezig is. In het Frans heeft men deze bewustwording les futuribles genoemd. Daarom is er wat ons betreft ruimte voor een zeker optimisme maar terzelfder tijd ook voor een zekere angst.
FB: Wij moeten dus af van het denkbeeld dat de toekomst ons wacht. Het zijn wij die de toekomst produceren. In hoeverre is die gedachte verschillend van de opvattingen die Teilhard ten aanzien van de toekomst huldigde?
p. 17 MW: Ik zie helemaal geen verschil. Teilhard bedoelt inderdaad niet dat alles al vastligt, dat het spel al gespeeld is. Hij onderkent zelfs de mogelijkheid van een totale mislukking. De toekomst als mogelijkheid — Teilhard spreekt over une possibilité, pas une certitude. Als het voortgaat, dan hoogst waarschijnlijk in dе richting van een convergerend punt.
20/21 IP: Men kan zich afvragen waarop eigenlijk die fameuze, haast klassieke tegenstrijdigheid tussen geloof en wetenschap berustte? Ik heb sterk het gevoel dat ze wortelde in het besef dat de fysica en het gehele natuurwetenschappelijke bedrijf voorgoed een einde schenen te hebben gemaakt aan het geheim der dingen. Vandaag zien we in dat onze wereld helemaal niet zo simpel in elkaar zit. De dialoog wordt niet alleen opnieuw mogelijk, hij heeft een belangrijker functie dan ooit. We kunnen onze ongerustheid met elkaar delen, ieder
van ons brengt ze weliswaar op een verschillende manier tot uitdrukking, maar belangrijk is dàt we ze kunnen uitdrukken. Het besef groeit dat we allemaal ongeveer dezelfde problemen hebben.
FB : Mag ik samenvattend stellen dat het wellicht de grootste verdienste van Teilhard is geweest dat zijn denken de onhoudbaarheid van de oppositie tussen materialisme еn spiritualisme aantoont?
MW: Die bijdrage heeft hij beslist geleverd. Hij zag stof en geest als twee facetten van dezelfde werkelijkheid. Hij sprak over de 'bifacialiteit' van de grondstof der realiteit. IP: Het zoeken naar eenheid blijft vooralsnog een project. Men kan niet doen alsof de wetenschap deze eenheid al heeft verwezenlijkt. Sterker: we moeten het nog eens worden over wat we eenheid zullen noemen!

Prigogine concludeert samenvattend8
Ilya Prigogine zei in 1981 "Onze tijd wordt inderdaad gekenmerkt - en dat zal nog duidelijker blijken aan het einde van deze eeuw - door een zoeken naar eenheid-in-verscheidenheid. Een van degenen die het best de noodzaak inzag van dat zoeken naar een eenheid die verder reikt dan het domein van de wetenschap, was Teilhard de Chardin. Voor mij is de belangrijkste les van de twintigste eeuw dat de toekomst niet 'bestaat'. De toekomst wordt door ons 'gemaakt'. Een van de belangrijkste feiten van de twintigste eeuw is dat wij zelfs ideologisch niet meer geloven dat de toekomst 'bestaat' - en dat om talrijke redenen. We zijn ons bewust geworden dat de toekomst binnen in ons eigen innerlijk 'aanwezig' is!" Dit is al een ware evolutiesprong van 'waarheid' te noemen. Prigogine voegt er echter waarschuwend aan toe: "Maar we moeten het nog wel eerst eens worden over wat we met 'eenheid' bedoelen! Aan het einde van deze eeuw gekomen moeten wij namelijk gewetensvol de diversiteit van het pluralisme aanvaarden. Het zoeken naar een te sterke eenheid, vaak ingevuld als uniformiteit, heeft de mens en zijn geschiedenis veel kwaad berokkend omdat het vaak gepaard ging met een gevoel van superioriteit en van totalitair denken. En dat moeten we met alle middelen zien te vermijden."
8) Wetenschap - Religie – Waarheid (Ilya Prigogine en Teilhard de Chardin)

Teilhard de Chardin, who was a Jesuit Paleontologist who played an important role in the discovery of Peking Man, presented a teleological view of planetary and cosmic evolution, according to which the formation of atoms, molecules and inanimate matter is followed by the development of the biosphere and organic evolution, then the appearance of man and the noosphere as the total envelope of human thought. According to Teilhard evolution does not cease here but continues on to its culmination and unification in the Omega Point, which he identifies with Christ.

Door Immanuel Kant gevormd filosofisch begrip ding an sich voor de onafhankelijkheid van het kennend bewustzijn existerende werkelijkheid, waarvan ons uitsluitend het verschijnen gegeven is, terwijl zij zelf volkomen onkenbaar blijft. Terwijl Schopenhauer de ware werkelijkheid achter de verschijningen wel kenbaar acht, maakt Kant een onderscheid tussen de onkenbare noumenale werkelijkheid en de kenbare fenomenale werkelijkheid. Kant wees aan het einde van de 18e eeuw al op het feit dat het onmogelijk is aan de hand van de wetten van het denken het meest fundamentele domein 'noumenon' door ervaring te leren kennen. Dat domein wordt door Bohm ‘de impliciete werkelijkheid', door Boeddha 'dharma' en door Plato 'het Goede' genoemd.

Bij pogingen dit domein te onderzoeken, verzanden we steeds in paradoxen. Teilhard de Chardin (1 mei 1881 - 10 april 1955) geeft een blauwdruk hoe door ordening de wanorde kan worden bedwongen.

Teilhard de Chardin ziet Christus als een energie waarvan de duizelingwekkende spin het heelal doet draaien en de Weltstoff dwingt zich tot zichzelf terug te buigen, maar hij vervalt niet in pantheïsme. In de evolutie komen materie, leven en energie samen in een punt Omega. Gods tegenwoordigheid is voelbaar overal in de kosmos.
Teilhard zegt dat de ganse kosmos niet opgebouwd is uit materie, maar uit wat hij noemt: 'Weltstoff'. Wat is nu het verschil? 'Weltstoff' is meer dan materie. De stof waaruit alles is opgebouwd, heeft namelijk een buitenkant én een binnenkant. De buitenkant van de 'Weltstoff' is materie. Haar binnenkant is bewustzijn. 'Weltstoff' is dus 'materie-bewustzijn', een soort bipolaire eenheid in elk 'deeltje'. De 'binnenkant', of de 'geest', is alleen bij de mens 'zichtbaar', maar dat belet niet dat ook alle andere dingen een binnenkant hebben, zij het dat hij daar niet zo uitgesproken te bespeuren valt. Wat Teilhard nu beweert is het volgende: de binnenkant van de kosmos wordt in de mens, en dan bij uitstek in de God-mens Christus, gekend en ontwikkeld, om van daaruit de ganse kosmos tot zijn voltooiing te brengen.
Complexiteit is nu precies een eigenschap van het levende. Terwijl de ganse heelal ertoe neigt om uit te dijen, zich te ontspannen en over te gaan in de meest waarschijnlijke toestand van totale wanorde of chaos (dit is 'entropie', dat wil zeggen: verval, toename van wanorde), vormt het leven hierop de uitzondering. Wat leeft, ordent zich, organiseert zich, vormt grotere, onderling samenwerkende gehelen (dit is 'negatieve entropie', of: 'negentropie', toename van orde). Atomen voegen zich samen tot moleculen, megamoleculen en uiteindelijk emergeren die in levende cellen: eerst eencelligen, daarna meercelligen, eerst eenvoudige, daarna steeds complexere organismen. Daarom noemt Teilhard de biologie: de fysica van hoge complexiteiten. En, zoals gezegd, heeft elke complexiteit een buitenkant (materie) en een binnenkant (geest); elke complexiteit is een eenheid van materie en geest, ongeveer zoiets als de god van Spinoza.
De evolutie verloopt naar steeds complexer: de 'dode' stof ordent zich en brengt het leven voort, en het leven organiseert zich zodanig dat het bewustzijn voortbrengt. Zodoende is bewustzijn een eigenschap van het heelal. In de evolutie van het heelal wordt steeds meer materie omgezet in geest: het geestelijke facet van de 'Weltstoff' wordt geboren uit de complexiteit van de materie. De materie is de 'materia matrix', de (materiële) matrijs van de geest.
De geest is de opperste synthese van materie. De ziel is de vorm van het lichaam. De wetenschap die lichaam én geest samen bestudeert (namelijk in de 'Weltstoff'), heet pan-energetica. De psychische energie is de hoogst mogelijke, en zij bezielt het heelal en tilt het op naar het eindpunt Omega. Volgens Teilhard is alles in het heelal naar Omega gepolariseerd: het heelal 'rolt zich op' en interioriseert zich. Dit gebeurt in de mens, en zo bevindt zich het eigenlijke centrum van het heelal (namelijk het complexiteitscentrum) in zijn hoogste prestatie, namelijk in de zo tot stand gebrachte maximale persoonlijkheid. De grootste orde situeert zich in de mens en maakt zijn persoon mogelijk: het zelfbewustzijn dat kan zeggen: "Ik ben en ik weet dat ik ben"; "Ik ben vrij"; "Ik ben verantwoordelijk".

Kris Roose De zin van het bestaan
Maar ze stelden zich deze evolutie min of meer voor als een lineaire keten van onvoorzienbare mutaties. Het is de jezuïet Pierre Teilhard de Chardin, hierin bijgetreden door de agnostische bioloog Julian Huxley, die ontdekt heeft dat de evolutie niet lineair verloopt, maar via een spiraal van analoge fasen of niveaus. Hij heeft dus als het ware het geheim van de evolutie ontdekt. Dit inzicht liet hem toe om met veel grotere nauwkeurigheid de toekomst van het heelal en de zin van het leven te beschrijven.
Essentieel in de neo-Darwinistische visie op de evolutie is dat er, door ontwikkeling uit primitievere systemen, voortdurend nieuwe tot stand komen die hoofdzakelijk gekenmerkt zijn door twee karakteristieken: ze zijn complexer en ze zijn bewuster. Dit laatste betekent ook: intelligenter. Deze fundamentele wet wordt de Wet van complexiteit-bewustzijn genoemd.
Dat de jongere organismen complexer zijn dan de oudere, was reeds lang duidelijk. Teilhard beschreef echter hoe deze complexifiëring tot stand komt. Ze is het resultaat van twee bewegingen. Vooreerst is er een complexifiëring op het eigen niveau, zoals duidelijk is op het niveau der atoomsoorten: er ontstaan voortdurende complexere varianten. Waterstof (H) is het allereenvoudigste en tevens alleroudste atoom, uranium (Ur) het meest complexe en wellicht recentst ontwikkelde. Op een bepaald ogenblik komt aan deze complexifiëring een schijnbaar natuurlijk eindpunt, doch op dit ogenblik is de evolutie niet gedaan, maar gaat de complexifiëring verder op een hoger niveau, d.w.z. niet door het ingewikkelder maken van de eigen eenheid, maar door met verschillende eenheden een hogere eenheid te vormen. Dit laatste proces wordt in de moderne wetenschap ook de Meta-system Transition genoemd: een systeem gaat over in een meta-systeem, d.w.z. een supersysteem waarin de lagere, voorheen autonome systemen, nu de elementen, de bouwstenen zijn van een complexer systeem van hogere orde.
1. DE GODSHYPOTHESE
De theorieën van Pierre Teilhard de Chardin, Julian Huxley en de overige neodarwinisten leiden tot enkele belangwekkende conclusies: de godshypothese, de zin van het leven, de betekenis van erfzonde en het kwaad, de zin van lijden en dood, onze levenstaak, de totaalbeleving.
Zowel vóór die Big Bang als ná het punt Omega situeert Teilhard de Chardin interacties met het Opperwezen, het Oersysteem. Bij het punt Alfa is dit een scheppingsgebaar van God, bij het punt Omega een "antwoord" van de vervolmaakte schepping, die hierbij direct in interactie treedt met dat Oerwezen. Voor Teilhard is dít trouwens de diepste zin van de Drievuldigheid. De mensheid, d.w.z. de voltooide schepping is te beschouwen als een tweede persoon van deze Drievuldigheid, en daarom spreekt hij trouwens voortdurend van de Christogenese om het geheel van 'schepping en verlossing' te beschrijven. De derde persoon van deze Drievuldigheid, de Geest, is te beschouwen als de Interactie tussen beide overige personen.
Het huidige Heelal kan men beschouwen als een interactie (zijn = doen zijn) tussen God (de Vader) en zijn Schepping. De eerste beweging, deze van God naar zijn Schepping, komt —voor onze tijdgebonden beleving— in het verleden, bij het begin der tijden. Ons wederwoord vindt plaats —weer al gezien vanuit onze beperkte, tijdgebonden visie— bij het einde der tijden. Vanuit Gods standpunt bestaat er uiteraard geen tijdsverschil, Hij staat daarboven. Voor Hem gebeuren beide bewegingen te zelfder tijd.
3. DE BETEKENIS VAN ERFZONDE EN HET KWAAD
In plaats van principieel-dualistisch (aristotelisch-cartesiaans) te denken, waarbij men steeds principes of feiten uit het verleden nodig heeft om toestanden te wettigen of af te keuren, hanteert Teilhard onbewust de effectevaluerende, holistische manier van denken, die later door denkers als Capra zo duidelijk beschreven werd. In deze denkwijze wordt de waarde van iets niet bepaald door principes of feiten uit het verleden, maar door de actuele en toekomstige effecten. Wat kan of zal leiden tot iets nadeligs, gebeurt best niet, wat kan en zal leiden tot iets wenselijks, gebeurt best wel. Het begrip verantwoordelijkheid wordt hierdoor genuanceerd, maar tevens sterk uitgebreid. Hierbij wordt de vraag naar schuld ook niet meer gesteld, niet uit een soort immoraliteit, maar omdat dit hypothetisch begrip niet meer nodig is in het licht van een vernieuwde, uitgebreidere definitie van verantwoordelijkheid. Bij deze nieuwe opvatting van verantwoordelijkheid volstaat het immers niet te controleren of men "zijn plicht heeft gedaan", of dat het "zijn taak" of "zijn schuld" niet is. Men blijft verantwoordelijk voor het uitvoeren van bepaalde taken als deze binnen zijn macht liggen en zolang het resultaat niet is bereikt.
In die zin is de mens verantwoordelijk, zowel voor zijn eigen vervolmaking als voor de komende evolutie van het ganse heelal. Het feit dat hij niet zou weten hoe hij dat kan aan boord leggen, of dat het zijn mogelijkheden te boven gaat, ontslaat hem wel in principiële zin van zijn verantwoordelijkheid, maar niet in effectevaluerende zin. Want het is zijn verantwoordelijkheid om dan te zoeken hoe hij het moet doen, en het is zijn taak om zijn mogelijkheden te doen toenemen.
Volgens Teilhard leidt deze redenering tot een veel groter verantwoordelijkheidsgevoel dan de primitieve gedachtegang via Adams schuld.

Teilhard de Chardin: “GOD DOBBELT NIET, GOD SCHAAKT” - Zoeken naar wegen om tot eenheid te komen.
Het eerste deel van de titel boven dit artikel - God dobbelt niet - herinnert aan een uitspraak van Albert Einstein (1879-1955). Zijn kennis van het heelal en de natuurkrachten hadden hem niet zoals zoveel wetenschappers van het geloof in God afgebracht. Integendeel, zijn geloof - dat aansloot bij het min of meer deterministische pantheïsme van Spinoza (Deus sive natura - de natuur is God) - werd erdoor versterkt. Voor hem was er geen sprake van het toeval, waaraan Darwin zo'n grote rol toekent in de evolutie. Hierin verschilt Einsteins opvatting niet van die van Teilhard. Het spel dat God speelt lijkt voor geen van beiden op dobbelen. Als we de gedachtegang volgen van Teilhard de Chardin (1881-1955), dan heeft het veeleer te maken met schaken. En wèl met een schaakspel als metapontum, waarbij de ene speler de andere 'over de brug helpt'. In zo'n geval zijn er dus geen verliezers; er is sprake van een win-win situatie. Het lijkt erop alsof God een simultaanpartij speelt waaraan ieder van ons deelneemt, dus elke mens, onafhankelijk van geloof, ras of nationaliteit. Wij spelen vanuit onze eigen berekeningen. God daagt ons echter uit het spel van twee kanten te bekijken. Dit hield Teilhard zeer bezig, maar wie was hij en welke visie reikte hij ons aan?

Materie of stof is de bouwsteen waaruit de (waarneembare) wereld is opgebouwd.
In de relativiteitstheorie worden massa en energie aan elkaar gelijkgesteld, aangezien massa in energie kan worden omgezet (annihilatie) en energie in massa kan worden omgezet. Het zijn dus uitwisselbare eenheden, de massa-energierelatie geeft deze weer. Het op de plasma kosmologie gebaseerde SED (Stochastic electrodynamics) model biedt een nieuw perspectief hoe het energieniveau van atomen kan worden verhoogd (negentropie).

De twee kanten van de medaille hebben betrekking op het feit dat de natuur, de psychomaterie zowel psychisch als materieel is.

In het boek Wat Darwin niet kon weten start Gerrit Teule zijn gezichtspunt met betrekking tot psychomaterie vanuit de hardware. Het rapport ‘E i V’ vertrekt daarentegen ook vanuit de 'mentale software' (Geert Hofstede), het 5D-concept, namelijk de doelmatige ordening van de informatievoorziening.

Pierre Teilhard de Chardin Macrokosmos:Carl Jung projectie enMikrokosmos:Rapport 'E i V'Macro-Micro:
5. Christogenesis (Omegapunt)Unus Mundus 5e DimensieAbsolute tijd
4. Noogenesis (Akasha-kronieken)Collectief onbewuste4. Alchemist4e DimensieRelatieve tijd
3. PsychogenesisCollectief bewustzijn3. Soror3e Dimensie
2. Biogenesis (beginning of life)Onbewuste persoonlijkheid2. Anima2e Dimensie
1. Geogenesis (beginning of Earth)Bewuste persoonlijkheid1. Animus1e Dimensie

Noogenesis is the fourth of five stages of evolution described by French Jesuit scientist and philosopher, Pierre Teilhard de Chardin in his first posthumously published book, The Phenomenon of Man (written during 1938–40, published in French: 1955; English: 1959, p. 181). Noogenesis, the emergence of mind, follows geogenesis (beginning of Earth), biogenesis (beginning of life) and anthropogenesis (beginning of humanity), and is followed by Christogenesis, the genesis of the "total Christ", or the pleroma.

Jan Wicherink Ontheemde Zielen Ontwaken (p. 65):
Misschien wel het meest belangrijke onderwerp in de Heilige Geometrie is de Gulden snede. De Gulden snede is een speciale verhouding die wordt aangeduid met de Griekse letter d, Phi genaamd (spreek uit als fi).
Ze voldoet aan d = ½ * f5 + ½ = 1,618

Anna Lemkow boek Het Heelheid Principe
Hoofdstuk 9. Over tijd en causaliteit, p. 220: ..mystieke toestand van bewustzijn is een toestand van bewustzijn die uitstijgt boven ruimte en tijd en toch ruimte en tijd omvat. Het lijkt zeker dat de vraagstukken van tijd en causaliteit alle vormen van denken omvatten en alle schijnbare tweedelingen, zoals denkvermogen en materie, de waarnemer en het waargenomene, wetenschap en kunst, wetenschap en de eeuwige wijsheid, innerlijke waarden en uiterlijke omstandigheden. Deze zullen ongetwijfeld onopgelost blijven tot het moment dat ze beschouwd worden in termen van een hoger verband, een diepere eenheid.
Hoofdstuk 10. De psi-vermogens: de relatie tussen binnen en buiten
223: Het denkvermogen/hersenen-vraagstuk heeft direct te maken met het onderwerp van de psi-vermogens.
226: Zonder twijfel is het de nieuwe fysica die de parapsychologie in een respectabeler licht heeft gesteld. Het idee van het ruimte/tijd-continuüm helpt ons om de tijd te zien als een ondeelbare heelheid die nu voor ons aanwezig is, met inbegrip van dat wat we beschouwen als verleden en toekomst. Etc.
227: Je kunt zelfs volhouden dat de psi-verschijnselen helemaal niet fantastischer zijn dan de verschijnselen van de quantumfysica of de relativiteit van ruimte en tijd.
228, Phoebe D. Bendit: Zintuigelijke vormen van waarneming trekken een grenslijn tussen subjectief en objectief, binnen en buiten… Een gelijksoortig onderscheid moet te zijner tijd ontwikkeld worden in het psychische organisme, zodat het individu het verschil kent tussen het produkt van zijn eigen denken en datgene wat buiten de sfeer van zijn persoonlijk denkvermogen bestaat.
Hoofdstuk 11 De Wereldreligies: constanten en varianten(p. 247):
De mythe van de
goddelijk-menselijke held stelt ons dus in staat de twee polen van ons bestaan te overbruggen. Tegelijkertijd maakt ze het creatieve proces mogelijk van zelftransformatie en zelfintegratie.
Jung benadrukte dat de mythe van de
goddelijk-menselijke held van tijd tot tijd opnieuw moet worden ingekleed in een eigentijds gewaad. Als dat zo is, welk gewaad zullen wij dan voor hem maken? Mijn eigen vermoeden is dat het collectief onbewuste vandaag op zoek is naar de diepere waarheid van de eenheid van de menselijke familie – haar eenheid voorbij onderscheidingen van ras, huidskleur, religie, nationaliteit en ideologie, en dat een mythe vroeg of laat zal opduiken die dit nieuwe niveau van integratie belichaamt en tot uitdrukking brengt.
IV SAMENLEVING
Hoofdstuk 17 De toestand in de wereld:
een planetair overzicht (p. 319:
De ontwikkelingseconoom en Nobelprijswinnaar Jan Tinbergen heeft opgemerkt dat de ontwikkelingsstrategie voor onderontwikkelde landen een intensief leerproces heeft gevormd voor alle betrokkenen. Hij is een voorstander van minder nadruk op de creatie en overdracht van fysiek kapitaal en meer op onderwijs; minder nadruk op buitenlandse, kapitaal-intensieve technologieën en meer op geschikte, of aangepaste, minder kapitaalintensieve technologieën, wat in veel gevallen een verschuiving van grote naar kleinere projecten nodig maakt; en een verschuiving van het scheppen van werkgelegenheid in de grote steden naar de schepping van werkgelegenheid in dorpen en kleine steden. Bovendien zou hij minder de nadruk willen leggen op externe beleidsvormen (tussen regeringen), ten gunste van meer interne beleidsvormen, “en wat hiermee samenhangt, [een verschuiving] van paternalisme naar onafhankelijkheid.”101
320: De regeringen van de Derde Wereld pleiten in het algemeen voor meer overdracht van kapitaal en technologie, een toename van de handel en een bevestiging van de nationale soevereiniteit, hetgeen allemaal is vastgelegd in de resolutie van de
Nieuwe Internationale Economische Orde (NIEO), die in mei 1974 tijdens een speciale zitting van de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties werd aangenomen. De NIEO is geprezen als een prestatie die te danken is aan de collectieve onafhankelijkheid van de Derde Wereld. “Deze term is misleidend,” zegt Preiswerk. “Wat in werkelijkheid bedoeld wordt is de toename in onderhandelingsmacht door de solidariteit van de Derde Wereldlanden. Onafhankelijkheid heeft een diepere betekenis: je op je eigen kracht verlaten op een lokaal niveau als dat mogelijk is en de inbreng van het nationale, regionale of mondiale niveau alleen gebruiken als de plaatselijke bronnen of kennis ontbreken. Plaatselijke onafhankelijkheid moet door nationale regeringen worden gerespecteerd, of in ieder geval worden getolereerd.
321:
Our Common Future, het rapport van de World Commission on Environment and Development uit 1987, dat bekend staat als het rapport van de Brundtland-commissie, onderstreept dat hulp van buitenaf aan de arme landen van groot belang is. Het wijst er bovendien op dat de vermindering van armoede op zichzelf een voorwaarde is voor een ecologisch gezonde ontwikkeling, en dat de overdracht van middelen van de rijken naar de armen een voorwaarde is voor de uitroeiing van armoede. Het is alarmerend dat, als gevolg van de terugbetaling van schulden van de Derde Wereld, er een omgekeerde stroom van gelden bestaat van de ontwikkelingslanden naar de ontwikkelde landen.
EEN NASCHRIFT OVER DE SAMENHANG TUSSEN RELIGIE, EEUWIGE WIJSBEGEERTE, WETENSCHAP EN SAMENLEVING (p. 380):
Het toppunt van vrijheid, dat in de religieuze tradities onder verschillende namen bekend staat – zoals verlichting, bevrijding, nirvana, moksha, satori – wordt beschreven als een ervaring waarin de betrokkene zich verbonden voelt met alle andere wezens en met alles wat bestaat. Het is een toestand waarin degene die de ervaring heeft zijn of haar lot gelijkstelt aan dat van anderen. Hoewel mystieke eenwording zeldzaam is, is iets van de ervaring van eenheid bekend aan diegenen die erachter gekomen zijn dat het nastreven van een doel dat uitstijgt boven het persoonlijke belang uiterst bevredigend is. Door een schijnbare paradox is kiezen voor het grotere geheel de beste manier om je persoonlijke vrijheid, je uniekheid tot uitdrukking te brengen. Misschien is dat wat Teilhard de Chardin bedoelde toen hij de uitdrukking ”convergentie differentieert" gebruikte.

