1.6 Zondebokmechanisme en het Maskerkwadrant

Allegorie van de grot (Eeuwig 'Goede - Ware - Schone')

Plato's Ideeënleer:
Volgens Plato is dat wat wij doorgaans beschouwen als de werkelijkheid slechts een zwakke afschaduwing van de échte werkelijkheid: de wereld van de Ideeën. Deze ideeën bevinden zich in Plato’s hemel of Ideeënrijk: een transcendente werkelijkheid waar geen tijd of ruimte bestaat. In de allegorie van de grot brengt Plato een bepaalde visie op de werkelijkheid naar voren: idealisme. Kenmerkend voor Plato’s idealisme is dat de abstracte wereld van de Ideeën meer realiteit bezit dan de materiële wereld van de tastbare dingen.

De Duitse Wikipedia over Teilhard de Chardin
Kritiek vanuit de theologie
Een paar jaar later oordeelde Hengstenberg in zijn tweede boek Mensch und Materie (vert. Mens en stof) meer gedifferentieerd: "Het lijdt geen twijfel, dat er bij Teilhard de Chardin waardevolle ideeën, vooral in religieus-ascetisch opzicht, te vinden zijn. Men zal zijn boek Het goddelijk milieu niet lezen zonder erdoor te worden geraakt. Maar deze positieve momenten vallen iemand pas ten deel en worden pas vruchtbaar, als men ze los ziet van het systeem van Teilhard en zijn evolutionistische categorieën, die een vertekend beeld geven van de werkelijkheid." [63]
Ergens anders schrijft Hengstenberg: "Laten we wel zijn, het is natuurlijk niet zo dat we Teilhard verwijten, dat hij God helemaal als schepper betrekt bij de ontologische interpretatie van de evolutie (daarover zijn we het eens), maar veeleer dat hij hem als 'deus ex machina' ter verklaring van onverklaarde zaken opvoert, dat hij hem reduceert tot de 'categorie-Omega'. [64]
Ook kan niet worden ontkend, dat Teilhard de christologie zozeer verandert, dat ze gaat passen in het schema van de evolutie, van de voortschrijdende complexificatie en kosmische vergeestelijking. [...] Het is absoluut niet uit de lucht gegrepen, als Hans Urs von Balthasar zegt: Het onverteerbare aan het ontwerp van Teilhard is echter, dat hij het bestaat dit mysterie van de zichzelf vernietigende liefde Gods te verdisconteren in zijn biologische alomvattende energetica (krachtenveldleer)." [65]

H.P. Blavatsky De stem van de stilte*
*) Bij elk vers in De Stem van de Stilte wordt ook naar het betreffende vers in Drie Wegen, Eén Pad verwezen (eerst de pagina/betreffende versnr.).
Fragment I De Stem van de stilte
3 (36,37 14.): Als uw ziel glimlacht, terwijl ze zich baadt in het zonlicht van uw leven; als uw ziel zingt binnen haar cocon van vlees en stof; als uw ziel tranen stort binnen haar burcht van illusie; als uw ziel worstelt om de zilveren draad te verbreken die haar aan de MEESTER4 bindt; weet dan, discipel, dat uw ziel van de aarde is.
72: (4) De ‘grote meester’ is een uitdrukking die door lanoes of chela’s wordt gebruikt om het ‘hoger zelf’ aan te duiden. Ze betekent hetzelfde als Avalokiteßvara en ook als Ådi-Boeddha bij de boeddhistische occultisten, als ÅTMAN of het ‘zelf’ (het hoger zelf) bij de brahmanen, en CHRISTOS bij de oude gnostici.
4,5: (38 19.) De Grote Wet zegt: ‘Om de KENNER van het ALZELF9 te worden, moet u eerst de kenner van het ZELF zijn’. Om kennis van dat ZELF te bereiken, moet u het zelf aan het niet-zelf opofferen, het zijn aan het niet-zijn, en dan kunt u tussen de vleugels van de GROTE VOGEL rusten. Ja, zoet is de rust tussen de vleugels van dat wat niet geboren is, noch sterft, maar het AUM10 is in alle eeuwigheid11.
(9) Een tattvajnånî is iemand die de beginselen in de natuur en in de mens ‘kent’ of kan onderscheiden. Een åtmajnånî is iemand die ÅTMAN of het universele ENE ZELF kent.
(10) Kalahansa, de ‘vogel’ of zwaan (zie noot 12). De Nådabindu Upanishad (Rig-Veda) door de Theosophical Society van Kumbakonam [in het Engels] vertaald, zegt: ‘De lettergreep A wordt als zijn rechtervleugel (van de vogel, hansa), de U als zijn linker, de M als zijn staart, en de ardhamåtrå (de helft van een korte lettergreep) als zijn hoofd beschouwd.’
(11) Het woord eeuwigheid heeft in het Oosten een heel andere betekenis dan bij ons. Het slaat gewoonlijk op de 100 jaren of ‘eeuw’ van Brahmå, de duur van een mahåkalpa, of een tijdperk van 311.040.000.000.000 jaar.
5: (p. 38 22.) Drie hallen, vermoeide pelgrim, voeren naar het einde van uw zwoegen. Drie hallen, overwinnaar van Måra, zullen u door drie toestanden14 brengen naar de vierde15 en van daaruit naar de zeven werelden16, de werelden van eeuwige rust.’
14) De drie bewustzijnstoestanden, namelijk jågrat, de waaktoestand; svapna, de droomtoestand; en sushupti, die van de diepe slaap. Deze drie yogî-toestanden leiden tot de vierde, of
15) De turîya, die boven de droomloze toestand staat en alle andere overtreft; een staat van hoog spiritueel bewustzijn.
16) Sommige oosterse mystici stellen zich zeven gebieden van zijn voor, de zeven spirituele loka’s of werelden binnen het lichaam van Kalahansa, de zwaan buiten tijd en ruimte, die kan veranderen in de zwaan binnen de tijd, wanneer hij Brahmå in plaats van brahman (onzijdig) wordt.

12 (44 62.): Deze tranen, u met een groot meedogend hart, zijn de stromen die de velden van onsterfelijke barmhartigheid bevloeien. Op die grond ontluikt de middernachtelijke bloem van Boeddha33, die moeilijker is te vinden en minder vaak voorkomt dan de bloem van de vogayboom. Zij [barmhartigheid] is de kiem van vrijheid van wedergeboorte. Ze houdt de arhat af van strijd en begeerte, ze leidt hem door de velden van Zijn naar een vrede en gelukzaligheid die alleen in het land van Stilte en Niet-Zijn te vinden zijn.
Fragment II De Twee Paden
33: (p. 63 152.) Gedoemd te sterven is hij die uit vrees voor Måra nalaat zijn medemens te helpen, bang dat hij dan voor het zelf zou handelen. De pelgrim die zijn vermoeide ledematen in stromend water zou willen opfrissen, maar uit angst voor de stroming zich daarin niet durft te begeven, loopt gevaar aan de hitte te bezwijken. Niet-handelen gebaseerd op zelfzuchtige angst kan alleen kwade vruchten dragen.
33: (p. 63 154.) Volg het levenswiel; volg het wiel van plicht tegenover volk en familie, tegenover vriend en vijand, en denk niet langer aan genot of pijn. Put de wet van karmische vergelding uit. Verwerf siddhi’s voor uw volgende geboorte.
35: (p. 64 158.) Wees zoals zij, lanoe. Geef licht en bemoediging aan de zwoegende pelgrim, en probeer hem te vinden die nog minder weet dan u; die in zijn ellendige eenzaamheid neerzit, hunkerend naar het brood van wijsheid en het brood dat zijn schaduw voedt; die zonder leraar, hoop of troost is, en – vertel hem over de wet.
36: (p. 66 170.) De weg naar uiteindelijke vrijheid ligt in uw ZELF.
38,39 (p. 67 179.): Het PAD is één, discipel, maar aan het eind tweevoudig. De stadia ervan worden aangegeven door vier en zeven poorten. Aan het ene einde – onmiddellijke gelukzaligheid, en aan het andere – uitgestelde gelukzaligheid. Beide zijn de beloning voor verdienste: de keus is aan u.
Fragment III De Zeven Poorten
43: (p. 71 197.) Het is goed, ßråvaka3. Bereid u voor, want u zult alleen verder moeten gaan. De leraar kan slechts de weg wijzen. Het pad is één voor allen, de middelen om het doel te bereiken moeten per pelgrim verschillen.
46: (p. 74 217.) Voordat u de laatste kunt naderen, wever van uw vrijheid, moet u zich deze påramitå’s van volmaaktheid eigen maken – de verheven deugden, zes en tien in getal – terwijl u het moeizame pad volgt. 72: (4) De ‘grote meester’ is een uitdrukking die door lanoes of chela’s wordt gebruikt om het ‘hoger zelf’ aan te duiden. Ze betekent hetzelfde als Avalokiteßvara en ook als Ådi-Boeddha bij de boeddhistische occultisten, als ÅTMAN of het ‘zelf’ (het hoger zelf) bij de brahmanen, en CHRISTOS bij de oude gnostici.

Mahatmas versus Ascended Masters (Originally printed in the Summer 2011 issue of Quest magazine.
H. P. Blavatsky was the first person to introduce the concept of the Mahatmas (also called adepts or Masters) to the West. At first she talked about them privately, but after a few years two of these adepts, known by the pseudonyms of Koot Hoomi (K. H.) and Morya (M.), agreed to maintain a correspondence with a couple of British Theosophists — A. P. Sinnett and A. O. Hume. This communication took place from 1880 to 1885, and during those years the knowledge about the Mahatmas became more and more public. The original letters are currently kept in the British Library in London as a valuable historical item, and have been published under the title of The Mahatma Letters (Mahatmabrieven). This book remains an unparalleled first-hand source of information about the Mahatmas and their teachings.

H.P. Blavatsky De Sleutel tot de Theosofie
HOOFDSTUK II, (p. 31):
32: B: Dat begrijp ik. U zegt dus dat die ware ego na de dood niet naar de aarde kan terugkeren. Maar de acteur heeft toch wel de vrijheid naar het toneel van zijn vroegere daden terug te keren als hij dat wil en als hij zijn individualiteitsgevoel heeft behouden?
Th: Wij zeggen dat hij dat niet kan, om de eenvoudige reden dat zo’n terugkeer naar de aarde niet verenigbaar zou zijn met een toestand van onvermengde gelukzaligheid na de dood, en ik ben bereid dat te bewijzen. Wij zeggen dat de mens tijdens zijn leven zoveel onverdiende ellende ondergaat door de fouten van anderen met wie hij is verbonden, of door zijn omgeving, dat hij zeker recht heeft op volmaakte rust en vrede, zo niet geluk, voor hij de last van het leven weer op zich neemt. De details daarvan kunnen we echter later bespreken.
HOOFDSTUK III De werkwijze van de T.S.*, (p. 37):
B: Wat zijn de doeleinden van de ”Theosophical Society”?
Th: Dat zijn er drie en dat was zo sinds het begin. (1) Het vormen van een kern van universele broederschap van de mensheid, zonder onderscheid van ras, kleur of geloof. (2) Het aanmoedigen van de studie van Arische† en andere geschriften, van de godsdiensten en wetenschappen in de wereld, en het aantonen van de betekenis van de oude Aziatische literatuur, met name van de brahmaanse, boeddhistische en zoroastrische filosofieën. (3) Het onderzoek van de verborgen mysteriën van de natuur in alle mogelijke aspecten en in het bijzonder de in de mens sluimerende psychische en geestelijke krachten. Dat zijn, in het algemeen gesproken, de drie voornaamste doeleinden (axioma's) van de Theosophical Society.
HOOFDSTUK VII, (p. 100):
Bovendien leert de Zohar dat de ziel het verblijf van gelukzaligheid niet kan bereiken tenzij zij de ”heilige kus” heeft ontvangen, of zich weer heeft verenigd met de substantie waaruit zij is geëmaneerd — geest. Alle zielen zijn tweevoudig, en terwijl de ziel een vrouwelijk beginsel is, is de geest mannelijk. De mens is, zolang hij in een lichaam is gekerkerd, een drieëenheid, tenzij hij zo is bezoedeld dat hij daardoor van de geest is gescheiden. U begrijpt dat met ”mijnheer Smit” in feite wordt bedoeld een lange reeks dagelijkse ervaringen, geregen aan de draad van het geheugen, die samen vormen wat mijnheer Smit ”zichzelf” noemt. Maar geen van deze ”ervaringen” is werkelijk het ”ik” of de , en ze geven ”mijnheer Smit” ook niet het gevoel dat hij zichzelf is, want hij vergeet het grootste deel van zijn dagelijkse ervaringen en ze brengen alleen het gevoel van egoïteit in hem teweeg zolang ze aan de gang zijn. 14 De Mahatma-brieven aan A.P. Sinnett, nr. 16.
HOOFDSTUK IX, (p. 149):
B: Maar als mijn ego na de vernietiging van mijn lichaam gedompeld kan worden in een toestand van volledige onbewustheid, waar blijft dan de straf voor de zonden van mijn afgelopen leven?
Th: Onze filosofie leert dat karmische straffen de ego pas in zijn volgende incarnatie bereiken. Na de dood ontvangt hij alleen de beloning voor het in zijn laatste incarnatie doorstane onverdiende lijden.*
*) Sommige theosofen hebben bezwaar gemaakt tegen deze zin, maar de woorden zijn die van de Meester, en de betekenis die aan het woord ”onverdiend” wordt gehecht, is als hierboven vermeld. In de T. P. S. brochure no. 6 werd een zin gebruikt, die vervolgens in LUCIFER is bekritiseerd, die hetzelfde denkbeeld wilde overbrengen. De vorm ervan was echter onbeholpen en kon tot kritiek erop aanleiding geven; maar de essentiële gedachte was, dat mensen vaak lijden door de gevolgen van daden die anderen doen, welke gevolgen dus strikt genomen niet tot hun eigen karma behoren — en voor dat lijden verdienen zij natuurlijk compensatie.
HOOFDSTUK X, (177,178):
B: U schijnt het niet erg op geesten begrepen te hebben. Nu u mij uw opvattingen en redenen hebt gegeven waarom u niet in de materialisatie van ontlichaamde geesten — of de ”geesten van de doden” — en in rechtstreekse communicatie in seances gelooft, wilt u mij dan nu nog over een ander feit opheldering geven? Waarom worden sommige theosofen het nooit moe om te zeggen hoe gevaarlijk omgang met geesten en mediumschap is? Hebben zij daar een bijzondere reden voor?
HOOFDSTUK XII, (p. 226):
B: O, maar u moet wel bedenken dat die voorschriften niet letterlijk moeten worden opgevat. De tijden en omstandigheden zijn veranderd sinds de dagen van Christus. Bovendien heeft hij in gelijkenissen gesproken.
Th: Waarom leren uw kerken dan niet dat de leer van de verdoemenis en het hellevuur ook als een gelijkenis moet worden opgevat? Waarom leggen sommigen van uw meest populaire predikers de nadruk op de letterlijke betekenis van de hellevuren en de lichamelijke folteringen van een ”asbestachtige” ziel, terwijl zij toch feitelijk toegeven dat deze ”gelijkenissen” moeten worden opgevat zoals u dat doet? Als het ene een gelijkenis is, dan is het andere dat ook. Als het hellevuur letterlijk waar is, dan moeten de geboden van Christus in de Bergrede letterlijk worden gehoorzaamd. En ik zeg u dat velen die niet in de goddelijkheid van Christus geloven — zoals graaf Leo Tolstoi en meer dan één theosoof — deze edele voorschriften, die universeel zijn, letterlijk opvolgen; en nog vele andere goede mannen en vrouwen zouden dat doen, als zij er maar niet zo zeker van waren dat een dergelijke levenswijze hen waarschijnlijk in een krankzinnigengesticht zou doen belanden — zo christelijk zijn uw wetten!

De weg van zelfkennis (Radha Burnier 'Blavatsky Lecture' Jaarlijkse Conventie van de Theosophical Society in Engeland in 1979):
Volgens dat wat HPB ons heeft geleerd, is '…de mens de microkosmos. En omdat hij dat is, bestaan alle hiërarchieën van de hemelen binnenin hem. Maar in werkelijkheid is er geen macrokosmos en ook geen microkosmos, maar Een Bestaan. Groot en klein bestaan alleen gezien door een beperkt bewustzijn.15
Dat ene bestaan 'overstijgt het menselijk voorstellingsvermogen en kan door een menselijke uitdrukking of gelijkenis alleen maar tekort worden gedaan. Het gaat boven het gebied en bereik van het denken uit' - om met de woorden van de Mandukya Upanishad te spreken 'het is ondenkbaar en onuitsprekelijk(vonken).'16
15 Mevrouw Blavatsky over de studie van theosofie.
16 HPB, De Geheime Leer, Proloog.

Hendrik Laurentz. Spiegel boek Hertspiegel (Pierre Vinken:)
In het zevende deel van Hertspiegel, verwijst Spiegel naar een denkbeeldige afbeelding van Plato’s grot. Tot drie maal toe stelt Spiegel dat deze grot de vorm van het hart heeft. Maar op de bijbehorende gravure van Jan Saenredam (Antrum Platonicum) is die vorm niet herkenbaar. Althans, dat beweren alle wetenschappers en kunsthistorici. Het doet mij deugd dat ik kan aantonen dat de gravure wel degelijk de vorm van het hart heeft. De gelijkenis is in al die eeuwen over het hoofd gezien!’

Vergeet je niet te verheugen over het bestaan van een ‘Grunberg-universum’ van deze wereldburger (Onno Blom de Volkskrant 15 december 2021 p. 2):
Dat gelukkige toeval, die combinatie van talent, discipline en energie, aangevuld met een niet-aflatende nieuwsgierigheid die maakt dat er altijd méér van iets prettigs wordt aangeboden dan je ooit zou durven vragen, zou een bron van voortdurende vreugde moeten zijn. Vaak schiet vreugde erbij in, tijdgebrek waarschijnlijk. Je vergeet je te verheugen over de uitzonderlijkheid van iets wat alledaags lijkt, omdat er zo veel van is.
En dan, bij de toekenning van een oeuvreprijs bijvoorbeeld, herinner je je dat er nog een parallel heelal bestaat, waarin je eindeloos heen en weer kunt zweven tussen realiteit en fantasie, tussen analyse en overgave, tussen werkelijkheid en waarheid, en ook: dat zo’n plek er evengoed niet had kunnen zijn, en dat je dan nooit zou hebben geweten wat een armoe dat zou zijn geweest.

Een bittere pil (Kevin Toma Volkskrant 2 mei 2019 p. V4-6):
Voor zover de eeuwwisseling klassieke filmscènes kent, is dit er zeker eentje: het moment uit The Matrix waarop hacker Neo (Keanu Reeves) moet kiezen tussen een rode of blauwe pil. Verzetsstrijder Morpheus (Laurence Fishburne) wil Neo ervan overtuigen dat de gewone wereld één grote illusie is – de ‘matrix’ – en dat alle mensen, inclusief Neo zelf, als slapende slaven worden geparasiteerd door een hoogst geavanceerd machinevolk.
Van red pilling tot Plato
Geen verrassende bespiegelingen voor de gemiddelde filosofiestudent. Is de film niet eigenlijk gewoon een met kungfu en special effects opgedirkte remake van Plato’s allegorie van de grot, waarin de vanaf hun geboorte in een grot vastgeketende slaven de schaduwen op de rotswand aanzien voor de werkelijkheid? Dankzij The Matrix werd het ook voor het niet met Plato opgevoede mainstreampubliek normaal en zelfs hip om de alom geaccepteerde realiteit in twijfel te trekken. Of zoals redacteur Tom Connick van de Britse muziekwebsite NMEhet verwoordde: ‘De eerste jaren van deze eeuw was je nooit meer dan een steenworp of een huisfeestje verwijderd van iemand die riep: ‘We leven allemaal in de matrix, man.’’
Bovendien heeft het weinig zin om een – ideologisch vage – parabel over de vrijheid van meningsuiting te maken, en vervolgens paal en perk te willen stellen aan de uitleg van die parabel.
De gezusters Wachowski lijken dat spel beter te hebben begrepen. Ook nadat The Matrix deels werd gekaapt door The Red Pill en alt-right, bleven ze zwijgen over de betekenis van de film.
Mocht Jordan straks inderdaad een jonge Morpheus vertolken, zoals de geruchtenmachine suggereert, dan zou dat ongetwijfeld als een zware steen op de maag van de alt-righters liggen. Een zwarte Matrix-held: knappe rechts-radicaal die daar nog een nazidraai aan geeft.

De religies van de toekomst (Vicente Hao Chin, Jr. Theosofia juni 2018 p. 80):
3. Exclusieve claims op verlossing
De wind is echter aan het draaien. Een recente verklaring van de katholieke paus Franciscus heeft de hierboven beschreven zienswijze grondig onderuitgehaald. In een preek via de radio van het Vaticaan en in een brief aan een Italiaanse krant verklaarde de paus dat zelfs atheïsten naar de hemel kunnen gaan, als zij maar goede mensen zijn en hun geweten volgen. Dit is absoluut revolutionair. Het betekent dat geloof ondergeschikt is aan ethiek. Of iemand nu gelooft in God of Jezus Christus, of niet: het doet er niet echt toe. Wat telt is een moreel zuivere levenswijze.

Rentmeesterschap en Materiële wereld (Emantie, Immateriële en Materiële wereld, Instandhouder, Oost en West, Verbeeldingskracht)

Weeg ook klimaatgevolgen Metaverse mee (Walter van Reisen de Volkskrant 22 april 2022 p. 29):
Wat mij frappeert aan de twee uitgebreide redactionele exercities is het volkomen onbenoemd blijven van een voor de hand liggende kanttekening: het energieverbruik van al die 24/7 doorpompende computers, die deze wereld aan het vormgeven zijn. Schaarse ruimte in Nederland wordt nu al geclaimd voor datacentra van Google en Meta, alsmede de door Nederland opgewekte elektriciteit. Met maatschappelijke onrust tot gevolg.
Ik zou verwachten dat mijn krant toch ook een beetje oog zou hebben voor de klimaatgevolgen wanneer ze een megalomane gekte als Metaverse zo uitgebreid aan onderzoek onderwerpt. Maar geen woord hierover. Zeer, zeer teleurstellend.
Oorlogsmisdaden
Het artikel van Tonie Mudde (Woensdag, 20/4) omvatte drie pagina’s. De Latijnse dichter Plautus had maar drie woorden nodig voor dezelfde boodschap: homo homini lupus, de ene mens is voor de andere een wolf.

Verhalenverteller (Paul Onkenhout de Volkskrant 21 januari 2022 V18-19):
Wat zijn dit voor vragen? Naar aanleiding van VPRO-programma Frontlinie, acht dilemma’s voor journalist Bram Vermeulen.
Desmond Tutu of Nelson Mandela?
‘Mannen als Mandela blijven tot in de eeuwigheid citeerbaar. En Tutu ook. Hun leiderschap is onwaarschijnlijk groot. Vergelijk dat eens met die mannen en vrouwen op het bordes in Den Haag, met de politiek in Nederland. Wie kan zich met deze mensen meten, qua visie? Het is ongeëvenaard.’

PvdA-prominenten Moorman en Timmermans pleiten voor verregaande samenwerking met GroenLinks (ANP Het Parool 15 april 2022):
De Amsterdamse fractievoorzitter van de PvdA en wethouder Onderwijs Marjolein Moorman en Eurocommissaris Frans Timmermans willen een verdere samenwerking met GroenLinks. De partijprominenten zien zelfs een ‘verbinding’ voor zich.
Dat schrijven ze in een opiniestuk in de Volkskrant. Beiden worden de afgelopen dagen vaak genoemd als de mogelijke opvolger van de opgestapte PvdA-leider Lilianne Ploumen.

Het bedrijfsleven in de schaduw van de vooruitgang
‘Het is een visieloze lobby geworden’ (Simon Dequeker en Jaap Tielbeke De Groene Amsterdammer 13 april 2022 p. 38-43):
Toen de Club van Rome vijftig jaar geleden waarschuwde voor de grenzen aan de groei, dacht zelfs de oliesector mee over oplossingen. Hoe kan het dat bedrijven die nu door milieuclubs voor de rechter worden gedaagd zich toen zo begaan toonden met het lot van de planeet?
Frits Böttcher bedankt in zijn welkomstwoord de bedrijven die hebben bijgedragen aan de tentoonstelling. In de maanden daarvoor heeft hij al lezingen gegeven voor de directie van de Koninklijke Shell Groep en de raad van bestuur van Hoogovens. De staalproducent uit IJmuiden is ook een van de geldschieters van de Nederlandse afdeling van de Club van Rome. Hoe kan het dat dezelfde bedrijven die nu door milieuclubs voor de rechter worden gedaagd, zich vijftig jaar geleden zo begaan toonden met het lot van de planeet?
Böttcher benadrukt de onzekerheden in de klimaatwetenschap en bekritiseert de stelligheid van het IPCC. ‘Er is geen wetenschappelijke consensus die het idee van significante opwarming door het broeikaseffect ondersteunt’, luidt punt twee van de samenvatting. ‘Integendeel, zoals is aangetoond door onafhankelijke studies is een meerderheid van de actieve klimaatspecialisten sceptisch over het belang en de urgentie van het broeikaseffect.’
Een kleine twintig jaar na de dood van Wagner, die zich in de jaren tachtig zou ontpoppen tot een wegbereider van het neoliberalisme in Nederland, werd Shell vorig jaar door de rechter op de vingers getikt, omdat de oliemaatschappij te weinig doet om klimaatverandering tegen te gaan. Ben van Beurden, de man die tegenwoordig aan het roer staat, is van de lijn dat Shell simpelweg levert waar de samenleving om vraagt. Toen hem in een inmiddels berucht geworden interview met Nieuwsuur, uit 2016, gevraagd werd of het niet verstandiger zou zijn om minder olie en gas op te pompen, antwoordde de CEO: ‘Dat is niet de missie waarvoor ik uiteindelijk door aandeelhouders in de wereld ben gezet.’

Böttcher was geen klimaatscepticus (Gerard Böttcher de Volkskrant 25 februari 2020 p. 23):
CO2-hetze
Met de door mijn vader verfoeide ‘CO2-hetze’ is – om met de milieuactivist Paul Kingsnorth − zie zijn boek Confessions of a Recovering Environmentalist (2017) – te spreken slechts bereikt dat we nu in nog hoger tempo dan voorheen de planeet uitputten, bij voorbeeld met de productie van batterijen, niet of nauwelijks recyclebare windmolens en elektrische auto’s.
Dat gebeurt met dezelfde economische verdienmodellen die de problemen hebben veroorzaakt, maar dan zogenaamd zonder CO2-uitstoot en zonder oplossing voor ook maar één van de vraagstukken met betrekking tot de grenzen aan de groei die door de Club van Rome aan de orde zijn gesteld.
De sponsoring door het bedrijfsleven van het onderzoek van mijn vader staat buiten kijf. Daar was hij ook open over. Maar was het nu zo dat hij het bedrijfsleven zover kreeg zijn onderzoek te sponsoren, of spande het bedrijfsleven samen om hem voor hun karretje te spannen? Was het beter geweest wanneer dit uit publieke middelen was gefinancierd?

Human Rights Watch: ‘beschamende reactie’ van Europese landen geeft Israël vrijbrief voor nog meer geweld (Michel Maas de Volkskrant 5 november 2023):
Omar Shakir, de landendirecteur Israël van Human Rights Watch, vindt de reactie van de Europese landen op het geweld in Gaza ‘beschamend’. Doordat die Israël niet ter verantwoording roepen voor wat in zijn ogen duidelijke oorlogsmisdaden zijn, blijft dat land zijn gang gaan.

Shangri-La: een mythisch paradijs (De Boeddhistische blik 5 november 2023):
Essayistisch reisverslag waarin Mirka Duijn het verhaal van Shangri-La onderzoekt. Deze fictieve plek wordt in Lost Horizon (1933) van de Britse auteur James Hilton omschreven als een mythisch paradijs, gelegen op een Chinese bergkam. Decennia later blijkt Shangri-La echter meer dan een verzinsel uit een boek. Een plek in Tibetaans China draagt sinds de late jaren negentig daadwerkelijk de naam Shangri-La en heeft zich ontpopt als een bedevaartsoord voor toeristen. Mirka Duijn is gefascineerd door dit verhaal en reist naar de bergen van Tibetaans-China met de bedoeling de waarheid achter dit bewijsmateriaal bloot te leggen.

De natuurlijke mens (Boeddhistische blik 12 december 2021 en 10 april 2022 NPO2):
‘Er is geen grotere misvatting dan te denken dat de milieucrisis te maken heeft met uitstervende dieren en planten en door de mens veroorzaakte verontreiniging en lelijkheid. Ze zijn er allemaal onderdeel van, maar het is vooral een crisis van geest en ziel.’
Het is de boodschap van de natuurfilosoof Matthijs Schouten, bijzonder hoogleraar ecologie en filosofie van het natuurherstel aan de Universiteit van Wageningen en tevens boeddhistisch leraar. Volgens Schouten heeft de ecologische crisis vooral te maken met de vragen: wie denken wij mensen te zijn op deze planeet? En wat zullen we moeten worden om een duurzame toekomst op deze aarde te creëren voor onszelf en alle andere schepsels?

Matthijs Schouten probeert aan te tonen dat alles wat wij over de natuur denken beelden zijn die te maken hebben met de cultuur waarin wij leven.
Er is niet zozeer een milieucrisis alswel een identiteitscrisis. Waar de mensen eens goed naar zouden moeten kijken is de vraag: hoe zie ik mijzelf hier op aarde, hoe zie ik mijzelf ten opzichte van mijn medeschepselen? De mens wordt in de omgang met de aarde nog het meest gedreven door hebzucht en bezitsdrang – egoïstische abstracte 7 (Volkskrant 15 december 2010).
Net zo goed als er nooit een helder openbaar debat is gevoerd over de eerdere steunverlening aan Griekenland en Ierland. Steeds werden we geconfronteerd met de uitspraak: ‘we staan met de rug tegen de muur. Als we nu niet inspringen vallen ook Nederlandse banken en pensioenfondsen om, dus we moeten wel’.
Als volksvertegenwoordiger weet ik wat mijn voorkeur heeft en doe ik een oproep aan alle politici: verbreek de stilte, en heb de moed om gezien de huidige problemen van de eurozone openlijk te debatteren over alle mogelijke alternatieven. En laat niet gijzelen door de financiële instellingen.

“Wie denken we als mensheid wel dat we zijn?” (Matthijs Schouten 18 juni 2021):
De meeste debatten over duurzaamheid gaan over beleid, het bedrijfsleven of technologie. Terwijl de onderliggende oorzaak van alle ecologische crises volgens natuurfilosoof Matthijs Schouten toch echt ons wereldbeeld is. “De teloorgang van de Aarde gaat niet over vervuiling of het uitsterven van soorten: die zijn er enkel onderdeel van. De enige manier waarop we een duurzame toekomst voor onszelf én voor alle andere bewoners van de Aarde kunnen creëren, is door onze relatie met de natuur volledig te herzien.”
Op jonge leeftijd voelt natuurfilosoof en professor Matthijs Schouten zich al sterk verbonden met de natuur en alle levende wezens om hem heen. “Elke ochtend liep ik drie kilometer door het bos naar school. Al gauw voelde de natuur als mijn familie, als m’n thuis.”

Midden-Oosten dopt eigen boontjes (Khody Akhavi en Jim Lobe 22 mei 2008):
De recente ontwikkelingen in het Midden-Oosten wijzen erop dat de Amerikaanse aanpak zijn tijd gehad heeft. De regio lijkt vastberaden om zelf de problemen en conflicten op te lossen, en dit keer met behulp van diplomatie.
Nieuwe aanpak
Het lijkt er dan ook meer en meer op dat de regio genoeg heeft van de Amerikaanse strategie, en dat lokale organisaties en Amerikaanse bondgenoten met elkaar beginnen te praten om een overeenkomst te vinden, tegen de wensen van het Witte Huis in.
“Het Libanonakkoord, de gesprekken tussen Syrië en Israël, de Egyptische bemiddeling in een mogelijk staakt-het-vuren… Ofwel hebben al die initiatieven een groen licht gekregen van Washington, en dat zou een enorme ommekeer betekenen, ofwel hebben ze die toestemming niet gekregen, en dan is het een eerder een slag in het gezicht”, zegt Daniel Levy een voormalige Israëlische vredesonderhandelaar van de New America Foundation in Washington. “Ik denk dat we hierin eerder een teken van de Amerikaanse zwakte moeten zien dan een flinke bocht in de Amerikaanse aanpak.”

In zijn boek 21 lessen voor de 21ste eeuw verwijst Yuval Noah Harari in hoofdstuk 21 Meditatie (p. 383,384) naar zijn leraar Goenka van wie hij vipassana heeft geleerd. Goenka was een heel praktisch soort gids.

De la Loubère New Historical Relation of the Kingdom of Siam De Geheime Leer Deel I p. 741,742):
‘En in feite verschilt de door de hindoes vastgelegde beweging in deze lange periode van 4383 jaar nog geen minuut van die van Cassini, en ligt even dicht bij die van Meyer. Zo hebben twee volkeren, de hindoes en de Europeanen, die aan de twee uiteinden van de wereld wonen, en die wat hun instelling betreft misschien even ver van elkaar afliggen, precies dezelfde uitkomsten verkregen voor de bewegingen van de maan; en deze overeenstemming zou ondenkbaar zijn als deze niet was gebaseerd op het waarnemen en volgen van de natuur. We moeten opmerken dat elk van de vier tabellen van de hindoes (Indian tables) een weergave is van dezelfde astronomie. Men kan niet ontkennen dat de Siamese tabellen bestonden in 1687, toen ze door e la Loubère uit India werden meegebracht. De tabellen van Cassini en Mayer bestonden toen nog niet, en dus waren de hindoes al in het bezit van nauwkeurige gegevens over de beweging die in deze tabellen stonden, terwijl wij die nog niet bezaten.1 Men moet dus erkennen dat de nauwkeurigheid van deze door de hindoes vastgelegde beweging gebaseerd is op waarneming. Ze is voor deze hele periode van 4383 jaar nauwkeurig, omdat ze aan de hemel zelf was ontleend; en als het einde ervan door waarneming is bepaald, is het begin ervan ook door waarneming vastgesteld. Het is de langste periode die ooit is waargenomen en waarvan de herinnering in de annalen van de astronomie wordt bewaard. Ze heeft haar oorsprong in de epoche van het jaar 3102 v.Chr., en vormt een overtuigend bewijs van de realiteit van die epoche.’1

‘Ik hoor niets meer over politieke bemoeienis van de koning’ (Remco Meijer interviewt Thom de Graaf de Volkskrant 8 december 2021 p. 6-7):
Wat doet die Raad dan nog?
‘Die heeft vooral een ceremoniële betekenis. De maatschappelijke ontwikkelingen vragen om een scherpe scheiding tussen bestuursrechtspraak en advisering. De Raad stelt formeel het jaarverslag vast, doet aanbevelingen voor vacatures van staatsraden en komt ceremonieel bijeen, zoals in de ‘buitengewone’ vergadering van vandaag. Alleen in heel bijzondere gevallen heeft de Raad een grondwettelijke taak: als moet worden voorzien in het koninklijk gezag. Dat gebeurde in 1889 en 1890 voor het laatst, vlak voordat koning Willem III overleed.’

Amalia ‘geeft haar leven aan Nederland’, zegt ze zelf in het boek dat Claudia de Breij (interview) over haar schreef. Wat heeft Amalia nodig om de grote taak die haar te wachten staat tot een goed einde te brengen? Wat wensen we haar toe? En heeft het koningshuis eigenlijk nog toekomst? Jacobine Geel spreekt in Jacobine op 2, 5 december 2021 met drie gasten die elk hun eigen boodschap hebben voor de kroonprinses. Zo spreekt Jacobine met de predikant Ad van Nieuwpoort, Eerste Kamelid Mei Li Vos en schrijfster Marcia Luyten, biografe van koningin Maxima. Maxima’s jeugd was niet makkelijk. Hoe heeft dat weerslag gehad op de opvoeding van Amalia? Wat wil Luyten de toekomstige koningin meegeven?

Wereld vol wonderen (Arno Haijtema interviewt Roger Ballen de Volkskrant 4 december 2021, The Inside Out Centre for the Arts):
De wereld van de Amerikaanse kunstenaar en fotograaf Roger Ballen wordt vaak ‘verontrustend’ genoemd: vreemde figuren, dieren, maskers - een wereld van Jeroen Bosch, maar dan in zwart-wit. De fotograaf leidt ons graag rond door zijn universum.
Welke termen zijn publiek ook gebruikt, telkens wordt Ballen bevestigd in de overtuiging dat zijn werk aan iets archetypisch raakt, dat zijn beeldtaal doordringt tot het onbewuste. ‘Wie mijn foto’s heeft gezien, vergeet ze niet meer.’
‘De natuur is mijn belangrijkste inspiratiebron. Ik ben gek op geologie en op de complexiteit van de natuur. Ik weet nog dat ik in mijn jeugd op reis verbleef in van die afschuwelijke primitieve hotelletjes en dat ik op bed eindeloos lag te kijken naar de hagedisjes die op de plafonds jaagden op muggen.’ Voelt Ballen zich dan ook een natuurfotograaf? Hij denkt even na. ‘Dat heeft nog nooit iemand me gevraagd. Maar... je hebt absoluut gelijk.’
In 1995 had ik mijn eerste tentoonstelling in een prachtige abdij in Arles, in de tijd dat ik in Zuid-Afrika veel problemen had door het uitkomen van Platteland (Ballenesque, A Retrospective).
Planeet Venus
‘Het eerste boek dat ik als kind kocht, ging over Griekse mythologie. Bijna niemand weet daar tegenwoordig nog iets van, maar als 6-jarige was ik al gegrepen door de sterren en hun betekenis. Het ging me niet zozeer om de enorme afstanden tussen ons en de sterren, of over hun zwaartekracht. Ze hebben iets mysterieus, er kleeft iets poëtisch aan. Venus is de avondster en de morgenster, het is de planeet van de liefde. Wat kan er mooier zijn dan met je vrouw, je man, je vriendin of je vriend samen naar Venus te kijken?’

Klimaatdenkers Ecofeministe Vandana Shiva
‘Maar die natuur? Dat zijn wij!’ (Naïm Derball De groene Amsterdammer 2 december 2021 p. 18- 21):
De klimaatcrisis is vooral veroorzaakt door machtige, hebzuchtige en gewelddadige mannen. Volgens de Indiase auteur en filosoof Vandana Shiva zijn de vernietiging van de natuur en de marginalisering van vrouwen met elkaar verbonden. Ecofeminisme is een antwoord.
In haar boek Seeding Freedom Oneness vs. the 1% veegt Shiva ‘miljardair-dictators’ als Bill Gates, Warren Buffet en Mark Zuckerberg flink de mantel uit. Big Tech, Big Pharma en Big Agriculture oefenen volgens haar met hun ongekend grote macht en invloed grote druk uit op de houdbaarheid van de planeet, en sturen zo haar bewoners naar de sociale en ecologische afgrond. ‘Het gaat nog steeds over geld, hebzucht en ongelimiteerd grenzeloze groei. Dát is een probleem van de dominante mannencultuur.’

Schaft ook Nederland zich af? Ons land in de waagschaal
In dit boek vertelt Frits Bosch over onze prachtige maatschappij, maar die toch minder schitterend is dan het lijkt. Dat heeft alles met ons gevoelsleven te maken. We ontberen zingeving, moreel leiderschap en gemeenschapszin. We gooien empathie en compassie dooreen en we worden gekweld door een schuldcomplex, christelijke moraal, media en globalisering. Deutschland schafft sich ab”, meent ex-Bundesbankdirecteur dr. Thilo Sarrazin. Schaft ook Nederland zich af? Europese bevolkingsaantallen kelderen, Afrika en India steigeren. Nederlandse en Duitse autochtonen krimpen, vergrijzen, marginaliseren. Beide landen islamiseren.“ Komt het einde van de witte mens nabij?” Feiten doen er amper toe. Ze worden ontkend, maar vragen blijven. Wat zijn onze kernwaarden? Blijft onze rechtsstaat en democratie overeind? Gaat het goed met de integratie? Moeten we meer immigranten toelaten om de bevolking op peil te houden? Waardoor ontstaat populisme? Gaat onze verzorgingsstaat en cultuur door immigratie ten onder?

De scherpe pen van Frits Bosch (Redactie 15 november 2019):
Frits Bosch probeert in zijn 304 bladzijden tellende werk een helicopterview te ontwikkelen en richt zijn diepgravende analyse vooral op Nederland en Duitsland, maar wie het boek grondig doorneemt zal vlug merken dat ook België exemplarisch in het geding is. In wezen is zijn analyse van het verval van onze beschaving voor heel Europa geldig.
Het werk bestaat uit vier grote delen, alle vier even doorwrocht. De teneur is duidelijk en is die van Sarrazin: onze samenleving is prachtig, maar het zijn in de eerste plaats de Europese elites die onze maatschappij naar de gallemiezen helpen, en dit onder de noodlottige invloed van immigratie, islam, en door een pervers en voor een behoorlijk deel christelijk schuldcomplex.
Ons moreel kompas, geconstrueerd door de 68’ers via de deconstructie van het Westen in al zijn facetten, werd kapot gemaakt door de Gramsciaanse organische intellectuelen met hun opiniehegemonie. Die ‘progressieve’ cultuur werd uiteindelijk door zowat alle elites overgenomen en vormen onze tijdgeest, leggen hem in de mal van de ‘pensée unique’.
Ratio en gezond verstand moeten triomferen!
Rationaliteit én gezond verstand: die twee aspecten van het denken vindt men door heel dit boek heen. Frits Bosch’ werk kan daarom met gemak de evenknie van Sarrazin worden genoemd. Het is een rationele en seculiere eenentwintigste-eeuwse versie van de negentiende-eeuwse aanklacht die toen ‘Bezwaren tegen den geest der eeuw’ werd genoemd. Want wat immers is vandaag progressief en wat reactionair?

Hoe valide is het materialistische paradigma nog? (Hans Feddema Civis Mundi Digitaal #6 mei 2013):
Derde Weg?
Er zijn twee dominante geloofssystemen in onze samenleving, nl. het (dogmatisch) kerkelijke en het (materialistisch) wetenschappelijke, waarvan filosofen wel zeggen dat beide onbedoeld door hun sterk accent op rationalisme schadelijk zijn voor het Leven. Ik ben meer een hervormer dan een bestrijder, reden dat ik in dialoog en participerende observatie zoek naar een weg, zonder die twee af te schrijven.

Krastev (Albert Kort De Groene Amsterdammer 7 juli 2022 p. 71):
De chaos en het geweld zijn de laatste jaren alleen maar toegenomen. Uit het interview met Krastev in De Groene van 9 juni blijkt dat hij hiervan ‘identiteit’ als de belangrijkste aanjager ziet. In dat opzicht sluit hij zich aan bij de opvattingen van de Amerikaanse politicoloog Fukuyama, die in zijn in 2018 verschenen Identity de identiteitspolitiek beschouwt als ‘Leitmotiv’ van de huidige conflicten én de doodsklap voor de democratie. Of deze verklaring steekhoudend is, is echter nog maar de vraag. Fukuyama sloeg immers de plank mis toen hij in 1989 in zijn essay The End of History uiteenzette dat er met de overwinning van de westerse liberale democratie een einde was gekomen aan de ideologische tegenstellingen die de wereldgeschiedenis had gekend. En dus was volgens hem het einde van de geschiedenis bereikt. We weten inmiddels beter.

De mythe van verval (Ties Dams De Groene Amsterdammer 2 mei 2020 p. 71):
Met dit essay won Ties Dams (29) de Open Call van De Balie en het Amsterdams 4 en 5 Mei Comité. ‘Speels en dapper om grote stroken over de wereld te leggen en grotere verbanden te zien. Europa is in de verhalen van de andere partij gaan geloven – een mooi nieuw idee,’ zei de jury.
President Poetin werd welllicht onthaald als de erfgenaam van glasnost, in werkelijkheid was hij en is hij een zoon van de Sovjet-Unie. Zoals Stephen Holmes en Ivan Krastev betogen in hun boek The Light That Failed (2020), bedreef Poetin lang imitatie-politiek: hij zag zich gedwongen openheidsbeleid te imiteren, om het vernederde rijk dat hij erfde de tijd te geven op te krabbelen in een door het Westen gedomineerde wereldorde.
Hij heeft sindsdien ruimschoots afgerekend met de schone schijn. Poetin noemt de val van de Sovjet-Unie de “grootste geopolitieke catastrofe van de eeuw”.

Ivan Krastev en Stephen Holmes verklaren de geschiedenis met één psychologisch mechaniek (Martin Sommer de Voolkskrant 24 januari 2020):
Falend licht Hoe het Westen de Koude Oorlog won maar de vrede verloor Falend licht maakt inzichtelijk hoe het Oosten na de Koude Oorlog het Westen nabootste. Als de auteurs dit mechaniek doortrekken naar het heden, wordt het te ingewikkeld. Dit is allemaal goed bedacht en inzichtgevend. Maar als Krastev en Holmes in deel drie Trump opvoeren, wordt het te ingewikkeld. Dan blijkt het nadeel, als je een hele geschiedenis wilt ophangen aan een psychologisch mechaniek als aandrijfkracht. Trump ging als president van de VS de nabootser Poetin weer nabootsen, met zijn kritiek op de huichelachtige Democraten. Dan begint al dat geïmiteer je als lezer te duizelen.

Viktor Orbáns illiberale staat
Boedapest als broedplaats (Marijn Kruk De Groene Amsterdammer 2 september 2020):
In Hongarije vinden radicaal-rechtse nationalistische denkers hun toevluchtsoord. Het land wordt gezien als ‘een interessant experiment’ omdat het ruimte biedt aan de ‘opleving van bepaalde traditionele waarden en denkgoed’. Premier Viktor Orbán geldt als inspirerend voorbeeld.
Oost-Europa dat zich opwerpt als voorbeeld voor het Westen, dat is het thema van het recent verschenen The Light that Failed van de Bulgaarse politicoloog Ivan Krastev en de Amerikaanse filosoof Stephen Holmes. Het ‘licht’ verwijst hier naar het liberalisme. Dit wekte aanvankelijk grote verwachtingen in de landen van de voormalige Sovjet-Unie, maar kon deze maar zeer ten dele waarmaken. The Light that Failed koppelt flitsen van inzicht aan een overkoepelend thema: imitatiegedrag en het ressentiment dat daar het gevolg van kan zijn. Maar de tijd van slaafs imiteren is voorbij, zo betogen de auteurs. ‘De ultieme wraak van de Centraal- en Oost-Europese populisten op het westerse liberalisme is niet zozeer dat ze erin slaagden de imitatie te stoppen, maar deze om te keren’, zegt Krastev wanneer ik hem opzoek in Wenen, waar hij fellow is aan het prestigieuze Instituut voor de Menswetenschappen. ‘“Wij zijn de ware Europeanen”, zeggen figuren zoals Orbán nu. En als West-Europa het vege lijf wil redden heeft het geen andere keus dan Oost-Europa na te volgen.’ Dat roept fundamentele vragen op, want hoe ziet dat ‘illiberale Europa’ er dan uit? En is Hongarije een geloofwaardig alternatief, voor wie dat zou wensen?

De kracht van liefde en mededogen (Hans Feddema Civis Mundi Digitaal #6 februari 2011):
In de boeddhistische traditie staan onder meer een viertal waarden centraal, namelijk gelijkmoedigheid, liefdevolle mildheid, mededogen en medevreugde. Opmerkelijk wellicht, gezien de recente polarisatie in ons land. Gelijkmoedigheid en mildheid zijn het tegendeel van fanatiek en/of gelijkhebberig, scherpslijperig gedrag vanuit het ego, terwijl koude meedogenloosheid de tegenpool is van mededogen. Medevreugde is zoiets als gelukkig zijn met (in plaats van jaloers zijn op) het geluk van de ander.

Profiel Wendell Berry
Alles draait uiteindelijk om genegenheid (Frank Mulder De groene Amsterdammer 25 november 2021 p. 21-37):
Boer-dichter-schrijver Wendell Berry, het ecologisch geweten van Amerika, pleitte al voor duurzame landbouw voordat het woord bestond. Volgens hem draait een gezonde, duurzame economie uiteindelijk om zorg, aandacht, genegenheid, kortom: liefde. Hard werkende liefde.
Uit Berry’s boeken blijkt een geworteldheid in het christelijk geloof. Niet dat hij nou zo’n stereotiepe christen is, schrijft hij, maar hij leest de bijbel wel degelijk ernstig. ‘Ik heb altijd serieus geprobeerd om mijn gedachten en mijn werk te toetsen aan het evangelie. De opdracht van Jezus om onze naasten en onze vijanden lief te hebben neem ik letterlijk en uiterst serieus.’ Om die reden maakt Berry ook geen geheim van zijn pacifisme en afkeer van geweld en nationalisme.
‘Ik denk niet dat er ooit iets zo belangrijk is dat het betekenis heeft zonder andere belangrijke dingen’, schrijft hij. In deze tijd van fragmentatie moeten we juist leren alles weer in samenhang te zien. ‘Als ik één ding tegen de Nederlandse lezer zou moeten zeggen, is het dat we onze naasten moeten liefhebben. En daarmee bedoel ik alle naasten in wat de “landgemeenschap” wordt genoemd.’ Dus ook de dieren, de planten, het water, de grond. ‘Als dat ons niet lukt, dan zullen we daar de prijs voor betalen.’

Een andere kijk op bezit Verdeel en beheers (Casper Thomas De Groene Amsterdammer 20 februari 2020 p. 28-33):
We leven in een tijdperk van groeiende ongelijkheid. Moet vermogen opnieuw verdeeld worden? Nieuw werk van Thomas Piketty en Branko Milanovic toont de noodzaak ervan.
Toch lijkt de kerk niet de enige gevoelige plek te zijn waar Rousseau op drukte. In zijn traktaat over ongelijkheid verkondigde hij dat in een georganiseerde samenleving burgers streven naar status en steeds meer bezit willen vergaren. Die menselijke karaktertrek, gecombineerd met een systeem dat privébezit beschermt, creëert een verschil tussen arm en rijk dat iedereen ongelukkiger maakt, vond de filosoof. Rijken zijn ontevreden omdat ze zich spiegelen aan anderen, er is altijd iemand die nóg meer heeft. Ze hebben bovendien angst hun bezit te verliezen. En de armen zijn, nou ja, arm, en moeten het stellen zonder de privileges die anderen wel toekomen.
Milanović, destijds hoofd onderzoek bij de Wereldbank, deed zijn werk zonder dat het al te veel opviel. Zijn boek The Haves and the Have-Nots: A Brief and Idiosyncratic History uit 2010 werd welwillend ontvangen. Foreign Policy noemde het ‘genoeglijk’ en ‘eigenzinnig’, maar het idee dat groeiende ongelijkheid samenlevingen ondermijnde, sloeg niet aan. Toen Piketty een aantal jaren later erop wees dat verschillende economische groepen steeds verder uit elkaar dreven, werd hij onthaald als een revolutionair. Vernieuwende ideeën hebben een gulzige tijdgeest nodig, voor ongelijkheid is dat niet anders.
Piketty en Milanović werpen zich op als hedendaagse Rousseaus die de morele basis van ongelijkheid bevragen. En net zoals Rousseaus Vertoog over de ongelijkheid deed in 1762, doen Kapitaal en ideologie en Capitalism, Alone inzien dat veel van de grote problemen in deze tijd voortkomen uit een claim op bezit. Zo staan Milanović en Piketty uitgebreid stil bij migratie, als vraagstuk dat eigenlijk niet opgelost kan worden binnen de ideologie die het huidige ongelijksheidsregime in het Westen schraagt. Er is sprake van een geboorteloterij waarbij sommigen het geluk hebben ter wereld te komen op een welvarend stuk aarde en anderen niet. ‘Burgerschapsdividend’ noemt Milanović het. Waar je wieg staat, is de belangrijkste bepalende factor voor hoe rijk je bent, en dat heeft niets te maken met meritocratie.

Kapitalisme in crisis? Zo’n vaart zal het niet lopen volgens Branko Milanovic (Hans Wansink de Volkskrant 17 januari 2020):
Het kapitalisme staat niet op instorten, maar is juist wijder verbreid dan ooit. In zijn nieuwe boek laat econoom Branko Milanovic overtuigend zien hoe dat komt.
Toename van ongelijkheid
In Europa en de Verenigde Staten profiteerde voornamelijk de bovenste 1 procent van de globalisering. In de jaren tachtig was de 1 procent rijkste Amerikanen goed voor 8 procent van alle inkomens, nu is dat 20 procent. Deze enorme toename van ongelijkheid heeft zich ook voorgedaan in Canada, Australië, Groot-Brittannië, Japan en vele delen van Europa. Het is volgens Milanovic vooral de kloof tussen de hoge verwachtingen van de middenklassen en de lage groei van hun inkomens die tot onvrede met de globalisering heeft geleid – een onvrede die wordt geëxploiteerd door populistische politieke ondernemers in allerlei soorten en maten.

Rudolf van Zantwijk 1932 – 2021 (Jaap Stam de Volkskrant 6 november 2021 p. ):
Van Zantwijk, die op aanraden van zijn vader ook economie had gestudeerd, wist niets van techniek, hij kon nog geen bougie vervangen, en commercieel was hij ook geen held, zei hij zelf. ‘Hij vond betrouwbare zaakwaarnemers met wie hij het beleid uitzette. Zelf vervulde hij de rol van toezichthouder en criticus’, zegt zijn zoon Temilo. Tijdens zijn bewind groeide de zaak uit tot een nationaal opererende leverancier met zestig verkooppunten.
Hij werd hoogleraar Latijns-Amerikakunde aan de Universiteit van Amsterdam en later hoogleraar antropologie en etnohistorie van de indiaanse volken van Latijns-Amerika in Utrecht. In 1997 ging hij met emeritaat.
‘Van Zantwijk publiceerde in 1985 de eerste solide wetenschappelijke publicatie over het Azteekse rijk: The Aztec Arrangement. The Social History of Pre-Spanish Mexico. Hij was baanbrekend in meerdere opzichten. Ook in Nederland publiceerde hij voor een breder lezerspubliek boeken over de geschiedenis, de literatuur en de vertelkunst van de Azteken’, zegt Raymond Buve, emeritus hoogleraar Latijns-Amerikastudies in Leiden.
Naar schatting twee miljoen mensen in Mexico spreken Nahuatl. In Nederland is Van Zantwijk hoogstwaarschijnlijk de enige geweest die het klassieke Nahuatl van de 16de eeuw beheerste.
De Azteken: een van de iconische beschavingen uit de wereldgeschiedenis. Precies 500 jaar geleden kwam er een eind aan het grote Azteekse rijk door een handvol Spanjaarden en hun inheemse bondgenoten. Die gebeurtenis is aanleiding voor deze grote tentoonstelling.
Indrukwekkende voorwerpen zoals stenen beelden, verfijnde sieraden en tekeningen uit codices, verlevendigd met bijzondere verhalen en actuele inzichten: dát zijn de ingrediënten van deze tentoonstelling. Het gaat bovendien om een internationaal samenwerkingsproject met o.a. vooraanstaande archeologen uit Mexico en het Museo Nacional de Antropologia in Mexico-Stad. Uniek vanwege de internationale bruiklenen en topstukken die deels voor het eerst buiten Mexico te bewonderen zijn.
De expo is te zien t/m 20 februari 2022.

Het wijdverbreide denkbeeld van het voortbestaan van de ziel (p. 202):
De theorie van Davis wordt door alle spiritisten aangenomen, en naar dit voorbeeld beschrijven de helderzienden tegenwoordig de scheiding van het ‘onvergankelijke van het vergankelijke’. Maar hier gaan de wegen van de spiritisten en Azteken uiteen; want terwijl eerstgenoemden beweren dat de ziel in elk geval onsterfelijk is en haar individualiteit door de eeuwigheid bewaart, zeggen de Azteken dat ‘wanneer de overledene goed heeft geleefd, de julio opstijgt naar onze goden; maar wanneer hij slecht heeft geleefd, vergaat de julio met het lichaam en komt er een einde aan’. 2
) 2Müller, Op.cit., blz. 362.
Een mysterieus land (p. 240):
Hoe komt het dan dat het beeldschrift van Mexico, dat door het overwonnen volk werd gebruikt, en werd geleerd door de veroveraars en hun missionarissen, toch niet de sleutels verschaft tot de hiërogliefen van Palenque en Copán, om nog maar te zwijgen over die van Peru? Wie waren deze beschaafde Tolteken zelf, en waar kwamen ze vandaan? En wie zijn de Azteken die hen opvolgden? Zelfs onder de hiërogliefenstelsels van Mexico waren er enkele die de vertalers niet konden bestuderen.
245: Daarom worden al deze ruïnes eenstemmig toegeschreven aan hetzelfde ‘onbekende en mysterieuze volk dat aan de Peruanen voorafging, zoals de Tulhuateca’s of Tolteken de voorgangers van de Azteken waren. Het schijnt de zetel te zijn geweest van de hoogste en oudste beschaving van Zuid-Amerika, en van een volk dat enorme monumenten van zijn macht en kunnen heeft achtergelaten.’ En al deze monumenten zijn óf dracontia’s, tempels aan de slang gewijd, of tempels waarin de zon werd vereerd 247: De eminente natuurwetenschapper had ook kunnen vragen waar de Mexicanen al hun christelijke deugden vandaan hadden, terwijl ze toch maar arme heidenen waren. Het wetboek van de Azteken, zegt Prescott, ‘laat een diepe eerbied voor de hoge ethische beginselen zien, en een even helder begrip van deze beginselen als bij de meest beschaafde volkeren kan worden gevonden’. 3 Sommige van deze zijn heel opvallend omdat ze grote gelijkenis vertonen met enkele ethische voorschriften uit de evangeliën. ‘

Iets in Marakech (Olaf Templman Volkskrant 17 augustus 2020 p. V2-5):
De geschiedenis kent rare symmetrie. We leven in een tijd waarin mensen vanuit Noord-Afrika ‘paradijs Europa’ proberen te bereiken, maar er was een tijd dat juist Europeanen de zee overstaken om een paradijs in Noord-Afrika te vinden. Op de veerboot tussen Spanje en Marokko wemelde het in die jaren van de Volkswagenbusjes. Paradijsgangers van weleer zijn tegenwoordig mannen die dun geworden witte haren in staarten dragen, en vrouwen die de herfst van hun leven camoufleren met hennarode haarverf. In documentaires vertellen ze dat hun geliefde Marrakech ordinair is geworden.
Het typische van de hoogtijdagen van het hippieparadijs was dat ze in de jaren vielen die in Marokko bekend staan als ‘de jaren van lood’, de regeerperiode van koning Hassan II, toen flink wat armoede gepaard ging met flink wat repressie. Gasten in Marrakech’ beroemdste hotel La Mamounia merkten daar weinig van. De Rolling Stones zaten er al in 1967. Biografen melden dat ze bij het zwembad te druk waren met het stelen van elkaars vriendinnen om echt op het spirituele pad te raken. In het van oeuvre Paul McCartney liet Marrakech wel een spiritueel spoor na. Zijn nummer Mamunia is vernoemd naar dit prachthotel en gaat over herboren worden. Winston Churchill, geen hippie, hield ook van La Mamounia. Tientallen malen checkte hij er in om in de zon opnieuw geboren te worden en op zijn balkon het Atlasgebergte te schilderen. Ik mag van de vriendelijke staf zomaar even alleen op dat Churchill-balkon staan. Zo zie ik de bergtoppen en word ik herboren zonder 700 euro per nacht te declareren.

Adieu God (7 mei 2023 NPO2 – herhaling van 30 april 2023):
Als kind moest schrijver en columnist Marcel van Roosmalen iedere zondag naar de katholieke kerk in Velp. Hij herinnert zich lange, saaie zondagochtenden. Terwijl bij Marcel de belangstelling voor het geloof snel afnam, klampte zijn vader zich er juist steeds steviger aan vast en deed hij vergeefse pogingen om zijn kinderen ervoor te enthousiasmeren. Aan het eind van zijn vaders leven vergezelde Marcel hem op een bedevaart (]pelgrimage). Marcel hoopte nog op een goed gesprek, maar dat kwam er niet van.

Winstziek bedrijf heeft geen bestaansrecht (Ewald Engelen, Marcia Luyten en Jeroen Smit e.a. Volkskrant 25 april 2020 Opinie p. 24-25):
Ook grote, beursgenoteerde bedrijven kloppen aan voor staatssteun. Die steun mag niet onvoorwaardelijk zijn. Wie het algemeen belang schaadt, zoals Booking.com, moet worden verplicht tot terugbetaling. Want dit is het moment om de economie duurzaam en sociaal te maken.
Voor die voorwaarden stellen wij drie richtlijnen voor.
1. Bedrijven moeten de afgelopen tien jaar (sinds de vorige crisis) in binnen- en buitenland hun aandeel hebben bijgedragen als het gaat om het betalen van belastingen.
2. Bedrijven geven blijk van sociale rechtvaardigheid, richten zich op langetermijnduurzame economische groei en begrijpen dat ze daarvoor de belangen van alle stakeholders moeten dienen.
3. De producten en diensten van het bedrijf dragen in toenemende mate bij aan een veilige en duurzame toekomst.
De basisgedachte van deze richtlijnen is dat bedrijven die zich rekenschap geven van alle belanghebbenden, mogen rekenen op de steun en solidariteit van de Nederlandse belastingbetaler.

Heiwee naar het grote verhaal (Ariejan Korteweg Volkskrant 30 november 2019 Volkskrant Zaterdag 1-4):
Theatermaker Anoek Nuyens is soms ‘in de war over de wereld’. Soelaas kwam uit een onverwachte hoek: oud-politicus Jan Pronk. Over de diepgaande gesprekken die de twee voerden, maakte ze een voorstelling.
Pronk is een solo, waarin ze op zoek gaat naar wat sociaal-democratie nog betekent, naar de bruikbaarheid van -politiek, naar een links verhaal ook.
Wacht eens, is Pronk wel zoveel anders dan Bernie Sanders, die bij de Amerikaanse presidentsverkiezingen juist de jonge Democratische kiezer bleek aan te spreken? Of dan Jeremy Corbyn, die Labour een verjongingskuur gaf? Beiden zijn mannen op leeftijd die vasthouden aan het verhaal dat ze hun leven lang hebben verteld. Is hij, om in eigen land te blijven, zoveel anders dan de weliswaar aaibaardere Jan Terlouw, die aan één keer DWDD genoeg had om een nieuwe generatie te vervullen van heimwee naar een tijd met touwtjes uit de brievenbus?
Omdat hij laat zien dat alles met alles verbonden is. Deze voorstelling gaat ook over de sociaaldemocratie. En dan doel ik niet op de PvdA, niet op partijpolitiek.’
Want partijpolitiek, dat willen jullie vermijden?
Pronk: ‘Ik ben daar ook weg, dat weet u.’ Nuyens: ‘Veel mensen gaan de politiek in omdat ze een carrière als politicus willen. Jan rolde de politiek in omdat hij een verhaal had. Ik heb heimwee naar de politiek van vroeger.
Zit er wederkerigheid in jullie gesprekken?
Nuyens: ‘Ik dacht: Jan doet het uit sociale dienstplicht.’
Pronk: ‘Ik ben, vind ik, wel in staat om te luisteren. Ik kan vertellen zonder te preken.’
Pronk: ‘Ik ben kerks van origine. Voor mij was de asielkerk een lichtstraal. We gingen er veel naartoe, ook ’s nachts als er amper iemand was. Een kerkdienst die nooit ophoudt, dat was krachtig verzet tegen de overheid.’
Nuyens: ‘Ik ben een kind van deze tijd. Ik heb ook een iPhone, Instagram, Facebook en Snapchat. Mijn generatie kiest voor etalages en zichtbaarheid. Die kerk was een plek waar je geen selfie kunt maken. Daar besefte ik dat het niet gaat om visionaire nieuwe verhalen, maar om visionair luisteren. Kiezen wat je wilt horen.’

Drogredenen (Jan Pronk Vice Versa februari 2013):
Drogreden # 9: Koopman of Dominee?
Koopman versus dominee, dat is een bedrieglijke voorstelling van zaken, een drogreden. De taak van een overheid is het bevorderen van goed koopmanschap van exporteurs, importeurs, investeerders, banken en accountants. Een overheid die het profijt van ‘eigen’ marktpartijen eenzijdig bevordert boet in aan capaciteit om waarden uit te dragen in het belang van zwakkere partijen: kwetsbare groepen in armere landen en slechte milieuomstandigheden, of in situaties van onderdrukking en geweld. Dat de overheid daardoor geen rol kan vervullen als dominee is niet erg. Aan het verkondigen van een eigen geloof en een eigen waarheid is geen behoefte, wel aan het verdedigen van universele waarden.
De overheid past een andere rol: koopman noch dominee, maar advocaat. De overheid heeft in de buitenlandse politiek en de ontwikkelingssamenwerking de taak op te treden als handhaver van internationaal overeengekomen rechtsregels, verdediger van de internationale rechtsorde, pleitbezorger van nieuw recht, bestrijder van schending van mensenrechten en advocaat van slachtoffers. Pleitbezorger in woord en daad. Dat is internationaal ontwikkelingsbeleid, samen met anderen: ontwikkelingssamenwerking.

De éne werkelijkheid heeft net als bij Ayurveda op de "kennis van het leven", de oerbron Ain-soph betrekking. De oerbron manifesteert zich door het eeuwige nu.
De verticale as (Axis_mundi, de Staf van Hermes, de staf van Mercurius, Sutratman, De Caduceus, Esculaap, de verborgen 5e Dimensie) toont ook de middenzuil van de levensboom. De Staf van Hermes wordt beschouwd als de sleutel en de weg van persoonlijke (spirituele) ontwikkeling.

‘You are the change you need on your team’
Welke unieke kwaliteit onderscheidt exceptionele leiders van gewone leiders?
Het antwoord is Forward Thinking: het vermogen om mensen mee te nemen in de reis naar een betere toekomst.

Opium (Sheila Sitalsing Volkskrant 24 september 2019 p. 2):
Dit weekend legde Ronald Purser, Amerikaans hoogleraar uit San Francisco, in een vraaggesprek met Esma Linneman van de Volkskrant uit hoe de miljardenindustrie die is opgetuigd rond cursussen over leven in het nu, mediteren op een nuchtere maag, diep in jezelf duiken en aandachtig kauwen op een rozijn, is uitgegroeid tot de nieuwe opium van het volk. Purser schreef er een boek over: McMindfulness, how mindfulness became the new capitalist spirituality .
Purser: ‘Mensen in de VS maken zich het meest zorgen over hoge werkdruk, gebrek aan een ziektekostenverzekering, ze zijn bang om ontslagen te worden. Die mensen zijn er niet bij gebaat om heel mindful een rozijn op te eten, zij hebben behoefte aan politieke en sociale verandering.’
Hou jij ze dom, hou ik ze arm, zegt de werkgever tegen de mindfulnessgoeroe.

Mooi verhaal (Herien Wensink interviewt Caro Derkx Volkskrant 24 september 2019 p. V7):
Hem leerde ze pas kennen toen ze terug was in Nederland, via de documentaireserie Van de schoonheid en de troost van Wim Kayzer. ‘Hij raakte direct een snaar. Jezus, wát een fascinerende man.’ Oxford en Scruton: ze appelleerden aan een fascinatie van Derkx. ‘Ze staan allebei symbool voor het oude Engeland dat ik bewonder. De cultuur, de kennis, de beschaving.’
De documentaire van Kayzer heeft ze ‘wel honderd keer gezien’, en vervolgens heeft ze al Scrutons boeken gelezen, en zijn lezingen en andere documentaires bekeken. Ze is aangetrokken tot zijn ideeën over schoonheid, en het belang dat hij toekent aan kunst. ‘Hij verdedigt de noodzaak van het mooie en van het nutteloze. Kunst gaat voor hem over esthetiek, over waarom bepaalde vormen en verhoudingen nou eenmaal werken en al sinds de oudheid worden beschouwd als mooi.

Hans Hoogervorst (Buitenhof 22 september 2019 NPO1):
De rente daalt en wordt lager en lager. Aanstaande maandag houdt de Tweede Kamer een hoorzitting hierover. Die lage rente is voordelig voor landen met een hoge staatsschuld, zoals Italië, maar spaarders en pensioenfondsen in Nederland kijken met lede ogen toe. Waarom zijn deze renteverlagingen nodig? En is het tij nog te keren?

De uitvoering (Martin Sommer Volkskrant 18 september 2019 p. 19):
De politiek moet haar bestaansrecht hebben van de tastbare prestaties. En daar is het kabinet kwetsbaar.
‘De dienstverlening van de overheid moet veel hoger op de agenda’, zei de koning vroom namens het kabinet. Dat ging over de chaos bij de Belastingdienst en het UWV. Hij had ook het steekwoord ict kunnen noemen. Zo is er een hele lijst van zeurende onderwerpen waar het niet zozeer om geld en evenmin om gebrek aan plannen gaat, maar om gebrek aan mankracht, vakkundigheid of bestuurlijke ijver.
Nog een paar gevallen. Defensie, eerst afgebroken, is nauwelijks in staat om zichzelf uit het moeras te trekken. De kwestie narcostaat-Nederland is ook tot Den Haag doorgedrongen. Maar geen idee wat eraan gaat gebeuren. Het herstel van Groningen na het gasdrama is nog altijd een bureaucratische rattenkoning.

‘Het moet van Brussel’ is een adequate beschrijving van de toestand (Martin Sommer de Volkskrant 21 september 2019 Opinie p. 23):
Knot had de dag tevoren – heel ongebruikelijk – laten weten dat hij het oneens was met ECB-baas Draghi. Diens geldbazooka zou, aldus Knot, niets gaan uitrichten. Helaas, wat vooral niks uitrichtte, was de boosheid van Knot. Hij was ertegen, maar het moest nu eenmaal van Brussel, in dit geval Frankfurt.
Wie kritiek levert op een Brusselse beslissing, wordt telkens om de oren geslagen met het argument dat de lidstaten dit zelf zo bedacht hebben, dan kun je dat Brussel toch niet kwalijk nemen?
Rutte is sedertdien niet links geworden. Rutte heeft zijn knopen geteld en begrepen dat zijn greep op de gang van zaken heel beperkt is. Uiteraard wijst hij zelf op de meerderheid in de Eerste Kamer die hij niet heeft en waarvoor hij bij links moet aankloppen. Maar alle middenpartijen hebben te maken met hetzelfde euvel. Niet politici maar ongekozen instellingen, al of niet in Brussel, bepalen de agenda.
Rechters, ambtenaren, autoriteiten, centrale bankiers maken steeds meer de dienst uit. Mark Rutte is beslist de politicus die bij dit tijdsgewricht hoort. Geitenpaadje is zijn favoriete woord. Na tien jaar is Rutte bijna onpolitiek geworden, doet hij wat-moet-gebeuren, dat wil zeggen wat er binnen zeer nauw omschreven kaders mogelijk is. Rutte heeft geen last van een visie en dat komt mooi uit, want die is uitbesteed.

Volg het geld (Raoul du Pré Volkskrant 21 september 2019 Opinie p. 23):
Ontmantel het businessmodel van de drugshandel, van laag tot hoog.
Over de vraag of de regulering van een deel van de drugsmarkt heilzaam is, verschillen de meningen – alleen een goed experiment aan de achterdeur kan die politieke impasse mogelijk doorbreken – maar zelfs bij de liberaal-progressieve partijen in de Kamer leeft inmiddels het sterke besef dat ergens een streep getrokken moet worden. Als naast regulering niet tegelijkertijd de norm wordt gehandhaafd dat het -bijverdienen met harddrugs over de hele linie onacceptabel is, blijft het dweilen met de kraan open.

Het vermoeden 31 maart 2019 NPO2:
Rebekka de Wit is auteur en theatermaker. Haar nieuwe boek, getiteld 'De afhankelijkheidsverklaring', is net verschenen. Het is een bijna essayistische biografie: je krijgt een beeld van het feit dat ze afhankelijk is van anderen als het gaat om haar wereldbeeld, en hoe ze daar vervolgens mee omgaat. De Wit onderzoekt het culturele verschijnsel van onafhankelijk te moeten/willen zijn. En hoe we onszelf voor de gek houden met de illusie van onafhankelijkheid. Dat is niet onschuldig: het is een politiek discours waar we zelf aan meewerken. Ze ziet te vaak dat we keihard aan het polariseren zijn en onszelf opsluiten in ons eigen gelijk. Haar boek gaat in tegen de totale onverantwoordelijkheid die mensen tentoonspreiden. Ook bij het komt ze het tegen. We zijn zo veel bezig met 'ik'. Er is helemaal niet genoeg planeet voor zoveel 'ikken'. Bij elke klimaatconferentie rechtvaardigt de illusie van onafhankelijkheid heel veel politieke beslissingen die we ons niet kunnen permitteren. We moeten leren om ons over te geven aan iets wat groter is dan wij, maar precies dat kunnen we niet. 'Ik denk dat ik religieus ben in de zin dat ik geloof dat er uiteindelijk een vorm van rechtvaardigheid bestaat en dat dat het waard is om voor te vechten. Dat het het waard is om voor vrede te vechten. In die zin is mijn boek een soort gebed.'

D66 of Shell (Ariejan Korteweg de Volkskrant 28 maart 2019, p. 21):
Bij interviews in de wandelgangen van de Tweede Kamer komt vaak even een figuur in beeld die met een bezorgde blik de situatie overziet en overduidelijk geen journalist is.
Dat is de politiek assistent. Rechterhand van fractieleider of bewindspersoon. Sparringpartner, klankbord; tegendenker vinden ze zelf. Het zijn de schaduwfunctionarissen van het Binnenhof: ze hebben kennis van de dossiers en van de opvattingen van mede- en tegenstanders, directe toegang tot de partijleider, zijn aanwezig bij cruciale overleggen en hebben dus veel invloed. Premier Rutte trok ruw de gordijnen weg toen hij in het verkiezingsdebat van vorige week ‘Caroliene’ riep omdat zijn geheugen hem in de steek liet. Die Caroliene is Caroliene Hermans, zijn politiek assistent. Geheugensteun, dat zijn ze ook.
Elise van Zeeland maakt deze stap vanuit maatschappelijke betrokkenheid, vertelt ze. Veranderen doe je van binnenuit en ze wil niet langs de zijlijn staan. Wat hielp was dat haar vader dertig jaar bij Shell werkte, zo heeft ze het als een mooi en interessant bedrijf leren kennen. ‘Grote bedrijven zijn niet slecht, maar zorgen voor banen.’ Een dergelijke transfer is gebruikelijk in draaideurpaleis Het Binnenhof. Kamerlid De Liefde ging naar Uber, Kamerlid Duisenberg werd lobbyist voor de Universiteiten, veel collega’s gingen naar koepelorganisaties of werden branchevoorzitter. Ook het grensverkeer in omgekeerde richting, van lobby naar politiek, is intens. Wie goed is ingevoerd op het Binnenhof, de taal van politici spreekt en de codes kent, kan immers deuren openen. Voor Shell moet de kennis van Van Zeeland van onschatbare waarde zijn: ze weet hoe in de coalitie over energietransitie wordt gedacht.
Het gaat niet om haar, om D66 of Shell, maar om wat zo’n overstap zichtbaar maakt: een netwerk van belangen dat de ongelijke toegang tot de macht in stand houdt. Zo wordt de argwaan gevoed.

Doe eens gek, zet rechten van de mens centraal (Agnes Tellings Volkskrant 28 maart 2019 p. 22):
Ik vrees dat mijn appèl niet zal werken op uiterst links en rechts. Daarom moeten de middengroepen partijen als FvD en Denk vragen stellen over de mate waarin ze de rechten van de mens en de principes van de rechtsstaat naleven. Dezelfde vragen kunnen gesteld worden aan die middengroepen zelf. Er wordt vaak gezegd dat er geen ‘grote verhalen’ meer zijn. De uitersten aan linker- en rechterzijde vullen dat gat op met het aanjagen van angst en het poneren van de sterke leider of partij die alles zal gaan oplossen. Waarom niet de Rechten van de Mens en de principes van de rechtsstaat als ‘groot verhaal’ opnieuw centraal stellen, als houvast in een wereld waar die principes meer en meer geweld aan wordt gedaan: Trump, Poetin, China, Hongarije, Polen … om maar een paar landen te noemen? Wie durft?

Ach Europa! Dubravka Ugrešic ‘Karaokemensen zijn geen revolutionairen’ (Dubravka Ugrešic De Groene Amsterdammer 28 maart 2019 p. 9):
Schrijfster en essayist Dubravka Ugrešic legt een direct verband tussen de leegte van de moderne cultuur en het verval van Europa. ‘We leven in extreem gevaarlijke tijden.’
‘Het totalitarisme is dood, leve de totalitaire vrijheid’, schrijft Ugrešić in Europa in sepia, waarmee ze bedoelt dat politici vrij spel hebben met mensen die zich niet voor politiek interesseren, die alleen met zichzelf bezig zijn en niet met de samenleving. ‘In deze wereld kan iedereen een ster zijn of zich zo voelen via Instagram, Facebook, YouTube.\\ Iedereen kan een microfoon pakken en een hit van Abba meezingen.’ Ugrešić noemde het de karaokecultuur. ‘Karaokemensen zijn geen revolutionairen. Ze scheppen niets nieuws en zullen de wereld niet veranderen. Het zijn gewone mensen, consumenten en conformisten.’
De meeste mensen zeggen: “Technologie is super! Hiermee kunnen we alles doen. Ik ben een god! Google is een god!” Ze brengen uren door op sociale media. Parallel daarmee loopt de opkomst van het nationalisme en antisemitisme in Europa de laatste dertig jaar. In Kroatië duiken overal swastika’s op.’
We moeten werken aan “social imagination”, zoals Slavoj Žižek het zegt. We kunnen ons niet zomaar voortplanten en doodgaan, net als zalm. We willen onze kinderen een beter huis nalaten. Daarom hebben we respect nodig voor elkaar, moeten we elkaar leren kennen, praten met elkaar. We hebben een verhaal nodig. Ook over Europa. Zodat je kunt zeggen: “Dit is mijn huis. Ik wilde er altijd wonen.”’

‘Het gaat om het verschil tussen een moslim en een islamist’ (Janny Groen interviewt Bassam Tibi Volkskrant 27 maart 2019 p. 12-13):
Achter de rel rond het salafistische Cornelius Haga Lyceum gaat een fundamentele strijd schuil onder moslims in Europa, waarschuwt islamgeleerde Bassam Tibi. ‘Als Europa zijn eigen verlichte moslims niet steunt, geeft het ruimte aan islamistische ondermijning.’
Veertig jaar al bestudeert Tibi, zelf belijdend moslim, de islam. ‘Tegen moslims die de aanslagen in Nieuw-Zeeland framen als een wereldwijde oorlog tegen de islam. Tegen rechtsextremisten die de islam uit Europa willen bannen. Tegen linkse mensen die alle kritiek op de islam wegzetten als islamofobie, zeg ik: er bestaat niet één islam. Er zijn soennieten en sjiieten. Er zijn culturele, religieuze en politieke verschillen. En, zeer verontrustend, er zijn islamisten actief in het Westen die de democratie ondermijnen. Laat dat nu eindelijk eens tot de Europeanen doordringen.’
Een generaal vroeg of ik in twee zinnen het onderscheid kon uitleggen tussen een moslim en een islamist.’ Nou dat kon hij, zelf belijdend moslim, wel. ‘Vraag de moslim of hij vindt dat de islam ook politiek is en dat Allah leidend moet zijn bij de staatsinrichting. Als hij ja zegt, dan is het een islamist’, adviseerde hij.
‘Verlichte moslims’ als hijzelf, zegt Tibi, beantwoorden die vraag met een ferm nee. Wij zijn rationalisten, die de scheiding van kerk/moskee en staat, het pluralisme, universele mensenrechten en de seculiere democratie omarmen.’
Europese kernwaarden
Tibi vindt dat Europa de eigen kernwaarden ‘veel te slap verdedigt’. Te vaak worden concessies gedaan aan de islamisten, zegt hij. In Duitsland, waar hij in 1963 ging studeren en zich vanwege zijn liefde voor zijn vrouw Ursula vestigde, krijgen ze gewoon subsidies. ‘Zogenaamd voor maatschappelijke taken, huiswerkbegeleiding, gezinsondersteuning. Maar ondertussen worden hun aanhangers geïndoctrineerd en tegen de westerse democratie opgezet.
U heeft als academische globetrotter veel geleerd van uw ontmoetingen met andere culturen, zegt u. En u komt uit bij een verlichte, Europese islam. Maar het islamisme groeit in Afrika, in het Midden-Oosten, in Indonesië en ook in Europa. Wat kan Europa hiertegen doen?
‘De strijd om een verlichte islam speelt zich af tussen moslims onderling. In moslimlanden kan Europa weinig betekenen. Want verlichte moslims worden dan al snel weggezet als verraders, agenten van het Westen. Daar schieten we niets mee op. Maar in Europa liggen de zaken anders. Europa heeft de plicht zich te verdedigen tegen islamistische ondermijning van zijn kernwaarden. Europa zou de eigen verlichte moslims onvoorwaardelijk moeten steunen.’
Verlichte moslims zijn bezig met studie, met hun carrière. Hoe kunnen die opboksen tegen islamisten die veel actiever zijn op internet en kunnen rekenen op een stroom oliedollars?
‘We voeren een heel zware, ongelijke strijd tegen de islamisten. Daarom kunnen we alle hulp gebruiken. Ik roep alle verlichte moslims op hun krachten te bundelen, op nationaal en Europees niveau. Gelukkig sta ik niet alleen. In Duitsland maak ik deel uit van een groep van tien moslims die vorig jaar november een initiatief voor een seculiere islam lanceerde. Daar zijn ook politici bij van verschillende partijen, CDU, SPD, de Groenen.

Voer hard debat met ideologische vijanden (Willem Melching historicus Volkskrant 6 november 2017 p. 18):
De open democratie moet een strijdbare discussie aangaan met haar vijanden: het linkse en rechtse populisme binnen het parlement en het politieke islamisme daarbuiten, betoogt historicus Willem Melching.
Toch valt er wel wat te leren uit het verleden. Die lessen zijn te vinden in de motieven van de aanhangers van de totalitaire bewegingen in het Interbellum. Waarom stemden zoveel Duitsers op Hitler? Waarom had hij zo'n brede steun van de bevolking toen hij eenmaal aan de macht was? Dat was niet omdat de Duitsers een wereldoorlog wilden ontketenen of hun Joodse buren wilden deporteren of euthanasie wilden plegen op hun gehandicapte kleinkind. Ze steunden Hitler omdat ze op zoek waren naar geborgenheid en als kiezer serieus wilden worden genomen. Dat zijn exact dezelfde motieven die de kiezers van SP en PVV hebben.
Zelfvernietiging
Geert Mak noemde ooit de PVV een 'handelaar in angst'. Dat Wilders van die angst profiteert, weerhoudt blijkbaar de andere partijen ervan om zich te verdiepen in die angst. Wanneer de kiezer angstig is, dan is die angst reëel, zeker wanneer zich dat vertaalt in stemmen en verkiezingsuitslagen. Wie de kiezers van populistische partijen bij voorbaat als psychische patiënten wegzet, graaft zijn eigen politieke graf. Kiezers die voordien goed genoeg waren om op de grote volkspartijen zoals PvdA en CDA te stemmen, zouden plotseling aan verstandsverbijstering blijken te lijden. Het niet serieus nemen van deze weglopers is de hoofdoorzaak van de zelfvernietiging van de West-Europese sociaaldemocratie. Ook de christen-democraten hebben op die manier aardig wat averij opgelopen.
Strijdbaar
Maar dat is juist wat nu ontbreekt: een open en strijdbare discussie met de ideologische vijanden van nu. Die vijanden zijn het linkse en rechtse populisme binnen het parlement en het politieke islamisme daarbuiten.
Merkel en Schulz, de leiders van de twee grootste partijen, negeerden deze angsten en kregen de electorale rekening gepresenteerd. Hieruit blijkt dat de enige overlevingskans voor de bestaande partijen ligt in de open discussie met de tegenstanders. De democratie is robuust genoeg, dat bleek wel in 1945 en 1989. Waar het nu nog aan ontbreekt zijn politici en commentatoren die verder durven te kijken dan hun volgende carrièrestap.

De globalisering is een succes (Heleen Mees de Volkskrant 27 maart 2019, p. 22):
Scheidslijn
Volgens Financial Times-columnist Gideon Rachman ontstaat, bijna dertig jaar na de val van de Berlijnse Muur, een nieuwe geopolitieke scheidslijn, ditmaal tussen de VS en China. Van landen wordt in toenemende mate verwacht dat ze duidelijk maken of ze aan de kant staan van Washington of Beijing.
Deze opdeling van de wereld in twee rivaliserende blokken vormt volgens Rachman en bedreiging voor de globalisering. Maar anders dan tijdens de Koude Oorlog gaat het nu niet om een tegenstelling tussen , maar tussen sterk en zwak. Het is een strijd om suprematie, niet om ideologie. China doet niets anders dan wat het Westen altijd heeft gedaan. Hoe rechtvaardig is het dan om, nu het Westen haar economische dominantie in de wereld dreigt te verliezen, China opeens buiten te sluiten?
Verliezers
Hoewel de winsten van de globalisering voldoende zijn om de verliezers te compenseren, gebeurt dat niet. Integendeel. In het Westen zijn juist de belastingen op kapitaal verlaagd en die op arbeid verhoogd. ­Bovendien is de niet onaanzienlijke rekening van de financiële crisis (ook het gevolg van de globalisering) neergelegd bij de burgers in plaats van bij bedrijven. Vorig jaar bereikte het gemiddelde huishoudensinkomen in de VS voor het eerst weer het niveau van eind jaren ­negentig.
Dat de verliezers van de globalisering een zondebok zoeken en stemmen op politici die anti-migratiestandpunten uitdragen zoals Donald Trump en Thierry Baudet is begrijpelijk, maar niet terecht.

Protest tegen degradatie niet-zo-exacte wetenschap (Marleen Kamperman Volkskrant 27 maart 2019 p. 23):
Het nieuws kwam naar buiten dat technische universiteiten en faculteiten er geld bij krijgen, en dat dat geld wordt weggehapt uit de taartpunt van de, laat ik zeggen, minder technische wetenschappen. Een ‘budgetneutrale bekostigingsherziening’, voorgesteld door een commissie (Van Rijn), in opdracht van een minister (Van Engelshoven).
Ja, ik had een aardig stukje klaarliggen, maar het valt helaas af voor deze gelegenheid. Het moet op de valreep wijken voor dit protest, deze oproep tot solidariteit in de wetenschap, in de universitaire scene. Laat je horen voor niet-zo-exacte wetenschap. Laat je horen tegen de degradatie van de geesteswetenschappen tot sluitpost op de begroting. Laat het werk van Arnold Hoogvliet niet verkommeren.

Ondergangsoptimist Anne van Driel interviewt Scott Carrier Volkskrant 27 maart 2019 p. V4-6):
Loopt de beschaving op zijn eind?, vroeg Scott Carrier zich vier jaar geleden af voor zijn podcast Home of the Brave. Ja, antwoordt hij nu. Maar er is ook goed nieuws.
Als radiomaker, rondrijdend in zijn auto en pratend met willekeurige Amerikanen, zag hij dat de verdeeldheid alleen maar toenam – lang voor de opkomst van Trump, lang voordat polarisatie een journalistiek thema werd. Rijk versus arm. Republikeinen tegen Democraten. Kapitalisten versus socialisten. Amerikanen tegenover buitenlanders. ‘Vooral sinds de aanslagen van 9/11’, zegt Carrier, ‘projecteren we onze angst en woede op elkaar.’
Vier jaar geleden begon hij zijn podcast met de omineuze vraag: Is dit het einde van de wereld zoals we hem kennen? Begin dit jaar, gaf hij het antwoord: ja, onze beschaving loopt ten einde. Carrier is ervan overtuigd. ‘We gaan de oorlog tegen het terrorisme niet winnen. We gaan de klimaatverandering niet stoppen. De aarde warmt op, alles gaat dood. Deze planeet wordt een rots. Er is geen reden te geloven in redding of verlossing.’
De vraag is vervolgens, zegt Carrier: ‘Hoe kun je een betekenisvol leven leiden als de wereld om je heen instort? Ik geloof dat het eeuwig zonde is de tijd die ons rest door te brengen met bang zijn voor elkaar.’ Met Home of the Brave wil hij laten zien dat mensen waar ter wereld ook en in welke gruwelijke omstandigheden ook, steeds het vermogen hebben contact te maken en sterke banden te smeden.

De teloorgang van katholiek Boston: ‘Ze zijn hun kerk kwijt, maar niet hun geloof’ (Stijn Fens Trouw 28 september 2018):
De recente misbruikschandalen in de Amerikaanse kerk roepen in het bisdom Boston pijnlijke herinneringen op. In 2002 brak daar een enorm schandaal uit dat een kardinaal de kop kostte. Boze katholieken in Scituate beginnen voor zichzelf.\\ Toen het aartsbisdom besloot de Saint Frances Xavier Cabrini-kerk in Scituate (45 minuten rijden van Boston) te verkopen, hielden Jon Rogers, zijn vrouw Maryellen en andere parochianen het gebouw jarenlang bezet. Zo probeerden ze de verkoop te dwarsbomen. Dat mislukte: uiteindelijk bepaalde het hooggerechtshof in Washington dat ze de kerk moesten verlaten. Ook een procedure bij het Vaticaan haalde niks uit. Dan beginnen we wel voor onszelf, besloten de Rogers en hun vrienden. Onder de naam ‘De Vrienden van St. Frances X. Cabrini’ stichtten ze hun eigen kerk. Elke zondag komen ze met een aantal getrouwen op een bijzondere plek samen: een vrijmetselaarstempel, niet ver van hun voormalige kerkgebouw.
Terwijl de vrijmetselaars vanaf foto’s aan de muur toekijken, wacht Rogers tot de wekelijkse viering van zijn alternatieve ‘oecumenische katholieke parochie’ gaat beginnen.
Epicentrum
Een groep katholieke gelovigen die hun kerkgebouw jaren bezet houdt en vervolgens voor zichzelf begint. Veertig jaar geleden was het ondenkbaar geweest in dit deel van de Amerikaanse oostkust. Het is een soort epicentrum van het Amerikaanse katholicisme, met Boston als een soort van katholieke hoofdstad. Ierse immigranten brachten het geloof in de negentiende eeuw naar de nieuwe wereld. Aanvankelijk werden ze behandeld als tweederangsburgers. Maar dat veranderde na de Tweede Wereldoorlog onder aanvoering van de vermaarde kardinaal Richard Cushing (1895-1970), de derde aartsbisschop van Boston. Hij maakte het katholicisme salonfähig bij het grote publiek. Langzaam maar zeker nestelden de katholieken zich in de politieke en economische machtscentra van de stad.

Thomas von der Dunk: 'Kiezer moet einde maken aan tijdperk-Rutte' Thomas von der Dunk (Volkskrant 26 februari 2017):
Het is hoog tijd dat de kiezer op 15 maart aan Ruttes verblijf in het Torentje een einde maakt.
In deze tijden waarin het rechtspopulisme belangrijke grondwaarden van de naoorlogse westerse ordening - rechtsstaat en vrij pers inclusief - ter discussie stelt en dankzij massale onvrede op de poorten van de macht beukt, zitten wij voor het premierschap niet te wachten op een vlag die op elke bestuurlijke modderschuit past, maar op een minimum aan morele leiding.

Post-truth: een Europess probleem? (Agora 9 mei 2019):
Experts beweren dat het politieke leven in deze tijden van Trump en Brexit niet langer gestoeld is op een gedeeld gevoel van waarheid. Tijdens deze lezing wordt dieper ingegaan op de geldigheid van dit argument en wordt de rol van waarheid in democratieën verkend. We gaan terug tot de achttiende eeuw, maar we bekijken ook de veranderde omstandigheden in het huidige Europa en Amerika.
Sophia Rosenfeld is Amerikaans hoogleraar intellectuele geschiedenis aan de Universiteit van Pennsylvania. Ze is gespecialiseerd in Europese intellectuele en culturele geschiedenis, met een nadruk op de Verlichting, de trans-Atlantische revoluties en de invloed van de achttiende eeuw op onze moderne democratie. Haar boek Democracy & truth - A short history werd in The Nation beschreven als “brilliantly lucid”. “Rosenfeld verschaft de broodnodige historische achtergrond om onze huidige ‘waarheidscrisis’ te begrijpen.”

Minder bullshit graag (Dirk Bezemer De Groene Amsterdammer 9 augustus 2018 p. 9):
De Amerikaanse filosoof Harry Frankfurt muntte in 2005 ‘bullshit’ als filosofisch begrip.
Bullshit heeft sinds 2005 een ongekende vlucht genomen. Iedereen die tot hiertoe doorgelezen heeft denkt nu al een tijdje aan Donald Trump, de meester-bullshitter. Aan fake news en de post-truth-wereld: wat je niet zint is dus niet waar. De inmiddels 89-jarige filosoof moet het tandenknarsend hebben aangezien. De reactie op zoveel bullshit was de opkomst van de fact checker. Tijdens politieke campagnes of in vaste rubrieken in je krant gaan zij na of een bewering waar is, of misschien grotendeels onwaar. Ze doen dit om de bullshitter de wind uit de zeilen te nemen: zie je wel, het klopte niet.

Dit was het jaar van post-truth: hoe heeft het zo ver kunnen komen? (Haro Kraak Volkskrant 27 december 2016):
Beschouwing post-waarheid
2016 was het jaar van de post-truth: feiten waren van ondergeschikt belang aan meningen, emoties en regelrechte bullshit. Hoe hebben we grip verloren op wat waar is?
Schandalig
Bullshit is vager (en dus gevaarlijker) dan een leugen, zegt Frankfurt, een leugen kun je ontmaskeren of doorprikken, maar bullshit niet. Na bullshit volgt daarom zelden de ophef die hoort bij het onthullen van een leugen. Trump profiteert op meerdere manieren van dit klimaat. Hij maakt van zijn kletskoek een show. Zijn praatjes worden nauwelijks serieus genomen, soms meent hij niet eens wat hij zegt, zoals hij zelf al trots toegeeft. Het is kleedkamerpraat of een politiek incorrect grapje, zo verdedigt hij zijn misstappen, en mensen gaan daar kennelijk in mee.

De term post-truth politics heeft betrekking op een politieke cultuur waarbij politici voornamelijk beroep doen op de emoties van de publieke opinie in plaats van op objectieve feiten. Wat al dan niet de waarheid is, is van secundair belang. Objectieve, empirisch ondersteunde feiten hebben met andere woorden minder invloed op de publieke opinie dan diens emotionele of persoonlijke overtuigingen. Hoewel dit gegeven wordt beschreven als een zeer recent fenomeen, is het mogelijk dat deze tendens reeds gedurende een langere periode deel uitmaakt van het politieke circuit maar dat het minder nadrukkelijk aanwezig was voor de opkomst van het internet en de sociale media. Deze technologische innovaties vereenvoudigen de publicatie en verspreiding van onwaarheden. Algoritmes zorgen er eveneens voor dat mensen voornamelijk informatie onder ogen krijgen die hun wereldbeeld bevestigt. George Orwell beschrijft in zijn boek 1984 een wereld waarin historische feiten voortdurend veranderd worden als vorm van propaganda.

Emotionele chantage en manipulatie komt voor binnen alle geledingen van de maatschappij. Zo ook binnen christelijke kringen, groeperingen, kerken of sekten. In onze praktijk kwamen we in aanraking met een voorval in een dusdanige vorm dat we onze rubriek over macht en manipulaties binnen organisaties uitgebreid hebben met een artikel over emotionele chantage binnen kerkelijke organisaties en geloofsgemeenschappen.
We spreken over religieuze manipulatie oftewel over emotionele chantage binnen religieuze kringen. In dit artikel toegespitst wellicht op de christelijke kring maar het beperkt zich niet tot deze kring. Liever zouden we spreken over ideologische manipulatie. Het kan ook voorkomen binnen de kring van vegetariërs, antimilitaristen, politieke partijen of zo u wilt de voetbalclub.

Pierre Vinken meent dat ‘Geloven duidt op een verkeerd gebruik van de hersenfunctie’ (Volkskrant 22 september 2007). De titel van zijn biografie Tegen het idealisme is meesterlijk gekozen. Zijn biograaf Paul Frentrop portretteert Vinken als een universele geest, die op vele terreinen zijn tijd vooruit was. De titel van zijn biografie suggereert dat het denken van Pierre Vinken superieur is aan dat van bijvoorbeeld Plato, Kant, Hegel en Wittgenstein. Pierre Vinken denkt met al zijn uitzonderlijke talenten te weten hoe je wel een juist gebruik van de hersenfunctie kunt maken. De hamvraag is dan natuurlijk is dat ook zo? Het gaat om een al millennia voortdurend debat over de materiële versus geestelijke wereld. Pierre Vinken betwijfelt of de claim juist is dat religie en spiritualiteit terugkeert. De evolutie verloopt volgens hem in tegengestelde richting.

De mimetische theorie biedt wellicht een verklaring voor het bijgeloof waar Pierre Vinken aan lijdt. Hoe bestendig is het bouwwerk dat hij heeft opgetrokken? Hier ligt vermoedelijk het aanknopingspunt met de materiële werkelijkheid van Pierre Vinken. Hij was zijn tijd zeker vooruit door alleen naar de materiële kant van de werkelijkheid te kijken. Deze visie wordt zeker breed gedragen. De Volkskrant is destijds in deze trend meegegaan door het katholieke uit de naam te schrappen. Maar door het etiket aan te passen verandert nog niet de éne werkelijkheid.

Het brein is grotendeels symmetrisch van opzet. Veel functies zijn zowel links als rechts aanwezig. De hersenfunctie heeft betrekking op de synchronisatie van de rechter - en de linker hersenhelft. Beide hersenhelften moeten samenwerken, in balans zijn. Globaal regelt de visuele linkerhelft verbale, logische, analytische, rationele, redenerende, conceptuele en lineaire activiteiten. De linkerhelft deduceert, redeneert, verwerkt, weegt feiten tegen elkaar af, ordent waarden, vergelijkt en analyseert om tot een beslissing te komen. Terwijl de motorische rechterhelft regelt non-verbale, scheppende, holistische, visuele, ruimtelijke, intuïtieve en perspectivische functies; ze verwerkt informatie meer rechtstreeks door middel van instinct en intuïtie in plaats van door een logische gedachtegang. De rechterkant is sterk gericht op de grote lijnen. Het artikel ‘Onbegrepen genie of kille winstmachine’ in de Volkskrant van 28 september 2007 plaatst een kanttekening bij het functioneren van de rechter hersenhelft van Pierre Vinken.Volgens de biograaf is het beeld van een ‘gevoelloze op geld en macht beluste zakenman’ bepaald door de Kluwer-directie. Het lijkt er toch op dat ook Pierre Vinken een zwakke kant heeft. De éne werkelijkheid berust op zowel de materiële als de geestelijke wereld. De éne werkelijkheid gaat er vanuit dat het creëren van meerwaarde winst genereert. Het accent komt te liggen op het verkopen van kwalitatief betere en duurzame producten. Pierre Vinken komt over als een korte termijn denker, die niet in goed rentmeesterschap gelooft.

De neurochirurg Pierre Vinken heeft gelijk wanneer hij stelt: De emoties die wij onbewust aan het hart toekennen - liefde, betrokkenheid, bezieling, intimiteit - zijn nog dezelfde als die van eeuwen geleden. En mijn intuïtie zegt mij dat deze gevoelens van het hart van een hogere orde zijn dan de regels van het verstand. De ziel huist niet in het brein, maar in het hart. Het is dus niet verwonderlijk dat de neurobioloog Dick Swaab haar niet heeft kunnen vinden. Swaab is een ééndimensionale denker die meent de éne werkelijkheid vanuit één discipline te kunnen verklaren. Het rapport ‘E i V’ past daarentegen een interdisciplinaire benadering toe en beoogt aan het oplossen van het lichaam-geestprobleem, aan de wetenschappen, die het hele terrein van de evolutie van geest tot stof (In- en Excarnatie, Toroidal ring model) omvatten een steentje bij te dragen.

De opdracht tot rentmeesterschap heeft primair een geestelijke betekenis en secundair een materiële dimensie vanuit dienstbaarheid. Rentmeesterschap heeft betrekking op onze verantwoordelijkheid voor het aangezicht van God m.b.t. het beheer van:

De opdracht tot goed rentmeesterschap is een van de eerste opdrachten die de mensheid van de Schepper meekreeg: God plaatste de mens, zo staat in het eerste bijbelboek, in het paradijs om dat ‘te bewerken en te bewaren’. Pas heel laat in de geschiedenis van het Westen is dat ‘bewaren’ een echt onderwerp geworden.
Het bewaren heeft op de juiste feedback en feedforward betrekking. Met name op het terrein van feedforward valt nog veel winst te behalen. In onze arrogantie wanen we ons slimmer dan God. Een ding is zeker in slimheid zullen we het nooit van God winnen.

Domani, domani (Stefan Kuiper Volkskrant 1 mei 2019 p. V4-6):
Leonardo da Vinci was een briljant kunstenaar, maar ook – zoals biograaf Walter Isaacson hem typeert – ‘de meester van het onvoltooide’. Meer dan een kwart van zijn schilderijen maakte hij niet af.
De heilige Hiëronymus in de Wildernis (1480)
Van zijn onvoltooide werken is dit het emotioneelst. Het toont de 4de-eeuwse geleerde en kerkvader Hiëronymus van Stridon terwijl hij op het punt staat boete te doen: in zijn hand houdt hij de steen waarmee hij zich weldra op de borst zal slaan. Leonardo liet Hiëronymus onaf, om er begin 16de eeuw aan verder te werken. Het bewijs hiervoor wordt geleverd door de halsspier, ofwel musculus sternocleidomastoideus. Deze spier, die van sleutelbeen langs de hals naar de schedel loopt, is op een voorstudie voor het in de jaren negentig gemaakte Het Laatste Avondmaal nog abusievelijk als één baan weergegeven, maar bestaat op de eerder begonnen Hiëronymus uit de correcte twee banen. Het was een gevalletje voortschrijdend inzicht: na anatomische studies te hebben gedaan op echte lichamen, paste Leonardo het kunstwerk aan. Het is andermaal een bewijs dat schilderijen voor hem evenzeer weerslagen van wetenschappelijke bevindingen waren als esthetische objecten.

Diederik en Da Vinci (De mens in het midden 1482-1489 15 februari 2019 NPO2):
Zijn honger naar erkenning brengt Leonardo tot een wereldberoemd hoogtepunt. De mens is de maat van alle dingen, één van de beroemdste tekeningen van Da Vinci is zijn tekening van de Vitruviusman. Da Vinci bracht op de tekening de perfecte lichaamsverhoudingen in kaart. Een mens past zowel in een cirkel, als in een vierkant (Kwadratuur van de cirkel). Voorafgaand aan de tekening nam hij systematisch lichaamsmaten van mannen op. Zo schreef Leonardo in spiegelschrift boven en onder op de tekening verschillende teksten zoals: De lengte van de uitgespreide armen van een mens is gelijk aan zijn hoogte.

Anna Lemkow boek Het Heelheidprincipe
Hoofdstuk 14 Religie en Wetenschap (p. 272,273):
Deze ontwikkelingen hebben een wederzijdse ontmoeting en een vrijwel samengaan tot stand gebracht van alles waar mensen mee bezig zijn, met inbegrip van culturen en religies; we komen bijvoorbeeld elkaars religies en mythen tegen op de gedrukte pagina, op het televisiescherm, en door daadwerkelijk exotische heiligdommen en tempels tijdens onze toeristische en andere reizen te bezoeken. De vermenging van culturen en religies die nu plaatsvindt is zeker een verrijkende en verruimende ervaring. (Deze ontwikkelingen vormen echter een tweesnijdend zwaard. De toegenomen onderlinge afhankelijkheid van volkeren, die door de massale industrialisatie is ontstaan, speelt bijvoorbeeld een rol bij de grotere religieuze wrijvingen en conflicten, maar dwingt volkeren anderzijds ook tot samenwerking, het met elkaar delen en wederzijdse verdraagzaamheid). Om terug te keren tot Einsteins woorden, de volledige passage (in zijn boek Out of My Later Years) is het waard in zijn geheel te citeren:
Ook al zijn de werelden van religie en wetenschap zelf scherp van elkaar gescheiden, er bestaan niettemin tussen deze twee sterke, wederzijdse relaties en afhankelijkheden. Hoewel religie datgene is wat het doel bepaalt, heeft zij niettemin van de wetenschap, in de breedste zin van het woord, geleerd welke middelen zullen bijdragen tot het bereiken van de doelen die zij zich gesteld heeft. Maar wetenschap kan alleen maar geschapen worden door mensen die grondig doordrongen zijn van de aspiratie naar waarheid en inzicht.
Teilhard de Chardin, die zelf zowel een wetenschapper was (een heel bekende) als een mystiek christen, verklaarde dat religie en wetenschap “de twee met elkaar verband houdende gezichten of fasen zijn van een en dezelfde volledige daad van kennis.”
276,277: Ten eerste waren sommige van de vaders van de wetenschappelijke revolutie, zoals Descartes en Newton, ook mystiek ingesteld. Het lijkt me dat het vermogen om de orde in de natuur waar te nemen en te beseffen dat de menselijke geest die orde op wiskundige wijze kan uitdrukken, vaak hand in hand gaat met mystieke waarneming. Buitengewoon begaafde individuen zijn daarom vaak op verschillende manieren getalenteerd; denk bijvoorbeeld aan Leonardo da Vinci en Benjamin Franklin. Veel van de begaafde mensen die in dit boek vermeld staan zijn ook veelzijdig, en beperken hun zoektocht naar kennis en inzicht niet tot slechts één discipline. Ten tweede lijkt het me dat veel wetenschappers gestimuleerd werden door het paradoxale karakter van de quantumfysica, die zo suggestief naar een metafysische werkelijkheid verwijst.

Jan Wicherink boek Ontheemde Zielen Ontwaken (p. 71):
Er is alleen al over deze schets veel geschreven, hij bevat een heleboel verborgen geheime geometrie. We zullen hier niet op alle details ingaan, maar ik wil u sommige wel zeer opmerkelijke dingen laten zien. De oude wijsheid, de hermetische traditie, vertelt dat het menselijke lichaam beschouwd kan worden als de blauwdruk van het universum vanwege alle verhoudingen die in het lichaam gevonden worden. Dit zou wel eens waar kunnen zijn. Laten we eens een kijkje nemen op het volgende plaatje, de Man van Vitruvius van Leonardo Da Vinci:

Leonardo da Vinci (Drs. Esther Wit):
Leonardo da Vinci was een ware ‘homo universalis’. Naast schilder, tekenaar en beeldhouwer, was hij musicus, kaartenmaker, werktuigbouwkundige, ontwerper, architect en verdiepte hij zich in vakgebieden als de geologie, anatomie, astrologie en biologie. Eenvoudig is een leven met zoveel interesses niet. Net als de hedendaagse multitasker, had Da Vinci moeite met het afronden van opdrachten. Zelfs zonder nieuwe media, fragmenteerde zijn aandacht. Da Vinci leert ons dat dit geen probleem hoeft te zijn, als je maar goed blijft kijken. Misschien moeten we vooral iets leren van Da Vinci. Nieuwsgierigheid, aandacht, een oog voor onverwachte verbanden, creativiteit, geduld, brede belangstelling, goed kijken, experimenteren en vooral vertrouwen in je eigen vermogens tot onderzoek. Dat zelfs een homo universalis die streefde naar perfectie, verre van perfect is, kan ons realistisch houden. Maar dan wel realistisch á la da Vinci, door wiens ogen de concrete wereld een wonder wordt.

De grote onafhankelijke denkers als opvolgers van de uomo universale (Steven B. Sample Sunrise mrt/april 1997):
Enkele jaren geleden had ik het voorrecht een bijzondere tentoonstelling te mogen bezoeken van een aantal oorspronkelijke werken van Leonardo da Vinci, die leefde en werkte tijdens de Italiaanse Renaissance, een periode in de westerse cultuur die een uitbarsting van kunst, wetenschap en technologie te zien gaf. Tijdens verscheidene perioden van zijn leven was Leonardo soldaat bij de genie. Hij maakte zich vertrouwd met de mechanica, bestudeerde optica en schreef verhandelingen over analytische meetkunde. Daarnaast bestudeerde hij fysiologie en anatomie, alsmede kleur, vorm en evenwicht.
Wat Leonardo tot genie maakte, was dat hij al deze disciplines met een onnavolgbaar gevoel en inzicht tot één eenheid wist samen te smeden. Het is daardoor dat hij in onze tijd wordt gezien als een van de belangrijkste kunstenaars die ooit heeft geleefd – niet alleen als iemand die prachtige dingen creëerde, maar als een artistieke pionier die nog honderden jaren een grote invloed heeft gehad op de generaties van kunstenaars na hem.

De Geheime Leer, Deel II, hoofdstuk 22 De symboliek van de mysterienamen Iao en Jehova en hun verband met het kruis en de cirkel (p. 639):
Terwijl dus de fallische of seksuele betekenis van de ‘kruisigingsnagels’ wordt bewezen door de meetkundige en numerieke lezing, wordt de mystieke betekenis ervan aangeduid door de hierboven gegeven korte opmerkingen erover, in verband met Prometheus. Ook deze is een slachtoffer, want hij wordt gekruisigd op het kruis van de liefde, op de rots van de menselijke hartstochten, een offer van zijn toewijding aan de zaak van het geestelijke element in de mensheid.
Nu is het oorspronkelijke stelsel, het dubbele teken dat ten grondslag ligt aan het denkbeeld van het kruis, geen ‘menselijke uitvinding’, want de kosmische ideatie en de geestelijke voorstelling van de goddelijke ego-mens zijn er de basis van. Later breidde het zich uit tot het prachtige denkbeeld dat door de mysteriën werd aangenomen en daarin werd voorgesteld: dat van de vernieuwde mens, de sterveling die door de mens van vlees en zijn hartstochten te kruisigen op het Procrustes-martelbed, als een onsterfelijke werd wedergeboren. Terwijl zij het lichaam, de dier-mens, achter zich liet, aan het inwijdingskruis gebonden als een lege pop, werd de ego-ziel zo vrij als een vlinder. Nog later werd het kruis, tengevolge van het geleidelijke verlies aan spiritualiteit, in de kosmogonie en de antropologie niets hogers dan een fallisch symbool.
Bij de esoterici was de universele ziel of anima mundi, de stoffelijke weerspiegeling van het onstoffelijke ideaal, sinds de oudste tijden de bron van leven van alle wezens en van het levensbeginsel van de drie rijken; en zij was bij de Hermetische filosofen evenals bij alle Ouden zevenvoudig. Want zij wordt voorgesteld als een zevenvoudig kruis, waarvan de armen respectievelijk zijn: licht, warmte, elektriciteit, aardmagnetisme, astrale straling, beweging en intelligentie, of wat sommigen zelfbewustzijn noemen.
640: De ‘strijdende en officiële kerk’ deed meer: nadat ze zich had toegeëigend wat haar nooit had toebehoord, nam ze alleen wat de ‘niet-ingewijden’ hadden, de kabbalistische betekenis van de mannelijke en vrouwelijke sephiroth. Ze heeft de innerlijke en hogere betekenis nooit verloren, omdat ze die nooit had, ondanks de hielelikkerij van Rome door E. Lévi. Het kruisteken dat door de Latijnse kerk werd aangenomen, was vanaf het begin fallisch, terwijl dat van de Grieken het kruis van de neofieten, de CHREST (de man van beproeving en smart) was.

Levenskunst houdt in dat we bewust worden dat we acteurs zijn in ons eigen 'Blijspel en/of Treurspel'. Het kruis (X-Factor) staat symbool voor de weg omhoog naar de hemel, maar ook naar de hel. Welke route kiezen we op ons levenspad?

Ian Buruma & Avishai Margalit, Occidentalism – The West in the Eyes of its Enemies (Volkskrant 10/16 april 2004):
Kenmerkend voor het occidentalisme is voorts de manicheïstische denkwijze, dat wil zeggen, het denken in absolute termen van goed en kwaad, licht en duister. Beide auteurs beschouwen het islamitisch occidentalisme als een zeer serieus te nemen gevaar, waartegen krachtige afweer geboden is, maar waarschuwen tegelijkertijd indringend tegen het verketteren van de Islam en islamitische gelovigen. Door dat wel te doen zouden we in het Westen zelf in de val van het occidentalisme trappen.

Westerse cultuur >>>>	Westerse overheersing	Moderne westen >>>>	McWorld (globalisering)
|	|	|	|
Occidentalisme <<<<	Oosterse cultuur	Jihad <<<<	Traditionele oosten

Gerhard Wehr boek Carl Gustav Jung zijn leven en werk:
348, Jean Gebser: De mening dat West en Oost tegengesteldheden zouden zijn is onjuist… Oost en West zijn aanvullingen. Vergeleken met het dualistische, splitsende karakter van de tegenstellingen is dat van de aanvulling: van polaire, verenende aard. De tegenstelling is een begrip, de aanvulling een constellatie…Het niet anders dan alleen rationele denken in tegenstellingen leidt tot splijting, en op den duur leidt het tot de dood. Beweegt men zich daarentegen bewust in het polaire spanningsveld van de aanvulling, dan gloort de mogelijkheid van harmonische volledigheid. Dit woord van Jean Gebser is in zijn kern op inzichten van Jung gebaseerd. Dat buitendien andere opmerkelijke overeenkomsten van Rudolf Steiner aantoonbaar zijn, die dit thema lang vóór beiden heeft bewerkt, moet althans worden aangehaald.

Deutsche Bank (Ruud Nijhof oud-lid Tweede Kamer DS'70 de Volkskrant 27 juli 2015, p. 18):
Het is verbijsterend te lezen dat minister Dijsselbloem heeft besloten Deutsche Bank aan te wijzen als coördinator wereldwijd bij het begeleiden van de beursgang van ABN Amro.
Een criminele organisatie die voor 2.5 miljard dollar beboet is wegens de Liborfraude. Een bank die (evenals ABN Amro zelf) tot oplopend naar 150 miljoen per jaar verdiende aan de derivatenhandel via corrupte tussenpersonen bij Vestia en daarmee het corporatiestelsel en de huisvesting voor laagbetaalden in Nederland deed wankelen.
Een bank ook die dreigt te bezwijken onder een veelheid aan lopende juridische procedures wegens malversaties: van rommelhypotheken tot het faciliteren van belastingontduiking. Hoever kun je in gewoon fatsoen en gezond verstand als minister het spoor kwijt zijn.
Het valt te hopen dat bij motie door Kamerleden met fatsoen de minister gedwongen wordt op zijn besluit terug te komen.

Balkenende wil nieuw debat over waarden en normen Redactie Volkskrant 10 oktober 2013
Oud-premier Jan Peter Balkenende vindt dat het debat over waarden en normen een nieuwe impuls moet krijgen. In het verleden was het vooral toegespitst op de omgang van burgers met elkaar in de openbare ruimte en stond het begrip 'respect' voorop. Volgens Balkenende zou de discussie ook moeten gaan over zaken als populisme en nationalisme, de financiële crisis, klimaatverandering, armoede en corruptie.
Balkenende, premier van 2002 tot 2010, bracht als politicus het thema waarden en normen weer in de belangstelling, onder meer met de slogan 'fatsoen moet je doen'.

Criminele EU politici en de (olie) maffia olichargen van de Oekraine:
Arno Wellens is onderzoekjournalist bij 925.nl. Dit tweede deel verteld hij over het corrupte handelen van bankiers en politici in de landen van het Oostblok waar de Europese politici zaken mee doen. Grootschalige corruptie en fraude op kosten van de Europese burgers en met medeweten van onze politici. Ook hier speelt Nederland/Dijsselbloem weer een cruciale rol door met fiscale constructies willens en wetens de witwas carrousel te faciliteren.
Associatieverdrag met de Oekraïne, helpt de corrupte elite het land leeg te roven. Nederland helpt daarbij crimineel geld op een nog makkelijker manier in Europa te witwassen. De burgers worden er niets beter van. Er worden in het verdrag geen mensenrechten, productie van synthetische drugs, wapenhandel of belastingontwijking aangepakt. Het enige wat concreet is geregeld is, dat de brievenbus vennootschappen niet mogen worden aangepakt.

De tragedie van de meent (Tragedy of the commons) is een situatie waarin het streven naar maximale opbrengst van individuen niet tot collectieve welvaart leidt zoals door het economisch effect van de onzichtbare hand verwacht zou worden. De opbrengst gaat daarbij naar het individu, terwijl de kosten als externaliteit gedragen worden door het collectief. Doordat ieder individu het eigenbelang voor laat gaan boven een (klein) negatief effect voor het algemeen belang kan dit leiden tot overexploitatie en onderbenutting.
De term 'tragedie van de meent' (Engels: 'tragedy of the commons') is ontleend aan het mede op deze verhandeling gebaseerde artikel van de Californische bioloog Garrett Hardin, waarin hij het hierboven beschreven voorbeeld behandelt.[1] In deze beschouwing waarschuwt Hardin voor de overbevolking van de wereld en pleit hij voor het afschaffen van de 'vrijheid van voortplanting', met als argument dat een beroep op het geweten van aspirant-ouders niet afdoende zal zijn.
De oplossing voor het probleem dat Hardin beschreef moet volgens de Amerikaanse politicologe Elinor Ostrom gezocht worden in effectieve vormen van collectief beheer, telkens afgestemd op de lokale situatie. Voor haar werk, ingegeven door moderne milieuproblematiek, won Ostrom in 2009 de Nobelprijs economie.

Stel intrekking referendum uit (Martin Sommer Volkskrant 7 april 2018 Opinie p. 5):
Het mantra waarmee D66-minister Ollongren de afschaffing beargumenteerde, was steeds 'dat het referendum niet had gebracht wat ervan was verwacht'. Maar kijk, als een donderslag bij heldere hemel blijkt het referendum wel degelijk zijn werk te doen. Na de afwijzing van de sleepwet op 21 maart heeft het kabinet gisteren tot aanpassingen besloten. Zonder twijfel gebeurde dat door toedoen van van D66, dat de geschiedenis in dreigt te gaan als de partij die haar eigen principes ontrouw werd, terwijl straks mogelijk ook nog de donorwet wordt afgeschoten.
En dan is er nog de staatscommissie van Johan Remkes. Die is door de Eerste Kamer ingesteld om het reilen en zeilen van het democratische bestel te onderzoeken, inclusief referendum. Aangezien het ook de Eerste Kamer is die nu over de intrekkingswet moet besluiten, zou het wel zeer onhoffelijk zijn om niet eerst te wachten op het rapport van Remkes. Daarbij zal, als ik mij niet sterk vergis, ook een aanmoediging zijn om werk te maken van het referendum.
Eerste Kamer, doe uw plicht en stel de beslissing uit tot het verschijnen van Remkes.

Politici moeten haatzaaierij van PVV-leider Wilders openlijk afkeuren (Leo Lucassen 9 april 2024, p. 28):
Dat Geert Wilders asielzoekers kwalificeert als bezettingsmacht is niet nieuw. Wel dat hij dit nu doet als leider van de grootste politieke partij, die onderhandelt met andere rechtse partijen over een nieuw kabinet.
Blijkbaar zijn we vergeten dat het afschilderen van immigranten als een bezettingsleger die hun cultuur willen opleggen aan de onze de kern was van Anders Breiviks 1.518 pagina’s tellende Manifesto 2083, dat hij online zette nadat hij in juli 2011 77 jeugdleden van de Noorse sociaal-democratische partij had vermoord omdat hij ze verantwoordelijk hield voor de multiculturele samenleving.

Buitenhof (NPO1 12 november 2017):
De week van de belastingen Het was de week van de belastingen. Dankzij de Paradise Papers staat Nederland opnieuw prominent op de kaart als belastingparadijs. Veel commotie in de politiek en bij het publiek. En ook over het afschaffen van de dividendbelasting is het laatste woord nog niet gezegd. Een debat met Tom van der Lee, Tweede Kamerlid voor GroenLinks en oud-staatssecretaris van Financiën Willem Vermeend.
Historici in debat
Historicus Leo Lucassen bekritiseerde Geert Wilders in een tweet vanwege diens voorgenomen wandeling door het Brusselse Molenbeek. Het deed hem denken aan de jaren dertig. Geerten Waling – ook historicus – vindt de vergelijking van Lucassen om de positie van joden in de jaren dertig te vergelijken met die van moslims nu ongepast. Tot hoever mag een historicus gaan en wanneer ga je over de grens bij dit debat? En is het eigenlijk wetenschappelijk verantwoord om dit soort vergelijkingen te maken?

Het debat tussen Leo Lucassen en Geerten Waling onderbouwt de stelling: De controverse tussen wetenschappers zal uiteindelijk een paradigmawisseling, een allesomvattend perspectief op de éne werkelijkheid tot gevolg hebben.

Het onderzoeksrapport ‘E i V’ laat zien dat het er nog steeds gaat om de regels van het spel van het wederzijds respect, Ethic of reciprocity - de Gulden Regel Wat gij wilt dat u geschiedt doe dat de ander. - , er is niets nieuws onder de zon.

'Je ervaart dat je meer bent dan je lichaam en gedachten' (Carry Slee Volkskrant 20 januari 2018 Opinie p. 4):
Nieuwe opvatting
'Ik ben door meditatie nooit de controle over mezelf of mijn geest verloren, juist niet. Ik heb mijn geest beter leren kennen. Er is niets beangstigends of zweverigs aan meditatie. Het is een oefening, een vaardigheid die je met veel discipline en doorzettingsvermogen kunt leren, net zoals fietsen.
'Je leert door je te concentreren op je ademhaling los te komen van alle gedachten die je doorlopend hebt en die voor een permanente onrust in je hoofd zorgen. Je leert ermee te spelen. De kunst is, niet mee te gaan in gedachten die toch blijven opkomen. Als dat lukt ontstaat er rust en ruimte in je geest. Je ervaart dat je meer bent dan je lichaam en gedachten, dat je deel uitmaakt van een groter geheel.'

Handelspact veelbelovend al doen de VS niet meer mee (Jeroen Visser Volkskrant 13 november 2017 p. 11):
Uitgerekend tijdens het weekend waarin de Amerikaanse president Trump bilaterale handelsverdragen heilig verklaarde, sloten elf landen zonder de Verenigde Staten een principeakkoord over een nieuwe vrijhandelszone.
Ook zonder de VS is CPTPP volgens experts een aanzienlijke tegenmacht voor China's economische expansiedrift. Samen zijn de elf landen goed voor eenzesde van de wereldwijde handel. Hoogleraar internationale financiën Peter Petri van de Amerikaanse Brandeis University zei in The Wall Street Journal dat de vrijhandelszone jaarlijks in totaal 135 miljard euro aan extra inkomsten kan genereren. 'Daarnaast hebben de TPP-landen een goede onderhandelingspositie ten opzichte van China en de VS.'

De multiculturele temperatuur (René Cuperus Volkskrant 13 november 2017 p. 19):
Dramatische zaken uit het echte leven, zoals godzijdank maar weinigen van ons die echt meemaken. Het integer gemaakte en niet nodeloos sensationele Opsporing Verzocht zorgt ervoor dat het oplossingspercentage van misdaad in Nederland enigszins wordt opgekrikt. Nog altijd blijft dat ruim onder de 50 procent steken, wat spot met de rechtvaardigheid van onze rechtsstaat.
Discussies over integratie blijven altijd wat diffuus en onbestemd. Integratie waarin precies? Maar voor iedereen is duidelijk dat crimineel gedrag het agressieve tegendeel van integratie en aanpassing is. Sterker: dat is een affront tegen de ontvangende 'gastsamenleving' waar men (ooit) naartoe is gemigreerd. Zo wordt het ook gevoeld en beleefd door de autochtone bevolking.
Opsporing Verzocht is dus allesbehalve een onschuldig programma. Het meet de multiculturele samenlevingstemperatuur. Elke week opnieuw. Er is één ander tv-programma dat dat ook doet: The Voice of Holland. Dat is nou juist altijd een explosie van positieve multiculturaliteit.
Opsporing Verzocht en The Voice of Holland bepalen het optimisme en pessimisme over ons land als succesvolle, harmonieuze multiculturele samenleving. Guilty pleasures als barometer van de stand van het land.

Kiezer verfoeit open einde EU en 'multiculti' (Willem Melching Volkskrant 22 januari 2018 p. 18):
Behalve de man die in een klassieke Jiskefet-serie in de boekwinkel om een 'roman met een open einde' vraagt, ken ik niet veel mensen die om een 'open-einde' vragen. De meeste mensen willen liever weten waar ze aan toe zijn. Dat geldt ook voor de Europese kiezer.
In de onvrede over de recente migratie-crisis komen deze twee problemen samen. Naties wordt gevraagd een deel van de soevereiniteit aan Europa af te staan, maar deze organisatie blijkt niet eens in staat om de eigen buitengrenzen behoorlijk te bewaken. Om de stroom migranten buiten te houden, moeten deals worden gesloten met twijfelachtige figuren zoals Erdogan. De zwaarste last ligt ook nog bij landen die economisch en politiek uiterst fragiel zijn: Griekenland en Italië. Het perspectief om wéér een nieuwe groep te ontvangen en wéér generaties lang te moeten begeleiden, maakt een groot deel van het Europese electoraal moedeloos.
De sketch van Jiskefet eindigt in stijl. De man die het boek heeft gekocht, komt terug en klaagt dat het einde van de roman niet open genoeg was. Als represaille breekt hij de winkel tot op de grond toe af. Veel Europese kiezers hebben het omgekeerde gevoel: juist de 'open eindes' in de politiek baren hen zorgen. Maar de boze reactie is hetzelfde: ze breken de boel af. De ontevreden kiezers zijn al aardig gevorderd met het slopen van de traditionele partijenwinkels van Europa. Nog even en het faillissement kan worden aangevraagd.

De nieuwe Duitse regering gaat turbulente tijden tegemoet, ook in de internationale politiek (Willem Melching Volkskrant 15 september 2017):
De onrust in Duitsland over de immigranten- en integratieproblematiek wordt alleen maar groter, terwijl de internationale politiek in het teken zal staan van diepe conflicten, betoogt Willem Melching.
Chinese verwensing
De komende regeerperiode zal turbulent worden. De nieuwe regering zal geregeld interne conflicten moeten oplossen en de maatschappelijke onrust over de immigranten en de integratieproblematiek zal alleen maar groter worden. De internationale politiek zal in het teken staan van diepe conflicten. Niet alleen onderlinge Europese spanningen , maar natuurlijk ook met Turkije en de Verenigde Staten. Of zoals de bekende Chinese verwensing luidt: 'We gaan interessante tijden tegemoet.'

VK op zondag: Nieuwe editie Mein kampf (Hans Wansink Volkskrant 14 mei 2017):
Historicus Willem Melching organiseerde onder zijn studenten een wedstrijd wie het snelst Mein Kampf, de nog steeds verboden nationaal-socialistische bijbel van Adolf Hitler uit 1925, kon downloaden. De winnaar had er 6,5 seconden voor nodig. In het buitenland is Mein Kampf in de boekhandel verkrijgbaar, voor een Nederlandse vertaling kunt u in België terecht.
Auteur Ewoud Kieft van Het verboden boek. Mein Kampf en de aantrekkingskracht van het nazisme, hekelde de 'afweermechanismen om Hitler op afstand te houden' door hem als een gevaarlijke gek voor te stellen. Net alsof racisme en xenofobie vandaag de dag in een beschaafd land als Nederland niet meer voorkomen. Kieft: 'We lijken meer op onze vijanden dan we zouden willen.'

We zijn hier trots dat we niet trots zijn (Theo Koelé Volkskrant 4 november 2017 Zaterdag p. 15):
Zelfbewustzijn, strijdvaardgheid, daaraan ontbreekt het in Duitsland, vindt partijfilosoof Marc Jongen van de rechts-populistische AfD. En dat kan leiden tot de ondergang.
U heeft zelf een migrantenachtergrond. De AfD accepteert u wel, zelfs als volksvertegenwoordiger.
'Wat me zorgen baart, is dat veel Duitsers zich niet bewust zijn van hun identiteit, hun achtergrond. Ze beseffen niet dat de cultuur van een heel volk op het spel staat. Door de macht van Brussel, door grote aantallen buitenlanders die respect eisen in plaats van tonen. De oude Grieken kenden het woord thumos. Dat betekent zoveel als: zelfbewustzijn, trots, strijdvaardigheid. Aan die eigenschappen ontbreekt het hier. We zijn er trots op dat we niet trots zijn. Ik schreef het al in mijn manifest uit 2014: onze houding tegenover de wereld moet niet bepaald worden door een slecht geweten, maar door een gezond zelfbewustzijn.'

'Ik wil bezielde leiders die ons kunnen verbinden’ (Dave Ensberg-Kleijkers de Volkskrant 5 oktober 2017 p. 23):
Hedendaagse politici moeten een appèl doen op wat nieuwkomers en autochtonen verenigt.
Politieke leiders
Maar in plaats van politieke leiders met waardengedreven diepgang, verbindend vermogen en een inspirerende visie, worden we geconfronteerd met kortzichtige politieke volgers. Volgers van opiniepeilingen, politieke marketeers en spindoctors. Volgers van de maatschappelijke onderbuik, van xenofobe angsten voor alles dat anders is dan het traditionele, autochtone gemiddelde.\\ Volgers van haatdragende roeptoeters en anonieme, digitale reaguurders die laf verschuilend achter beeldschermen en prikkelende pseudoniemen plezier ontlenen aan het herhaaldelijk afzeiken van bi-culturele en vooral islamitische landgenoten.
Door met elkaar deze bezielde verbinding te vinden, hoeven ongewenste maatschappelijke fenomenen als discriminatie, eenzaamheid en emotionele armoede niet langer te bestaan. Wellicht een utopie, maar wie stopt met te streven naar het bereiken van een dergelijke hemelse utopie is in wezen gestopt met leven. Het is wat mij betreft daarom onze heilige opdracht als mensheid om te zorgen voor een bezielde beschaving.

Het geweten van katholiek Nederland (Peter de Waard Volkskrant 24 december 2009):
‘Hij is het gezicht van de katholieke theologie geweest’, zegt zijn biograaf Erik Borgman, hoogleraar Religie en Hedendaagse Cultuur aan de Nijmeegse universiteit. ‘Zijn invloed is enorm geweest, vooral op de pastores.
Bij de viering van zijn 70ste verjaardag verklaart Schillebeeckx dat ‘de mens zonder relatie tot een levende God een absurd en onbegrijpelijk wezen zou zijn. Zonder vrije en goede God zouden goed en kwaad op hetzelfde niveau liggen.’ God sterkt volgens hem de mensen in de overtuiging dat het goede het wint van het kwade. ‘Kortom, dat het leven ondanks alle negatieve ervaringen toch zin heeft. Daarom geloof ik in God, heb ik mens willen zijn, en – al kostte mij dat de verplichting van het celibaat – ben ik priester en dominicaan geworden.