I.M. Oderberg De aarde – een biosfeer
Vernadsky’s gezichtspunten worden in het voorwoord van de Engelstalige uitgave als volgt weergegeven:
1. Leven komt voor op een bolvormige planeet. Vernadsky is de eerste persoon in de geschiedenis die zich serieus bezighoudt met de werkelijke implicaties van het feit dat de aarde een op zichzelf staande bol is.
2. Het leven maakt de geologie. Het leven is niet alleen maar een geologische kracht, het is de geologische kracht. Feitelijk worden alle geologische eigenschappen aan het aardoppervlak beïnvloed door het leven, en zijn dus deel van wat Vernadsky de biosfeer noemt.
3. De planetaire invloed van levende materie neemt met de tijd toe. Het aantal en de snelheid van de getransformeerde chemische elementen en het spectrum van chemische reacties teweeggebracht door levende materie nemen toe, zodat steeds meer delen van de aarde tot de biosfeer gaan behoren. Vernadsky had als doel een natuurkunde van de levende materie te beschrijven. Leven was, zoals hij het zag, een kosmisch verschijnsel dat men dient te begrijpen binnen het kader van dezelfde universele wetten die van toepassing zijn op zulke constanten als de zwaartekracht en de snelheid van het licht. Toch bleven Vernadsky zelf en veel van zijn fundamentele opvattingen grotendeels onbekend.
Vernadsky leert ons dat leven, waaronder menselijk leven, terwijl het gebruikmaakt van de zichtbare lichtenergie van de zon, onze planeet door de tijdperken heen heeft getransformeerd. Hij belicht het verschil tussen een levenloze, mineralogische kijk op de geschiedenis van de aarde, en het eindeloos dynamische beeld van de aarde als het domein en product van het leven in een mate die nog niet goed wordt begrepen. Nergens is er aanleiding om te verwachten dat het leven zal ophouden. Wat Charles Darwin deed voor alle leven door de tijd, deed Vernadsky voor alle leven door de ruimte. Zoals wij in de tijd allemaal door evolutie met onze gemeenschappelijke voorouders zijn verbonden, zo zijn we allen – door de atmosfeer, lithosfeer, hydrosfeer en tegenwoordig zelfs de ionosfeer – in de ruimte met elkaar verbonden. We zijn volgens Vernadsky verbonden door de ruimte en volgens Darwin in de tijd

Planetisatie (Hilaire Giron DELTA maart 2020 p. 4-12):
Het interview, dat
Henri-Jacques Citroën in dit nummer 9 geeft, zal u in staat stellen om dit historische verhaal beter te begrijpen. Maar bovendien – en dat werd voor mij een ontdekking – zijn professionele ervaring en ethische instelling brachten hem ertoe om economische projecten van industriëlen in samenwerking met lokale ondernemers, bevolkingsgroepen in de gemeenten en de staat te ontwikkelen om zo een sociaal evenwichtig ecosysteem te bewerkstelligen. Zijn analyse en zijn optreden sluiten weer aan bij de daarvóór al opgeroepen problematiek van de financiering. De ervaring, die hij in zijn beroep had opgedaan in Venezuela is in dit opzicht van grote invloed.
9) van het blad
Noosphère. De titel van dit blad verwijst naar het begrip noösfeer, de denkende laag rond de aarde. Teilhard de Chardin gebruikte dit begrip samen met de Russische natuurkundige Vladimir Vernadski voor het eerst.

Henk Hogeboom van Buggenum (GAMMA jrg. 13 nr. 1 en jgr. 15 nr. 3):
Na de atmosfeer verscheen zo de biosfeer, de levende laag rond onze planeet. Uit deze biosfeer kwam door toeneming van complexiteit-bewustzijn ongeveer 5 miljoen jaar geleden een soort voort met een zeker zelfreflecterend vermogen. Deze australopithecus was het begin van een reeks hominiden of mensachtigen, waaruit zich door toenemende schedelinhoud van 400 tot 1600 cm3 de huidige homo sapiens ontwikkelde. Ook dit proces van cerebra-lisatie wordt gekenmerkt door oprolling. De mens vormt dan zelf weer een nieuwe laag rond onze planeet, die Teilhard de Chardin de noösfeer (Vladimir Vernadski) noemt, de laag van denkende korrels, bewustzijnspartikels, die samen bezig zijn een nieuwe eenheid te vormen, de mensheid.
Voor Teilhard betekent het christendom een cruciaal moment in de antropogenese, onze bewustwording als mens. Dat blijkt wel uit de invloed, die de figuur van Jezus heeft gehad. Zijn levenswandel werd als waardevol erkend, een richting die navolging verdiende. Het was een nieuw omslagpunt in de evolutie. In de mens werd God als het ware geboren, d.w.z. het besef van ieders verbondenheid met de schepper. Als iedereen - of hij nu boeddhist is of jood, christen of moslim - verbonden is met de schepper, is de liefde voor de medemens een uiting van verbondenheid met God.
Wij tappen het bewustzijn af met onze hersenen. Het bewustzijn is alomtegenwoordig en wij zijn er een deel van, dat zichzelf steeds kan verruimen aan de ander. De ander wordt zo tot een noodzakelijke voorwaarde voor onze groei.

Christogenese
Hier komt volgens Teilhard de Chardin de christelijke leer om de hoek kijken: het punt omega is volgens hem de toestand van de door Christus verloste mensheid. De mensen hebben zich zodanig verinnerlijkt dat zij het mystieke lichaam van Christus zijn geworden. Dat is volgens Teilhard de Chardin pas mogelijk nadat de schepper zichzelf aan het evolutieproces onderhevig maakt, door mens te worden in de vorm van Jezus Christus. Teilhard noemt dat christogenese. Krachtens Zijn onderdompeling in de schoot der wereld, zijn de grote wateren der materie, zonder huivering, met leven geladen. En tegelijkertijd is door de aanraking met Christus het heelal één oneindige Hostie geworden. schrijft Teilhard de Chardin in zijn meditatie La Messe sur le Monde uit 1925.

Paul Revis DE FILOSOFIE VAN TEILHARD
Met deze zelfbewustwording, met het ontstaan van de mens, is de evolutie echter nog lang niet voltooid. Volgens Teilhard zal in de toekomst de mens anatomisch nauwelijks meer veranderen, omdat de evolutie verder zal gaan via een hoger niveau van complexiteit en interioriteit. Die hogere vorm van complexiteit zal niet meer gebonden zijn aan de hersenen van een mens en die hogere vorm van interioriteit niet meer aan het individuele denken. Er zal een hogere complexiteit bereikt worden in de manier waarop de mensheid zich organiseert. Deze vorm kunnen we nu al enigszins bespeuren in de bestuursorganen, de onderzoeksinstellingen met hun wereldwijde contacten. Er zal ook een hogere interioriteit bereikt worden door het samen denken, wat Teilhard de co-reflectie noemt. Steeeds meer zal een gelanceerde gedachte haar weerklank vinden bij de gehele mensheid. Internet is daar al een goed voorbeeld van.
Tenslotte kan men zelfs één mensenras extrapoleren. Vergissen blijft mogelijk, maar er tekenen zich ook in dit opzicht bepaalde tendenties af. De multi-culturele samenleving wordt steeds meer een feit. Steeds meer vermengen de autochtone bewoners van een land zich met de allochtone bewoners. Teilhard gelooft overigens niet dat er in anatomische zin een nieuw mensentype zal ontstaan, omdat volgens hem de wet complexiteit-interioriteit zich niet meer voltrekt aan onze hersenmassa, maar zich voortzet in de mensheid als geheel via de co-reflectie.
Hoe heeft Teilhard dit Punt gevonden? Het blijkt dat alle deel-extrapolaties in de noösfeer, waarvan we in het voorgaande enkele besproken hebben, zonder uitzondering convergeren, dat wil zeggen naar elkaar toebuigen en uitkomen in één punt. Teilhard bereikt hier de uiterste grens van zijn extrapolaties, omdat Punt Omega de grens markeert van het tijdruimtelijke. De wet complexiteit- interioriteit en de noösfeer monden in dit Punt uit. In de mate waarin de extra-polatielijnen convergeren is Omega als een aantrekkingskracht onder ons aanwezig en is sprake van immanentie. In de mate waarin Omega het eindpunt vormt van de tijdruimte en de evolutie is het een transcendent begrip.
Daarmee heeft Teilhard nog niet alles gezegd over Omega. Zijn filosofie krijgt nog een theologisch staartje! Omega is geen Iets maar een Iemand. Hoe weet hij dat zo zeker? Teilhard meent dat af te lezen uit de totalitaire systemen van Hitler, Stalin en Mao, die hij beschouwt als 'mislukte pogingen om de noösfeer te organiseren'. In deze systemen wordt volgens hem de mens teruggeduwd in het evolutiestadium van de mierenhoop en de termietenheuvel. Het is gebleken dat de mens in die toestand niet meer warm loopt voor een Heilsstaat. Uiteindelijk laat de mensheid zich alleen organiseren in een maatschappij waarin de persoon en de persoonlijke vrijheid alle ruimte krijgen. Teilhard meent dat dat uiteindelijk alleen mogelijk is door het christendom. Daar is een Supra-Persoon, die de functie van Omega vervult en alle personen verzamelt en in hun waarde laat.
Voor Teilhard is de persoon de belangrijkste vrucht van de evolutie, omdat de persoon niet meer geheel onderworpen is aan de wetten van tijd en ruimte. Dit is een meer moderne uitdrukking van de traditionele leer van de onsterfelijkheid van de ziel.

In het begin van de 20ste eeuw ontwikkelt de Franse filosoof en onderzoeker Pierre Teilhard de Chardin (1881-1955) het concept van de noösfeer, dat bedacht was door Vladimir Vernadski. Wikipedia omschrijft de noösfeer als de “voorstelling van een tamelijk dunne laag die de Aarde omgeeft en die zowel al het bewustzijn van de mensheid zou materialiseren (Akasha-kronieken) als al het vermogen van de mensenheid tot denken.

Teilhard de Chardin voorspelt de komst van een ééngemaakte planeet, waar de ideeën vrij circuleren onder een mensheid die zich bewust geworden is van zichzelf. Volgens deze auteur zou de komst van een planetaire intelligentie niet het gevolg zijn van een spirituele of mystieke verheffing, maar wel van rationaliteit: de versmelting van intellectuele activiteiten zou leiden tot een betere efficiëntie die de meeste mensen tegoed zou komen. (…)
Stel nu eens dat onze “ziel” effectief in contact staat met de noösfeer? Wie weet blijven daar niet hele autobiografieën rondzwerven en ben je voor de ene meer vatbaar dan voor de andere en zorgt de enorme focus (het verheffen van ons bewustzijn) van de hypnose ons tot een antenne die contact maakt met de noösfeer en ons zo de mogelijkheid geeft die biografieën te raadplegen Misschien kan je deja vu’s ook op een gelijkaardige manier verklaren. Niet iets wat je zelf al hebt meegemaakt, maar een ervaring die je onbewust hebt geplukt uit de noösfeer die zo hard lijkt op wat je net meemaakt, dat de stevige banden er voor zorgen dat de onbewust binnengesijpelde informatie uit de noösfeer je bewustzijn binnenwandelt?
Te gek voor woorden? Waarom wordt dan algemeen aangenomen dat slaap nodig is om verworven kennis vast te leggen? Is slapen een manier waarop je de kennis in je databank opslaat die zich dan backupt naar de noösfeer?
Van baby’s is het algemeen geweten dat ze enorm veel vaardigheden opdoen tijdens hun slaap en zeker als ze echt klein zijn. Heb je er dan al bij stilgestaan dat bij baby’s de fontanel gedurende 12 tot 18 maanden blijft openstaan en misschien zo wel veel makkelijker contact met de noösfeer toelaat om elementaire informatie op te pikken, nodig om aan het leven te beginnen? We leren onze kinderen enorm veel op school, maar verbazingwekkend veel dingen leren ze van zichzelf. We leren onze kinderen fietsen, maar zijn we actief bezig om ze te leren kruipen, lopen, enz… Dat lijken ze echt wel allemaal zelf op te pikken.
Kortom, er is iets. Misschien is het wel de noösfeer. Of is het gewoon God?

Vernadski introduceerde het begrip noösfeer, dat het bewustzijn van de mensheid bevatte en de biosfeer kan beïnvloeden. De geochemische fluxen die door het menselijk bewustzijn worden aangedreven zijn de afgelopen twee eeuwen groter dan bijvoorbeeld die in de biosfeer.

Theory of the Noosphere, History and Review of the Literature
Vernadsky enjoys an enormous stature in Russia where his thought has affected virtually all of Russian science since him, spawning such schools as cosmism, the perception of cosmic processes in terrestrial affairs, and many subgroups within the Russian Academy of Sciences devoted to exploring the implications and aspects of his ideas. These include the work of N. A. Kozyrev on time, Alexei Dmitriev on the transformation of solar fields, and the Kaznacheev school of Cosmic Anthropoecology.

Theo Smits, directeur van de hogere pedagogische school 'Magister vocat' en secretaris van de Raad van Kerken in Amsterdam
Lezing 1 - onderdeel 1 - Inleiding:
Teilhard de Chardin (1881-1955) draagt aan de oplossing van dit raadsel zijn steentje bij. Hij doet dat als paleontoloog-geoloog door scherpe waarnemingen tijdens zijn veldwerk, o.a. in China. Maar ook als filosoof en theoloog door over de grote lijnen na te denken. Zo ontdekt hij nieuwe wetten. Hij formuleert de wet van complexiteit-bewustzijn o.a. in zijn werk Het verschijnsel mens.
De een vindt hem te abstract, de ander te absoluut, de een te totalitair, de ander te individueel, deze te christelijk, gene te onchristelijk enz. Vele loftuitingen, maar ook kritische afwijzingen komen helaas voort uit onbegrip, foutieve interpretatie of eenzijdige informatie.
Deze sterkere menselijke verbondenheid in lot en doel komt reeds duidelijker naar voren. Dictatoriale regimes konden en kunnen deze geestelijke eensgezindheid niet tot stand brengen. Een eenheid die op vrees berust, houdt geen stand. De recente geschiedenis bewijst dat afdoende. Voor sommigen werd deze geschiedenis daardoor ook de waarschuwing niet opnieuw naar zo'n ideaaltoestand te streven. Zij zien deze als een wensdroom, als iets dat niet te realiseren valt. Nee sterker. Wijzend op de utopieën uit het verleden die vaak tot totalitaire stelsels hebben geleid, benadrukken zij het gevaar van dit streven.
God is de maker, de voltooier van deze aarde en kán dus niet gekend of bemind worden buiten deze aarde om. Werken aan deze aarde is dan ook geen modern heidendom of a-religieus humanisme, maar de weg om via volledige menselijkheid te komen tot de eindvoltooiing in God. De verwachting, dat alles zich beweegt, aan het geschieden is, in een dynamisch proces is op weg naar de volmaking in God, deze verwachting is het werkelijk functionele in het christendom. Het christendom of het evangelie spreekt de nieuwe mens, de jeugd, de zogenaamde ongelovige slechts aan voor zover het in de actualiteit van het wereldgebeuren duidelijk stelling neemt tegen onrecht, onvrede, totalitair gezag, onmenselijkheid, discriminatie, kortom tegen alle kwaad en lijden. Pas dan kunnen we zeggen dat het christendom (of beter wellicht Christus) volop leeft. Dit zichtbaar maken is niet speciaal voorbehouden aan instituten en geloofsgemeenschappen. We zien Christus verrijzen in allerlei stromingen en bewegingen van onze tijd.
Lezing 2 - onderdeel 1 - Twaalf grondwetten:
Het is alsof Teilhard al deze ontwikkelingen heeft voorzien en alsof de richting ervan aan zijn wetten beantwoordt. Uit alle verschijnselen die ik noemde - en Teilhard leerde ons alles te zien op de grote schaal en in de lijn van de evolutie - wordt een nieuw type mens geboren: de mondiaal denkende mens. Voor wie zo denken zijn landsgrenzen, starre structuren van partijen en kerken, uitingen van hokjesgeest (Groupthink) niet van deze wereld, volkomen achterhaald. Rassenonderscheid is voor hen een uitgemaakt onchristelijke zaak, oecumene een plicht, samen-werking noodzaak.
lezing 3 - onderdeel 1. De toekomst van de mens:
Voor Teilhard zal de vooruitgang gelijklopen met een stijgen van het bewustzijn en dit stijgen van het bewustzijn zal gelijklopen met een betere organisatie van de mensheid.
De mensheid is bezig zich over zich zelf heen te buigen, zich te bezinnen op haar eigen ontwikkeling, reflexief te worden, zoals het dier in de mens zijn reflexieve omslagpunt bereikte. Ze is op weg één mensheid te worden, te groeien tot één superbewustzijn rond moeder aarde.
De persoonlijkheid van ieder mens zal hierin nóg sterker tot zijn recht komen, moeten komen. Hoe intenser de eenheid, hoe sterker de individuele verschillen uitkomen, elkaar bevruchten en versterken.
Ook al ligt aan onze wereld een voor ons onkenbaar geheim ten grondslag, het Onnoembare, het Onuitsprekelijke, om ons mensen tot liefhebben te bewegen kunnen wij ons dit het best voorstellen als een Persoon.
Lezing 4 - onderdeel 1. Verzet en enthousiasme:
De hokjesgeest zal moeten wijken voor een groeiend besef van liefdevolle saamhorigheid, niet als een vaag romantisch verhaal, maar als een acute levensnoodzaak. Het gehalte van de gezindheid van alle opvoeders tezamen, van alle ouders, onderwijzers, docenten, pastores enz. enz. is beslissend geworden voor onze toekomst. Tweeduizend jaar geleden schreef een Indisch dichter:
Hij trok een cirkel
die mij buiten sloot
als ketter, rebel
voorwerp van spot
maar de Liefde en ik,
wij wisten te winnen,
onze cirkel was groter
en wij haalden hém binnen.

Theo Smits Lezing 1 - onderdeel 1 - Inleiding:
Teilhard de Chardin (1881-1955) draagt aan de oplossing van dit raadsel zijn steentje bij. Hij doet dat als paleontoloog-geoloog door scherpe waarnemingen tijdens zijn veldwerk, o.a. in China. Maar ook als filosoof en theoloog door over de grote lijnen na te denken. Zo ontdekt hij nieuwe wetten. Hij formuleert de wet van complexiteit-bewustzijn o.a. in zijn werk Het verschijnsel mens.
Teilhard ziet de evolutie als één doorlopend proces van steeds grotere vergeestelijking, verinnerlijking van de stof. Hij is de eerste, die de mutaties, de plotselinge veranderingen, ook laat gelden voor het allereerste begin, voor de tijd waarin er nog geen sprake was van leven. Teilhard gaat ervan uit, dat de materie steeds aan dezelfde mutatiewetten onderhevig is. Het is niet terecht om nog langer te spreken van 'dode stof'. Zelfs de kleinste deeltjes hebben een onderlinge aantrekkingskracht. Ook zij bezitten het vermogen grotere eenhe-den te vormen. Hun innerlijke, zeg psychische kracht wordt hierdoor gebundeld. Door deze bundeling wordt hun structuur steeds ingewikkelder. Aan deze structuur zijn echter grenzen. Bij een bepaalde graad van complexiteit is de opeenhoping van energie zo groot, dat door een plotselinge ontsnappingspoging een structuurverandering plaatsvindt. Zoals bij koken water in stoom verandert, zo ontstaat telkens bij verzadiging een andere aggregatietoestand. Zo moet het ook bij de eerste vormen geweest zijn waarin wij duidelijk van leven spreken. De ingewikkeldste, de grootste, meest geláden molecule wordt levend!
De mensheid ontstond uit een samenbundeling van individuen met de mogelijkheid van keuze. Uit gezinnen ontstonden stammen, uit stammen naties, uit naties landenbonden. Tegelijk daarmee vormde zich een steeds ingewikkelder net om onze wereldbol, een net van steeds intenser psychische, geestelijke kracht, een net van boven ons uitstijgende wetenschap, godsdienst, kunst, politiek enz. De wet van complexiteit-bewustzijn die in de biologische fase van de evolutie vóór het verschijnen van de mens gold, geldt ook nu in de culturele evolutie. De cultuur is een voortzetting van de natuur op basis van bewuste keuzes. Voor Teilhard is alle kracht in héél het evolutieproces slechts éénzélfde kracht van liefde, van samengaan, van samensmelting om tot een hogere vorm van leven te komen.
In steeds sneller tempo bundelen de mensen thans hun krachten om een nieuw stadium in de evolutie te betreden. Zullen zij hun vrijheid gebruiken voor bevordering van elkaar? Dus voor de Liefde, die de schepper ons in Omega aanreikt? Of zullen zij elkaar negeren, afstoten, en daarmee hun ondergang of verstarring veroorzaken? De wereld is in een crisis, waarbij deze keuze bepalend is voor haar voortbestaan.