Schillebeeckx (1914-2009):
Het zijn vooral twee vragen waarmee Schillebeeckx heeft geworsteld: aanvankelijk worstelde hij met de vraag wat God kan betekenen in het leven van mensen, of zoals hij het zelf noemt: de vraag naar "het geheim van de onderlinge verhouding tussen de levende God en de door en in Hem levende mensen - Gods verhaal in de geschiedenis van mensen". Juist gedurende en vlak na de tweede wereldoorlog waren er heel wat mensen, die de kerk de rug toekeerden omdat ze met de traditionele leer niet meer uit de voeten konden. Schillebeeckx kon dit goed begrijpen, en vroeg zich dan ook af hoe God zich in de actualiteit laat zien. De kerk leert dat het evangelie in de bijbel te vinden is; en dat de kerk de evangelische boodschap verstaanbaar moet maken. Het betreft, volgens de leer, een eeuwige onveranderlijke boodschap, die weliswaar is opgetekend in een taal die de onze niet is en in een cultuur die al evenmin de onze is. En dat maakt het noodzakelijk dat er goede theologen zijn, goede hermeneuten (vertolkers).
HERMENEUTIEK
Wat heeft het evangelie te betekenen? Traditioneel wordt de bijbel gekarakteriseerd als 'woord van God': daarmee wordt de suggestie gewekt, dat de bijbel een onaantastbare waarheid bevat. Maar is dat wel zo? Waar we op bedacht dienen te zijn is, dat 'de waarheid' binnen een specifieke culturele context is ervaren, geïnterpreteerd en vertolkt. Dat betekent dat de zin van wat we in de bijbel lezen in belangrijke mate is bepaald door wat de schrijver aan zin heeft ervaren. Door hoe 'de stem in het gebeuren' door de schrijver is beluisterd.
Wanneer wij, die deel uitmaken van een geheel andere samenleving, ons afvragen wat de zin en betekenis is dienen we ons af te vragen wat wij in onze tijd, als lezers, aan zin kunnen ontdekken. Met name wanneer het gaat om cultuur en samenlevingsvraagstukken zijn subjectieve factoren van groot belang. Daarmee is niet alleen geschetst dat we te maken hebben met een groot (hermeneutisch) probleem; daarmee is ook helder dat de mogelijkheid bestaat dat Gods scheppende, verlossende en bevrijdende handelen verandert. En dat er dus geen sprake kan zijn van een onaantastbare waarheid: 'God is ieder ogenblik nieuw'. We kunnen alleen geloven wanneer het klikt tussen onze eigen menselijke ervaring en wat we in de bijbel beschreven zien. Je kunt dus onmogelijk spreken van een onaantastbare waarheid: omdat de waarheid gestalte krijgt in de interpretatie vanuit de actuele situatie. Dat is, wat Schillebeeckx betreft, het uitgangspunt. En dat heeft nogal wat consequenties voor de theologie.

De nieuwe wereld NPO2 (9 november 2015):
Colet gaat in gesprek met diverse gasten, op zoek naar maatschappelijke betrokkenheid, engagement en vrijzinnigheid. Hans Boutellier, die in zijn onderzoek 'Het seculiere experiment' analyseert hoe het christendom verdween uit het maatschappelijke leven, en Volkert Engelsman, directeur van Eosta, een van Europa's grootste handelsondernemingen in biologische groenten en fruit.
Debat tussen de hoogleraren Hans Boutellier en Manuela Kalsky
Hans Boutellier sprak woensdag 19 september 2007 zijn oratie uit in het kader van zijn aanvaarden van de Frans Denkersleerstoel ‘Veiligheid en burgerschap’, een initiatief van het politiekorps Amsterdam-Amstelland, de gemeente Amsterdam en FSW. Deze leerstoel biedt hem de mogelijkheid in nauwe samenwerking met de politie en de Dienst Onderzoek en Statistiek van de gemeente een onderzoeksprogramma op te zetten waarin onafhankelijk onderzoek wordt gedaan naar de ordening van veiligheid in een netwerksamenleving.
Van Manuela Kalsky vond de inaugurele oratie op 12 november 2012 plaats ter gelegenheid van de aanvaarding van de Edward Schillebeeckx leerstoel voor Theologie en Samenleving aan de VU. Voorafgaand aan de oratie was er het mini-symposium ‘God is ieder ogenblik nieuw’ in De Nieuwe Liefde over de vraag of, en zo ja hoe, religieuze diversiteit in het werk van Edward Schillebeeckx voorkomt.
Volkert Engelsman is directeur van Eosta. Eosta is genomineerd vanwege zijn "continue stroom van innovaties" op het gebied van voedseltransparantie, biologische productie en duurzame verpakkingen.

NOVA ERA: EEN VERSCHUIVING IN BEWUSTZIJN
VERANDER DE WERELD, BEGIN BIJ JEZELF.
Moedwillige creatie van oorlogshaarden, financieel wanbeleid, gesjoemel en corruptie tot op het hoogste economische en politieke niveau, onbetaalbare, inefficiënte en ineffectieve gezondheidszorg, misleidende politieke propaganda, of gewoon de erkenning dat het leven tegen zit, alles wat niet dient komt in deze tijd naar de oppervlakte.
WAAROM ZOU JE DE MACHT OVER JEZELF EN JOUW LEVEN UIT HANDEN GEVEN…
Eeuwenlang hebben de godsdiensten ons levensstrategieën voorgehouden om onze groei te stimuleren. In de afgelopen eeuw is de waarheid van deze strategieën door de kwantumwetenschap bevestigd. Ze zijn beschreven als universele wetten die het leven regeren. Je zou ze universele wetten From Within kunnen noemen, want jouw realiteit blijkt voort te komen uit jouw eigen geest.
Een leven, een bedrijf of een maatschappij in overeenstemming met universele wetten kent een natuurlijk verloop en is gericht op groei. Leggen we deze wetten naast ons neer dan is hun werking hiervoor ontoereikend. Alles verloopt moeizaam om uiteindelijk roemloos en onvolgroeid te sterven. Ieder is geboren voor succes, maar succes is een bewuste keuze. Wie dat beseft is geen slachtoffer meer, maar heeft het heft in eigen handen.

Transformatie kan pijnlijk zijn. Maar het is niet half zo pijnlijk als het moment waarop wij onze kinderen in de ogen kijken en beschaamd erkennen dat wij hun toekomst hebben vergald. In zijn eerste boek, Regeer je eigen leven, de 7 wetten van zelfbeschikking, beschrijft Jan Kieft hoe één nachtelijke droom de aanzet gaf tot een diepe transformatie van zijn leven en zijn bedrijf.
Regeer je eigen leven legt uit dat jij achter alles staat wat er in jouw leven gebeurt. Je ontdekt wie je bent, wat je hier wilt doen en hoe dit onbewust al vanaf je vroege jeugd kundig wordt tegenwerkt. Je leert je blinde vlek te doorzien en hoe wetenschappelijke universele wetten je helpen in het bereiken van je doelen. Zo kun je precies de resultaten in jouw leven en bedrijf realiseren waar je altijd al van droomde. Ongeacht de situatie waarin jij je nu bevindt. Als spreker, auteur en ondernemer is Jan zelf het levende bewijs. “Jan laat de naakte waarheid zien en dringt direct tot de kern door. Dit boek zet jouw leven en jouw wereld op zijn kop” Prof. Dr. Paul de Blot SJ, hoogleraar Business Spiritualiteit

Huib Kamer Spiritualiteit in werk en organisatie
Hoofdstuk 2.2 Zelfkennis (p. 14):
Je leest hier weinig over in de 'gewone' psychologie, wél bij de religies en de 'transpersoonlijke psychogie' , onder andere psychosynthese. Voor mij biedt psychosynthese, een geschikt kader.22 In de figuur duid ik het centrum van de mens aan als geest, 'zelfbewustzijn' of korter gezegd 'zelf' (1). De geest is de vrije, onafhankelijke waarnemer in de mens, die zonder oordeel en met zachtheid waarneemt wat hij doet, wat hij wil en wie hij ten diepste is. Andere woorden voor dit centrum zijn: kern, wezen, essentie, ziel of 'Ik ben'. De geest 'staat boven' de persoonlijkheid of beter gezegd, de geest is het 'wezen' dat door de persoonlijkheid heen klinkt (het woord persoonlijkheid is afgeleid van het Latijnse werkwoord personare dat 'doorheen klinken' betekent). De geest is een stille innerlijke ruimte23, die open staat voor wat vaak 'bovenbewust' blijft: voor wat de christelijke traditie aanduidt als 'heilige geest'. Voor wat het boeddhisme de 'boeddha-natuur' noemt, het hindoeïsme 'atman' en de psychosynthese het 'hoger zelf'.

In essentie behandelt het rapport 'E i V' een metafoor, het mechanisme ‘en-en’/‘of-of’ (‘God en Darwin’/’God of Darwin’, ’Eenheid’/‘Gebroken symmetrie’, 'Emergentie'/'Decompositie' ('Emergence'/'Quantum decoherence'), ‘Monade’/’Duade’), de twee kanten van een medaille. Het is de ziel (psyche) die de twee kanten van een medaille met elkaar verbindt. Voor 'God en Darwin' kan ook gelezen worden 'Geloof en Rede'. Zowel Mozes Maimonides (1135 – 1204) als Raymond Lull (1232 – 1315) zijn wetenschappers, die zich al intensief hebben toegelegd op het schijnbaar onoplosbare conflict tussen geloof en wetenschappelijke kennis. Mozes Maimonides (BRES nr. 268 juni/juli 2011) in zijn boek Gids der verdoolden en Raymond Lull in zijn hoofdwerk Ars Generale Ultima.

Mabel van Oranje-Nassau In vrijheid blijven geloven (5 mei 2006):
Europese burgers moeten zich weer een kritische geest eigen maken. Dan kunnen we ons verweren tegen media en politici die slechts willen toegeven aan de vox populi.
In 1955 publiceert William Faulkner, de Amerikaanse schrijver die in 1949 de Nobelprijs voor literatuur won, een klein essay dat nagenoeg onbekend is, maar daarom niet minder belangrijk. In ‘Privacy. What happened to the American Dream?’ beschrijft hij het volgende voorval. Hij is, als Nobelprijswinnaar, een beroemdheid geworden en een glossy magazine wil met foto’s en al een aantal artikelen publiceren over the private world of William Faulkner. Wanneer hij met dit plan wordt geconfronteerd, is zijn antwoord: ‘Nee, doet u dit alstublieft niet.’ Hij geeft als reden dat zijn werk als schrijver in het publieke domein thuishoort; het mag worden besproken, beoordeeld en bekritiseerd. Maar zijn privé-leven is van hemzelf. Faulkner meent dat hij niet alleen het recht heeft zijn privacy te verdedigen, maar dat het publiek tevens een plicht heeft dat te doen – aangezien de vrijheid van de ene mens precies moet eindigen op het punt waar die van de ander begint. Hij wil niet dat zijn privé-leven koopwaar wordt, een gebruiksartikel waar anderen geld mee verdienen.
Ik heb gesproken over de vrije, open samenleving als een samenleving die bestaat uit én dankzij onder andere persvrijheid, politieke vrijheid, vrijheid van geest en het geloof in vrijheid. Niet als losse eenheden naast elkaar, maar samen, als één geheel. De ene vrijheid kan niet zonder de andere bestaan. En toch, ook al deze vrijheden schenken ons geen vrijheid als zij niet gedragen worden door het besef dat vrijheid ten diepste een morele keuze is. Vrijheid is niet hetzelfde als: ‘dat moet ik toch zelf weten’ en ‘dat moet ieder voor zich weten’ – want dat is niets anders dan willekeur en onverschilligheid. Vrijheid begint met het besef dat de mens het enige wezen is dat niet volledig bepaald is door zijn natuur of maatschappelijke omstandigheden; dat wij mensen altijd de keuze hebben tussen goed en kwaad, recht en onrecht, waarheid en leugen. Omwille van deze keuzes is het verwerven en behouden van vrijheid zo moeilijk. Want de grootste, maar ook moeilijkste vrijheid is de keuze voor een leven dat geen deel heeft aan kwaad, onrecht en leugens.

Sjoemelen (Sheila Sitalsing Volkskrant 25 augustus 2017 p. 2):
Voormalig staatssecretaris en Kamerlid voor de VVD Robin Linschoten mocht uithuilen in Het Financieele Dagblad: 'Ik kan mijn vaste lasten niet betalen en heb zelfs geen ziektekostenverzekering meer. Ik heb niks meer.' Voormalig darter Co Stompé deelde zijn nieuw opgedane levenswijsheden in De Telegraaf: 'Het leven is als een hordenloop. Je weet dat er gesprongen moet worden, maar dat wordt knap lastig als de Belastingdienst tijdens de wedstrijd steeds hogere hekjes zet.'
In de slotaflevering van een ontluisterende prachtserie over de Belastingdienst, gisteren in deze krant, refereerden de verslaggevers aan een eerdere primeur van de Volkskrant.\\ Daarin werd onthuld dat de half miljoen extra controles en boekenonderzoeken die de dienst jaarlijks had willen uitvoeren om extra belasting op te halen, niet zijn gehaald. Soms bij lange na niet. Die informatie heeft de krant boven water kunnen tillen dankzij een beroep op de Wet Openbaarheid van Bestuur. En dat was een fout, zei staatssecretaris Wiebes achteraf. De documenten hadden nooit openbaar mogen worden, omdat het strategische informatie betreft die 'de handhaving kan schaden'. Potentiële sjoemelaars weten nu dat de pakkans lager is dan de dienst doet voorkomen.
Zo klinkt het alsof de krant een subversieve daad verrichtte. Je kunt het ook anders zeggen: Wiebes had het klungelen bij de fiscus het liefst onder de pet gehouden.

En weg is-ie (Marcel Besselink Volkskrant 25 augustus 2017 p. 18):
VVD Tweede Kamerlid Duisenberg vertrekt vijf maanden na de verkiezingen naar een lobbyclub op het gebied van zijn jarenlange woordvoerderschap in het parlement (Ten eerste, 24 augustus).
Naar aanleiding hiervan komt wederom de vraag naar voren of een afkoelingsperiode voor bewindslieden en volksvertegenwoordigers alvorens een dergelijke overstap te maken wenselijk is. De VVD is hier niet voor, men stelt dat de persoonlijke integriteit doorslaggevend moet zijn.
Gezien de staat van dienst van de VVD op dit vlak lijkt mij dit juist een reden om wel voor een dergelijke afkoelingsperiode te kiezen.
Robin Linschoten (D. Groenendijk Volkskrant 25 augustus 2017 p. 18):
We weten toch allemaal: alleen bijstandsgerechtigden frauderen. VVD-politici 'vergissen' zich alleen maar, 'vergeten' soms wat of zijn een beetje 'onzorgvuldig' geweest . Niets aan de hand dus. Oh ja, hoe zit dat eigenlijk met het onderzoek naar het handelen van voormalig VVD-voorzitter Keizer? Is dat keurig de doofpot in gegaan?
Herlees Karel van het Reve (Loek van der Zon Volkskrant 25 augustus 2017 p. 18):
Naar aanleiding van haar bijdrage raad ik Saskia Pieterse (O&D, 24 augustus) en alle andere reageerders op het stuk van Valkenberg (O&D, 14 augustus) aan om (nog?) eens Wat waren ze kwaad van Karel van het Reve te lezen.

Moraal keert terug in Japans onderwijs (Jeroen Visser Volkskrant 25 augustus 2017 p. 3):
Vanaf volgend schooljaar krijgen alle Japanse kinderen tussen de 6 en 15 jaar een nieuw vak: 'moraalonderwijs'. Is dat nuttige weerbaarheidstraining of gevaarlijke propaganda? Een kijkje op een van de proefscholen.
Patriottisme
Een ander pijnpunt is waarde nummer zeventien: patriottisme. 'Heb je land lief in de wetenschap dat je een Japanner bent en help het land en de cultuur te ontwikkelen als burger van staat en maatschappij.'
Einde aan pesten op school?
Volgens hoogleraar Kariyado misbruikt de regerende Liberaal-Democratische partij van Abe de tragedie. 'Er is geen leraar die gelooft dat dit een eind maakt aan het pesten op school. Het is veeleer een culturele strijd; veel Japanners vrezen dat jongeren belangrijke normen en waarden niet meer meekrijgen. Abe gebruikt dit om zijn conservatieve gedachtengoed door te drukken.'
Ook de school van meester Emori benadrukt dat de moraallessen 'het leven van studenten kunnen verbeteren'. Tegen het eind van de les vertelt Emori de kinderen hoe hij ooit zelf worstelde met standvastigheid. Om te slagen voor de lerarenopleiding moest hij piano-examen doen, maar de lessen wilden maar niet beklijven. Even dacht hij aan opgeven. 'Mijn medestudenten moesten me er naartoe slepen', aldus Emori. 'Dankzij hen haalde ik uiteindelijk mijn examen.' Dus wat gebeurt er als je volhoudt en blijft oefenen?
Een meisje met lange zwarte kousen krijgt het woord. 'Als je maar niet opgeeft, er veel moeite in stopt en het samen met vrienden probeert, leer je het vanzelf.'
Meneer Emori legt tevreden zijn krijtje neer.

Tegengeweld van Antifa werkt averechts (Peter Singer Volkskrant 25 augustus 2017 p. 18):
Geweldloze betogers tegen neonazi's verdedigen met knuppels tast de waardigheid van het protest aan.
Moeten demonstraties van neonazi's en blanke racisten tegemoet worden getreden met geweld? Die vraag is weer actueel na de tragische gebeurtenissen in Charlottesville, Virginia. Op 12 augustus protesteerden activisten die het blanke ras superieur vinden daar tegen de verwijdering van een standbeeld van Robert E. Lee, de leider van het zuidelijke leger tijdens de Amerikaanse Burgeroorlog (1861-65). Er werd een tegendemonstratie georganiseerd en er braken straatgevechten uit. Een vrouw werd gedood toen een blanke nationalist in zijn auto met hoge snelheid op de tegendemonstranten inreed.
Sommige antifa-activisten traceren de oorsprong van hun beweging naar de groepen die in de jaren twintig en dertig de fascisten in Europa op straat bestreden. In Duitsland sloegen in de jaren voordat Hitler aan de macht kwam paramilitaire nazi-groepen Joden en politieke opponenten soms dood. Links antwoordde met zijn eigen milities. Het resultaat was een escalatie in straatgeweld en het gevoel in de samenleving dat de openbare orde instortte. Velen geloofden dat een sterke hand nodig was om orde te herstellen. We weten allemaal hoe dat afliep.
Is het vergezocht om te denken dat de geschiedenis zich op deze manier kan herhalen? Voor antifa-activisten blijkbaar niet: zij trekken immers deze historische parallel. The Times citeerde een antifa-activist: 'Als we niets doen, stellen we hen in staat een beweging op te bouwen waarvan het einddoel genocide is.' Als dat het gevaar is, dan moeten we een betere manier vinden om dat te bestrijden dan de tactiek die zo overduidelijk faalde in Duitsland.

Indisch centrum dient als afkoop veel hogere schuld (Sylvia Pessiron, Griselda Molemans en Rob MalaschVolkskrant 25 augustus 2017 p. 19):
Met veel fanfare werd de oprichting van een centrum over Indië gevierd. Dat is misplaatst.
De conclusie ruim 25 jaar later is dat het Indisch Platform helemaal niets heeft kunnen betekenen voor het uitgebleven rechtsherstel. En dan hebben we het niet over kleingeld. Alleen al met de backpayverplichting voor de naar schatting 90 duizend Knil-militairen en overheidsambtenaren is 2,25 miljard euro gemoeid. In plaats dat de Nederlandse overheid al haar personeel heeft uitbetaald, kwam ze op 15 augustus 2015 met de 'heuglijke' mededeling dat aan alle rechthebbenden die op die datum nog in leven waren een bedrag van 25.000 euro uitbetaald zou worden. Er bleken nog 577 mensen in leven te zijn. Aan wie in totaal 14,5 miljoen euro uitgekeerd is. Tel uit je winst.
Wat dit nieuwe herinneringscentrum in werkelijkheid is, is een afkoop. Een Indische fooi. Een schenking van 10 miljoen euro die doet voorkomen alsof hiermee alle openstaande rekeningen voldaan zijn. Geen woord echter over de reeks aanspraken van de Indische gemeenschap jegens de Nederlandse staat, banken en verzekeringsmaatschappijen.

Staat ons ook een financiële Kim Jong-un te wachten? (Peter de Waard de Volkskrant 25 augustus 2017, p. 23):
De massavernietigingswapens van Saddam Hussein werden nooit gevonden. De financiële massavernietigingswapens ontploften in 2007 en 2008 wel.
Banken werden weggevaagd, evenals banen, de radio-actieve neerslag viel wereldwijd en het financieel systeem schudde op zijn grondvesten. De grootste verkoper van cds, kredietverzekeraar AIG, leed in 2008 een verlies van 99,3 miljard dollar (84 miljard euro), hetgeen een even onmogelijk te verbreken wereldrecord lijkt als dat van Usain Bolt op de 100 meter sprint.
Gisteren meldde de Financial Times dat alleen in de eerste helft van 2017 voor tussen de 20- à 30 miljard dollar aan kredietverzekeringsproducten is gekocht op een mogelijk bankroet van bedrijven. In 2016 was dat voor het hele jaar 15 miljard en in 2015 nog 10 miljard. Kopers zijn de bekende hedgefondsen, verkopers zijn banken als Citigroup, JP Morgan Chase en BNP Paribas.
Hoogst bedreigende massavernietigingswapens worden niet alleen gemaakt door Kim Jong-un.

Met behulp van het 7 schillenmodel kan de boodschap van authentiek leiderschap worden weergegeven. De kern van Authentiek leiderschap is dat je je gedrag niet van buiten naar binnen moet laten bepalen (rode pijl), maar van binnen naar buiten (groene pijl). Dan praat je over authentiek leiderschap. Authentiek leiderschap laat zien hoe in het leven schommelingen tussen Leven en Dood, bijvoorbeeld kleine conjunctuurschommelingen en grote Kondratiev-cyclus ontstaan en kunnen worden opgelost.

Een variant op het peterprincipe, het sprookje De nieuwe kleren van de keizer van Hans Christian Andersen is nog steeds actueel. Mandarijnen van de keizer bevolken nu de bureaucratisch geleide ministeries. Of met andere woorden de Westerse esoterie, het moderne occultisme, en de eucharistieviering in de katholieke kerk ondersteunen dezelfde wetmatigheden als de Harry Potterboeken van J.K. Rowling of de sprookjes van Hans Christiaan Andersen.

Anna Lemkow hoofdstuk 10 DE PSI-VERMOGENS: DE RELATIE TUSSEN BINNEN EN BUITEN (p. 226):
Zonder twijfel is het de nieuwe fysica die de parapsychologie in een respectabeler licht heeft gesteld. Het idee van het ruimte/tijd-continuüm helpt ons om de tijd te zien als een ondeelbare heelheid die nu voor ons aanwezig is, met inbegrip van dat wat we beschouwen als verleden en toekomst. Als dat zo is, dan is precognitie misschien een tijdelijke glimp van die heelheid. En als sub-atomaire deeltjes over enorme afstanden ogenblikkelijk met elkaar kunnen communiceren, kunnen mensen dan niet af en toe het vermogen bezitten om zich bewust te worden van iets wat zich ergens in de ruimte afspeelt?
226: Het idee dat alle gebeurtenissen in de natuur met elkaar verbonden zijn door betekenis berust op de occulte metafysica, die stelt dat bewustzijn het belangrijkste veld van ervaring is, en dat alle gebeurtenissen op een bepaalde manier zinvol zijn, of een conceptuele component bezitten die ze begrijpelijk en belangrijk maken. Een complementair concept in het Westen is het idee van de aangeboren harmonie of `sympathie’ van alle dingen, zoals door Hippocrates, Philo en Theophrastus werd verondersteld. Deze sympathie werd als verklaring aangevoerd voor elke vorm van gelijktijdigheid; het is een belangrijk element in de alchemie en de astrologie. De grote Arabische (soefi-)filosoof Ibn Arabi zag in de acausaliteit van spontane gebeurtenissen een bewijs dat het hele universum een theofanie is, die door de voortdurende creativiteit van de goddelijke Verbeelding gemanifesteerd wordt – die ook werkzaam is in de mens, en die het voor hem mogelijk maakt het kosmische proces waar te nemen en eraan deel te nemen.
Emily B. Sellon
229: Ik durf te stellen dat de psi-vermogens tenminste latent in ieder van ons aanwezig zijn en dat velen van ons de spontane werking ervan hebben waargenomen in zichzelf, op belangrijke, minder belangrijke of onbenullige manieren. Zij zijn in het geheel niet van dezelfde orde als spirituele visie, zoals Bendit uitlegt. Toch zijn ze intrigerend en belangrijk in de zin dat ze de onderlinge verbondenheid van onze fysieke en mentale, of onze innerlijke en uiterlijke werelden bevestigen. Om dezelfde reden is de parapsychologie interessant in de zin dat ze onze overtuiging versterkt over de uiteindelijke convergentie en complementariteit van de verschillende vormen van kennis en ervaring.

Verbeeldingskracht (universeel bewustzijn, kosmisch bewustzijn, autopoiese, aion, ideatie, actieve imaginatie van CarlJung), de kernkwaliteit creativethink - Ilya Prigogine heeft het over de ervaring van creativiteit - is het positief tegenovergestelde van chaos. Middels een ideologische ommekeer is het mogelijk ons met de natuurlijke kringloop (flow), te verbinden. We zijn medescheppers van iedere situatie die in ons leven ontstaat. Ieder initiatief, elk mens kan door het vlindereffect de zelfordening positief beïnvloeden. De chaostheorie leert dat alles met elkaar verbonden is en de onderzoeker niet af te scheiden is van het onderzoek. Alleen door dat wat is te accepteren komt de evolutie een stapje verder.

De beide kanten van een medaille weerspiegelen zich als het ware in elkaar, maar er is echter niet van een volledige (vol en ledig/leeg), maar van een gebroken symmetrie sprake.

Wijsheids-	H.P. Blavatsky	G. Barborka Het Goddelijke plan	Authentiek leiderschap	Marja de Vries De Hele Olifant in Beeld
sleutel een	Éne werkelijkheid	Wet van 'ontstaan' (p. 584), Skandhas (p. 514)	Omgeving	Wet van Trilling (p. 89)
sleutel twee	Wet van harmonie (Zaaien en Oogsten)	Wet van de Wezenlijke Eenheid (p.85)	Harmonie (Collectief karma)	Wet van eenheid (p. 46)
sleutel drie	Wet van beweging, analogie	Wet van beweging (p. 153),	Vaardigheid	Wet van overeenstemming (p. 60)
sleutel vier	'Aether en Ether'	Wet van Zelf-ontplooiing (p. 129, 532)	Probleem van het ego	Wet van polariteit (p. 150)
sleutel vijf	Individualiteit (1 + 4)	Wet van evolutie (p. 158), Svabhavat (p. 585)	Leergedrag (Morele kompas)	Wet van ritme (p. 167), Akasha (p. 48)
sleutel zes	Rechterpad en Linkerpad	Wet van herstel van evenwicht (p.65)	Norm (Individueel karma)	Wet van oorzaak en gevolg (p. 195)
sleutel zeven	Goddelijke wijsheid	Zevenvoudige wet (p. 227)	Authenticiteit (theofanie)	Wet van dynamische balans (p. 226)

Ook sluiten de zeven sleutelprincipes die in het boek Net als jij ben ik EEN VAN DE MILJARDEN expressies van de schepping op deze aarde van Fred Matser worden besproken, op deze indeling aan.

'Onleesbaar'roepen is te makkelijk (Saskia Pieterse Volkskrant 24 augustus 2017 p. 22):
Tot slot nog dit. Karel van het Reve was een groot aanhanger van Karl Popper. Alle wetenschap die niet voldeed aan het popperiaanse falsificatiebeginsel was volgens hem niet deugdelijk; daarom was de gehele literatuurwetenschap in zijn ogen onwetenschappelijk. Nu was Popper in de jaren zeventig erg in de mode, maar de wetenschapsfilosofie is niet stil blijven staan. Hoog tijd daarom dat de complexiteit van het filosofisch denken over valide wetenschapspraktijken tot het Nederlandse opinielandschap doordringt. Veel hoop heb ik daar niet op. Generaties Nederlandse opiniemakers hebben immers complete denk- en wetenschapstradities afgeschreven omdat ze met Van het Reve in de hand na enig bladerwerk slechts 'onleesbaar!' hoefden te roepen. Op het moment dat een essayist structureel ingezet wordt om desinteresse tot een deugd te verklaren, wordt het misschien toch tijd zijn erfenis eens kritisch te heroverwegen.

Donald Trump, de neonazi's en de KKK (Maureen Dowd Volkskrant 23 augustus 2017 p. 21):
Trump leert ons welke waarden ons dierbaar zijn - precies die waarden die hij niet koestert.
Er zal veel pijn zijn terwijl deze president regeert en de klok zal worden teruggedraaid. Maar we zullen er sterker uit tevoorschijn komen als deze laatste oerschreeuw van witte superioriteit en beklag en angst voor de toekomst uit het systeem is. Elke dag leert president Trump ons welke waarden ons dierbaar zijn precies die waarden die hij niet koestert.
Mijn vader, een oorlogsveteraan en gedecoreerde politieheld, verdeelde mannen in mannen en wezels. Toen Trump de KKK en de neonazi's in Charlottesville hooghield, maakte hij duidelijk tot welke categorie hij behoort. Je bent geen tough guy als je niet kunt opstaan tegen het schuim der aarde. Hij volgde het geraas van de menigte naar donkere, gewelddadige plaatsen, geleid door zijn niet te bevredigen ego.
Of, zoals mijn vader zou zeggen, hij is een wezel.

De trap naar terreur (Bert Wagendorp Volkskrant 22 augustus 2017 p. 2):
Onze verslaggever Mark Misérus was afgelopen weekend in Ripoll, een stadje in de buurt van Barcelona waar een aantal van de aanslagplegers woonden die donderdag toesloegen op de Ramblas. Ook de imam die hen de waandenkbeelden en religieuze moordzucht in het hoofd had geprent kwam er vandaan.
De Ruijter was niet verbaasd. Volgens haar bleek uit veel onderzoek dat het 'heel normale mensen zijn die zoiets doen'. In aanleg normale mensen, bedoelde ze, tot ze zich in de Staircase to Terrorism - het trappenhuis naar terrorisme - begeven, hun normaliteit verliezen en achter het stuur van een moordbusje gaan zitten.
De Staircase to Terrorism is een metafoor, een model uit 2005 van Fathali M. Moghaddam, Iraans hoogleraar psychologie aan de Universiteit van Georgetown in de VS. Na de aanslagen op de Twin Towers in 2001 verdiepte hij zich in het terrorisme, en vooral in de vraag hoe het kan dat uit een grote groep ontevredenen een klein aantal individuen uiteindelijk overgaat tot terreur.
Het trappenhuis van Moghaddam telt vijf etages. Leden van een samenleving die oneerlijkheid ervaren gaan naar de eerste, wie geen opties ziet voor verbetering gaat door naar de tweede. Ziet de ontevredene een duidelijke vijand, dan wacht de derde verdieping - daar ontstaat de bereidheid tot geweld. Op de vierde verdieping volgt het contact met een organisatie die geweld acceptabel verklaart en haar aanhangers isoleert. Dan is er geen weg meer terug: de vijfde verdieping is de etage van de terreur.

Van Dis bij DWDD: Nederland was vroeger ‘de wreedste natie ter wereld’ (5 mei 2016):
DWDD leverde op Bevrijdingsdag een Europaspecial af waarin onder andere Geert Mak en Adriaan van Dis uitleg geven over de staat van onze wereld en hoe we daar terecht zijn gekomen. Adriaan van Dis vertelde dat we in de voorbije eeuwen een slechte naam hebben opgebouwd in de rest van de wereld. De welvaart die we in de 19e eeuw en eerder vergaarden werd geroofd bij andere volkeren, dat ging gepaard met vaak zeer bloedige onderdrukking. Hij citeert uit het nieuw verschenen boek Roofstaat van Ewald Vanvugt dat als ondertitel draagt ‘wat iedere Nederlander moet weten’. Van Dis benadrukt dat de huidige generaties zich niet schuldig hoeven te voelen maar dat ze wel moeten weten wat onze voorouders gedaan hebben. Hij laat wat beelden zien die toen hoe tot op den dag van vandaag historische figuren kritiekloos worden vereerd, terwijl ze enorme misdaden hebben begaan. In de 17e eeuw werd Nederland niet voor niets “de wreedste natie ter wereld” genoemd.

Plato verdeelde de werkelijkheid in twee zijnssferen, materie en geest met als schakel de ziel. Het Antahkarana, nous legt de imaginaire verbinding tussen epithumia en thumos. Het zelfbewustzijn, dat meta-leren mogelijk maakt, kan als een recursiefproces worden opgevat. Het pentagram staat symbool voor zelfgelijkvormigheid, recursie.
Plato heeft al onderkend dat nous, de relatie tussen ‘Thumos en Epithumia’, het bekende Lichaam-geestprobleem, één medaille met twee kanten is. Plato heeft het dilemma al omschreven als kiezen we voor thumos of voor epithumia, de kwalitatieve of de kwantitatieve as, in de theosofie het rechter - of linkerpad (rechter - of linkerhand)?

Het leerproces van Plato zal 'De grote manipulator' Trump niet veranderen. De afgelopen decennia hebben te veel managers zich met het doorschuiven van problemen bezig gehouden. De hamvraag is nu of je voor het 'oplossen of doorschuiven' van problemen riant wordt beloond? Primair draait het nog steeds om het onderscheidt tussen thumos en epithumia van Plato. Al geeft Freud met zijn Über-ich, Ich en Es een nieuwe doorsnede. Het ééndimensionale marktdenken (Groupthink) viert hoogtij en werkt alleen nog maar contraproductief.

Carin Citroen Rentmeesterschap van de wereld (verjaardagsboodschap van Annie Besant in 1923):
De mensen hebben op vele manieren God gezocht, maar niet gevonden, omdat zij verkeerd zochten. Zij zochten hem in het woud en in het oerbos, in de woestijn en in een grot; zij zochten hem d.m.v. kastijding en marteling, door middel van kennis en argumenten, maar Hij ontsnapte hen steeds.
Op één plaats kan Hij zeker gevonden worden, daar waar zij Hem nooit zullen verliezen en dat is de plaats voorbij emotie en verstand, in de diepte van uw eigen Geest, die Hij waarlijk is. Daar verblijft Hij altijd in de Holte van het Hart, de verborgen God, het Licht voorbij het donker, de Eeuwige, die Kracht is en Liefde en Schoonheid. Vind hem daar, en daarna zul je hem overal zien, in elk mens, in elk dier, in iedere plant, in de ruimte die ons omgeeft in vreugde en verdriet, in genot en in kwellingen, zelfs in het donker van het kwaad en van de schaamte. Vereer hem in alle wezens; dien hem in alle noden; geef hem te eten in degenen die honger lijden, onderwijs hem in degenen die onwetend zijn; heb hem lief in degenen die niet beminnenswaardig zijn; maak van uw leven een tempel en van uw handelingen zijn offer. Dan zullen uw ogen eens de Koning in zijn Schoonheid aanschouwen, de hoogste manifestatie van God op aarde en u zult uitgroeien tot de volmaakt geworden Mens, de goddelijke Mens.”
Een hart dat liefheeft is een hart dat geeft, niet met een bepaald doel erachter, om er iets voor terug te krijgen: dat is politiek. We kunnen geen politici zijn hier in de Theosofische Vereniging, maar we kunnen dienaren zijn. Je kunt niet liefhebben als je niet dient – dienen niet in de zin van ‘voor wat hoort wat’ (you scratch my back and I'll scratch yours, vriendjespolitiek, Samenspel), maar met je hele hart. Wij zullen alleen waardige dienaren zijn die de ziekte van de koning verzorgen, wanneer we ophouden de aarde te exploiteren voor zelfzuchtige doeleinden en haar, onze zorgende moeder, onze geduldige moeder, met grote eerbied liefhebben. Dan zal de natuur onze verandering van ideeën vieren en daarop antwoorden door zich weer in een sappig groen en met bloemen bedekt land te ontwikkelen, waar voedsel in overvloed zal groeien voor iedereen en waar dieren kunnen grazen en vriendelijk behandeld zullen worden als onze jongere broeders. Wanneer zullen mensen begrijpen dat rentmeesterschap van de wereld een heel serieuze verantwoordelijkheid is, die we moeten delen?

Filmbazen of 'Niemand is maagd als hij gaat filmen' (Ariejan Korteweg Volkskrant 15 oktober 2016 bijlage Sir Edmund p. 64-69):
De chroniqueurs van somberte in de lagere klasse zijn ze genoemd, de filmmakers Jean-Pierre en Luc Dardenne. Ze leggen ons aanstekelijk eensgezind uit wie dáár nou eens invloed op hadden.
2. Filmregisseur: Roberto Rosselini
Luc: 'Ik houd ook van Francesco, giullare di Dio. Die monniken als stenen, die beginnen te bewegen in hun collectieve leven, dat zijn magnifieke beelden. En dan de grote teleurstelling als een van hen een leproos wil genezen en dat mislukt. Religie als instituut is voor ons niet belangrijk, maar de tien geboden en de bergrede zijn bronnen van inspiratie. Religie is ook diepe, gedeelde cultuur. Onze ouders leefden daarnaar. Iedereen was welkom, hongerigen kwamen eten, daklozen bleven overnachten.'
Jean-Pierre: 'Misschien hebben we daardoor niet die obsessie met materie die bij deze tijd hoort: dat je de zin van je bestaan zoekt in objecten. We kijken niet neer op plezier, maar onze films zijn wel een beetje streng en minimalistisch.'
Luc: 'Gelukkig zijn is je plicht vervullen, verantwoordelijk zijn voor andermans leven. Dat zie je in La fille inconnue. De mens is er om goed voor een ander te zijn. Dat proberen we in film te vertellen.'
3. Filmregisseur: Maurice Pialat
Jean-Pierre: 'Niemand is maagd als hij gaat filmen, je pakt links en rechts. Pialat is voor ons ook een les in vrijheid. Hij is een filmer van lichamen. Gisteren zag ik Sous le soleil de Satan. Dat beeld van Depardieu op de rug, dat massieve lichaam. Prachtig.'

Voetnoot Sprookjes (Arnon Grunberg Volkskrant van 28 oktober 2015):
De burger wil worden verleid.
Maandagavond dineerde ik in Pretoria met rechtsgeleerde Marinus Wiechers en enkele Zuid-Afrikaanse rechters. Wiechers heeft meegeschreven aan de Zuid-Afrikaanse en Namibische grondwet.
Halverwege het hoofdgerecht zei Wiechers: 'Eigenlijk is de constitutionele monarchie de beste staatsvorm. Je hebt iets nodig wat boven de democratie staat en voor continuïteit zorgt.'
Ik ben nooit zo'n monarchist geweest, maar ik begreep de redelijkheid van Wiechers argumenten. Ja, het was misschien een vergissing te denken dat de min of meer goed opgeleide en geïnformeerde burger geen sprookjes meer nodig zou hebben.
Tegenover de destructieve sprookjes die Europa momenteel teisteren, kunnen minder destructieve varianten worden geplaatst. Wat de EU bijvoorbeeld node mist, is een koningshuis en in navolging van Engeland zou Brussel burgers ook eens tot ridder moeten slaan.
De burger wil worden verleid. Niet alleen met 1 procent meer koopkracht, maar vooral met prachtige verhalen. En uiteraard ook met een griezelverhaal nu en dan.

Schepping, rentmeesterschap en de overheidstaak (p. 271):
Overheidstaak en normstelling In het CDA staat 'rentmeesterschap' als politiek principe niet op zichzelf. Het maakt onderdeel uit van het geheel dat de vier kernbegrippen samen vormen en moet gelijktijdig met de andere drie, gerechtigheid, gespreide verantwoordelijkheid en solidariteit, worden toegepast. De vier kernbegrippen vormen in hun onderlinge samenhang de richtingwijzer voor christendemocratische politiek. Gelijktijdige toepassing ervan leidt tot de beleidslijn dat gerechtigheid van de overheid vraagt het milieu tegen aantasting en roofbouw te beschermen, de publieke zorg te dragen voor ieders eerlijk aandeel in het vruchtgebruik en voorwaarden te scheppen voor de beleving van rentmeesterschap en solidariteit: de burger, de boer, de industrieel moeten bewerken en bewaren in gespreide verantwoordelijkheid en de naaste in de vruchten daarvan Iaten meedelen. Aldus dient de zorg voor het milieu zijn plaats te hebben in de verantwoordelijke samenleving. Het rapport 'Publieke gerechtigheid' (Wetenschappelijk lnstituut voor het CDA, 1990) leerde ons dat de overheidstaak daarin kan worden samengevat in de termen waarborgen, normeren en aanspraken honoreren, welke benadering ook is terug te vinden in het geactualiseerde Program van Uitgangspunten van het CDA (1993, art. 5).

WC eend-wetenschap grijpt om zich heen (Sandra Beckerman Volkskrant van 28 oktober 2015 p. 24):
Gekocht onderzoek en belangenverstrengeling tasten de geloofwaardigheid van de wetenschap aan.
Wetenschappers Jeroen van der Sluijs en Henk Tennekes schreven in een opiniestuk in NRC dat pesticiden betrokken moeten worden bij het onderzoek naar bijensterfte. Volgens Van der Sluijs belde Bayer de dag erna met zijn baas op de Universiteit Utrecht om verhaal te halen. Medeopsteller van het stuk Henk Tennekes kreeg na dit kritische artikel geen onderzoeksopdrachten meer van externe wetenschapsfinanciers en moest daardoor zijn huis verkopen.
Het huidige financieringssysteem leidt tot gekochte wetenschap en belangenverstrengeling. Een tweede probleem is dat het huidige financieringssysteem ertoe leidt dat vaak niet de juiste vragen worden gesteld.
De vraagstelling gaat niet meer uit van wetenschappelijke of maatschappelijke relevantie, maar wordt benaderd uit commercieel oogpunt: waar krijg je de beste financiering voor?
Volgens 60 procent van de hoogleraren van de Universiteit van Wageningen is de financiering doorslaggevend bij het bepalen van de onderzoeksonderwerpen. Door het ontbreken van overheidsfinanciering wordt er te weinig langdurig, fundamenteel en onafhankelijk onderzoek gedaan. Juist dat soort fundamentele, onafhankelijke onderzoek leidt tot wetenschappelijke doorbraken.

In dit kader is ook het afscheidscollege over de managementwetenschappen De kloof tussen theorie en praktijk van Prof. dr. Godfroij interessant.
Ik trek vijf conclusies:
1. Het gebrek aan relevantie van de managementwetenschappen is een reëel probleem. Een koerswijziging is nodig.
2. De hoofdoorzaak van dit probleem is de dominantie van een denkmodel''' en methodologie die niet voldoende aansluiten bij de praktijk. Alternatieve of zelfs klassieke benaderingen moeten de veelzijdigheid herstellen.
3. Ook de interactie tussen wetenschappers en praktijkmensen moet hersteld worden.
4. Onderzoeksgroepen die doorgaan hun koers te laten afhangen van tactisch gedrag binnen de wereld van de zuivere wetenschap, brengen hun eigen toekomst in gevaar door gebrek aan toegevoegde waarde voor de samenleving.
5. Het is dringend nodig het afrekensysteem ter discussie te stellen. Ik denk eerder aan afschaffen dan aan perfectioneren.

Het boek Schuldgevoel Over de behoefte aan dingen die we niet nodig hebben van Coen Simon gaat over het menselijk tekort, dat onze gemoederen al millennia bezig houdt.
‘Geluk is de geur van een nieuwe auto’, aldus de succesvolle reclameman Don Draper in de televisieserie Mad Men. Wat zit er verstopt in de dingen waardoor we ernaar kunnen verlangen alsof ons leven ervan afhangt? Waarom hebben we behoefte aan dingen die we niet nodig hebben? En waarom is goud eigenlijk zoveel waard? In Schuldgevoel, essay van de maand, volgt filosoof en publicist Coen Simon (winnaar van de Socrates Wisselbeker 2012) de gangen van onze verlangens, schulden en verspillingen. Op zoek naar de oorsprong van de economie stuit hij op een schuld die nooit kan worden afgelost: het menselijk tekort. We doen alles om maar van ons schuldgevoel af te komen, zelfs verspillen. Het doel van de economie is dan ook nooit de nul op de eindbalans. Hoe rationeel we de schaarse middelen ook verdelen, dit debet blijft altijd staan.
48/49: Vóór de zondeval leeft de mens in onschuld en zonder schaamte. Dat klinkt heel maagdelijk, maar daar is weinig romantisch aan. Adam en Eva hebben zichzelf zogezegd nog niet ontdekt. Ze zijn mensen zonder eigenschappen. Pas na hun de ontdekking van hun zelf wordt het bedekken zinnig en pas dan kunnen hun primaire verlangens liefdevol worden.
66: De dingen waarmee we ons omringen zeggen meer over onze ziel dan een MRI-scan van ons brein. Etc.
Het speelgoed is voor een kind wat het icoon is voor de gelovige. En dan zien we dat materialisme niet materie, maar geest als oorsprong heeft.
102: Op dit snijvlak tussen ernst en spel is de mens een onzeker wezen dat nog weleens wil doorslaan naar een van de twee kanten, of door gratuit alles te spelen, of door heel serieus en angstig te roepen om meer respect voor autoriteit.

Macron is juist de achilleshiel van de EU (Vincent Thepass Volkskrant 1 mei 2017 p. 18):
Macron belichaamt de oude politieke bubbel die een voedingsbodem is voor het rechtspopulisme.
Deze pro-Europese presidentskandidaat durft de wereld buiten de Franse grenzen te omarmen en loopt niet weg voor de globale veranderingen die hoe dan ook plaats gaan vinden. Macron belichaamt echter de oude politieke bubbel die de opkomst van het rechtspopulisme in de westerse wereld juist mogelijk heeft gemaakt.
Een groot deel van het potentiële rechts-populistisch electoraat heeft al decennia te maken met een vicieuze cirkel van flexibilisering, automatisering, loonmatiging en een constante dreiging van wegtrekkende werkgelegenheid naar lageloonlanden. Wanneer deze mensen vervolgens voor zichzelf op proberen te komen, krijgen ze van de architecten van die onzekerheid te horen dat ze zich onrealistisch en emotioneel opstellen: vrijhandel en liberalisering zijn de rationele oplossing die het algemeen belang verder zullen brengen.
Deze sussende verhalen zijn afkomstig van technocratische EU-instituties en traditionele politieke machtspartijen, groepen die intiem verbonden zijn met het multinationale bedrijfsleven dat juist profiteert van de neoliberale globaliseringstrend.
De rest van Europa kan hier echter van leren door verder te kijken dan simplistische tegenstellingen als pro-EU versus anti-EU, tekort. Laten we die problemen ook fundamenteel oplossen met een sociale, progressieve en democratische politiek.globalistisch versus xenofoob of rationeel versus emotioneel.
Trump, Wilders en Le Pen zijn symptomen van fundamentelere problemen, zoals economische onzekerheid en een democratisch tekort. Laten we die problemen ook fundamenteel oplossen met een sociale, progressieve en democratische politiek.

De man zonder eigenschappen (Duitse originele titel: Der Mann ohne Eigenschaften) is een roman in drie boeken van de Oostenrijkse auteur Robert_Musil. Tegen de achtergrond van het Wenen van 1913 en 1914 beschrijft hij de ideeën en mensvisie van zijn alter-ego Ullrich, een 32-jarige wiskundige.

Het samenbundelende principe de grens van een grens dat door Amanda Gefter op p. 349 wordt verwoord komt verdacht veel met de drie manifestaties van fohat - eenheid van alle eenheden DGL Deel I p. 467) of eenheid van eenheden DGL Deel I p. 698) of eenheid weerspiegeld in alle eenheden en elke eenheid DGL Deel II p. 668) - overeen.

G. de Purucker Bron van het Occultisme (Parabrahman-mulaprakriti)
Hoofdstuk Fohat, de dynamische energie van de kosmische ideatie
Fohat, de dynamische energie van de kosmische ideatie
212: Wanneer de dingen in elektrisch opzicht niet in evenwicht zijn, krijgen we de zeer warme of zeer koude dagen, de stormachtige dagen of de abnormaal rustige dagen. De bewegingen en werkingen van deze kosmische elektriciteit veranderen voortdurend van richting. De bliksem is één kort segment van een circulatie in de kosmos en is zeer nauw betrokken bij bepaalde vitale stromen tussen de zon en de aarde en de mens en de aarde; en die stromen bewegen zich door en naar en van de aarde en de meteoorsluier die haar omgeeft. Magnetisme is het alter ego van elektriciteit en elk is een ‘broeder-zoon’ van fohat. In wezen zijn wat wij zwaartekracht, elektriciteit en magnetisme noemen alle hetzelfde: drie manifestaties van fohat of de kosmische levenskracht zoals die zich in onze fysieke afdeling van het heelal voordoet. Dit heelal is niet verdeeld in graden die van elkaar zijn gescheiden, maar is een organisch geheel dat graden of stadia bevat die in elkaar overgaan, van het onzichtbare naar het zichtbare en nog verder omlaag weer naar het onzichtbare. Er zijn in feite geen radicale scheidingen, behalve in schematische zin.

John Algeo De donkere kant van het licht
De bijbelse mythe van de zondeval kan gezien worden als een verwijzing naar deze menselijke individualisatie en zijn gevolgen. In die mythe worden Adam en Eva, die de proto-mensheid vormen, er door de slang (de duistere engel) toe gebracht de vrucht te eten van de Boom van Kennis. De kennis die de vrucht geeft is die van hun eigen afgescheiden identiteit. In hun ongehoorzaamheid aan het goddelijke verbod om te eten, doen zij hun afgescheiden wil gelden – zij worden kiezende individuen. Dat is de Erfzonde, de straf hierop is verbanning uit de eenheid van de Tuin van Eden naar de diversiteit van de gevallen wereld. En de eerste man en vrouw behouden de gevolgen van hun afscheiding en geven die door aan hun afstammelingen – een gevallen natuur en ontvankelijkheid voor de grillen en verleidingen van Satan, de tegenstander, de personificatie van spirituele afgescheidenheid.
In de sterke eenvoud van de mythe van de Zondeval en de Erfzonde schuilt een grote waarheid. Wij erven de effecten van ons verleden, en een handelen dat misschien noodzakelijk geweest is – een zoektocht naar kennis, een volwassen worden, een bereiken van zelfstandigheid – kan gevolgen hebben die, als ze niet worden ingeperkt, niet goed zijn voor onze verdere ontwikkeling. Goede dingen uit het verleden kunnen slechte dingen worden in de toekomst.

Ina Belderis Ketterij door de eeuwen heen
Een ander belangrijk strijdpunt leidde tot verdere beschuldigingen tegen ketters: de leer van de erfzonde en de voorbeschikking. In de vierde eeuw verwierp Pelagius de voorbeschikkingsleer van Augustinus en wees hij iedere gedachte aan de zondeval van Adam en Eva af. Volgens Pelagius worden de fouten van de mens niet veroorzaakt door ingeboren slechte neigingen, maar door het vermogen om te kiezen. Wanneer men dit vermogen niet goed gebruikt, is men schuldig: zonde is een zaak van de wil. Pelagius verwierp de opvatting van Augustinus dat de mens was verdoemd tengevolge van de daden van Adam; hij beschouwde de dood als iets natuurlijks, niet als een straf. Het Pelagianisme werd in de zesde eeuw in de ban gedaan.

H.P. Blavatsky Isis ontsluierd (p. 387):
Men zal opmerken dat deze filosofie van de cyclussen, die door de Egyptische hiërofanten door de ‘cyclus van noodzakelijkheid’ werd gesymboliseerd, tevens de beeldspraak van de ‘zondeval’ verklaart. Volgens de Arabische beschrijvingen was elk van de zeven kamers van de piramiden – die verhevenste van alle kosmische symbolen – genoemd naar een planeet. De bijzondere architectuur van de piramiden getuigt op zichzelf al van het metafysische denken van de bouwers ervan. De top verliest zich in de heldere, blauwe lucht van het land van de farao’s, en stelt symbolisch het oorspronkelijke punt voor, dat zich verliest in het onzichtbare heelal, vanwaar het eerste ras van de spirituele prototypen van de mens begon.

De Geheime Leer Deel I Stanza 3 Het ontwaken van de kosmos (p. 93):
(a) Het schijnbaar paradoxale gebruik van de uitdrukking ‘zevende eeuwigheid’, die zo het ondeelbare verdeelt, is in de esoterische filosofie toegestaan. Deze verdeelt grenzeloze duur in onvoorwaardelijke eeuwige en universele tijd en een voorwaardelijke tijd (khandakala, gebroken tijd). De ene is de abstractie of het noumenon van eindeloze tijd (kala); de andere het periodiek hierdoor optredende verschijnsel, als het gevolg van mahat (de universele intelligentie, beperkt door de duur van het manvantara).
Mahat, de eerstgeborene van Gnana (of gnosis), kennis, wijsheid of de logos is dan voor de occultisten een weerspiegelde schim van het absolute NIRGUNA (Parabrahm, de ene werkelijkheid, ‘zonder kenmerken en eigenschappen’: zie de Upanishads). Voor sommige aanhangers van de Vedanta daarentegen is mahat een manifestatie van prakriti of stof.

De Geheime Leer Deel II, Stanza 9 DE LAATSTE EVOLUTIESTADIA VAN DE MENS (p. 216):
(a) De 'zondeval’ vond volgens de oude wijsheid en de oude geschriften plaats, zodra Daksha (de gereïncarneerde schepper van mensen en dingen in het begin van het derde Ras) verdween om plaats te maken voor dat deel van de mensheid dat zich had ‘gescheiden’.

Onfrisse filantropen (Eric Smit 5 mei 2014):
Ook stichting Topas richt zich op culturele en wetenschappelijke doelen. In 2012 werd bekend dat Topas de leerstoel corporate governance & capital markets aan de Universiteit Nyenrode sponsort. Deze leerstoel wordt bezet door Paul Frentrop, die zijn inaugurele rede heel toepasselijk de titel 'Andermans geld' meegaf. Frentrop is de biograaf van Pierre Vinken die ooit bestuurder was van stichting Topas. De stichting heeft geen website, doet geen mededelingen en heeft geen jaarrekeningen gedeponeerd.
Het OM kón hier geen actie tegen ondernemen volgens mij, simpelweg omdat de wet niet is overtreden. En ook (destijds) minister Donner gaf aan dat hij geen middelen had om in te grijpen. Anderzijds hebben alle betrokkenen bij de verkoop van Stichting PVH behoorlijk zitten slapen. Dat maakt de handelwijze van Vinken c.s. er evenwel niet minder kwalijk om, laat dat gezegd zijn.

====

Friedrich Nietzsche (Eeuwige wederkeer, Eeuwige nu, Individueel – en Collectief)

Zouden we de vriendschap meer moeten vieren? Jacobine op 2 7 augustus 2022 NPO2):
Op Valentijnsdag vieren we de liefde. Hoe verhoudt vriendschap zich tot liefde? Is vriendschap misschien zelfs de hoogste vorm van liefde? Jacobine spreekt met theatermaker Marjon Moed, single en pleitbezorger van de rechten van alleenstaanden. Voor haar betekent haar single-zijn niet dat haar leven 'onaf' is: haar bijzondere vriendschappen maken haar juist tot een rijk mens. Paul van Tongeren, Denker des Vaderlands, is ook te gast. 'We moeten af van het idee dat de romantische liefde boven alles staat', vindt hij.

Leven en werk van Albert Camus\\ Deel 11: De verwantschap van Albert Camus met André Malraux en andere schrijvers (Piet Ransijn Civis Mundi Digitaal #99 juni 2020):
Malraux heeft het over “een élan waar pijn en broederschap onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn,” en boven zichzelf uitstijgen “overmand door kameraadschap die ze niet eerder zo gevoeld hebben,” die epische vormen aanneemt en ook “boven de geschiedenis uitstijgen... en de wereld lijkt even ’vol en mysterieus’.” Alsof zo het eeuwige wordt aangeraakt, dat boven de tijd uitstijgt en mythische proporties krijgt in een “bovenhistorisch kader” waarin gebeurtenissen een diepere zin krijgen. Ze worden als het waren boven de absurde alledaagsheid uitgetild, door op heroïsche en kameraadschappelijke wijze ‘het stempel van het eeuwige te drukken op het tijdelijk bestaan’, in termen van Nietzsche (Rensen, p 168-71).

‘Als dit een echte crisis was, zouden we iets hebben geleerd’ (Bert Wagendorp de Volkskrant 7 december 2021 p. 13-15):
In de coronacrisis kijkt iedereen voortdurend – ook hijzelf – naar cijfers en oplossingen, maar dat zou niet het enige moeten zijn, zegt Denker des Vaderlands Paul van Tongeren. En met een van die oplossingen, een vaccinatieplicht, ‘maken we onszelf tot tiran van de samenleving’.
Goed, maar wat moeten we met het antwoord?
‘Dit gaat over zelfkennis. De vraag waar zelfkennis goed voor is, is een vraag die een gebrek aan zelfkennis suggereert. Aristoteles zegt: de mens verlangt van nature naar kennis. Dan zeg je ook niet: waar is dat nou goed voor? Dan weet je niet hoe belangrijk het is dingen te leren kennen. Zelfkennis is toch voor de meesten van ons belangrijker dan te weten hoe een spike-eiwit eruitziet? Waarom weet iedereen dat nu? Omdat we de illusie hebben dat we daarmee iets kunnen doen. We zijn zo gefocust op de oplossing van het probleem, alsof het alleen maar gaat om het probleem weg te werken.’

Paul van Tongeren Leven is een kunst Over morele ervaring, deugdethiek en levenskunst
Deugdethiek gaat terug op de oudste theorie of filosofische benadering van de moraal, die van Aristoteles. In een mensenleven gaat het volgens hem om geluk: het hoogste goed is een geslaagd leven. Hierbij spelen deugden (houdingen; karaktertrekken) een centrale rol: moed, verstandigheid, maat en rechtvaardigheid. Van Tongeren laat zien hoe deze benadering in de loop van de eeuwen is uitgebreid en gecorrigeerd onder invloed van bijvoorbeeld de stoïcijnen, het christendom en Nietzsche. In deze inzichtgevende vergelijkende studie wordt een hoofdstuk gewijd aan de populaire filosofie van de levenskunst, waaraan de namen van Hadot, Schmid en Dohmen zijn verbonden. De gedachtegangen worden helder en toegankelijk uitgelegd, wat niet wegneemt dat een ingewikkelde en abstracte problematiek aan de orde is.

Dood en chaos: we zijn er niet meer aan gewend (Olaf Tempelman Volkskrant 23 mei 2020):
Leven in een onzekere situatie was in veel landen ook vóór corona al de realiteit. Voor inwoners van het bevoorrechte deel van de wereld is het echter een enorme schok.
De Franse president Macron was de eerste die koos voor de zwaarste metafoor. ‘We zijn in oorlog’, zei hij toen het coronavirus zijn eerste slachtoffers maakte in Frankrijk. De Spaanse premier Sánchez gebruikte de oorlogsmetafoor om noordelijke EU-lidstaten te kapittelen. ‘We zitten in een oorlog, en in een oorlog stel je geen voorwaarden aan solidariteit.’ De premier van Nederland sprak niet van een oorlog, maar wel van ‘een van de hevigste crises waar Nederland ooit mee te maken heeft gehad buiten oorlogstijd’.
Het is geen voorrecht te moeten improviseren in onzekere omstandigheden – het is wel een toestand waar voor die coronacrisis begon slechts een klein stukje van de wereld van verschoond bleef. Improviseren gaat makkelijker als je niet anders gewend bent. Toch zijn in Nederland de afgelopen weken enorme reservoirs aan improvisatievermogen aangeboord. Niemand weet hoe de wereld er in het PostCovidium uit zal zien, maar het zou zomaar kunnen dat het bevoorrechte stuk dan wat meer lijkt op de rest van de wereld.

Beste leraar, we kunnen je niet missen (Olaf Tempelman Volkskrant 14 april 2018 Ode aan de leraar p. 3-5):
Échte leraren zijn overal ter wereld hetzelfde: geduldig, begripvol, bescheiden. Hun lessen blijven ons een leven lang bij. Koester hen.
Begripvol en geduldig
De leraar is een mensensoort die in alle tijden en cultuurgebieden herkenbaar blijft. Ik heb door de jaren heen in diverse landen diverse beroepsgroepen bevraagd. Ik beweer op deze plek dat alleen echte leraren de kunst verstaan van het immer geduldig uitleggen en het begripvol corrigeren. Het maakt niet uit of het Nederlandse, Bulgaarse of Argentijnse leraren zijn.
Over begripvol corrigeren gesproken: auteurs van deze krant profiteren van een forse geaccumuleerde lerarenkennis.
Goed, beter, best
Dat er ondanks duizend onderwijsvernieuwingen, commissies, managers, stuurgroepen, lerarenregisters en matige salarissen nog altijd zo veel mensen bewust voor dit ambacht kiezen, mag fungeren als bewijs van het bestaan van 'de geboren leraar' en zijn tijdloosheid. Tijd dus voor een herwaardering van en een eerbetoon aan die geboren leraar. Onze vervelendste docenten keren later terug in onze dromen en onze groepstherapieën - aan onze beste docenten danken we veel van wat we in de rest van ons leven bereiken. Ze zeggen weleens dat je alle beroepen kunt missen op drie na: de boer, de dokter en de leraar.

NLP Nieuwsbrief Positief = negatief & negatief = positief
Nietzsche zei al dat twee soorten mensen een gelukkig leven hadden. Zij die te negatief waren en zij die te positief waren. Mensen die te negatief zijn, hebben het een tijdje zwaar, maar daarna valt alles weer mee. Mensen die te positief zijn, hebben het een tijd leuk en daarna valt het tegen. Alleen mensen die denken dat ze realistisch zijn, hebben volgens Nietzsche een naar leven. Neuro-Linguïstisch Programmeren (NLP) gaat uit van het idee dat je beter te negatief kan zijn, zodat later alles meevalt. Het ironische lot van NLP is dat vervolgens hele volksstammen “NLP” trainers gingen denken dat NLP zou gaan over positief denken. Daar is dus geen sprake van.

De axiale periode of spiltijdperk is de periode van 800 v.Chr. tot 200 v.Chr. waarin radicale culturele veranderingen plaatsvonden. De naam is gemunt door Karl Jaspers in zijn Vom Ursprung und Ziel der Geschichte vanwege de vernieuwingen in religie en filosofie in die periode. Naast het monotheïsme in het Midden-Oosten, ontstonden in China het confucianisme en taoïsme, in India het hindoeïsme en boeddhisme en in Griekenland het rationalisme. Deze veranderingen zouden tot op heden de basis vormen van de samenleving.

Wacht ons een nieuwe catastrofe? Hoe de geld- en graaicrisis terug te dringen (Piet Ransijn Civis Mundi Digitaal #34 december 2015):
Toelichting op het Übermensch-idee en ideaal als ‘Caesar met de ziel van Christus’
“Terwijl Jezus zoals Boeddha zich onderscheidde door een andere manier van handelen, onderscheidden de christenen zich alleen door een ander geloof.” Jezus leerde dus een verlichte manier van leven, een levenswandel en levenspraktijk om op aarde in de hemel te kunnen leven zoals hij, volgens filosoof Karl Jaspers in Nietzsche und das Christentum (Ned vertaling Leonardo en Nietzsche, p 97 e.v., p 89 e.v. Zie ook Leo Tolstoi, The Kingdom of Heaven is Within You, Opstanding en de op Jezus geïnspireerde figuren van Aljosja in De Gebroeders Karamazow en Prins Mysjkin in De Idioot).

Karl Jaspers boek Leonardo en Nietzsche
De combinatie van twee studies over Leonardo da Vinci en Nietzsche brengt twee niet al te heterogene figuren bijeen. Beiden leefden in een tijd van omkeer en vernieuwing; beiden waren mannen die een hoge eenzame weg gingen en moedig aan hun overtuiging vasthielden. In zekere zin behoren beiden tot één periode, de periode van het individualisme, dat in de Middeleeuwen was gevormd in de sfeer van christelijke innerlijkheid. Deze periode kwam met de Renaissance tot ontplooiing en bereikte een hoogtepunt bij Nietzsche. Maar deze denker vormt door zijn krampachtige instelling tot het leven toch ook een tegenstelling tot de dynamisch-universele 15e-eeuwer.
De studie over Leonardo da Vinci is dezer dagen extra interessant omdat de kunstenaar-uitvinder door de bestseller De Da Vinci Code van Dan Brown weer in de belangstelling is komen te staan.