Religieuze dimensie van het conflict tussen traditie en moderniteit (Wim Couwenberg GAMMA maart 2010 p. 5-9):
Couwenberg geeft in zijn CIVIS-MUNDI-jaarboek 2009 als kenmerken van de moderniteit, waarin wij thans leven onder meer: een positieve waardering van de arbeid als middel bij uitstek tot
zelfontplooiing en het recht op geluk voor eenieder als wenkend toekomstperspectief. Wij, moderne mensen, zien hoopvol uit naar het vierde bedrijf.
Onder invloed van het postmoderne denken groeit ook een sceptische rechtscultuur waarin weinig geloof meer gehecht wordt aan objectieve criteria ter bepaling en beoordeling van wat als recht behoort te gelden. Dat hangt veeleer af van wisselende maatschappelijke invloeden en van belangafwegingen van subjectieve aard. Een vonnis, aldus een prominente Nederlandse rеchter, is altijd het resultaat van een mengsel van juridische argumenten, persoonlijke voorkeuren en emoties. Dit betekent wel een directe aantasting van klassiek-liberale beginselen als rechtszekerheid, rechtseenheid en rechtsgelijkheid. In dezelfde lijn ligt een oproep tot een hernieuwde evaluatie van de vanzelfsprekend geworden overtuigingen van de heersende liberale ideologie en tot bezinning op politieke alternatieven.

Een uitzendbureau voor kamerleden (Marcel ten Hooven Trouw 2 september 2000):
Bart Tromp waarschuwde vijftien jaar geleden dat de democratie in gevaar kon komen door de erbarmelijke staat waarin de politieke partijen verkeerden. Tot dusver is zijn voorspelling dat de toestand alleen maar zou verergeren bewaarheid, meent de politicoloog. Van een ideële organisatie verworden de politieke partijen tot een bedrijf, door sponsors gefinancierd, waarin voor vrijwilligers en idealisten geen plaats meer is.
Zonder twijfel ongewild, laten de directeuren van de wetenschappelijke bureaus van de coalitiepartijen PvdA, VVD en D66 in het laatste nummer van het blad Civis Mundi zien dat Tromps onheilspellende analyse niet uit de lucht is gegrepen. Zij hebben, net als hun collega's van de oppositiepartijen CDA, GroenLinks, SP en ChristenUnie, bijgedragen aan een themanummer van dit blad.

S.W. Couwenberg Moderniteit noopt tot aanpassing van religieuze geloofstradities, Antithesestrategie (Civis Mundi Digitaal #20 en #69):
De scheiding tussen orthodoxie en vrijzinnigheid hangt nauw samen met een verschillende strategie tegenover het proces van modernisering en secularisering waarmee christelijke kerken sinds de 19e eeuw te maken krijgen en in onze tijd ook de islam. Dat proces is door reformatorische en katholieke orthodoxie ervaren en geïnterpreteerd als een regelrechte aanval op de religieuze dimensie van ons bestaan en beantwoord met een rigide antithese-strategie.
Symbolisch bewustzijn
In een bespreking van het bekende werk van F. Sierksma over religieuze projectie erkende de katholieke psycholoog H. Fortmann dat de religieuze lezing van de wereld vol illusies zit omdat zij nooit gecorrigeerd kan worden door de feiten. Hij ging daarmee echter voorbij aan de niet geringe correcties die op die lezing zijn aangebracht door de voortrekkers van de vrijzinnig-religieuze geloofsrichting. Niettemin hebben alle religies één fundamentele overtuiging gemeen die steun vindt in de innerlijke ervaring van talloze miljoenen mensen. En dat is dat de wereld in laatste instantie zowel een fascinerend als verbijsterend mysterie is dat verwijst naar iets anders, naar iets dat boven en buiten de zintuiglijke werkelijkheid uitgaat. Die werkelijkheid nu trachten religieus geïnspireerde elites in religieuze voorstellingen te verbeelden. Religie veronderstelt daarbij het bestaan van een symbolisch bewustzijn, d.w.z. de ontvankelijkheid voor een verbeelde werkelijkheid, waarmee we als mensen proberen het mysterieuze karakter van ons bestaan enigszins te duiden. Tot dat levensmysterie behoort ook het immense lijden, de onnoemelijke ellende waarmee de geschiedenis, die in de christelijke traditie niettemin een heilsgeschiedenis is, gepaard gaat.
De neuroloog D. Swaab ziet religie als product van de evolutie en voor die evolutie lange tijd nuttig als bron van sociale cohesie. Maar nu we meer en meer op weg zijn naar een wereldsamenleving en –cultuur zal vanzelf ook de behoefte aan religie afsterven, meent hij. Dat religie een belangrijke sociaal bindende kracht is, is onmiskenbaar, al is zij vaak ook een bron van tegenstellingen en conflict. Maar religie is meer dan een nuttige sociale factor. Zij is primair een bron van zingeving.

Het hangt zeker samen met wat Max Wildiers schrijft in Teilhard de Chardin Een inleiding in zijn denken over onthechting.
136: "
Onthechting betekende vroeger: zich niet interesseren voor de aardse dingen en er zo weinig mogelijk gebruik van maken. Onthechting zal voortaan betekenen: iedere waarheid en iedere schoonheid, één voor één, voorbijstreven en overtreffen, juist krachtens de liefde die men hen toedraagt." "Berusting betekende vroeger meestal: passieve aanvaarding van de huidige wereldsituatie. Berusting zal voortaan slechts geoorloofd zijn voor wie, moegevochten, bezwijkt in de armen van de Engel."183 "Een nieuwe formulering van de heiligheid: dat is het waaraan wij allen op dit ogenblik min of meer behoefte hebben."184
183 Christologie et Evolution, 1933, p. 11-12.
184 Œuvres VI, p. 136

Niet geloven maar doen maakt van de hindoe een beter mens (Cokky van Limpt Trouw 7 november 2008):
In het hindoeïsme komt ’mijn betere ik’ – het thema van de Maand van de Spiritualiteit – volgens ’jonge denker’ Vanno Jobse vooral tot uitdrukking in het gedrag van mensen. Hoe beter je handelt, hoe beter mens je bent.
Je bestaat pas als je handelt, en hoe beter je handelt, hoe beter mens je bent. De oorspronkelijke naam van het klassieke hindoeïsme is Sanatana Dharma: eeuwige wet, eeuwige gedragsleer.
Deze leer kent geen dogma’s en schrijft geen geboden voor, maar geeft richtlijnen hoe je je moet gedragen om niet in conflict te komen met
jezelf en je omgeving. Het zijn er vijf: matigheid, onthechting, niet stelen, waarachtigheid en geweldloosheid. Aan deze algemene gedragsregels moet iedereen zijn eigen invulling geven. Hoe, is afhankelijk van je leeftijd, je afkomst, je sociale positie.
Van deze vijf is vooral
onthechting erg belangrijk. Dat betekent niet dat een hindoe niet van het leven zou mogen genieten. Integendeel, je moet wel degelijk proberen gelukkig te worden, want, zo is de gedachte, je kunt alleen een beter mens worden als je het leven in vervulling laat gaan. Maar je moet je er niet aan hechten, niet aan status, aan bezit, aan een mooie baan, zelfs niet aan familie, geliefden en kinderen.

‘Bij veel dingen die ik doe is woede een drijfveer (Evelien van Veen interviewt Esther van Fenema de Volkskrant Zomer Magazine 25 juli 2020, p. 8-15):
Psychiater en opiniemaker
Esther van Fenema geeft haar uitspraken ‘soms wat te veel sambal mee’. Als lijsttrekker van NLBeter wil ze immigratie ter discussie stellen. ‘Je moet afspraken maken: wie past zich aan wie aan?’
Hoe was dat bij u thuis? In een eerder interview vertelde u dat u geen contact meer hebt met uw ouders.
‘Ja, zij hebben het contact verbroken.
Ik dacht altijd dat het aan mij lag, maar later zie je in dat het niet normaal is als ouders dat doen.
Hebt u die neutrale houding? Neem die column over ‘hitsige nieuwkomers’ met ‘woestijmores’, die zegt toch veel over uw blik op bepaalde bevolkingsgroepen?
‘Dat is een column geweest waarvan ik me nu afvraag: zou ik hem vandaag opnieuw zo schrijven? Dan zeg ik: nee, dat zou ik niet doen. Mijn boosheid richtte zich niet zozeer op de raciale achtergrond van die mensen, die interesseert mij niet. Het gaat mij om gedrag. Ik wil gewoon, misschien ook wel als psychiater, dat mensen zich normaal gedragen. Alle geaardheden moet hand in hand over straat kunnen lopen, je moet zonder problemen een keppeltje kunnen dragen en vrouwen hebben gelijke rechten, dat zijn vrijheden waar ik voor sta. En als ik zie dat daaraan getornd wordt, vanuit de islam of door niet-westerse allochtonen, dan vind ik het mijn plicht daartegen op te staan. Ik vind dat we ergens een grens moeten trekken. Voor hun doen zijn die mensen uit andere culturen misschien niet raar bezig, ik denk dat zij zich gedragen zoals voor hun normaal is, maar ik weet niet of ik dat wil in dit land.’
Wat kenmerkt een narcist? ‘Een '
opgeblazen ego. Roepen: ik kan alles, maar ondertussen heb je geen stevig zelfbeeld, want je bent juist heel gevoelig voor krenking en afhankelijk van applaus. Ik heb daar in therapie wel aan moeten werken.’
'''En hoe is het nu met uw
zelfbeeld? ‘Nou, narcisten zijn de ratjes die voorop willen zwemmen, hè? Zo ben ik nog steeds wel, maar dat vind ik ook leuk aan mezelf, want daardoor krijg ik wél dingen voor elkaar.’

Lezing Jiddu Krishnamurti Amsterdam 1981 Denken en tijd zijn de bron van angst.
De crisis is niet in de economische wereld noch in de politieke wereld, maar in ons bewustzijn.
Wij zijn opgeleid, opgevoed, zowel religieus als scholastisch, dat we gescheiden zielen zijn, individuen, die voor zichzelf streven, maar dat is een waanbeeld omdat ons bewustzijn gemeenschappelijk is voor heel de mensheid. Wij zijn de mensheid. Wij zijn geen gescheiden, voor zichzelf vechtende eenlingen. Waarom hebben mensen, die gedurende miljoenen jaren geleefd hebben, dit relatieprobleem niet opgelost? Het denken wordt voortgebracht door ervaring, kennis en dus is er, wat dan ook, niets heiligs aan het denken. Het is materialistisch, het is een materieel proces, dat denken. Kennis bestaat altijd binnen de schaduw van onwetendheid. Wat is de relatie tussen verlangen en wil? Psychologisch, innerlijk, wat is de bron van angst? Meditatie moet beginnen met het brengen van totale orde in je huis: orde in je relatie, orde in je verlangens, plezier, enzovoort. Compassie is vrij zijn van leed.
Lezing Jiddu Krishnamurti Amsterdam 1971 Public Talk – Can one end sorrow?
What is relationship? What is thinking? Thought sustains an incident, a happening, as pleasure, and thought also sustains and gives a continuity to fear. Sorrow. How do you observe a fact?
In twee lezingen verkent Jiddu Krishnamurti het
zelf-bewustzijn, de zelf-transformatie. Of met andere woorden hoe bereiken we volgens Esther Fenema dat mensen zich normaal gedragen.

Dick Sinnige interviewt Karel van der Nagel medium Vereniging Orde der Verdraagzamen (Overgenomen uit Bres 156 oktober/november 1992):
Ik heb gehoord dat de Witte Broederschap de werkzaamheden van de Orde Der Verdraagzamen heeft overgenomen. De Witte Broederschap schijnt het licht zelf voorop te stellen, ongeacht de directe gevolgen voorde mensen als zodanig. ‘Dat klinkt nog wel aanvaardbaar. Ik weet van die witte Broederschap heel weinig af, ofschoon ik denk dat ik weleens een paar van die gasten heb meegemaakt. Als je weet dat het leven niet eindigt, als iemand doodgaat; wanneer je weet dat je alle ervaringen die je hier hebt opgedaan kunt omzetten in kennis ten aanzien van wat je wel en wat je niet wilt, waarom zou je je dan over de ellende van de mensen druk maken?
Ik heb
Krishnamurti een keer ontmoet. Er waren mensen die hem kenden, die hadden een afspraak geregeld. Hij gaf een lezing in de Kleine Zaal van het Concertgebouw. Ik heb een halfuurtje in steenkolenengels, en hij in goed Engels, tegen hem aan staan poekelen. Hij heeft gezegd dat ik moest blijven zoals ik was, maar vooral niet moest denken dat ik de oplossing voor alle dingen had: “De dingen lossen zichzelf op, dat kan een mens niet doen.” Ik vond het best.

Klaas Laan VROUWEN ZULLEN HET VOORTOUW NEMEN VOOR DE NIEUWE AARDE
De kosmische Vrouw
De Bulgaarse filosoof en pedagoog Omraam Mikhaël Aïvanhov interpreteert de tijd waarin we leven geheel in lijn met C.G. Jung; zonder een dieper inzicht in de werking van het vrouwelijk principe eindigen we vroeger of later in chaos en vernietiging. De kosmische Vrouw openbaart zichzelf nu aan de mensheid, zowel als aan ieder individu…
Aïvanhov roept ons als het ware toe
“Geef de vrouw opnieuw de plaats die haar toekomt!” Stop met haar te zien als een schepsel met minder kracht en minder verstand. Vrouwen zijn in staat de man op elk gebied te overtreffen. Jung beweerde dat hij blij is met de uiteindelijke hemelvaart “met lichaam en ziel’ van Maria omdat dit een doorbraak betekent voor het bewustzijn van de mens. Aïvanhov zegt onomwonden dat de toekomst van de mens afhangt van hoe men over de vrouw denkt! Net zoals (de zoon van) God en zijn (moeder)bruid in de Hemel gelijkwaardig zijn, precies zo zou de schepping onvolledig zijn zonder de vrouw; niets komt tot leven, kan bloeien zonder de twee principes, mannelijk en vrouwelijk, tegelijkertijd. Ook al beschikt de man over het zaad, de kiem, hij kan er niets mee zonder de materie, de aarde. Zodra deze gelijkwaardigheid een feit is, zal het leven totaal veranderen; sociaal, economisch, kosmisch…dan zal het Koninkrijk van God op aarde komen.

S. Vestdijk boek De toekomst der religie
Het aan Theun de Vries opgedragen boek De toekomst der religie van S. Vestdijk stamt uit 1947 maar is nog immer actueel. Of moeten we zeggen, weer actueel. Met de verschijning van Klaas Hendrikse' Geloven in een God die niet bestaat. Manifest van een atheïstische dominee. (Nieuw Amsterdam 2007) is de discussie weer gestart die ook in de jaren na 1947 is gevoerd. Fokke Sierksma beschreef de aanvallen die de 'duivelskunstenaar' Vestdijk te verduren kreeg in het boek "Tussen twee vuren" (1951). In 2005 verscheen Hans van de Breevaart "Authority in Question" waarin de theologische disputen tot 1998 zijn beschreven.
De toekomst der religie stelt de onverdraagzaamheid van monotheïstische religies aan de kaak en geeft oplossingen in de vorm van een speciale didactiek en een gezondere integratie van sexualiteit. Speciale aandacht wordt geschonken aan mystiek en het kloosterwezen.
De editie uit 1992 bevat een onderwerpsindex gemaakt door Jacob Faber die ook een vertaling in het Engels verzorgde (UMI, Ann Arbor 1989) - met voorwoord door Lee W. Bailey.

De psyche (reflexief bewustzijn, zelfreflectie) werkt als een spiegel (weerspiegeling). Het is deze spiegel, het spiegelneuron, dat zorgt voor de golfbewegingen in de geschiedenis. Welke kant van de medaille, de aardse Tetrade (Standaardmodel, de gemanifesteerde werkelijkheid) of de hemelse Triade (ongemanifesteerde werkelijkheid), laten we overheersen? Alleen wanneer we ons meer met de Triade verbinden komt de beschaving een stapje verder. Meer opties zijn er niet en dat was al bij Pythagoras (De Gulden Verzen van Pythagoras) bekend.

Om het aardse met het hemelse te verbinden gebruikt de Theosofie het begrip Individualiteit, Carl Jung Individuatie en de filognosie Onpersoonlijkheid. Het gebruik van deze 'synoniemen' biedt een gemeenschappelijke achtergrond waardoor het mogelijk is de authentieke projectie van het Ken uzelve te doorgronden.

De klinisch psycholoog René Meijer brengt met behulp van matrices de supersymmetrie in het universum in beeld. Een ommekeer, een keerpunt in het denken is nodig. Als we de zaken werkelijk willen veranderen dienen we aan het geestelijke kapitaal, de geestelijke gezondheid meer aandacht te besteden. Het 5Ddenkraam is op de randomized controlled trial (Evidence based practice) van vele millennia gebaseerd.

Hiërarchische deeltjestheorie (HDT): In het leven bewegen we ons tussen een materiële wereld en een spirituele wereld, een fundamentele dualiteit van leefwerelden. Als we een theorie van alles willen hebben, moeten deze werelden in deze hiërarchisch-structurele visie op de persoon en de materie, in dit nieuwe paradigma voor de wereldorde, worden gecombineerd zodat iedereen er een plaats in heeft, zodat een ieder gerespecteerd kan worden en conflicten daarmee beëindigd kunnen worden. De beide werelden hebben elkaar nodig en kunnen niet zonder elkaar bestaan, precies zoals de ruimte niet zonder de materie en de tijd kan bestaan en de oude natuurkunde het ook niet kan stellen zonder de antimaterie. Het geheel van de hiërarchische deeltjestheorie laat zich dan als volgt weergeven:


Vanuit een oerstof ontstaan we, maar we we keren er ook weer naar terug. Het zijn evolutionaire ideeën die terug te vinden zijn in de opvattingen van presocratische natuurfilosofen als Democritus (460-370-80 vChr.), bij de duitse romatische filosoof, de 'transcendentaal idealist' Friedrich von Schelling (1775-1854) en bij de franse theoloog en paleontoloog Pierre Teilhard de Chardin (1881-1955). Door die intelligentie van het zoeken van symmetrie met het materiële zonder dat de verscheidenheid van de materie wordt verloren - een verschijnsel wat je de organische wet zou kunnen noemen - hebben organismen hun bestaansrecht met een greep op de materie en bereikt de evolutie die zo met de persoon een volgende fase ingaat volkomenheid. In die volkomenheid vormt het levende wezen een binnen-buitenafgrenzing, een dipool van eenheid of tijdloosheid die staat tegenover de verscheidenheid of tijdelijkheid, een dipool die op basaal niveau al vanaf het begin van de schepping bestond. Het zelfbewustzijn wordt gevonden in een realisatieproces, het wordt niet geconditioneerd van buitenaf als een aanvulling op de materie. Er is dus wel degelijk een 'intelligent design' van een zich manifesterende spirituele antimateriestructuur volgens de HDT. De tegenstelling tussen de materie en de antimaterie was de eerste in de schepping.

Met oerstof of oersubstantie wordt in de filosofie de ultieme substantie aangeduid waaruit, waarin, en waardoor alles bestaat. Het is dat wat als ondeelbaar overblijft, indien men analytisch en deductief elke gekende substantie gaat opdelen tot in haar kleinste samenstelling. Omgekeerd kan men ook inductief ervan uitgaan dat aan de basis van alles een enkel oergegeven moet liggen. In de mythologie en in de religies wordt eveneens het concept oerstof in verschillende termen genoemd en mee behandeld. En ook de wetenschap blijkt er al lang naar op zoek. In al deze gevallen is wat men zoekt: de eenheid in de verscheidenheid.

Dr. Saskia Bosman Biogeometrie, DNA, Vormvelden en Resonantie:
De Engelse bioloog Rupert Sheldrake heeft de theorie van de morfogenetische (vormgevende of vorm-) velden ontwikkeld. Zodra een fysisch, (bio-)chemisch, biologisch of gedragsmatig proces voor het eerst plaatsvindt, wekt dit rond de gehele Aarde een energieveld op, dat het vanaf dat moment gemakkelijker maakt, datzelfde proces weer te doen plaatsvinden. Dit versterkt het morfogenetisch veld, waardoor het nog gemakkelijker wordt, enzovoorts. (8,9) Zouden deze, op de dodecaëder gebaseerde velden die de Phi-verhouding bevatten, ook morfogenetische velden kunnen zijn, en wel van onvoorwaardelijke, universele Liefde?

Automatisering: vloek of zegen? (Daan Rijsenbrij GAMMA december 2006 p. 11-17):
13: Dit is het circus waarin de computer is geboren. Dit is de toestand van de wereld, een door informatie oververzadigde maatschappij, waarin het proces van automatiseren is opgestart. Een ontwikkelingsgang die is begonnen met een enkelvoudig woord en die is ontaard in een kakofonie waarin het nog nauwelijks mogelijk is tot enig begrip te komen. Toch zijn we vaak genoeg gewaarschuwd door de wijzen. Lau Tse18 vertelt ons: 'Wie het weten, spreken niet; wie spreken, weten het niet.' De kern van de boodschap van Krishnamurti19 luidt: 'De beschrijving is niet het beschrevene.' 20 De overbekende boerenwijsheid zegt ons: 'Spreken21 is zilver, zwijgen is goud.' Zelfs Plato, die heel veel tekst heeft geproduceerd, verklaart op latere leeftijd naar aanleiding van de plagiaatkwestie met Dionysios (Dionysios)22, dat de Waarheid niet is op te schrijven. De enkelen die werkelijk geïnteresseerd zijn, zijn in staat aan de hand van kleine aanwijzingen zelf ontdekkingen te doen. Zelfkennis is immers niet te bereiken door het verwerven van veel feiten, zelfs niet met behulp van computerapparatuur. Zelfkennis wordt verworven door reflectie op woorden van wijsheid, die terugvoeren naar het Woord in het Begin.

De evolutie van het wereldbeeld II (Hans R. Vincent GAMMA augustus 2002 p. 20-24):
Door Darwin kwam het empiristisch gezichtspunt tot volle ontwikkeling: de
exclusiviteit van de wetenschappelijke methode. Maar ook meer recentelijk zijn er wetenschappers, die met de vragen naar oorsprong, doel en zingeving blijven worstelen. De grote natuurkundigen Niels Bohr en Albert Einstein geloofden in God. Bohr was ook geïnteresseerd in de Chinese filosofie van het taoïsme. De natuurkundige David Bohm, gespecialiseerd in relativiteitstheorie en kwantumtheorie, heeft zich intensief beziggehouden met de oosterse filosofie. Hij was ook persoonlijk bevriend met de filosoof Krishnamurti. Zijn stelling is dat de westerse, empirische en analytische denkwijze, die het meetbare betreft, een goede aanvulling vormt op het oosterse, meer intuïtieve en synthetische denken dat juist op het onmeetbare is gericht. Dat intuïtieve denken heeft de mogelijkheid in contact te treden met een heel andere werkelijkheid, die buiten ons waarnemingsvermogen ligt, de zogenaamde 'impliciete orde'. Ook de natuurkunde zelf geeft aanwijzingen, dat er zo'n werkelijkheid bestaat. Bohm is op grond van berekeningen tot de conclusie gekomen dat de lege ruimte gevuld is met energie, waarvan we de betekenis niet kennen.

Alan Wallace en Brian Hodel: 'Verbindend bewustzijn'' waar wetenschap en spiritualiteit elkaar raken
Wat is ons bewustzijn? De westerse wetenschap heeft nog steeds geen antwoord, ook al is het bewustzijn haar belangrijkste onderzoeksinstrument. Tegelijk onderzoeken verschillende spirituele tradities deze vraag al eeuwen, via verfijnde meditatietechnieken.
Alan Wallace constateert dat
'het bewustzijn' of 'de geest' een onderschoven kindje is in de geschiedenis van de westerse wetenschap. Ook reduceert de wetenschap het bewustzijn vaak tot zijn materiële basis, de hersenen. Wallace wil daarom onze wetenschap verrijken met de inzichten die verfijnde meditatietechnieken uit het boeddhisme, hindoeïsme, taoïsme, christendom en islam hebben opgeleverd. Volgens hem kan nauwkeurig onderzoek van het bewustzijn wetenschap en spiritualiteit met elkaar verbinden.
Een boek dat voorbijgaat aan dogmatische debatten tussen atheïsten en gelovigen.
Alan Wallace was gedurende veertien jaar boeddhistisch monnik. Jarenlang was hij de tolk van de Dalai Lama. Daarna studeerde hij natuurkunde, wetenschapsfilosofie en godsdienstwetenschappen. Hij is oprichter van het Santa Barbara Institute for Consciousness Studies.
Brian Hodel is journalist en redigeerde eerder Contemplative Science: Where Buddhism and Neuroscience Converge van Wallace.

Alan Wallace en Brian Hodel: Verbindend bewustzijn waar wetenschap en spiritualiteit elkaar raken(rec.) (Jim van der Heijden GAMMA juni 2013 p. 76-80):
De vraag is natuurlijk of deze werelden elkaar kunnen vinden en of ze tot een hechte en duurzame relatie kunnen komen. Aangezien zulke relaties al bestaan of bestaan hebben, zoals bijvoorbeeld tussen
en Krishnamurti die gedurende 25 jaar een dialoog onderhielden of de al jarenlang door Francisco Varela georganiseerde meerdaagse ontmoetingen tussen wetenschappers en de Dalai Lama, is naar mijn mening het antwoord bevestigend. Het gaat niet om een nieuwe contact, maar om het continueren en opschalen van ontmoeting en samenwerking.

Kees Kraaijeveld heeft gelijk het is Hoogtijd voor een nieuwe Sokrates (Volkskrant 25 juli 2020 Opinie p. 16-18):
De hamvraag draait echter niet om
Wat is wijsheid, maar om Wat is ons bewustzijn?
De serie interviews van Fokke Obbema illustreren dat het thema Wijsheid een complex vraagstuk betreft. Het interview met Ester van Fenema (Volkskrant Zomer Magazine p. 8-15) en mijn eigen levenservaring laten zien dat we bewust of onbewust fouten maken en dat dat ten koste kan gaan aan het levensgeluk van anderen.
Draagt het interview van Ester van Fenema in Trouw en de Volkskrant bij aan een oplossing of zullen haar ouders hun hakken nog dieper in het zand zetten? Een vergelijkbaar vraagstuk
Is Greta nu een vloek of zegen voor klimaatdebat? (Kim Clemens Gazet van Antwerpen 25 september 2019).
Maarten Boudry Wetenschapsfilosoof
‘Klimaatactivisten zeggen al 30 jaar dat het 5 voor 12 is. Dat wekt weerstand op’.
‘Ik vind het erg moedig wat dat meisje doet’,
zegt Verhaeghe. ‘Maar zelf ben ik voorstander van een aanpak op grond van kennis’ . Omdat het een effectievere aanpak is. ‘Als je discussieert op grond van wetenschap, dan kun je de pseudo-argumenten van de tegenstanders veel beter weerleggen. Bovendien maakt het dat je mensen blijvend kan overtuigen’.

Geluksprofessor: "Nastreven van geld gaat ten koste van andere geluksbronnen" (E.J. van Sas Financieel Management 26 sep 2017):
Baas over energie
Zelf weer de baas over je
eigen gedachten en energie worden is makkelijker gezegd dan gedaan, al heeft Van Hees tips om je eigen energie te bewaken. “Stap één is om een goed overzicht te krijgen van wat je geluksbrengers zijn. De laatste jaren is de mindfullness-trend erg populair en dat kan zeker bijdragen, maar zwart-wit gesteld: als je op dit moment een stresskip bent, is dat waarschijnlijk niet een probleem wat je oplost met mindfullness. Misschien ben je wel heel perfectionistisch of pessimistisch. Dan moet je aan die knoppen gaan draaien. Zie je geluk als het dashboard van je organisatie en zorg dat je er bewust mee bezig bent en dingen inplant. Ik zeg altijd: van een dieetboek lezen val je niet af, je moet het ook echt gaan doen.”

Psi and phi type figurine.

De neoseksuele revolutie (Giovanni Rizzuto Civis Mundi Digitaal #35 oktober 2015):
maagdelijke geboorte, conceptie en genderidentiteit
Twee kosmogonische patronen
Het vrouwelijke principe wordt echter geleidelijk verdrongen door
mannelijke goden wanneer de man beseft dat hijzelf ook deel heeft aan conceptie en voortplanting. Op verschillende manieren krijgt dit nieuwe gegeven gestalte in mythen en verhalen. Bijvoorbeeld wanneer een god de rol van het vrouwelijke oerprincipe overneemt. Zo is in de Theogonie van de Griekse dichter Hesiodus Chaos, waaruit de kosmos zou zijn voortgekomen, een mannelijk principe geworden. En volgens de mythograaf Apollodorus begon de schepping bij Uranus waardoor er voor een vrouwelijk principe als oerbegin eveneens geen plaats meer is. Een andere manier is dat het zelfscheppend vermogen verlegd wordt naar het eerste godenpaar, dat eigenlijk een (twee-) eenheid (twee in één) vormt zoals in het geval van Atum-Ra, An-Ki en Amon-Ra.

H.P. Blavatsky boek De SLEUTEL tot de THEOSOFIE
Hoofdstuk X Over de aard van ons DENKEND BEGINSEL:
De leer wordt in het evangelie van Johannes onderwezen (p. 174):
Ook Noach plant een wijngaard — de symbolische kweekplaats van de toekomstige mensheid. Doordat dezelfde
allegorie werd overgenomen, vinden wij haar ook terug in de Nazareense Codex. Er worden zeven wijnstokken voortgebracht — welke zeven wijnstokken onze zeven rassen zijn met hun zeven Verlossers of Boeddha’s — die ontstaan uit Iukabar Zivo, en Ferho (of Parcha) Raba besproeit ze.* Wanneer de gezegenden opstijgen tussen de schepselen van het licht, zullen zij Iavar-Xivo, Heer van het LEVEN, zien en de Eerste WIJNSTOK.† Deze kabbalistische zinnebeelden worden zo in het Evangelie naar Johannes (15:1) herhaald.
*) Codex Nazaraeus, deel III, blz. 60, 61.
†) idem, deel II, blz. 281.
De leer wordt in het evangelie van Johannes onderwezen (172,173):
Denk eens aan verzen l en 2 van hoofdstuk 15 van Johannes. Waar spreekt de gelijkenis anders over dan over de
bovenste triade in de mens? Atma is de landman — de geestelijke ego of buddhi (Christos) de wijnstok, terwijl de dierlijke en vitale ziel, de persoonlijkheid, de ”rank” is. ”Ik ben de ware wijnstok en mijn Vader is de landman. Elke rank aan mij die geen vrucht draagt, neemt hij weg .. . Evenals de rank geen vrucht kan dragen uit zichzelf, als zij niet aan de wijnstok blijft, zo ook gij niet, indien gij in mij niet blijft. Ik ben de wijnstok, gij zijt de ranken. . . . Wie in mij niet blijft, is buitengeworpen als de rank en is verdord, en men . . . werpt ze in het vuur en zij worden verbrand.” Wij verklaren dit op deze manier.
175,176: Zoals al eerder gezegd (zie Isis Ontsluierd), kan de middelpuntzoekende kracht zich niet zonder de middelpuntvliedende kracht openbaren in de harmonische omwentelingen van de hemellichamen, en alle vormen en hun ontwikkeling zijn het produkt van deze tweevoudige kracht in de natuur. Nu is de geest (of buddhi) de middelpuntvliedende kracht en de ziel (manas) de middelpuntzoekende geestelijke energie; en om één resultaat voort te brengen, moeten zij in volmaakte eenheid en harmonie zijn.
Het persoonlijke leven, of misschien liever de ideële weerspiegeling ervan, kan alleen worden voortgezet als het in elke wedergeboorte of elk persoonlijk leven wordt geschraagd door de tweevoudige kracht, d.w.z. door de nauwe vereniging van buddhi en manas.

H.P. Blavatsky Geheime Leer Deel I Proloog (p. 45):
Het zal dus duidelijk zijn dat de tegenstelling tussen deze twee aspecten van het Absolute essentieel is voor het bestaan van het ‘gemanifesteerde Heelal’. Zonder kosmische substantie zou de kosmische verbeeldingskracht zich niet kunnen manifesteren als individueel bewustzijn, omdat bewustzijn alleen door middel van een materieel voertuig te voorschijn komt als ‘ik ben ik’. Er is immers een stoffelijke grondslag nodig om een straal van het universele denkvermogen in een bepaald stadium van ingewikkeldheid ergens op te richten. Evenzo zou kosmische substantie zonder kosmische verbeeldingskracht een lege abstractie blijven en er zou geen bewustzijn uit voortkomen.
Het ‘gemanifesteerde Heelal’ is dus doordrongen van dualiteit en deze is als het ware de essentie van zijn EX-istentie als ‘manifestatie’. Maar evenals de tegenovergestelde polen van subject en object, geest en stof, alleen maar aspecten zijn van de Ene Eenheid waarin ze tot synthese zijn gebracht, zo is er ook in het gemanifesteerde Heelal ‘dat’ wat geest aan stof, en subject aan object verbindt.
45/46: Dit iets, dat tegenwoordig onbekend is in het westerse speculatieve denken, wordt door de occultisten
fohat genoemd. Het is de ‘brug’ waardoor de ‘ideeën’ die in het ‘goddelijke denken’ bestaan, als ‘natuurwetten’ worden afgedrukt op de kosmische substantie. Fohat is dus de dynamische energie van de kosmische verbeelding, of, van de andere kant beschouwd, het intelligente medium, de leidende kracht van alle manifestatie, de ‘goddelijke gedachte’ die wordt overgebracht en openbaar gemaakt door de Dhyan-Chohans, de architecten van de zichtbare wereld. Zo is ons bewustzijn afkomstig van de geest of de kosmische verbeelding; de verschillende voertuigen waarin dat bewustzijn wordt geïndividualiseerd en tot zelf- of reflectief bewustzijn komt, zijn afkomstig van de kosmische substantie; terwijl fohat in zijn verscheidene manifestaties de geheimzinnige schakel vormt tussen denkvermogen en materie, het bezielende beginsel dat ieder atoom tot leven prikkelt.
De Geheime Leer Deel I, Enkele vroegere theosofische misvattingen over planeten, ronden en de mens(p. 196):
‘Leid het leven dat noodzakelijk is voor het verkrijgen van die kennis en vermogens, en wijsheid zal vanzelf tot u komen. Steeds wanneer u in staat bent om uw bewustzijn af te stemmen op een van de zeven snaren van het ‘universele bewustzijn’; die snaren die zijn gespannen op het klankbord van de Kosmos en die trillen van eeuwigheid tot eeuwigheid; wanneer u ‘de muziek van de sferen’ grondig hebt bestudeerd, pas dan zult u geheel vrij zijn om uw kennis te delen met hen met wie dit veilig is.

De Geheime Leer Deel II, Stanza 12 De ‘vloek’ vanuit een filosofisch gezichtspunt (p. 475):
Er is in de natuur één eeuwige wet, die er altijd naar streeft tegenstellingen te vereffenen en een uiteindelijke harmonie teweeg te brengen. Dankzij deze wet, waardoor de geestelijke ontwikkeling de stoffelijke en zuiver intellectuele verdringt, zal de mensheid worden bevrijd van haar valse goden en zal zij tenslotte DOOR ZICHZELF ZIJN VERLOST.
In haar uiteindelijke openbaring staat de oude mythe van Prometheus – van wie de
proto- en antitypen in elke oude theogonie worden gevonden – in elk van deze aan de oorsprong van het stoffelijke kwaad, want zij staat aan de drempel van het stoffelijke menselijke leven. KRONOS is de ‘tijd’, en het is zijn eerste wet dat de volgorde van de successieve en harmonische fasen van het evolutieproces tijdens de cyclische ontwikkeling strikt in acht zal worden genomen – op straffe van abnormale groei met al zijn gevolgen. Het was niet de bedoeling van de natuurlijke ontwikkeling dat de mens – ook al is hij een hoger dier – onmiddellijk in intellectueel, geestelijk en psychisch opzicht de halfgod zou worden die hij op aarde is, terwijl zijn stoffelijke lichaam zwakker, hulpelozer en vergankelijker blijft dan dat van bijna alle grote zoogdieren. De tegenstelling is te grotesk en te scherp; het tabernakel is zijn inwonende god veel te onwaardig.
Omdat de geestelijke evolutie niet in staat was de stoffelijke bij te houden, toen de homogeniteit ervan eenmaal door de vermenging was verbroken, werd het geschenk de belangrijkste oorzaak, zo niet de enige oorsprong, van het kwaad16.
16)
De filosofische opvatting van de Indiase metafysica plaatst de wortel van het kwaad in de differentiatie van het homogene in het heterogene, van het ene in het vele.

H.R. Opdenberg Het oneindig gevarieerde heelal
De ene wetenschappelijke theorie beschrijft het heelal als toevallige rangschikkingen van blindelings voortbewegende deeltjes. Een andere, eveneens wetenschappelijk, noemt het universum een samenhangend organisme waarin elk deel de weerspiegeling is van al het overige, zoals een stukje van een hologram het hele beeld bevat. Het hologram: de beeldspraak is nieuw maar de gedachte is oud. De filosoof en wiskundige Leibniz zag, net als Pythagoras en Plato vóór hem, het heelal als voortbrengsel van talloze monaden, kernen van bewuste energie. Leibniz noemde ze ‘meetkundige punten’, om de nadruk erop te leggen dat het geen fysieke dingen zijn, maar centra van bedrijvigheid waar zelfs de indeling in geest en stof is verdwenen. Ieder van zijn monaden wordt gezien als een levende spiegel van de andere, zodat in elk de mogelijkheden van het universum verborgen liggen.
Zoals Heisenberg heeft opgemerkt, ‘het universum is een universum van deelgenootschap’. Wisselwerking is de sleutel. De eigenschappen en structuren van alle verschijnselen worden niet bepaald door eeuwig onveranderlijke stoffelijke deeltjes, maar door complexe wisselwerking in het weefsel van gebeurtenissen dat we natuur noemen. Reeds in de eerste decennia van de twintigste eeuw komen we uitspraken tegen die vooruitlopen op de komende trend. In zijn boek The Nature of the Physical World (1927) geeft de Engelse fysicus en astronoom A.S. Eddington aan hoe materie blijkt op te lossen in energiepunten en het best getypeerd wordt door de term ‘mind-stuff’. De wiskundige, fysicus en astronoom J.H. Jeans, en Max Planck, opsteller van de kwantumtheorie, beschouwen beiden bewustzijn als fundamenteel en materie als afgeleide van bewustzijn. Teilhard de Chardin vat het als volgt samen: ‘De moderne fysica is er niet langer zeker van of wat ze in handen heeft zuiver energie is, of zuiver gedachte.’ Veel onderzoekers komen tegenwoordig tot dezelfde slotsom als de mystici uit alle tijden.
In de 19de eeuw was het begrip ecosysteem nog onbekend; hoe sterk de verschillende organismen binnen een levend geheel van elkaar afhankelijk en in elkaars leven verweven zijn, was nog niet ontdekt. Niemand droomde over een ‘Gaia-hypothese’ die stelt dat de aarde zich gedraagt als een levend en zich aanpassend organisme (Lynn Margulis en J.E. Lovelock, 1977). Relaties, patronen van wisselwerking, bepalen de identiteit van elk deel.
Albert Szent-Györgyi, biochemicus en ontdekker van vitamine C, vergeleek het denkbeeld dat willekeurige mutaties de doeltreffendheid van de levende cel zouden kunnen verklaren met het idee dat je een precisieuurwerk zou kunnen verbeteren door het te laten vallen: ‘Om een beter horloge te krijgen, moet je alle radertjes tegelijk veranderen om opnieuw een passend geheel te vormen.’ De elektronenmicroscoop heeft een veelheid van subcellulaire organen onthuld, organellen genaamd, die ingewikkelde chemische handelingen uitvoeren op precies het juiste moment op precies de juiste manier, waarbij elk organel functioneert dankzij het functioneren van alle andere.

Het speelveld van de ziel manifesteert zich door het zelfbewustzijn. De ultieme blauwdruk van het leerproces (‘Avatar’, de oerbron) blijft in de schepping verborgen. Wel wordt persoonlijke informatie in het BOEK VAN HET LEVEN, de Akasha-kronieken opgeslagen.

Het projectiemechanisme (Spiegelsymmetrie) nader toegelicht:

Skandha’s
- Sankhara ('Geest en Lichaam', 'Mind & Body', 'en-en')
- Sañña (perceptie, 'of-of')
- Viññana (zintuigen)
- Vedana (voelen, 'of-of')
- Rupa (fysieke vorm)
Cecil Messer De Skandha’s – een kwestie van leven en dood
Dvayatanupassana Sutta Tweevoudige bespiegeling
Dvedhavitakka Sutta De twee soorten gedachten
Maha Satipatthana Sutta De grote toespraak over de vier fundamenten van indachtigheid

Wim van den Dungen Chaos
Hoofdstuk 1.1. Chaos in de Memphistheologie.
§ 149
De negatieve goden, preëxisterend en ongeschapen, heten:
*
Noun en Naounet, de primordiale wateren;
* Kouk en Kaouhet
, de duisternissen;
*
Hou en Haouet, oneindige ruimte, onbepaald;
§ 157
Als
God en chaos oorsponkelijk niet één waren (zoals in de Memphistheologie die Atoum uit Noun laat oprijzen), noch altijd al bestonden (zoals in de Timaeus waar God het gegeven ordeloze ordent) dan rijst de vraag hoe chaos en God zich in de qabalah (kabbalah) verhouden ? In de Sepher Yetzirah lezen we immers : "He formed substance out of chaos and made non-existence into existence."56
Hoofdstuk 3.1. Stationair, periodisch & lineair versus chaotisch.
Periodeverdubbelingen gebeuren op een
bifurcatiepunt. Het aantal eindwaarden neemt dan toe of verdubbelt. Het systeem beweegt van stationair naar stabiele cycli van periode 2, 4, 8, ... De opeenvolging van deze bifurcaties is bij de geremde groeifunctie en andere chaotische bogen strikt voorspelbaar. Is de functie zeer steil (d.w.z. niet-lineair) dan ontstaan er wisselingen die er anders niet zijn. Deze komen dan zeer veel voor.
Mandelbrot 41 was de eerste die door studie te maken van verschillende onderwerpen als economie, transmissiefouten, de Nijl & kustlijnen in 1975 de term 'fractal' (van 'frangere', breken) invoerde om de oneindigheid van de complexe vormen die hij wiskundig dacht ook te kunnen visualiseren. In zijn Les objects fractals (1975) wordt het duidelijk dat Mandelbrot de complexiteit van de wereld blootlegt door structuren van uiterst fijne korrel te ontwikkelen. Het chaotisch functioneren gaat in de natuur samen met fractals, die zichzelf voortdurend herhalen. Een recursieve fractal is de kromme van Koch (1904),42 die naarmate ze uitbreidt steeds fijner wordt en geschikt bleek voor het onderzoek van kustlijnen.

Wim van den Dungen: Metafysisch kunnen we speculeren over de mogelijkheid van een 'force active' (Leibniz), of 'entelechie' (Driesch), 'élan vital (Bergson), 'vitaal principe' (Hahnemann), 'creativity' (Whitehead), 'morfogenetisch veld' (Sheldrake), 'etherisch dubbel' (theosofie), 'ch'i' (taoïsme), 'prâ a' (yoga) of 'vitale kracht'.

Henri Bergson: De wetenschap van de materie dient dan ook een onderdeel te zijn van de wetenschap van het leven, en niet omgekeerd.

Of je nu theïst of atheïst bent is voor de integrale denktrant het 5Ddenkraam niet echt interessant. De evolutie komt ook volgens de atheïst Daniel C. Dennett alleen een stapje verder wanneer aan de kwaliteit van het bestaan meer aandacht wordt besteed. In een interview in de Volkskrant van 3 mei 2008 stelt Daniel C. Dennett dat we moeten aandringen op kwaliteit. Hoewel je naar echte kwaliteit altijd moet zoeken. Dat is de Wet van Sturgeon: '90 procent van alles is gelul.'

Pascal Ploum Zo binnen, zo buiten Bespiegelingen en handreikingen voor de overgang naar de Mondiale Eenheid NoöSfeer
Dit boek wil inzicht geven in de relatie en de samenhang tussen uw eigen (innerlijke) leven en de wereld om u heen. Zoals een eeuwenoude uitdrukking al zegt:
Zo binnen, zo buiten.
Het boek wil bewustzijn bevorderen vanuit de overtuiging dat verandering en verbetering van de wereld eerst in jezelf begint.
Het boek bestaat uit een verzameling bespiegelingen over mens en maatschappij. Vanuit deze bespiegelingen wordt een balans opgemaakt waar we nu als maatschappij en als mensheid staan.
Vervolgens wordt ter inspiratie een alternatieve visie gegeven op de toekomstmogelijkheden die we als mens hebben: de Mondiale Eenheid NoöSfeer (MENS). Een visie die wil bijdragen aan de evolutie en het welzijn van een aardige, bezielde en duurzame samenleving.
Het laatste deel van het boek bestaat uit een aantal handreikingen om zelf als mens of organisatie met het noodzakelijke transformatieproces aan de slag te gaan. Het boek is op een intuïtieve manier tot stand gekomen. Het verdient aanbeveling het boek ook op deze manier te lezen; als een inspiratiebron en niet om deze wereld aan af te meten.
Over de schrijver
Pascal Ploum (1969) is geboren en woonachtig in Zuid-Limburg. Schrijven is een hobby en uitlaatklep. Rond zijn 30ste levensjaar is hij zich gaan verdiepen in zingevingsvragen, religie, spiritualiteit en filosofie. Deze aandrang kwam diep van binnen; vanuit een innerlijk verlangen om de wereld en de mens te begrijpen. Uiteindelijk leid-de deze zoektocht via onder andere oude gnostische en esoterische filosofieën naar een onverwacht punt.
De zoektocht naar de wereld kwam uit bij hemzelf. Dit boek is de (voorlopige) weerslag van dit nog steeds voortdurende levensproces.

Begrijpen is volgens Spinoza de dingen zien in hun ‘logische afhankelijkheid’. Jung noemde, een modaliteit die er eenvoudigweg is, zonder oorzaak, ‘acausale geordendheid’. Het begrip toeval wordt in verband gebracht met ‘logische afhankelijkheid’ en ‘acausale geordendheid’.

Cultuuroverdracht (juiste) heeft op de imitatie van Plato, een 'intelligent ontwerp' op basis van Waarheid, Schoonheid en het Goede betrekking en niet op intimidatie. Plato zet de natuurfilosofie in zijn werk Timaeus uiteen.