Over Joep Dohmens theorie van de levenskunst - Ethiek voorbij Nietsche (Fernando Suarez Civis Mundi Digitaal #1 28 september 2010):
Liberaal humanisme
Als er in het liberale humanisme, van bijvoorbeeld Jeremy Bentham en John Stuart Mill, sprake is van levenskunst dan voornamelijk in de zin van een calculerende ethiek, die het geluk van het individu centraal stelt en dit geluk dan veelal relateert aan succes.[1] Economische voortvarendheid is wel één van de belangrijkste kenmerken van succes, maar in ruimere zin kan succes ook gezien worden als het bereiken van vooropgestelde doelen.
[1] J. Bentham, Introduction to the Principles of Morals and Legislation, Batoche Books, Kitchener, 2000 (17811). Zie vooral hoofdstuk 4 „Value of a Lot Pleasure and Pain. How to be Measured". J.S. Mill, On Liberty, Cambridge University Press, vooral hoofdstuk 3, „Of Individuality, as One of the Elements of Well-Being" (in het bijzonder p. 59-60).
Existentialistisch humanisme
Joep Dohmens werk ligt vooralsnog in de traditie van het existentialistisch humanisme. Dit humanisme is de erfgenaam van het idealistisch bildungshumanisme van de vroege Romantiek, waartoe men Goethe, Schiller, Herder, maar ten dele ook Kant en het Duits idealisme kan rekenen.[12] Hier is de band tussen het subject en het "absolute" nog niet verbroken, ook al treedt dit "absolute" in verschillende gedaanten op - bij Kant neemt het bijvoorbeeld de vorm aan van een universele zedelijkheid: das Sittengesetz.[13] Centraler nog dan het werk van Kierkegaard is voor de ontwikkeling van het moderne existentialisme het denken van Nietzsche.
Anders dan in het existentialistisch humanisme bestaat er in het romantisch bildungshumanisme nog een binding met het absolute. Hoewel men in Schopenhauer en Kierkegaard voorlopers van het moderne existentialisme kan zien, wordt vooral in het werk van Nietzsche de breuk met het absolute in alle ernst doordacht. Terwijl het liberale en socialistische denken nog aan een universele normatieve sfeer vasthouden, herkent het existentialistische denken hierin een hang naar het absolute. Vooral bij Nietzsche wordt de breuk met het absolute in al zijn tragische consequenties doordacht.

Naar ratio (Roger Abrahams Volkskrant 1 november 2017 V4-7):
Voor zijn tweede avondvullende show reisde cabaretier Tim Fransen naar Kaliningrad, op zoek naar de erfenis van filosoof Immanuel Kant. De Volkskrant mocht mee. En had erna nog geen benul van hoe de grote Verlichtingsdenker uiteindelijk in de voorstelling terechtkomt.
Denker van de Verlichting
Immanuel Kant (1724-1804) geldt als een van de belangrijkste denkers van de Verlichting. Hij oefende grote invloed uit op de ontwikkeling van de westerse filosofie. Arthur Schopenhauer noemde Kants Kritik der reinen Vernunft (1781) het 'belangrijkste boek dat ooit in Europa verschenen is'. De opvatting over het godsbewijs is als een rode draad in Kants kritieken aanwezig. In zijn kritieken betoogt hij dat een godsbewijs volgens de zuivere rede onmogelijk is. Desondanks bleef hij theïst.
Driften
'Latere denkers, zoals Schopenhauer, Nietzsche en Freud, hebben laten zien dat de mens wordt geregeerd door allerlei driften en irrationele processen', doceert hij. 'En denkers uit de Romantiek - Herder, Schiller en Fichte - vonden dat de essentie van de mens niet ligt in zijn rationele vermogen, maar juist in de cultuur waarin hij is opgegroeid. blackred%identiteit gaat over verschillen tussen groepen mensen, niet over overeenkomsten of solidariteit.'
Daarom is Kant relevant voor onze tijd, stelt Fransen. 'Kants universele ethiek redden, dat is wat ik probeer te doen. Die kan mensen binden.' Maar als ze niet op de Rede gebaseerd mag zijn, waarop dan wel? 'Op onze fundamentele gebrekkigheid, denk ik. Daar wil ik het in mijn voorstelling over hebben. We zijn niet perfect en daar schamen we ons allemaal weleens voor. Toch moet iedereen uiteindelijk erkennen dat hij tekortschiet, langzaam uit elkaar valt en, zonder te weten wat de bedoeling is van dit leven, de dood tegemoet gaat. Die gedeelde gebrekkigheid drijft ons in elkaars armen. Althans, dat wordt mijn these.'

'Ik vergeet vaak dat ik De Da Vinci Code heb geschreven' (Steffie Kouters interviewt Dan Brown Volkskrant 30 september 2017):
Dan Brown is de Da-Vinci-Code-man. Wereldwijd werden van de bejubelde en bekritiseerde roman 81 miljoen exemplaren verkocht. Bij het uitkomen van zijn nieuwe boek, Oorsprong, doet de teruggetrokken schrijver een boekje open over zijn leven.
U bent zeer betrokken bij de toekomst van de samenleving, zei Esther Ritman van de Amsterdamse Bibliotheca Philosophica Hermetica, waar u geregeld inspiratie opdoet.
'Alles verandert zo snel. Om de Oude Grieken te bestuderen, moest je eeuwen en eeuwen terug in de geschiedenis. Nu, in 2017, hoef je maar een generatie terug te gaan om een antieke cultuur te onderzoeken. Onze ouders groeiden op zonder internet, zonder smartphone, zonder satellieten. Mijn vader zat bij de marine; de post naar mijn moeder deed er weken over. Nu mail je: 'Geef de kinderen een nachtkus.' De vraag is of onze ethiek, moraliteit en persoonlijkheden zich snel genoeg ontwikkelen om alle veranderingen aan te kunnen. Van kernenergie tot stamceltechnologie. Dat brengt ethische vraagstukken met zich mee. 'Mijn moeder had leukemie, volgens de voorspellingen zou ze tien jaar geleden al overleden zijn. Ze is net gestorven...' Stopt.

Het vraagstuk dat het Filosofisch kwintet 5 augustus 2018 heeft besproken is niet nieuw. Dan Brown behandelt dit thema in zijn boek Oorsprong namelijk Waar komen we vandaan, en waar gaan we heen?

Untermensch is een begrip uit de nationaalsocialistische ideologie (het nazisme). Dit begrip fungeert hierin als tegenhanger van het begrip ''Übermensch dat voor het eerst door aanhangers van de Reformatie werd gebruikt, maar het kreeg pas echt bekendheid door de Duitse filosoof Nietzsche. Later werd het door de nazi's geherdefinieerd en in hun rassenleer gebruikt.

Martin Drenthen Grenzen aan wildheid Wildemisverlangen en de betekenis van Nietzsches moraalkritiek voor de actuele milieu-ethiek
§2. Het natuurbegrip in Nietzsches antropologie (p. 43):
Behalve met betrekking tot de natuurwetenschappen en de kosmologie, speelt het natuurbegrip ook een rol in Nietzsches antropologie. Hierover zijn eveneens enkele studies verschenen. Richard Schacht (1988) wijst er bijvoorbeeld op dat het natuurbegrip bij Nietzsche fungeert als een tegenbegrip (these + antithese) tegenover allerlei morele concepten die de menselijke mogelijkheden vastleggen. De menselijke natuur wordt daarmee, aldus Schacht, een term die de openheid van het menselijke leven aanduidt.
§3. Nietzsches latere werk (p. 90):
Nietzsche richt in zijn laatste werken nogmaals expliciet zijn kritiek op de dominante houding ten opzichte van de natuur (in Afgodenschemering en De antichrist) en hij reflecteert op zijn eigen natuurlijkheid (in Ecce Homo). De twee werken waarin het natuurbegrip nog het meest aan de orde komt zijn Afgodenschemering, waarin hij nog regelmatig over natuur spreekt106, en De antichrist. Vloek op het Christendom (Der Antichrist. Fluch auf das Christenthum, geschreven en ter publicatie gereed gemaakt in 1888, verschenen als nagelaten werk). Hierin speelt het natuurbegrip vooral een rol in zijn kritiek op het christendom, namelijk als ‘tegenbegrip van God’.107
§4. De natuurvisie van het sociaal-constructivisme (p. 196):
196: Als sleutelconcept in de moraalkritische milieu-ethiek fungeert het natuurbegrip primair als tegenbegrip van de moraal. Maar we kunnen het begrip in de milieu-ethiek niet achterwege laten, omdat we onvermijdelijk een antwoord moeten formuleren op de vraag hoe we ons tot de werkelijkheid verhouden. We interpreteren onszelf en de werkelijkheid om ons heen onvermijdelijk steeds opnieuw. We spreken onvermijdelijk (impliciet dan wel expliciet) over ‘de’ natuur, maken voortdurend met een zekere waarheidspretentie claims over de aard en morele betekenis van de werkelijkheid. We kunnen niet anders dan trachten de natuur die om uitleg vraagt hermeneutisch ‘toe te eigenen’.44

P.D. Ouspensky Book 18 - A New Model of the Universe
Eternal recurrence
The name of Gautama the Buddha who was almost, if not exactly, a contemporary of Pythagoras and who also taught eternal recurrence, is very seldom mentioned in connection with this idea, in spite of the fact that in Buddha's teaching of the "wheel of lives" the idea is clearer than anywhere else — although it is obscured almost beyond recognition by ignorant interpretations and translations.
Nietzsche contributed a great deal to the popularisation of the idea of eternal recurrence, but he has added nothing new to it. On the contrary, he introduced several wrong concepts into it, as for instance his calculation, which mathematically is altogether wrong, of the mathematical necessity for the repetition of identical worlds in the Universe.
[Nietzsche attempts to prove the necessity for repetition in Euclidean space, and in ordinary, i.e. one-dimensional, time. His understanding of the idea of repetition was that somewhere in the infinite space of the Universe, an Earth exactly like the one we live on must be repeated. Then the same causes will create the same effects; and as a result there will be a room somewhere, exactly like that in which I am sitting, and in that room a man exactly like me with an exactly similar pen will write what I am writing now. Such a construction is possible only with a naïve understanding of time.
Nietzsche proves the necessity for repetition roughly in the following way. According to him, if we take a certain number of units and examine their possible combinations, the combinations that occurred once are bound to recur in the course of time. If the number of units is large, repetitions will be more frequent, and if the number of units is infinite, everything is bound to repeat.
This is in fact wrong simply because Nietzsche fails to see that the number of possible combinations will grow in a much higher ratio than the number of units. Consequently, the number of possible repetitions, instead of increasing, will diminish. Thus, with a certain, not even infinite but merely large, number of units, the number of combinations will be infinite and the probability of repetition will equal zero. Given an infinite number of units, even the possibility of repetition is out of the question. — PDO.] But though he made mistakes in the attempts to prove his theories, Nietzsche emotionally felt the idea of eternal recurrence very strongly. He felt the idea as a poet. Several passages in his Zarathustra, and in other books where he touches upon the idea, are perhaps the best he ever wrote.

Nietzsche en de toekomst
Ik was zo bezig met de Duitse romantiek de laatste tijd. Nu zie ik zowel op de weblog van Lorenzo Ravagli als op de website van het tijdschrift ‘Erziehungskunst’, waar Ravagli redacteur is, een nieuw artikel van hem staan (die worden gelijktijdig bediend), dat hier op ingaat en de brug slaat naar Steiner en de antroposofie, en wel via Nietzsche en de ontwikkelingen na hem. Het artikel maakt deel uit van een serie waar Ravagli aan werkt, over de biografie van Steiner, mede naar aanleiding van diens 150e geboortejaar in 2011. Dit artikel past zo mooi bij waar ik momenteel mee bezig ben, ook al gaat het dit keer niet over Spinoza, dat ik het hier graag laat volgen. Het is wel allemaal Duits helaas. Het artikel heet ‘Da – plötzlich – wurde eins zu zwei’:
‘In den Ur-Intuitionen der deutschen Aufklärer, Idealisten und Romantiker war die gesamte Anthroposophie veranlagt: Herder sah die Menschheit als eine Art Weltenbaum, als ein gewaltiges Gewächs, das in der Natur, der Mutter Erde, wurzelt und mit seinen Zweigen und Blüten, den Völkern, Kulturen und Religionen in den Himmel ragt.
Der geniale Nietzsche hatte frühzeitig diagnostiziert, in welche Richtung die Deutschen sich bewegten, als er von der »Exstirpation« des deutschen Geistes zugunsten des Deutschen Reiches sprach. Am Niedergang der Kultur litt Nietzsche mit seiner empfindsamen Seele so sehr, dass er sich in den Wahnsinn flüchtete. Auf einmal sollte sich nicht mehr die Menschheit im spirituellen Weltenbaum vereinigen, sondern die Proletarier aller Länder, um die Kapitalisten auszurotten. In Sils-Maria dichtete der große Diagnostiker seiner Zeit:
Hier saß ich, wartend, wartend, – doch auf Nichts,
Jenseits von Gut und Böse, bald des Lichts
Genießend, bald des Schattens, ganz nur Spiel,
Ganz See, ganz Mittag, ganz Zeit ohne Ziel.
Da, plötzlich, Freundin! wurde Eins zu Zwei –
– Und Zarathustra ging an mir vorbei...

Het was Goethe die meer dan wie dan ook een heldhaftige poging heeft gewaagd de wetenschap te integreren met de traditionele wijsheid.
Een wetenschap van de gehele persoon, de basis voor een ééngeworden cultuur. Het verenigen van de tegenstellingen gebeurt op een hoger niveau.
Carl Jung spreekt in dit kader van het “Gegensatzprinzip” en Goethe van “Die geeinte Zweinatur”.

Heijerman, Jacobs, Korthals & Wouters boek Praktische filosofie (p. 126):
Nietzsche’s aanklacht tegen de moderne westerse cultuur geldt het soort mens dat deze cultuur heeft voortgebracht en nog steeds produceert: het kuddedier, de massamens.
Joep Dohmen: Nietzsche betoogt dat het verwerven van een tweede natuur niet verloopt via pure introspectie of zelfinkeer. Zelfzorg verloopt niet via de kennis van een innerlijke waarheid, die dan vervolgens in een concreet levensplan gestalte krijgt. Wel gaat het om een ontdekkingsreis waarbij elk individu in zijn veranderlijke leven te midden van de voortdurend veranderende omstandigheden zijn eigen koers moet bepalen. Het leven is eerst en vooral een ambacht, waarbij het individu zichzelf een bepaalde vorm en eenheid moet verschaffen: ‘ons zelf maken, uit alle elementen een vorm creëren – dat is de opgave! Steeds die van een beeldhouwer! Van een productief mens! Niet door kennis, maar door oefening en een voorbeeld worden wij zelf! Het menselijk leven speelt zich immers niet geïsoleerd af, maar te midden van tal van reeksen voortdurend verschuivende ordeningen die tezamen de werkelijkheid uitmaken: familie, relaties, buurt, werk, technologische ontwikkelingen, en wat al niet.

De notie van ressentiment was een sleutelbegrip binnen zijn ideeën met betrekking tot de meester-slaafproblematiek en de daaruit volgende geboorte van de moraal, die hij uiteenzette in Jenseits von Gut und Böse. Nietzsche gebruikte de notie van ressentiment voor het eerst in zijn boek On the Genealogy of Morality.

Pythagoras:	Boeddhisme (Samsara en Nirwana):	Friedrich Nietzsche:	Levenskunstenaar:
1. Monade	4. ‘Gulden Middenweg’, beëindigen van ‘lijden’	Zarathustra	Heer >>>>	Heerser(smoraal)
2. Duade	3. Beëindiging van ‘lijden’	Übermensch	|	|
3. Triade	2. Ontstaan van ‘lijden’	Wil tot macht	Vijand <<<<	Slaaf (slavenmoraal)
4. Tetrade	1. Het ‘lijden’	Eeuwige wederkeer	Slachtoffer

De levensontkennende slavenmentaliteit van de joods-christelijke traditie heeft volgens Nietzsche afgedaan. Nietzsche was van mening dat de slavenmoraal was ontstaan als verzet tegen de heersende orde. Daarom poneerde Nietzsche de slavenmoraal als een moraal die een externe oorzaak heeft. Hiertegenover stelde hij de heersersmoraal, de moraal die zonder invloeden van buitenaf ontstond. De slavenmoraal is immer tegen de heersersmoraal gekeerd. De heersersmoraal is de moraal voor degenen die uit ware kracht sterk, mooi en voornaam de wereld willen tegemoettreden. De slavenmoraal staat in de ogen van Nietzsche symbool voor alles wat zwak is, maar vooral sluw om uit bedrog macht te verkrijgen. Na zijn geestesverduistering heeft zijn zuster Elisabeth Förster-Nietzsche de promotie van zijn gedachten op zich genomen, door deze een plaats te geven in het extreem nationalistische denken, waarbij de slavenmoraal werd geïdentificeerd met het Jodendom, en de Übermensch met de edel-Germaan, zoals deze zich manifesteerde in de Duitser van de nieuwe tijd, wedra van het nationaal-socialisme. Het blijft zeer de vraag of Nietzsche zelf ooit met deze banale interpretatie van zijn denken zou hebben ingestemd. Als prominent NSDAP-partijlid wist zijn zuster hem niettemin postuum te verheffen tot geestelijk voorganger van het nationaal-socialisme.
Nietzsches denken is een voortdurende herwaardering van het voorafgaande met de kennelijke bedoeling uiteindelijk elke metafysica en moraal achter zich te laten.

Friedrich Nietzsche: ‘we hebben ons tegenover onszelf voor ons bestaan te verantwoorden; bijgevolg willen wij ook de werkelijke stuurman zijn van dit bestaan en niet dulden dat onze existentie op een gedachtenloze toevalligheid gaat lijken.’
Voor Nietzsche is de heer degene die de weg van de emancipatie heeft doorlopen en de slaaf is de conformist.

Friedrich Nietzsche
Übermensch
An einen Fortschritt in der Geschichte der Menschheit – oder in der Welt überhaupt – glaubt Nietzsche nicht. Für ihn ist folglich das Ziel der Menschheit nicht an ihrem (zeitlichen) Ende zu finden, sondern in ihren immer wieder auftretenden höchsten Individuen, den Übermenschen. Die Gattung Mensch als Ganzes sieht er nur als einen Versuch, eine Art Grundmasse, aus der heraus er „Schaffende“ fordert, die „hart“ und mitleidlos mit anderen und vor allem mit sich selbst sind, um aus der Menschheit und sich selbst ein wertvolles Kunstwerk zu schaffen. Als negatives Gegenstück zum Übermenschen wird in Also sprach Zarathustra der letzte Mensch vorgestellt. Dieser steht für das schwächliche Bestreben nach Angleichung der Menschen untereinander, nach einem möglichst risikolosen, langen und „glücklichen“ Leben ohne Härten und Konflikte. Das Präfix „Über“ in der Wortschöpfung „Übermensch“ kann nicht nur für eine höhere Stufe relativ zu einer anderen stehen, sondern auch im Sinne von „hinüber“ verstanden werden, kann also eine Bewegung ausdrücken. Der Übermensch ist daher nicht unbedingt als Herrenmensch über dem letzten Menschen zu sehen. Eine rein politische Deutung gilt der heutigen Nietzscheforschung als irreführend. Der „Wille zur Macht“, der sich im Übermenschen konkretisieren soll, ist demnach nicht etwa der Wille zur Herrschaft über andere, sondern ist als Wille zum Können, zur Selbstbereicherung, zur Selbstüberwindung zu verstehen.
Wille zur Macht
Der „Wille zur Macht“ ist erstens ein Konzept, das zum ersten Mal in Also sprach Zarathustra vorgestellt und in allen nachfolgenden Büchern zumindest am Rande erwähnt wird. Seine Anfänge liegen in den psychologischen Analysen des menschlichen Machtwillens in der Morgenröte. Umfassender führte es Nietzsche in seinen nachgelassenen Notizbüchern ab etwa 1885 aus.
Zweitens ist es der Titel eines von Nietzsche auch als Umwertung aller Werte geplanten Werks, das nie zustande kam. Aufzeichnungen dazu gingen vor allem in die Werke Götzen-Dämmerung und Der Antichrist ein.
Drittens ist es der Titel einer Nachlasskompilation von Elisabeth Förster-Nietzsche und Peter Gast, die nach Ansicht dieser Herausgeber dem unter Punkt zwei geplanten „Hauptwerk“ entsprechen soll.
Die Deutung des Konzepts „Wille zur Macht“ ist stark umstritten. Für Martin Heidegger war es Nietzsches Antwort auf die metaphysische Frage nach dem „Grund alles Seienden“: Laut Nietzsche sei alles „Wille zur Macht“ im Sinne eines inneren, metaphysischen Prinzips, so wie dies bei Schopenhauer der „Wille (zum Leben)“ ist. Die entgegengesetzte Meinung vertrat Wolfgang Müller-Lauter: Danach habe Nietzsche mit dem „Willen zur Macht“ keineswegs eine Metaphysik im Sinne Heideggers wiederhergestellt – Nietzsche war ja gerade Kritiker jeder Metaphysik –, sondern den Versuch unternommen, eine in sich konsistente Deutung alles Geschehens zu geben, die die nach Nietzsche irrtümlichen Annahmen sowohl metaphysischer „Sinngebungen“ als auch eines atomistisch-materialistischen Weltbildes vermeide. Um Nietzsches Konzept zu begreifen, sei es angemessener, von den (vielen) „Willen zur Macht“ zu sprechen, die im dauernden Widerstreit miteinander stehen, sich gegenseitig bezwingen und einverleiben, zeitweilige Organisationen (beispielsweise den menschlichen Leib), aber keinerlei „Ganzes“ bilden, denn die Welt sei ewiges Chaos.
Zwischen diesen beiden Interpretationen bewegen sich die meisten anderen, wobei die heutige Nietzscheforschung derjenigen Müller-Lauters deutlich näher steht. Gerade der Begriff Macht weist jedoch bei Nietzsche (mit seiner stets auf das gesunde Individuum ausgerichteten Weltanschauung) auf neuere positive Verständnisformen voraus, wie wir sie z.B. bei Hannah Arendt[41] finden – hier jedoch bezogen auf den Menschen in der Gesellschaft: die grundsätzliche Möglichkeit aus sich heraus gestaltend „etwas zu machen“.
Ewige Wiederkunft
Nietzsches zuerst in Die fröhliche Wissenschaft auftretender und in Also sprach Zarathustra als Höhepunkt vorgeführter „tiefster Gedanke“, der ihm auf einer Wanderung im Engadin nahe Sils-Maria kam, ist die Vorstellung, dass alles Geschehende schon unendlich oft geschah und unendlich oft wiederkehren wird. Man solle deshalb so leben, dass man die immerwährende Wiederholung eines jeden Augenblickes nicht nur ertrage, sondern sogar begrüße. „Doch alle Lust will Ewigkeit – will tiefe, tiefe Ewigkeit“[42] lautet folglich ein zentraler Satz in Also sprach Zarathustra. Eng mit der „Ewigen Wiederkunft“, für die Nietzsche trotz seiner nur sehr oberflächlichen naturwissenschaftlichen Bildung auch wissenschaftliche Begründungen zu geben versuchte, hängt wohl der Amor fati (lat. „Liebe zum Schicksal“) zusammen. Dies ist für Nietzsche eine Formel zur Bezeichnung des höchsten Zustands, den ein Philosoph erreichen kann, die Form der höchstgesteigerten Lebensbejahung.[43] Über die „ewige Wiederkunft“, ihre Bedeutung und Stellung in Nietzsches Gedanken herrscht keine Einigkeit. Während einige Deuter sie als Zentrum seines gesamten Denkens ausmachten, sahen andere sie bloß als fixe Idee und störenden „Fremdkörper“ in Nietzsches Lehren.

Friedrich Nietzsche der Anti-Vegetarier
Voor Nietzsche was de eenzame jager een heroïsche figuur, de mens als kuddedier daarentegen een verachtelijk wezen. Uit deze metafoor van de jacht blijkt een instinctief verlangen om zich met het roofdier in de mens te vereenzelvigen. De favoriete dieren van Zarathustra (de held in het epos Also sprach Zarathustra) zijn de slang en de adelaar. Nietzsche verachtte de angstige, plantenetende kuddedieren. Dat wil zeggen: in zijn metaforiek.
In Jenseits von Gut und Böse beschimpt Nietzsche zijn intellectuele tijdgenoten.
Nietzsche werpt de hypothese op dat de taal en daarmee het zelfbewustzijn is ontstaan uit angst. Wanneer er gevaar dreigt waarschuwen kuddedieren elkaar immers met tekens. Zo kunnen zij zich door middel van 'communicatie' als collectief handhaven tegenover dreigende gevaren. Taal, bewustzijn en logica kunnen daarom slechts het algemene uitdrukken, het collectieve, wat voor iedereeen geldig is. Daarmee is de taal een ontkenning van de door Nietzsche hooggewaardeerde individualiteit, het bijzondere.
Tot zover Nietzsche's genealogie van het vegetarisme en zijn oermetafoor roofdier-kuddedier. Zullen wij de filosoof in navolging van zijn Anti-Christ nu ook maar Anti-Vegetariër noemen? Nog niet ... misschien. Nietzsche schreef op verschillende plaatsen hoezeer hij ernaar verlangde tegengesproken te worden, zoals ook zijn eigen werk eigenlijk één grote polemische strijd was met 25 eeuwen moraal- en godsdienstfilosofie - van Zarathustra, Pythagoras, Socrates, Erasmus tot aan Rousseau en Schopenhauer (allemaal filosofen die met het vegetarisme in verband kunnen worden gebracht), een strijd die zijn voltooiïng moest vinden in de visionaire 'Umwertung aller Werte'. Wie Nietzsches Zarathustra volgt gaat in het leven zijn eigen weg en herhaalt niet klakkeloos de woorden van anderen, ook zeker niet die van Nietzsche/Zarathustra zelf. Er is dus nog hoop?

NIETZSCHE AND MADAME BLAVATSKY: THEIR DOCTRINES STATED AND COMPARED
Nietzsche as an individual and as a writer, however, must remain insolvable to those who have not studied the phenomena of psychism and of mediumism. For he was mediumistic without knowing it, and he allowed himself to think that his psychic experiences were unique and conclusive.
How unlike Madame Blavatsky. Inspiration, in a certain well-defined sense, she, too, claimed to receive; but instead of regarding her experience as unparalleled, she insisted that many persons in all ages have received similar inspiration, and that it is within the reach of every one who will serve an apprenticeship in the unselfish and faithful service of humanity.
-- Nietzsche and Madame Blavatsky: Their Doctrines Stated and Compared

Spelen met Hermans (Onno Blom interviewt Max Pam, Hans Renders en Piet Schreuders de Volkskrant 8 april 2023, Boeken p. 2-5):
Willem Frederik Hermans staat vooral bekend als een zuurpruim en een misantroop. Drie liefhebbers laten in een rijk geïllustreerd boek de vrolijke, geestige kant van de schrijver zien. ‘We hebben aan één stuk door gelachen.’
Ze wilden Willem Frederik Hermans voor de vergetelheid behoeden. Dus zaten columnist Max Pam, hoogleraar Hans Renders en vormgever Piet Schreuders, die zich al hun hele leven diepgaand met het de schrijver bezighouden, de afgelopen tweeënhalf jaar elke maandag in de studiezaal van het Literatuurmuseum in Den Haag gebogen over stapels documenten, agenda’s, dagboeken, foto’s, collages en brieven. Het leverde een vuistdik en rijk geïllustreerd boek op, een portret van de schrijver op basis van zijn archief: Het universum van Willem Frederik Hermans.

Hermans wilde werken in Duitsland Verzetsman behoedde jonge schrijver voor arbeidsinzet (Eric Slot Historisch Nieuwsblad 3/2012):
Onlangs onthulde biograaf Willem Otterspeer in de Volkskrant dat schrijver Willem Frederik Hermans in 1942 het lidmaatschap van de Kultuurkamer heeft aangevraagd.
Otterspeer opende zijn artikel met een citaat van Hermans: ‘Op 9 april 1943, een paar dagen voor de Duitsers een loyaliteitsverklaring van studenten eisten als ze verder wilden studeren, deed ik kandidaatsexamen. Ik tekende de loyaliteitsverklaring niet en liet mij ook niet naar Duitsland transporteren om dwangarbeider te worden.’ Geen woord van gelogen, concludeerde Otterspeer.
Dat klopt. Hermans sprak niets dan de waarheid. Maar hij sprak niet de gehele waarheid – en Ottenspeer had dat kunnen weten. Dat blijkt uit het dagboek van de Amsterdamse verzetsman Henk Jonkman. Hermans kwam in de oorlog bij Jonkman over de vloer en figureert in het dagboek.

Willem Otterspeer Een ontgifting (Redactie Volkskrant 16 november 2018):Een schrijver in Brussel die een hoestbui krijgt alsof hij een prop van haat verwijdert, ‘ellende omzet in vloeibaar gesteente’, en die maar één werkelijk woord kent: chaos’. Dat doet denken aan Willem Frederik Hermans (1921-1995), de schrijver aan wiens leven Willem Otterspeer een tweedelige biografie wijdde. In de roman Een ontgifting wil de Hermansiaanse schrijver een roman schrijven over zijn biograaf, die zich op zijn beurt van de schrijver wil ontdoen en ook een roman schrijft. Op de flap staat dat dit de debuutroman van Otterspeer is, die daarmee poogt te verdonkeremanen dat hij in 1985 de roman Zo’n vreemde drang van binnen publiceerde, alvorens zich tot Leids academicus en biograaf te ontpoppen.

Kruipen in Herman (Kees 't Hart De Groene Amsterdammer 13 december 2018 p. 67):
En deze schrijver peinst ondertussen, tussen de hoestbuien door, over de dood, over zijn katten, zijn schrijfmachines, de mislukkingen. En probeert de steeds opduikende gedachten dat zijn vroege werk het beste was te onderdrukken: ‘Toen: uit diepe lust gehamerde dromen. Nu: kleine gebeden tegen een kwetsbaar dynamiek.’ Ondertussen werkt hij nog aan een nieuwe roman, het bloed kruipt waar het niet gaan kan: over een biograaf die alles van een schrijver weet en hem bedreigt. De schrijver en zijn biograaf, beiden willen van de ander af.
Deze constructie geeft Otterspeer de gelegenheid de lezer een black%binnen te brengen. Zoiets kan een overgestructureerde indruk achterlaten, maar het eigenaardige is dat Otterspeer zich niet verbergt achter vernuft en vrijblijvende bedenksels. Het is erop of eronder in deze roman.
In deze debuutroman maken de volgende Otterspeer-romans zich al klaar voor de sprong. ‘Wie biograaf wil zijn, moet schrijver worden’, schrijft hij ergens in dit boek. Laten we hopen dat het andersom is: wie schrijver wil worden, moet eerst biograaf zijn.

Wim Brands VPRO boeken 26 jul 2015:
Te gast is historicus en schrijver Willem Otterspeer, over het tweede deel van zijn biografie over Willem Frederik Hermans: 'De Mislukkingskunstenaar'. Hoewel hij zei weinig fiducie te hebben in de biografie, besefte W.F. Hermans heel goed dat ook zijn eigen leven onderwerp zou worden van studie. Mede daarom legde hij een immens archief aan, waarin hij alles bewaarde over wat hij schreef, las, zag en meemaakte. Biograaf Willem Otterspeer heeft zich door dat archief heen gewerkt om het leven van de grote romanschrijver te reconstrueren. De biografie die daar uit voort kwam biedt een nieuwe en belangwekkende visie op de schrijver, een schrijver die gevangen zat in zijn eigen ambitie om 'alles' tot stand te brengen, een schrijver die gedoemd was onder die ambitie te bezwijken, een schrijver voor wie de mislukking het belangrijkste motief van zijn leven en werken werd.
Sander Bax, universitair docent literatuurwetenschap en cultuurgeschiedenis, vertelt over zijn nieuwste boek 'De Mulisch Mythe'. Er zijn weinig schrijvers die zo zeer tot een mythe zijn geworden als Harry Mulisch. Voor de een is hij de onuitstaanbare, arrogante schrijver die het liefst over het Leidseplein paradeerde, voor de ander is hij de laatste grote intellectuele auteur die Nederland gekend heeft. 'De Mulisch Mythe' vertelt het verhaal van een fenomenaal schrijverschap en van de publieke figuur Harry Mulisch: hoe hij uitgroeide van een jonge debutant uit Haarlem tot een groot Europees schrijver.

Nihilistische effecten van seculariserende moderniseringsproces en de vraag hoe daarop gereageerd wordt (Wim Couwenberg Civis Mundi Digitaal #9 januari 2012):
Dat antwoord wordt in uiteenlopende richtingen gezocht: in modern humanisme dat als postchristelijke levensovertuiging een alternatief wil bieden voor het nihilisme als negatieve uitkomst van het secularisatieproces; in allerlei nieuwe spirituele bewegingen[3] die bij alle verscheidenheid bepaalde kenmerken met elkaar gemeen hebben, met name een sterk persoonlijk beleefde spiritualiteit evenals een nieuwe zoektocht naar een dimensie aan gene zijde van de zintuiglijk waarneembare wereld, met andere woorden, een transcendentalistisch paradigma, dat uiteraard haaks staat op het gesloten materialistisch-mechanistische wereldbeeld van de moderniteit; en in samenhang hiermee in een reveil van wat lange tijd een modern taboe was: de wereld van het sacrale, het mysterie, de magie en de mythe. Ook in de huidige mediacultuur is er een tendens in die richting door het gebruik dat de audio-visuele taal daarin maakt van mythes, symbolen en rites, met andere woorden van de magische kant van het leven.
[3] Zie o.a. Betekenis van spiritualiteit en spirituele bewegingen in onze tijd, Civis Mundi, 4, 1985; Op zoek naar nieuwe spiritualiteit, 2, 1987; en M. Meester, Nieuwe spiritualiteit, 2008

Hoe te leven met de veronderstelde zinloosheid van ons bestaan? (Wim Couwenberg Civis Mundi Digitaal #3 februari 2011):
Consequent in de geest van dit nihilistische wereldbeeld ziet de schrijver W.F. Hermans in religies en seculiere utopieën slechts vrome praatjes en verdichtsels die de tragische waarheid verhullen van de volstrekte zinloosheid van ons bestaan. Al onze inspanningen leiden uiteindelijk tot niets. Dat is trouwens ook het oordeel van Prediker in het Oude Testament. In zijn ogen is alles wat we doen en ondernemen en zodoende verwerven zoals macht, rijkdom en wijsheid, ijdelheid en het najagen van wind. Mensen hebben ook niets voor op het dier. Hun wacht hetzelfde lot. Alles is lucht. Die zwartgallige visie bracht Prediker er echter niet toe het bestaan van God te loochenen, zoals Hermans deed. Ons lot is in de handen van de ondoorgrondelijke almacht van God die daar naar volstrekte willekeur over beschikt.

Willem Frederik Hermans DOOR GEVAARLIJKE GEKKEN OMRINGD
'BIJ HET SCHRIJVEN van dit soort herinneringen betrap ik mijzelf op een lichte sympathie voor oorlogsmisdadigers die ze pas later te pakken hebben gekregen....
Oorlogsmisdadigers, hakken, blinde woede en wraaklust - het is onmogelijk om op de ochtend na de gruwelijke gebeurtenissen in de Verenigde Staten de associaties weg te duwen die zich opdringen. Hermans en de oorlog. Hermans in zijn sadistische universum.
Hij krijgt, zes jaar na zijn dood, weer eens gelijk. En hij zal het nog vele malen krijgen, deze niet-realistische schrijver die niettemin altijd schreef over de wereld, die onverstoorbaar bouwde aan zijn stalen, inktzwarte wereldbeeld.
Oorlog was in zijn ogen de meest natuurlijke staat van de wereld; angst, haat en wraakzucht waren de primaire drijfveren van de mens. De oorlogsmisdadiger en de door een ideologie gedreven fanaticus, zij tonen bij uitstek het onverhuld laffe gezicht van de mens. Wij, domme chemische processen, kunnen niet anders dan haten of ons hachje redden, wreef Hermans ons in. Wij spatjes op de aardkorst verkeren immers altijd in doodsnood. En niemand kan beweren, als het erop aankomt, aan de goede kant" te staan.

Willem Frederik Hermans Onder professoren (recensie 1)
Willem Frederik Hermans Onder professoren (recensie 2)
Willem Frederik Hermans Onder professoren (recensie 3)

CUDOS: Communalism, Universalism, Disinterestedness (eigenbelang of groepsbelang behoren geen rol te spelen in de wetenschap) en Organized Skeptism.

De Geheime Leer Deel II hoofdstuk 25 De mysteriën van het zevental C Het zevenvoudige element in de veda’s. Het bevestigt de occulte leer over de zeven bollen en de zeven rassen (p. 695):
Van deze ‘aarde’ of dit nieuwe continent werd Zarathoestra de wetgever en heerser. Dit was het begin van het vierde Ras, nadat de mensen van het derde begonnen uit te sterven. Tot dan toe was er, zoals gezegd (zie boven, voetnoot), geen werkelijke dood geweest, maar alleen een transformatie, want de mensen hadden nog geen persoonlijkheid. Zij hadden monaden – ademtochten van de ENE adem, en even onpersoonlijk als de bron waaruit zij voortkwamen. Zij hadden lichamen, of liever schaduwen van lichamen, die zonder zonde en dus zonder karma waren. Omdat er geen kāmaloka was – en nog minder een nirvāna of zelfs een devachan – voor de ‘zielen’ van mensen die geen persoonlijke ego’s hadden, konden er geen perioden tussen de incarnaties zijn. Evenals de feniks, herrees de oermens uit zijn oude lichaam in een nieuw. Iedere keer en met elke nieuwe generatie werd hij steviger en lichamelijk volmaakter, overeenkomstig de wet van de evolutie, die de wet van de Natuur is. Het sterven en daarmee het morele verval kwam na de voltooiing van het fysieke organisme.
Uit de bovenstaande toelichting blijkt dat ook deze oude religie in haar symboliek met de universele leer overeenstemt.

Steiner ontwikkelde een scherpe en vroege interesse in wiskunde en filosofie: pas 14 jaar oud, had hij reeds Die Kritik der Reinen Vernunft, het hoofdwerk van Immanuel Kant, gelezen. Van 1879 tot 1883 studeerde hij aan de technische universiteit in Wenen, waar hij zich specialiseerde in wiskunde, natuurkunde en scheikunde. In 1889 maakte Steiner kennis met het werk van Friedrich Nietzsche en was vooral geboeid door diens spirituele kwaliteiten als "strijder voor de vrijheid". Het resultaat van het onderzoek naar Nietzsches werk publiceerde Steiner in het boek Friedrich Nietzsche, ein Kämpfer gegen seine Zeit. Gedurende deze tijd werkte hij ook aan de verzamelde werken van Arthur Schopenhauer (1894, 12 delen).

Rudolf Steiner karakteriseerde de antroposofie als volgt:
"Antroposofie is een weg tot inzicht die het geestelijke in de mens met het geestelijke in de kosmos wil verbinden. Zij maakt zich in de mens kenbaar als een behoefte van het hart en van het gevoel. Zij moet haar rechtvaardiging vinden in het vermogen deze behoeften te bevredigen. Alleen diegene die in de antroposofie vindt waar hij vanuit zijn gemoed naar zoeken moet, kan haar waarde erkennen. Daarom zijn antroposofen vaak mensen die bepaalde vragen over het wezen van de mens en wereld even existentieel ervaren als zij honger en dorst ervaren."

Paulus verdween uit beeld toen hij naar Rome ging om daar berecht te worden door Nero. Volgens de rooms-katholieke traditie is hij daar onthoofd en begraven.
Een van de felste critici van Paulus van later datum is Friedrich Nietzsche. Hij hekelde Paulus' egalitaire mensbeschouwing en universalistische overtuiging, volgens welke alle volkeren aan de Verrijzenis van Christus deel zouden hebben en waardoor alle mensen, ongeacht hun etnische afkomst, geroepen zijn om Gods medewerkers te worden. "Er is geen onderscheid tussen Joden en andere volken", zegt Paulus in de Romeinenbrief (10,12).

Naar de sportschool om de planeet te redden interview (Volkskrant 30 april 2011)
Peter Sloterdijk verwijst naar Friedrich Nietzsche: de mens kan alleen vooruit als hij naar het onmogelijke streeft. Natuurlijk zal ook de succesvolste mens nooit bereiken wat hem voor ogen staat, maar progresssie is slechts mogelijk door de ‘verticale spanning’ tussen dagelijkse werkelijkheid en onvervulbaar ideaal.
In de naoorlogse samenleving, het kristalpaleis, raakte de verticale spanning op de achtergrond. Het horizontale werd belangrijker gevonden: iedereen moest gelijk zijn.

René Meijer De Ether Bestaat!
DEEL I: Methode en Wetenschap – A Methodische Vooroefeningen
Inleiding
11: We kunnen er natuurlijk ook de filosoof René Descartes (1596-1650) bijhalen met zijn methode die er veel op lijkt, en de filosofen I. Kant (1724- 1804) voor de dualiteit en G.W.F. Hegel (1770-1831) voor het idee van these tegenover antithese om tot een synthese te komen, we kunnen S. Freud (1856-1939) raadplegen voor de analyse en F. Nietzsche (1844-1900) voor de zelfverwerkelijking, maar dan zijn we met het bouwen van één huis met meerdere bouwmeesters bezig.
B De Feiten van het Universum en Hoe Er Mee Om te Gaan
Inleiding
58: Die beschouwing, die de negatie in een meer positief licht plaatst die bij de filosoof F. Nietzsche (1844-1900) de verneinung heette van het hypocriete, zelfzuchtige systeembouwersego dat uitgaat van andere werelden in ontkenning van de echte, dateert van 1987 en vormt een voorbeeld van hoe je vers (zoals ik toen deed) vanuit de wetenschap zeer rationeel tegen het idee van nee zeggen en daaraan betekenis ontlenen aan kan kijken. Het is dan ook een typisch wetenschappelijk rationalistisch betoog dat, vanwege een gebrek aan zekerheid over een fundamentele orde nogal complex geworden, tot de z.g. epistemologie mag worden gerekend; de theorie van de wetenschappelijke kennis die zich bezighoudt met het doen van onderzoek in het grensgebied tussen wat een individuele mening is en wat behoort tot een gevestigde overtuiging. Het illustreert mooi hoe de psychologie werkt van de wetenschap die almaar ingewikkelder wordt op zoek naar de uiteindelijke orde.
DEEL III: De Persoon en de Politiek - B Het Commentaar: de Politiek
Inleiding
142: Men zou het postmoderne kunnen omschrijven als het verdriet van de over de menselijke, religieuze en morele vrijheid iets te negativistische, op de macht bezonnen, maar grootse filosoof F. Nietzsche (1844-1900): het betreft een intellectuele depressie die, letterlijk in zijn geval, met een brein koortsig van de geslachtsziekte bij het zien van een geslagen karrenpaard op straat dat beest huilend om de hals valt. De postmoderne mens kent op basis van de filosofen, die enkel als zijnde denkers ook niet meer acceptabel zijn, en met de sociale activisten onder hen, als Vladimir Lenin (1870-1924) en de vroegere, eveneens anti-religieuze Karl Marx (1818-1883), maar één geloof en één mantra: 'dat is onzin!'.
144: De tijd bleek niet absoluut te zijn in de snelheid van veranderen met het licht, maar de tijd was wel absoluut in de kwaliteit van het veranderen zelf. Zoals Herakleitos (535-447 v.Chr.) het zei: alles is in beweging, panta rhei. En zo is de relativistische depressie, die na Nietzsche in het politieke tijdperk woekerde, in onvermogen verkerend om Marx' atheïstische, sociale idealisme te overtreffen, dan ontmaskerd als een vorm van gehechtheid in weerwil van die verandering, in weerwil van het absolute gezag van ons dynamische Vadertje Tijd en Zijn heilige ether, de feitelijke godheid der klassieken die door Nietzsche zo dood werd verklaard als de gemiddelde, mechanische tijd van de, vanuit deze visie bezien, hopeloos verouderde klok.
146: Zonder een duidelijk uitgetekend ideaal, zonder een doel voor ogen kan, zoals gezegd, de postmoderne mens niet uit zijn narcofiele en angstneurotisch, obsessieve depressie en cynisme tevoorschijn komen als zijnde genezen om zo een rationeel/democratisch evenwicht te vinden tussen het menslievende verlicht humanistische, en het materieel gemotiveerde, traditioneel moralistisch/pragmatische argument. Wat te doen als we, met Nietzsche depressief zijnde of niet, onze verantwoordelijkheid moeten nemen en ons niet steeds politiek eenzijdig kunnen verschuilen achter enkel de rug van het traditionele gezag van in feite mijnheer pastoor en de dominee?
154: Pas dan snapt men dat de gevangenis van de standaardtijd die alle, politiek in tegenstelling verkerende, materialisten in een relativistische ontkenning van de ether gevangen houdt, niet zomaar kan worden afgebroken, zoals je dat met geen enkele andere gevangenis zou doen. Pas dan kunnen we F. Nietzsche als zijnde van de goedheid begrijpen met zijn pleidooi voor de zelfverwerkelijking van het individu. Met het spel van de orde zoals we dat in de voorgaande dialoog duidelijk maakten, wordt niet zozeer de mens opgevoed, maar gerespecteerd in zowel zijn gevallen en verheven, als in zijn ervaren en onervaren staat, door de begrippen van hoog en laag, abstract en concreet en het naar boven en naar beneden gericht zijn te relativeren als vrije en gelijke mogelijkheden openstaand voor een persoonlijke ontwikkeling. De zegen van God is er bij de genade van het juiste onderscheid.

Door de eeuwen heen zijn er auteurs die een patroon in hun boeken verwerken. Auteurs die ook in het rapport ‘E i V’ worden besproken zijn: Louis Couperus, René Descartes, Euripides, Willem Frederik Hermans, Frans Kellendonk, Marx en Engels, Harry Mulisch, Plato, Jean-Jacques Rousseau, Shakespeare en Barbara Tuchman.

André van der Braak Goeroes en Charisma - Het riskante pad van leerling en leraar (samenvatting)
Socrates (deel 2) inspireert André bij het formuleren van wat een goede leraar is, omdat Socrates geen overgave maar reflectie vraagt. Er is een zekere magnetische werking vanuit de leraar, maar deze blijft ook leerling. Socrates heeft toch wel een bepaald doel voor ogen. Hem gaat het om het goede leven vanuit de deugd als voortreffelijkheid. Nietzsche is de tweede filosoof die als goede leraar wordt aangehaald. Hij heeft in allerlei fasen verschillende visies naar voren gebracht, maar in zijn laatste boek spreekt hij van het zich als een leeuw losmaken van de leraar. Als men als een spelend kind zijn lot accepteert blijft toch de eros behouden.
Deze balans van eros en scepsis werkt André in het derde deel verder uit. Er zal een evenwicht moeten zijn tussen de horizontale uitwisseling (leraar als reisgenoot) en verticale uitwisseling (zelfoverstijging), tussen logos (dialectiek en kritiek) en mythos (werking van symbolen, verhalen), tussen idealisering van de leraar en de de-idealisering, kortom: tussen eros en scepsis. Dit zijn belangrijke inzichten. Redelijkheid en gegrepen worden door een perspectief zijn samen onmisbaar op een spiritueel pad.

Word geen kuddedier in het kwaad!
Matteüs 27:32-44 Ramptoerisme is van alle tijden: waar bloed en leed is, daar verzamelen mensen zich. Dat zien we ook op Golgota. De stoet is op Golgota aangekomen, waar Jezus wordt gekruisigd en de spottende titel ‘koning der Joden’ boven zijn hoofd wordt gespijkerd. Iedereen doet mee in het spel; soldaten, voorbijgangers, hogepriesters, schriftgeleerden, oudsten, zelfs de misdadigers spotten met Hem.
Wat niemand zich realiseert, is dat Psalm 22 hen al beschreven heeft in die rol: Allen die mij zien bespotten mij, ze schudden meewarig het hoofd (vs. 8), zij kijken vol leedvermaak toe, verdelen mijn kleren onder elkaar, en werpen het lot om mijn mantel (vs. 18, 19). Het laatste woord dat Matteüs van Jezus weergeeft, zal uit dezelfde psalm zijn: Eli, Eli, lema sabachtani? (Psalm 22:2) Mijn God, mijn God, waarom hebt U Mij verlaten? Geen spel, geen spot, maar de allerdiepste duisternis van de Mens.

De drug van het massaal geloven
De mens is niet geroepen om een kuddedier te zijn, hij is geschapen als een individuum, een wereld in zichzelf.
Vele dieren zijn kuddedieren, zij volgen hun leider, zij doen wat de kudde doet en herhalen oneindig dezelfde gebruiken.
Het kuddedier bezit geen individuum.
Noch het kind noch de volwassene zijn geschapen om een kuddedier te worden, al hebben de eeuwenlange gewenning hem wel in een kuddedier omgeturnd.

F. van Raalten, boek Filosofie in hoofdzinnen 2 (p. 126): Moraal, zo kan men zeggen, is het geheel van gecodificeerde gedragingen die zich voltrekken onder de kwalificaties goed en kwaad. Het goede is alles wat dient tot instandhouding van het leven en het stamverband. Goed is wat het leven dient, wat kan participeren aan het ruilsysteem, wat mee kan komen in het objectieve proces van wedstrijd en wedijver. Slecht is wat afvalt en te gronde gaat. Slecht is wat in de coöperatie niet functioneel is. Zo ontstaan uit de praktijk van het leven zelf twee nivo’s en de verhouding tussen beide is de natuurlijke loop van de geschiedenis.

Daarnaast doet Scheler godsbewijzen die in de traditionele godsdienstfilosofie worden aangehaald af als nutteloos en naast de kwestie. Men kan het bestaan van God niet funderen in een metafysica. De enige reden waarom deze godsbewijzen succes hadden in de middeleeuwen was omdat daar religieuze ervaringen wijdverspreid waren. Desondanks geeft hij zelf wel een nieuw argument voor het bestaan van God: omdat er aan elke persoon een wereld correleert, en er een absolute wereld is waarover wij spreken (macrokosmos), moet God bestaan als correlaat van die macrokosmos. Dus door het feit dat er religieuze ervaringen zijn die spreken over deze goddelijke wereld, moet er ook een God zijn die ermee samenhangt.

De slogans die Geert Wilders hanteert om de politiek voor de "doorsnee Nederlanders" ’Henk en Ingrid’ begrijpelijk te maken staan in scherp contrast met de conflicten, die wereldwijd echt spelen. Wordt het geen tijd dat Wilders wordt ontmaskerd? Uiteindelijk gaat het om de continuϊteit van het eigen leven en die van de samenleving.

Voor de emancipatie van vrouwen dient goed onderwijs, verbetering van de toegang tot de arbeidsmarkt centraal te staan. Om de keuzevrijheid en autonomie te bevorderen werkt een triviaal onderwerp als het hoofddoekverbod eerder averechts. Wilders biedt simpele oplossingen voor complexe vraagstukken en zorgt zo onbedoeld voor de nodige entertainment. Het eerste is helaas niet mogelijk. Wat betreft het tweede punt slaagt hij aardig.

De hamvraag is of de nauwere verwevenheid van de publieke met de private sector de kwaliteit van de samenleving echt verbeterd? Het rapport ‘E i V’ verdedigd de stelling dat dit niet het geval is. Door de verzelfstanding van de wooncorporaties, de zorg en het onderwijs heeft de overheid het stuur uit handen gegeven. De door de overheid gestimuleerde marktwerking heeft een averechts effect, de valkuil van de schijnmarkt opgeleverd. Met het simplistische denken van politici als Geert Wilders los je de complexe vraagstukken die politici de afgelopen decennia mede hebben gecreëerd niet op.

Voor politici als Geert Wilders, die het aan inhoudelijke kennis ontbreken, is het jammer dat de wereld minder simpel in elkaar steekt. Voor het aanreiken van haalbare oplossingen is het juist wenselijk de complexiteit van het betreffende systeem te doorgronden.

Waarom wordt in de media wel aan de mening van een nitwit als Geert Wilders uitgebreid aandacht besteed, maar nauwelijks aan de publicaties van de onderzoeksjournalisten David Simon, Bart Tromp en Marcel Metze, coryfeeën op hun vakgebied? De massamedia schromen niet om onderbuikgevoelens breed uit te meten. Onbenullige thema’s krijgen naar verhouding veel te veel aandacht. De emotie-TV viert hoogtij. Kijkcijfers dicteren het aanbod. Het streelt blijkbaar ons ego wanneer we op TV mensen zien die nog dommer, slechter, lelijker .... zijn dan wij. De TV wordt een poppenkast, waar theater hoogtij viert. Het komt er op neer dat we door selectieve informatie onze eigen vooroordelen bevestigd willen zien.

In organisaties draait het primair om hoe kunnen we de kwaliteit van de besluiten verbeteren. Er dient wel degelijk met de keerzijde van de evolutietheorie rekening te worden gehouden dat er van doelgerichtheid, entelechie in de natuur sprake is. Het gaat er dus om, net zoals eerder Jared Diamond heeft betoogd, een manier te vinden om mensenmassa’s in bedwang te houden. Volgens Jared Diamond zijn om het kwaad in de wereld te beteugelen de religies uitgevonden. In de publicatie Kwaliteitskundig kader wordt de tien categorieënleer van Aristoteles toegelicht.

16 miljoen kuddedieren - Zijn we wel geïndividualiseerd?
Maar klopt dit verhaal wel? Zijn we wel zo geïndividualiseerd? De vraag drong zich voor het eerst op toen ik een paar jaar geleden na een scheiding gedwongen van adres naar adres zwierf. In korte tijd bewoonde ik in Amsterdam zeven etages van vrienden, collega's en vage kennissen die met vakantie waren. Niet echt leuk, wel een mooie gelegenheid om andermans huizen eens goed te bestuderen. Wat me opviel was dat al die huizen eigenlijk nauwelijks van elkaar verschilden.
Marketing van de individualisering
Dat we dénken dat we geïndividualiseerd zijn, komt volgens de Belgische socioloog Mark Elchardus doordat de media ons dat voortdurend wijsmaken. De marketing van de individualisering vindt plaats op een ongekend grote schaal. Ieder massaproduct wordt verkocht met de belofte dat het bezit ervan de koper tot een uniek persoon maakt.

Wilbert Slooff De authenticiteit van een kuddedier
Echter, als mens ben je ook een sociaal dier. Uniciteit is mooi, maar uniformiteit is ook belangrijk. Je wilt immers ook weer niet zo uniek zijn dat je bij niemand hoort en in geen enkele groep past. Dus hoe authentiek ben je als kuddedier?
Sommigen menen dat de mens een innerlijk moreel zintuig bezit, een besef van “goed en kwaad” (Taylor, 1994), onafhankelijk van samenleving en cultuur. Anderen wijzen een dergelijk zintuig af: je hebt strakke moraliserende kaders nodig om het individu besef bij te brengen inzake “goed en kwaad”. Volgens deze filosofie is de mens weliswaar uniek, maar dient te leven conform overtuiging van de gemeenschap waartoe deze mens behoort, met de daarvan af te leiden kernwaarden.
Dus authenticiteit als gevolg van individueel onbewust weten versus authenticiteit als gevolg van bewust(?) groepsgerelateerd aanleren. Nature versus nurture?
Waarschijnlijk is het beiden. Als kuddedier weet je instinctief waar de grenzen van jouw individualistische authenticiteit liggen in de samenleving en cultuur waar je in leeft. Maar omgekeerd geldt ook dat je grenzen kunt stellen aan de sociale druk in de vorm van maatschappelijk opgelegde ideeën, verwachtingen van familie, vrienden of werkvloer. In de praktijk blijkt echter dat veel mensen zich door anderen laten leiden en onbewust over hun eigen grenzen heen gaan. Crisisachtige ervaringen zijn dan vaak nodig om wakker geschud te worden en bewust te worden dat je “dit niet wilt” (Prinsen, 2006).
Veel recent wetenschappelijk onderzoek bevestigd het beeld dat het bewuste denken het topje is van een grote onbewuste ijsberg (Wilson, 2005). Weinig mensen staan bewust stil bij de vraag waarom ze de dingen doen die ze doen. Hiermee ontstaat eerder het mensbeeld van een lijdzaam volgend kuddedier zonder eigen navigatiesysteem, dan een zelfbewust individu dat zijn routeplanner laat inspireren door zijn omgeving. Dit is niet bepaald het mensbeeld waarmee de meeste mensen zichzelf zouden willen vereenzelvigen!

Eric van Damme Speltheorie, Volkskrant 11 december 2010, Gammacanon (50): Prisoner’s dilemma
De vraag ‘Wat maakt sommige samenlevingen welvarend en andere arm?’ fascineerde Adam Smith en staat ook nu nog op de agenda. Het vermogen van mensen om samen te werken maakt een belangrijk verschil. Het prisoners’ dilemma laat zien dat samenwerking geen vanzelfsprekendheid is. De juiste instituties kunnen effectieve samenwerking bewerkstelligen. De zoektocht daarnaar is nog in volle gang en de schat kan vermoedelijk alleen door een multidisciplinair team van sociale wetenschappers gevonden worden.

Expertise Centrum Biologie Altruïsme uit eigenbelang
Een honingbij die een vijand steekt, offert zichzelf op om haar nestgenoten te verdedigen. Is dit een uitzondering op de regel dat evolutie leidt tot beter aangepaste individuen? Het antwoord komt van opgesloten criminelen, Hamiltons regel en ‘tit-for-tat’.

In De Gammacanon (51 en slot) toont Jaap Dronkers de sociale ongelijkheid, lees onrechtvaardigheid, de asymmetrieën op aarde.

In een gezond bedrijf wordt het management dat verantwoordelijk is voor het ontstaan van problemen ontslagen. De schaduwzijde van de bonussencultuur zorgt er voor dat men elkaar gaat indekken. De egospelletjes optimaal meespeelt. Zaken worden onder de pet gehouden. De bonussencultuur of met andere woorden de doofpotcultuur berust op het sentiment “Voor wat hoort wat” (do-ut-des). Wanneer het marktmechanisme niet tijdig corrigeert kan een in wezen gezond bedrijf in een zwak bedrijf veranderen.

Stef Blom Conflicthanteren
Met conflicthanteren bedoelen we het zodanig omgaan met conflicten (tussen mensen of groepen), dat nadelige gevolgen van het conflict geminimaliseerd worden en positieve gevolgen gemaximaliseerd.
Het is dus niet zo, dat conflicten geminimaliseerd moeten worden. Conflicten kunnen zeer constructief zijn.
Conflicten horen erbij. Overal waar mensen samenwerken ontstaan er meningsverschillen, verschillen in doelen en middelen, etc. Bij het werken in projecten is er extra veel kans op een conflict. Projecten zijn belangrijk, er is veel onzekerheid (en dus kans om met elkaar van mening te verschillen), er zijn diverse partijen betrokken, elk met hun eigen belang en er wordt vaak gewerkt onder hoge druk. Een projectleider zal dus regelmatig geconfronteerd worden met problemen en daar iets mee moeten doen.

Jacqueline van Vreden Spanning tussen groepsbelang en eigen belang
Conflicten. Vaak ligt aan de basis daarvan, de spanning tussen competitie enerzijds en coöperatie anderzijds. De tegenstelling die in organisaties bij de samenwerking ook vaak een rol speelt. Aan de ene kant hebben we de behoefte om relaties met anderen aan te gaan, willen we prettig met elkaar samen werken, iets voor de ander overhebben, plezier hebben in het samen iets tot stand brengen en bij de groep horen. Aan de andere kant is er de drang om gezien te worden als individu, om carrière te maken en hebben we behoefte aan autonomie en zelfbevestiging.
En dat spanningsveld zorgt vaak voor conflicten. En hoewel conflicten niet prettig zijn, hoeven ze niet alleen maar negatief te zijn. Mits ze niet escaleren natuurlijk. Afhankelijk van de situatie kun je kiezen hoe je met het conflict om wilt gaan. Soms laat je omwille van de relatie je eigen belang achterwege. Dan ga je de confrontatie uit de weg, geef je toe en pas je je aan. Daar is op zich niets mis mee. Soms is iets zo belangrijk voor je, dat je echt je eigen mening wilt doordrukken, zonder discussie.

' Mensen zijn meelopers tot in de dood' (Marcel van Dam Volkskrant 18 augustus 2011)
Gedrag van mensen komt voort uit drie bronnen. In de eerste plaats aangeboren eigenschappen, zoals seksuele voorkeur, neiging tot agressie en een deel van de intelligentie. In de tweede plaats uit aangeleerde en in het geheugen ingesleten ervaringen, bijvoorbeeld alles wat uit opvoeding en onderwijs beklijft, opvattingen over wat mag en niet mag, taalvaardigheid enzovoorts. In de derde plaats actuele impulsen uit de omgeving, zoals stoplichten, gevangenisstraf, informatie uit de media, euforie of woede in de massa waarin je verkeert.
Het benoemen van alle prikkels uit deze drie domeinen die het brein sturen, is vanwege de complexiteit onmogelijk. Schuld en verantwoordelijkheid zijn begrippen waarmee wij bepaald gedrag beoordelen en zo nodig bestraffen.

'Cultuur plus tijdgeest is gedrag' (Marcel van Dam Volkskrant 4 augustus 2011)
Gedrag van mensen komt voort uit aangeboren eigenschappen en invloeden uit de omgeving, met name de opvoeding in de vroege jeugd. Er bestaat onder wetenschappers verschil van mening over de vraag welke invloed dominant is.
Aangeboren
Neuro-wetenschappers zoals Dick Swaab achten de invloed van aangeboren eigenschappen het grootst. Hij gaf daar afgelopen zondag in Zomergasten zijn argumenten voor. De meeste sociale wetenschappers denken dat de omgeving de grootste invloed heeft. Zelf denk ik dat het een vruchteloze discussie is. Sommige eigenschappen zijn bij de geboorte vastgelegd, bijvoorbeeld de seksuele voorkeur. Maar ook Swaab erkent dat hoe die voorkeur in gedrag tot uiting komt weer afhangt van andere eigenschappen en van prikkels uit de omgeving.
Invloeden omgeving
Wat ik uit de literatuur afleid, is dat veel eigenschappen in potentie aanwezig zijn en dat pas door prikkels uit de omgeving wordt bepaald of en in welke mate die eigenschappen worden geactiveerd. Dat bepaalt een groot deel van het gedrag. Hoe zouden anders de grote verschillen tussen culturen te verklaren zijn? Dat betekent dat de cultuur waarin men leeft, de publieke opinie, het publieke debat, zeg maar de tijdgeest, per definitie een grote invloed hebben op het gedrag. Zo denk ik dat fundamentalisme, het geloof dat je de absolute waarheid in pacht hebt en die aan anderen wilt opleggen, samenhangt met aangeboren karaktereigenschappen, maar dat invloeden uit de omgeving bepalen tot welke actie dat geloof leidt.
Extreem gedrag ('Zo boven, Zo beneden en Zo binnen, Zo buiten')
Naarmate extreme opvattingen door meer mensen worden gedeeld en helemaal als officiële gezagsdragers zich erbij aansluiten, wordt de invloed op het gedrag groter. Tot welk extreem gedrag dat kan leiden, heeft de tweede wereldoorlog laten zien. Voordien oppassende mensen uit de burgerlijke middenklasse bleken bereid de als 'ongedierte' gebrandmerkte joden massaal uit te roeien. Toen in Nederland het christendom nog domineerde, was uitsluiting van andersdenkenden nog heel gewoon. 'Gemengde huwelijken' leidden niet zelden tot familiedrama's. Het christenfundamentalisme in Amerika en het joodse fundamentalisme in Israël hebben nog grote, destructieve politieke invloed.

Piet Hilhorst 'Uitverkoop van de thuiszorg (2)' (Volkskrant 2 augustus 2011)
Marktwerking in de zorg zou betere en goedkopere zorg opleveren. Maar de inventiviteit van ondernemers is niet gaan zitten in een betere zorg of een slimmere werkwijze, maar in een krachtiger aanval op de salarissen aan de onderkant en in een schaamtelozere verhoging van de salarissen aan de bovenkant. En ondertussen zijn de cliënten de klos, want die krijgen ongemotiveerde, onopgeleide thuiszorgmedewerkers over de vloer die geen woord met ze wisselen en geen acht op ze slaan. Zo is het moment van de waarheid voor de thuiszorgmedewerkers ook een moment van de waarheid voor de marktwerking in de zorg.

'De euro is al bijna identiek aan crisis' (Bert de Vries Volkskrant 5 augustus 2011)
Steeds meer ontstaat de indruk dat de regeringsleiders zich klem gereden voelen tussen de financiële markten en hun kiezers. En dan struikelen van de ene noodoplossing naar de andere zonder toe te komen aan de kern van de problematiek.
Kern
Die kern is dat een muntunie niet verenigbaar is met duurzaam divergerende - van het gemiddelde afwijkende - concurrentieverhoudingen. Bij de introductie van de euro is aan die fundamentele waarheid te licht getild.
Groeien als kool
Hoe zit het met de kleren van deze keizer? In Duitsland - het gidsland van de eurozone - zijn de winsten van de grote bedrijven sinds de invoering van de euro gegroeid als kool, maar het reële loon van de gemiddelde werknemer is op z'n best gelijk gebleven.
De perifere lidstaten van de eurozone wordt nu verweten dat zij dit voorbeeld niet hebben gevolgd. Maar stagnatie van welvaartsgroei is niet wat de burgers van die landen is beloofd. Daarbij komt dat landen als Denemarken, Zweden, Noorwegen, het Verenigd Koninkrijk en Zwitserland, die niet meegedaan hebben met de euro, economisch desondanks niet achterop zijn geraakt. De regeringen van deze landen kunnen nog steeds zelf bepalen hoe ver zij willen gaan met het afstemmen van hun beleid op dat van de eurozone. Het feit dat zij daarvoor tot dusver niet genadeloos zijn gestraft, legt een onaangename bewijslast op de schouders van degenen die zo zeker weten dat een terugkeer naar de situatie van voor 2001 rampzalige gevolgen zal hebben.
Het risico dat de zwakste broeders door deze cocktail in een neerwaartse spiraal terechtkomen of op z'n best in een periode van langdurige stagnatie is levensgroot. Dat zal op steeds grotere weerstand van de bevolking stuiten en op een groeiende weerzin tegen Brusselse autoriteiten, die steeds meer zullen worden ervaren als een nieuw soort kolonelsregime. Je moet wel blind zijn om erop te vertrouwen dat Griekse, Ierse, Portugese, Italiaanse en Spaanse politici dat allemaal tot in lengte van jaren aan hun kiezers kunnen en willen verkopen.
Maar als noch de politici noch de kiezers rijp zijn voor die politieke en fiscale unie, moeten we ons wel drie keer bedenken voordat we resoluut al onze kaarten daarop zetten. Het gevaar dat niet alleen de euro mislukt, maar ook democratische stelsels ontsporen, is daarvoor te groot. Zelfs het internationale bedrijfsleven zou moeten beseffen dat het beter is ten halve te keren dan ten hele te dwalen. Het minste wat nodig is, is daarom dat er naast toetredingsregels ook regels komen die het mogelijk maken om ordelijk uit de muntunie te treden.