De definitie van het Reflexief bewustzijn biedt, net als de Allegorie van de grot van Plato of het Hologram-paradigma (Cultuur holografisch gespiegeld, Het holografische paradigma) een model om de spiegelwerking van de psyche, het bewustwordingsproces te verklaren.

Het hart, de ziel is een weerspiegeling van de anima mundi, het universele denkvermogen, de grote wereldziel. Het centrale basisprincipe is mens ken uzelve. Van de zeven chakra's (p. 9) is de vierde het hartchakra. De auteurs van Genesis schreven middels de wijsheid van het hart en niet met de kennis van het verstand. Het evolutionaire denken verklaart de verschijningsvormen, het hoe van het leven, daarentegen het evolutionaire voelen de verschijningsinhoud, het wat. Bij de snaartheorie gaat het om de kennis van het verstand. Het gaat niet om Genesis of Darwin. Het gaat namelijk om beide gezichtspunten, de complementariteit.

De Axis mundi (caduceus) is een mooi voorbeeld van de in – en uitspiralende torsiegolf in een vortexvorm.
De torus wordt als een multidimensionale vortex (vortex) opgevat. De lemniscaat illustreert de draaikolk stuctuur van de vortex. Het Reflexief Bewustzijn brengt als ware verschillende aggregatieniveaus van Ether, van statisch tot zeer dynamisch tot uitdrukking. De lemniscaat, de eeuwige wederkeer, symboliseert de wisselwerking, de reflectie tussen de macrokosmos en microkosmos.

De toekomst ligt in het verleden besloten (Zaaien en Oogsten). Wanneer je haat zaait zul je geen liefde oogsten. De evolutie van de mensheid (de gemanifesteerde werkelijkheid) op macroschaal, die op de psyche van de anonieme massa berust, creëert op aarde golfbewegingen (bv. Biogeochemische cyclus, Epigenetica, Conjunctuurgolf, Kondratiev-cyclus, op en - neergaande boog). Alles wat gebeurt, is altijd historisch. De geschiedschrijving (Akasha-kronieken) legt de macro evolutie vast. In elke cel van ons lichaam, en dat van andere levende wezens, bevindt zich een geweldig rijk archief. Het boek Mens tussen hemel en aarde van Willem Schulte Nordholt laat het euvel zien dat we nog steeds niet bereid zijn van de geschiedenis te leren. De geschiedenis is de vrucht van de innerlijke wereld. Maar is het wetenschappelijk bezien interessant dat door ‘trial and error’ bestuur het wiel steeds opnieuw wordt uitgevonden?
De opwaartse - en neerwaartse spiraaldynamiek brengt de eeuwige terugkeer van Friedrich Nietzsche tot uitdrukking.
Voor Alpha en Omega, die door een punt worden gesymboliseerd, is er maar een route.
Het is mogelijk de éne werkelijkheid vanuit een nieuw gezichtspunt te belichten. Het rapport 'E i V' wil aantonen dat de kwintessens van het verhaal echter gelijk blijft. De structuur van de eeuwige wederkeer impliceert een Droste-effect. Dit proces van zelfverwijzing heet recursie (chaostheorie).
Om de spiraalwerking te verklaren biedt, net als het boek Het spiegelende brein van Marco Iacoboni, de fractale zelfgelijkvormigheid een handvat.
Het is het zelfbewustzijn, het reflexieve bewustzijn dat mensen kenmerkt.
Reactie van Jules Ruis naar aanleiding van mijn vraag Is zelfgelijkvormigheid een eigenschap die zelfbewustzijn mogelijk maakt?
Jules Ruis veronderstelt dat het ontstaan van elementen in de natuur (net zo als dat pixeltje op het scherm) door bepaalde informatie wordt aangestuurd. De opgeslagen informatie heeft naar zijn mening iets met genen, memen en zelfbewustzijn te maken. Het samenspel van genen en memen noemt hij het speelveld van de ziel. Er zouden dan bijvoorbeeld ook gemen kunnen bestaan.

Marco Iacoboni verwijst in zijn boek Het spiegelende brein in het hoofdstuk Hersenpolitiek (p. 210) naar het onderzoek van Alan Fiske. Alan betoogt dat deze vier elementaire relationele structuren en hun varianten de basis vormen voor alle sociale relaties onder alle mensen in alle culturen.
p. 127: Filosofische en ideologische posities die met name in onze westerse cultuur gangbaar zijn hebben ons blind gemaakt voor de fundamenteel intersubjectieve (Jurgen Habermas) aard van onze hersenen.
p. 128: Met het experiment van Jonas was aangetoond dat spiegelneuronen coderen voor meerdere ‘ik-geralateerde’ prikkels en werd bevestigd dat ze een belangrijke rol vervullen bij zelfherkenning (en bovendien bij een tamelijk abstracte manifestatie van het zelf).
p. 129: Samen met de theoretische beschouwingen uit het begin van dit hoofdstuk doen al deze gegevens vermoeden dat spiegelneuronen van belang zijn voor mijn analogie van de medaille met de twee zijden, waarin de ene zijde het zelf is en de andere zijde … eh… de ander.

Het mechanisme van de evolutie, de co-reflectie van Teilhard de Chardin draait in de kern om co-creatie, culturele innovatie. De integrale groei van het bewustzijn van de mens, het bewustwordingsproces bestaat uit de uitwisseling tussen het vrouwelijk en het mannelijk, tussen 'Chaos, Gaia en Eros' en het 'Goede, Ware en Schone', tussen 'Chaos-Theos-Kosmos' en 'Goden-Monaden-Atomen', tussen materie en geest, tussen lagere Tetrade en hogere Triade, tussen chaos en harmonie, tussen navel (Epithumia) en hart (Thumos), tussen begin en het einde, tussen Alpha en Omega.

André Wierdsma Co-creatie van verandering, Samenvatting:
In een wereld die wordt gekenmerkt door pluriformiteit en verandering, wordt organiseren op basis van beheersing en externe besturing steeds problematischer. Als organiseren op basis van meer van hetzelfde niet werkt, hoe kan dan het andere worden ontwikkeld? Organiseren op basis van interne sturing, zelforganisatie en samen leren en creëren. Het wordt steeds belangrijker om in wisselende samenwerkingsverbanden te kunnen werken: organiseren met behoud van diversiteit.
Wat is nodig om patronen te doorbreken? Hoe bepaal je wat beter is, in een qua betekenis meervoudige wereld? Aan welke condities moet een context voor co-creatie voldoen? Welke ondersteuning is nodig om een proces van collectief leren te realiseren? Hoe ontwikkel je de competenties om met elkaar verschil te kunnen hanteren?
Dit boek is een reflectie op jarenlang werken met de weerbarstigheid van oude patronen in denken en handelen van managers en organisaties. Het heeft geresulteerd in een begrippenkader over hoe mensen kennis ontwikkelen, organiseren en hoe ze met elkaar kunnen leren. De ontwikkelde methodiek is gericht op het verhogen van de competentie van mensen om samen patronen in denken en handelen te veranderen.

Het is wenselijk een nieuw beeld te vormen van wat we verstaan onder vooruitgang en het civilisatieproces, de kwaliteit, de waarden en normen van het bestaan. De Nobelprijswinnaar V.S. Naipaul stelt in zijn roman Magic Seeds opnieuw aan de orde: het verval van beschavingen die kennelijk aan het einde van hun levenscyclus zijn gekomen (bv. Wim Bossema Volkskrant 4 september 2004).

====

Samenvatting (‘Geloof, Hoop en Liefde’, Leven en Dood, 'Geest en Lichaam', 'Innerlijk en Uiterlijk', 'Individueel en Collectief')

Ockhams scheermes geldt voor: Cultuursociologie bevindt zich op het snijpunt (emanationisme) tussen Cultuurwetenschappen en Sociologie, Evolutiebiologie tussen Evolutie en Biologie, Culturele psychologie tussen Cultuurwetenschappen en Psychologie, Sociobiologie tussen Sociologie en Biologie, Evolutiepsychologie tussen Evolutie en Psychologie, Paleontologie tussen Geologie en Biologie, Astrochemie tussen Astronomie en Chemie, Geochemie tussen Geologie en Scheikunde en Geofysica tussen Geologie en Fysica. De homo sapiens, de relatie tussen lichaam en geest, tussen Micro-economie en Macro-economie (Ondernemerschap en Rentmeesterschap). Door de convergentie van twee disciplines ontstaat synthese. Uiteindelijk draait het om het onderzoek dat betrekking heeft op de relatie tussen Unificatietheorie en Eenheid in Verscheidenheid.
Johan Huizinga: De heilzame dwaasheid, die de ware wijsheid is, en de gewaande wijsheid, die louter dwaasheid is.

De twee in één toont de MENS, de synthese, de eenheid die bestaat uit de ziel en de relatie tussen geest en lichaam. Bij de twee in één kan ook aan de kwadranten van Daniel Ofman worden gedacht of de definitie van Jan Börger: De Basis van alle cultuur is de ether, d.w.z. de eenheden voor zich gedacht en de eenheden in-een gedacht en dat tegelijkertijd. De tijdgeest, de Zeitgeist kunnen we beïnvloeden (BOEK VAN HET LEVEN, 'Akasha-kronieken', Noösfeer).

De wereld dichtbij (Geertjan de Vugt interviewt Robert Seethaler de Volkskrant 23 december 2023, katern Boeken & Wetenschap p. 2-4):
De romans van de populaire Oostenrijkse schrijver
Robert Seethaler gaan steevast over ‘gewone mensen’ – een term waaraan hij trouwens een hekel heeft. Zo ook het nu vertaalde Het café zonder naam. ‘Er is maar één vraag die me interesseert: wat is een leven?’
Maar Het café zonder naam begint ruim twintig jaar na de oorlog. ‘Wanneer ik terugkijk is het eigenlijk altijd maar één vraag die me interesseert: wat is een leven? Wat was het leven?

Als een meteoriet (George van Hal interviewt Melanie During de Volkskrant 23 december 2023, katern Boeken & Wetenschap p. 18-19):
Ze ontdekte dat de
dinosauriërs uitstierven in de lente en beschrijft in haar boek enthousiast hoe ze daarachter kwam. Tegelijk aarzelt Melanie During niet om misstanden aan de kaak te stellen in het vak dat haar zo blij maakt, de paleontologie.

China houdt de deur stevig dicht (Leen Vervaeke de Volkskrant 28 oktober, Boeken & Wetenschap p. 18-20):
In beeldende taal vol rijke details beschrijft journalist
Veerle De Vos het leven van een Vlaamse missionaris in 17de-eeuws China. Alles onder de hemel vertelt daarbij een veel groter verhaal over Europese controledrift.
Maar
Alles onder de hemel is vooral een prachtige geschiedenis over de uitzonderlijke vriendschap tussen de Vlaamse missionaris Ferdinand Verbiestm (9 oktober 1623-28 januari 1688) en een machtige keizer. ‘Nooit eerder en nooit meer nadien was de invloed van de jezuïeten in China zo groot’, citeert De Vos de kunstcriticus Nigel Cameron op haar laatste bladzijde. ‘De reden was de verbinding tussen een briljante keizer en een briljante jezuïet.’

Zorg voor het zelf - Westerse en Oosterse levenslessen
Van oudsher is filosofie als
levenskunst – in de Oosterse en Westerse wijsbegeerte – verbonden geweest met de woorden: “Zorg voor je zelf!”. Wat verstaan we echter onder het zelf? In deze cursus bespreekt de filosoof Jan Flameling de antwoorden van de middeleeuws mysticus Meister Eckhart, de Duitse denker Martin Heidegger en de Vietnamese boeddhistische monnik Thich Nhat Hanh.

In het onderzoeksrapport E i V' laten Teilhard de Chardin en Jiddu Krishnamurtie aan de hand van het kosmisch bewustzijn zien hoe het mogelijk is geestelijke gezondheid te bereiken. Het bevorderen van de geestelijke gezondheid, de Spirituele Transformatie is op het Meditatie-diagram van H.P. Blavatsky gebaseerd. De levenscyclus, de levenscyclus van beschavingen, het levenswiel, de levenscirkel van de Eeuwige wederkeer omschrijft de vier punten van het kruis, die achtereenvolgens geboorte, leven, dood en ONSTERFELIJKHEID voorstellen. Onsterfelijkheid heeft op de verborgen 5e Dimensie betrekking. Om verlichting te bereiken volgt het Westen veelal het inzicht van het Christendom van Teilhard de Chardin en het Oosten van Jidduh Krishnamurti, de Vier edele waarheden van het Boeddhisme (A.P. Sinnett Esoteric Buddhism). De Bewustzijnsschil (de 5 bij 5 matrixstructuur) is een model om de verborgen 5e Dimensie, de Christogenese van Teilhard de Chardin te duiden. Om het evenwicht, de harmonie tussen Maakbaarheidsgeloof en Zelfvernietigingsdrang te herstellen schiet het zelfreinigend vermogen van de democratie ernstig tekort.

De zoektocht in de Natuurkunde naar de bron van de kosmische straling staat tegenover de vrijheid, de nieuwe levensrichting van Spinoza, die vanuit de Geestkunde wordt verklaard. Hoe Geestkunde en Natuurkunde, 'Probleem en Oplossing' (polaire twee-eenheid, de complementaire polariteit), met elkaar samenhangen houdt de mensheid al millennia bezig. Het is het probleem van het ego, de Zielkunde (Evolutiepsychologie), die het mogelijk maakt beide met elkaar te verbinden. De kwintessens heeft op het balansmechanisme van de weegschaal in het universum betrekking.

Zonder het begrip karma (Zaaien en Oogsten) te gebruiken beschrijft Tim Boyd het fenomeen in zijn publicatie De paradox van zelftransformatie. Mede op basis van de profeet Ezechiël verklaart H.P. Blavatsky in haar oeuvre, dat astrologie een wetenschap is.

De vorming van deeltjes, sterren, de menselijke geest en Teilhards punt-Omega (Freek van Leeuwen GAMMADELTA januari 2018 p. 41-66):
De veldentheorie
Tot de klassieke natuurkunde behoort de
veldentheorie, opgesteld door Faraday. Het natuurkundige begrip ‘veld’ beschrijft een toestand van de ruimte, waarin voorwerpen een kracht ondervinden, doordat er in die ruimte een kracht werkzaam is; daardoor is er in die ruimte sprake van een ‘krachtveld’. Iedere natuurkundige kracht wordt in de veldentheorie beschreven door het erbij behorende veld: zo is er bijvoorbeeld een zwaartekrachtveld en een elektrisch en magnetisch veld (het woord ‘veld’ is in feite niet goed gekozen, want het gaat om een ruimte).
De kwantumveldentheorie
Nadat in de moderne natuurkunde de ‘kwantummechanica’ (de leer van ‘deeltjesbeweging’) tot ontwikkeling was gekomen, ontstond er ook een
kwantumveldentheorie (de veldentheorie van een ‘kwantum’: een ‘hoeveelheidje’ of ‘deeltje’): alle in de deeltjesfysica bekende deeltjes ontstaan vanuit de ‘aangeslagen toestand’ van hun veld (bijvoorbeeld elektronen uit een elektronenveld, fotonen uit een elektromagnetisch veld).
46: Voorlopige samenvatting
Van de eerste gebeurtenissen in de ruimte van het jonge heelal is door natuurkundigen de voorstelling gemaakt van een ‘veld’ uit de kwantumveldentheorie en van deeltjes, die verdichtingen van krachtlijnen in zo’n kwantumveld zijn (deze vorm van verdichting beschrijft het ontstaan van de
microkosmos). Dit beeld komt overeen met het beeld van de ruimte van het latere heelal, dat gevuld is met waterstofgas en daarna met sterren die door verdichtingen van waterstofgas zijn ontstaan: de sterren als de verdichte hemellichamen in de ruimte van het heelal (deze vorm van verdichting beschrijft het ontstaan van de macrokosmos).
58: 3. De geestelijke ontwikkeling
In het bestaan op aarde gaat het volgens Teilhard om
‘transfiguratie’ en ‘metamorfose’, waarvan de betekenis echter slaat op: gedaanteverwisseling, terwijl geestelijke ‘omvorming’ zijn bedoeling zal zijn geweest. Het leenwoord daarvoor is het Griekse metanoia, van meta: anders en noos: de denkende geest. Dus: anders leren denken, in de Bijbel meestal vertaald met ‘bekering’.
59: “Het gaat om het waardig maken, de verheffing en
transfiguratie in God van de menselijke plicht, het zoeken naar de natuurlijke waarheid en de ontwikkeling van het menselijke handelen. … Leg in uw handelen de wonderbaarlijke kracht van de goede wil. Zuiver uw intentie en de geringste van uw handelingen zal van God vervuld blijken.” (21)

Door de schijnwereld, de wereld van de illusies te ontmaskeren reikt het reflexief bewustzijn van H.P. Blavatsky tot in de hemel. Het navelstaren , de emotie-TV viert hoogtij. De TV wordt een poppenkast, waar theater hoogtij viert. Heuristiek maakt het mogelijk het fenomeen wederkerigheid beter te begrijpen.

Het balansmechanisme van de wederkerigheid, de weg van de pelgrim, de 'Hoofdroute' maakt het mogelijk de milieucrisis te verkleinen. Het balansmechanisme van de wederkerigheid toont als het ware de perpetuum mobile, die aan de natuurfilosofie ten grondslag ligt. Voor een toelichting op het balansmechanisme, zie het tijdschrift MANTRA - Lente 2023 nr. 34 thema Balans
Op p. 52 t/m 59 staat een interview met Jeroen Windmeijer en Jacob Slavenburg over hun derde boek in de zogenoemde ‘Sterke vrouwen-trilogie’. De Magdalenacodex is een spannende thriller over een verguisde vrouw.
Waarom deze drie vrouwen? Wat hebben ze met elkaar gemeen?
Jacob: Isis, Eva en Maria Magdalene hebben nogal wat gemeen.

Ben je een leuker mens als je in wonderen gelooft? (Jacobine Geel 1 augustus 2020 NPO2):
Wonderen, al sinds het begin van de mensheid zijn we erdoor gefascineerd. Uit nieuw onderzoek van museum Catharijneconvent en KRO-NCRV blijkt dat maar liefst negen miljoen Nederlanders in wonderen geloven. Veranderen wonderen je leven? En bestaan ze alleen als je erin gelooft? Aan tafel drie mensen die op uiteenlopende manieren naar wonderen kijken: wetenschapper Michiel van Elk doet onderzoek naar spirituele ervaringen en het brein, voor zangeres Lenny Kuhr zijn wonderen iets heel belangrijks in het dagelijks leven en historicus Fik Meijer is gefascineerd door wonderverhalen uit de oudheid.

Het Op zoek naar evenwicht van Peter Giesen (Volkskrant 1 augustus 2020 Opinie p. 19) impliceert dat we de Allegorie van de grot van Plato, de allegorie van de Ark van Noach en het Ken uzelve beter leren begrijpen. De geschiedenis leert dat dieren worden gebruikt om onze emoties te verklaren. De in de ark opgesloten dieren zijn de menselijke hartstochten. Echter niet alleen in het verleden, maar nu ook nog steeds, bijvoorbeeld Roos van der Lint De Groene Amsterdammer 19 juli 2018 p. 32-35: 'Dilemma’s in de dierentuin Levende monumenten of ambassadeurs van de soort?' en Joris Luyendijk in zijn boek Dit kan niet waar zijn Hoofdstuk 12 Waanbankiers en koele kikkers (zie p. 64, 65, 174).

Volledige synthese (Bevrijding) drukt volmaaktheid uit. Het Christendom spreekt over de wijsheid voor de volmaakten, het Boeddhisme heeft het over volmaakte geestelijke gezondheid, het Taoïsme over spirituele volmaaktheid en de Islam spreekt over de volmaakte . De onvolmaaktheid van de mens op aarde staat in contrast (nous) met de volmaaktheid van God in de hemel. We kunnen ook zeggen de schijntegenstellingen op aarde staan tegenover de harmonie in de hemel of de imperfecte mens staat tegenover de perfectie in de natuur.
Het brengt de
éne eeuwige en absolute waarheid tot uitdrukking. De aardse ziel staat tegenover de hemelse geest, het innerlijke bewustzijn tegenover het non-lokale universele bewustzijn, het Akasha-veld.

De algeest van Freek van Leeuwen komt met de All-geist van H.P. Blavatsky en de allesdoordringende levenskracht , de Weltstoff van Teilhard de Chardin en de Alkahest van Paracelsus overeen (Allgeist. See ALKAHEST). De natuurfilosofie verbindt de fysica met de metafysica, de geestkunde. Een ommekeer in het denken ontstaat wanneer de natuurfilosofie in de geest van The Advancement of Learning van Francis Bacon weer centraal komt te staan.

Je kunt de waarheid niet verkondigen (Maurits Chabot Volkskrant 22 augustus 2020 Opinie p. 27):
Freek de Jonge (75) veranderde van mening over de
waarde en waarheid van zijn kunstenaarschap.
Nieuwe standpunt
‘Waarheid is relatief en diffuus, het idee dat iets onomstotelijk waar is kan overboord en ‘het absolute’ bestaat niet. Mensen als Trump zeggen tegen serieuze journalisten dat ze domme vragen stellen omdat ze alleen nepnieuws volgen. Instituten en principes worden ondermijnd en de verwarring is groot. Dat leidt tot polarisatie: het moment waarop niet meer begrepen wordt wat het misverstand is. Voor mij persoonlijk bleek het idee dat je de waarheid kunt verkondigen onwaar. Ik dacht dat de boodschap die ik met mijn werk uitdroeg groot, goed en belangrijk was, maar dat viel wel mee. De hoogmoed is niet voor de val gekomen, maar die heb ik wel losgelaten. Het ergste is nog dat de waarheid niks oplost. Misschien verloochen ik mijn verleden wanneer ik stel dat niets waar is; mijn boodschap was
jeugdige overmoed, op zijn zachtst gezegd. Maar hoe zou de wereld eruitzien zonder jeugdige overmoed?’

De eerste op 23 september 1983 gehouden Van der Leeuw-Lezing Een onderzoek naar de koppige dwaasheid van regeerders door Barbara Tuchman:
Door Plato zijn er al voorzetten gedaan, een uitverkoren klasse tot beroepsbestuurders op te leiden. In een rechtvaardige maatschappij zouden dan mensen uit de heersende klasse bij de verstandigen en wijzen in de leer moeten om in de kunst van het regeren onderricht te krijgen. Wijsheid is slechts de tegenpool van dwaasheid. Zowel Teilhard de Chardin als Jiddu Krishnamurtie onderbouwen het kosmisch bewustzijn. Hans van Aurich: Goddelijke taal vormt de schakel tussen mens en het kosmisch bewustzijn (practice what you preach).

In plaats van een technologische, vraagt de klimaatcrisis primair om een sociaal-psychologisch gezichtspunt. Het oplossen van de klimaatcrisis vraagt om een benadering zoals Menno ter Braak en Bas Heijne het in hun boek Het Nationaal Socialisme Als Rancuneleer weergeven.