'Wie of wat stelt de samenleving gerust?' René Cuperus Volkskrant 8 augustus 2011)
Wat deze verontrustende nieuwsverhalen met elkaar gemeen hebben, is dat ze niet 'in control' zijn. Mensen voelen aan hun water dat politici en experts zich verrast en overvallen voelen door deze gebeurtenissen. Dat leest men af aan de beleidsreacties, die vaak weinig meer zijn dan slecht doordachte improvisaties. Pseudo-daadkracht op de tast.
Speelbal
Landen als Griekenland of Spanje worden speelbal van kredietbeoordelaars. Europese politici lopen traag doch slaafs achter de financiële markten aan. Desondanks, en dat zien mensen heel goed, bestaat er nog geen begin van overeenstemming over de toekomstige muntunie. Politieke leiders zijn onderworpen aan de alarmsignalen van de financiële markten, maar vrezen tegelijk de wraak van de electorale markten. Allemaal weinig geruststellend.
Te hopen is dat Wilders, aangeslagen door de Noorse terreur, zijn apocalyptische vrijheidsstrijd tegen de islam een reality check zal laten ondergaan. Mensen geloven maar tijdelijk in fatalistische toekomstscenario's.

'De ene genocide is de andere niet' Leen van Dijke, Gert-Jan Segers, Joel Voordewind Volkskrant 8 augustus 2011) - Recht doen aan slachtoffers
Na de Tweede Wereldoorlog is er ook eerst recht gedaan aan de slachtoffers, werd eerst de waarheid van een genocide erkend, voordat er sprake kon zijn van verzoening. Duitsland heeft die moedige weg bewandeld en behoort nu tot het centrum van de Europese gemeenschap. Zuid-Afrika is na het einde van de apartheid ook zo met zichzelf in het reine gekomen. Landen op de Balkan staan nog aan het begin van dat proces, terwijl Turkije nog altijd in staat van ontkenning verkeert. Tot voor kort was erkenning van de Armeense genocide zelfs strafbaar.
Als zelfs Nederland de waarheid gaat verdoezelen, wordt Turkije niet geholpen om met zichzelf en zijn verleden in het reine te komen en wordt de Armenen opnieuw groot onrecht aangedaan. Minister Rosenthal moet moed tonen, de Armeense genocide erkennen en Turkije oproepen dit ook te doen. De Kamer ging hem hierin zeven jaar geleden al voor.

Gottfried de Purucker boek Grondslagen der Esoterische Wijsbegeerte, Deel I, Hoofdstuk 12 Psychologische natuur van de mens
Want als de mens zichzelf begrijpt, begrijpt hij dat waaruit hij voortkwam en dat wat hijzelf is – begrijpt het heelal in de mate waarin zijn geest en denken zich hebben ontwikkeld, en zijn waarnemingsvermogens zich door die ontwikkeling hebben verscherpt.
Hoofdstuk 15: Goed en kwaad ontstaan uit de tegenstrijdige werking van de multimyriaden willen in de verschijningswereld.
Het goede is relatief; er is geen absoluut goed. Het kwade is relatief; er is geen absoluut kwaad. Beide zijn evenwel relatieve begrippen. ..etc.
Zij contrasteren met elkaar. Deze beide groepen representeren twee fundamentele Paden in de Natuur, het ene het Pad der Rechter -, het andere dat der Linkerhand en worden aldus in het Oude Occultisme genoemd. Het ‘Pad der Linkerhand’ is Pratyeka-Yâna; en wij kunnen Pratyeka in dit verband door de omschrijving ‘ieder voor zich’ vertalen. Het ‘Pad der Rechterhand’ is Amrita-Yâna; dat het Onsterfelijk Voertuig of Pad der Onsterfelijkheid wordt genoemd. Het ene, het eerstgenoemde, is het pad der persoonlijkheid; het andere het laatstgenoemde, is het pad der individualiteit; het ene is het pad der stof, het andere is het pad van de geest; het ene leidt naar beneden; het andere Pad verliest zich in de onuitsprekelijke glorie van het bewuste onsterfelijke in de ‘eeuwigheid’. Dit nu zijn de twee groepen van wezens, die de beide zijden der Natuur vertegenwoordigen, en de conflicten en tegenstellingen van deze beide zijden der Natuur, tezamen met de strijd van wil tegen wil van de scharen wezens in het gemanifesteerde bestaan, veroorzaken het zogenaamde kwaad in de wereld, dat uit de zelfzuchtige werkzaamheid van de lagere of minder ontwikkelde of geëvolueerde wezens ontstaat.

De volgende passage uit De Mahatmabrieven (blz. 446-7) geeft nog een sleutel:
. . . de harmonie van het heelal wordt gevormd door tegenstellingen . . . Zo volgt . . . evenals in de prachtige fuga’s van de onsterfelijke Mozart, het ene deel voortdurend op het andere, in een harmonische disharmonie op het pad van de eeuwige vooruitgang, om samen te komen en zich tenslotte op de drempel van het beoogde doel op te lossen in één harmonisch geheel, de grondtoon in de natuur सत् [sat].

In essentie is de stof dus even goddelijk als de geest, want ze is slechts de schaduw of de voertuiglijke kant van de geest.

De leerschool van het leven is een netwerk van mensen of groepen mensen, een sociaal netwerk, dat in het spraakgebruik als 'netwerk' wordt aangeduid. De netwerkconnecties (Communicatie, Trekkermechanisme, NLP) in de microwereld van het brein functioneren analoog aan een sociaal netwerk ('complementaire schismogenesis') in de macrowereld.

Wederkerig altruïsme, het verschijnsel waarbij men elkaar wederzijds helpt of een gunst verleent, is een veelvuldig onderzocht onderwerp binnen de evolutionaire psychologie. De reciprociteit van "voor wat hoort wat" is "heb uw naaste lief". Rita Smaniotto: Op basis van experimenten, simulatie-onderzoek en een heranalyse van een aantal antropologische studies naar het delen van voedsel in jagers-en verzamelaarsvolkeren concludeert Rita Smaniotto in haar proefschrift dat het "voor wat hoort wat" mechanisme niet zo wijdverspreid is als doorgaans wordt aangenomen. Volgens haar is er in veel gevallen sprake van een alternatief mechanisme, het "heb uw naaste lief" mechanisme. Dit mechanisme is vooral gericht op het welzijn van personen in iemands directe omgeving.
Promotie onderzoek Patrice van de Vorst: mijn te onderzoeken stelling is: Er is een biologische of anatomische grondslag voor het ontstaan van het menselijk bewustzijn en de menselijke moraal. Deze komt voort uit de evolutionaire veranderingen in de geslachtsorganen van de soort Homo.

Het zijn de zwakke managers, de 'carrièremanagers' met een groot ego, die dreigen en intimideren om hun gelijk te behalen. De 'carrièremanagers' spelen echter weer in en zijn als het ware de marionet van het echelon boven hen. Er bestaat een natuurlijke neiging van leidinggevenden naar het benoemen van klonen van zichzelf.
Ethiek en morele verantwoordelijkheid
Over het algemeen houdt de maatschappij personen verantwoordelijk voor hun handelingen, en zal ze hiervoor complimenteren of veroordelen. Velen geloven echter dat morele verantwoordelijkheid, vrije wil vereist. Een ander belangrijk aspect in de discussie over de vrije wil is dus, of individuen ooit moreel verantwoordelijk kunnen zijn voor hun handelingen, en als dit zo is, in welk opzicht.
Managers met een sterk ego (sterke wil) staan wel open voor kritiek, een debat (Luisteren en Spreken). Als voorbeeld geldt het zelfstandige en onafhankelijke denken van Michel de Montaigne. Het hangt van de organisatiecultuur af of met tegenspraak iets wordt gedaan of dat een whistleblower volledig wordt genegeerd.

Ervin Laszlo en Jude Currivan boek KOSMOS een integrale visie op de wereld
Hoofdstuk 1 Hoe ver reikt onze kennis?, Theorieën van alles – en niets? (p. 16):
De fysici zouden echter nog ontdekken dat kwantisatie, golf/deeltje-dualiteit en de intieme relatie tussen de waarnemer en het waargenomene slechts het topje van de ijsberg vormden die de kwantumwereld is.
21: In de kwantumfysica geldt dat de gravitatiekracht wordt overgedragen door een deeltje met een massa nul, het graviton. De ontdekking dat het laagste trillingsgetal van snaren zo’n deeltje beschrijft, was een krachtige stimulans voor de zich ontwikkelende theorie.
Het branenuniversum (p. 21):
Om de betekenis van branen te doorgronden, moeten we de aandacht richten op een van de meest extreme omgevingen van de kosmos, het zwarte gat (Wimps Weakly interacting massive particle).
Hoofdstuk 8 Ervaring, Geest en stof (p. 121):
Echter, de stimuli die de stoot geven tot activiteiten in de cel, kunnen – zo tekent Bruce Lipton hierbij aan – verstoord zijn; als zodanig weerspiegelen ze onze overtuigingen over de werkelijkheid.

Bruce H. Lipton, Ph.D. Spontane Evolutie - Onze keuze om te transformeren
We hebben allemaal wel eens gehoord van mensen die op wonderbaarlijke wijze genazen van ziekte, maar is hetzelfde ook mogelijk voor onze wereld? Volgens de pionier bioloog Bruce H. Lipton, Ph.D., is het niet alleen mogelijk, het is al gebeurd. In zijn lezing zal de prijswinnende spreker en visionaire wetenschapper laten zien hoe ons veranderde begrip van biologie ons kan helpen door deze turbulente periode in de geschiedenis van onze planeet te manoeuvreren. Een ieder van ons kan actief deelnemen aan deze wereldwijde evolutionaire verschuiving. Door onze oude overtuigingen te bevragen die ons hebben gebracht waar we nu zijn en ons vasthouden in de status quo, kunnen wij de spontane evolutie op gang brengen. Dit zal ons soort en onze wereld leiden naar een betere toekomst. Deze avond zal Bruce je op weg helpen wat je voor jezelf en de planeet kunt doen om bij te dragen aan deze mega-transformatie.
De Biologie van de Overtuiging - De Wetenschap van Hoe we Onze Levens Creëren
De wetenschap maakt een dusdanig grote stap in het licht van de wereldwijde crises in gezondheid, privé en in het hart, dat het een ware revolutie in ons inzicht veroorzaakt, een zo radicaal dat het de wereld kan veranderen.
Nieuwe ontdekkingen in de celbiologie, epigenetica en natuurkunde tonen aan dat we niet het slachtoffer zijn van onze genen, maar dat we onbeperkte capaciteit hebben om een leven te leiden vol vrede, geluk en liefde.
Celbioloog en bestsellerauteur Bruce H. Lipton neemt je in snel tempo mee op een reis van de microkosmos van de cel naar de macrokosmos van de mind. Deze informatieve en zelf-bekrachtigende presentatie over de hoe de interactie tussen lichaam en geest werkt, laat zien hoe ons ‘aangeleerde’ waarnemingsgedrag de genexpressie beïnvloedt en bijdraagt aan het herschrijven van onze genetische code. Dr Lipton's uiterst hoopvolle bevindingen worden beschouwd als een van de grote doorbraken in de nieuwe wetenschap.
Kennis is kracht. Het inzicht in ‘het zelf’ dat je wordt aangeboden in deze presentatie is fundamenteel voor het verwerven van zelf-bekrachtiging, de meester van je lot worden in plaats van het 'slachtoffer'. Deze geïllustreerde en geanimeerde presentatie zal je geest inspireren, je aan het denken zetten en je uitdagen tot creativiteit, als je inziet wat een enorme mogelijkheden het biedt om deze informatie in je eigen leven toe te passen. Een seminar waarmee je het inzicht verwerft om je leven werkelijk een nieuwe wending te geven!

Willem Scheepers De 3 Fundamenten van een Prachtig Leven, Goed Leiderschap & een Geweldige Organisatie!
Nu, de “3 Fundamenten voor een Prachtig Leven, (het geven van) Goed Leiderschap & (het aansturen van) een Geweldige Organisatie” zijn heel eenvoudig én praktisch:
1. Integriteit of: “being whole and complete”,
2. Authenticiteit: “being and acting consistent with who you hold yourself out to be for others and who you hold yourself to be for yourself”,
3. Commitment: “being committed to something bigger than oneself (that says nothing about what that commitment should be other than it be bigger than oneself)”.
Alle 3 de fundamenten benader je puur vanuit positieve gedachten & gevoelens dus niet ‘(proberen te) doen omdat anderen dit graag van je zien!’
De tips zijn afkomstig van Michael C. Jensen Jesse Isidor Strauss Professor of Business, Emeritus Harvard Business School uitgesproken tijdens zijn afscheid op 21/05 jl.

De realisatie van het zelf is een proces dat gekenmerkt wordt door de vereniging van tegenstellingen in de mens, zoals goed en kwaad, licht en schaduw, binnen en buiten.
Deze archetypen, begrippen zoals de schaduw (de duistere kant van het onderbewustzijn), de eeuwige jongeling, de boze geest, de held enzovoorts, zijn als het ware overgeleverde, functionele oerdrijfveren of 'ervaringsmodaliteiten', die de persoonlijkheid van de mens structureren.
In het leven gaat het er om dat we leren over de eigen schaduw te springen.
De nazi's vielen Jung overigens ook aan, want Jung had ingezien én uitgebreid beschreven hoe zij hun eigen schaduw projecteerden (zondebokmechanisme) op de joden, en zij waren daar niet bepaald van gediend.

De verticale as door het midden van het Ei van Assagioli symboliseert de door Maslow genoemde zelfrealisatie, de Derde weg in de psychologie of de weg van het universele soefisme. Door dis-identificatie is het mogelijk dat we ons met de ware identiteit, het hogere zelf verbinden. De psychosynthese van Assagioli is een transformatieproces, waarbij in de mens de macht van het ego naar het hogere Zelf verschuift. Het maakt het laten oplossen van conditioneringen mogelijk.

Feitelijk komt het er op neer hoe richt je je energie om in het leven stabiliteit - de mogelijkheid van harmonische volledigheid - nirwana te ervaren?

====

Slachtoffers en Daders (Wederkerigheid, Authentiek leiderschap, 'Uniformitarianism en Catastrophism', 'René Girard en Carl Jung', Projectiemechanisme)

De boodschap, het nieuwe inzicht van Jezus (historisch-kritisch benaderd) Keer dan ook uw andere wang toe is de keerzijde van het Oog om oog, tand om tand uit het Oude Testament en berust op de Gulden Regel Wat gij wilt dat u geschiedt doe dat de ander. (balansmechanisme van de wederkerigheid).

In het interview (NPO2 10 september 2017) legt Karen Armstrong de nadruk op de Gulden regel en vindt dat religie een kunstvorm is. De reformatie, het aanpassingsproces, de cultuuroverdracht is niet eenmalig. Om de onbalans te herstellen vindt er continu een veranderingsproces plaats.

Veertig jaar na Israël: een blanco cheque? ‘Er is altijd nog hoop’ (Or Goldenberg De Groene Amsterdammer 21 december 2023, p. 24-29):
Om de hoop niet op te geven, ging ik in gesprek met een aantal auteurs van de essays in Israël: een blanco cheque?: Leonard Frank, Marja Vuijsje en Anet Bleich met haar dochter Natascha van Weezel. Daarbij spraken we openlijk over de gevoelens van toen en nu.
In 1983 verscheen Israël: een blanco cheque? De dilemma’s waarover linkse Nederlandse joden in deze essaybundel schreven, klinken deze dagen griezelig herkenbaar. Hoe staan de auteurs van toen er nu in?
Behalve met de Jaffa’s als het zoete symbool van het beloofde land, groeide Vuijsje op met het boekje Chaweriem (‘vrienden’ in het Hebreeuws) van Leonard de Vries. Hierin kwam een jongetje, Jaap, als wees uit de Tweede Wereldoorlog. Opgegroeid in socialistisch vooroorlogs Amsterdam emigreert hij naar Israël, met idealen van gelijkheid en eendracht. In het boek is Israël nog een idylle.

Poetin gebruikt Tucker Carlson om zich in de Amerikaanse politiek, te mengen maar ook hier klinken zijn leugens door (Arnout Brouwers de Volkskrant 12 februari 2024, p. 21):
Het is een ultiem voorbeeld van de versmelting tussen de agenda’s van bepaalde extremistische westerse stromingen en het Kremlin. Carlson staat bekend om het rondbazuinen van rechtse complottheorieën. Via hem hield Poetin − met zijn leugens en misleidende ‘bereidheid tot onderhandelen’ − de Amerikaanse kijkers de worst voor die Donald Trump en zijn volgers in het Congres kunnen gebruiken in hun strijd om Trump naar het Witte Huis te krijgen, en de hulp aan Oekraïne naar nul.

Bestuurscultuur (Buitenhof 14 april 2024, NPO1):
Ruben Brekelmans en Jan Paternotte over expansiedrift van China, Arnout Boot en Marike Stellinga over economische groei en bezuinigingen, Kadir van Lohuizen over 'Food for Thought’

Bestuurscultuur (Buitenhof 7 april 2024, NPO1):
Geoffrey van Leeuwen over hulpverlening in Gaza en handel in oorlogstijd, Rob Jetten bespreekt klimaat en Europa, Marjan Rintel sluit aan om te praten over de toekomst van de luchtvaart in Nederland.

Bestuurscultuur (Buitenhof 31 maart 2024, NPO1):
Pieter Omtzigt over Russische inmenging in Nederlandse politiek, Tom-Jan Meeus bespreekt politiek, democratie en maatschappij, Frederieke Leeflang sluit aan om te praten over de publieke omroep, Izzeldin Abuelaish over hoe haat geen toekomst biedt

Bestuurscultuur Buitenhof 24 maart 2024, NPO1):
Welk gevaar is er voor Oekraïne na deze aanslag, ook al is deze door IS opgeëist? In Buitenhof: oud-diplomaat en vredesonderhandelaar Robert Serry. Ook over de pogingen van de VS en de EU om de oorlog in Gaza te beëindigen.
CDA-partijleider Henri Bontenbal congresseerde zaterdag met zijn partij. Hoe kijkt hij naar de formatie en naar de volgende test voor het CDA; de Europese verkiezingen. Bontenbal maakt zich grote zorgen, vooral door de oorlog op het Europese continent.
Klagen multinationals terecht als het gaat om het vestigingsklimaat in Nederland? Hein Schumacher, CEO Unilever, komt hier over praten.
En in IJmuiden staat de grootste vervuiler van Nederland: staalproducent Tata Steel. Terwijl omwonenden en actiegroepen rechtszaken aanspannen, is het voor veel IJmonders hun leven en brood. In de HUMAN documentaireserie STAAL volgden de makers de streek, de fabriek en de medewerkers vier jaar lang om het verhaal van alle kanten te belichten. Een gesprek met één van de regisseurs Maaike de Gruyter en Tata Steel medewerker Mendes Stengs.

Bestuurscultuur Buitenhof 17 maart 2024, NPO1):
Te gast is Jeroen Dijsselbloem, burgemeester van Eindhoven. Hij maakt zich zorgen: wat gebeurt er als ASML niet verder kan groeien?
Informateur Kim Putters legde deze week de mogelijkheid van een programkabinet op tafel. Wat kunnen wij in dat opzicht leren van bestuurlijke experimenten uit het verleden, bijvoorbeeld van het kabinet-Den Uyl? We praten erover met Martin van Rooijen, staatssecretaris in dat kabinet, en met Lamyae Aharouay, politiek verslaggever van NRC.
Tot slot: staat de vrouwelijke seksualiteit onder druk? Aan tafel seksuoloog Rik van Lunsen en programmamakers Krista en Marcelle Arriëns, beter bekend als de Sekszusjes.

Bestuurscultuur (Buitenhof 3 maart 2024, NPO1):
Eva Hartog, Svetlana Tichanovskaja en Nadya Tolokonnikova over vechten voor vrijheid, Wouter Koolmees over de Nederlandse Spoorwegen, Huib Modderkolk over spionage, geheime diensten en cyberoorlog.

Bestuurscultuur Buitenhof 25 februarui 2024, NPO1):
Hanke Bruins Slot over steun voor Oekraïne, Simon Shuster over 'The Showman' Volodymyr Zelensky, Rutger Bregman sluit aan om te praten over verzet en eigen verantwoordelijkheid.

Bestuurscultuur Buitenhof 18 februarui 2024, NPO1):
Jaap de Hoop Scheffer en David van Weel over de veiligheidsconferentie in München, Derk Sauer en Bill Browder over de dood van Aleksaj Navalny en Tom-Jan Meeus sluit aan om te praten over de formatie.

Bestuurscultuur Buitenhof 11 februarui 2024, NPO1):
Door het opstappen van Pieter Omtzigt uit de informatieronde onder leiding van informateur Ronald Plasterk is de vorming van een nieuw kabinet verder weg dan ooit. In Buitenhof oud-informateur Johan Remkes, hij was betrokken bij de formatie van kabinet Rutte IV, de langste Nederlandse kabinetsformatie ooit en hij haalde de politiek uit de stikstof impasse. Hoe krijg je dit ingewikkelde proces weer op de rails?
Voor het eerst sinds de inval in Oekraïne gaf de Russische president Vladimir Poetin een interview aan een Westerse journalist. Tucker Carlson, oud FOX-nieuws presentator en tegenwoordig zelfstandig mediamaker. Zien we hier een journalistieke prestatie van Tucker Carlson, of is hij een pion op Poetins schaakbord? Een analyse van Europarlementariër voor de VVD Bart Groothuis en Eva Hartog over hoe het Russische narratief z’n weg vindt in het Westen.

Dries van Agt: een conservatieve rebel, 31 oktober 2023:
De katholieke politicus Dries van Agt verdeelde Nederland. Links koesterde een diepe afkeer van hem. Maar conservatieven voelden zich juist aangetrokken tot zijn oproep voor een ‘ethisch reveil’.

Bestuurscultuur Buitenhof 4 februarui 2024, NPO1):
Activist en journalist Zineb El Rhazoui werkte bij het satirische weekblad Charlie Hebdo toen in 2015 door een aanslag 12 van haar collega’s om het leven kwamen. Ze werd de intellectuele ster van Frankrijk en met haar strijd tegen de extreme islam werd ze ook de best bewaakte vrouw van het land. Voor deze strijd voor het vrije woord kreeg ze de prestigieuze Franse Simone Veil-prijs. En die prijs moest ze onlangs weer inleveren, na felle kritiek op Israël en de oorlog in Gaza.
Heel Vlaanderen stond deze week muurvast. Woedende boeren blokkeerden snelwegen waardoor verkeer vrijwel onmogelijk was. Jo Brouns is minister van landbouw maar ook van economie in Vlaanderen. Hoe beleefde hij deze week van boerenprotesten in Vlaanderen en Belgie? Wat kan hij doen om de blokkades van boeren te stoppen? Welke gevolgen hebben acties eigenlijk voor de economie?

Bestuurscultuur Buitenhof 28 januarui 2024, NPO2):
Columnist en documentairemaker Natascha van Weezel is bij de Nationale Holocaust Herdenking en schuift daarna aan. Met haar spreken we over herdenken, maar ook over Israël en hoe moeilijk het soms is om je tot Israël te verhouden.\\ Na jaren van torenhoge inflatie en dalende koopkracht zien de vooruitzichten voor 2024 er iets beter uit. Goed nieuws voor het nieuwe kabinet, of moeten de formerende partijen nog voorzichtig zijn? En wat zijn de risico’s van de geopolitieke onrust op onze economie? Een gesprek met Klaas Knot, president van De Nederlandsche Bank.

We zijn allemaal verliezers, wat onze mening ook is of tot welk kamp we ook behoren (Edgar Geret de Volkskrant 26 januari 2024, p. 23):
Of het nou om oorlogen, verkiezingsuitslagen of de effecten van vaccins gaat, we lijken niet meer in staat om het eens te worden. Daarmee trekken we allemaal aan het kortste eind, betoogt de Israëlische schrijver Etgar Keret.
Als we onze aandacht even kunnen verleggen van het scorebord naar de spelregels, zien we dat terwijl we zo druk waren met het gerechtvaardigd verslaan van de tegenstander, die spelregels onherkenbaar veranderd zijn. En als we geen time-out nemen en het gezamenlijk eens worden over nieuwe spelregels, blijven we allemaal verliezen.

Essay Gaza en de holocaust De misdaad der misdaden (Frank van Vree De Groene Amsterdammer 25 januari 2024, p. 42-45]]):
De holocaust, op 27 januari wereldwijd herdacht, wordt gezien als universele maatstaf voor alle misdaden tegen de menselijkheid. Andere episodes van massaal geweld zijn per definitie ‘minder erg’. Dit gegeven leidt tot verwarring in het debat over de Gaza-oorlog.

Democratie onder drukJonathan Soeharno
‘We hebben te weinig waarborgen’ (Margreet Fogteloo en Casper Thomas De Groene Amsterdammer 25 januari 2024, p. 14-17]]):
Sinds de verkiezingsuitslag staat de vraag op scherp: hoe robuust is onze rechtsstaat? Rechtsfilosoof Jonathan Soeharno ziet een gevaar van steeds meer politieke invloed op het recht. ‘Als ik collega’s in Polen en Hongarije uitleg hoe ons stelsel in elkaar zit, reageren ze verbijsterd.’
Kan uit de huidige formatiepuzzel dan toch een sterke verankering van de grondwet in het rechtssysteem komen? Jonathan Soeharno hoopt het. ‘In dat opzicht is de verkiezingsuitslag niet enkel negatief. Los van alle kanttekeningen die je kunt hebben, kwam zowel de PVV als Pieter Omtzigt op voor de allerarmsten die onvoldoende toegang hadden tot het recht. Hoe dan ook moeten we dat signaal van deze verkiezingen heel serieus nemen: is het recht er eigenlijk wel voor iedereen?’

De Nederlandse invloed op de Amerikaanse slavernij
In Amsterdamse ketenen (Leendert van der Valk De Goene Amsterdammer 24 januari 2024, p. 24-31):
Vierhonderd jaar geleden werd Nieuw Nederland gesticht. De rijkste New Yorker, een timmerman uit Bolsward, vergaarde zijn familiekapitaal met slavernij, piraterij, belastingontduiking en grootgrondbezit.
Weinig wees er destijds op dat deze nieuw-komer de rijkste man van de stad zou worden. Hij was als Feddrick Philippus in Bolsward geboren op 8 maart 1627 in een huisje naast de Broere-kerk. Zijn vader was leidekker. Feddrick had het timmermansvak geleerd en verruilde als tiener Friesland voor Amsterdam, alvorens hij naar de zusterstad in Amerika voer. In Nieuw Amsterdam was genoeg te bouwen. In documenten wordt hij de ‘timmerman van de directeur’ genoemd.

Grip op migratie. Welke migratie? Voorbij de xenofobe oneliners (Koen Haegens en Irene van der Linde De Goene Amsterdammer 24 januari 2024, p. 12-13):
Niet asiel maar arbeidsmigratie zou het onderwerp moeten zijn van de discussie over migratie. Dat is ook de conclusie van het recent verschenen rapport van staatscommissie-Van Zwol over bevolkingspolitiek. Een verademing om te lezen. Over migratie praten betekent immers dat je ook praat over onderwijs, arbeidsmarkt, economische welvaart, ruimtelijke ordening, industrie en de toekomst van de zorg. Dat gesprek belooft heel wat ingewikkelder te worden dan het huidige spervuur van simplistische, xenofobe oneliners. Maar het toont wel eerlijk wat er op het spel staat.

Vertel het eigen volk dat het boven alles en iedereen wordt gesteld en het voelt zich gezien (Ibtihal Jadib de Volkskrant 24 januari 2024, p. 2):
Hoe kan de objectieve waarheid worden gevonden?
Orwell betwijfelt of het mogelijk is de eigen emotionele impulsen af te schudden, maar hij gelooft in de onderneming om daarmee de strijd aan te gaan. ‘Het gaat er in de eerste plaats om te ontdekken wie je werkelijk bent en wat je zelf werkelijk voelt, en vervolgens rekening te houden met je eigen vooringenomenheid, die je niet kunt vermijden.’

Ooit was de Koran heilig voor mij. Nu ben ik juist voor geloofskritiek (Hulya Aydogan de Volkskrant 24 januari 2024, p. 27):
De recente poging tot een koranverbranding in Arnhem vond Hulya Aydogan een ‘belachelijke vertoning’. Maar van een ‘Stappenplan tegen Koranschennis’, zoals voorgesteld door diverse moskeekoepels, moet ze niets hebben.
In plaats van te pleiten voor beperkingen op demonstraties, zouden we moeten streven naar een cultuur waarin dialoog en respect voor elkaars overtuigingen centraal staan. Het prediken van wederzijds begrip en het bevorderen van tolerantie zijn cruciale stappen naar een samenleving waarin diversiteit wordt gevierd in plaats van betwist.

Stop met slachtofferdenken . Anders verliezen we het zicht op de echte slachtoffers (Sjaak Koenis de Volkskrant 23 januari 2024, p. 28):
Zolang we schuld en boete blijven toewijzen aan alles en iedereen behalve de betrokkenen, blijft onduidelijk waar het onrecht van de ongelijkheidscijfers zit.
Het Volkskrant-Commentaar van zaterdag 20 januari over ongelijkheid wijst weer eens op het onrecht dat armere mensen korter leven dan rijkere; dat onder meer door overgewicht, roken en alcoholgebruik de levensverwachting van de eerste groep veel kleiner is dan de laatste. De cijfers zijn bekend, en voor de oplossing verwijst het Commentaar naar de teleurstellende resultaten van het Nationaal Preventieakkoord uit 2018.

‘We wilden laten zien dat Palestijnen nog bestaan’ (Jenne Jan Holtland interviewt Osama Hamdan de Volkskrant 20 januari 2024, p. 6-7):
Israëliërs mogen onder Palestijns bewind leven, of vertrekken, vertelt Hamas-kopstuk Osama Hamdan in Beiroet. Zij hebben het vredesproces kapotgemaakt, niet wij.’
Stipt op tijd komt de Hamas-woordvoerder binnen met twee lijfwachten. Osama Hamdan (58) begint een verklaring voor te lezen over de humanitaire ramp in Gaza. Het dodenaantal is gestegen tot ruim 24 duizend, terwijl naar schatting achtduizend mensen onder het puin liggen.

Rechters passen de regels in vreemdelingenzaken coulanter toe
De menselijke maat (Tjitske Lingsma De Groene Amsterdammer 17 januari 2024, p. 32-36):
Terwijl de regering en veel politieke partijen zich steeds harder opstellen in vreemdelingenzaken, werd de rechtspraak juist schappelijker. Over de invloed van het Europees recht, de kindertoeslagenaffaire en de zaak van Mohammed Abdulrahman.

Een rem op migratie is definitief geen rechts verkiezingsthema meer. (Natalie Righten de Volkskrant 16 januari 2024, p. 6-7):
Staatscommissie adviseert politiek om in te grijpen: anders groeit Nederland naar 23 miljoen inwoners De tijd dat immigratiebeperking vooral een rechts verkiezingsthema was, lijkt voorbij nu ook een gezaghebbende staatscommissie de overheid adviseert om de migratie naar Nederland sterk af te remmen.
Richard van Zwol wond er maandag geen doekjes om: aanstaande kabinetten moeten zich actief inzetten om de Nederlandse bevolkingsgroei af te remmen zodat de huidige ‘welvaart wordt behouden’.\\ Alleen dan blijven alle inwoners toegang houden tot wonen, onderwijs en zorg.

‘Ik was in Oekraïne en Jemen, maar heb het nog nooit zo erg gezien’ (Iva Venneman interviewt Quido Versloot de Volkskrant 15 januari 2024, p. 6-7):
De Nederlandse fysiotherapeut Guido Versloot is in Gaza, als hulpverlener voor het Internationale Rode Kruis. ‘Je verwacht een ziekenhuis met veel gewonden, maar dit is eerder een soort vluchtelingenkamp.’

Bestuurscultuur (Buitenhof 21 januari 2024, NPO1):
Het was afgelopen zomer wereldwijd de warmste zomer ooit gemeten. Poolbioloog Maarten Loonen van de Rijksuniversiteit Groningen doet al meer dan 30 jaar onderzoek op Spitsbergen in de Noordelijke IJszee. Welke veranderingen ziet hij bij ijsberen, ganzen en gletsjers?
Hoewel Nederland deze week wit kleurde van de sneeuw, was afgelopen zomer wereldwijd de warmste zomer ooit gemeten. De opwarming van de aarde versnelt en nergens is dat merkbaarder dan in het poolgebied. Poolbioloog Maarten Loonen van de Rijksuniversiteit Groningen doet al meer dan 30 jaar onderzoek op Spitsbergen in de Noordelijke IJszee. Wat merkt hij aan de ijsberen, ganzen en gletsjers?
‘Ieder jaar vaar ik met een bootje op een plek waar eerst nog een gletsjer was’, vertelt Loonen. Hij doet al meer dan 30 jaar onderzoek op Spitsbergen in de Noordelijke IJszee. Loonen ervaart machteloosheid als het gaat om klimaatverandering: ‘als je daar bent geweest raak je ervan overtuigd dat we iets moeten doen.’

Haast niemand doet zo lang poolonderzoek als hij: ‘We zijn niet voorbereid op wat er komen gaat’ (Maartje Bakker interviewt Maarten Loonen de Volkskrant 6 september 2023):\\ Het ijs van de Noordpool smelt in een razend tempo. Maarten Loonen, die als ecoloog al 35 jaar naar Spitsbergen gaat om er onderzoek te doen, heeft de grote veranderingen met eigen ogen gezien. ‘Wat me emotioneert, is de machteloosheid die ik voel.’

Waarom een wetenschapper in tranen is over Spitsbergen (Toine Heijmans de Volkskrant 29 januari 2019):
In de tijd dat Maarten Loonen voor de eerste keer het Noordpoolgebied bezocht, begin jaren tachtig, was de wereld bezorgd over het gat in de ozonlaag, veroorzaakt door drijfgassen uit spuitbussen en koelkasten. Er kwam een Montrealprotocol, drijfgassen werden verboden, de ozonlaag herstelt zich weer.
Het is dus mogelijk, zegt Maarten. Iets doen.

‘Als we asielzoekers krijgen, geven we taalles en dagbesteding vanaf dag één’ (Iva Vennema de Volkskrant 16 januari 2024, p. 18-19):
De Eerste Kamer behandelt deze week de Spreidingswet, die het mogelijk maakt gemeenten te dwingen asielzoekers op te vangen. Hilversum heeft zich al op dat scenario voorbereid met een reeks bewonersbijeenkomsten. ‘De meerderheid zei: ‘Je zou het niet op één locatie moeten doen.’’

Misselijkmakende demonisering (Anet Bleich de Volkskrant 10 December 2003) commentaar op artikel Crisis in Arabische wereld sluit vrede uit (de Volkskrant 5 december 2003) van Leon de Winter.
In haar reactie spreekt zij over een oneerlijke demonisering van ‘de Arabieren’. Anet Bleich vindt dat de Winter zich terecht verzet, tegen de veldwinnende opvatting, dat de schuld voor het slepende conflict met de Palestijnen en de Arabische wereld voor 100% bij Israël ligt. dWinter vraagt zich volgens Bleich niet af in hoeverre de opleving van virulent antisemitisme verband houdt met het conflict met Israël. Dit conflict laat zich niet met het zwaard oplossen, en het is ook niet onoplosbaar. De enige vruchtbare benadering is een wederzijdse doorbreking van vijandbeelden om te kunnen komen tot een historisch compromis. Jij bent met precies het tegenovergestelde bezig en dat is je tweede, meest ernstige fout. Je geeft je over aan een generaliserend, misselijkmakend vijand-denken. Wie zich zoals jij doet, ‘in een bittere strijd’ waant met ‘furieuze, zelfoverschattende, vernederende, zelfhatende, machtswellustige culturen’, hoeft inderdaad niet op vrede te hopen. Zelfs niet op vrede achter een Muur. Bereid je dan maar liever voor op Armageddon.

Italianen hebben hun buik vol van Brusselse techno-elite (Martin Sommer de Volkskrant 1 oktober 2022, Opinie 21):
Het is die vernedering waar de Italianen hun buik vol van hebben: een Brusselse techno-elite die neerkijkt op het land dat maar niet opschiet met de hervormingen. De jeugdwerkloosheid beloopt net als tien jaar geleden een dramatische 25 procent. In zijn boek schreef Streeck al dat ‘een hele generatie het moeras in gaat’. We zijn een heleboel krediet verder en niets opgeschoten. Italië staat voor een lang en pijnlijk proces, schrijft The Economist deze week. Het Duitse Bundesverfassungsgericht was de enige die durfde opmerken: hoe lang gaan die pijnlijke hervormingen duren, tot het einde der tijden?
In Nederland is het begrip Europa à la carte een vloek in de kerk van de Brusselse regels die voor allemaal gelden. Toch is dat precies waar Wolfgang Streeck voor pleit. Meer ruimte voor nationale eigenheid, minder Brusselse beteugeling. Om hem nog een keertje aan te halen: ‘Het leven is zoveel makkelijker als je anderen niet hoeft te vertellen hoe ze zich moeten gedragen.’

Online bijna half miljard euro vergokt in zes maanden (Jarl van de Ploeg en Irene de Zwaan de Volkskrant 1 oktober 2022, p. 11):
In de eerste helft van dit jaar hebben Nederlanders, onder wie vooral veel jongvolwassenen, bijna een half miljard euro vergokt. Dat is meer dan verwacht werd toen een jaar geleden de onlinegokmarkt werd opgesteld.
Reclames via internet en via directe mailing zijn nog wel toegestaan. Ook bepalen aanbieders nog altijd zelf wanneer gokgedrag op hun site problematisch is en dus hun zorgplicht in werking treedt. Daar mag wel wat strenger op worden gehandhaafd, vindt Hofman. ‘Wat mij betreft worden de tegoeden van een gokker meteen bevroren zodra er reden is tot zorg.’

Waar winstbejag toe leidt (Pepijn Brandon de Volkskrant 21 september 2022, p. V7):
Plantagehouders toonden hun onderneming graag als een vredige bedoening waar mens en natuur harmonieus naar hun hand waren gezet. De werkelijkheid was anders: plantagebouw was roofbouw.

Plant liever bomen (Dik van der Meulen de Volkskrant 20 augustus 2020, Boeken p. 12):
De Amerikaanse Mary Austin zag al vroeg in dat de groeiende welvaart tot ecologische rampen zou gaan leiden. Haar debuut uit 1903, nu eindelijk vertaald, is in veel opzichten actueel en zelfs woke te noemen.
De meeste indianen waren naar reservaten verdreven, maar hier en daar kwam Austin ze nog tegen, vrouwen en mannen die hun tradities nog niet waren vergeten. De mooiste en meest aangrijpende passages in Het land van weinig regen gaan over hun manier van overleven in een streek die voor bewoning nauwelijks geschikt was.

Kiezen tussen ‘heating’ of ‘eating’ (Patrick van IJzendoorn de Volkskrant 22 augustus 2022, p. 1/11-13):
Een groeiend aantal Britten is aangewezen op de voedselbank. Dat aantal lijkt alleen maar te zullen stijgen, nu Groot-Brittannië een recessie in schiet. In Darlington, waar 30 procent van de kinderen onder de armoedegrens leeft, vrezen bezoekers van een voedselbank de winter.
Turbo-thatcheriaan
Van de waarschijnlijke opvolger van premier Boris Johnson, Liz Truss, valt weinig actieve hulp te verwachten. Deze turbo-thatcheriaan richt zich vooral op fiscale maatregelen. Zo wil ze de geplande verhoging van de zorgpremie annuleren, wat de laagste inkomens per week omgerekend 93 eurocent extra oplevert. Haar belastingverlagingen zullen evenmin weinig uitmaken voor mensen zonder of met lage inkomens, noch voor bibberende bejaarden. Net als haar rivaal, de multimiljonair Rishi Sunak, is ze tegen het het voorstel van oud-premier Gordon Brown om de winstmakende energiebedrijven tijdelijk te nationaliseren.

De dissidente leeslijst (7):
Ai Weiwei: 1000 jaar vreugde en verdriet
Eenling in de massa (Roos van der Lint De Nieuwe Amsterdammer 1 september 2022 p. 60-61):
''1000 jaar vreugde en verdriet' is een autobiografie en een biografie ineen waarin het verhaal van Ai Weiwei spiegelt in dat van zijn vader. Herinneren is hun vorm van verzet.
Herinneren is voor Qing en Weiwei de vorm van verzet. De herinnering was wat in China met de Culturele Revolutie was zoekgeraakt. ‘Herinneringen waren een last, je kon er maar beter vanaf zijn; al snel verloren de mensen niet alleen de wil, maar ook het vermogen zich iets te herinneren’, merkt Weiwei al in het begin van zijn memoires op. Qing herinnerde zich al in zijn allereerste lange gedicht, op 24-jarige leeftijd, waarin hij zich het treurige lot aantrekt van de min die hem voedde, ‘het ellendig lot dat ze met zoveel slaven deelde’. ‘En ik, ik schrijf een aanklacht tegen deze onrechtvaardige wereld.’

Cynthia McLeod (Summerschool 31 augustus 2022 NPO1):
Dat McLeod een meesterverteller is staat buiten kijf. In Summerschool besluit ze in het pijnlijke verleden van haar moederland te graven. Ze vertelt het bloedstollende verhaal van Boni, Jolicoeur en Baron: drie zwarte verzetsstrijders die tijdens de slavernij in Suriname honderden slaafgemaakten bevrijdden, plantages overvielen, en voor wie de koloniale overheersers beefden van angst.
Cynthia McLeod (85) komt uit een gezin van verhalenvertellers. Geen wonder dat ze zou debuteren als schrijver. Haar debuut, de historische roman Hoe duur was de suiker?, over het leven op een 18-eeuwse Surinaamse suikerplantage, is al 34 jaar het best gelezen boek van Suriname, en ligt ook in Nederland nog op menig nachtkastje.

In de schaduw van het WK (VPRO - 25 oktober 2022, 1, 8 en 14 november 2022):
Moderne slavernij
Slavernij, dat is toch allang afgeschaft? Jazeker. Afschaffing van slavernij was In 1833 een feit in Groot-Brittannië, Nederland volgde 30 jaar later in 1863. Tegenwoordig is slavernij overal ter wereld verboden. Het staat ook als artikel 4 in de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens. Toch komt het nog steeds voor. In Mauretanië werd slavernij bijvoorbeeld pas in 2007 wettelijk verboden.

Winstgevende handel. Maar voor wie?
Je kent de Europese geschiedenisverhalen wel over ‘ontdekkingsreizigers’ en nieuw ‘ontdekte’ gebieden. Aan het eind van de 16e eeuw gingen Nederlandse handelaren op zoek naar producten om te verhandelen. Dit deden andere Europese handelaren ook. Overal waar de Nederlanders toen in Azië, Afrika en Noord- en Zuid-Amerika arriveerden, kwamen ze altijd op plaatsen waar al eeuwenlang mensen leefden, met complexe handelsrelaties en rijke culturele tradities. De handel in specerijen en producten was winstgevend voor de Hollanders. Maar er was veel concurrentie van Portugese, Chinese en Indiase handelaren. In het begin moesten Hollanders zich ook schikken naar de handelsvoorwaarden van lokale heersers.

Profiel Friedrich Hayek
De Lenin van het liberalisme (Bram Mellink & Merijn Oudenampsen De Groene Amsterdammer 1 september 2022 p. 34-38):
Als ideoloog van de vrije markt kreeg Friedrich Hayek uiteindelijk zijn zin: de westerse wereld richtte haar economie in naar neoliberale principes. Nog altijd houdt de erfenis van Hayek de gemoederen bezig. Waar komt zijn denken vandaan?
Uiteindelijk werden meer dan twee miljoen exemplaren van De weg naar slavernij verkocht in meer dan twintig talen.

Rob Larson Capitalism vs. Freedom The Toll Road to Serfdom
For years, we've been taught that capitalism is good for freedom. Dominant right-wing talk radio hosts to this day recommend “libertarian” classics like Hayek's Road to Serfdom and Friedman's Capitalism and Freedom that claim markets free us, and this picture still dominates the schools and the political spectrum. Well get bent, one percent, because Rob Larson's Capitalism vs. Freedom'': The Toll Road to Serfdom puts big business under a microscope. This book debunks the conservative classics while demonstrating that the marketplace has its own great centers of power, which the libertarian tradition itself claims is a limit to freedom. In fact, Larson illustrates how capitalism fails both this and other concepts of human liberty―not just failing to establish a right to a share of society's production, but also leaving us subject to the great power plays of the one percent's corporate property. (recensie)

Eindelijk poetst Nederland de koloniale waas van zijn bril (Fleur de Weerd en Elsbeth Stoker de Volkskrant 6 augustus 2022, Zaterdag p. 2-5):
Zo schreef hij in 2011 samen met een collega in een opiniestuk in de Volkskrant dat de ‘milde kijk op slavernij een nieuwe religie’ is. Het stuk bleek een voorbode te zijn van de kantelende blik op het koloniale verleden.\\ Historicus Karwan Fatah-Black ziet nationalisme als een enorm krachtig en gevaarlijk instrument: ‘Tegelijkertijd geloof ik dat je maar beter een inclusief nationaal verhaal kunt hebben, waarin iedereen zich kan herkennen.’
Al jaren woedt er publiekelijk een felle discussie tussen met name Fatah-Black aan de ene kant, en emeritus-hoogleraar Piet Emmer aan de andere kant. Volgens Emmer is Fatah-Black activistisch. Volgens Fatah-Black kleven aan het werk van Emmer raciale vooroordelen, en zijn Emmers uitspraken gebaseerd op ‘flutredenaties’.

De vroegste slavernij, deel I
Jongens van goeden begrijpe (Leendert van der Valk De Groene Amsterdammer 23 juni 2022 p. 32-41):
In 1595 zijn de tieners Lourens en Madagascar de eersten die door Nederlanders tot slaaf worden gemaakt. Hun verhaal werpt nieuw licht op de Nederlandse slavernij, die eerder begon en omvangrijker was dan we dachten, voornamelijk in de Oost.
Tekenend zijn de titels van zulke overzichtswerken. Vorig jaar publiceerde emeritus hoogleraar zeegeschiedenis Henk den Heijer het boek Nederlands slavernijverleden en emeritus hoogleraar geschiedenis Piet Emmer schreef, ook in 2021, De geschiedenis van de Nederlandse slavernij in een notendop. Beide alomvattende titels blijken slechts te verwijzen naar het trans-Atlantische slavernijverleden, waarbij Nederland verantwoordelijk is voor ongeveer 550.000 verhandelde zielen. Daarmee worden de 660.000 tot 1,1 miljoen verhandelde mensen in Azië buiten het nationaal slavernijverleden gelaten.
‘Maar nog steeds wordt de VOC als een handelsorganisatie gezien, ook door historici. Terwijl bij de oprichting centraal stond: oorlogsvoering richting Portugezen en het vestigen overzees, want Nederland moet een koloniale macht worden.’
De Republiek zou halverwege de zeventiende eeuw in korte tijd uitgroeien tot het machtigste land van Europa. De basis daarvoor werd gelegd met de oprichting van de VOC in 1602, die voortkwam uit onder andere de Compagnie van Verre. Hoewel ze in geschiedenisboeken vooral als handelscompagnie staat aangeschreven, was de VOC ook een oorlogvoerend en in slaven handelend bedrijf.

Juridische positie van separatistische nationale minderheden met het Catalaanse referendum als actueel voorbeeld (Wim Couwenberg Civis Mundi Digitaal #52 9 november 2017):
Gezien de reactie van de Spaanse premier en de Spaanse koning op het Catalaanse referendum is er van die kant nog geen politieke ontvankelijkheid voor een dergelijke oplossing te verwachten. Ze beroepen zich daarbij op de rechtsstaat. Maar zij vatten die Spaanse rechtsstaat op in juridisch-positivistische zin, waardoor die rechtsstaat in feite een juridisch aangeklede machtsstaat is. Als regiopresident heeft Puigdemont het uitroepen van de Catalaanse onafhankelijkheid aanvankelijk uitgesteld, om zodoende een dialoog met de Spaanse regering mogelijk te maken (zie cartoon in dit nummer). Dat is wijs beleid. Maar de Spaanse regering stond daar niet voor open, en heeft de complete Catalaanse regering, inclusief de regiopresident, geschorst, en de autonome regio Catalonië tijdelijk onder het centraal gezag gesteld, met nieuwe lokale verkiezingen op 21 december as. in het vooruitzicht. De EU is daarbij veel te passief gebleven, zoals meerdere media dat terecht gekritiseerd hebben.

Vanwaar die beeldenstorm tegen kopstukken uit de koloniale tijd? (Wim Couwenberg Civis Mundi Digitaal #56 maart 2018):
De historicus Piet Emmer, emeritus-hoogleraar Europese expansie en migratie, heeft onlangs in zijn boek getiteld Het zwart-wit denken voorbij een interessante bijdrage geleverd aan de discussie over kolonialisme, slavernij en migratie. Er raast, zo schrijft hij daarin, een nieuwe beeldenstorm door ons land. Tal van standbeelden en straatnamen blijken nu een eerbetoon aan foute, witte mannen te zijn, zoals Jan Pieterszoon Coen, Peter Stuyvesant en generaal van Heutz in Amsterdam, en meer recentelijk Michiel de Ruyter in Vlissingen, en Witte de With in Rotterdam. Beide laatsten werden tot voor kort nog als dappere Nederlandse zeehelden gevierd. Hij hoopt dat de huidige beeldenstorm weer gaat liggen. Het verleden heeft nu eenmaal andere maatstaven, en die moeten we ook gebruiken om dat verleden te beoordelen. Hoe die nieuwe, scherpe en kritische stellingname tegenover het koloniale verleden onder ogen te zien? Dat heeft, lijkt mij, te maken met de neiging op grond van het lineaire vooruitgangsgeloof van onze moderne cultuur alles wat in het verleden afwijkt van de nu heersende morele en juridische opvattingen ter discussie te stellen en in moreel en juridisch opzicht aan te klagen. Dat meten van toestanden uit het verleden naar inmiddels sterk veranderde, actuele maatstaven, lijkt in veler ogen probleemloos, en derhalve geen punt van discussie. Maar is dat wel zo vanzelfsprekend?
In een constitutionele rechtstheorie, zoals ik die eerder verdedigd heb[4], ga ik in de geest van het historisme uit van de historiciteit van morele en rechtsopvattingen. In lijn hiermee is het niet mogelijk a priori universeel geldende ideeën te formuleren over wat goed en kwaad, recht en onrecht is. Wat als recht geldt, hangt af van de historische context met de daarin heersende machtsverhoudingen, en het daarmee samenhangende collectieve rechtsbewustzijn. Als recht geldt dus wat gerechtvaardigd kan worden in het licht van de heersende politieke moraal en daarop afgestemde rechtsopvattingen. Eeuwenlang gold er ook in Europa een rechtsorde, waarin universeel verklaarde mensenrechten nog onbekend waren, althans geen rechtskracht hadden.

Waar zou Vanvugt liever wonen? P.C. Emmer Volkskrant 6 februari 2018 p. 22):
Als gouverneur van Nederlands Brazilië heeft hij de slavernij, die hij in de kolonie aantrof, laten bestaan en de slavenaanvoer nieuw leven ingeblazen. Dat bestrijdt niemand. Maar Johan Maurits was geen slavenhandelaar of plantagebezitter. Zijn salaris kan evenmin indirect zijn gefinancierd uit de winsten van de slavenhandel of slavernij, want zijn werkgever, de WIC, maakte juist grote verliezen op de verkoop van slaven op krediet. Daarmee vergeleken is het feit, dat een deel van de inrichting uit Brazilië stamt, klein bier.

Verzacht de gruwelijkheid van het kolonialisme niet (Ewald Vanvugt Volkskrant 1 februari 2018 p. 25):
Is de kritiek op Johan Maurits en de slavenhandel overdreven, zoals Piet Emmer beweert? Een repliek.
Onder invloed van het slavernijdebat en de Zwarte Pietendiscusssie - termen voor de omslag in Nederland naar een nieuwe omgang met het koloniale verleden - besloot het Mauritshuis een beeld van Johan Maurits van Nassau-Siegen (1604-1679), de bouwheer en naamgever van het museum, niet langer als een gastheer in de hal te plaatsen maar als iemand met een beschadigde reputatie buiten zicht in een depot te zetten.
Dit gedrag vindt de Leidse emeritus hoogleraar Piet Emmer maar 'een vreemde geste van het Mauritshuis'. Hij is in het openbaar bezig met een omscholing tot pamflettist en van de ophef rond Maurits begrijpt hij niets: 'Hij was geen eigenaar van een plantage of van een suikermolen, en hij heeft geen vermogen verdiend aan de slavenhandel.' (Ten eerste, 16 januari).
Dat iemand de rol van apostel van het weldoende kolonialisme op zich neemt om reacties in het publieke debat uit te lokken overschrijdt de grens van het fatsoenlijke. Dat een pamflettist tot iedere prijs aandacht zal vragen hoort bij zijn bezigheid. Maar dat een gepensionneerde professor belegen propaganda en desinformatie verspreidt als wetenschap, moet worden weersproken.
Propaganda voor het weldoende kolonialisme lijkt tegelijk het schrille licht te willen verzachten op de gruwelijke basiskennis dat het ene volk met veel geweld het andere onderdrukte en voor zich liet werken.

Het format van Summerschool kan, zeker met de juiste verscheidenheid in onderwerpen, het hele jaar mee (Alex Mazereeuw de Volkskrant 19 aug 2022 p. V2):
Tijdens de uitzending van Op1 viel meteen een mogelijke kandidaat op. Zanger Mart Hoogkamer had een wat onfortuinlijke positie, toen hij mocht aanschuiven na een moeizame discussie over de vluchtelingenopvang in Tubbergen. Zit je dan, om te vertellen dat je écht meer in huis hebt dan ‘zwemmen in Bacardi Lemon’. Ook als tv-recensenten zijn we er niet vies van om af te geven op de vaak tenenkrommende gastenkeuze van de talkshows, vooral als er aan het eind nog wat excuusentertainment moet worden ingefietst. Toch kwam het gesprek met de sympathieke Hoogkamer prima uit de verf, vooral toen hij vertelde over zijn onstuimige gezinssituatie. Het was heel makkelijk om er cynisch over te doen, maar zet Mart Hoogkamer in Summerschool en ik zou moeiteloos in de collegebankjes blijven hangen.

CDA-bom onder stikstofdeal leidt tot spanning in coalitie: ‘Dit kan nét, maar moet uitzondering blijven’ (Niels Klaassen AD 19 augustus 2022):
De CDA-wens om met een cruciaal deel van de stikstofdoelen te breken, leidt tot spanning binnen de regering. Na ‘uitvoerig’ coalitieoverleg vanochtend vroeg is premier Mark Rutte kritisch over de woorden van CDA-leider Wopke Hoekstra: ‘Dit moet een uitzondering blijven'. D66 houdt het CDA aan de deadline van 2030.

Economie (Koen Haegens De Groene Amsterdammer 18 augustus 2022 p. 9):
De echte prijs
Maar een gemakkelijke oplossing voor alle misstanden? Vergeet het maar. De winst voor de aandeelhouders moet érgens vandaan komen. Voor zover het niet ten koste van het loon van de werknemer gaat, draaien arme landen of de natuur ervoor op. Een systeem met prijzen waarin alle kosten verwerkt zijn, is niet langer kapitalistisch. Of zoals economisch antropoloog Jason Hickel het filosofisch samenvat in zijn boek Minder is meer: ‘Voor groei is een “buiten” nodig.’

De wereld na Oekraïne Grigori Joedin (Rutger van der Hoeven De Groene Amsterdammer 18 augustus 2022 p. 12-15):
‘Het ziet er bijna suïcidaal uit’ Rusland is een fascistische staat aan het worden, denkt de Russische hoogleraar politieke filosofie Grigori Joedin. En West-Europeanen moeten zich niet veilig wanen.
Is er een significante verandering geweest in de manier waarop Poetin en zijn regime omgaan met onvrede en kritiek?
‘Mijn mening daarover is dat we sinds 24 februari een fascistisch regime hebben in Rusland. Je kunt discussiëren over wat fascisme is, en ik was altijd terughoudend in het gebruik van de term. Maar ik denk dat de term beschrijft wat er aan de hand is: er is in Rusland een nieuwe opvatting over de relatie tussen de leider, de staat en de samenleving.
We zien nu de identificatie van de leider met de staat en de identificatie van de staat met de samenleving, en dit is een klassiek fascistische opvatting. De leider is gelijk aan de staat, de staat aan het volk. Er is geen plaats voor jou binnen het volk als je niet deel uitmaakt van de staat en er is geen plaats voor jou in de staat als je niet achter de leider staat.

Moskous dagboek na 24 februari 2022 (Alexander Snegirjov De Groene Amsterdammer 18 augustus 2022 p. 40-46):
Eens een plunderaar, altijd een plunderaar
Vanaf de invasie van Oekraïne tot aan deze zomer hield de Russische romanschrijver Alexander Snegirjov een dagboek bij. Hij zag Moskou in een kramp schieten, en ook weer ontspannen. ‘Heel de Russische politiek is één grote speciale operatie.’
Iets soortgelijks overkwam de Duitsers na de Tweede Wereldoorlog. Honderdduizenden inwoners kwamen om bij de bombardementen van de steden, maar tot op heden wordt daar weinig over gesproken. De Duitsers hadden immers veel ergere dingen aangericht en moesten als het ware zwijgend de straf daarvoor dragen. Het is een ethisch zeer ingewikkeld probleem.
Daarom, zegt men, was doofheid en verlamming na de oorlog in Duitsland wijdverbreid als psychosomatische reactie op machteloosheid.

Wordt de kerk van het kapitalisme leeggeplunderd? (Peter de Waard de Volkskrant 17 augustus 2022 p. 19):
Ondernemers grijpen dit paardenmiddel aan, omdat ze zich niet willen laten gijzelen door 6 procent van de aandeelhouders die niet akkoord willen gaan met een bod. Investeringsmaatschappij HAL wil daarom dezelfde truc uithalen bij de overname van baggeraar Boskalis, alweer een illuster bedrijf dat van de beurs verdwijnt. Ook hier stribbelden aandeelhouders, onder wie de achterkleinkinderen van de oprichters, tegen omdat ze het bod te laag vinden.
Daar duurt de aanmeldingstermijn nog tot 2 september. Als HAL met het bod slaagt, zal Beursplein 5 deze herfst nog een trouwe kerkganger verliezen.

Kan de wereld de klok terugzetten naar 1750? (Peter de Waard de Volkskrant 16 augustus 2022 p. 19):
Alleen dreigt in dat geval een financiële zelfvernietiging. De wereldwijde schuld van overheden, bedrijven en particulieren is opgelopen tot 300 biljoen dollar. Dat is drie keer het wereldbbp. Als die niet wordt afgelost, stort het financiële systeem in, zijn spaarders en gepensioneerden hun geld kwijt en dreigt massale armoede met als gevolg oorlog. Als de schulden niet worden afgelost, is de malthusiaanse val alleen alleen te vermijden door meer groei – niet een beetje groei maar exponentiële groei.

‘De Bijbel veroordeelt homoseksualiteit niet, zo liggen de feiten’ (Irene de Zwaan interviewt Mark-Robin Hoogland de Volkskrant 4 augustus 2022 p. 9):
Juist de katholieke kerk moet zich op wetenschappelijk verantwoorde bevindingen baseren, zegt pater Mark-Robin Hoogland. Hij vertaalde het boek Wat de Bijbel wél zegt over homoseksualiteit, dat vandaag uitkomt.
De inhoud van het boek is grotendeels afkomstig van Daniel Helminiak, een Amerikaanse theoloog en psycholoog die in 1994 een bestseller schreef met What the Bible Really Says About Homosexuality. In 2000 volgde een herziene uitgave, waaraan de laatste wetenschappelijke inzichten uit Bijbel-studies werden toegevoegd.

Het bipolaire leven (Boor Beekman de Volkskrant 11 augustus 2022 p. V5, V9):
De Belgische regisseur Joachim Lafosse (47), meester van het gezinsportret, groeide op met een bipolaire vader. Die ervaring verwerkte hij in zijn jongste film.

In het aangrijpende La ruche vormen moeder en dochters een microcosmos die op barsten staat (Kevin Toma de Volkskrant 21 juli 2022 p. V8-9):
De drie jonge dochters van Alice, die een bipolaire stoornis heeft, zijn volledig op haar ingespeeld. Toch is hun leven samen misschien niet vol te houden, zo continu balancerend op het snijvlak van harmonie en conflict.

Mattias Desmet over de staat der technocraten
‘Onze maatschappij biedt grond voor totalitair denken’ (Frank Mulder De Groene Amsterdammer 4 augustus 2022 p. 36-39):
De Vlaamse psycholoog Mattias Desmet ziet een groeiende hang naar totalitarisme in de westerse maatschappij. ‘De bevolking snakt naar een overheid die de controle pakt.’
De laatste paar jaar houdt hij zich bezig met het onderwerp groepsdenken. De coronacrisis, en onze reactie daarop, was aanleiding voor hem om zijn gedachten te bundelen in een boek. In het kort: de tijd is rijp voor totalitarisme, juist hier, in het liberale Westen. Gevaarlijk utopisch denken vindt hier een vruchtbare voedingsbodem en steeds vaker worden tegenstemmen gecensureerd. Niet door dictators, maar door de groep. In plaats van een gemeenschap zijn we een massa individuen die heel snel hetzelfde kunnen gaan denken.
Er was onmiskenbaar een vorm van groepsdenken aanwezig. Maar groepsdenken is van alle tijden, en meestal leidt het niet tot totalitarisme. ‘Dat is waar, dan moeten er heel wat voorwaarden vervuld zijn, het moet grootschalig zijn en een politieke functie krijgen. Maar het belangrijkste is: de maatschappij moet in een toestand zijn die mensen doet smachten naar radicale verandering; er moet een algemeen sentiment zijn dat het zo niet verder kan. En dat is wat ik nu zie. De maatschappij smacht naar een meester die haar verlost van zichzelf. Ik zie het in mijn praktijk: mensen zijn de vrijheid moe.’

Herverdelen (Mirjam de Rijk De Groene Amsterdammer 4 augustus 2022 p. 9):
De meeste huishoudens hebben vrijwel geen vermogen of een nettoschuld. Zou je het vermogen verdelen over alle acht miljoen huishoudens, dan heeft ieder huishouden 415.000 euro. Exclusief het pensioenvermogen is het 220.000 per huishouden. Netto, alle schulden zijn dan al afgelost. Dat is niet alleen meer dan een dubbeltje, het is heel veel geld.

Hoe de BV-nederland tientallen miljoenen verdiende aan het omstreden WK in Qatar (Trouw 3 augustus 2022)

De vlag staat, zelfs ondersteboven, symbool voor Nederland (Ibtihal Jadib de Volkskrant 3 augustus 2022 p. 2):
‘Een raak punt’, sprak ik tegen m’n scherm, ‘zie daar maar eens iets tegenin te brengen’. Nou, dat kon die boer wel: ‘Het is natuurlijk wél een protest. Je wilt je laten horen en je wilt je laten zien. De omgekeerde vlag is een heel vreedzaam protest.’ Daar had ik niet van terug.

Wie fraude of bedrog wel ziet, maar niets zegt, is óók schuldig (Daan Ballegeer interviewt Max Bazerman de Volkskrant 2 augustus 2022, p. 16-17):
Als het om fraude of bedrog gaat, vindt de Amerikaanse gedragswetenschapper Max Bazerman de zwijgende omstanders boeiender dan de oppercrimineel. Bijvoorbeeld de accountant die de boekhouding controleert. ‘Als zij veel geld verdienen aan hun dienstverlening, wordt het lastiger om problemen te zien.’
Het begint klein, maar dijt uit, en ergens onderweg verdampt de ethiek. Dat speelde een belangrijke rol bij Enron, de Amerikaanse energiereus die in 2001 ten onder ging in een wervelstorm van fraudeschandalen. De bedrijfswinsten waren jarenlang kunstmatig opgeblazen terwijl zich miljardenschulden opstapelden in dubieuze buitenbalansvehikels.
Wat is dan een beter alternatief dan boetes? ‘Je moet bedrijfsleiders persoonlijk aansprakelijk stellen als er duidelijk sprake is van strafbaar gedrag’, meent de Harvard-vorser. ‘Nu is het zo dat het bedrijf de boete betaalt, en de toplui blijven buiten schot. Dat moet anders. Een bedrijf kan niet in de gevangenis belanden, de ceo wel.’

Wat is toch de reden voor die Oost-Indische doofheid van onze bewindslieden? (Ibtihal Jadib de Volkskrant 1 augustus 2022 p. 2):
Het einde van de BV Nederland leest niet lekker weg, het is een wat klinische aaneenschakeling van observaties en aanbevelingen. Toch is het boek een aanrader, omdat Putters inzicht geeft in de oorzaken waardoor er tussen de overheid en burger zo’n ongezonde verhouding is ontstaan, en hij reikt vervolgens ook handvatten aan voor een weg naar voren. Een welkome boodschap gezien de tijd waarin we leven. Ik snak ernaar om weer te kunnen geloven dat we bij de overheid in goede handen zijn.

Accuraat accountancy-model nog ver weg (Daan Ballegeer de Volkskrant 26 juli 2022 p. 19):
De manier waarop accountants hun klanten controleren blijft problematisch, zeggen experts. Via experimenten probeert Nederland een beter model te vinden. ‘Heel Europa kijkt naar wat wij hier aan het doen zijn.’
Cijfers verdraaien
Maar hoewel er dus wel wat beweegt in de sector, is het vooralsnog te weinig, en vooral niet fundamenteel genoeg. Bij een lezing georganiseerd door de Autoriteit Financiële Markten (AFM) vatte de Amerikaanse gedragspsycholoog Max Bazerman de kritiek onlangs nog bondig samen. Zelfs de meest eerlijke en nauwgezette accountants kunnen onbedoeld cijfers verdraaien om de werkelijke situatie te verhullen voor beleggers en toezichthouders. Dat zou het gevolg zijn van het huidige model waarin bedrijven betalen voor hun accountant, en niet degenen die de informatie gebruiken die dit oplevert.
Het is onmogelijk om het menselijke aspect helemaal uit de accountancy te halen, waarschuwt De Vries, en eigenlijk is dat maar goed ook. ‘De accountant is een mens, geen machine. Dat verandert niet, hoeveel je er ook omheen probeert te regelen. Je moet opletten met het invoeren van steeds meer regels en eisen. Er is nu al een enorme compliancecultuur ontstaan, met als grote gevaar dat de accountant zó focust op het afvinken van het controledossier dat hij de belangrijke zaken mist.’

Fout geld in Nederland
De bijl aan de brievenbus (Diederik Baazil Zuidas De Groene Amsterdammer 21 april 2022 p. 14-17):
Jarenlang was Nederland een geliefde locatie voor fout geld. Daardoor staat het nu op achterstand in de strijd tegen Russische oligarchen. ‘Nederland belastingparadijs’ was ooit een politieke keuze, de bijl aan de brievenbus is er ook een.

Koenraad De Wolf: Traditionele kruisweg krijgt hedendaags gelaat, Mediteren over het lijden:
Maatschappijkritisch toont De Corte aangrijpende beelden. Op de eerste statie, de ter dood veroordeling van Jezus, verschijnt George W. Bush als de incarnatie van Pontius Pilatus. De Amerikaanse president roept na de terreuraanslag van 11 september 2001, met de megafoon van een brandweerman naast hem, op tot een kruistocht tegen het terrorisme. Op de tweede statie, Jezus neemt het kruis op zijn schouders, hanteren moslimvrouwen letterlijk de wapens en verschijnt links een uitgemergeld kind, een van de eerste slachtoffers van het beleid van de Amerikaanse president.

Esther de Boer boek De geliefde discipel, Evangelie van Maria (p. 99): De Verlosser antwoordde, hij zei: Hij ziet niet met de ziel noch met de geest maar met het denken dat [is] in het midden van die twee. Dat is [het dat] het visioen ziet en dat is het […]

Oekraïne (Buitenhof 10 april 2022 NPO2):
- David van Weel over de opstelling van de NAVO in de oorlog,
- Roger Cohen bespreekt de mensenrechtenschendingen in Oekraïne.
- Liesbeth Zegveld vertelt over de democratische internationale rechtsorde. En
- Yascha Mounk schuift aan om de toekomst van democratieën te bespreken.

Macht en Onmacht (Filosofisch kwintet 17 juli 2022 NPO1):
Kunnen we worden wie we willen zijn, als we maar ons best doen? Ontstaan succesverhalen door eigen verdienste, of door fortuinlijke omstandigheden? En wat betekent een prestatiemaatschappij als de onze voor iedereen die géén doorslaand succes weet te maken van het leven?
Presentator Clairy Polak spreekt hierover met publicist Dalilla Hermans, filosoof Martha Claeys, schrijver/journalist Joost de Vries en filosoof/econoom Huub Brouwer.

Huub Brouwer Verdienste, toeval, en rechtvaardigheid
Op 7 januari 2020 promoveerde Huub Brouwer aan Tilburg University met zijn proefschrift Verdienste, Toeval, en Rechtvaardigheid. Zijn promotoren waren prof.dr. Maureen Sie en prof.dr. Serena Olsaretti.
2 Twee dogma’s over verdienste
Een groot deel van de filosofische literatuur over verdienste gaat over de vraag wanneer het onderwerp van verdienste en de grond van verdienste wél bij elkaar passen. Wat voor en hoeveel beloning zou Willem precies moeten krijgen voor zijn harde werk? Wat voor en hoeveel beloning zou Rozemarijn moeten krijgen voor haar heldhaftige reddingsactie? En wat voor en hoeveel straf zou Dick moeten krijgen voor zijn winkeldiefstal?

Hoe de wolk van wantrouwen te verdrijven (Ariejan Korteweg de Volkskrant 16 juli 2022 Zaterdag p. 12-14):
Na negen jaar neemt politiek verslaggever Ariejan Korteweg afscheid van het Binnenhof. Hij blikt terug op de Haagse politiek, die zich onder het vaandel van ‘nieuwe bestuurscultuur’ wil vernieuwen. Maar zijn de Haagse mores wel te veranderen?
Intussen dijt het leger voorlichters en woordvoerders op en om het Binnenhof alsmaar uit. De departementen samen hadden toen Rutte III begon 633 fte aan voorlichters in dienst, aan het eind van de regeerperiode was dat 811 fte. Die voorlichters – niet zelden belanden ze later zelf in de Kamerbankjes – bepalen in hoge mate wat naar buiten komt en wat niet wordt gedeeld.
Het Nederlandse systeem is ingericht op een status quo met accentverschuivingen. Door de kieslijsten, goeddeels gevuld met anonieme politici die niet voor hun eigen kans hoeven te strijden, zijn parlementariërs vaak eerder technocraten dan volksvertegenwoordigers in de oorspronkelijke betekenis van het woord.
Dat hoeft niet erg te zijn. Waarschijnlijk is dat juist de reden waarom Nederland in politiek opzicht zo’n wonder van stabiliteit is. Vijf eerste ministers in veertig jaar – qua vestigingsklimaat geldt dat als een pluspunt. Het betekent wel dat het politieke systeem alleen langs de weg der geleidelijkheid te veranderen is. En dat eerste ministers vaak aanblijven tot de laatste restjes bewondering zijn opgelost in verveling en afkeer.
Dat maakt het belangrijk de eigen houdbaarheidsdatum in de gaten te houden. Ook als journalist.

Leve de loonslaaf (Wilma de Rek de Volkskrant 9 juli mei 2022, Boeken p. 4):
Jan Lucassen wijdde zijn levenswerk aan werk. In het onlangs in vertaling verschenen De wereld aan het werk geeft de emeritus hoogleraar een zeer gedetailleerde beschrijving van de geschiedenis van arbeid wereldwijd – en daarmee ook van ongelijkheid.

‘Men neemt steeds meer het heft in eigen handen, dat is zorgelijk en gevaarlijk’ (Tobias den Hartog & Marcia Nieuwenhuis interviewen Sigrid Kaag AD 9 juli 2022):
Geliefd én verguisd, zwaar bedreigd én bewierookt: D66-leider Sigrid Kaag regeert een land in crisis, vol met boze burgers. ,,Soms denk ik dat we aan het afglijden zijn. Men neemt steeds meer het heft in eigen handen. Dat is gevaarlijk.’’

Wie dóét zoiets!? (Loes Reijmer de Volkskrant 9 juli mei 2022, Opinie p. 20-23):
De rol van beklagenswaardige past vrouwen nu eenmaal goed. Dat blijkt ook uit onderzoeken: vrouwen zitten vaak als gewone burger of ervaringsdeskundige aan de talkshowtafel, mannen als deskundige. Bijna altijd zei ik ‘nee’ tegen uitnodigingen van media om over de kwestie te praten, maar toen een talkshow een speciale uitzending maakte over online intimidatie besloot ik voor één keer wel te gaan, in de veronderstelling dat ik er ook als kenner van online-cultuur zou zitten. Pas tijdens het voorstelrondje, in de hitte van het studiolicht, besefte ik: ik zit hier als slachtoffer. Tegenover me zat een mannelijke collega die over hetzelfde onderwerp schreef bij een concurrerende krant. Hij was de deskundige.

Analyse Rutte IV
Het nieuwe regeerakkoord is een oefening in bescheidenheid, met torenhoge ambities (Wendelmoet Boersema Trouw 16 december 2021):
“U hoort geen woorden van trots, maar van bescheidenheid en gepast realisme”, zegt D66-leider Sigrid Kaag. “We veranderen dit niet in een dag en een nacht”, aldus CDA-leider Wopke Hoekstra. “Het is geen toverstafje”, volgens Gert-Jan Segers van de ChristenUnie. De oppositie stort zich meteen na afloop vol op de pijnpunten, die ook in het akkoord zitten. Vooral de bezuiniging van ruim vier miljard over een paar jaar op de zorg zal morgen in het debat voor veel tegengas zorgen.

Een weerbare rechtsorde schopt Ongehoord Nederland van de zender en laat zoiets nooit meer gebeuren (Kustaw Bessems de Volkskrant 9 juli 2022, Opinie p. 18):
Raymond van den Boogaard, die Karskens veel beter heeft gekend, beschreef hem in een mooi stuk in De Groene als een oorlogsverslaggever op zoek naar oorlog. Als een man die uiteindelijk een mystieke samenhang zocht in alle ellende die hij zag en zo vatbaar werd voor complotten. Ik weet het niet. Het blijkt in elk geval maar weer dat slechte daden niet altijd door eendimensionaal slechte mensen worden verricht.

Profiel Arnold Karskens
Slachtoffer van het vak (Raymond van den Boogaard De Groene Amsterdammer 21 oktober 2021 p. 36-41):
Als oprichter van de nieuwe omroep Ongehoord Nederland opereert voormalig oorlogsverslaggever Arnold Karskens nu aan een heel ander front. Als iemand die je kent van het pad raakt, rijst onwillekeurig de vraag: hoe is dat zo gekomen? Is hij gek of ben je het zelf?

Verdrinken migranten schuld van EU (Arnold Karskens de Volkskrant 26 juni 2017 p. 18):
De eerste heet Frans Timmermans. Als eerste vicevoorzitter van de Europese Commissie is hij medeverantwoordelijk voor het bepalen en uitvoeren van het Europese migratiebeleid. Het komt erop neer dat iedere migrant asiel kan aanvragen in de Europese Unie en ook na afwijzing zelden daadwerkelijk vertrekt. Het gevolg is een aanzuigende werking waardoor de laatste 3,5 jaar naar schatting 14.750 migranten (bron: Missing Migrants) zijn verdronken in de Middellandse Zee, het gros vertrekkend vanuit Libië.
Timmermans wil nu dezelfde Turkije-afspraak maken met Afrikaanse landen, maar wie houdt migranten tegen bij de lange Afrikaanse grenzen en kuststroken? Zelf ziet hij een taak in het oprollen van bendes 'gewetenloze smokkelaars' die profiteren van 'wanhopige mensen', zoals hij in de Volkskrant van 15 juni schreef. Maar dat beeld gaat voorbij aan de pure logistieke rol die smokkelbendes spelen en ontkent zijn eigen verantwoordelijkheid. Immers het aanbod (toegang tot vleespotten) bepaalt de vraag (want zonder migranten geen smokkelbendes).
Om een eind te maken aan de dodelijke wantoestanden aan de Europese zuidgrens heb ik als voorzitter van de stichting Onderzoek Oorlogsmisdaden op 21 april, mede namens tientallen nabestaanden van verdronken migranten uit Mali, aangifte gedaan bij het Openbaar Ministerie tegen Frans Timmermans wegens 'dood door schuld', artikel 307 Wetboek van Strafrecht, en tegen de Nederlandse ngo's, als Artsen Zonder Grenzen, bovendien hulp bij mensensmokkel, artikel 197 WvS. Het Landelijk Parket heeft vorige week laten weten dat de zaak 'in behandeling' is genomen. Terecht. Door hun aanpak aanvaarden Frans Timmermans en Nederlandse ngo's, of reddingsschepen die onder Nederlandse vlag varen, willens en wetens het risico dat migranten nemen en is de Middellandse Zee verworden tot het grootste kerkhof van Europa.

Moneyland (Buitenhof 12 mei 2019 NPO1):
Met behulp van schimmige financiële constructies weten criminelen en superrijken honderden miljoenen uit het zicht van de fiscus en justitie te houden. De voormalig president van de Oekraïne investeert zijn miljoenen in vastgoed in Londen, een ministersdochter uit het straatarme Angola koopt voor tonnen bruidsjurken en op één adres in Londen zijn zo’n 2000 bedrijven gevestigd. Oliver Bullough, journalist van de Engelse krant The Guardian, schreef hierover het boek Moneyland Een zoektocht naar het verborgen geld van de superrijken en de multinationals.

‘Geld van corrupte elite is ‘in de cloud’, niet te traceren’ (Joris Kooiman interviewt Oliver Bullough NRC 8 maart 2019):
In Moneyland verbergen de rijken en machtigen der aarde hun vermogen. Wat ontdekkingsreiziger Bullough er aantrof, stemt cynisch.
Is een financieel systeem waarin geld vrijelijk de wereld rondstroomt wel denkbaar zonder Moneyland? „Theoretisch ja, maar het is lastig. Want zodra het ene land rijke mensen beter behandelt dan andere, stroomt het geld daarnaartoe. Dus de drijfveer om te concurreren door wetgeving te versoepelen, is er altijd. Noem het de donkere kant van globalisering. De kunst is die te lijf te gaan zonder de positieve effecten weg te gooien. Hoe? „Eis transparantie over wie wat bezit. Als Europa samenwerkt, kan het een hogere standaard afdwingen, simpelweg omdat mensen hier willen zijn, hun geld hier willen uitgeven.”

In hoeverre heeft de Navo schuld aan conflicten van Poetin in Georgië en Oekraïne? (Bert Lanting de Volkskrant 9 januari 2018 p. 11):
De Russische inval in Georgië en Oekraïne is mede een gevolg van inschattingsfouten van de Navo, meent oud-secretaris-generaal Jaap de Hoop Scheffer. Is Poetin onbewust geprovoceerd?
Omstreden
Het besluit de deur open te zetten voor Georgië en Oekraïne was op de Navo-top van 2008 in Boekarest al uiterst omstreden. De Amerikaanse president Bush wilde de twee landen de status van kandidaat-lid geven, maar dat stuitte op fel verzet van landen als Duitsland en Nederland. Uiteindelijk bleef het bij de belofte hen ooit toe te laten, maar er werd geen termijn genoemd.

De regering van nieuw elan zal nooit liegen (Sheila Sitalsing de Volkskrant 14 december 2021 p. 2):
Zo zal de regering van nieuw elan nooit meer taalspelletjes met ons spelen. Ze zal nooit meer in tijden van een nieuwe crisis eerst wekenlang zeggen dat het sluiten van scholen ‘de laatste’ crisismaatregel is die overwogen wordt, ‘de allerlaatste’ zelfs, ‘helemaal onder op de stapel’ en vervolgens de chocolaterie (‘essentiële winkel’) en de kantoortuin ongemoeid laten, terwijl kinderen wekenlang opgehokt thuiszitten.
Er komt zelfs een minister van Onderwijs! Dat is nieuw en gewaagd voor een terrein dat zo lang geen vertegenwoordiging in het kabinet kende. Er komt ook eentje voor Cultuur, nog zo’n trouvaille. Ze worden belast met zaken die niemand nog deed: strijden voor het belang van kinderen of voor het belang van de kunst, ze krijgen een prominente plek aan tafel, ze zullen zich niet laten reduceren tot de krullenjongens van het kabinet.

De overheid gedraagt zich als een foute BV, dat voedt het wantrouwen (Koen Haegens de Volkskrant 16 december 2021 p. 12):
Om haar legitimiteit te behouden, zo was de gedachte, moest de overheid kleiner, goedkoper. Lean and mean. De puinhopen van dat experiment zijn overal zichtbaar.
Ondertussen wordt een nieuwe bestuurscultuur beloofd. Of het kabinet daadwerkelijk zal breken met de recepten uit de jaren tachtig, zult u niet meer op deze plek lezen. Ik verruil deze mooie krant voor een nieuwe uitdaging. Eén ding is zeker: het geknakte vertrouwen in de publieke zaak laat zich niet herstellen met praatjes over een BV Nederland. Dat leidt juist tot het omgekeerde. Door zich als een foute bedrijfskarikatuur te gedragen, heeft de overheid haar morele gezag zelf ondermijnd.

Wil de factor kapitaal een slaatje slaan uit de coronacrisis? (Peter de Waard de Volkskrant 16 december 2021 p. 23):
Niet de aandeelhouders, maar de werknemers moeten het bedrijfsrisico lopen. Dit is eigenlijk het voorstel van de werkgevers die in goede tijden best wel loonsverhogingen willen geven als de werknemers die in slechte tijden weer inleveren.
Corona wordt door de werkgevers misbruikt om de lasten bij de factor arbeid te leggen en de lusten bij de factor kapitaal. Het is cynisch als ze zo een slaatje slaan uit de pandemie.

Kunnen de VS het inflatiespook wel in hun eentje kleinkrijgen? (Peter de Waard de Volkskrant 15 december 2021 p. 23):
Het is te hopen dat Fed-topman Jerome Powell allang met Christine Lagarde en Haruhiko Kuroda overleg heeft gehad om de woorden op elkaar af te stemmen. Anders is er geen sprake van een mussentraan, maar huilt iedereen binnenkort krokodillentranen.

Geld voor plannen hebben, is één. Ze daadwerkelijk uitvoeren wordt de echte uitdaging voor Rutte IV (Koen Haegens de Volkskrant 15 december 2021 p. 12):
Voor het klimaat is het vijf voor twaalf. Door de botte bezuinigingen van de eerste kabinetten-Rutte kampt de publieke sector met achterstallig onderhoud.
De bescheiden loonstijgingen suggereren dat de krapte op de arbeidsmarkt vooralsnog minder acuut is dan werkgeversorganisaties doen geloven. Maar waar denkt een nieuwe regering straks ineens duizenden extra medewerkers in de kinderopvang te vinden? Hoe wil zij snel honderdduizenden woningen neerzetten, als bouwbedrijven nu al kampen met een tekort aan personeel en materialen?

Ook deze coalitie durft de stap naar echte verbetering niet aan (Aleid Truijens de Volkskrant 14 december 2021 p. 15):
Wie wordt de nieuwe minister van Onderwijs?
Bij wat is uitgelekt van de plannen in het nieuwe regeerakkoord zit veel moois: de studiefinanciering terug, goedkopere kinderopvang, extra geld voor ‘structurele investeringen’ en hogere salarissen in het basisonderwijs. Allemaal cadeaus waarmee je het morrende volk tevreden kunt stemmen. Geld is toch bijna gratis.
Geen van de regeringspartijen pakt in haar verkiezingsprogramma de houtrot bij de wortel aan: de autonome school (in de praktijk enorme scholenkoepels), gefinancierd met een lumpsum. Het is een falend systeem, waarbij de verantwoordelijkheid voor goed onderwijs is overgeheveld aan besturen die beleidsmatig en financieel de vrije hand hebben en de overheid toekijkt.
Ik denk dat het onderwijs nooit een ‘markt’ is geworden. De publieke ondernemer loopt immers geen enkel risico; het gemeenschapsgeld stroomt vanzelf binnen, en de ‘klant’, de leerling, ook. De macht in het onderwijs is in handen van niet-democratisch gekozen, regenteske onderwijsraden, waarin alleen bestuurders – de werkgevers – zitten.
Als we willen dat de miljarden overheidsgeld besteed aan onderwijs nu eens wél goed terechtkomen, is een rigoureuze systeemwijziging nodig. Lijkt me iets voor volgende verkiezingen.

Waarom er geen verbod komt op de lichtgevende mega-reclamemasten (Toine Heijmans de Volkskrant 8 december 2021 p. 9):
Dit is het donkere seizoen, maar zelfs de machtige decembermist die overdag blijft kleven aan velden en wegen wordt doorboord met commercieel kunstlicht.
Hij woont in Rucphen, de mast staat in de gemeente Halderberge, dus werd hij nooit geïnformeerd, ‘een vervelende kwestie’, de exploitant deed inmiddels aanpassingen ‘maar ik vind dat de landelijke overheid hier in moet grijpen’.
Gaat niet gebeuren, het landsbestuur heeft geen belang. ’s Rijksadviseurs rapport verdween onderin een lade, ook al staat het land straks elke dag in lichterlaaie.

‘Ik haal levensvreugde uit liefdesliedjes met tedere teksten’ (Marjon Bolwijn interviewt Jos Wessels de Volkskrant 6 december 2021 p. 16-17):
Jos Wessels is evenals de Volkskrant 100 jaar. Hoe kijkt deze veteraan uit de Tweede Wereldoorlog aan tegen de eeuw die achter hem ligt en hoe ziet hij het huidige tijdsgewricht?
Hoe kijkt u aan tegen het huidige tijdsgewricht?
‘Momenteel is het een grote rotzooi in de wereld. Staatslieden zoeken allerlei middelen om de wereld te beheersen, wat ze niet gaat lukken. Ook binnen de katholieke kerk is wangedrag: kardinalen en priesters zijn in de fout gegaan. De mensheid is ontevreden. Dat is meestal een slecht teken. Als het de verkeerde kant opgaat met de mensheid grijpt de natuur op een gegeven moment in. Dat is nu gaande, maar dat wil de mens niet inzien.’
Bedoelt u dat we het einde der tijden naderen?
‘We gaan de richting op zoals het in de Openbaringen staat beschreven. We hebben de laatste tijd te maken met stormen, aardbevingen, vulkaanuitbarstingen en andere natuurrampen. En corona niet te vergeten. Dat zijn waarschuwingen van een hogere macht hierboven, dat de mens zich niet goed gedraagt.

Brommer op zee (Literatuurprogramma 5 december 2021 NPO2):
Te gast was schrijver, literatuurcriticus, essayist en muzikant Auke Hulst (1975). Hij schreef zijn meest gedurfde roman De Mitsukoshi Troostbaby Company. Een persoonlijk boek, waarin de hoofdpersoon Auke van der Hulst in het jaar 2032 kampt met de verwerking van een afgebroken zwangerschap. Dat doet hij middels Scottie, een levensecht robotkind uit Japan dat hem troost moet bieden.
In zijn nieuwe roman maakt Auke Hulst de Volkskrant 4 december 2021 (Boeken p. 14-15) dankbaar gebruik van de mogelijkheden van zijn eerste literaire liefde: sciencefiction. Maar De Mitsukoshi Troostbaby Company is nog veel meer. Een boek dat zindert van lef, ambitie en eruditie.
Het is 2032. Schrijver Auke van der Hulst (geboren in 1997 en dus 22 jaar jonger dan Auke Hulst, die van 1975 is) werkt aan twee boeken tegelijk. Het eerste moet zijn nieuwe roman De lasso van de tijd worden. Op verzoek van zijn redacteur houdt hij daarnaast een logboek bij dat een ‘Privé-domein-achtige uitgave’ moet worden. Door gedoe rond zijn vorige roman had Van der Hulst aan zichtbaarheid ingeboet, het logboek zou hem weer in de kijker moeten spelen.
Tijdreizen
In het andere boek waaraan Auke van der Hulst werkt, de roman De lasso van de tijd, voert hij alter-ego’s op van Mila en hemzelf: zij heet Sam en hij heet Kaj (en dat is bijna dezelfde naam die de echte schrijver, Auke Hulst, gaf aan zijn alter ego in Kinderen van het Ruige Land, de roman over zijn traumatische jeugd op het Groningse platteland waarmee hij doorbrak).
Schrijver en musicus Auke Hulst groeide op in een ‘koninkrijk’, met een ‘adellijke moeder’ en een superheld als vader. Of was het toch anders? Reizend door Amerika ontdekte schrijver en musicus Auke Hulst dat zijn vroeg overleden vader gewoon een gemankeerd mens was. Net als 'superhelden' Prince, Ernest Hemingway en F. Scott Fitzgerald, die hij achternareed en beschreef in zijn boek, Motel Songs.

Heimwee zonder vaderland (Marnel Breure De groene Amsterdammer 2 december 2021 p. 62-63):
Uitburgeraar Chris Keulemans onderzoekt het fenomeen van de gastvrijheid aan de hand van zijn ervaringen als reiziger en gastheer. Inburgeraar Kiza Magendane beschrijft zijn reis van vluchteling naar burger.

Nieuwe bestuurscultuur (Sheila Sitalsing de Volkskrant 2 december 2021 p. 2):
‘Lijkt me niet echt onafhankelijk’ twitterde Boswijk bij de aanstelling van De Grave. Later had hij daar spijt van en vond hij De Grave toch heel erg onafhankelijk, maar de voltallige oppositie liet zich minder makkelijk sensibiliseren.

Sander, mannen zijn niet de norm (Anja Meulenbelt de Volkskrant 2 december 2021 p. 29):
De wereld zou er absoluut niet op vooruit gaan als vrouwen mannen gingen imiteren. Dus, als we het hebben over ‘onze halfslachtige emancipatie’, heren, kijk even in de spiegel. En bedenk even dat het behoorlijk arrogant is, en tamelijk seksistisch, om te vinden dat jullie wel uit kunnen maken wat vrouwen horen te doen, zonder ook maar één woord vuil te maken aan wat vrouwen intussen van mannen zouden mogen verwachten.

Hoe een Nederlandse visser 24 mannen, vrouwen en kinderen uit Het Kanaal redde (Margriet Oostveen de Volkskrant 30 november 2021 p. 9):
De vrouwen hadden Dingenus nog verteld dat ze uit Iran, Irak en Pakistan kwamen. ‘En al drieënhalve maand onderweg, dan is het wel menens, hoor. Daar sta je niet zo snel bij stil.’

Nieuw elan is een niet-liegende premier met een functionerend geheugen (Sheila Sitalsing de Volkskrant 30 november 2021 p. 2):
Nieuw elan is een onderwijsminister met ruggengraat, geen bangerik die met alle grillen van de schoolbesturen meewaait. Een cultuurminister die niet bij elke opgetrokken wenkbrauw van de collega’s zachtjes jankend op de rug gaat liggen met de pootjes omhoog, en die met begeestering strijdt voor alles wat de mens hartverscheurende schoonheid en zingeving verschaft.
Nieuw elan is een minister van Rechtsbescherming die het recht beschermt. Een minister van Justitie die erkent dat Nederland een hoogontwikkelde narcostaat is van eigen makelij. Een minister van asfalt en vliegen die niet overloopt naar de lobbyjongens. Een kabinet dat standvastig de grootste crisis uit de geschiedenis – nee, niet corona, die andere crisis – aanpakt, zonder angst voor terrorboeren, antiwindmolenactivisten en het grootbedrijf.
Etc.

Zelden zag ik de postmoderne beschetenheid om fier voor de feiten en de waarheid te staan pregnanter verwoord (Elma Drayer de Volkskrant 3 december 2021 p. 29):
Grijs gebied
Deze week zag ik bij de NPO de documentaire Alsof ik Palestina heb gestolen van Frans Bromet, over ‘het grijze gebied tussen antisemitisme en kritiek op Israël’. Daarin komt onder meer de vloggende influencer Youness Ouaali aan het woord. Joden, zegt hij op zeker moment, hebben een ‘heel sterke lobby’, ‘heel sterke groepen achter de schermen’. Ze zitten overal, weet hij, in de media, in het bedrijfsleven, in de politiek. ‘Als ik iets roep over Joden dan belt het CIDI (Centrum Informatie en Documentatie Israël) gelijk Pauw op of wie dan ook van zijn contacten. En het is gelijk viral, het is gewoon nieuws. Alle belangrijke posities, daar zitten ze.’
Oppermachtige Joden die achter de schermen listig aan alle touwtjes trekken? Een klassiekertje uit het samenzweringshandboek, zou ik zeggen. Bromet zond het zonder hoorbare tegenwerping uit.
Hoe link het kan zijn om complotdenken onweersproken te laten merken we intussen dagelijks, nu de coronacrisis voortduurt.

Alsof ik Palestina heb gestolen (29 november 2021 NPO2):
Frans Bromet onderzoekt de oorzaken van de bedreiging en vernielingen van het joodse restaurant HaCarmel in Amsterdam. Is het antisemitisme?
Kritiek op Israël wordt vaak aangemerkt als antisemitisme, met name door een deel van de Joodse gemeenschap. In hoeverre is dat ook zo? Frans Bromet vraagt het aan mensen met verschillende standpunten over dit ingewikkelde onderwerp.
Is kritiek op een land of regering hetzelfde als kritiek op een religie of volk? Veel mensen vatten kritiek op Israël op als een vorm van antisemitisme. Is dat ook zo? De onverbeterlijk nieuwsgierige Frans Bromet gaat op onderzoek uit en ontmoet mensen met uiteenlopende standpunten. Israël lijkt zich weinig aan te trekken van de internationale rechtsorde. Weinig landen nemen daar stelling tegen. Is het goed om Israël met zijden handschoenen te behandelen?

Eric Lonergan (Brainwash Talks 28 november 2021 NPO2):
Econoom Eric Longeran deed onderzoek naar woede en ontdekte dat boosheid een krachtige economische en maatschappelijke drijfveer kan zijn. Hij pleit voor het omarmen van de 'woede van engelen'.

Klimaatdenkers Framer Framed
‘De klimaatcrisis is een koloniale crisis’ (Roos van der Lint De groene Amsterdammer 25 november 2021 p. 18-21):
Radha D’Souza en Jonas Staal daagden de Nederlandse staat samen met drie multinationals met Nederlandse wortels voor hun eigen klimaattribunaal.
Ook op de volgende drie hoorzittingsdagen werd de Nederlandse staat voor het CICC (Court for Intergenerational Climate Crimes) gedaagd, samen met achtereenvolgens Unilever, ING en Airbus. Staal trad op als klerk van de rechtbank, D’Souza als de voorzittende rechter van vier in totaal. De aanklachten logen er niet om, maar de bewijsvoering evenmin.

Ann Pettifor (Bainwash Talks 21 november 2021 NPO2):
Econoom Ann Pettifor schreef hét standaardwerk over The Green New Deal, een maatregelenpakket waarmee de economie moet worden herzien en vergroend. Ze betoogt dat we alleen zo klimaatverandering het hoofd kunnen bieden.

‘Brievenbusfirma’s leveren weinig meer op dan reputatieschade’ (Redactie Volkskrant 23 november 2021 p. 20):
Nederland nog steeds een van de belangrijkste doorsluislanden om belasting op andere plekken te mijden, ondanks maatregelen van de afgelopen jaren. De constructie doet bovendien meer kwaad dan goed. Dat zegt de Commissie Doorstroomvennootschappen, die de omvang van de brievenbuseconomie onderzocht.

Sociaaldemocraten, de bal ligt op de stip (Marcia Luyten Volkskrant 18 maart 2020 p. 28):
Hallooooo?!..... Is daar iemand...? Of is het huis van de sociaal-democraten behalve verstoft ook verlaten? Een indrukwekkende toespraak van de minister-president maakt onomwonden duidelijk: dit is een historische situatie. Een die op korte termijn vraagt om maatregelen om erger te voorkomen en die ons op lange termijn dwingt tot een systeemverandering. Om herhaling te voorkomen.
De financiële crisis van 2008 kwam van rechts en de crisis voedde rechts – hoe bizar. We zien de politieke gevolgen van het beleid dat 1 procent te hulp schoot en daar de resterende 99 procent met belastingen en bezuinigingen voor liet betalen. De woede en onzekerheid daarover zijn gefundenes Fressen voor populisten die zich presenteren als sterke leider. Links miste een begeesterd en overtuigend verhaal.
Den Uyl breidelde het beest met zijn ‘Spreiding van kennis, macht en inkomen’. Dat verhaal was goud, en is oud. Vandaag hebben we een transformatie nodig van hoe we waarde toekennen, hoe we waarde creëren en hoe we de opbrengsten van die waarde verdelen.
Dat grote verhaal ligt er. Drie denkers leverden de afgelopen jaren fundamenten voor die andere ordening. Hun gemene deler is dat ze onze ecologische en economische crisis zien als product van dezelfde politieke ideologie. De Britse econoom Ann Pettifor ontwikkelde de Green New Deal: Overheden heroveren macht op het internationale kapitaal en richten een duurzame, arbeidsintensieve economie met minder ongelijkheid in. Mariana Mazzucato van The Value of Everything wil een zware herwaardering van de overheid als producent van waarden en aanjager van innovatie – interessant in dwaze coronadagen nu publiek geld wordt geïnvesteerd in het ontwikkelen van een vaccin dat, als we niet oppassen, duur wordt vermarkt door een Pfizer. Kate Raworth, die met haar ‘donuteconomie’ het economisch denken binnenstebuiten keert: welzijn van planeet en mens vormt het hart van haar model.
De lijst krijgt politieke betekenis in het licht van de vorige grote crisis. Toen is de rekening grotendeels opgebracht door – pakt u de lijst er nog even bij: verpleegkundigen en ambulancebroeders, leraren, agenten, journalisten. Velen van hen doen meer werk met minder man en hun salarissen zijn nauwelijks gestegen. Voor sociaaldemocraten ligt de bal op de stip.

Woorden voor het woordenloze (Laura de Jong de Volkskrant 18 november 2021 Boeken p. 12 – 14):
Voor zijn nieuwe boek maakte historicus Michael Ignatieff een persoonlijke keuze uit literatuur, kunst en muziek die hem in zijn leven troost hebben gebracht. En hij vroeg zich af: wat betekent dat eigenlijk, troost vinden?
Dat je je deel van de mensheid voelt, zoals u schrijft.
‘Ja.’
In zijn boek heeft Ignatieff het over ‘verbondenheid met een keten van zingeving waardoor we de stemmen uit het verleden nog kunnen horen’. Hij geeft een mooi voorbeeld over de Romeinse staatsman Boëthius, die in het jaar 524 De consolatione philosophiae (De troost van de filosofie) schreef, in afwachting van de voltrekking van de doodstraf die hem door een barbaarse koning was opgelegd. Bijna achthonderd jaar later las Dante, die was verbannen uit zijn geboortestad Florence, Boëthius’ werk. Dat inspireerde hem tot het schrijven van De goddelijke komedie.

Fluistercompagne (Wieteke van Zeil Volkskrant Magazine 20 november 2021 p. 66-67):
Veel van wat wij doen, voelen en vrezen, houdt kunstenaars al eeuwen bezig. Wieteke van Zeil verbindt kunstdetails aan de actualiteit. Deze week: haar.
De vrouw in het verhaal was Maria van Bethanië óf een zondares (de vrouwelijke zondares is een favoriet archetype in verhalen over deugdelijke mannen) en dit werd later ‘samengevoegd’ met MM. De snelle versie: dat komt door een lastercampagne van een 6de-eeuwse paus, Gregorius I. Maria Magdalena speelde een belangrijke rol in Jezus’ leven tot de kerkmannen haar onschadelijk maakten door haar met een losbandige naamloze vrouw uit de Bijbel te vereenzelvigen. De kortste weg naar het diskwalificeren van een vrouw is immers haar seksueel shamen. Ze is een hoer en ze moet permanent boeten. Als je deze historische ‘vergissing’ eenmaal kent, zijn de schilderijen waarop ze aan de voeten ligt van Jezus, terwijl hij met een groep mannen zit te tafelen, bijna niet meer te harden.

Wij zijn het klimaat (Emma Meelker de Volkskrant 18 november 2021 p. V12):
Je zou kunnen zeggen: wie er ‘gered’ moet worden, dat zijn we zelf, mensen met een mening over het soort klimaat waarin we gedijen. Op Twitter wordt er vaak gemopperd over hoe media de gevolgen voor de mens uit de krantenkoppen houden en dat arme klimaat de klappen laten opvangen. Lezer Oscar Toetenel schreef ons: ‘Ik zou het als bezorgde lezer passend vinden als de teksten weerspiegelen dat de mens – ieder mens, behalve Elon Musk – onderdeel is van ‘het klimaat’.’

‘Bijna iedereen kan in situatie van psychische dwang belanden’ (Anneke Stoffelen interviewt Jessica Terwiel de Volkskrant 9 november 2021 p. 18-19):
Voor het mishandelen van leerlingen in zijn kungfu-sekte werd René L. maandag tot dertig maanden celstraf veroordeeld. Psycholoog Jessica Terwiel heeft zich gespecialiseerd in sekten. ‘Deze dynamieken kunnen overal ontstaan waar een bepaald gezamenlijk ideaal wordt nagestreefd.’
U stelt dat iedereen in principe in zo’n situatie van psychische dwang kan belanden. Is er nog een manier waarop je je daartegen kunt wapenen?

Om te overleven in Afghanistan gaat de inboedel in de verkoop (Rob Vreeken de Volkskrant 17 november 2021 p. 15-17):
Na drie maanden onder de Taliban dient zich in Afghanistan een economische ramp aan. Menig Afghaan zit opeens zonder werk en inkomen en dat werkt in de hele maatschappij door. Uit bittere noodzaak verkopen zij hun inboedel aan de overal verrijzende kringloopwinkeld.
Het dreigt allemaal een kwetsbare façade te worden, want de klandizie slinkt met de dag. Er is een omgekeerd trickle-down-effect: het opdrogen van buitenlandse fondsen aan de bovenkant veroorzaakt lager in de samenleving steeds meer schaarste.

Die andere crisis (Bert Wagendorp Volkskrant 21 oktober 2020 p. 2):
Maar intussen bleek ook dat de landen die deel uitmaken van de G20, 19 landen en de EU, ongeveer tien keer zoveel coronasteun verlenen aan de fossielebrandstoffenindustrie dan aan de transitie naar duurzame energie. De G20 zijn goed voor 90 procent van het wereldwijde bruto nationaal product, 80 procent van de wereldhandel en tweederde van de wereldbevolking. Zolang er binnen dat enorme blok geen radicale omslag plaatsvindt, verandert er niets, althans veel te weinig.
Waarom dat zo is weet ik niet, maar ik vermoed dat het heeft te maken met gevestigde belangen die geen financieel belang hebben bij een transitie maar wel een grote politieke invloed. De kans dat we straks zijn verlost van corona maar nog wel zitten opgescheept met een verhevigde versie van die andere crisis, wordt er helaas wel groter door. Misschien helpt het als we de gevolgen daarvan net zo nauwgezet gaan bijhouden als die van de pandemie, en de slachtofferstand dagelijks in de krant zetten.

Het ware gezicht van de Nederlander komt door corona bovendrijven (Jan Derksen Volkskrant 12 augustus 2020):
Nederlanders vallen op door hun gebrekkige neiging zich aan gezamenlijk (via politiek en beleid) afgesproken regels te houden. Elke dag kunnen we dit constateren. Alleen al als je naar fietsers kijkt die zich, natuurlijk hebben ze haast, van alle rijbanen in elke gewenste richting bedienen. Spreek je ze erop aan dan kun je een portie gekrenkte trots tegemoet zien. Grote rampen zoals die met vuurwerk in Enschede en de cafébrand in Volendam gaan in de kern ook maar over een kwestie: je niet aan de regels houden.
Wij vinden onszelf en ons eigen leven erg belangrijk en verwachten dat anderen hiermee rekening houden. De narcistische trekken zijn gedurende de laatste veertig jaar meetbaar toegenomen in ons land en leiden ertoe dat mensen de buitenwereld heel sterk vanuit hun eigen optimistische zelfbeleving waarnemen. Deze attitude is strijdig met de ander voor laten gaan. In het spraakgebruik van de laatste twee generaties klinkt het ook steeds zo: ‘Ik en Henk’, ‘Ik en Greetje’. Het jezelf onderschikken, minder belangrijk maken, meer acceptatie van wat je overkomt dan protest ertegen zijn psychologische kwaliteiten die uitgestorven lijken in ons land.
Behalve de moeite met opgelegde, verstandige regels, getuigen we met zijn allen ook van een ernstig tekort aan frustratietolerantie. Langdurig tegenslag verdragen is voor de naoorlogse generaties toenemend een probleem geworden.

Geen begrip voor niet-zichtbare aandoeningen (Maria Rademaker Volkskrant 18 augustus 2020 p. 25):
In ons omringende landen zijn de ontwikkelingen bij niet-zichtbare aandoeningen veel verder, patiënten krijgen daar het respect en de zorg die hen toekomt. Nederland is in zijn algemeenheid, op het terrein van onbegrepen aandoeningen, een middeleeuwse enclave van onwetendheid en onbeschoftheid.
Bangmakerij (Ronny van de Water Volkskrant 18 augustus 2020 p. 25):
Columniste Wilma de Rek is binnen de Volkskrant een van de weinigen die zich niet bang laat maken door de veel artikelen in de Volkskrant over de tweede golf. Zij denkt gelukkig nog wel na en baseert zich op objectieve cijfers. Hulde voor deze roepende in de Volkskrant-woestijn.
Hoop (Jel Siereveld Volkskrant 18 augustus 2020 p. 25):
Met alle respect voor alle mensen met een traumatisch verleden van welke aard dan ook, maar laten we er alstublieft mee ophouden dit te delen met de hele wereld. Wat geweest is geweest, maak er geen verdienmodel van. Persoonlijk is mijn gevoelsknop bijna lam gedrukt bij alle jammerverhalen. Herdenken is goed maar dan in eigen kring.
Waarom niet meer aandacht voor de toekomst en dat delen met elkaar? In wat voor wereld willen wij leven? Of dichterbij, in wat voor land willen wij leven, rekening houdend met klimaatverandering, overbevolking, mensenrechten, et cetera.
We zullen de kaarten opnieuw moeten schudden, willen we een leefbare toekomst behouden voor alle mensen. Laten we daar onze belastingcenten en energie in steken. Samen krijgen we er dan weer lol in. Ik heb er zin in, en ik ben pas 70 jaar.

Raakvlakken met de Three Letter Plague (Danka Stuijver Volkskrant 18 augustus 2020 p. 25):
Het is menselijk gedrag dat de grootste invloed heeft op virusverspreiding. Maar we zijn het oneens. We bagatelliseren en ontkennen. Hebben kritiek op het overheidsbeleid en de buurman. Zaaien angst en maken stemming. Zijn er geen mondkapjes? Dan eisen we mondkapjes! Zijn er mondkapjes genoeg? Dan laten we ons niet dwingen ze te dragen. Het ongenuanceerd, irrationeel denken, de dubbele agenda’s: het staat succesvol indammen van welk virus dan ook in de weg.
We kunnen lessen trekken uit de hiv-pandemie. Als het gaat om stigmatisering, valse informatie, wantrouwen en complottheorieën. Want de virussen kun je niet met elkaar vergelijken, maar de gastheer is opvallend, en teleurstellend, constant in zijn gedrag.

Werkt de economische sugar rush nog wel? (Peter de Waard Volkskrant 18 augustus 2020 p. 20):
Te veel schuld drukt samen met de vergrijzing de economische activiteit, iets waar Japan al drie decennia mee kampt. De extra overheidsuitgaven noch het bijgedrukte geld van de centrale banken komt in de reële economie terecht. Dat wordt ook bewezen door het feit dat inflatie en rentestijgingen – het normale gevolg van schuldopeenstapeling – uitblijven. Of zoals Jupiter vaststelt: de omloopsnelheid van geld neemt al decennia af waardoor ook de inflatiedruk daalt. Schulden maken, hoe goed ook bedoeld in tijden van crisis, werkt averechts.
Warren Buffett heeft het door. Die besloot vorige week zijn geld uit de banken te trekken en in goudmijnen te beleggen. Een gold rush is veiliger dan een sugar rush.

De foute kant (Sander van Walsum Volkskrant 17 augustus 2020 p. 19):
Ook in de geschiedschrijving lijkt het nooit meer goed te komen met de oorlog in Indonesië.
Anders dan de Duitse bezetting, is de oorlog in Indonesië tot op de huidige dag een bron van controverses – getuige alleen al het feit dat het Haagse Indiëmonument kort voor de herdenkingsplechtigheid werd besmeurd door activisten die een eerbetoon aan de slachtoffers van de Japanse bezetting kennelijk opvatten als een hoogmis voor het kolonialisme.
Het onderzoek dat drie wetenschappelijke instituten momenteel uitvoeren naar de oorlog in Indonesië, vindt op voorhand geen genade bij critici van links en rechts die de onderzoekers hetzij van koloniale, hetzij van antikoloniale vooringenomenheid verdenken. Zelfs in de geschiedschrijving lijkt het met die oorlog nooit meer goed te kunnen komen.

Denkers die doen Volkskrant (Ariejan Korteweg interviewt Ronald van Raak 17 augustus 2020 p. V6-7):
SP-Kamerlid Ronald van Raak schreef een boek over zo’n dertig Nederlandse filosofen. Zit er een SP’er bij?
U noemt Nederland een land van veel kleine filosofen. Waarom?
‘Dat zie je het best in de omgang met Spinoza. Hij is onze enige echt grote filosoof, een systeemdenker die God en natuur verbond, mens en moraal, politiek en psyche. Hij creëerde een alternatief voor het religieuze denken. In Nederland is er vanaf de Middeleeuwen juist een ongelooflijke traditie van filosofie als levensleer. Terwijl het empirisme van Isaac Newton meteen werd omarmd, kreeg Spinoza pas eind 19de eeuw, met twee eeuwen vertraging dus, een plek in de polder toen zijn filosofie tot algemene levensleer werd omgevormd. Hij is getemd.’

Garmt Grootgrut is een stripfiguur uit de Nederlandse stripreeks Tom Poes, ook wel bekend als de Bommelsaga, geschreven en getekend door Marten Toonder.
Hardwerkende Rommeldammer. Vooruitstrevend. Voert al snel de computer in. Is vaak de dupe van manipulaties van het grootkapitaal. De middenstand komt altijd achteraan. Gehuwd,[4] heeft een winkel in Rommeldam en bezorgt per driewielervoertuig in de buitengebieden. Houdt het contact in stand tussen Joost en het personeel van de markies bij zijn leveranties aan de achterdeur van Bommelstein. Hij is actief lid van de plaatselijke Harmonie. Hij was in zijn jonge jaren een bekend zwemmer.

Marten Toonder De Bovenbazen in sociologisch perspectief (Piet Ransijn Civis Mundi Digitaal #43 februari 2017):
De Bovenbazen bieden een vermakelijke illustratie van de kapitaalconcentratie die nu actueel is en gepaard gaat met groeiende ongelijkheid en tweedeling. Uiteraard is het een simplificatie, maar daardoor weet Toonder het treffend weer te geven zodat een kind het begrijpt, ’als je begrijpt wat ik bedoel’. Toen de kredietcrisis ’actueler was dan ooit’ werd het verhaal in 2012 opnieuw gepubliceerd in het NRC Handelsblad. Toonder drijft de spot met de Bovenbazen als een stel geslepen zielige criminelen. De werkelijkheid is echter anders en ontrekt zich aan ons bevattingsvermogen, zoals Luyendijk onthult in zijn boek Dit kan niet waar zijn: Over bankiers.
De desastreuze soliumwinning
In de Gouden Bergen ruilen NG en AWS aandelen. NG is nog boos over de DDT-spinnen, die hem de naaimachines hebben gekost. Het solium had nooit aan OBB mogen worden gegeven. Omdat AWS de zaken niet meer vertrouwt, vliegt hij per privé helikopter naar slot Bommelstein. Daar is Bommel in zijn nopjes met de futvoeder, een perpetuum mobile: gratis energie. AWS schiet in de stress en vliegt linea recta met OBB en de futvoeder naar de Gouden Bergen.
De meest treffende passage die het boek samenvat lijkt mij de Voorschriften voor de Bovenbazen: “Geef nooit geld weg. Zeg altijd dat je zoveel verplichtingen hebt dat er niets meer af kan. Werk slijtage in de hand, want dat bevordert de productie. Bevorder de verveling; dat schept behoefte aan nieuwe dingen. Roei de natuur uit, want natuur is onze grootste vijand. Die vernieuwt zichzelf, voel je wel? En dat soort dingen meer.” ( p 49).
Commentaar van sociologen: Marx, Wright Mills, Veblen en de 200 van Mertens
Tegenwoordig komt het meer overeen met het Financieel Industriële Complex, conform de visie van Piketty, Luyendijk en anderen. Militairen worden geleid door politici en deze zich laten leiden door industriële belangen en technici en wetenschappers afhankelijk zijn van financiering. ’Wie betaalt, die bepaalt. Het kapitaal dicteert de arbeid, kort door de bocht gezegd. Zie hierover mijn artikelen over het WTE Complex en De filosofie van eenvoud van Mariaus de Geus in nr 31 en 32.
Sympathie voor ’minvermogenden’
Zoals de minvermogende stripfiguren van Toonder woonde Veblen laatste jaren van zijn leven in een boshut in het kustgebergte, vanwege zijn hang naar de ‘savage state’ en de kleinschalige boerengemeenschap waarin hij was geboren. Hij stierf uitgeput in zijn hut, totaal verarmd, verlaten en vergeten, Maar zijn Theory of the Leisure Class werd een blijvende bestseller, die nog altijd actueel is, zij het met de nodige kritische kanttekeningen. Zie hierover mijn artikel in nr 32 over De filosofie van eenvoud.
Veblen heeft het ook over ‘absentie ownership’, de titel van zijn laatste boek over de ’nietsdoende klasse’, die niet deelneemt aan het productieproces, maar er wel veel aan verdient. Hij had toen reeds een profetisch oog voor de desastreuze en ontwrichtende invloed die woekerende geldhandelaren kunnen hebben in de ‘predatory society’, die hun prooi was en die met list en bedrog wordt bedrogen. Luyendijk geeft hierover een kijkje achter de schermen in zijn boek Dit kan niet waar zijn: Over bankiers.

Kinderachtig coronanationalisme breng Europa schade toe (Sander Schimmelpennick Volkskrant 17 augustus 2020 p. 18):
In de diplomatie noemen ze dat reciprociteit, normale mensen noemen het kleutergedrag.
De kleinzieligheid van het coronanationalisme wordt hoe langer deze crisis duurt alleen maar zichtbaarder. Mensen die zich normaliter keurig uitspreken tegen xenofobie klampen zich opeens vast aan de schijnveiligheid van nationale grenzen en geven af op andere landen. De overheid jaagt haar burgers angst aan voor het buitenland, terwijl de besmettingen vooral in de eigen achtertuin oplopen. Wat overigens helemaal geen groot probleem is, zolang zich dat niet of nauwelijks vertaalt in extra ziekenhuisopnames en doden.

Winnie Sorgdrager: 'Cultuur speelt in het regeringsbeleid geen enkele rol’ (Bob Witman Volkskrant 29 december 2005):
Kunst moet, iedereen zal je vertellen dat dat belangrijk is, maar eigenlijk is het franje. In mijn tijd kwam cultuur in de ministerraad niet aan de orde.
Dat is slecht. Hoe belangrijk kunst is, realiseert men zich pas als het weg is. Cultuur moet bij een minister worden ondergebracht. Een minister heeft meer power. Een samenleving heeft een materiële infrastructuur en een immateriële. Die laatste kun je niet zien, maar die heeft een grote invloed op de kwaliteit van de samenleving. Recht, cultuur en onderwijs behoren tot de laatste groep.

‘Maniakale’ controleur van de macht (Ariejan Korteweg Volkskrant 17 augustus 2020 p. 15):
Ambtenaren worden geacht hun werk te doen in de schaduw van de politieke macht. Het is weinigen gegeven vanuit die schaduw landelijke bekendheid te verwerven. Een van hen is Arthur Docters van Leeuwen (1945), die zondag overleed aan een slepende ziekte.
In 2006 deed hij een poging de politiek in te gaan. Na PvdA en D66 was hij bij de VVD aangeland, die hem – tegen de wens van de kandidatencommissie in, die hem te dominant en solistisch vond – plek tien op de lijst voor de Kamerverkiezingen toekende. Dat was achter Fred Teeven, die als officier van justitie zijn mindere was geweest en bovendien afkomstig was van het in zijn ogen populistische Leefbaar Nederland. Redenen voor Docters van Leeuwen om te bedanken; een nieuwe poging zou hij niet ondernemen.
In zijn laatste jaren werkte hij, naast veel adviesfuncties, aan een proefschrift over organisatorische veranderingen bij de overheid. Voormalig minister Uri Rosenthal zou de promotor zijn.

Oud-president noemt minister 'emotioneel' (Marcel ten Hooven Trouw 1 november 1996):
Tussen elke controleur en zijn 'slachtoffer' heerst een natuurlijke spanning, dus ook tussen de Algemene Rekenkamer en het kabinet. De ongemeen felle uithaal van minister Wijers (economische zaken) naar de Rekenkamer heeft niettemin ook Frans Kordes, oud-president van dit controle-instituut, verrast. Kordes kan zich uit de zeven jaar van zijn presidentschap (1983-'91) geen precedent herinneren van een minister die uit woede om een Rekenkamer-rapport zo uit zijn slof schoot. Hoe oordeelt u in het licht van dit belang voor de democratie over Wijers' uitval naar de capaciteiten van de Rekenkamer?
“Ik beschouw dat als een emotionele uitval. In het algemeen gesproken is dat een begrijpelijke reactie op een rapport van kritische aard. In de relatie tussen controleur en gecontroleerde bestaat de natuurlijke neiging kritisch op elkaar te reageren. Maar juist daarom is in de procedure de verplichting besloten dat de Rekenkamer elk rapport voor publicatie aan de betrokkene voorlegt, commentaar vraagt en dat van een weerwoord voorziet. Pas dan valt het besluit of het rapport zal worden gepubliceerd. Die procedure is in dit geval ook gevolgd. De Rekenkamer heeft fair play gespeeld. Niemand kan verrast zijn door dit kritische rapport, ook Wijers niet. De Rekenkamer heeft zorgvuldig gehandeld, slechts over het resultaat mag men van mening verschillen. Wie gelijk heeft zal blijken na het Kamerdebat.”

Woede over klimaatcrisis hoeft niet machteloos te zijn (Emy Koopman de Volkskrant 15 augustus 2020 Opinie p. 16):
Even terug in de tijd: toen de Nederlandse regering op 1 juli 2008 een vliegtaks invoerde, stond de luchtvaartindustrie op de achterste poten. Medewerkers van Schiphol, KLM en Transavia protesteerden op het Binnenhof terwijl hun bazen de druk op de politiek opvoerden. Ryanair, Easyjet en Corendon schrapten vluchten vanuit Nederland, zij weken uit naar Duitsland. De immer opportunistische CDA’er Camiel Eurlings riep dat de heffing afgeschaft moest worden, al was die beslissing niet aan hem. Eén jaar na invoering werd de vliegtaks inderdaad geschrapt. Terwijl Eurlings werd beloond met een hoge positie bij KLM, in 2011, voerde Duitsland alsnog een vliegbelasting in. Nederland is nu een van de weinige Europese landen die geen belasting heft op vluchten; een nieuwe poging om een vliegtaks in te voeren zal het kabinet pas volgend jaar doen. De geplande belasting is met 7 euro per ticket voor een vlucht binnen Europa lachwekkend laag, en de sector heeft de eerste protesten al laten horen.

Carrousel Den Haag of Baantjescarrousel Den Haag (Eline Huisman en Ariejan Korteweg Volkskrant 6 februari 2016 katern Vonk p. 8-11):
Wie toegang wil hebben tot de beslissers in Den Haag, moet weten waar de sleutel ligt. En wie weet dat nou beter dan een gewezen politicus? Daarom draaien zoveel ex-Kamerleden en -ministers hun rondje mee.
Hoe zit het met belangenverstrengeling? Bart de Liefde kwam vijf jaar lang het Kamergebouw binnen als VVD-parlementariër. Straks doet hij hetzelfde, maar dan namens taxibedrijf Uber. Zijn belofte zich beschikbaar te houden voor toelichting op die overstap verdampte binnen een dag. Een ideale draaideurpoliticus komt binnen als fractiemedewerker, leert zo de olifantspaadjes kennen, wordt Kamerlid en gaat dan cashen in de lobbysector. Dat is wat Bart de Liefde doet, maar ook zij het noodgedwongen partijgenoot René Leegte. Ze staan daarin niet alleen. Feenstra is tegenwoordig lobbyist voor de Rotterdamse havens. Oud-politici als Bert Bakker, Frits Huffnagel en Robin Linschoten vervullen lobbyfuncties, net als Ben Bot (bij Meines Holla) en Jack de Vries (bij Hill & Knowlton).
Omgekeerd
Ook het grensverkeer in omgekeerde richting is frequent, vooral in de VVD-fractie. Kamerlid Jeroen van Wijngaarden is afkomstig uit de lobbybranche (PwC), net als Han ten Broeke (Weber Shadwick), Mark Harbers (Dröge & Van Drimmelen), Ingrid de Caluwé (Burson Marsteller) en Anne Mulder (Pauw Sanders Zeilstra). Partijgenoten Arno Rutte, Ton Elias en Bas van 't Wout hebben een verleden in strategische communicatie, een van de vele schuilnamen waarvan de lobbysector zich kan bedienen.
In het lobbyvak wordt een onderscheid gemaakt tussen professionals voltijds lobbyisten en practitioners, die uit hoofde van hun functie aan belangenbehartiging doen. Wie in het lobbyistenregister van de beroepsvereniging voor Public Affairs zoekt (BVPA), komt de meeste ex-politici niet tegen. Die vindt geen Jan Peter Balkenende (Ernst & Young) of Jan Kees de Jager (KPN), Wouter Bos (eerst KPMG, nu VUmc), Maxime Verhagen (Bouwend Nederland), Camiel Eurlings (eerst KLM, nu Internationaal Olympisch Comité), Gerard Schouw (Nefarma) en Gerdi Verbeet (o.a. commissaris bij Siemens).

Broederschap (Peter Giesen Volkskrant 15 augustus 2020 Opinie p. 21):
Kiest de Amerika voor het grote geheel of voor het eigen clubje?
‘Alleen een crisis kan echte verandering teweegbrengen’, zei de neoliberale econoom Milton Friedman in 1982. De richting van die verandering wordt bepaald door de ideeën die op dat moment voorhanden zijn, aldus Friedman, ideeën die vaak jarenlang in betrekkelijke stilte zijn ontwikkeld en lange tijd te radicaal leken. Zo kwam in de jaren tachtig het neoliberalisme op, als antwoord op het vastlopen van de naoorlogse verzorgingsstaat.
De pandemie bezegelt op haar beurt het einde van de ideologische dominantie van het neoliberalisme. Welke ideeën zijn nu voorhanden?
De afgelopen jaren heeft Donald Trump niets gedaan aan de structurele problemen van het Amerikaanse kapitalisme – de grote ongelijkheid, de slechte toegang tot de gezondheidszorg, de roofbouw op het milieu. In plaats daarvan bond hij zijn kiezers door een niet aflatende cultuurstrijd tegen een ‘arrogante’ bovenlaag die haar manier van leven – divers, duurzaam, seculier – zou willen opdringen aan de ‘echte’ Amerikanen.
In hun boek How Democracies Die verklaren de Amerikaanse politicologen Steven Levitsky en Daniel Ziblatt de opmars van Trump uit de existentiële angst van witte Amerikanen om een minderheid in ‘eigen’ land te worden.
De demografie is Trumps zwakte, maar ook zijn kracht. Een nauwelijks verholen racistische strategie lijkt op het eerste gezicht weinig kansrijk in een land met zo veel immigranten als de Verenigde Staten. Maar als hij de existentiële angst van een groot deel van de witte bevolking weet aan te boren, kan hij genoeg kiezers mobiliseren om met de hakken over de sloot te winnen, geholpen door een kiessysteem dat het platteland bevoordeelt.
Kiezen de Amerikanen in november voor de grote broederschap die bevolkingsgroepen bij elkaar brengt onder leiding van een actieve staat of voor de kleine broederschap van de eigen groep die zich tegen anderen afzet?

De badcabine (Nathalie Huigsloot 15 augustus 2020 Zomer Magazine 15 augustus 2020 p. 4-5):
De kunst van het vakantievieren volgens een bekende Nederlander. Voor Bart Chabot en zijn gezin dit jaar geen Zweden, maar een omkleedhokje aan zee. ‘Ik ben er als een kind zo blij mee!’
Wel bijzonder dat jullie nog altijd met het gezin op vakantie gaan.
‘Ja, Yolanda en ik kijken elkaar soms wel even aan. ‘Jullie vader en moeder vinden het geen probleem als jullie iets anders willen’, zeg ik dan, maar nee, ‘hartstikke leuk, we komen eraan!’, is het ieder jaar weer. Nou, mooi is dat. En dat van de badcabine vonden de jongens gelijk even fantastisch. Als het donker is en de lichtjes aangaan op de cruise- en containerschepen voor de kust lijkt het net alsof er kerstboten drijven op zee! Kijk, dat Zweden niet doorgaat dat is natuurlijk een kleine ramp, maar dat manco hebben we aardig opgevangen.’

‘Mijn succes heb ik volledig te danken aan mijn zelfontwikkeling’ (Nathalie Huigsloot15 augustus 2020 Zomer Magazine 15 augustus 2020 p. 8-15):
Ben je ook weleens een beetje eenzaam? Het voelt ergens ook heel solistisch.
‘Ja, maar dat is het hele ding: als je kracht put uit de potentie van het leven, dan kun je nooit eenzaam zijn, want je hebt altijd de potentie van het leven aan je zijde.’

Haroon Ali Terug naar Pakistan, mijn vergeten vaderland (15 augustus 2020 Zomer Magazine p. 16-22):
Journalist Haroon Ali heeft een Pakistaanse vader en een Nederlandse moeder - hij is, in zekere zin, half. Hij maakte een reis door Pakistan, op zoek naar zijn wortels, naar de goedkeuring van zijn vader, naar die andere helft. In het boek Half schrijft hij een brief aan zijn halfbroer. Dit is het begin van zijn zoektocht.

De roekeloze jeugd (Elma Drayer Volkskrant 14 augustus 2020 p. 25):
Zo beschouwd is het een godswonder dat de eerstejaarsstudenten die gisteren in de Volkskrant aan het woord kwamen niet briesten van woede. Opgewekt legden ze zich neer bij de feiten (‘Ach, de voorpret was ook leuk’), opgewekt zagen ze de toekomst tegemoet (‘Ik denk dat deze generatie studenten veel zelfstandiger gaat zijn’).
Heel aardig, natuurlijk. Maar wij zouden ons collectief moeten schamen.

Maatschappelijk klimaat is verhard (Mees Koningswijk Volkskrant 14 augustus 2020 p. 24):
Van de saamhorigheid in de lockdownperiode is weinig over. Boodschappenbezorger Mees Koningswijk ontmoet onbegrip als hij de coronamaatregelen in acht neemt. Waarom die woede?
Het doet me denken aan de BLM-discussie waarin twee kampen met hun vinger naar elkaar blijven wijzen. In beide gevallen gaat het niet om schuld, maar om verantwoordelijkheid. Het gaat er niet om wie wat gedaan heeft. Het gaat erom dat iedereen naar zichzelf begint te kijken en denkt: wat kan ik doen om de situatie te verbeteren?
Ik vind het moeilijk om de oorzaak te benoemen van deze verharding. Misschien is het de eenzaamheid die het slechte in ons naar boven haalt? De verdeeldheid in de BLM-discussie? De ontnomen vrijheid die ons doet rebelleren tegen alles en iedereen? Of is het simpelweg de hitte die ons naar het hoofd stijgt?

Britten wacht nachtmerrie na dramatische krimp economie (Patrick van IJzendoorn Volkskrant 13 augustus 2020 p. 7):
De Britse economie is in het tweede kwartaal met 20,4 procent gekrompen. In drie maanden tijd is hiermee zeventien jaar van groei ongedaan gemaakt. Geen land binnen de G7 en de EU is zo hard getroffen als Groot-Brittannië.
De voornaamste reden voor de Britse misère is het feit dat de dienstensector er groter is dan in andere Europese landen. Een hoopvol teken voor minister van financiën Rishi Sunak − die zijn tussenbegroting heeft uitgesteld − is dat de economie na de versoepeling van de lockdown met 8,7 procent groeide, wat sneller is dan analisten hadden verwacht.
Vrijwel dagelijks maken bedrijven honderden, zoniet duizenden ontslagen bekend. Zo kondigde warenhuis Debenhams dinsdag aan dat het met onmiddellijke ingang 2500 werknemers op straat zet. Het aantal werklozen zal nog veel sterker stijgen als Sunak na de zomer een einde maakt aan de corona-uitkering, wat betekent dat de staat niet langer de salarissen subsidieert van werknemers voor wie er geen werk is.

Racisme als beschuldiging (Max Pam Volkskrant 12 augustus 2020 p. 24):
Racisme is een kwaad dat met kracht moet worden bestreden. Afkomstig uit een familie die in de Tweede Wereldoorlog is gedecimeerd, kan ik als naoorlogse nazaat uit geleende ervaring spreken.
Je kunt ook daar je schouders over ophalen, maar de heer Kooistra was voormalig campagnechef van Jesse Klaver (GroenLinks) en deed, naar eigen zeggen, tot voor kort iets soortgelijks voor de Europese Groenen.
Op Twitter is de heer Kooistra gul met racismebeschuldigingen, maar inmiddels is zijn beledigende tweet aan mijn adres verwijderd. Dat is het begin, wij gaan door met de strijd.