Afhankelijk van het gezichtspunt kun je spreken over numen, memen, mind stuff, Weltstoff of nomen. De vraag is of dit punt voor de éne werkelijheid echt relevant is. De éne werkelijkheid is dat het universum in het menselijke bewustzijn wordt weerspiegeldred%. De éne werkelijkheid, de de ware spiegels van de eeuwige wijsheid’ vormen een samenhangend symmetrisch geheel. De mens als middelpunt tussen microkosmos en macrokosmos, binnenwereld en buitenwereld, op het snijpunt tussen verleden en toekomst. De éne werkelijkheid maakt het mogelijk het verschijnsel mens te verklaren.

De levenscyclus, het levenswiel, de levenscirkel, de Eeuwige wederkeer omschrijft de vier punten van het kruis, die achtereenvolgens geboorte, leven, dood en ONSTERFELIJKHEID voorstellen. Onsterfelijkheid heeft op de verborgen 5e Dimensie betrekking. Het 5Ddenkraam, de Bewustzijnsschil is een model om de verborgen 5e Dimensie, de Christogenese van Teilhard de Chardin te duiden. Om het evenwicht, de harmonie tussen Maakbaarheidsgeloof en Zelfvernietigingsdrang te herstellen schiet het zelfreinigend vermogen van de democratie ernstig tekort. De klimaatcrisis is voor de homo sapiens op aarde niet alleen door het stijgen van de temperatuur meetbaar en voelbaar, maar brengt ook een cultuurverandering teweeg. De eurocrisis hangt met het fenomeen Zaaien en Oogsten samen. De vluchtelingencrisis, migratie hangt enerzijds met de demografische verandering, die Peter de Waard signaleert en anderzijds met onze defensie, namelijk met risicobeheersing samen. Klimaatcrisis, eurocrisis en vluchtelingencrisis zijn onderling nauw met elkaar verweven en alleen een integrale denktrant, “Het geheel is meer dan de som van de delen.” van Aristoteles, de unificatietheorie biedt soelaas.

Nihilistische effecten van seculariserende moderniseringsproces en de vraag hoe daarop gereageerd wordt (Wim Couwenberg Civis Mundi Digitaal #9 januari 2012):
Dat antwoord wordt in uiteenlopende richtingen gezocht: in
modern humanisme dat als postchristelijke levensovertuiging een alternatief wil bieden voor het nihilisme als negatieve uitkomst van het secularisatieproces; in allerlei nieuwe spirituele bewegingen[3] die bij alle verscheidenheid bepaalde kenmerken met elkaar gemeen hebben, met name een sterk persoonlijk beleefde spiritualiteit evenals een nieuwe zoektocht naar een dimensie aan gene zijde van de zintuiglijk waarneembare wereld, met andere woorden, een transcendentalistisch paradigma, dat uiteraard haaks staat op het gesloten materialistisch-mechanistische wereldbeeld van de moderniteit; en in samenhang hiermee in een reveil van wat lange tijd een modern taboe was: de wereld van het sacrale, het mysterie, de magie en de mythe. Ook in de huidige mediacultuur is er een tendens in die richting door het gebruik dat de audio-visuele taal daarin maakt van mythes, symbolen en rites, met andere woorden van de magische kant van het leven.
[3] Zie o.a. Betekenis van spiritualiteit en spirituele bewegingen in onze tijd, Civis Mundi, 4, 1985; Op zoek naar nieuwe spiritualiteit, 2, 1987; en M. Meester, Nieuwe spiritualiteit, 2008

Van de schoonheid en de troost (Henk Hogeboom v.B. GAMMA augustus 2000 p. 38-40):
Wim Kayzer verzorgde vanaf 2 januari tot 1 juli op zondagavond een programma van de VPRO-TV onder deze titel6 . Hierbij nam hij 26 bekende personen op het gebied van de beeldende kunst, de wetenschap, de literatuur, de muziek en de filosofie een interview af. Het waren alfabetisch gerangschikt op achternaam:
6) De filosoof Cornelis Verhoeven sprak in zijn
recensie van dit programma in Trouw d.d. 15-07 van een "wat opgezwollen titel". En hij voegde daaraan toe: "Dat die intussen blijkbaar nogal imponeert en, naar ik hoor, door een zo pretentieus orgaan als de Raad voor de Cultuur in een lijvig rapport 'Van de Overvloed en de Armoede' is nageaapt, is maar een van de blijken van de armoedigheid die in ambtelijke kringen en hun tekstschrijvers troef is. Is dat nu lef of een zielig soort misplaatste nederigheid?" Ook Ab van de Wal parafraseerde de titel in GAMMA jrg 7 nr. 3 met zijn artikel 'Van de boosheid en de troost'. Maar wij houden niet zo van schelden.
38,39: Er kwamen steeds nieuwe aspecten van de begrippen schoonheid en troost boven en deze riepen telkens bijzondere associaties bij de deelnemers op. Hier ontstond het bewustzijn van de relativiteit van eigen denken. Wie de gesprekken van de atheïst Wim Kayzer met de afzonderlijke leden van het gezelschap gevolgd heeft, zal zich af en toe geërgerd hebben aan zijn suggestieve opmerkingen, waarmee hij de religie en het geloof in God als achterhaald voorstelde. Nu Kayzer zelf niet aan het gesprek deelnam, was het prachtig te horen hoe de een na de ander uiteindelijk steeds meer liet doorschemeren wel degelijk in een hogere macht, een
sturing van onze evolutie te geloven, om van God nog maar niet te spreken. Karel Appel had het intellectueel aftasten van elkaars standpunten lange tijd zwijgend aanhoord, maar zei toen te "schilderen als een dienaar, die 'the planet in his body' heeft, zoals iedereen. Ik wacht op het innerlijke licht, het contact met het universum, het onuitsprekelijke. Ik ben er en ik ben er niet. Niemand van jullie weet iets van troost; het heeft niets met het reële leven te maken. Het einde van mijn schilderen is een spiritueel orgasme."
39: De scepticus George Steiner bracht onmiddellijk zijn retoriek in stelling: "Er waren 11 mensen op Golgotha en misschien 1400 bij de
Missa Solemnis, maar bij de cupfinale kloppen de harten sneller van 2,5 miljard mensen als Maradonna scoort. Wat maakt het leven de moeite waard? Voetbal!" Germaine Greer viel hem bij. Waarop Roger Scruton: "De emotie op Golgotha is duurzaam, maar de hartslag van die 2,5 miljard is alweer normaal. Wat steeds weer moet worden vernieuwd om ons ermee te verzoenen is de troost voor iets wat verloren ging, het paradijs. Dit gebeurt dagelijks in religieuze concepten, zoals de eucharistie tijdens de mis in het christendom."
Martha Nussbaum putte
troost en hoop uit het feit, dat we ons tegenwoordig wereldwijd boos kunnen maken over de gruwelen en misstanden in de wereld. Wat voor haar het leven de moeite waard maakte, was haar inzet voor een betere wereld. Zij zei letterlijk: "Je moet niet naar jouw leven kijken, maar naar het leven en alle leven laten delen in rechtvaardigheid.
40: Naar de smaak van Cornelis Verhoeven is in ieder geval het begrip troost in de discussie "intellectueel niet helemaal bevredigend" uitgediept. Hij stelt: "Er is pas troost voor verdriet, wanneer het element woede en zijn koppige weten daaruit is weggezuiverd en de hardheid haar eigen weekheid ontmoet en daarin weerloos wegzinkt. [...] Ik geloof inderdaad dat troost dit moment van omslag is, het punt waarop een verstarring week wordt en smelt. Het is niet een gebeurtenis die wij zelf kunnen veroorzaken, maar het gevoel te staan tegenover iets dat groter en overtuigender is dan wij kunnen bedenken, verklaren en uitleggen, en dat wij dan ook eerder in verband moeten brengen met wat in de serie soms 'verhevenheid' werd genoemd dan met schoonheid als een esthetisch gegeven."

De éne werkelijkheid, de eeuwige wederkeer beweging drukt de eenheid uit. Teilhard de Chardin: Alles divergeert en moet ook weer convergeren, zich samensluiten. Het bewustwordingsproces bestaat uit de uitwisseling tussen het vrouwelijk en het mannelijk, tussen 'Chaos, Gaia en Eros' en het 'Goede, Ware en Schone', tussen de lagere en de hogere Triade, tussen chaos en harmonie, tussen materie en geest, tussen begin en het einde, tussen Alpha en Omega.

Het ‘en-en’/‘of-of’-mechanisme (Alles divergeert en moet ook weer convergeren), de tegenstelling tussen ‘Entropie en Negentropie’ kan met de tegenstelling tussen 'Sat-Asat' worden vergeleken. Sat is de onveranderlijke, de altijd aanwezige en eeuwige wortel (Oer-chaos, oerbron, oerstof), waaruit en waardoor alles voortkomt. Sat wordt geboren uit Asat, en Asat wordt voortgebracht door Sat. Het mechanisme, de emergente eigenschap (spontaneous order, panspermia) ‘Sat-Asat' geeft al in rudimentaire vorm de chaostheorie weer.

Door de interacties ('these + antithese') tussen de 'alfa- en de bètawereld' kan synthese ontstaan. De gammawetenschap is als het ware de schakel tussen de alfa- en bèta-wetenschappen. In het leven gaat het er om ons op tegenstellingen gefundeerde oordeel, het ‘of-of’ denken te overstijgen en ons met het eenheidsbewustzijn (Unio Mystica) te verbinden. Om het in de mens ingebouwde ‘en-en’/‘of-of’-mechanisme (dualiteit van 'Golven en Deeltjes', Demon est deus inversus) van de bewustzijnstransformatie te duiden maakt het rapport ‘E i V’ van het begrip complementariteit (dualiteit, dichotomie, categorie) gebruik. Dichotomieën representeren paren van tegenstellingen (syzygieën). Het thema Egospelletjes en Unificatietheorie komt in de De Bhagavad Gita uitgebreid aan de orde. Er is niets nieuws onder de zon.

De geschiedenis laat een diversiteit aan innovatieve, interdisciplinaire grenswetenschappers zien. De interdiscplinaire oplossing culmineert uiteindelijk in het punt omega en dat was bij Vyasa (Bhagavad Gita) al bekend. Kunst maakt het mogelijk, de 4e dimensie (4Ddenkraam), de synthese tussen de drie domeinen van de alfa-, béta- en gammawetenschappers weer te geven.

Om de evolutie van de homo sapiens (anthropogenesis, hominisatie) op aarde beter te begrijpen draait het om de synthese van de sexuele -, sociale - en politieke revolutie. Het zal duidelijk zijn dat de strategie America First van Trump c.s., de wereldorde van het eigenbelang?, aan het oplossen van de wereldwijde milieucrisis niet bijdraagt. De controverse tussen wetenschappers laat zien, dat het alleen vertrouwen op de wetenschap geen soelaas biedt. Om een duurzame samenleving te bevorderen draait het niet alleen om synthese van de sexuele -, sociale - en politieke revolutie, maar vooral om de synthese van Wetenschap, Religie en Filosofie, de synthese van de alfa-, béta- en gammawetenschappen.

Tenslotte verbindt Teilhard zijn idee van Christus-Omega met de theologie over de kosmische Christus van Paulus en Johannes. Christus wordt door Paulus beschreven als de Verlosser, niet alleen van de mensen, maar van de hele schepping, want: "de hele schepping zucht in barensweeën".

Volgens de telling van Pythagoras creëert de integratie van Vier Domeinen het Vijfde Domein, de quintessence. In de theosofie heeft Ockhams scheermes op organische complementariteit betrekking, de twee kanten van één medaille zoals Geestkunde en Natuurkunde, Metafysica en Fysica, Mannelijk en Vrouwelijk, Geest en Lichaam ('Heer en Slaaf'), Scheppen en Vernietigen, Goed en Kwaad, Zo Boven zo Beneden; zo Beneden zo Boven, Ongemanifesteerd en Gemanifesteerd, Voelen en Denken, Algemene - en speciale relativiteitstheorie, Binnenwereld en Buitenwereld, Macrokosmos en Microkosmos, Negentropie en Entropie en Zaaien en Oogsten, oftewel Monade + Duade. Of met andere woorden Eenheid in Verscheidenheid. De telling van Pythagoras verklaart al het ‘balansmechanisme’ van de ‘Adam en Eva paradox’ in het universum, de kwintessens. Voor het balansmechanisme op aarde geldt nog steeds de ‘Hoofdroute’, het 'Goede - Ware - Schone'van Plato en het ‘Geloof, Hoop en Liefde’ volgens de Bhagavad Gita.

Om het ‘Geloof, Hoop en Liefde’ uit de Bijbel (1 Korinthiërs 13-13:) te verklaren past Plato (428/427 or 424/423 – 348/347 BC) een nieuw gezichtspunt, het 'Goede - Ware - Schone' toe. Het gezichtspunt ‘Geloof, Hoop en Liefde’ wordt in de Baghavad Gita al onderkend. Dit betekent dat het 'Goede - Ware - Schone' van Plato nog millennia meekan.

Panentheïsme
De levensbeschouwing van Teilhard is dus niet pantheïstisch zoals die van Spinoza, die God gelijkstelde aan de natuur: 'Deus sive natura'. Nee, God overstijgt de natuur, overstijgt tijd en ruimte. Alles vindt in God zijn oorsprong, maar niets vindt in Hem zijns gelijke. Wij zijn dus met alles in God. Deze visie noemt men het panentheïsme.

Om het kwaad in de wereld te verklaren past het Westen het Adam-en-Eva-verhaal toe en het Oosten maakt van het Yin/Yang-symbool gebruik. Met kerstmis viert de mensheid dat we het nog steeds actieve alphapunt hebben leren onderscheiden. Het basisprincipe ‘eenheid der tegendelen’ , de schijnbare tegenstelling brengt Carl Jung met behulp van Enantiodromie (projectiemechanisme) en het Mysterium coniunctionus tot uitdrukking. De paasliturgie leert daarentegen hoe het Geloof, Hoop en Liefde uit de Bijbel, het 'Goede - Ware - Schone' van Plato via de as van de tijd, van generatie tot generatie wordt doorgegeven en uiteindelijk in het omegapunt culmineert.

Volgens Ervin Laszlo is het kwantumvacuüm de oerbron van geest en materie. Het concept ‘in-formatie’ van David Bohm wordt gebruikt om de structuur, de relaties tussen beide te beschrijven. Het begrip ‘in-formatie’ licht Ervin Laszlo in zijn boek Het Akasha-veld, Verbinding en geheugen in kosmos en bewustzijn (p. 67) toe. Sri Aurobindo: ‘Alles is bewustzijn (…). Op verschillende niveaus van zijn eigen manifestaties is dit universum een graduatie van bewustzijnsniveaus (p. 111)’.

Teilhard de Chardin dacht dat het doel van de menselijke evolutie wat hij noemde het ‘omegapunt’ zou zijn, een kosmisch bewustzijn van Eenheid dat rekening hield met alle verscheidenheid. Het boek Het Goddelijk Plan van Geoffrey Barborka laat zien welke wetmatigheden aan de schepping, de éne werkelijkheid ten grondslag liggen. Zowel de kosmische principes, die Jude Currivan in haar boek Het 8e Chakra (hoofdstuk 4) beschrijft, als de wetten van Marja de Vries in haar boek De Hele Olifant in Beeld, en de zeven Sleutelprincipes, die door Fred Matser in zijn boek Net als jij ben ik EEN VAN DE MILJARDEN expressies van de schepping op deze aarde (p. 208/209) voor persoonlijke en planetaire transformatie heeft geformuleerd, het boek Het heilige pad van de leider van Avani van Leeuwe, de wetmatigheden die Geoffrey Barborka in zijn boek Het Goddelijk Plan onderkent en de 8 onwrikbare ideeën (Volkskrant 22 juni 2013 katern Vonk) van de econoom Lant Pritchett sluiten op elkaar aan. Deze wetmatigheden worden ook door de Zeven wijsheidssleutel tot uitdrukking gebracht.

De Eeuwige wederkeer, het ultieme ordeningsprincipe, de negentropie of het IBS (integraal besturingssysteem) van Ken Wilber is al millennia bekend. Dit integrale besturingssysteem in de kosmos heeft op de demonen van Beatrice de Graaf betrekking. Hoe het precies zit met deze demonen (engelen) wordt in het boek Het Goddelijke plan van G. Barborka samengevat.

Het morele kompas is een 5D-denkraam dat is ontstaan door aan het 4Ddenkraam van Daniel Ofman en Ken Wilber, respectievelijk de 1e en 2e dimensie, een dimensie toe te voegen. De bewustzijnsniveaus (helicopterview) worden in een psychogram (Integrale visie p. 42 figuur 3 of p. 112 figuur 14) door de 3e dimensie, de verticale as weergegeven. Het Reflexief Bewustzijn brengt als het ware verschillende aggregatieniveaus van Ether (communicatie) tot uitdrukking. Omega, de lemniscaat symboliseert het leerproces, de reciprociteit tussen het geestelijke en het lichamelijke, de binnenwereld en buitenwereld. Zolang we niet weten hoe bewustzijn precies werkt kunnen we onze hartstochten ook niet programmeren. De éne werkelijkheid heeft net als bij Ayurveda op de "kennis van het leven", de oerbron (Alpha point), de 11e dimensie En-soph betrekking. Omega verbindt het aardse met het hemelse, de eeuwige kringlopen. De oerbron manifesteert zich door het eeuwige nu, de 5e dimensie. De 5e dimensie laat zien hoe de innerlijke en de uiterlijke wereld met elkaar zijn verbonden.
De
verticale as (Axis_mundi, de Staf van Hermes, de staf van Mercurius, Sutratman, De Caduceus, Esculaap, de kosmische Lichtzuil, de verborgen 5e Dimensie) toont ook de middenzuil van de levensboom. De Staf van Hermes wordt beschouwd als de sleutel en de weg van persoonlijke (spirituele) ontwikkeling.

Met zijn talenten woekeren: komt uit Mattheüs 25 14-29, waarin het verhaal verteld wordt van een heer die op reis gaat en zijn geld verdeelt onder zijn knechten. Twee knechten besteden het geld goed; de derde doet er echter niets mee en ontvangt de toorn van de heer wanneer deze terugkomt. Een talent was in die tijd een muntsoort; met woekeren wordt bedoeld maximaal benutten, zonder negatieve bijklank.

Het Alpha point (chaospunt, bron, eonenhypothese) is nog lang niet uitgewerkt. De toekomst wordt beter wanneer we in het leven zelf schonere energie leveren. Wanneer je haat zaait zul je geen liefde oogsten. In essentie gaat de column Verhuizen (Max Pam Volkskrant 26 februari 2020) over de Farizeër en de Tollenaar, Lukas 18: 14 en Mattheüs 25: 29. De evolutionaire kringloop maakt het mogelijk de VREDE te bevorderen. De elementaire bron is nog springlevend. In de tijd van Vyasa was de supersymmetrie (Opposites., See TWO, Twee) al bekend.

De getallensymboliek, de harmonieleer van Pythagoras (ruimtelijke ordening ;van de kosmos) verenigt diverse inzichten, brengt al de interdisciplinaire/multidisciplinaire aanpak tot uitdrukking. Woorden die H.P.B. Blavatsky in dit kader wel gebruikt zijn synthese, integrale emanaties 'Godsdeeltje en Higgsdeeltje', lees complementariteit (eenheid der tegendelen) en hangt samen met hoe je de éne werkelijkheid waarneemt.

In haar zuiver abstracte betekenis is theosofie de wijsheid van de Logos, het goddelijke woord - het eeuwig goede, ware en schone dat aan de kosmos ten grondslag ligt. Deze meta-historische theosophia vormt de transcendente bron van alle religies en wordt vaak aangeduid als sophia perennis, eeuwige wijsheid, sanatana dharma en de primordiale of esoterische traditie. Deze goddelijke Sophia, vaak door mystici ervaren als het vrouwelijke en moederlijke aspect van de godheid, zou echter niet kenbaar zijn indien zij zich niet op aarde, via het menselijke woord, zou openbaren. Legendarische figuren zoals Hermes Trismegistus, Boeddha en Christus worden dan ook beschouwd als belichamingen van deze wijsheid.
In haar
concrete betekenis vormt theosofie daarom het totaal van die goddelijke wijsheid die aan de mens is toebedeeld. Theosofie staat dan voor de esoterische en mystieke stroming in een religieuze traditie. In die zin kunnen we b.v. spreken over de neo-platoonse en christelijke theosofie, of over de theosofie van de islam (soefisme) en de joden (kabbalah). Hoewel al deze ‘theosofieën’ niet hetzelfde zijn, is er toch een sterke familiegelijkenis; zij vormen even zoveel authentieke openbaringen van de goddelijke wijsheid. Deze verscheidenheid is van grote waarde, want zo kan ieder mens een weg volgen die goed bij hem of haar past.

Om een humanitaire crisis te vermijden dient het bevorderen van broederschap, de Unificatietheorie centraal te staan.
De synthese van vier domeinen = Kwintessens = Unificatietheorie. Geestelijke gezondheid, het proces van zelf-transformatie, de Zielkunde omvat Geest en Lichaam, Geestkunde en Natuurkunde.

Toon van Eijk Ontwikkelingssamenwerking als westerse modernisering? (Toon van Eijk Civis Mundi Digitaal #9 januari 2012)
Ontwikkeling als de levenskunst van het ‘overstijgen’ van polariteiten
In navolging van het eerder vermelde polair-dialectisch werkelijkheidsbesef van Couwenberg, kunnen alleen al in dit artikel de volgende polariteiten worden onderscheiden:
orde-wanorde en reductionistisch-holistisch
• constructief-destructief en psychogeen-sociogeen
• planner-searcher en wetenschap (feiten) - politiek (waarden & normen)
top-down - bottom-up en collectivisme-individualisme
• pro-actief - re-actief en femininiteit-masculiniteit
publiek-privaat en langetermijnoriëntatie-kortetermijnoriëntatie
• overheidssturing-marktwerking
De tegenpolen in paren van tegengestelden (dualiteiten, polariteiten, dichotomieën) kunnen onderscheiden maar niet gescheiden worden. Het zijn paradoxen (schijnbare tegenstellingen) die uiteindelijk de twee kanten van één munt vormen, een eenheid-in-diversiteit, een werkelijkheid met een
Janus-gezicht.

‘Wereldverbeteraars’ vormen een bedreiging voor de machthebbers. Leiders, die zijn vermoord, maar zich met hart en ziel voor de mensheid hebben ingezet, zijn Mahatma Gandhi, Martin Luther King, Olaf Palma, Anwar Sadat, Itzhak Rabin en Daphne Caruana Galizia. Het zijn ‘wereldverbeteraars’ en wellicht op hun manier ‘klokkenluiders’, die op imposante wijze de andere kant van een zaak lieten zien. Het maakt deze personen tot een natuurlijke vijand van ééndimensionale denkers en dogmatici. Je behoeft geen econoom te zijn om te kunnen constateren dat de liberalisering van de financiële sector, het zeepbel(casino)kapitalisme geen gezond fundament heeft. Het creatieve boekhouden van de overheidsbureaucratie, de vierde macht is topsport geworden.

De kunst van de techniek (Hannah Bervoets Volkskrant 31 juli 2020 p. V8-9):
Welk boek lezen schrijvers deze zomer nu ze niet meer hoeven werken aan hun eigen boek (en waar gaat dat eigen boek trouwens over)? Deze week Hanna Bervoets (36), auteur van het Boekenweekgeschenk 2021.
De Bruijn beseft pas tijdens die reis dat hij Joods is.
‘Ja, hij is 12 jaar en tijdens de groepsreis dringt dat tot hem door. En hij komt erachter dat zijn angsten, die eerst onverklaarbaar lijken, precies dezelfde zijn als die van zijn moeder. Dit boek gaat over de invloed van een trauma van de ouders op gezinsdynamiek en wereldbeeld. Het gaat eigenlijk over ons allemaal, want we worden allemaal bepaald door de trauma’s van onze voorvaderen, ook los van de oorlog. Maurits haalt een theorie aan waarin wordt gesteld dat een trauma genetisch kan worden doorgegeven, het is niet alleen nurture maar ook nature. Door dit boek sta je stil bij de vraag: welke eigenschappen van mijn ouders zie ik bij mijzelf en wat ligt daaraan ten grondslag?

Afrika Museum (Elma Drayer Volkskrant 31 juli 2020 p. 2):
Alle musea lopen sinds een paar jaar op eieren, maar de etnografische helemáál. Continu moeten zij laveren tussen hun dubieus geachte ontstaansgeschiedenis en de gevoeligheden van de huidige generatie antiracismeactivisten.
Je zou kunnen concluderen dat De School en het Afrika Museum de tijdgeest prima verstaan. Je zou ook kunnen concluderen dat ze zich laten intimideren. Geheel uit vrije wil.

Het leerproces op aarde, er is altijd een Derde Weg, die mij bij het outplacement bureau van Ede & Partners onder leiding van Hans Leewens door Hoogovens is aangereikt wordt door Ian Buruma, René Cuperus, Klaas van Egmond en Hans Feddema belicht. Waarom laten we ons nog steeds overheersen door de dwaasheid, die Desiderius Erasmus al heeft onderkend? De esoterie, theosofie leert dat het vraagstuk van Ester van Fenema in de private sfeer analoog is aan mijn conflict in de bedrijfssfeer.

Toen de eerste wezens op aarde rondkropen, was dit sterrenstelsel al miljarden jaren dood (George van Hal de Volkskrant 7 maart 2024, p. 19):
Gedurende
elke menselijke prestatie en catastrofe, van de bouw van de grote piramiden tot de ontwikkeling van het geschreven woord, van de eerste steen die een mens naar een ander wierp tot de eerste keer dat de wereld kennismaakte met de vernietigende kracht van het atoom, al die tijd was het op die verre kosmische plek al miljarden jaren stil.

Hedy d'Acona, Barbara Baarsma, Claudia de Breij, Laura de Jong, Daniela Hooghiemstra, Manuela Kalsky, Marcia Luyten, Paula van Manen, Daan Roovers, Mardjan Seighali, Sheila Sitalsing, Miriam Toews, Aleid Truijens, Marjan Slob,Gerdi Verbeet, Wieteke van Zeil en Annejet van der Zijl laten zien dat het glazen plafond een mythe is. Hun verhalen tonen aan dat zij het balansmechanisme aan de top van de piramide begrijpen. Het gaat er vooral om, zoals Cees Hamelink het in de Volkskrant 1 mei 2020 formuleert als deskundigen uit mijn vakgebied mee zouden praten. Zij zouden iets kunnen zeggen over de bedroevende kwaliteit van de overheidsvoorlichting, zoals het verkeerde taalgebruik (het ‘nieuwe normaal’), de neerbuigende en paternalistisch toon en het verontrustend gebrek aan psychologisch en sociologisch inzicht in het gedrag van individuen en groepen in de samenleving.

Verbeelding (Julien Althusius Volkskrant 21 juli 2020 p. V2):
De ideale televisieavond van Glenn de Randamie (die natuurlijk Typhoon is, Neerlands bekendste hiphopartiest en de man van het fantastische album Lobi da Basi, dat in 2014 een genreoverstijgend succes werd) begon met een fragment uit de film Copying Beethoven.
Na een fragment uit
As it is in heaven, een film over een dirigent die zijn koorleden probeert kennis te laten maken met hun innerlijke muziek, kwamen de tranen. Het was een film over een witte Zweedse gemeenschap, maar De Randamie herkende er de strijd tegen racisme in, omdat het ging over ‘vrijheid, zelfbeschikkingsrecht, zijn wie je wilt zijn, wie je mag zijn’. Hij vond het verschrikkelijk dat er nu, anno 2020, nog steeds zoiets gezegd moet worden als ‘black lives matter’. ‘Dat komt er bij mij echt niet in, het zou zo vanzelfsprekend moeten zijn.’
Zo kroop Zomergasten wat stilletjes naar de nacht, maar kreeg het met een uitvoering van Amazing Grace door Aretha Franklin het einde waarin alles - muziek, zwarte cultuur, de stilte tussen twee noten, vrijheid, God en genade - daverend samenkwam.

De essentie, de kwintessens in het oeuvre van Teilhard de Chardin draait er om, dat liefde de sleutel tot alle eenheid is, Agapé Love versus Conditional Love is. In the New Testament, agape refers to the covenant love of God for humans, as well as the human reciprocal love of God. Agape, Greek word, given the association of "loving-kindness" or "love". Met agape wordt een door beginselen geleide of beheerste liefde bedoeld. Ze kan al dan niet genegenheid en warme gevoelens inhouden. Deze liefde richt zich op de behoeften van de ander, zoekt wat het beste voor de ander is en laat de ander de vrije keus om die liefde te beantwoorden of niet. De kwintessens van het rapport 'E i V', het Meta-leren berust op het bewustzijn van bewustzijn, het zelf-bewustzijn. ‘Het enige dat werkt, is het aankweken van zelfinzicht (Ianthe Sahadat interviewt Jelle Jolles Volkskrant 18 juli 2020 Wetenschap & V p. 25-27). Net zoals de corona-app een dwaasheid is van de ict-sector, zal om het leerproces op aarde beter te begrijpen een computer algoritme het vraagstuk individu vs. collectief niet oplossen, dit zullen we echt zelf moeten doen.

In verband met de Openbaringen 1:8 kan ook verwezen worden naar het werk, het heelheidsstreven van de jezuïet Pierre Teilhard de Chardin. De mens is volgens Teilhart op weg naar een steeds hechter wordende sociale eenheid, die in de holistische cultuur tot uitdrukking wordt gebracht. Het punt Omega valt samen met de toestand van de door Christus verloste mensheid. Omega staat voor Christogenese, het geheel van 'schepping en verlossing', de heilige Drie-eenheid. In de kern draait het nog steeds om de controverse tussen Plato en Aristoteles, tussen Geestkunde en Natuurkunde.

Het hangt zeker samen met wat Max Wildiers schrijft in Teilhard de Chardin Een inleiding in zijn denken over onthechting.
136: "
Onthechting betekende vroeger: zich niet interesseren voor de aardse dingen en er zo weinig mogelijk gebruik van maken. Onthechting zal voortaan betekenen: iedere waarheid en iedere schoonheid, één voor één, voorbijstreven en overtreffen, juist krachtens de liefde die men hen toedraagt." "Berusting betekende vroeger meestal: passieve aanvaarding van de huidige wereldsituatie. Berusting zal voortaan slechts geoorloofd zijn voor wie, moegevochten, bezwijkt in de armen van de Engel.

De Bhagavad Gita en het Boeddhisme hebben het over onthechting (hindoeisme). Het fenomeen engelen in het jodendom, christendom en de islam, en in het verlengde daarvan de Serafijnen, Cherubijnen en Tronen, de hemelse hiërarchie van Dionysius de Areopagiet, zijn voor de wetenschap lastig te falsificeren.

‘Zij die vragen zullen ontvangen’ (Radha Burnier Theosofia november 2011 p. 137):
Wat is werkelijk en wat is onwerkelijk? Het denkvermogen is verstrikt in de vele onwerkelijkheden van deze illusoire schaduwwereld die zo reëel lijkt, maar niet werkelijk reëel is, als ik het zo mag formuleren. Hoe weet men wat waarlijk reëel is? Wij moeten leren door de beoefening van bespiegeling (vichara, reflectie, self-consciousness ), waarbij wij niet tot snelle conclusies komen, of onbewust aangetrokken worden tot bepaalde ideeën of theorieën. Bespiegeling, bedachtzaamheid, stille observatie, dat alles is noodzakelijk om te ontdekken of dat wat voor ons denkvermogen reëel lijkt, dat ook is, of dat het alleen maar een aspect is van de illusie die bestaat in de vormwerelden - op het fysieke, astrale en mentale niveau, waar zoveel illusies zijn.

Het Prismaboekje 562 Psychologie van het dagelijks leven uit 1962 van Edward Strecker en Kenneth Appel bevat echter al 'lussen' (p. 62,67,155,162,167,204) die met de Merkwaardige Lus kunnen worden vergeleken. Nowelle Barnhoorn, Cuong Lu, en Dries Verhoeven tonen het inzicht dat we nog steeds bij onszelf (zelf-bewustzijn) moeten beginnen. Er is niets nieuws onder de zon.

Carl Jung gaf aan het punt waar de fysische wereld en de psychische wereld samenvallen de naam Unus Mundus. Het gaat er om de materiële en de immateriële wereld, de rationele en de irrationele kant van een persoon met elkaar te verbinden. Uit het mensbeeld van Jung blijkt duidelijk de relatie met het Hindoe-denken, waarbij Atman als maya (illusie, oneigenlijk) moet opgaan in Brahman of wereldziel.

Het rapport 'E i V' biedt een raamwerk om aan het verbinden van de geesteswetenschappen en de natuurwetenschappen een steentje bij te dragen. Het brengt de reciprociteit tussen de microkosmos en macrokosmos in beeld. Teilhard de Chardin laat net als het Boeddhisme zien hoe probleem en oplossing met elkaar zijn verbonden.

Het is wenselijk de tweespalt tussen de natuurwetenschappen en geesteswetenschappen te verkleinen. Vastgeroeste denkpatronen te doorbreken. Het domein van de materie met die van de energetische processen te combineren. Een ruimer denkmodel is nodig om op creatieve wijze (ideatie) de wereldvraagstukken op te pakken. Het zijn in het bijzonder de grenswetenschappers met een holistische visie die de samenleving een stapje verder brengen. Uiteindelijk draait het om de vraag welke leraar geeft je echt inspiratie?

Mirra Alfassa laat zien er is niets nieuws onder de zon. Het 'ziel-type' van Mirra Alfassa (p. 334) heeft op de verborgen perpetuum mobile (levensenergie), het zelf-eon van de fysicus Jean Emiel Charon betrekking. Het ziel-type komt individueel of als groep overeen met het dharma der dingen. Soms noemt men het ook de waarheid van de dingen, van ieder ding. 'Leven - Licht - Liefde' (p 349) komt met het Geest = Licht = Creativiteitin het boek Hebben wij een ziel? Zo ja, waar dan? (p. 43 en hoofdstuk 16 p. 291) van Gerrit Teule overeen.
Over
creativiteit geeft PRANA febr/maart 2007 nr. 159, p. 3 (Ten geleide) interessante voorbeelden.
Brahms zegt dat hij als hij componeert in contact staat met dezelfde geest als waar Jezus zo vaak naar verwees.
Richard Strauss beschrijft overweldigende visioenen ‘Dan put ik uit de bron van oneindige en eeuwige energie waaruit wij allen en alles voortkomen. In de religie noemt men dit God.
Grieg zegt: ''Wij componisten projecteren het oneindige in het eindige.’
Picasso is een ander groot kunstenaar die met zijn schilderij ‘Guernica’ toont hoe het paard aan de lans van zijn eigen ruiter ten onder gaat.

De rehabilitatie van Teilhard
Daar staat tegenover dat de generaal-overste van de jezuïeten, Pedro Arrupe, Teilhard voor het eerst nadrukkelijk in bescherming neemt. Los van mogelijke kritiek op onderdelen vestigt Arrupe zijn blik exact op de ware verdienste van Teilhard, die erin bestaat dat hij de diepe kloof tussen het evolutieve wereldbeeld, het menselijk leven en God overbrugt. Met dat doel, aldus Arrupe, heeft Teilhard zijn "gedachtebouwsel bekroond met een spirituele leer, waarin de persoon van Christus niet slechts in het centrum van het leven van iedere christen staat, maar in het centrum van de evolutie van de wereld, zoals St. Paulus aangaf toen hij over Christus sprak 'waarin alle dingen hun bestand hebben' 7 (Kolossenzen 1:17)

Mgr. Gerard de Korte boek Geroepen tot hoop - Bouwen aan een barmhartige kerk (redactie GAMMADELTA juni 2016):
Het 2e deel van het boek,
Bijbelse Sleutelwoorden, gaat onder meer over zaken als 'het huwelijk', 'schuld en vergeving', 'leven en dood', 'onze uiteindelijke bestemming', 'vrede, gerechtigheid en duurzaamheid', 'vrijheid, gelijkheid en broederschap', 'morele en sociale barmhartigheid', 'religieus geweld', 'de tijd als chronos en kairos'.

De evolutie van de mens, de microkosmos, is analoog aan die van het Heelal, de macrokosmos. De mensheid bestaat uit goede en minder goede acteurs in een groot rollenspel. Er is wereldwijd behoefte het spel beter te leren spelen en broederschap te bevorderen. Hoe richten wij onze levensenergie (levenskracht, oerbron, levensbron, astraallichaam)? We zijn het in eerste instantie zelf om de in het universum aanwezige vrije energie (ether - antahkarana), aan de energietransitie, de overgang van vuile naar schone energie vorm en inhoud te geven. Het spreekt voor zich dat dit een zeer heikel punt is voor de wetenschap.

Net als het 'Beloofde land' is 'de Amerikaanse Droom een work in progress'. Voor de schepper, lees 'God' zijn alle mensen uniek. 'God' kent wel de wet van ethische oorzakelijkheid, rechtvaardigheid, maar geen voorkeursbehandeling. Het beschavingsideaal heeft op de toekomst en onze lotsbestemming (amor fati) op het verleden betrekking. De mensheid bestaat uit goede en minder goede acteurs in een groot rollenspel. Er is wereldwijd behoefte het spel beter te leren spelen en broederschap te bevorderen. Hoe richten wij onze levensenergie (levenskracht, oerbron, levensbron, astraallichaam)? We zijn het in eerste instantie zelf om de in het universum aanwezige vrije energie (ether, antahkarana), aan de energietransitie, de overgang van vuile naar schone energie vorm en inhoud te geven. Het spreekt voor zich dat dit een zeer heikel punt is voor de wetenschap.

In het rapport ‘E I V’ staat religie in het bijzonder voor levenskunst, de moraal van het verhaal, te worden ingewijd in de oude mysteriën. Het vakgebied begeleidingskunde houdt de gemoederen al millennia bezig. Het rapport 'E i V' richt zich op de 'wederzijdse verbondenheid', de reciprociteit tussen ‘Geestelijk - Psychisch - Stoffelijk’ (Geestkunde - Zielkunde - Natuurkunde). In het rapport 'E i V' heeft het vakgebied begeleidingskunde op de 'Hoofdroute' betrekking.

Onze levensweg, het leerproces op aarde heeft op het emancipatieproces, burgerschapsonderwijs (begeleidingskunde), de ’Hoofdroute’ (waarheidsvinding) betrekking, de Gulden middenweg van balancerend - en authentiek leiderschap, op het Rechterpad. Het biedt een oplossing voor het menselijk tekort. De levenskiem, het beginsel van de enantiodromie van Carl Jung is nog steeds werkzaam.

De Axis Mundi symboliseert de wederkerigheid (enantiodromie) tussen hemel en aarde. Wederkerigheid verbindt het tijdelijke karakter van het leven op aarde met het eeuwige tijdloze van het leven, de eeuwige wederkeer in het universum. Wederkerigheid heeft, op de wisselwerking (enantiodromie), op de relatie tussen Geest en Lichaam (psychomaterie, 'Immateriële- en Materiële wereld'), op het spanningsveld Idealisme en Materialisme betrekking.

De twee soorten ervaringen waar Prigogine naar verwijst hangen samen met de kloktijd en de psychologische tijd van Claudia Hammond, de kloktijd en innerlijke tijd van Joke Hermsen, met Chronos en Kronos van H.P. Blavatsky, chronologische en psychologische tijd van Krisnamurti en Rohit Mehta, de standaardtijd en psychologische tijd van René Meijer en met de relatieve en absolute tijd, de tijd en eeuwigheid in het rapport ‘E i V’.

François-Albert Viallet Zwischen Alpha und Omega, Das Weltbild Teilhards de Chardin - Glock und Lutz (p. 42):
Een boek als Les trois matières (de drie materiën) van Stéphane Lupasco op de schrijftafel van Teilhard (om slechts een markant voorbeeld uit de laatste jaren te noemen), zou de vorm van zijn geschriften op essentiële wijze veranderd hebben…
Met name in de slotconclusie, De mythe van de toekomst komt het werk van Stéphane Lupasco (p. 251-75) ter sprake.
264: Voor Lupasco staat de affectiviteit geheel op zichzelf, zonder basis en buiten elke logische betrekking tot de wereld. Bij een dergelijke absolute waardebepaling klinkt naar onze mening iets door van datgene, wat de negatieve theologie, wat Plotinus en Meester Eckhart over God verklaarden, van wie uiteindelijk slechts één ding overblijft, namelijk de zuivere spontaneïteit (opmerking: Transformation theory, Music theory, Quantum mechanics of hogere Zelf in de theosofie).
266: Denken we bij wijze van vergelijking aan Lupasco’s theorie van de menselijk psyche, die we immers kunnen controleren. Inderdaad is slechts daar, waar bipolariteit, tegengesteldheid, antagonisme heerst, en wel – dit is van essentieel belang – in de juiste verhouding, in evenwicht, de psyche ‘normaal’en levend. Verder zouden wij willen zeggen: ook geluk is geen eenzijdig, zichzelf opheffend gevoel in ons, maar – ieder van ons weet het uit zijn eigen beleving van de liefde – een soort stroom, een stromen tussen ja en neen, tussen pijn en lust. Gelukkig zijn betekent niet niets meer te wensen hebben, maar het houdt een hoge innerlijke spanning in, niet een totale vervulling.
Transponeren we deze realiteit op de kosmologie, die we voor onszelf opbouwen, dan zullen we zien, dat we thans nog pas aan het begin staan van een keerpunt in het denken, dat begonnen is met een Teilhard en een Lupasco.
275: psychische materie Een op zichzelf paradoxale, tegenstrijdige uitdrukking. Door St. Lupasco gebruikt in samenhang met zijn theorie van de drie materiën. Het betreft hier niet de materie in de gebruikelijke zin, maar de aanduiding van krachtcentra, die op het psychische, het geestelijke gericht staan.

Om de relatie tussen ‘geheel’ en ‘deel’, het (‘en-en’/‘of-of’-mechanism) te verklaren gebruikt Arthur Koestler het concept van holons. Een holarchie is een hiërarchie van holons. De gebroken symmetrie zorgt voor het onderscheidingsvermogen van onze ziel en de risicobeheersing om de crises van menselijke makelij te bezweren. Of met andere woorden het gaat om het 'en-en'/'of-of'-mechanisme, namelijk het balansmechanisme wederkerigheid tussen homo sapiens. Voor wat betreft het ‘en-en’/‘of-of’-mechanisme bevat het Prismaboekje 562 Psychologie van het dagelijks leven uit 1962 van Edward Strecker en Kenneth Appel (fig. 26 p. 226) de grondslag.

Om het ontstaan van het heelal beter te begrijpen gaat het niet alleen om de chronologische tijdlijn (timeline) in het verslag Het trieste lot van het heelal (George van Hal Volkskrant 4 juli 2020 Wetenschap & Boeken p. 17-19), maar vooral om de tijdsperceptie, entropy (arrow of time).

Het artikel De berg der waarheid van Christian Vandekerkhove verwijst naar de relatie tussen Carl Jung en de theosofie:
De Eranosgroep
In de schoot van de theosofische groep van Monte Verità ontstond ook de Eranosgroep. Deze was gesticht door Olga Froebe-Kapteyn (1881-1962) die in de entourage zat van Annie Besant en Jiddu Krishnamurti. Olga stond eveneens in contact met Rudolf Otto en Carl Gustav Jung. De groep hield zich bezig met vergelijkende studie en verdieping van westers en oosterse religies en filosofieën. Op jaarlijkse basis werden 9-daags symposia gehouden. De Eranosgroep bestaat nog steeds en kreeg na de tweede wereldoorlog een veel academischer karakter onder leiding van Adolf Portmann en later van Rudolf Ritsema. Uiteindelijk is de groep uiteengevallen in de “Amici di Eranos” en de “Eranos Foundation”.

Joodse en christelijke visie
De originele rabbijnse Septuagint bevat volgens Joodse bronnen slechts de eerste vijf boeken van Mozes, Genesis, Exodus, Leviticus, Numeri en Deuteronomium, terwijl de christelijke bronnen beweren dat de rabbijnen de gehele Tenach in het Grieks hebben vertaald. Ondertussen hebben dezelfde 72 rabbijnen in Talmoedtraktaat Megilla 9a en 9b vermeld dat vijftien passages van hun Septuagint-vertaling een op een naast de originele Hebreeuwse versie gelegd kunnen worden.

Om het fenomeen van de 'Vrouwelijke en Mannelijke' energie in het heelal te duiden verwijst H.P. Blavatsky in haar oeuvre naar de Hebreeuwse metrologie. Het onderzoeksrapport 'E i V' gebruikt niet het woord ‘Speelveld’, maar beschrijft Samkhya, de ‘transfiguratie’ en ‘metamorfose’, het 5D-concept (Ether-paradigma).

Leve boeren niet langer uit aan de wereldmarkt (Joris Lohman en Hidde Boersma Volkskrant 11 juli 2020 Opinie p. 16-18):
Het is hoog tijd dat de overheid de regie terugpakt op de voedselmarkt, vinden Joris Lohman en Hidde Boersma. Met zo’n New Farm Deal wordt echte verduurzaming eindelijk mogelijk.
Een New Farm Deal
Daarom is het tijd voor een fundamenteel nieuw plan. Een Europees plan waarin de overheid de regie krachtig terugpakt van de markt, door middel van oude instrumenten in een moderne uitvoering. Wij bouwen voort op een plan van ex-presidentskandidaat Elisabeth Warren uit de VS. Zij opteert voor een combinatie van minimumprijzen en grenzen aan de productie door middel van quota.
blue
redblackredblueblackred% meer marktwerking. De blik moet worden afgewend van het gepieker in de polder en (opnieuw) gericht op Brussel. Dit plan realiseer je niet in Nederland alleen. Maar de kiem kan wel worden gelegd in de Nederlandse politiek. Een ‘New Farm Deal’, oftewel een modern systeem van minimumprijzen, quotering en beprijzing van externe effecten, verdient een centrale plek in het politieke debat over de toekomst van de landbouw. Natuurlijk is dit plan niet ‘af’, en is de wereld meer vervlochten en complexer dan in de tijd van Mansholt.

Het antahkarahna van de pelgrim op aarde staat in verbinding met kosmische energie (fohat) in de hemel (devachan). Mystici hebben beter begrepen dan politici, hoe de wereld, de éne werkelijkheid van het leven echt in elkaar zit. Maar de moraal van het verhaal is dat in elk mens schuilt ook een politicus. Het gaat er uiteindelijk om regisseur te worden van je eigen leven.