Wat weet Poetin? (Heleen Mees Volkskrant 12 augustus 2020 p. 25):
Chinezen werken harder – niet 30 uur of 35 uur per week zoals in Nederland en de VS, maar 46 uur. Medewerkers van ByteDance krijgen een goed salaris en genieten veel voordelen, maar maken ook lange werkdagen, zo was te lezen in het uitstekende profiel van ByteDance-oprichter Zhang Yiming, dat China-correspondent Leen Vervaeke schreef.
De Chinese dominantie beperkt zich niet tot techbedrijven als TikTok en Huawei. Al in 2010 voorspelde een Chinese ingenieur dat op de markt van hogesnelheidstreinen geen westerse economie China nog zou kunnen bijbenen. China domineert inmiddels die markt.
Trumps harde optreden tegen China roept eens te meer de vraag op wat voor belastende informatie Poetin over Trump heeft.

Altruïsme (Arno Haijtema Volkskrant 2 maart 2021 p. V2):
Na het zien van De vuilnisman lijkt geen twijfel mogelijk: de afvalindustrie moet wel goede bedoelingen hebben.
Minimaliseer het restafval, zo luidt de gemeentelijke opdracht. Maar na het zien van de eerste aflevering van Teun van de Keukens docu De vuilnisman (28 februari NPO2) ben ik aan twijfel ten prooi gevallen.
Iedereen wordt beter van deze afvalverwerking. Amsterdam, Staatsbosbeheer en grootbaggeraar annex landwinner Boskalis bijvoorbeeld hebben tezamen 10 miljoen euro gekregen voor de aanleg van het Groene Schip.

Onderzoek Fraude en criminaliteit bij afvalbedrijven
Tovenaars met rommel (Adrián Estrada en Eline Huisman De Groene Amsterdammer 13 augustus 2020):
Afvalbedrijven lappen de regels aan hun laars, vliegen opvallend vaak in brand en zadelen overheden bij faillissement op met hoge opruimkosten. ‘Als je deze branche ruimte biedt, wordt daar misbruik van gemaakt.’
Voor John Smits, die problemen in de afvalsector onderzocht voor het Interprovinciaal Overleg, was het ‘een choquerende eyeopener’. ‘Hoe kan het legaal zijn dat een bedrijf, dat een maatschappelijk risico neemt, onverzekerd te werk kan gaan?’ Terwijl de afvalmarkt doorgroeit, trekken verzekeraars zich terug vanwege het hoge aantal branden in de sector. Volgens het Verbond sluit intussen nog slechts één Nederlandse maatschappij – gespecialiseerd in buitengewone risico’s – nog nieuwe polissen af.

‘Achter haat gaat een gevoel van uitsluiting en afwijzing schuil. Deze maatschappelijke onvrede is iets waar we allemaal wat mee moeten’ (|Hassan Bahara de Volkskrant 27 november 2023, p. V3):
Documentairemaker Sahar Meradji maakte de reeks Eigen volk eerst over extreem-rechts gedachtengoed in Nederland. ‘Ik was erg benieuwd naar wie deze mensen zijn.’

Ivo op zondag (Ivo Niehe 26 november 2023, NPO2):
Herman van Veen beleeft binnenkort zijn 600e (!) voorstelling in Koninklijk Theater Carré in Amsterdam. Ivo sprak hem uitgebreid in zijn geliefde theater aan de Amstel in Amsterdam. Carel Kraayenhof en zijn vrouw Tirza laten de kijkers genieten van hun zondagochtendgevoel. Ze vertellen over het benefietconcert voor het Prinses Máxima Centrum op 17 december. Verder een reportage over kunstenaar Henk Helmantel. En de uitreiking van de Cultuurfondsprijs van 100.000 euro vindt plaats in aanwezigheid van koningin Máxima.
Ivo bespreekt vervolgens met Evi Hanssen haar boek TRAAG NAAR DE HEMEL.

Ivo Niehe interviewt Dan Buettner over 'Blue zones' (3 maart 2013)

‘Nederland is als een verliefdheid die maar blijft duren’ (Menno van Dongen de Volkskrant 14 juli 2020):
Tv-presentator Evi Hanssen (41) laat in de serie Help, mijn borsten staan online de donkere kanten van het internet zien. Gaat ze nu anders om met sociale media?
‘Maar als ik eerlijk ben: ik ben zó graag in Nederland. Nederland is als een verliefdheid die maar blijft duren. Ik heb de hartelijkheid en energie gemist tijdens de lockdown. Ik hou niet van de valse bescheidenheid die je vaak ziet in Vlaanderen en ben directer dan de gemiddelde Belg. Wel houd ik van de Vlaamse beleefdheid. Ik probeer het te combineren: ik zeg wat ik vind, op een aangename manier. Ik kan echt niet kiezen.’

‘Belastingbox2’, maakt rijker wie toch al rijk is (Yvonne Hofs Volkskrant 19 mei 2020 p. 17):
Ze lenen geld van zichzelf, schuiven met aandelen, en stellen het betalen van belasting eindeloos uit. Ons belastingsysteem bevoordeelt de rijksten, terwijl de modale werknemer alleen maar meer moet betalen.
Aan die ongelijkheid zou eigenlijk iets gedaan moeten worden, schrijven ambtenaren maandag in een breed onderzoek naar mogelijke verbeteringen van het Nederlandse belastingstelsel. Het onderzoek is vorig jaar op verzoek van de Tweede Kamer ‘besteld’ door voormalig staatssecretaris Menno Snel (Fiscale Zaken). De aanbevelingen kunnen door politieke partijen worden gebruikt bij het opstellen van hun verkiezingsprogramma’s.
Eigen schuldeiser
In plaats daarvan lenen ze geld van hun eigen bedrijf om hun privé-uitgaven (zoals de aankoop van een woning) te betalen. Dat lenen van de eigen bv neemt de laatste jaren een hoge vlucht. Inmiddels hebben grootaandeelhouders al zo’n 58 miljard euro van hun bedrijven geleend. Die leningen zijn voor grootaandeelhouders een vorm van belastingvrij inkomen. Bovendien hoeven ze die leningen in de praktijk nooit af te lossen, want als dga zijn ze in feite hun eigen schuldeiser. In hun rapport suggereren de ambtenaren daarom deze fiscale sluiproute in box 2 te sluiten.

‘Als de centrale banken zo doorgaan, loopt het geheid slecht af’ (Yvonne Hofs interviewt Hans Hoogervorst Volkskrant 15 mei 2020 Zaterdag p. 2-4):
En die zijn
De centrale banken zijn verworden tot de geldautomaten van overheden. Dat moet wel uitlopen op een financiële ramp, zegt oud-minister Hans Hoogervorst.
‘Minister Hoekstra heeft zich in Brussel manmoedig verzet tegen eurobonds. Dat heeft hij goed gedaan. Maar dit grootschalige opkopen van staatsschulden door de ECB staat gelijk aan eurobonds via de achterdeur. Eurobonds bestáán dus feitelijk al. Ze staan op de balans van de ECB. Dat wordt de Nederlandse bevolking niet goed uitgelegd, daar praat men niet over.’
Deze economen komen met creatieve oplossingen. Vraagt deze unieke crisis daar niet om?
‘Het kabinet moet beter uitleggen wat de risico’s voor Nederland zijn. Dat zal de mensen in Nederland ongerust maken, maar dan kunnen Hoekstra en Rutte met nog meer kracht in Brussel zeggen: ‘Jullie willen eurobonds, maar dat krijgen we in eigen land niet verkocht. Als we hiermee instemmen, komen de Nederlandse kiezers in opstand.’ Zolang je dingen tegenover de burgers een beetje vaag houdt, kun je als politicus op korte termijn weer instemmen met bepaalde zaken zonder dat je er last mee krijgt. Maar uiteindelijk loopt het toch een keer fout. Het is voor een politicus nooit goed als men achteraf zegt: ‘Waar was ú toen dit allemaal gebeurde?’’
Maar wat is nou úw oplossing voor deze crisis? In plaats van alleen maar kritiek te leveren…
‘Dit monetair en budgettair nihilisme leidt op zijn best tot langdurige economische stagnatie. Op zijn bést. Maar ik vrees dat… Uiteindelijk gaat er iets onvoorspelbaars gebeuren. Ik weet niet of dat hoge inflatie of een grote depressie is, maar dit kan gewoon niet goed aflopen. Gratis geld bestaat niet, er is altijd een prijs.‘

Elke eeuw een disruptie (Paul Postma, directeur van Paul Postma Marketing Consultancy PPMC b.v.):
“Aan het luiden van de kerkklokken kon je horen of er een man of een vrouw was overleden.” Dat was de herinnering van mijn moeder als klein meisje aan de Spaanse Griep rond 1920. Het aantal slachtoffers was een veelvoud van dat van de Eerste Wereldoorlog, in een wereld van 1,5 miljard inwoners. Nu meer dan 7 miljard. Het was de derde pandemie na de cholera in 1820 en de pest in 1720. En – je kunt de klok erop gelijk zetten – in 2020 zijn we weer aan de beurt. Met een ontwrichting in de bestaande business, die ingrijpender is dan disruptie-experts konden dromen.

Onderzoek Hoe Nederland zijn vaccinkennis grotendeels ontmantelde
‘Je gaat toch ook de brandweer niet verkopen?’ (Belia Heilbron en Karlijn Kuijpers De Groene Amsterdammer 2 april 2020 p. 19-21):
Vaccinontwikkeling is een taak van de overheid. Toch heeft Nederland de vaccinproductie verkocht aan een groot farmabedrijf, dat niet in onderzoek investeert.
‘Als we toen waren doorgegaan hadden we nu veel sneller een coronavaccin gehad.’

Coronavirus legt opnieuw bom onder de euro (Steven Brakman en Harry Garretsen Volkskrant 2 april 2020 p. 26-27):
De ontwerpfout bij de euro bleek bij de vorige crisis en toont zich nu weer: er ontbreekt een schokdemper.
Hoe groot over pakweg een jaar het negatieve effect van de coronacrisis op de economie zal blijken te zijn, is op dit moment volstrekt onduidelijk. Dit neemt niet weg dat het zeker in EU-verband verstandig is nu alvast te bezien wat de gevolgen van de coronacrisis zijn. De brief van de meer dan zestig Nederlandse economen eerder deze week in deze krant hamert terecht op de solidariteit die het noorden van de EU, lees ook Nederland, nu moet tonen met de zuidelijke lidstaten. Wij denken dat het probleem zelfs dieper graaft en het voortbestaan van de euro in het geding is.
Overleven
Wil de euro overleven, dan zullen links- of rechtsom meer transfers of risicodelingen plaats moeten vinden tussen noord en zuid. Dat kan enigszins verhuld via de (risico)spreiding van de financiële lasten via Euro-obligaties of rechtstreeks via het Europees Stabiliteitsmechanisme (ESM), zoals onlangs op volkskrant.nl door ­Arnoud Boot en Dirk Schoenmaker (Columns & Opinie, 26 maart) is bepleit. Maar dit zijn uitvoeringen van hetzelfde basisidee: een systeem dat ongelijkheden tussen de eurolanden beperkt.

In de kern gaan al de boeken van Ian Buruma over het thema verlossing. Ian Buruma belicht de vluchtelingenproblematiek in zijn boeken vanuit een universeel perspectief. VKK-priester professor J.E. Stok werkt in zijn voordrachten het thema verlossing, dat de mens ‘tegelijkertijd zowel offeraar als slachtoffer is’ ('heer en slaaf' van Nietzsche) uit. 'Heer en slaaf' zijn in een relatie niet gelijk maar complementair en kunnen worden gebruikt, zijn een metafoor, net als 'Mannelijk en Vrouwelijk' om de aard van de menselijke natuur tot uitdrukking te brengen.

Gerhard Wehr, boek Carl Gustav Jung zijn leven en werk (p. 291): Clemens van Rome zegt dat God de wereld met een rechter- en met een linkerhand, dat wil zeggen met Christus en met Satan, regeert. P. 293: Daarin, in het leven en lijden van Christus als (in tegenstelling tot Satan) andere Godszoon, wordt het eigenlijke antwoord op Job (boek) gegeven. Het met en door Job open gelegde probleem dat in het godsbeeld tot uiting komt en in het lot van Job wordt weerspiegeld, vindt zijn oplossing door de ‘Verlosser’.

Anthony Stevens, boek Over Jung - leven en werk (p. 55): Het oude verschijnsel van de ‘zondebok’ ligt ten grondslag aan allerlei vooroordelen tegen leden van andere identificeerbare groepen dan die van onszelf, en in laatste instantie aan alle massamoordenaars, volksmenners, pogroms en oorlogen. Via schaduwprojectie zijn we in staat onze vijanden tot ‘duivels’ te maken en onszelf ervan te overtuigen dat zij geen normale mannen en vrouwen zijn zoals ‘wij’, maar monsters die geen normale behandeling en consideratie verdienen. Door handig gebruik te maken van het nazipropaganda-apparaat kon Hitler een aanzienlijk deel van de Duitse bevolking ertoe bewegen zijn schaduw collectief op deze tragische ongelukkigen te projecteren. Deze dubbele projectie fungeert dan als rechtvaardiging voor de slachting die het gevolg is (Stevens, 1989).
Jungiaanse therapie bestaat uit het bewust maken van de schaduwpersoonlijkheid, teneinde verzoening met de persona tot stand te brengen en aldus integratie van beide complexen binnen de persoonlijkheid als geheel te bevorderen.

In de in 2007 gehouden Nexus Conferentie verlangt discussieleider Rob Riemen terug naar Plato’s academia, naar het ideaal dat je door onderwijs leert hoe goed te leven. Dus uiteindelijk het goede leven van Plato deelachtig te worden. Ronald Plasterk vindt dit echter onzin, daar is de universiteit niet voor. Hoeveel boter heeft Ronald Plasterk op zijn hoofd?

Antigone (Sophokles): Antigone (Gr. Ἀντιγόνη) is een klassieke tragedie van de dichter/tragicus Sophokles over Antigone uit de Griekse mythologie. Het motto van het stuk: om gelukkig te worden moet je verstandig handelen (maar wat is verstandig handelen...) en de goden niet tarten (maar wat is de goden tarten...). Het centrale thema van het stuk: Het individuele geweten versus de staatswetten; de morele of goddelijke wetten versus de menselijke wetten.
Exodos
Op dat moment deed Haemon een poging om zijn vader te vermoorden en toen dat niet lukte, liet hij zichzelf in zijn eigen zwaard vallen.

Hij voorspelde al jaren dat in 2020 de Derde Wereldoorlog begint (Wil Thijssen interviewt Ingo Piepers de Volkskrant Zaterdag 11 januari 2020 p. 6-7):
‘Ik ben geen gekke henkie, dit is het resultaat van wetenschappelijke analyse.’
Zijn voorspelling is 'geen gekke-henkieverhaal' - de oud-officier van het Korps Mariniers baseert zijn prognose op een wetenschappelijke analyse van alle oorlogen in de afgelopen vijfhonderd jaar, waaraan een of meer grootmachten deelnamen. Hij promoveerde erop in 2006.
Dat impliceert dat we geen vrije wil hebben.
‘Ik zal niet zeggen dat we moleculen zijn in een groot systeem, al lijkt het er wel op, maar onze vrije wil is veel kleiner dan we allemaal denken. Waarom zou het sociale systeem dat wij met elkaar bouwen vrij zijn van wetmatigheden die gelden voor alle ecosystemen?' We zijn ook onderhevig aan de zwaartekracht. Als jij hier nu van mijn balkon springt, weet je dat je naar beneden valt. Ook als je liever rechtdoor vliegt. Daar ga jij niet over.’
‘Mensen waarschuwen me: realiseer je je wat je beweert? Je zet jezelf neer als de zoveelste gekke henkie die roept dat de wereld vergaat. Tegen dat beeld moet ik opboksen. Maar als ik na wetenschappelijke analyse zulke wetmatigheden ontdek, moet ik die dan uit zelfbescherming voor me houden?’
Integendeel Piepers zette zijn boeken On the Thermodynamics of War and Social Evolution en 2020 Warning'' gratis online. ‘Ik wil dit zo toegankelijk mogelijk maken.

Piepers heeft gelijk wat betreft de wetmatigheden, die hij onderkend. Dat de vijfde systeemoorlog op 3 januari 2020 is begonnen daarin heeft hij ongelijk. Volgens het onderzoeksrapport 'E iV' hangen de wetmatighedenvan Piepers met de evolutionaire kringloop samen.

Radicaal anders (Chris van der Heijden De Groene Amsterdammer 23 juni 2022 p. 67):\\ Econoom en bedrijfskundige Mike Hoogveld was zo origineel deze keuze tot uitgangspunt van een boek te maken. Het levert een amusant geheel op. In een tiental hoofdstukken schetst hij de veranderingen op het gebied van vervoer (trein, fiets, auto), communicatie, energie (licht), medicijnen, architectuur, sport, (ontdekkings)reizen, fotografie en aanverwante onderwerpen, met als bijzonder kenmerk en rode draad de rol die Edward bij de ontwikkeling en aanvaarding van de vernieuwingen op deze gebieden speelde. Dit laatste maakt dit boek tot meer dan een zoveelste geschrift over wat veelal de tweede industriële revolutie wordt genoemd.

In kleinmenselijke vorm (Chris van der Heijden De Groene Amsterdammer 21 oktober 2021 p. 68-69):
Hugo de Groot, grondlegger van vele modernismen, en dus van de van de maatschappij, was een door en door religieus mens.
Ach, misschien wist ik het wel, in theorie althans, tot voor een halve eeuw was immers zo goed als alles en iedereen doordrongen van religie. Maar dat is abstracte en dus merendeels loze kennis. Die kennis concreet aanwezig zien in leven en werk van een man die de faam heeft de grondslag gelegd te hebben van vele modernismen, lees seculariseringen, is op z’n minst leerzaam en op z’n meest ontluisterend. Hiermee opende hij, onbedoeld, de deur richting rechtspositivisme, dat wil zeggen de gedachte dat het recht zijn geldigheid slechts vindt in de wetten van de staat en losstaat van moraal. Deze gedachte op haar beurt steunde weer op het natuurrecht ofwel op de gedachte dat moraal losstaat van god. Het is een ingewikkeld seculariseringsproces (god > natuur > mens/staat) dat met deze weergave onvoldoende recht wordt gedaan, maar daar gaat het niet om. Het gaat om het voor Grotius’ en zijn tijd cruciale uitgangspunt: dat zonder god alles ondenkbaar was en dat een andere voorstelling niet meer dan een gedachte-experiment kon zijn. Vervolgens ging het als zo vaak: het uitgangspunt verdampte en het experiment bleef.
Vandaar ook dat hij in de inleiding van zijn bekendste boek (over Oorlog en Vrede) de beroemde en gewraakte ‘etiamsi daremus’ (‘zelfs als wij zouden aannemen’)-hypothese stelde.
Een van de fraaiste intellectuele fenomenen uit de vroege (zestiende-achttiende eeuw) moderniteit is wat gewoonlijk ‘de Republiek der Letteren’ wordt genoemd: de internationale gemeenschap van geleerden. De term werd gesmeed of gepopulariseerd door de voorman van de oudste variant ervan: Erasmus. Het bestaan van zo’n ‘republiek’ maakt zijn briefwisseling tot een van de beste sleutels tot de Europese cultuur aan het begin van de zestiende eeuw. Voor Grotius geldt in mindere mate (de internationale wereld was door de breuk in het christendom en de opkomst van nationale staten sterker verdeeld dan in Erasmus’ tijd) hetzelfde. Waar het bij Erasmus in de standaardeditie van Allen gaat om elf delen en meer dan drieduizend brieven, gaat het bij Grotius om zeventien delen en meer dan achtduizend brieven.

Een labyrint van protocollen (Chris van der Heijden De Groene Amsterdammer 9 januari 2020 p. 38-43):
Bleek het sociale-zekerheidssysteem in de jaren tachtig te goed van vertrouwen, nu is wantrouwen het uitgangspunt. In de plaats van een naïef mensbeeld kwam een cynisch mensbeeld.
Chris van der Heijden publiceerde onlangs Te goed geregeld De overorganisatie van Nederland (Atlas-Contact), waarin hij de Nederlandse regeltjescultuur analyseert.

Hoe mensen aan het denken te zetten (Patricia van Bosse Civis Mundi Digitaal #124 juli 2022):
David McRaney studeerde psychologie en journalistiek. Hij is wetenschapsjournalist gespecialiseerd in cognitieve processen. Sinds 2009 maakt hij de veelbeluisterde podcast You are not so smart, waarin hij denkfouten en vooroordelen bespreekt. Zijn boek met dezelfde titel en de opvolger You are now less dumb werden bestsellers in de VS.
De les die McRaney hieruit trekt is, dat iedereen een bijdrage heeft aan het mentale klimaat, dat degenen die verandering willen bewerkstelligen, moeten doorzetten. Met enig geluk, want het moet de juiste tijd zijn, en als voldoende mensen meedoen zal die verandering er komen.

Macht en manipulatie van Big Tech (Piet Ransijn Civis Mundi Digitaal #124 juli 2022):
Aanleiding tot haar boek over Big Tech was de verslaving van haar zoon aan internet spelletjes. Hij maakte gebruik van haar bankrekening voor aankopen van spelbenodigdheden. Dat alarmeerde haar. Het opende haar ogen voor de enorme en niets ontziende invloed van Big Tech, die er niet voor schroomt kinderen berekenend te binden met psychologische beïnvloeding. “De Big Tech-bedrijven zijn nu de rijkste en machtigste bedrijven ter wereld... Die omvang hebben ze ingezet om hun concurrenten uit te schakelen of op te slokken, om zich de persoonlijke gegevens van hun gebruikers toe te eigenen, en - in het geval van Google, Facebook en Amazon - om die voor eigen gewin te benutten”. De andere leden van de Big Five zijn Microsoft en Apple. Netflix wordt ook genoemd en Microsoft geldt als oudere deelnemer.
Surveillance en gebrek aan privacybescherming
De schrijfster wijst op landen waar met behulp van (informatie van) Google en Facebook bevolkingen worden onderdrukt of vermoord en op het gevaar van surveillance in een autoritaire staat, met name bij een alliantie met Big Tech-bedrijven. Ook Apple, dat zich graag profileert als kampioen op het gebied van privacy-bescherming, “lijkt evenmin veel bezwaren tegen ‘lokale Chinese regels’ te hebben,” die een onderdrukkend karakter hebben naar westerse maatstaven.

‘Werk is niet alleen een loonstrook’ (Richard Sennett De Groene Amsterdammer 1 november 2018 p. 20-23):
Socioloog Richard Sennett schreef een serie boeken over de sociale en persoonlijke betekenis van werk. Hij voorspelde de economie van onzekere contracten, arbeid die aan inhoud en status inboet en toenemende ongelijkheid. Maar hij is onverwacht optimistischer geworden.
Zoals welke?
‘In de ICT-sector zie je een terugkeer van het monopoliemodel dat je in de VS een eeuw geleden zag in staal, olie en dergelijke. Dat werd toen door de overheid opgebroken. Nu zal hetzelfde moeten gebeuren met Google, Amazon en de grote tech-firma’s als we greep willen krijgen op de kapitalistische structuur daaronder. Het meeste kapitaal in die sector wordt verdiend met vampiermodellen, waarbij via surveillance en gedragsmonitoring een beeld wordt gemaakt van mensen waar via reclame op kan worden verdiend.

Gidsen van de mensheid (Chris van der Heijden De Groene Amsterdammer 9 november 2017 p. 72-75):
Wat voor de Verlichting vooral nog in de kerk gebeurde, gebeurde daarna steeds meer in het openbaar: discussiëren over maatschappelijke zaken. Er ontstond een publieke opinie. En een nieuwe beroepsgroep: de intellectuelen.
Een klein en tamelijk onbekend voorbeeld. Pierre-Antoine Antonelle, geboren in 1747 in Arles, Zuid-Frankrijk, zeventig jaar later op dezelfde plek gestorven, was een edelman die zoals zovelen van zijn soortgenoten voorbestemd was voor een loopbaan in het leger. Maar na enige jaren gediend te hebben ontdekte Antonelle de filosofie, verliet het leger en begon alles te lezen wat los en vast zat. Aldus schoolde hij zichzelf om, tot intellectueel in spe. Van dat proces hield Antonelle vrij nauwkeurig verslag bij, honderden beschrijvingen, aantekeningen, aforismen en wat al niet meer. Deze papieren worden bewaard in het Nationaal Archief van Frankrijk en geven een prachtig inzicht in wat een verlicht mens destijds zoal bezighield. Dat is nogal wat. Moraal, cultuur, natuur, opvoeding, individu, passie, politiek, zelfmoord, vrije wil, religie, wat niet, ben je op basis van Antonelle’s krabbels geneigd te zeggen.
In korte bewoordingen: ‘Je reviens sur moi-même… je deviens homme’, ik kom tot mezelf, ik word mens in de ware zin van het woord. Elders in diezelfde aantekeningen verklaart hij zich nader en schrijft dat iedereen begrijpt wat bedoeld wordt met talent, wijsheid, deugdzaamheid of humaniteit. Maar waarop doel je, vervolgt Antonelle, als je zegt dat iemand van adel is? Zijn antwoord: ‘Je n’entends point, ik begrijp daar niets van, voor mij is dat een loos begrip en een willekeurig verzinsel.’
Toch is het verzet van neoliberalen en conservatieven niet de belangrijkste verklaring voor de desintegratie van het intellectueel verantwoordelijkheidsbesef. De belangrijkste verklaring ligt buiten het intellectuele veld, zoals ook de belangrijkste verklaring voor het maatschappelijk succes van intellectuelen hun competentie uiteindelijk ontstijgt. Het gaat hierbij om veranderingen in de sociale verhoudingen, om cultuur, (inter)nationale context en de snelheid van sociale verandering. Elke van deze factoren is een verhaal apart. Daarom zeer kort, als epiloog.
Wat betreft de sociale verhoudingen hebben intellectuelen zichzelf in zekere zin in de vingers gesneden. Hun pleidooi voor democratisering bracht als vanzelf wantrouwen tegen elke elite met zich mee. Binnen de cultuur heeft zich vanaf het eind van de jaren tachtig (commerciële media) en, versneld, sinds het begin van deze eeuw (internet) een ongekende ommekeer voltrokken. Deze ommekeer heeft de klassieke Cultuur met hoofdletter, traditioneel het terrein van intellectuelen, in toenemende mate ondergeschikt gemaakt aan een populaire cultuur met kleine letter. Dat is de positie van intellectuelen niet ten goede gekomen.
Om nog even het beeld van de samenleving als klas of de geschiedenis als treinreis te gebruiken: hoe kun je onderwijzen als er geen klas is, hoe kun je gidsen zonder reisgezelschap, of, wat op hetzelfde neerkomt, als klas en reisgezelschap te groot zijn voor overzicht? Dit verklaart ook, denk ik, waarom zoveel intellectuelen zich tegenwoordig verantwoordelijk voelen voor grensoverschrijdende thema’s als milieu en mensenrechten. Maar dergelijke thema’s zijn erg groot, abstract, onwerkbaar.
Dit alles culmineert in de razendsnelle verandering en ongrijpbaarheid van elke maatschappelijke beweging – wat Zygmunt Bauman vloeibaarheid noemt. Een dergelijke vloeibaarheid betreft niet alleen gebeurtenissen, maar ook denkbeelden en maakt het buitengewoon lastig nog zoiets als een intellectuele leidraad te ontwaren, laat staan deze te propageren en te volgen. Het gaat te ver om te zeggen dat het gevolg hiervan chaos is. Maar verwarrend is het wel. En één ding staat vast: verwarring spoort slecht met (intellectueel) leiderschap.

'Wat er ook gebeurt, het ligt aan jezelf' (Peter Giesen interviewt Zygmunt Bauman de Volkskrant 4 februari 2012):
De socioloog Zygmunt Bauman (86) denkt dat de wereld bij zinnen zal komen, maar rekent erop dat hij dat zelf niet meer meemaakt. 'Er zijn geen instituties die de grote vraagstukken van onze tijd kunnen oplossen.'
Het gevaar van een nieuwe Holocaust zal altijd met ons zijn, zegt hij. 'We blijven moderne mensen. We willen een betere orde creëren. Daarom is er altijd een potentieel voor radicale oplossingen, voor Endlösungen. Laten we dat niet vergeten', zegt hij.
U lijkt in de loop der jaren pessimistischer te zijn geworden.
Zullen we ooit een balans bereiken tussen vrijheid en veiligheid?
'Optimisme en pessimisme, dat zijn termen die me niet veel zeggen. Er is een derde categorie, de hoop. Ik word minder hoopvol in één opzicht. Ik ben nu 86. Ik geloof niet meer dat de wereld beter zal worden tijdens mijn leven. Toen ik 50 of 60 was, geloofde ik daar wel in. Ik ben nog altijd hoopvol dat de wereld bij zinnen zal komen. Alleen zal ik dan zelf dood zijn.'

De onvrede na de vrede (Ad van Liempt de Volkskrant 19 december 2009):
Het laatste deel van de NPS-serie De Oorlog gaat over de betekenis van de Tweede Wereldoorlog voor de Nederlandse samenleving in de decennia die erop volgden....
In de jaren zestig en zeventig, ontstaat volgens Van der Heijden, het ‘klassieke Nederlandse oorlogsverhaal’, het verhaal van Loe de Jong: ‘De rol van de televisie daarbij is heel belangrijk. De gewone mensen krijgen televisie in het begin van de jaren zestig en zien dan de beelden van de Tweede Wereldoorlog voor het eerst. Ook het proces-Eichmann kwam zo gewoon in de huiskamer in. Er was in Nederland wel een verhaal geweest, een officieel verhaal dat gebracht werd door een kleine groep mensen, maar nu kwam er Van der Heijden ontleent aan zijn intensieve studie nog een andere conclusie: ‘Namelijk dat de mensen die de oorlog hadden meegemaakt pas later hoorden wat ze eigenlijk hadden meegemaakt. Dat is de grote verdienste van Loe de Jong geweest. Als je ergens in een uithoek van het land woonde, was die oorlog er natuurlijk wel, maar je wist niet zo goed wat je nu precies had meegemaakt. Iedereen zat in het oog van zijn eigen storm. Pas als die storm door een ander naderhand is beschreven, zie je waar je hebt gezeten.

Een onherstelbare vergissing (Chris van der Heijden de Volkskrant 8 mei 2008):
Over Israël wordt een fabeltjeskrant vol onzin geschreven. Dat die nog niet bij het oud papier ligt, komt doordat men het gevaarlijk vindt de feiten te erkennen.
Omdat tientallen vredesbesprekingen en vredesmissies tonen dat er geen kijk is op verbetering, kan hier van een klassieke tragedie gesproken worden: vanaf het moment dat het doek opging, was de fatale afloop bekend.
In dit alles is slechts een minuscuul lichtpuntje. Dat ligt in de eerste plaats niet bij de erkenning van Israël door de Palestijnen, dat ligt bij de erkenning door de Israëliërs, de Britten, de VN en de Amerikanen dat zij nooit oog hebben gehad voor de oorspronkelijke bevolking van Palestina en dat deze miskenning in volstrekte tegenspraak is met de door henzelf beleden principes van zelfbeschikkings- en mensenrecht.

Een andere kijk op orde en chaos Deel 3: Op zoek naar een nieuw wereldbeeld (Mathieu Wagemans Civis Mundi Digitaal #98 1 juni 2020):
Het in Deel 1 gepresenteerde beeld wijkt nogal af van de wijze waarop de werkelijkheid betekenis krijgt binnen beleid, bestuur, rechtspraak en wetenschap. Er is sprake van een ander perspectief. Dat heeft als voordeel dat er aandacht is voor wat mensen als betekenisvol ervaren. Maar juist omdat het erg afwijkt van het bestaande, is de vraag aan de orde of een dergelijk beeld van de werkelijkheid ook basis kan worden van bijvoorbeeld overheidsbeleid. Is het realiseerbaar en hoe zou dat dan moeten? Dergelijke vragen staan in Deel 2 centraal.
Het betekenisloze verkennen en onderzoeken.
Het wezen van een organisatie wordt bepaald door de wijze waarop de elementen onderling op elkaar betrokken zijn. Identiteit wordt bepaald door relaties zoals we verwijzend naar Deleuze in Deel II stelden. Ook moeten we ons realiseren dat de onderlinge verhoudingen tussen elementen steeds kunnen wijzigen, afhankelijk van ons perspectief. Ook dat is lastig omdat we in ons streven naar zekerheid juist hechten aan stabiliteit en die we institutioneel hebben vastgelegd.
De ethische dimensie
Een pleidooi voor pluriformiteit en beleving zoals we in het postmodernisme aantreffen is begrijpelijk en nodig maar onvoldoende. De context van belangen moet worden vervangen door een context van waarden. We zagen dat ideologische thematiseringen naar de achtergrond zijn verdrongen. We hebben ze rationeel benaderd. We zijn waarden gaan regelen en daardoor hebben we waarden van hun wezen ontdaan. Van rechtvaardigheid en verantwoordelijkheid hebben we rationele constructies gemaakt. Daarmee hebben we ze ontdaan van hun potentie tot inspiratie. We hebben ze als het ware kapot geredeneerd. We benutten regels als instrument en beseffen niet dat we juist daardoor het wezen ontnemen aan waarden.

Nietzsche en God De antichristen (Stephan Sanders De Groene Amsterdammer 9 januari 2020 p. 70-71):
Het probleem van Nietzsche met God is uiteindelijk het probleem van de mens . Want heeft de mens niet ‘een instinctmatige haat tegen de realiteit’?
De erfenis van Nietzsche is zo verspreid geraakt en heeft zoveel verschillende schrijvers en denkers beroerd, dat ook daar geen eenduidige lijn valt te ontdekken. Martin Heidegger. Jean-Paul Sartre. De andere ‘existentialisten’. Maar ook Ayn Rand (1905-1982) met haar pleidooien voor ‘egoïsme’ en haar romans vol sterke, onverslaanbare übermannen zal zich ten dele door Nietzsche geïnspireerd weten. Ik houd het niet voor onmogelijk dat Donald Trump dagelijks tegen zichzelf zegt: ‘Dat wat me niet dood maakt, maakt me sterker.’ En dan zijn er de Franse ‘structuralistische denkers’ als Gilles Deleuze en Michel Foucault: de laatste voorspelde dat ‘de mens zal verdwijnen als het gezicht in het zand op de vloedlijn van de zee’.
Nietzsche als doodaanzegger van het humanisme zal in deze klimaatangstige tijden zeker nog vaker van stal worden gehaald. Maar God is 120 jaar na Nietzsche’s verscheiden nog steeds niet definitief begraven. God wordt sindsdien angezweifelt, om het nietzscheaans uit te drukken. Waarop ik, met de oud-burgemeester van Berlijn Klaus Wowereit, antwoord: ‘Und das ist auch gut so.’

Antwoord aan Engelen (De Groene Amsterdammer Jan Willem Duyvendak 15 februari 2018 p. 18-19):
In zijn economiecolumn in De Groene van 1 februari stelt Ewald Engelen dat links te veel bezig is met de vrouw, de homo en de migrant en te weinig met economische ongelijkheid. Links zou rechts daarmee in de kaart spelen. Dat is viermaal een misverstand.
En weer is het de schuld van de vrouw, de homo en de migrant. Tenminste als we Ewald Engelen moeten geloven in De Groene van 1 februari: ‘De belangrijkste teloorgang van links is volgens mij de terreur (sic) van de identiteitspolitiek waar Nederland nu al dertig jaar onder lijdt. (…) Inkomen, kapitaal en onderwijskwaliteit zijn kennelijk even belangrijk als hoofddoekjes, kinderfeestjes en seksuele gebruiken.’
Maar alleen een sterker identiteitsverhaal is zeker niet voldoende. Want hoe écht te verklaren dat kiezers van links naar rechts overstappen? Het komt – en daar deel ik veel van Engelens economische kritiek – doordat progressieve partijen onvoldoende een aansprekend verhaal hebben over gelijkheid in een geglobaliseerde economie. Te lang hebben te veel progressieve partijen neoliberale dogma’s omarmd.
Maar er valt me, als niet-econoom, hierbij iets op. Dit neoliberalisme ging en gaat gepaard met een grote mate van identiteitspolitiek. De financiële afknijppolitiek van Jeroen Dijsselbloem ten aanzien van de Grieken ging niet toevallig vergezeld met opmerkingen over Zuid-Europese volken en hun identiteit: ‘We gaan die landen toch niet steunen omdat ze het geld maar uitgeven aan drank en vrouwen.’

'Op de drift tot scoren volgt het bedrog' (Hermann von der Dunk Volkskrant 13 september 2011)
Cijfers, statistieken, grafieken zijn de iconen van de huidige wetenschap. Wie ermee aankomt, is bij voorbaat serieus te nemen. Een andere factor is de zuigkracht van de markt, die in de strategie van de universiteiten het wetenschappelijke ethos als hinderlijk obstakel heeft opgeruimd en, zoals in bedrijven, de bestuurders in directeuren met een bedrijfsmentaliteit heeft veranderd, die de wetenschappers met het 'publish or perish' tot concurrentie opjaagt.
In 1986 waarschuwde ik in NRC Handelsblad voor de koopmansgeest die toen de alma mater binnendrong en het wetenschappelijke ethos zou ondermijnen. Zolang voortdurend het nieuwe ethos met zijn marktgerichtheid en verwisseling van kwantiteit met kwaliteit luid wordt gepredikt, zal ook de neiging om wat te sjoemelen, die de meeste wetenschappers wel eens bespeuren, ernstige slachtoffers maken. Zeker als daar de verleiding bij komt om in de media met opzienbarende vondsten te gloriëren.

VPRO boeken 31 maart 2019:
Carolina Lo Galbo spreekt met onderzoekjournaliste Linda Polman over haar nieuwe boek Niemand wil ze hebben.
Polman onderzoekt de ontwikkeling van het Europese vluchtelingenbeleid sinds 1938. De reis gaat van Evian, naar de na-oorlogse kampen in West-Europa voor vluchtelingen vanachter het IJzeren Gordijn, via de 'veilige enclaves' op de Balkan in de jaren negentig, naar de megavluchtelingenkampen op het Afrikaanse continent, waar de UNHCR Europa's 'containmentbeleid' implementeert, het 'inkapselen' van het vluchtelingenprobleem. De reis eindigt op het Griekse Lesbos, het epicentrum van de grootste Europese vluchtelingencrisis sinds 1938.
Wat is er terechtgekomen van de belofte van 'nooit meer' waarop het VN-vluchtelingenverdrag in 1951 was gebaseerd? Tachtig jaar Europees vluchtelingenbeleid en nog steeds wil niemand ze hebben.
Ook te gast is Manon Uphoff over haar nieuwste roman op autobiografische grondslag Vallen is als vliegen.
Wanneer haar zestien jaar oudere zus, uitgehongerd en uitgedroogd, van de trap valt en sterft, doet dat als een vonk de woede van de schrijfster ontbranden. De dood van Henne Vuur, ooit haar ‘schaduwmoeder’, dwingt haar een verleden onder ogen te zien dat gruwelijk en angstwekkend was. Als een aanklager en chroniqueur tekent ze dat verleden op in een boek vol verhalen: over vader Holbein, die ontwerper, tovenaar, wetenschapper, gesjeesd priester en god was van een persoonlijke en fantastische wereld; over Libby en Toddiewoddie, haar andere zussen, met wie ze als heksen wraak kan nemen in hun eigen Walpurgisnacht en kan lachen tot de verlossing volgt; over hun leven vol verpletterende indrukken, lichamelijke onbegrensdheid, geweld, schoonheid en pijn.

‘Ik wil in het middenstaan’ (Johanna Hoogendam interviewt Bart Brandsma magazine VANDAAG over zingeving en levenskunst Lente 2019, uitgegeven door het Apostolisch Genootschap):
Hoe werkt polarisatie?
Polarisatie is denken in tegenstellingen, in wij en zij. Daarbij is sprake van een gedachteconstructie. Oordelen (subjectief) over de polen worden gepresenteerd als objectieve feiten.
Polarisatie heeft continu brandstof nodig, in de vorm van negatieve beweringen over de ander en/of positieve beweringen over onszelf.
Bij polarisatie overstemt het gevoel het verstand. Argumenten en feiten zijn onvoldoende om onderbuikgevoelens af te zwakken.
Als jongetje op een Friese plattelandsschool besefte hij al dat er verschillende waarheden zijn. “Op school leerde ik voetballen en een klap uitdelen, maar thuis was ik een zoeker, een denker: een wereld die ik als tegenhanger ervoer van de werkelijkheid op school.” Ik ontdekte: er is dat voetbalspel, maar ook een spel waarbij het niet om de winst gaat. Ik houd van beide en wil die werelden bij elkaar brengen. Omdat dit voor iedereen noodzakelijk is om gelukkig te zijn.”
Wie is Bart Brandsma?
Bart Brandsma (1967) is politiek en sociaal filosoof en werkte als journalist en documentairemaker. Tegenwoordig adviseert en traint hij de Nationale Politie, het Nederlands Genootschap van Burgemeesters, gemeentelijke diensten, docenten, sociaal werkers, dominees, imams en radicaliseringsexperts in het omgaan met wij-zij denken. Ook bij grote polarisaties in het buitenland wordt zijn advies gevraagd. Hij is auteur van onder meer De hel, dat is de ander; Het verschil in denken van moslim en niet-moslim en Polarisatie; Inzicht in de dynamiek van wij-zij denken.

Generaals en presidenten veel te rooskleurig over Afganistan (Michael Persson Volkskrant 10 december 2019 p. 13):
De Amerikaanse legertop en regering had geen greep op de Afghanistan oorlog, dat blijkt uit een pakket geheime documenten waar The Washington Post de hand op heeft gelegd.
‘We hadden geen idee wat we aan het doen waren.’ ‘Elk gegeven werd zo aangepast zodat we een zo gunstig mogelijk beeld konden schetsen.’ ‘We hebben duidelijk gefaald.’
Overmoed
Boven de interviews hangt steeds de wolk van overmoed. De pogingen om door stammen gedomineerde platteland te moderniseren bleken veelal tot mislukken gedoemd. Corruptie, een incompetente politiemacht en de opiumteelt bleken onoverkomelijke structurele problemen. Ook bleek de Taliban onverslaanbaar. De regering-Trump probeert nu tot een vredesakkoord te komen.

Sinds Al Gores ‘An Inconvenient Truth’ vecht Roger Cox voor het behoud van de aarde (Gerard Reijn en Pieter Hotse Smit de Volkskrant 8 december 2020]], p. 19):
Wie beschermt dan de armsten in de wereld?’
Dan valt hij even stil, neemt een slok water, en nog een, en ploegt zich dan met licht verstikte stem door de volgende zin: ‘En wie beschermt dan de toekomstige generaties die een aarde van ons zullen erven die ernstig beschadigd en in groot verval is achtergelaten?’
Gouden greep
Dat was een gouden greep. Cox kanaliseerde zijn zorgen door een boek te schrijven over de juridische mogelijkheden om de staat aan te pakken en deed dat vol overgave. Tegen zijn dochters zei hij: ‘We gaan dit jaar niet op vakantie, want papa schrijft een boek.’
Dat boek, dat werd Revolutie met recht (2011). ‘De grote overwinning van de Urgenda-zaak bij de rechtbank is de vertaalslag van wat hij in zijn boek voor ogen had’, zegt studievriend Bruning. ‘Het schrijven van deze richtinggevende studie deed hij naast zijn gewone werk. Het was een offer voor hem, hij werkte er dag en nacht aan.’

Indiase boeren belagen premier (Ben van Raaij Volkskrant 8 december 2020 p. 13):
Die opkoopregelingen zijn niet alleen onrechtvaardig, ze zetten boeren vanwege de garantieprijzen ook aan tot het uitsluitend telen van graan en rijst, en leiden zo tot structurele overproductie, overvolle pakhuizen en almaar stijgende subsidiekosten. De bergen graan en rijst zijn te duur voor de export en worden alleen soms ingezet voor voedselhulp. Het systeem houdt boeren ook gevangen in een afhankelijk bestaan.
Het boerenleger boekt intussen wel enig succes. Vorige week ging de regering-Modi met hen in gesprek om de boeren ervan te overtuigen dat de hervormingen op termijn goed voor hen zullen uitpakken. Vrijdag werd bekend dat de regering mogelijk een deel van de hervormingen terugdraait. Ook zou overwogen worden toch heffingen in te voeren op de commerciële markten, zodat een gelijk speelveld ontstaat.

VS en China aan kop in wapenindustrie (Marc van den Eerenbeemt Volkskrant 8 december 2020 p. 21):
Voor het eerst hoort een bedrijf uit het Midden-Oosten tot de lijst van grootste leveranciers van militaire goederen en diensten. Het bedrijf Edge in de Verenigde Arabische Emiraten ontstond vorig jaar door een fusie van 25 bedrijven. Daarmee komt de onderneming op plek 22 van de lijst. De fusie laat volgens (het onafhankelijke en betrouwbaar geachte ) Sipri zien dat de wapenindustrie in het hele Midden-Oosten in opkomst is, door ‘een sterke lokale vraag en de behoefte om minder afhankelijk te zijn van buitenlandse leveranciers’.

Wapenhandel groeit, VS de grootste (Redactie Volkskrant 10 december 2019 p. 29):
De Verenigde Staten zijn goed voor bijna 60 procent van de wereldwijde wapenverkopen, heeft het Zweedse vredesinstituut Sipri berekend. De mondiale wapenhandel steeg vorig jaar met 4,6 procent, naar 420 miljard dollar (379 miljard euro).

Zouden alle vaccins eerst naar India moeten gaan? (Peter de Waard Volkskrant 8 december 2020 p. 21):
Eigenlijk zouden vaccins moeten worden gedistribueerd volgens twee economische principes: hoe voorkomen we wereldwijd de meeste slachtoffers en hoe dammen we de pandemie het snelst in?
Het zou niet alleen verstandig zijn om de vaccinatie te beginnen in de grootste risicogebieden in de wereld, ook per land zou het anders moeten worden aangepakt.

De EU bepaalt het gedrag van onlinebedrijven en niet andersom (Margrethe Vestager Volkskrant 8 december 2020 p. 25):
Met nieuwe wetgeving wil de Europese Unie de macht van grote onlinebedrijven onder democratisch toezicht brengen, aldus Margrethe Vestager en Thierry Breton.

Laten we geschiedenisboeken niet censureren (J. Groeneveld Volkskrant 8 december 2020 p. 24):
Alfons Lammers stoort zich (O&D, 5 december) aan de aangehaalde uitspraak van Ronald Reagan, dat Margaret Thatcher de ‘enige Europese politicus met ballen’ was. Lammers stelt voor om ‘dit soort typeringen voorgoed uit de geschiedenisboeken te schrappen’. We zien tegenwoordig allergische reacties voor zaken die als onwelgevallig worden ervaren, of het nu gaat om emancipatie, politiek, religie of de voetbalclub.
Een heilloze weg van intolerantie, haat, dictatuur en onvrijheid. Lees die krant nog een keer en laat tot je doordringen wat er gaande is. Toon de ballen om daartegen op te staan.

WODC (Peter Giesen Volkskrant 15 juni 2019 Opinie p. 23):
De WODC-zaak bevestigt tevens de wanorde op het ministerie van Justitie, dat al decennia wordt geplaagd door affaires. Justitie is een departement waar veel politieke spelletjes worden gespeeld, maar waar de politieke antenne niet altijd scherp staat afgesteld. Het strafrechtelijk onderzoek in de WODC-affaire doet de reputatie van het ministerie geen goed, omdat het de indruk wekt dat kritische geluiden niet worden getolereerd. Toekomstige klokkenluiders zullen zich nog eens extra bedenken voordat zij misstanden melden. Daardoor wordt klokkenluiden als heilzaam correctiemechanisme schade toegebracht.

Stop met het framen van arme twintigers (Luce van Kempen en Yoram Poot Volkskrant 16 mei 2019 p. 22):
Decennia geleden hebben we al vastgesteld dat de vergrijzing moet worden opgevangen door sterke jonge schouders. De draagkracht die we daarvoor in de toekomst nodig hebben, is echter niet versterkt maar juist steeds verder ondermijnd. Politici hadden tot nu toe een blinde vlek voor deze bredere effecten van hun beleid, maar dat begint langzaam te schuiven. Verschenen rapporten over de huidige uitgangspositie van jongeren zoals van het CBS, en rapporten die er nog aan komen zoals van het jongerenplatform van de Sociaal-Economische Raad (SER), kunnen ertoe leiden dat we eindelijk oog krijgen voor ons gemeenschappelijke belang op de langere termijn.
Wie het nu afdoet als een generatieconflict is ronduit gevaarlijk bezig. Je kunt niet eindeloos de lasten blijven doorschuiven zonder daar uiteindelijk ook zelf de prijs voor te betalen. Een failliet systeem raakt iedereen. Alle generaties die Nederland hebben gebracht waar het nu is, een welvarend en gelukkig land, zouden er wakker van moeten liggen dat het fundament van hun mooie bouwwerk is aangetast.

‘Gestolen miljarden zijn veilig in Geldland’ (Koen Haegens interviewt Oliver Bullough Volkskrant 16 mei 2019 p. 28):
Schurken verstoppen er hun winsten, miljonairs ontwijken er de fiscus. Onderzoeksjournalist Oliver Bullough wijst de weg naar het magische Geldland waar alles mag, behalve ethische vragen stellen. ‘Jullie zitten als Nederland redelijk hoog in de voedselketen.’
Nederland heeft de Zuidas. Waar staat dat ergens op de kaart van Geldland?
‘Er zijn landen waar het geld vandaan komt, zoals China of Rusland. En je hebt jurisdicties waar het uiteindelijk belandt – vooral de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk. Daartussenin zit een enorm netwerk waar het geld doorheen stroomt. Sommige onderdelen hiervan hebben een slechte reputatie, zoals het belastingparadijs Nevis. Nederland behoort met haar brievenbusmaatschappijen tot de meer respectabele plekken binnen Geldland.’
Grijnzend: ‘Jullie zitten dus redelijk hoog in de voedselketen. Zeg maar Atlético Madrid. Nee, geen Real. Een van de redenen daarvoor zijn jullie belastingtarieven. Het is niet heel erg aantrekkelijk voor een oligarch om in Amsterdam te leven.’
De Duitse minister van financiën Peer Steinbrück dreigde het Zwitserse bankenparadijs ooit met zweep en cavalerie. Waarom eigenlijk ook niet?
‘Veel van de traditionele belastingparadijzen, zoals Jersey, de Maagdeneilanden of Gibraltar, zijn zich onder zware druk van buitenaf beter gaan gedragen. Maar het probleem op dit moment is dat het grootste belastingparadijs de Verenigde Staten zijn. Het geld gaat naar South Dakota, Nevada, Florida. De regering-Trump lijkt het prima te vinden. Wat wil je tegen zo’n machtig land doen?‘

Hoe Washington stookt in Caracas (Stieven Ramdharie Volkskrant 2 mei 2019 p. 7):
De boodschap aan de generaals die Maduro nog in het zadel houden, was overduidelijk: als de president het hazenpad kiest, waarom steunen jullie hem dan nog? In Irak zorgde de psychologische oorlogvoering van de VS ervoor dat complete legereenheden geen enkele tegenstand boden toen Irak werd binnengevallen.
Desinformatie
Psychologische oorlogvoering of niet, Pompeo’s woorden leidden er wel toe dat Maduro en Rusland gedwongen waren om snel in actie te komen. ‘Desinformatie’, zo noemde Moskou de bewering van Pompeo. ‘Washington heeft zijn best gedaan om het Venezolaanse leger te demoraliseren en gebruikt nu nepnieuws als onderdeel van een informatieoorlog’, aldus een woordvoerder van het Russische ministerie van Buitenlandse Zaken.
Sleutelfiguren
Een van de ‘sleutelfiguren’ die Washington proberen los te weken, aldus Trumps nationale veiligheidsadviseur John Bolton, is Defensie-minister Vladimir Padrino. Maar uitgerekend deze steunpilaar van het regime koos ervoor om dinsdag samen met Maduro op televisie te verschijnen. Padrino is de man die voor Maduro de krijgsmacht in het gareel moet zien te houden.

‘Dit is het verhaal van een nederlaag’ (Bart Dirks Volkskrant 2 mei 2019 p. 12-13):
Jos Hartman zat als 17-jarige acht weken gevangen in het Oranjehotel in Scheveningen. Bijna zijn hele leven zweeg hij over deze traumatische ervaring. ‘Ik heb daar als een hond gevegeteerd. Daar praat je niet over.’
‘U moet niet denken dat ik dit gesprek leuk vind. Dit is geen heldenverhaal. Aan mijn vrouw en dochters heb ik nooit iets verteld over mijn tijd in het Oranjehotel. Na de oorlog vroeg ik een collega die in Dachau had gezeten of hij nog weleens contact had met lotgenoten. Hij zei: waarom zou ik in godsnaam? Om te praten over de good old days?
Zoiets laat je achter je.
‘Ik zei het al: dit is geen heldenverhaal. Dit is het verhaal van een nederlaag. Daarom heb ik het mijn vrouw en dochters nooit verteld. Ik vond het niet nodig. Maar mijn oudste dochter zei: je moet er misschien toch iets over vertellen. Wat de boodschap van mijn verhaal moet zijn? Eigenlijk niks. Ik ben misschien een oude zeur geworden. Dit najaar wordt het Oranjehotel een herinneringscentrum. Voor mij hoeft het niet zo nodig. Het wordt een uitje: laten we eerst naar Madurodam gaan en dan naar het Oranjehotel, hebben we dat ook eens gezien.
‘Laten we blij zijn dat die oorlog voorbij is en dat we hier in Europa geen oorlog meer hebben gehad. Maar dan denk ik aan die arme mensen in Syrië. Aan die verdwaasde types van IS – zo verblind door hun eigen gelijk dat ze zichzelf en anderen opblazen. Maar ik schrik ook van het gemak waarmee de Europese samenwerking wordt weggewuifd. En ik schrik van de regeringen in Hongarije en Polen. We wonen in een onberekenbare wereld, we weten niet waar het naartoe gaat. We willen allemaal een gelukkiger en veiliger wereld, maar zijn ook egocentrisch.

Onderzoek Trollen tegen Europa Zolang mensen klikken (Daphné Dupont-Nivet De Groene Amsterdammer 2 mei 2019 p. 18-23):
In de aanloop naar de Europese verkiezingen stelt de Europese bestrijding van nepnieuws nog steeds niets voor. Google, Facebook en Twitter komen hun beloften over openheid onvoldoende na en de trollen en alt-right influencers hebben vrij spel.
‘We weten niet hoeveel mensen in contact komen met desinformatie, hoeveel daardoor van gedachten veranderen en al helemaal niet wat de politieke effecten zijn.’ Toch heeft iedereen zich op desinformatie gestort, zegt Tromble. Na het Brexit-referendum en Trumps verkiezing in 2016 willen mensen niet weer machteloos toekijken. Dus stoppen ze er bakken geld en aandacht in, zonder te weten tegen wie ze precies vechten of wat de juiste middelen zijn. ‘Soms denk ik dat we het paard achter de wagen spannen. Natuurlijk is er desinformatie, dat moeten we heel serieus nemen, maar nu lijkt het alomtegenwoordig.’
Steeds meer mensen geloven helemaal niemand meer, zegt ze, wat kan leiden tot het verdwijnen van vertrouwen in instituties en dus de uitholling van de democratie. ‘Ik ben bang dat alle ophef de problemen nog veel groter maakt.’

Wijs overdag, ’s nachts een monster (Bo van Houwelingen Volkskrant 30 maart 2019 Boeken & Wetenschap p. 13):
Het is Manon Uphoff gelukt iets te vertellen waarvoor amper taal bestaat. Haar proza is gezwollen, maar daar waar het ertoe doet ráák.
De weigering om het misbruik te zien als absoluut slecht maakt Vallen is als vliegen zo interessant. Het is meer dan een schokkend persoonlijk verhaal, meer dan een eendimensionale aanklacht. Terwijl de lezer woedend is om zoveel onrecht %blijft de schrijfster kalm en probeert ze te doorgronden waarom ze zolang weigerde kwaad of verdrietig te zijn, of überhaupt aan zichzelf toegaf dat er wat was gebeurd. Ze bleef, net als haar zussen die ook jarenlang misbruikt werden, een goede dochter. Waarom zou ze haar wijze, gedistingeerde overdagvader bezoedelen met het beeld van het nachtmonster? Is ze wel beter af met de wetenschap dat zij één waren? ‘We hebben baat bij de leugen. Die lost iets voor ons op, voor ons in. Er zijn bewijzen dat hij een achtenswaardig man was.’
'Leugens en waarheden', 'goed en kwaad', 'werkelijkheid en verbeelding'; het loopt allemaal door elkaar – zoals dat gaat, in een roman. Uphoff schrijft gekunsteld, op het pijnlijke af, maar in de scènes die er het meest toe doen veel pijnlijker ráák.

Passie als leidraad (Jaap Tielbeke De Groene Amsterdammer 12 maart 2019):
De Belgische politiek-filosoof Chantal Mouffe staat dinsdagavond in De Balie in Amsterdam om te pleiten voor populisme op links. Groene-redacteur Jaap Tielbeke sprak haar in 2016. ‘Rechts begrijpt veel beter waar het in de politiek om draait.’
Waarom is links in Europa niet in staat een vuist te maken? Volgens de Belgische politiek-filosoof Chantal Mouffe kunnen progressieve politici nog wat leren van de extreem-rechtse uitdagers. We hebben een populisme op links nodig.
Iedere politicus die namens ‘het volk’ zegt te spreken is verdacht. ‘Het politieke wordt tegenwoordig uitgespeeld in het morele register’, schrijft Mouffe in On the Political. ‘In plaats van een strijd tussen “rechts en links” staan wij nu voor een strijd tussen “goed en kwaad”.’ Daarom worden Tsipras en Iglesias in een postpolitiek klimaat, samen met Nigel Farage en Marine Le Pen, weggezet als gevaarlijke radicalen.
Spinoza stelt dat de twee belangrijkste passies hoop en vrees zijn; rechts populisme speelt meestal in op de laatste. Maar mensen zouden juist meer hoop moeten hebben. Hoop dat dingen kunnen veranderen. Hoop dat we een rechtvaardiger systeem kunnen opbouwen. Dat is de taak voor een links populisme.’

‘Exit: Leaving Extremism Behind’ Achtervolgd door je verleden (Jaap Tielbeke De Groene Amsterdammer 7 maart 2019 p. 50-51):
De Noorse filmmaker Karen Winther spreekt met extremisten die tot inkeer kwamen. Om de giftige aantrekkingskracht van gewelddadige ideologieën te achterhalen, maar ook om in het reine te komen met haar eigen verleden.
Al haar gesprekspartners kunnen een moment aanwijzen waarop ze tot inkeer zijn gekomen, of in ieder geval een moment waarop ze aan hun overtuigingen, die ze tot dan toe voor een absolute waarheid hielden, begonnen te betwijfelen. Winther herinnert zich een reisje naar Nedersaksen waar ze een naziconcert zou bezoeken, hoe opgewonden ze was om eindelijk de beruchte Duitse neonazi’s te ontmoeten. Maar toen ze eenmaal in de concertzaal stond en duizend skinheads uit volle borst nazislogans begonnen te scanderen liepen de rillingen haar over de rug. Stel je voor dat deze mensen aan de macht komen, dacht ze. ‘Dat was het moment dat ik wist dat ik de beweging moest verlaten.’

De Anne Frank die bleef leven (Antoinnette Scheulderman interviewt Edith Eger Volkskrant Magazine 4 november 2017 p. 29-34):
Van de ruim 15 duizend gedeporteerden uit het Hongaarse Kassa was Edith Eger een van de zeventig mensen die de oorlog overleefden. Pas op haar 90ste besloot de psycholoog haar verhaal op papier te zetten. ‘Er brandde iets in me.’
Maar waarom was God wel bij u, en niet bij degenen die stierven? ‘Ik snap je vraag, en ik begrijp ook dat anderen stopten met geloven. Maar voor mij gold dat woede of wraak maar een kort moment van bevrediging geven. Natuurlijk heb ik fantasieën gehad over hoe ik Mengele zou opzoeken in Paraguay waar hij naartoe was gevlucht. Het is belangrijk om schuld toe te schrijven aan de daders. We winnen er niets mee als we ze ermee laten wegkomen. Er is geen heling of vergeving mogelijk zonder eerst de woede te doorleven.’
Schrijver en psychiater Hans Keilson, wiens ouders stierven in Auschwitz, zei: leer leven zonder vijanden, al het andere is gevangenschap. ‘Dat is het precies. Als ik was blijven haten, had ik mezelf een gijzelaar van mijn eigen geschiedenis gemaakt. Je kunt leven om het verleden te wreken, of om het heden te verrijken. Wat kies je? Ik ben zelfzuchtig: ik was al mijn jeugd en mijn ouders kwijt - waarom nog meer terrein verliezen? Daaraan dacht ik laatst ook weer, toen er in Las Vegas 58 mensen werden doodgeschoten. Als jongeren nu besluiten daar niet meer naartoe te gaan om lol te maken, heeft de dader alsnog gewonnen.’
Uw oudste zus Klara zei vele jaren later keihard: ‘Als ik erbij was geweest, had onze moeder nog geleefd’. ‘Ik was toen gelukkig zo ver dat ik inzag dat zij met haar eigen trauma’s worstelde. Het gevoel dat ze het had kunnen, móéten, voorkomen.
‘Tegen al mijn cliënten zeg ik: verlos jezelf van de ‘wat als’-vragen. Die zijn niet goed voor je. ‘Wat als ik toen een ander antwoord had gegeven?’ Als je beter had geweten, had je beter gedaan. Maar dat moment is gepasseerd, dus stel jezelf de vraag: ‘Wat nu?’ Wat kan ik nú betekenen.’
We hadden het over Charlottesville, het opflakkerende antisemitisme. Hoe beziet u het presidentschap van Donald Trump? En de opmerking van zijn voormalig perschef Sean Spicer, die zei dat ‘zelfs Hitler’ geen chemische wapens gebruikte? ‘Hoewel ik liever niet over politiek praat, denk ik niet dat je op zoek moet naar de ratio in wat zij zeggen. Words can be very cheap. De leden van de Ku Klux Klan lopen rond met grote kruizen en noemen zichzelf chrístenen. Ik maak me zorgen om Trumps ‘wij-zij’-mentaliteit. Ik hoop dat mensen autoriteit zullen blijven bevragen, in plaats van er blind achteraanlopen.’ Viktor Frankl schreef: ‘Zie het lijden als zinvol.’ Waarom moet dat eigenlijk zo nodig, de zin vinden in pijn?
‘Omdat je dat gevoel misschien nodig hebt om er alsnog iets van te maken. Wat mijzelf betreft: het idee dat mijn ouders niet voor niets zijn gestorven. Dat ik het aan hen verschuldigd ben om andere mensen te helpen op hún weg naar vrijheid. Die noodzaak hield me in elk geval op de been, snap je?’

Vergeven (Marjan Slob Volkskrant 6 november 2017 p. 19):
Voor buitenstaanders is het bestraffen van de daders wellicht afdoende; de maatschappelijke orde is daarmee in ieder geval hersteld. Voor de mishandelde soldaten ligt dat anders. Niets - geen gebaar van de maatschappij, en ook geen gebaar van de daders - kan echt goedmaken wat hen is aangedaan; zij zijn definitief beroofd van het normale. In hun leven zegeviert het onrecht. Dat is moreel onverdraaglijk, maar wel de realiteit. De enige persoon die deze totale impasse ooit kan doorbreken, is het slachtoffer zelf. En wel door de dader te vergeven.
Formeel is zijn daad vergolden zodra hij zijn gerechtigde straf heeft uitgezeten. Maar spiritueel gezien is het andere koek. Zolang zijn slachtoffer hem niet vergeeft, blijft hij een gemankeerd mens.
De staat kan vergelden, maar niet vergeven; vergeven is een privékwestie. Toch kan de staat wel de juiste condities scheppen voor vergeving. Een verhaaltje uit het Zuid-Afrika ten tijde van het experiment met de Waarheids- en Verzoeningscommissies maakt duidelijk waar het daarbij om draait.
In een waarlijk rechtvaardige samenleving hoeven slachtoffers het onacceptabele niet te accepteren. Hoe paradoxaal het ook klinkt: juist een samenleving die zorg draagt voor vergelding, opent een weg naar vergeving.
Reden te meer voor de top van Defensie om de corporale vernedercultuur die kennelijk heerst in de Nederlandse kazernes nu eindelijk eens te doorbreken. Dat geeft mishandelde militairen de ruimte om te vergeven. Of niet.

Vergelding (Arnon Grunberg Volkskrant 10 november 2017): Slob stelt terecht dat geen slachtoffer gedwongen kan worden om de dader te vergeven, maar tussen vergelding en vergeving zit nog iets. Afzien van vergelding is geen vergeving.
Vergelding, hoe begrijpelijk ook, is primitief, je verlaagt je daarmee tot het niveau van de dader. En trauma's verdwijnen niet door vergelding.
Het strafrecht is voor een groot deel symbolisch en moet dat ook zijn. De illusie dat het veel meer kan zijn dat dat is onwenselijk en contraproductief.

Arnon Grunberg heeft gelijk trauma's verdwijnen niet door vergelding, maar het verdwijnen berust op balansmechanisme van de wederkerigheid, de Gulden Regel Wat gij wilt dat u geschiedt doe dat de ander.