De kwintessens van het rapport 'E i V', het Meta-leren berust op het bewustzijn van bewustzijn (helicopterview, Top down perspective).
Het innerlijke bewustzijn (zelfbewustzijn, reflexief bewustzijn, bewustzijn van bewustzijn) is een levenscyclus (Huwelijksquaterniteit) die in het universele bewustzijn ligt besloten. Bewustzijn manifesteert zich door een levenscyclus. Er bestaat niet alleen bewust en onbewust, maar ook het verschijnen en verdwijnen van het bewustzijn. De manifestatie van het bewustzijn is continu aan verandering onderhevig. Geesteswetenschappen leggen op het innerlijke universum de nadruk.

Het bewustwordingsproces bestaat uit de uitwisseling tussen het vrouwelijk en het mannelijk, tussen 'Chaos, Gaia en Eros' en het 'Goede, Ware en Schone', tussen de lagere en de hogere Triade, tussen chaos en harmonie, tussen materie en geest, tussen begin en het einde, tussen Alpha en Omega.

Het globale brein (Engelse versie) is een speculatief concept in o.a. transhumanistische kringen, filosofie en mystiek ('sciencefiction'?), vergelijkbaar met (dan wel verwant aan) het concept van de noösfeer van respectievelijk Vladimir Vernadsky en Teilhard de Chardin, de Akasha-kronieken (waar o.a. Rudolf Steiner en Edgar Cayce te rade beweerden te gaan) en het "Akashic field" van de Hongaarse wetenschapsfilosoof Ervin László. Het begrip als zodanig werd in 1982 voor het eerst gebruikt door Peter Russell in zijn boek The Global Brain (video).
Stanislav Grof Evidence for the Akashic Field from Modern Consciousness Research.

Het rapport 'E i V' gaat er vanuit dat wanneer je 'Iemand kunt raken in het hoofd, in het hart' (Hoofd, Hart en Onderbuik) het voor mensen op aarde wel degelijk iets uitmaakt.
Hoofd, Hart en Onderbuik: Er moet hier onderscheid worden gemaakt tussen wat van het hoofd is (ratio, cultuur), wat van het hart is (gevoelens, intuïtie) en wat van de buik is (begeerten, verlangens, het primitieve beest). Theu Boermans is in zijn
valkuil, het te veel van het goede terechtgekomen. Hij hanteert de stelregel wie zonder zonde is werpen de eerste steen. We zijn echter allemaal acteurs en spelen bewust of onbewust onze rollen op aarde. Het levenstoneel op aarde ligt vast (behoud van energie), maar desondanks heeft de mens de vrijheid om naar eigen individuele wensen en verlangens aan het wereldtoneel deel te nemen. De manier waarop we onze rol in het rollenspel invullen wordt vooral beïnvloed door het script dat aan onze rol ten grondslag ligt. Of met andere woorden de cultuur waardoor ons gedrag wordt bepaald.

Zowel Teilhard de Chardin als Václav Havel laten zien hoe het vraagstuk van de grotere tweedeling, het marktfundamentalisme van George Soros in de maatschappij kan worden opgelost.

Het rapport ‘E i V’ geeft een nieuw perspectief op een oud vraagstuk. Primair gaat het om de kwaliteit van het recept, de Nieuwe levensrichting, het AOS-concept, BON, het Vierde Model of het Nieuwe Denken. Het rapport ‘E i V’ beoogt net als deze 'probleemgestuurde' modellen probleem en oplossing dichter bij elkaar te brengen. We zitten in ons eigen wereldbeeld gevangen. Het outside the box-denken (bovenzinnelijke waarneming) komt centraal te staan.

Hoe komen we tot daadwerkelijke gedragsverandering? (Toon van Eijk Civis Mundi Digitaal #96, april 2020):
6. Emotie en gevoel bij
Damasio
Damasio verwijst naar de homeostase, of beter gezegd homeodynamiek, als een geautomatiseerde levensregulering (p.34). Gevoelens zijn dan een mentale uitdrukkingsvorm van alle niveaus van homeostatische regulering (p.39). Wij mensen, als bewuste en hoogontwikkelde wezens, noemen bepaalde gevoelens positief en andere negatief, wat “rechtstreeks in verband staat met het soepele of moeizame verloop van het levensproces. Uiteraard geeft onze conatus de voorkeur aan soepel verlopende levenstoestanden. Daartoe worden we aangetrokken” (p.122). Spinoza’s term conatus verwijst naar de algemene levensdrift als de grondslag van het bestaan.

Teilhard de Chardin (Piet Ransijn Civis Mundi Digitaal #99 juni 2020):
Deel 5: Het verschijnsel mens (II) en (III): de geboorte van het
leven en het denken
Een zich
ontwikkelende moraal van bewustzijnsgroei versus een statische moraal
De groeimoraal betreft een meer open, toekomstgerichte moraal dan de statische moraal van homeostase, gericht op het handhaven van de huidige situatie. ‘Terug naar normaal’, heet dat tegenwoordig, terwijl ook vaak gerept wordt van ‘het nieuwe normaal’, dat geënt lijkt op ‘het oude normaal’. Maar wat is normaal? Volgens Maharishi Mahesh Yogi en de humanistische psyschologie is een normaal mens een mens die zichzelf realiseert en (volledig) ontwikkelt. Volgens Teilhard ligt “de oorzaak van de huidige morele crisis... in een zwakheid de oude moraal om de aarde te besturen... Wij missen tegenwoordig min of meer een nieuw definitie van ‘heiligheid’” (Joye, p 55).

Om homeostase, het fenomeen van de wederkerigheid tussen de twee Domeinen Geestkunde en Natuurkunde te verklaren kunnen de begrippen numen, memen, mind stuff, wereldstof (Weltstoff, oerbron, levensatoom, levenskracht, oerstof, scalaire veld) of nomen een handvat bieden. Ook al zouden we stofjes ontdekken die voor het terugkoppelingsmechanisme verantwoordelijk zijn dan verandert daarmee nog niet de éne werkelijkheid. De oorsprong der dingen, de oerbron (alfa), de keerzijde van de medaille, Ding an sich van Kant blijft vrijwel geheel voor ons verborgen.

David Bodanis E=MC2 de biografie van de formule die de wereld veranderde, recensie:
Het jaar 1905 is vaak het ‘wonderbaarlijke jaar’ van Einstein genoemd, toen hij zijn rapport publiceerde over de Brownse beweging in vloeistoffen, zijn relativiteitstheorie en zijn vergelijking E=mc2. Kort samengevat betekent de vergelijking dat energie en massa twee aspecten zijn van hetzelfde onderliggende feit (of liever, gebeurtenis).

Materie-bewustzijn van Teilhard heeft op het universele bewustzijn (’Energie en Materie’) betrekking. Zonder geest (bron: 'Energie') bestaat er geen bewustzijn en zonder 'Materie' (voertuig) geen bewustzijn. 'Geest en Materie' horen bij elkaar als de twee kanten van één medaille, die door de Bewustzijnsschil, het 5Ddenkraam (etherisch dubbel) met elkaar worden verbonden. Het etherische dubbel (Negative entropy, Ectoplasm) is de blauwdruk waarnaar het fysiek lichaam gebouwd is. Men moet begrijpen dat de fysieke vorm van de mens niet eenvoudigweg geschapen wordt door de wisselwerking van fysische faktoren.

Begrijpen, het zoeken naar waarheid hangt met het probleem van het ego samen. In het rapport ‘E I V’ staat religie in het bijzonder voor levenskunst, de moraal van het verhaal. Er kan wel degelijk van een zelfreinigend vermogen worden gesproken, twee kanten van één medaille, twee convergerende lijnen die op diverse bewustzijnsniveaus, zowel op microniveau (individueel), als op macroniveau (collectief), bij elkaar kunnen komen.

Het individuatieproces van Carl Jung sluit bij in-keren, de ommekeer, een paradigmawisseling in het denken, een bewustwordingsproces aan. Er geldt van je hart geen moordkuil maken. Andere oplossingen die de paradigmawisseling weergeven:

Elke medaille heeft twee complementaire kanten, die door de spiegelsymmetrie, het projectiemechanisme tot uitdrukking wordt gebracht. De eenheid der tegendelen is het basisingrediënt in het rapport ‘E i V’. De eenheid der tegendelen brengt echter ook een tegenstelling tussen twee polen, de keerzijde tot uitdrukking. De éne werkelijkheid bestaat uit paren van tegenstellingen, ‘hemel en aarde’, ’evolutie en involutie’, 'onbewuste en bewuste', ‘collectieve en individuele' onbewuste. Het gaat er om in de menselijke geest zowel het bewuste als het onbewuste te overstijgen. De complementariteit bestaat op aarde, maar niet bij God (Ain-Soph) in de hemel. Uiteindelijke kan het individuele bewustzijn de ware aard van het universele, kosmische, non-lokale bewustzijn niet kennen.

De gemanifesteerde werkelijkheid staat tegenover de ongemanifesteerde werkelijkheid, de macrokomos tegenover de microkosmos, materie tegenover energie. Het gaat om de vraag hoe kunnen wij nu de 'energie' transformeren, het gaat om flux en transformatie.

De memen van Richard Dawkins lijken verdacht veel op de eerder door Carl Jung geformuleerde evolutionaire mechanisme numen van noumenon, van datgene wat boven alle fysieke waarneming uitgaat, wat weer met de acausale geordendheid samenvalt.

Behoudswetten en bijbehorende symmetrieën beschrijven de transformaties tussen 'Energie en Materie'.

Zowel Blavatsky, Jung als Teilhard de Chardin laten los van elkaar zien dat er in het universum een vormgevend principe zit verscholen.

Teilhard de Chardin en Carl Jung, tijdgenoten van Blavatsky, zien de mens ook als een microkosmos van de universele macrokosmos. H.P. Blavatsky beschrijft Kosmos en mens, respectievelijk de macrokosmos en microkosmos in de Delen I en II van De Geheime Leer. De beide boeken dragen als ondertitel: ‘De synthese van wetenschap, godsdienst en wijsbegeerte’.
In het informatie registrerende en overdragende Akasha-veld (‘In-formatie’) van het universum worden de correlaties tussen de micro - en macrokosmos tot stand gebracht. Het is de psyche van elk individu dat aan de 'Kwantumshift in het wereldbrein' kan bijdragen.

De natuurlijke ethiek van Spinoza hangt met de 4e dimensie, de co-reflectie van Teilhard, het projectiemechanisme van Jung en de weerspiegeling van Blavatsky samen.

A.E. Powell has compiled observations on the Etheric Double (or Subtle body) and related phenomena which first had first appeared in other works, mainly those by Charles Webster Leadbeater and Annie Besant.

Alexander Men: Over Teilhard de Chardin (p. 30):
Daarom zijn voor Teilhard “de religie en de wetenschap twee onlosmakelijk met elkaar verbonden zijden of fasen van een en hetzelfde volledige kengebeuren, dat alleen het verleden en de toekomst van de evolutie zou kunnen omvatten“.

Ervin Laszlo boek Kosmische Visie Wetenschap en het Akasha-veld (p. 50/51):
Als twee of meer torsiegolven op elkaar inwerken, integreert het daaruit voortvloeiende interferentiepatronen (interferentiepatronen) de informatie van alle deeltjes in het geheel. We kunnen eenvoudiger en zinvoller - zeggen dat de vortices informatie registreren over de toestand van de deeltjes waardoor ze werden gecreëerd, terwijl het interferentiepatroon de informatie registreert over het totaal van de deeltjes wier vortices elkaar hebben ontmoet.
105: Stanislav Grof stelde vast dat veel mensen in ingrijpend veranderde bewustzijnstoestanden een vorm van bewustzijn ervaren die dat van het universum zelf lijkt te zijn. Deze hoogst opmerkelijke veranderde toestand treedt op bij mensen die zich met hart en ziel wijden aan de taak om de ultieme gronden van al het bestaande te begrijpen.

Ervin Laszlo en Jude Currivan boek KOSMOS een integrale visie op de wereld (p. 112):
Een andere onderzoekspionier op het gebied van het menselijk bioveld is de biofysicus Fritz-Albert Popp. Samen met zijn collega’s van het International Institute of Biophysics onderzocht Popp jarenlang een ander aspect van het bioveld, bestaande uit de emissie van licht (biofotonen).

De lus van Robbert Dijkgraaf kan met de merkwaardige lus van Douglas Hofstadter worden vergeleken. In het rapport ‘E i V’ wordt in plaats van lus het begrip lemniscaat, de oneindige kringloop (Blavatsky: de absolute eeuwige universele beweging of trilling, svabhavat (swabhavat), ‘de veranderlijke uitstraling van de onveranderlijke duisternis, die onbewust is in eeuwigheid’) gebruikt. Het mysterie blijft dus uiteindelijk bestaan. Blavatsky geeft een oplossingsrichting aan.

De quintessens van het verhaal is dat om een duurzame samenleving te creëren er maar een pedagogische 'Hoofdroute' is. Er is een radicale ommekeer in het denken nodig om ons weer met de oerbron te verbinden. Met het inzicht dat 5D-concept (5Ddenkraam) biedt is het wel mogelijk de levenscycli op aarde beter te beheersen. Het geeft aan op welke wijze synthese kan worden bereikt. Het accent ligt in het rapport ‘E i V’ niet specifiek op het systeemdenken, de levenscycli op aarde, maar op het 5e element, de blauwdruk achter de levenscycli. De teloorgang van de materiële wereld kan door de geestelijke wereld, het integrale denken (kringloopdenken) worden opgelost. De 5e dimensie, het zelf-bewustzijn draait om het bewustzijn van het bewustzijn, het meta-bewustzijn, het universeel bewustzijn, het non-lokaal bewustzijn. Maar dat we de éne werkelijkheid volledig kunnen beheersen zal altijd een illusie blijven.

De modelcyclus, het multidimensionale verklaringsmodel verbindt de aardse kringloop met de hemelse kringloop en vertoont afwisselend kenmerken van het onderzoeksproces en van het ontwerpproces.
De lemniscaat die de horizontale cirkel met de verticale cirkel verbindt, symboliseert de schakel tussen de bewust en onbewust ervaren werkelijkheid. Het is dus mogelijk het discursieve kringloopdenken met behulp van de lemniscaat te visualiseren.

Het etherische dubbel is de verdeler van de levensenergie (levensatoom) die door de zon wordt voortgebracht en die het prana van het fysieke gebied vormt. Laten wij hier opmerken dat prana op elk gebied voorkomt, er is astraal prana, mentaal prana enzovoort, want prana is het leven, het levensprincipe, een soort “bewuste energie”, die op elk gebied het bewustzijnsaspect verbindt met het energie-aspect.

Door het proces op aarde in omgekeerde volgorde te laten verlopen is het mogelijk het onderbewustzijn met de kennis van het hart te beïnvloeden, naar de Monade, het natuurlijke bewustzijn, de ‘natuurlijke selectie’ terug te keren. Het integrale en ... en denken maakt een heerlijke, vreedzame wereld mogelijk. Door het Kali Yuga, het Duistere Tijdperk achter ons te laten.

Wie het Ene kent, heeft alles volbracht. Wie het Ene kent, kent alles. Wie het Ene niet kent, is niet in staat om wat dan ook te kennen. De Tao openbaart zich voor alles in het Ene. Als we het kunnen bewaren, is het Ene aanwezig; als we het verwaarlozen, gaat het verloren. Er naar streven brengt geluk, het de rug toekeren ongeluk. Zij die het weten te bewaren kennen een geluk zonder grenzen, maar van hen die het verliezen verdort het leven en raken de energieën uitgeput. Heraclitus (ca.500 v.Chr.): ‘Alles stroomt en niets blijft’. Dat is een prachtig beeld van het menselijk leven.

De ‘Law of One’ heeft op het universele ordeningsprincipe karma ‘Er is niets nieuws onder de zon’ (Zaaien en Oogsten, Geven en Ontvangen), de 2e grondstelling betrekking. Het gaat in het kwantumvacuüm om de virtuele scheidslijn tussen twee polen (syzygieën), het aardse en het hemelse, tussen dharma en karma, waarvan Dharma buiten de bestaanssfeer van de wereld der tegenstellingen ligt, de Éne werkelijkheid . Het draait primair om de geestelijke wederhelft of Syzygos.

Bram Moerland: Gnosis en Christusbewustzijn Wij hebben als mens twee naturen.
Er is hier een grote verwantschap met het boeddhistische begrip 'boeddha-natuur'. Elk mens, alle wezens en alle dingen hebben boeddha-natuur, leert het boeddhisme. Het spirituele pad van het boeddhisme heeft als doel het bewustzijn van de individuele mens te verenigen met zijn eigen boeddha-natuur, die tegelijk ook de boeddha-natuur is van de ganse werkelijkheid.
Precies zoals in het boeddhisme wordt verteld dat een mens die de boeddha-natuur in zichzelf heeft gerealiseerd, tegelijkertijd ook de innerlijke vereniging met de boeddha-natuur van de ganse werkelijkheid zal ervaren, zo leert de gnostiek dat kennis van het zelf tegelijkertijd ook kennis van het Al is: Wie zichzelf kent, kent het Al.

De verborgen 5e dimensie speelt zowel een rol bij reciprociteit als bij synchroniciteit. Het maakt een verbinding met het eenheidsbewustzijn, het collectieve, kosmische en universele bewustzijn van deze planeet mogelijk. Het verruimen van het bewustzijn wordt in het rapport ‘E i V’ aan de hand van het Reflexief Bewustzijn toegelicht. De verborgen 5e Dimensie toont de extra-dimensie van Teilhard.

De monaden van Leibnitz (psycho-fysisch parallellisme) lijken verdacht veel op de eonische tijdruimten of psychons van John Eccles. Een veelbelovende kandidaat voor het psychon van John Eccles is het majorana fermion - 'Het is half God, half duivel' (Demon est deus inversus) - van Leo Kouwenhoven (interview Elsevier 21/28 december 2013).

In plaats van de mentale eenheid psychon past René Meijer in zijn hiërarchische deeltjestheorie (HDT) de integron toe.

Quasideeltjes zijn een nieuwe categorie deeltjes, die het mogelijk maken de hypothese van het bestaan van Aions - Aeonen - Eonen, holon - psychon - integron te duiden, om dus op langere termijn het inzicht in Akasa te verdiepen. Maar het terrein van de verborgen 5e dimensie ('Waarnemer = Waargenomene'), de Kwintessens blijft een complex vraagstuk, waarvoor de hypothese ‘Geest = Licht = Creativiteit’ geldt. Het meditatie-diagram van Blavatsky maakt het mogelijk 'Waarnemer = Waargenomene', de dualiteit op te heffen. De disidentificatie oefening van Roberto Assagioli is op het meditatie-diagram van Blavatsky gebaseerd. Meditatie is geen middel tot een doel. Zij is beide, ‘Middel en Doel’, ’Vorm en Inhoud’, het ‘Hoe en Wat’ (reciprociteit).

Het probleem van het ego (twéé kanten van een medaille), de Unificatietheorie omvat al de Theorie van alles, de oplossingsrichting, die in De Geheime Leer van Blavatsky wordt uitgewerkt.

De unificatietheorie impliceert dat er maar een 'Hoofdroute' is. Deze route sluit op het evolutionair ontwikkelingsmodel en op de nieuwe levensrichting van Spinoza aan. De 'hoofdroute', het hoe wordt aan de hand van de Bewustzijnsschil' geïllustreerd. Hoe deze schil tot stand is gekomen wordt in de bijlage Unificatietheorie, thema 6 Integrale visie toegelicht. De matrixstructuur, de 5 bij 5 matrix van de 'Bewustzijnsschil'.

Het ‘Pad der Linkerhand’, het ‘ieder voor zich’ laat zien dat de mens door het maken van verkeerde keuzes zelf verantwoordelijk is voor het kwaad. Het collectief onbewuste van Carl Jung geeft de feedback om bij te leren.

De financiële sector heeft zich zodanig opgeblazen, dat een totale schijnmarkt is gecreëerd. De pensioengelden verdwijnen uiteindelijk rechtstreeks in de zakken van de speculanten. Er is een negatieve meerwaarde ontstaan. Het heeft een collectieve welvaartsvermindering tot gevolg.
Het evenwicht van de wereldhandel is danig verstoord. Wereldwijd is de invoer van alle landen gelijk aan de uitvoer van allen. Export levert harde valuta op. Bij import gaan die juist het land uit. Exportbedrijven worden door overheden zoveel mogelijk gestimuleerd.

De PvdA plaatst in het nieuwe beginselprogramma vrijheid boven gelijkheid en solidariteit. Een typisch liberaal beginsel is de vrijheid van het individu. Daarentegen verklaart links zich van oorsprong solidair met de zwakkere groepen in de samenleving. Gelijkheid, emancipatie vaak via spreiding van ’Geld, Kennis en Macht’ brengt de relatie, het spanningsveld tussen het individuele en het collectieve tot uitdrukking. Door vrijheid boven gelijkheid en solidariteit te stellen positioneert de PvdA zich als centrum rechtse middenpartij.

De overheid heeft sinds de tachtiger jaren daadkrachtig aan het stimuleren van een schijnmarkt meegewerkt. De overheid is blijkbaar niet op de hoogte dat een manager iets anders is dan een ondernemer. Een manager past hooguit op het winkeltje. Een ondernemer anticipeert en innoveert om zijn markpositie te verbeteren. De vraag is dan natuurlijk wanneer neemt de overheid haar collectieve taken weer echt serieus? Alleen door het volk daadwerkelijk bij de plannen van de politieke elite te betrekken zijn veranderingen mogelijk. In de sectoren waar de overheid een duidelijke vinger in de pap heeft zoals het onderwijs en de zorg zou daarmee een begin kunnen worden gemaakt. Uiteindelijk draait het om de herkenbaarheid van de kleur van de ideologische veren. In plaats van een passieve overheid is het wenselijk dat de overheid actief bij maatschappelijke veranderingen betrokken is. Er zijn te veel carrière politici die zich met gebakken lucht, met schijnoplossingen bezig houden. De zelfgenoegzaamheid bij de politieke elite heeft zo’n vlucht genomen dat Geert Wilders die zich niet aan de versleten voor wat hoort wat, de twee handen op een buik politieke spelletjes comformeert direct de handen op elkaar krijgt.
Slechts langzaam dringt het tot politici door dat om orde te scheppen in het economische verkeer, het prijsmechanisme, de onzichtbare hand van Adam Smith in het publieke domein niet goed werkt. Is dit echter geen open deur, het vrij internationaal handelsverkeer versus centraal geleide economieën, individuele sturing versus centrale sturing? Dat de elite er beter van wordt wil nog niet zeggen dat het goed is voor het volk. Wat het individu voor zichzelf aantrekkelijk vindt behoeft nog niet goed te zijn voor het collectief.

In Nederland is de situatie gegroeid dat de hoogwaardigheidsbekleders die in de schaduw van de formele macht opereren, met al hun bijbanen aanzienlijk meer verdienen dan de verantwoordelijke bewindspersonen. Uiteindelijk is het de informele 'vierde, vijfde en zesde macht' die echt aan het roer zit. Michail Gorbatsjov heeft gelijk ‘We hebben een perestrojka nodig.’ ====

Zie ook:

Boeken:

Externe Links

<< vorige || volgende >>

Categorie: Artikelen | Rapport | Auteur: Harry Nijhof


Deze pagina werd sedert 16 dec. 2007 keer bekeken.