'De Palestijnen draaien op voor de zonden die Europa beging' (Ton Crijnen Trouw 15 maart 2000):
Kardinaal Simonis verwacht en de Israëlische opperrabbijn Meier Landau hoopt dat de paus bij zijn bezoek aan Israël om vergiffenis zal bidden voor het feit dat het Vaticaan in de oorlog heeft gezwegen over de holocaust. Gebeurt dat inderdaad, dan is het passend als hij tegelijkertijd de Israëliërs oproept de Palestijnen om vergeving te vragen voor het leed dat ze dit volk hebben aangedaan. Dat vindt Riah Aboe El-Assal, bisschop van de anglicaanse kerk in Jeruzalem. El-Assal (62), zelf Palestijn, is geestelijk leider van 8000 anglicanen in Israël, de Palestijnse Gebieden, Syrië, Jordanië en Libanon. Dezer dagen was de bisschop in ons land, op invitatie van de stichting Vrienden van Nazareth.
Hij vindt het terecht dat de joden er bij het Vaticaan op aandringen eindelijk excuses aan te bieden voor het zwijgen tijdens de massamoord op de joden door de nazi's. Maar dan dient, zo stelt hij, Israël hetzelfde te doen tegenover de Palestijnen. Alleen al voor het feit dat het hen in 1948 van hun grond heeft verdreven.

Israël houdt kritiek op paus voor zich (Theo Koelé Volkskrant 24 maart 2000):
Met een indrukwekkend optreden in Yad Vashem, het centrum in Jeruzalem waar de holocaust wordt herdacht, heeft paus Johannes Paulus II sceptici in Israël de mond gesnoerd.... Volgens hen had hij de rol van de kerk in de nazi-tijd aan de kaak moeten stellen, en met name die van de toenmalige paus, die in Israël als handlanger van Hitler wordt gezien.In plaats daarvan sprak de paus in algemene termen over het leed dat christenen joden in de loop der tijden hebben aangedaan. Over de masssamoord op joden zei hij dat die tragedie met geen woord is uit te drukken.De zichtbaar ontroerde paus maakte zoveel indruk, met name tijdens een korte ontmoeting met enkele overlevenden van de jodenvervolging, dat potentiële critici zich na afloop terughoudend opstelden. Opperrabbijn Meir Lau zei te hopen dat de kerk alsnog erkent dat zij weinig of niets heeft gedaan om Hitler te stoppen.
Politieke risico's doemen op tijdens de komende bezoeken van de paus aan Nazareth, waar spanningen bestaan tussen christenen en moslims, en aan Jeruzalem, waar zowel de Palestijnen en de Israëli's als de kerk zich bekommeren om 'hun' belangen. Gisteren claimde premier Barak Jeruzalem als onbetwistte hoofdstad van Israël, daags tevoren had de Palestijnse leider Arafat zijn eigen claim gelegd.

Historische link tussen Palestijnen en Holocaust (ds. C. Sonnevelt Reformatorisch Dagblad 22-06-2015 ):
Ooit had ik met een Palestijnse christen een indringend gesprek over de Holocaust. Eén opmerking in het bijzonder is me bijgebleven. Europese christenen zouden lijden aan een schuldcomplex als gevolg van het feit dat de Holocaust in hun werelddeel heeft plaatsgevonden. Volgens mijn gesprekspartner was dat de eigenlijke reden dat westerse christenen de stichting van de staat Israël hebben toegejuicht en dat zij de politiek van Israël door dik en dun steunen. „En nu zijn wij daarvan het slachtoffer”, zei hij, „wij die niets te maken hebben gehad met die gebeurtenissen in Europa.”

Naïef en stuitend (Rutger van Eijken Volkskrant 12 maart 2019 p. 24):
Politici als Buma, en Dijkhof eerder, lijken maar te denken dat mensen in de bijstand zitten omdat ze niet willen werken voor weinig geld en dat ze wel in actie komen als ze meer betaald krijgen (Ten eerste, 11 maart). Dat is even naïef als stuitend.
Bij veel mensen - bijvoorbeeld bij rechtse politici en adepten van het neoliberalisme - werkt belonen heel goed, maar bij de echt kwetsbaren zijn andere methodes nodig om ze te activeren. Laat de politiek daar eens in investeren en ondertussen in gaan zien dat sociaal werk zo makkelijk nog niet is.

Vergeving (Jan Bouman Volkskrant 12 maart 2019 p. 24):
Prof. Beunders stelt dat vergiffenis door slachtoffers en nabestaanden nauwelijks meer voorkomt (‘Geen genade voor Yago R’, Zaterdag, 9 maart). Haaks daarop staat mijn eigen ervaring. De laatste jaren heb ik wekelijks contact met nabestaanden van moord en doodslag. Zo zit ik ook in een app groep waarin men elkaar op de hoogte houdt van het onderlinge welbevinden.
Uit onderzoek van bijvoorbeeld Nico Frijda blijkt dat naarmate een slachtoffer een straf als rechtvaardig beschouwt, hij of zij eerder vergeeft. Maar alleen het slachtoffer of nabestaande kan vergeven, niet de rechter.
De afgelopen jaren zochten honderden slachtoffers en nabestaanden contact met hun daders in gevangenissen om te spreken over het delict waarvan zij slachtoffer waren. Dit doe je niet als je slechts door haat verteerd wordt. Vergeving van de dader speelt hierbij een grote rol.

Plank misgeslagen (Thomas von der Dunk Volkskrant 12 maart 2019 p. 24):
In zijn kritiek op Dirk-Jan van Baar slaat [[1-3EvolutieOfDevolutie|Frank Ankersmit zelf op groteske wijze de historische plank mis (O&D, 8 maart). Hij stelt dat aan het ‘miraculeuze wonder van het Renaissance-Italië van de 15de eeuw’ een einde kwam door de inval in Italië van de Franse koning Karel VIII in 1494.
Gezien de gekozen woordkeus moet dat wonder betrekking hebben op de culturele bloei. Het opmerkelijke is echter dat de door Ankersmit benadrukte politieke machteloosheid van Italië vanaf 1494 tot ver in de zeventiende eeuw noch de bloei als zodanig, noch de Europawijde aantrekkingskracht en dominantie van de Italiaanse kunst in de weg heeft gestaan.
Ik noem hier slechts de namen van Bramante, Raffael, Michelangelo, Titiaan, Tintoretto, Veronese, Palladio, Giulio Romano, Caravaggio, Bernini en Borromini. Daar konden toentertijd ook de Franse ‘bezetters’ niet tegenop.

Geschiedenis Prijs voor Van Oostrom (Binnenlandradactie Volkskrant 29 oktober 2018 p. 8):
De Libris Geschiedenis Prijs 2018 gaat naar letterkundige Frits van Oostrom voor zijn boek Nobel streven. Het boek beschrijft ‘het onwaarschijnlijke maar waargebeurde verhaal van ridder Jan van Brederode’. Aan de Libris Geschiedenis Prijs is een bedrag van 20.000 euro verbonden.
Voor zijn wetenschappelijk werk kreeg hij in 1995 de Spinozaprijs. Zijn boek Maerlants wereld werd in 1996 bekroond met de AKO Literatuurprijs.

Vertrouwen schenken maakt de wereld mooier (Pieter Barnhoorn Volkskrant 29 oktober 2018 p. 18):
Het klinkt heel volwassen, die onafhankelijkheid. Alles in mijn leven heb ik zelf gemaakt. Niemand dan ikzelf heeft de leiding over mijn leven. De onlangs overleden atheïstische dominee Klaas Hendrikse vatte deze houding echter samen als ‘onvolwassen onafhankelijkheid’. Want, iedereen is afhankelijk van omstandigheden die niet beheersbaar zijn. Je leven is maar ten dele maakbaar. Het is vooral heel kwetsbaar. Die onmacht is voor velen ondragelijk. Een antidotum tegen onmacht is in actie komen. Met actie kun je narigheid lang op afstand houden. Dus gaat het van de eerste opinie, naar de tweede. Berusten is immers voor losers!

Drie doembeelden die Europa verzuren (René Cuperus Volkskrant 3 september 2018 p. 19):
Er zijn drie apocalypsen die op het Europese gemoed inbeuken. Drie doemscenario’s die, meer of minder onderhuids, ons humeur en vooruitgangsoptimisme op de proef stellen.
De eerste apocalyps is die van rechts-populisten en extreemrechtsen: dat is het doembeeld van de islamitische overname, de totale maatschappelijke ontwrichting door massamigratie.
De tweede apocalyps is juist de heftige reactie hierop. Die ziet in het islamofobe doemscenario het einde van de liberale democratie, de opmars van het fascisme, de terugkeer van totalitarisme en autoritarisme.
Oh, ja, ik ben u nog een derde apocalyps schuldig. Dat is er één van een iets andere aard, en wel: het ecologisch doemscenario, dat anders dan de andere twee op natuurwetenschappelijke basis steunt. Het gaat hier om de apocalyps van de fatale opwarming van de aarde. We gaan ten onder, tenzij we er ‘als wereld’ collectief in slagen de opwarming van de aarde beneden de 2 graden Celsius te houden. Koste wat kost. Ook hier ontbreekt te vaak het realistische midden tussen klimaatontkenning en klimaathysterie.

Slachtoffers en Daders(18 november 2016):
De menselijke samenleving is sinds jaar en dag onderverdeeld in daders en slachtoffers. Je bent ofwel een dader, ofwel een slachtoffer en altijd beide tegelijk. Ieder mens is een slachtoffer van zichzelf en tevens zijn eigen dader. Een mens die een ander levend wezen benadeelt, op welke wijze dan ook, benadeelt eveneens zichzelf. Omgekeerd geldt hetzelfde: een mens die goede daden verricht is zijn eigen begunstiger of erfgename; hij creëert zelf de realiteit waar hij in leeft. In deze context kun je het beërven van het Koninkrijk Gods opvatten, en niet, zoals dat door religieuze kerkvaders is uitgelegd, als een eer of beloning voor lijdzaam slachtofferschap. Deze met opzet misleidende uitleg was bedoeld om de mensheid te onderdrukken, zodat daders vrij spel zouden hebben op hun onschuldige zielen. Slachtofferschap is aangepraat schuldgevoel, dat bestraft wordt met irreëel lijden. Toch ervaren slachtoffers hun leed verre van irreëel.
Je bent je eigen dader
Zodra jij besluit de rol van slachtoffer op te geven, kan jouw innerlijke slachtoffer-rechter-beschermer niet langer jouw innerlijke dader zijn die heel jouw leven dwarsboomt en jouw weghoudt van wat jou gelukkig maakt. Het is dus niet zozeer de dader uit je verleden die jou tot levenslang slachtoffer maakt, maar je eigen natuurlijke overlevingsmechanisme die gerechtigheid eist en het leven uitdaagt rechtvaardig te zijn. En geobsedeerd is door het verzamelen van bewijzen tegen de leefbaarheid van het leven dat jij ontvangen hebt. Zolang jij het leven als onleefbaar en onrechtvaardig ervaart, is jouw innerlijke slachtoffer-rechter-beschermer ('innerlijke stem') nog actief.

Het onderzoeksrapport 'E i V' plaatst de relatie tussen 'Slachtoffers en Daders' in het licht van de evolutie van de mensheid, antropogenese (hominisatie). Met zijn pamflet beoogt Gustaaf Peek het cultuurmarxisme te bestrijden.

Weer draait Trump het om:: híj is slachtoffer van geweld (Michael Persson de Volkskrant 29 oktober 2018, p. 6):
De Amerikaanse media en president Trump verwijten elkaar schuldig te zijn aan het giftige klimaat waarin een aanslag volgt op een bommencampagne.
Soros
Veel conservatieven, onder wie Republikeinse congresleden, beweerden de afgelopen weken dat de karavaan wordt gesponsord door de Joodse miljonair George Soros. Zaterdag nog werd op Fox News beweerd dat Soros de migranten helpt via het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken – een verhaal dat aansluit bij de antisemitische complottheorie dat de Joden in regeringen over de hele wereld zijn geïnfiltreerd om de macht over te nemen.

Willem van Ockham: De simpelste verklaring is meestal de juiste.
Om de waarheid te achterhalen is er volgens Pythagoras - in verband met de supersymmetrie in de schepping - geen complexe wiskunde nodig. Om de 10 dimensies (perspectieven) weer te geven is de gebruikte wiskunde van het metrieke stelsel eenvoudiger dan bij de snaartheorie. Er behoeft slechts tot tien te worden geteld:

Het boek Wat Darwin niet kon weten van Gerrit Teule biedt een uitstekend houvast om zowel de ‘binaire code' van machinetalen als het verschijnsel recursie toe te lichten. Gerrit Teule schrijft (p. 47): Je kunt een computer begrijpen op meer niveaus dan je op één hand kunt tellen.
48a: Hoe werkt dat dan, welke (natuur)wetten liggen hieraan ten grondslag? Hoe verloopt de interactie tussen het oerbewustzijn - als grondslag van al het bestaande – en de andere lagen (Energie en Materie?).
48b: Hoewel … in de oude Veda’s was al sprake van “de drie Guna’s”, van een Scheppende kracht, een Instandhoudende kracht en een Vernietigende kracht. Alleen hadden ze er nog geen mooie formule voor. Er ligt dus nog een onderzoeksterrein braak voor de liefhebbers.
249: Hoofdstuk Membranen en negatieve entropie
256: Een gulden middenweg?
257: De scheiding van de twee – stof en geest – is een abstractie. De basis is altijd één.
294: De chaostheorie
Ook ons hart kent twee toestanden: de regelmatige hartenklop met tempovariaties en de toestand van fibrilatie, waarbij alle cellen zich ongecoördineerd samentrekken.
Ken uzelf
Hoe iemand omgaat met de eigen chaos en onzekerheid (lees: creativiteit) lijkt mij bepalend en kenmerkend voor iemands geestelijke gezondheid. 'Ken uzelf' kan hier betekenen: herken je eigen chaos de impliciete orde.
297: Deze ‘gelijkvormigheid op elke schaal’ is de wiskundige pendant van het bekende gezegde ‘zo boven, zo beneden’.
301: Ik ben er van overtuigd dat grote en kleine componisten hun nieuwe melodieën rechtstreeks schrijven vanuit hun eonische bronbewustzijn.
181,310: Het oerbewustzijn en het grote zwijgen
315: De bewustzijnsevolutie die in de theorie van Darwin ontbreekt, is nog lang niet ten einde. De mens is nog maar net tot zelfbewustzijn gekomen, en we hebben nog miljarden jaren voor de boeg.

Over creativiteit geeft PRANA febr/maart 2007 nr. 159, p. 3 (Ten geleide) interessante voorbeelden.
Brahms zegt dat hij als hij componeert in contact staat met dezelfde geest als waar Jezus zo vaak naar verwees.
Richard Strauss beschrijft overweldigende visioenen ‘Dan put ik uit de bron van oneindige en eeuwige energie waaruit wij allen en alles voortkomen. In de religie noemt men dit God.
Grieg zegt: ''Wij componisten projecteren het oneindige in het eindige.’
Picasso is een ander groot kunstenaar die met zijn schilderij ‘Guernica’ toont hoe het paard aan de lans van zijn eigen ruiter ten onder gaat.

Monopolie op het lijden (Arnon Grunberg De Groene Amsterdammer 1 maart 2018 p. 46-47):
De Libanese regisseur Ziad Doueiri laat zien dat acceptatie – en kennis – van het verleden een voorwaarde is voor verzoening. Verzoening die het verleden ontkent, is hooguit een historische camouflagestift.
Gedurende mijn reizen door het Midden-Oosten heb ik vertegenwoordigers van diverse groeperingen horen zeggen: ‘Als de anderen maar het lijden zouden erkennen dat zij ons hebben aangedaan, zouden we bereid zijn tot concessies.’ Maar kennelijk ziet iedereen alleen zijn eigen lijden, waardoor de cirkel van wraak en vergelding moet worden voortgezet.
Vóór de verzoening tot stand kan komen moet het verleden worden opgegraven, al zal een cynicus hier misschien uit afleiden: voor vrede heb je oorlog nodig.

Havikken en duiven (Pieter Klok Volkskrant 20 februari 2018 p. 21):
Er was een tijd dat de benoeming van een bestuurslid van de Europese Centrale Bank (ECB) geruisloos verliep. ECB-bestuurders deden niet veel meer dan inflatiecijfers bestuderen en op basis daarvan de rentestand bepalen. Een technische functie.
De economie is verslaafd geraakt aan een lage rente. Het zal niet eenvoudig zijn die ooit nog te verhogen. Dan komen immers alle problemen terug die nu door de overvloedige geldstroom zijn weggespoeld (ongezonde banken, ongezonde overheidsfinanciën, hoge schulden).
Het bestuur van de ECB is ten prooi gevallen aan de politiek, meer specifiek aan een strijd tussen Zuid- en Noord-Europa. Tussen duiven die geld willen bijdrukken om de economieën overeind te houden en haviken die geloven dat zuinigheid uiteindelijk de enig juiste weg is.
Makkelijke oplossingen bestaan niet, maar het is wel zaak de risico's van het huidige beleid te verkleinen. Nu de economie weer lekker draait, is het de hoogste tijd om de geldkraan dicht te draaien en de rente licht te verhogen.

'Ik maak mij echt zorgen dat we een kolonie van de VS worden' (Peter de Waard interviewt Jan Timmer Volkskrant 16 februari 2018 p. 8-9):
Jan Timmer. Oud-Philips-topman, bijna 85, is terug in de arena. En hoe. Als strijder tegen de activistische aandeelhouders, 'het lelijke gezicht van het kapitalisme', zoals hij het zelf noemt. En hij heeft een waarschuwing: 'We worden van de kaart geveegd door bedrijven uit de VS en Azië.'
'Het klinkt heel gek voor iemand die 45 duizend mensen heeft ontslagen, maar ik denk dat de belangen van werknemers zwaarder moeten wegen dan die van aandeelhouders. Aandeelhouders kunnen er ieder moment uitstappen door hun aandelen te verkopen, werknemers zijn veel afhankelijker van een bedrijf.'
Er zijn weinig conglomeraten meer. Zelfs Siemens en General Electric ontmantelen nu.
Elke divisie moet zijn eigen broek ophouden en opereren zonder directe bemoeienis van het hoofdkantoor. Conglomeraten nieuwe stijl, noem ik dat. Conglomeraten hebben ook voordelen die nu onderbelicht worden. Een conglomeraat kan zich een groot technologisch centrum permitteren dat de divisies kan ondersteunen. Daardoor is Samsung veruit het succesvolste elektronicabedrijf ter wereld geworden. Frans van Houten gelooft echter onwrikbaar in Philips als een bedrijf dat gespecialiseerd is in medische technologie.'
Welke fouten heeft de politiek gemaakt?
'De politiek heeft gedacht dat het kapitalisme zichzelf zou kunnen reguleren. Dat is een groteske ontkenning van de menselijke natuur. Mensen willen bedriegen en bedrogen worden. Europeanen denken dat vrijhandel een groot goed is. Dat roepen Amerikanen en Aziaten ook. Maar in werkelijkheid hebben ze vrijhandel ondergeschikt gemaakt aan macht.'
Laat Europa zich economisch gezien te makkelijk koloniseren?
De Chinezen proberen nog een vuist tegen de Amerikanen te maken, met bedrijven als Alibaba en Tencent. Maar Europa is schaapachtig bezig. In 2000 werd in Lissabon besloten dat Europa de meest concurrerende en dynamische kenniseconomie ter wereld moest worden. Daar is in de praktijk niets van terechtgekomen. Alle aandacht ging in Europa naar de verkeerde thema's, zoals ruziën over Griekenland en het benadrukken van de eigen soevereiniteit.
Maar Nederland stelt mondiaal gezien niets voor. En Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk alleen ook niet. Een Brexit of een zelfstandig Catalonië nastreven is je kop in het zand steken. De essentiële vraag is: hoe kunnen we de gemeenschappelijke markt in Europa gebruiken om de wereldmachten VS en China naar de kroon te steken?

De belangrijkste klanten van een bedrijf zijn niet de aandeelhouders, maar de werknemers. Het werkt contraproductief om de onzekerheid dat er iets mis is met onze cultuur te verhullen achter het verkondigen van het verdienmodel, het vrije marktevangelie van de VVD. Jan Bouwens houdt een drogreden. Wanneer je het foefje eenmaal doorhebt, is het een fluitje van een cent.

Eén laspak minder maakt Europa niet beter (Marc Peeperkorn Volkskrant 11 maart 2017 p. 12):
Verdeeldheid
Maar ronkende verklaringen kunnen de verdeeldheid over de EU niet maskeren. Premier Rutte wil 'een Europa van de kerntaken, geen federalistische dromen en geen ever closer Union'. Zijn Belgische collega Michel ziet ook graag een sociaal Europa. Duitsland wil per se het migratiebeleid meer harmoniseren, iets waarvan de Oost-Europese en Baltische landen gruwen. De zuidelijke lidstaten, te beginnen met Frankrijk, dromen over een diep geïntegreerde eurozone, met een Europese minister van Financiën die Europees schuldpapier uitgeeft om schulden van de eurolanden mee te dekken. Een optie waar Den Haag, Berlijn, Wenen, Helsinki en Bratislava acuut een hartverzakking van krijgen.
Romeproces
Eigenlijk had de Rome-top een afgeronde toekomstvisie moeten opleveren, maar de onenigheid dwingt tot een korte verklaring en uitstel: ofwel het Romeproces. De EU is goed in 'processen' bij lastige of te ambitieuze ideeën. Zo was er het Lissabonproces om de EU in 2010 tot het meest concurrerende continent ter wereld te maken; het Barcelonaproces voor meer welvaart in de landen rond de Middellandse Zee; het Keulenproces voor een uniformer economisch beleid; het Bolognaproces dat tot betere opleidingen moet leiden; en het Berlijnproces om de kans op EU-lidmaatschap voor Balkanlanden te behouden.
Het Romeproces levert de 27 regeringsleiders uitstel tot december op. Dan moeten ze hun keuze maken. Na de Nederlandse, Franse en Duitse verkiezingen gaat dat misschien ook iets makkelijker. EU-ambtenaren waarschuwen alvast voor te hoge verwachtingen. Je kunt het Romeproces misschien beter met een processie van Echternach vergelijken. Twee stappen vooruit, een achteruit.

Vrije meningsuiting en de academie (Elma Drayer Volkskrant 16 januari 2018 p. 25):
Tegenwoordig eisen activisten het op voor de gehele environment: iedereen dient te allen tijde rekening te houden met de gevoeligheden die leven bij niet-geprivilegieerden. Met als logisch gevolg dat zij de facto bepalen wie er recht van spreken heeft. En vooral: wie niet.
Als me pakweg tien jaar geleden was voorspeld dat dit zomaar aan Nederlandse hogeronderwijsinstellingen zou kunnen gebeuren, ik had het niet geloofd. Zijn het vege tekenen van wat elders al heel gebruikelijk is? Toevallig publiceerde het Britse onlinetijdschrift Spiked eerder deze maand de vierde editie van zijn jaarlijkse Free Speech University Rankings. Verbijsterende uitkomst: van de 115 universiteiten in Engeland kent nog maar 6 procent géén restricties op de vrijheid van meningsuiting. Ik herhaal: 6 procent.
Natuurlijk, dit land kent heus nog bestuurders die pal staan voor het vrije woord - lees de fraaie diesrede ('Waarom ik hoogleraren niet tot de orde roep') van de Leidse rector magnificus Carel Stolker die vorige week op deze pagina's afgedrukt stond.
Maar mijn verontrusting is voorlopig niet weg.

Ongemakkelijke vragen (Victor Broers De Groene Amsterdammer 15 februari 2018 p. 20-23):
Het lijkt erop dat Nederland toekomstige hervormingsmaatregelen in de eurozone, misschien uit angst voor eurosceptici, vooral overlaat aan Duitsland en Frankrijk. Wat betekent deze afwachtende houding voor de Nederlandse belangen?
Uiteindelijk is de toekomst van de Europese Monetaire Unie een politieke vraag en de uitkomst kan grote gevolgen hebben, economisch, sociaal en politiek. De Nederlandse regering doet er daarom goed aan om, juist wanneer zij een pro-Europese koers wil varen, te stoppen struisvogelpolitiek te voeren. Laat zij de economische feiten en bovenal de politieke ontwikkelingen in Europa onder ogen zien; en laat haar actief deelnemen in een van de belangrijkste onderhandelingen die de komende jaren in Europa gevoerd zullen worden.

Mijn moeder IQ en ras (Harriet Duurvoort Volkskrant 15 februari 2018 p. 25):
'Ik heb zo met Zijlstra te doen', zegt mijn moeder. 'Natuurlijk, het was oerdom wat hij deed en eerlijk gezegd mocht ik hem niet zo, maar als je hem zo in tranen ziet, denk je toch: arm kind.' Ik spiegel de actualiteit graag aan haar milde wijsheid.'
Dit debat zal altijd wel weer de kop opsteken, verzucht mijn moeder. Ze hoopt alleen niet dat de zwarte jongens en meisjes die nu in Nederland op school zitten zich er te veel aan gelegen laten liggen. Want ze verinnerlijken het vooroordeel, verliezen alle motivatie en voor je het weet bevestigen ze het, naar de buitenwereld en voor zichzelf. 'Ik wil ze op het hart drukken: laat je door niemand vertellen wat je wel of niet kan, maar wees nieuwsgierig en doe je best. En ook als iets niet lukt: je bent waardevol.'

Samen sterk of verdeel en heers? Sinds Machiavelli (1469 - 1527) weten we dat voor politicals geldt ‘het doel heiligt de middelen’. Een belangrijk deel van de verdeel en heers problemen die we signaleren hebben we door onvoldoende checks & balances (het dialectische model Evenwicht door Tegenwicht) zelf gecreëerd. 'De remedie is tegelijkertijd de kwaal' (geweten, 'Goed en Kwaad', 'Deugd en Ondeugd'). De vraag dringt zich op welke debacles moeten zich voordoen voordat echt actie wordt ondernomen. Het gaat mis, chaos dreigt wanneer voor onnatuurlijke selectie, een gesloten systeem wordt gekozen. Chaos, onbalans ontstaat omdat politici geen oog hebben voor de keerzijde van de medaille.

‘Deze ronde hebben we verloren’ (Tatiana Scheltema interviewt Yassin al-Haj Saleh De Groene Amsterdammer 18 januari 2018 p. 34-36):
De Syrische publicist Yassin al-Haj Saleh schreef over de islam, zijn gevangenschap onder Assad, de gefnuikte Syrische revolutie en over de rol van het Westen in dat alles. Assads rehabilitatie zit hem dwars.
‘Waarom zijn al die Arabische maatschappijen toch zo fucked up?’ vroeg ik tijdens die ontmoeting in Istanbul. ‘Because yóu fucked us up!’ zei hij, ineens fel. ‘Júllie: Israël, de Verenigde Staten, Europa, the whole world fucked us up!’ Niet-soevereine, autocratische staten als Assads Syrië, Egypte en de Golfstaten zijn de pijlers van dit systeem en de belangrijkste pijler is Israël, het enige land in de regio dat – met steun van de Verenigde Staten – wel soeverein is. ‘Soevereiniteit is tweeledig: dat je het recht hebt om oorlog te voeren tegen een ander land en het geweldsmonopolie binnen het eigen land’, zegt Al-Haj Saleh. ‘Israël kan als enige in de regio op eigen kracht een oorlog beginnen, andere landen kunnen dat niet. Het systeem van het Midden-Oosten steunt op staten die geweld uitoefenen binnen de staat, en Israëls geweldsmonopolie binnen de hele regio.’
De joden vluchtten voor de gruweldaden van de nazi’s, maar waren in de meeste landen, waaronder de Verenigde Staten, niet welkom. Ze kwamen naar Palestina en joegen de Palestijnen van hun land. Dit onrecht speelt nu al drie generaties. Bovendien hebben de joden óns, tot op de dag van vandaag, niet als gelijken geaccepteerd. Ze hebben nog nooit gezegd dat ze in vrede met ons willen samenleven. Nog nooit. Dat is onacceptabel. Waarom zou ik niet als gelijke worden behandeld? Het laatste punt is dat Israël is uitgezonderd van het internationale recht. Ze bombarderen in Syrië wanneer ze maar willen en er is geen haan die ernaar kraait. Zelfs de VN niet. Ze stellen zichzelf boven de wet.’ De oplossing voor dit mondiale probleem vind je alleen door het te benaderen vanuit een mondiaal perspectief. Dat gebeurt nu teleurstellend weinig, vindt Al-Haj Saleh, al helemaal in Europa, toch de bakermat van moderniteit, secularisme en democratie. ‘Europeanen denken nog steeds dat ze het middelpunt van de wereld zijn, maar dat bestaat niet meer, het middelpunt is overal. Jullie zitten in een bubbel. Kom daar alsjeblieft uit.’

Door Britse ellende peinst niemand meer over exit (Thomas von der Dunk Volkskrant 3 december 2018 p. 18):
‘Als de Europese elite haar financiёle zelfzucht niet intoomt, zal het populisme Europa vernietigen.’
De ellende die de Britten zich door overmoed en onnadenkendheid op de hals hebben gehaald, heeft één voordeel: ieder ander land laat het spelen met een exit wel even uit zijn hoofd. Het maakt in elk geval nieuwsgierig naar de komende verkiezingscampagne van Derk Jan Eppink, die, na een vergeefse poging via de VVD politiek binnen te komen, nu als Europees lijsttrekker van de anti-pluchepartij van Baudet met een Nexit-pleidooi de boer op moet.
Voor overmoed dienen echter ook de pro-Europeanen te waken. Zoals René Cuperus maandag terecht betoogde: het exit-sentiment zit, vanwege de eenzijdige prijs die een groot deel van de bevolking voor de neoliberale globalisering betaalt, in veel landen diep. Wie daar in elk geval nog niets van snapt is Unileverbaas Paul Polman, die zich in zijn jongste AD-interview als onbeleerbaar liet kennen. Als zijn economische elite niet snel haar bubbel verlaat en haar financiële zelfzucht drastisch intoomt, zal het nationalistische populisme verder groeien en uiteindelijk Europa vernietigen.

Aardig (Marja Slob Volkskrant 3 december 2018 p. 19):
Mentaliteit en vaardigheden doen er heus nog wel toe om maatschappelijk succes te verklaren, maar veel minder dan onze liberale ideologen willen doen geloven. In hun universum is succes het directe resultaat van verdienste. En falen moet dus wel het gevolg zijn van een verkeerde instelling. Toch?\\ Studies laten zien dat het verband tussen ‘geld’ en ‘belonen’ veel losser is dan het meritocratische ideaal suggereert. Het grote geld ‘verdien’ je met renderend vermogen. Als je rijk bent, hoef je niets te kunnen om nog rijker te worden, behalve financieel adviseurs in de arm nemen. Ik weet: dit is geen nieuws. Het komt op dit moment alleen hard bij mij binnen, omdat ik De onzichtbare hand van de Utrechtse econoom Bas van Bavel aan het lezen ben.
Op rustige wijze maakt Van Bavel gehakt van het idee dat de vrije markt vanzelf tot meer welvaart en betere maatschappelijke instituties leidt. Hij toont zelfs het tegenovergestelde aan. De geschiedenis laat zien dat samenlevingen waar grond, arbeid en kapitaal vrijelijk worden verhandeld, dat die na verloop van tijd inboeten aan welvaart en welzijn. Van Bavel verklaart ook de achterliggende dynamiek: rijke mensen gaan handelen in grond en financiële producten, waardoor ze snel nog rijker worden. Om dat geld veilig te stellen, vergroten deze rijken hun greep op de politiek. Zo kunnen ze regelingen en instituties in hun voordeel bijbuigen – ze zouden bijvoorbeeld kunnen bedenken om de belasting op dividend af te schaffen, om maar iets geks te noemen. Mensen die alleen hun arbeid in de aanbieding hebben, trekken voortaan aan het kortste eind.
Wat Van Bavel beschrijft, past griezelig goed bij het patroon dat zich in de Verenigde Staten aftekent. Het einde van het meritocratische sprookje lijkt daar ingeluid. Je kunt je te pletter werken, maar je zult het toch afleggen tegen iemand die van huis uit geld meekrijgt.

Hoe de markt zichzelf om zeep helpt (Koen Haegens interviewt Bas van Bavel Volkskrant 20 januari 2018 Opinie p. 6-8):
Door de eeuwen heen hebben markteconomieën een cyclus doorlopen van opkomst, bloei en verval, zegt Bas van Bavel. Dat klinkt zeer verontrustend, toch schetst de economisch historicus geen doemscenario.
Dat betekent dat we een verkeerd beeld hebben van hoe Nederland rijk is geworden. Maar waaruit leidt u af dat de aftakeling al begonnen is?
'De markt kan heel lang blijven zorgen voor economische groei, in de vorm van een stijging van het bbp. Dat gebeurde ook in de Gouden Eeuw. Maar net als toen groeit de levensstandaard van grote delen van de bevolking niet meer in dezelfde mate mee. Ook op dit moment vragen mensen zich af waarom, als we in een hoogconjunctuur zitten, hun lonen niet meestijgen. Ze voelen aan: hier klopt iets niet.'
Hoe verklaart u als economisch historicus dat we rijker zijn dan ooit en het tegelijkertijd ondergangsscenario's regent?
'Ik zal het woord 'ondergang' zelf nooit in de mond nemen. Zet dus alstublieft niet zo'n apocalyptische kop boven dit artikel. Over een langere termijn zou ik het omschrijven als een terugkeer naar de natuurlijke staat van de samenleving. Of we het nou leuk vinden of niet: die wordt gekenmerkt door ongelijkheid. Dat is niet onvermijdelijk. Een nieuwe golf van zelforganisatie zou het machtsevenwicht in theorie kunnen herstellen, net als in de positieve beginfase van de markteconomie. Ook zullen we iets moeten doen aan de groei van de enorme vermogens, bijvoorbeeld door belastingontwijking eindelijk serieus aan te pakken. Het is nog niet te laat, maar dan moeten we nu wel heel snel in beweging komen.'

Werklozen van Wall Street (Peter Giesen Volkskrant 14 maart 2009):
De Amerikaanse socioloog Richard Sennett gelooft, kredietcrisis of niet, in de veerkracht van de samenleving.
Het kantoorpersoneel zag de crisis allang aankomen, zegt hij. Terwijl de topmanagers hun financiële producten nog verkochten als solide en innovatieve beleggingen, sprak men op kantoor al van ‘sprookjesgoud’ en ‘rotzooi-obligaties, met de nadruk op rotzooi’.
Hierin schuilt voor Richard Sennett ook de ware betekenis van de kredietcrisis. De financiële elite, die de afgelopen decennia de economie domineerde, is met een enorme klap van haar voetstuk gevallen. Daardoor is ook haar ideologie in diskrediet geraakt: het geloof in de zegeningen van een radicaal vrije markt, het geloof in sociale ongelijkheid als een heilzame stimulans voor economische groei, de fixatie op kortetermijnwinst ten koste van continuïteit op langere termijn.
Volgens Sennett betekent de kredietcrisis ook een zware klap voor het idee dat de samenleving een meritocratie is, die mensen naar verdienste beloont. ‘Het is nu aangetoond dat je economisch zeer succesvol en toch zeer incompetent kunt zijn. Dat is een grote verandering in waarden, omdat rijkdom tot voor kort aan competentie werd gekoppeld.’

Verzetsheld kreeg last van knagend geweten (Peter de Waard Volkskrant 8 december 2017 p. 20):
In de oorlog maakte Gerrit Gunnink deel uit van een gereformeerde verzetsgroep in Drenthe. Over twee liquidaties voelde hij zich later schuldig.
Die geheimen had Gerrit Gunnink mee kunnen nemen in zijn graf. Maar tien jaar geleden, toen hij al bejaard was, trad hij ermee naar buiten. Hij publiceerde in 2007 zijn boek De Knokploeg, waarmee hij trachtte met zijn geweten in het reine te komen. Twee jaar later vertelde hij in de EO-documentaire Nooit meer laf over de schuldgevoelens die hij zestig jaar voor zich had gehouden. Hierin zocht hij nabestaanden van de slachtoffers op en vertelde wat er was gebeurd. Gunnink stond volgens documentairemaker Geertjan Lassche bij uitstek model voor de gereformeerde verzetsmentaliteit. 'Die verheerlijkt het individu niet en komt op voor de zwakkere. Die mentaliteit steekt scherp af bij de huidige tijdgeest, waarin velen aanspraak denken te kunnen maken op roem via de massamedia.'

De zoektocht naar het geheimzinnige verzetsleven van vader (Huib Modderkolk Volkskrant 2 december 2017 Zaterdag p. 10-13):
In de archieven van de overheid bestaan hun vaders niet, krijgen de kinderen steeds te horen. Toch droegen die een geheim bij zich dat het gezinsleven sterk beïnvloedde.
Sabotagecommandant
Als Pieter Kok na het overlijden van zijn vader aan zijn zoektocht begint, kan hij al snel een vrij nauwkeurige reconstructie maken tot 1946. Hij stuit op krantenknipsels en er is een beperkt dossier over zijn vader en de Tweede Wereldoorlog, die zijn vader zelf had verzameld om aanspraak te maken op een verzetspensioen.
Er zijn aantekeningen in memostijl. Zijn vader wordt in 1943 door de Duitsers meegenomen naar een werkkamp, maar hij weet in Duitsland te ontsnappen. Later wordt hij nogmaals aangehouden en vlucht hij weer. Vanaf december 1943 hoort zijn vader bij het gewapend verzet. Hij is de sabotagecommandant bij een verzetsgroep in Santpoort-Noord.\\ Op 17 juni 2014, bijna negen jaar nadat hij aan zijn zoektocht is begonnen, is Pieter Kok moegestreden. Die avond mailt hij oud-brigadegeneraal Hans Bosch, de man met wie hij al jaren contact heeft over zijn vader. Bosch is meer dan deskundig - weet bijzonder veel over clandestiene operaties, was plaatsvervangend hoofd militaire inlichtingendienst, hoogleraar en hoofdredacteur van de Militaire Spectator. Bosch had hem gebeld nadat hij bij Defensie een inzageverzoek voor de archieven had neergelegd.
Herkenbare verhalen
Kok merkt dat de familie Pelt - ze gebruiken voor dit verhaal het liefst de schuilnaam van hun vader - veel verder is in hun zoektocht dan hij. Ze kunnen de gangen van hun vader nauwkeurig reconstrueren. Ze hebben aantekeningen, hun vader heeft in 2006, toen hij met pensioen was, een document gemaakt waarin hij zijn werk nauwkeurig heeft beschreven.
Operatiën
Het zijn voor Kok nieuwe puzzelstukjes in zijn zoektocht. Hij krijgt een steeds beter beeld. Hadewych, Maarten en Winfried Pelt vertellen hem dat hun vader aan het hoofd stond van een sabotagedienst bij een organisatie die 'O', ook wel 'Operatiën', heette. Een geheime instantie, bestaande uit een paar honderd man, die na de Tweede Wereldoorlog was opgericht om het verzet te gaan leiden als de communisten binnen zouden vallen. Die zou strijden met psychologische oorlogsvoering en sabotage. Het bestond uit burgers die tijdens de oorlog verzetservaring op had gedaan. Het kantoor zat in Amsterdam, bij advocaat mr. Venema in.
Het was een ultrageheim gezelschap van een paar honderd man. De coördinatie was in handen van het ministerie van Algemene Zaken, de Binnenlandse Veiligheidsdienst en Defensie, blijkt uit officiële documenten.
Staatsgeheim
Voor Kok is de zoektocht nog niet ten einde, al is hij ervan overtuigd dat zijn vader niet bij 'O' zat. Hij denkt eerder bij 'I', de inlichtingentak van de verzetsorganisatie. 'Daar ben ik voor 95 procent van overtuigd.' Zijn vermoeden wordt door een kenner van geheime diensten in de jaren zestig, met wie hij mailcontact had, gedeeld.
En ondertussen blijft alles staatsgeheim. 'Nu iedereen is overleden en de Koude Oorlog geschiedenis is, blijven de kinderen met allerlei vragen achter. Die hebben de bewuste keuze voor een geheim leven nooit gemaakt, maar daar wel de nadelen van ondervonden. Daar ligt een morele verplichting tot openheid, zegt Kok.
De kinderen kunnen niet wachten tot 2069. Ze dragen dit al te lang mee. Kok: 'Ik zou willen dat die archieven gewoon openbaar worden zodat ik dit boek kan gaan sluiten.'

Dwangarbeid of U moet The Nazis next door beslist lezen (Max Pam Volkskrant 21 juli 2015 p. 2):
Wie vorige week in deze krant het interview heeft gelezen met Pullitzerprijswinnaar Eric Lichtblau, begrijpt wat ik bedoel. Aanleiding voor het interview was zijn boek The Nazis Next Door, dat zojuist in het Nederlands is vertaald. U moet dit historisch werk beslist lezen, al is het maar om te beseffen hoe verdwijnend klein de rol is die de moraal speelt in de internationale politiek. Het boek gaat over vluchtende nazi's, die na de Tweede Wereldoorlog een veilig heenkomen vonden in de Verenigde Staten. Terwijl aan de ene kant de Neurenberger processen plaatsgrepen, deden de Amerikanen er aan de andere kant alles aan om interessante nazi's binnen te slepen. Het ging niet alleen om vooraanstaande naziwetenschappers die uit handen van de Russen moesten blijven, maar ook om diplomaten, zakenlui en andere insiders, die als spion van nut konden zijn in de strijd tegen de Russen. Al deze lui, vaak uit Europa ontsnapt via het Vaticaan, kregen een warm onthaal bij de CIA en de FBI. Dit is geen complotverhaal uit de Koude Oorlog, dit is de pure werkelijkheid. etc. Von Braun en zijn collega's - onder wie artsen die de gruwelijkste experimenten op de dwangarbeiders uitvoerden - waren precies op de hoogte van de misdaden die in hun fabriek werden begaan. Ophangen aan vleeshaken was een dagelijks ritueel. Bij 1.100 doden begint het pas. From Nazis to NASA, maar na de oorlog werden zij allen gedekt door de Amerikaanse veiligheidsdiensten. Je voelt je misselijk als je erover leest.
Wordt het daarom niet eens tijd dat de Amerikaanse overheid en NASA op Cape Canaveral hun hoofd buigen tot diep onder de lanceerbasis?

'Inzet van nazi's door VS schande' of 'Nazi's konden in de VS een nieuw leven beginnen' (Stieven Ramdharie Volkskrant 20 juli 2015 p. 12-13):
Zo'n 10 duizend nazi's werden na de Tweede Wereldoorlog oogluikend toegelaten tot de VS. Minstens duizend van Hitlers mannen werden door de CIA en andere diensten ingezet als spion tegen de Russen. Van de rechterhand van Adolf Eichmann tot 'De Führer van de Kaukasus'. 'We hebben onze ogen gesloten voor hun misdaden', zegt Pulitzer-winnaar Eric Lichtblau. Hoe reageerde de CIA toen justitie pas in de jaren tachtig de jacht op de nazi's opende?
'De CIA probeerde ze te dwarsbomen. Dossiers van een aantal spionnen werden vernietigd, of ze probeerden justitie op het verkeerde spoor te zetten. De CIA was bang dat hun inzet naar buiten zou komen. Sommige nazi's werden door justitie gedeporteerd omdat ze bij binnenkomst in de VS hadden gelogen over hun verleden. De deportatie van SS'er Tom Soobzokov moest echter worden stopgezet. Wat bleek? Tegen de CIA had hij wel degelijk zijn SS-verleden toegegeven.'
Is bekend hoeveel oud-nazi's er nog in de VS leven?'Er zijn nog zo'n honderd zaken bekend.
Sommige nazi's besloten te vluchten, onder andere naar Europa. Meer dan 130 anderen wisten jarenlang een sociale-zekerheidsuitkering te krijgen. Zo'n twintig miljoen dollar is in al die jaren aan deze oud-nazi's betaald.'
U noemt dit hoofdstuk een schande. Kijkt u niet met de blik van 2015 hiernaar?
' We hadden dit nooit moeten doen. En zeker niet op deze schaal. Het ging tegen onze idealen in, waar de VS voor stonden. We hebben onze ogen gesloten voor hun misdaden. Dit beleid was vreselijk.'

Het programma Buitenhof 27 maart 2016 gaat over hoe je tussen 'Wij en Zij', 'Slachtoffer en Dader', 'Heer en Slaaf' het kwaad in de wereld het beste kunt bestrijden. De Westerse beschaving, de Westerse cultuuroverdracht is aan verval onderhevig. De intellectuele technocraat Dijsselbloem vertolkt in het debat met de hoogleraar Arjo Klamer de neoliberale agenda. De dominante visie, het materialistische paradigma geldt zowel in de wetenschap als in de politiek.

Fractale zelfgelijkvormigheid (‘Entropie en Negentropie’), symmetrie op elke schaal heeft op complementaire werkwoorden ‘Scheppen en Vernietigen’ (hemelse Trimurti), ‘Zaaien en Oogsten’ betrekking. Het betekent dat we met de in het universum verborgen 5e Dimensie, de Triade terdege rekening dienen te houden. Tegenover de allesdoordringende levenskracht bestaat er op aarde de degeneratie. De eenzijdige focus van politici op de marktwerking en hun functies in lobbynetwerken hebben tot gevolg dat een grotere maatschappelijke tweedeling (degeneratie, desintegratie) is ontstaan.
Illustratief voor de grotere maatschappelijke tweedeling is het boek This is London. Life and Death in the World City van Ben Judah (interview met Ben Judah Buitenhof 7 februari 2016).

Catalaanse crisis spiegel voor heel Europa (Bert Bakker Volkskrant 10 november 2017 p. 22):
Noordelijke, welvarende kosmopolieten tegenover armere, zuidelijke regio's: dat speelt Europa parten.
De botsing tussen Calonië en Madrid lijkt op die tussen enkele Noord-Italiaanse regio's en hoofdstad Rome, maar ook op de tegenstellingen tussen de noordelijke en de zuidelijke eurozonelanden. Niet alleen het economisch model van dynamische, middenklasse-gedomineerde regio's is compleet anders is dan dat in streken met 'neofeodale' trekken, maar ook de manier van denken over de verhouding tussen burgers en hun overheid.
Samenhang tussen economisch model en samenlevingstype blijkt van alle tijden. Ook vierenhalve eeuw geleden werd Spanje geconfronteerd met een opstand. Koning Filips II (1527-1598) kreeg het in zijn Habsburgse Rijk aan de stok met rijke kooplieden uit de Nederlanden. Het draaide om geld en om godsdienst. Autonoom denkende burgers botsten met een feodaal denkend vorst. De afloop is bekend.
De les? Regio's met zeer uiteenlopende culturen en mentaliteiten duurzaam laten samenleven onder de paraplu van één 'rijk', kan, maar alleen als het ene model niet probeert het andere weg te drukken. Wie ze toch in dezelfde mal willen persen, maakt de problemen niet kleiner, maar groter.

Legitimiteit huidige EU nadrukkelijk ter discussie gesteld. Verlies Laatste greintje legitimiteit in Catalonië (Lode Goukens Civis Mundi Digitaal #52 9 november 2017):
Op 1 oktober 2017 verloor de Europese Unie in de huidige vorm haar laatste schijntje legitimiteit. De lauwe en vijandige houding jegens het Catalaanse referendum en de partijdigheid van de Europese Raad maakt van het staatsgeweld in de straten van Barcelona een soort tv-versie van el tres de mayo en Madrid (1808). Het schilderij uit 1814 toont één van de voorvallen waardoor Napoleon Bonaparte zijn laatste paneuropese steun verloor bij de democratisch gezinde Europeanen zoals bijvoorbeeld Ludwig Van Beethoven. Het wereldberoemde schilderij van Goya (met al zijn visuele referenties naar Jezus die door de Romeinen vermoord werd) vormt één van de iconen van staatsgeweld tegen legitiem burgerlijk verzet. Het bizarre aan het Catalaans referendum is dat het geen burgerlijk verzet was, maar verzet van bijna een hele bevolking inclusief hun democratisch verkozen regionale regering.

Het faillissement van Catalonië (Jan de Boer Civis Mundi Digitaal #52 9 november 2017):
De onrust over de toekomst van Catalonië heeft nu al ernstige konsekwenties voor de Catalaanse economie. Behalve de grote Catalaanse banken die nu een miljarden verlies boeken, hebben op dit moment al meer dan 700 bedrijven hun vestigingszetel in Catalonië verplaatst naar de Balearen, Valencia en Madrid, een fikse economische recessie is volgens internationale instituties te verwachten, waarbij zij nog opgemerkt dat een onafhankelijk Catalonië geconfronteerd wordt met een staatsschuld van 106 % BNP. Het toerisme ervaart al een fikse tegenwind, het aantal reserveringen in en rond Barcelona - het gemeentebestuur daar moet ook niets weten van Catalaanse onafhankelijkheid - is al met bijna 30 procent gedaald.

Dirk Bezemer Waar is Bernie (De Groene Amsterdammer 9 november 2017 p. 9):
De vrijwel uitsluitend witte elite in haar bubbel bezint zich op het populisme. Kun je vanuit die positie het onbehagen in de samenleving peilen? Ik denk dat het moeilijk is: eerder op de dag waren als bedankje aan de sprekers chocolade zwarte pieten uitgedeeld. In deze club moeten sommige discussies nog beginnen.
Maar we doen ons best. We lieten ons ruim een uur onderhouden, en niet door een van de minsten. Dani Rodrik, econoom en hoogleraar aan het Institute for Advanced Study in Princeton heeft als handelsmerk ‘one economics, many recipes’, de titel van een van zijn boeken. Rodrik heeft geen probleem met de standaard economische theorie, zolang ze maar realistisch toegepast wordt, gecombineerd met historisch benul en nooit los van de empirie. Met deze aanpak ging hij zijn onderwerp te lijf.
Rodrik sloot af met mogelijke scenario’s – the good, the bad and the ugly. Het slechtste scenario, fascisme en oorlog als in de jaren dertig, lijkt hem onwaarschijnlijk. De situatie is lang niet zo wanhopig als toen. Het goede scenario, ook helaas niet erg waarschijnlijk, is wat hem betreft het afwijzen van hyperglobalisering, juist om vrijhandel te redden. Meer nationale autonomie, meer internationale solidariteit (vooral in Europa), sterkere sociale vangnetten, maar zonder te denken dat je de welvaartsstaat weer kunt opbouwen. Het waarschijnlijkst is intussen het lelijke scenario: populisme gaat sluipenderwijs onze liberale democratieën verzwakken en onze internationale integratie ondermijnen. Tenzij er een effectieve politieke tegenbeweging ontstaat. Wat doet Bernie Sanders intussen?

Wat wordt het democratische verhaal? (Michael Persson Volkskrant 9 november 2017 p. 4-5):
Precies een jaar na de nederlaag bij de presidentsverkiezingen worstelen de Democraten in de VS nog steeds met hun identiteit. De interne ruzies over de koers duren voort en de partij-elite laat zich niet zomaar verjagen.
Reden tot zorg
De problemen, die al aan de oppervlakte kwamen tijdens de voorverkiezingen, zijn nog altijd niet opgelost en nog steeds bron van geruzie tussen de meer en minder progressieve flanken in de partij. De strijd tussen Clinton en Bernie Sanders wordt nog steeds gevoerd - noem het de naverkiezingen.
Het gaat om de Rustbelt straks
De grote vraag is wat het verhaal wordt van de partij en wie de gezichten worden die dat verhaal gaan vertellen. Sanders heeft aangetoond dat de behoefte aan weidse linkse vergezichten (gezondheidszorg door de overheid, geen collegegeld, geen vrijhandelsverdragen, geen banden tussen politiek en bedrijfsleven) met name onder jongere kiezers groot is. Maar de mastodonten in de partij, die zulke vergezichten vanwege hun gematigde verleden niet geloofwaardig kunnen verkopen, laten zich niet zomaar verjagen.
Identiteitscrisis
Het is nu de beweging van Sanders die het gat probeert te vullen dat de partij-elite heeft laten vallen. Dat daarmee ook het ideologische zwaartepunt van de partij gaat verschuiven, lijkt onvermijdelijk.

Misbruik geschiedenis niet voor nationalisme (Leonieke Vermeer Volkskrant 9 november 2017 p. 23):
Onverantwoord dat het kabinet zich bemoeit met de lesinhoud van cultuurvakken als geschiedenis, betoogt Leonieke Vermeer.
Geschiedenis is geen anker, maar eerder een caleidoscoop. Geschiedenis is meerduidig en veranderlijk. Maar dit historisch besef is niet doorgedrongen tot dit kabinet met nota bene vier historici erin. Laat docenten zelf uit het rijke cultuuraanbod een weloverwogen keuze maken die past in het curriculum van het vak geschiedenis en andere cultuurvakken waar zij over gaan.
In een modern, democratisch land faciliteert de regering goed onderwijs, betaalt behoorlijke salarissen aan leraren, maar bemoeit zich niet met de inhoud van cultuur- en geschiedenisonderwijs door dit te gebruiken voor een oneigenlijk, nationalistisch doel. Dat is namelijk een hellend vlak. Wie weet wordt in het volgende regeerakkoord wel voorgeschreven dat kinderen niet alleen het Wilhelmus moeten leren, maar het ook elke schooldag moeten zingen - zoals Sybrand Buma aanvankelijk bepleitte - inclusief een vlagritueel en een oranje kokarde op de hoed.

Ongezonde publicatiedrang onder professoren (Jop De Vrieze interviewt Joeri Tijdink Volkskrant 9 november 2017 p. 27):
Amsterdamse onderzoekers beschrijven een nieuw psychiatrisch syndroom dat voorkomt onder wetenschappers: Publiphilia impact factorius. De eerste auteur, psychiater Joeri Tijdink, licht het toe.
'Hoewel de interpretatie met een knipoog is, is de studie wel degelijk gebaseerd op echte data, waarmee we een serieus probleem aan de kaak proberen te stellen, namelijk dat er te veel gefocust wordt op het publiceren.'
Hoe is de studie uitgevoerd?
'Ook namen we persoonlijkheidsvragenlijsten af, waarmee we hun zelfvertrouwen en stressgevoeligheid bepaalden en in hoeverre ze narcistische, psychopathische en machiavellistische (op het eigenbelang gerichte) eigenschappen vertoonden.
'De deelnemers gaven aan in welke mate ze het eens waren met stellingen zoals 'het is onverstandig om al je geheimen te vertellen', 'het is beter eerlijk te zijn dan succesvol' en 'het klopt dat ik gemeen kan zijn'.
'Met name machiavellistische trekken blijken samen te gaan met wangedrag. Narcistische trekken zijn sterker bij wetenschappers met een hogere rang.'

Angsthazen met aandelen (Frank van Alphen Volkskrant 19 december 2017 p. 26):
Het zieleleven van de belegger. Emoties die beleggers parten spelen:
Angst voor verlies: Verlies komt hard aan. Zo hard, dat beleggers te lang vasthouden aan dalende aandelen. Soms is verkopen beter dan tegen beter weten in blijven hopen op herstel.
Angst voor spijt: De angst voor een stom besluit werkt bij sommigen verlammend. Het resultaat is dat je niets onderneemt. Maar niets doen kan ook onverstandig zijn.
Overoptimisme: Sommige beleggers hebben alleen oog voor de winstkansen van een geliefd beleggingsobject zoals de bitcoin of een getipt aandeel. Ze vergeten het belang van spreiding. Spreiding is nog steeds de beste remedie tegen grote verliezen.
Overmoed: Wie de afgelopen jaren uitstekende resultaten op de beurs heeft geboekt, vindt zichzelf misschien een geweldig slimme belegger. Dat goede resultaat is in negen van de tien gevallen te danken aan de markt en niet aan de slimheid van de belegger.
Kuddegedrag: Als iedereen in World Online, LegioLease of bitcoins stapt, zal het wel een goed idee zijn. Wie de kudde volgt, rekent op de wijsheid van de massa. Nadeel is dat je geen eigen afwegingen maakt en wellicht ongemerkt beland in zeepbel.

Bestuurders, wees dwarser, vervelender, knorriger (Thomas Muntz & Jeroen Trommelen De Groene Amsterdammer 9 november 2017 p. 46-49):
De bestuurlijke elite in Nederland staart zich blind op een heilig vertrouwen in de markt en loyaliteitsplicht aan ministers. Dat gaat keer op keer ten koste van de publieke zaak.
Na ruim vijf jaar diepgaand onderzoek door journalisten van Investico naar uiteenlopende maatschappelijke kwesties zien we één constante: aan de basis van elke magistrale mislukking staat een trouwe en behulpzame manager of bestuurder. Van de poging van de Nederlandse staat om het bedrijfsleven groener en duurzamer te maken tot de pijnlijke spagaat van de Autoriteit Financiële Markten, en van de afbraak van de Belastingdienst tot het hervormen van de zorg: als er ergens een elite te vinden is die aan de slag kan en kundig en slim genoeg zou zijn om het verschil te maken, kwamen we die hier tegen. In het openbaar bestuur; in de subtop van het bedrijfsleven; in gemeentebesturen en in de diffuse, weidse wereld van toezichthouders, arbiters en controleurs.
Afgelopen zomer schreef Herman Tjeenk Willink, voormalig vice-voorzitter van de Raad van State, minister van Staat en bestuurslid van Stichting Investico, een beschouwing na zijn mislukte poging om als informateur een kabinet te vormen. Het ging over de geloofwaardigheid van de overheid en had als titel Over de uitvoerbaarheid en uitvoering van nieuw beleid. Drie A4’tjes, meer was het niet. Maar hij oogstte er lof en bewondering mee onder parlementair journalisten die zijn analyse herkenden. Nieuwe kabinetten zijn steevast te ambitieus en willen te veel, schrijft hij. Ze vragen zich nauwelijks af wat de voorgaande reorganisaties hebben teweeggebracht. Nieuwe regels worden op oude gestapeld, zonder te vragen of het nieuwe onderdeel wel in de oude motor past. De kans dat de burger verdwaalt, wordt steeds groter. ‘Hoe legitiem is een openbaar bestuur waarin alleen de meest competente burgers, en dan nog soms met moeite, zelf hun weg kunnen vinden?’
Tjeenk Willink identificeert een bestuurlijke ‘tussenlaag’ bestaande uit ‘ambtenaren en deskundigen, rekenmeesters en onderzoekers, communicatiedeskundigen en toezichthouders, (commerciële) adviseurs en (proces)managers’. Tussenbestuurders die zorgen dat de boel blijft lopen, de pleuris niet uitbreekt en voorkomen dat de minister (vandaag) struikelt. ‘Het is een tussenlaag geworden van gelijk denken, gelijk spreken en gelijk doen.’
Bij de afwikkeling van de twee grootste financiële schandalen uit de recente geschiedenis – de grootschalige verkoop van woekerpolissen door verzekeraars en het verkopen van bedrieglijke renteswaps door de banken – was de AFM praktisch afwezig. Klachten van consumenten verzandden in lange procedures en de werknemers van de autoriteit beten hun tanden stuk op de complexiteit van de financiële producten. Genoegdoening kregen gedupeerden slechts een enkele keer, via de rechter, na een eindeloze juridische strijd. Het is een verhaal waarachter de bange bestuurselite zich kan verschuilen. Zie je wel: als klokkenluider word je ontslagen. Wie wil er nou in een caravan eindigen? Maar dat was niet het einde van het verhaal. Begin 2014 oordeelde de Rotterdamse rechter dat de ambtenaar juist prima had gehandeld door naar genoemde media te stappen. De geheimhoudingsplicht in de ambtenarenwet is niet absoluut. Volgens de grondwet heeft iedereen recht op vrijheid van meningsuiting, zonder inmenging van enig openbaar gezag. Soms is het geen plichtsverzuim om de geheimhouding te schenden, maar juist omgekeerd, door dat niet te doen. ‘Het publieke belang van de onthulling, de mate van authenticiteit van de informatie en het feit dat de betrokkene te goeder trouw handelde’, dit alles pleitte in het voordeel van de klokkenluider.
Daar zit het probleem: de Nederlandse elite beseft te weinig dat ze ‘iemands’ elite is. Ze staan niet ten dienste van een abstract systeem, zoals de markt, maar moeten opkomen voor iemands belang: een publiek belang. Wie zo hoog in de boom zit heeft de dure plicht om ons te vertellen wat hij ziet, en op ons af ziet komen. Wanneer we de elite oproepen om aan het werk te gaan, bedoelen we dus beslist niet efficiënter werken. Liever wat minder efficiënt, wat minder loyaal: dwarser, vervelender, knorriger. Schop eens herrie, schrijf eens een stuk in de krant. Kijk eens om je heen, of er in die ivoren toren van je toevallig ook een noodklok hangt. U kunt ons vinden op platform-investico.nl.

De reacties (Volkskrant van 14 september 2016), de onvrede in Nederland over topmanagers zijn een afspiegeling van Hillary Clinton for president?, de verkiezingsretoriek in de Verenigde Staten. En als de elites dan ook uit hun ivoren torens komen, kan de samenzweringskoorts stoppen. Het is het reflexieve bewustzijn, de spiegelsymmetrie, die de wederkerigheid tussen de macrokosmos en microkosmos, de hemel en aarde met elkaar verbindt. De controverse tussen wetenschappers hangt met Creativethink en Groupthink samen. Het aangepaste gedrag Groupthink viert hoogtij, de vertrossing in de wetenschappelijke wereld is een feit. Het gaat juist om Creative think, dus om buiten de gebaande paden te leren denken.

Just do it (Bert Wagendorp Volkskrant 9 november 2017 p. 2):
In opdracht van staatssecretaris van Financiën Menno Snel gaat de fiscus de vierduizend zogenoemde rulings onderzoeken die sinds 2012 zijn afgesloten met multinationals.
Het verdere verloop van het Paradise Paper-verhaal is goed te voorspellen. Na de publieke en politieke verontwaardiging worden er maatregelen getroffen. Die bezorgen de fiscale whizzkids in de financiële hoofdsteden lekker veel werk bij het bedenken van nieuwe ontwijkingstrajecten. Die komen dan weer boven water bij het volgende lek. Waarna de geschiedenis zich herhaalt.

Debat een jaar na Trumps victorie (Tim Igor Snijders Volkskrant 9 november 2017 p. 23):
Sommer nu:
'Trump een jaar later, daar knap ik niet van op. De redenen liggen voor de hand. Een zakenman aan het hoofd van de belangrijkste democratie van de wereld, dat heeft nogal risico's opgeleverd. Internationale diplomatie is weinig gebaat bij zijn 'winner takes all'-mentaliteit, om het zacht te zeggen. Zijn wazige betrekkingen met de Russen worden in snel tempo problematischer. En zijn kiezers schieten weinig op met een sociaal-economische politiek die vooral voordelig lijkt voor de financiële clan die voordien al weinig klagen had.
'Toch zijn de meeste Trumpstemmers hun president nog trouw en dat kan ik begrijpen. De Democraten hebben ook een jaar na het debacle van Hillary Clinton nog geen begin van een ander verhaal. Amerika wás een verdeeld land, maar die verdeeldheid is door het aanwakkeren van de diversiteit onder leiding van Hillary alleen maar erger geworden. Diversiteit is niet een idee dat verenigt, maar juist splijt. Hillary's verlies was de schuld van iedereen behalve haarzelf, en ook dat is een jaar later niet veranderd. In die zin is ze de spiegel van Trump. Twee narcisten, een linkse en een rechtse.'

Bekend is Narcissus die over zijn eigen spiegelbeeld gebogen stond en daarop verliefd werd en die tenslotte in het water verdronk.
Narcisme is een term uit de psychologie. Het is een vorm van gedrag dat wordt gekenmerkt door een obsessie met de persoon zelf (vaak het uiterlijk), egoïsme, dominantie, ambitie en gebrek aan inlevingsvermogen. Iemand die narcistisch gedrag vertoont, noemt men een narcist.
Het tegenovergestelde van egoïsme is altruïsme.

De paradox is dat in Nederland op het individuele vlak, ondanks de devaluatie van de diploma's, het opleidingsniveau is toegenomen, maar op het collectieve vlak (collectief onbewuste) lijkt het dat de dwaasheid eerder is toe dan afgenomen. De mede door de globalisering toenemende scoringsdrift in de maatschappij resulteert bij de verliezers in rancune en frustratie. Als reactie uiten rancuneuzen hun ongenoegen op een partij als de PVV. Het uitblijven van de hoge verwachtingen vindt ook een uitweg via het stijgen van de depressiviteit in het Westen.

Paradise Papers (Carlijne Vos Volkskrant 8 november 2017 p. 21):
Rutte III moet het moment grijpen en zich niet langer verzetten tegen de aanpak van belastingontwijking.
De Paradise Papers onthullen niet de eerste fiscale schandalen en vast ook niet de laatste. Alle pogingen van onder meer de Oeso en de EU om openheid van zaken te geven en terug te keren naar het principe van belasting betalen 'aan de bron', zijn tot nog toe stuk gelopen op politieke onwil. Onder Rutte I en II won de koopmansgeest het van principes. Rutte III zou dit moment kunnen aangrijpen om nu eens duidelijk te kiezen voor het grotere belang van het tegengaan van (fiscale) ongelijkheid in de wereld.

Andermans integriteit (Maud van de Wiel de Volkskrant 8 november 2017 p. 25):\\ In de Volkskrant van dinsdag 7 november betoogt gouverneur Theo Bovens dat als de Commissarissen van de Koning (CdK) verantwoordelijk worden gemaakt voor integriteit van politici in de provincie, zij ook sancties moeten kunnen opleggen aan mensen die de regels overtreden. Dat klinkt logisch, maar bij ons schoot deze oproep toch in het verkeerde keelgat. Waarom was dat? We zijn afhankelijk van de eigen verantwoordelijkheid van onze politici om zich niet in te laten met onoorbare zaken. Dat vergt zelfreinigend vermogen van onze volksvertegenwoordigers en bestuurders. En als dit vermogen niet voldoende aanwezig is mag de CdK mensen hierop zeker aanspreken en een spiegel voorhouden, maar het blijft zelfreinigend vermogen. Niet 'anderreinigend' vermogen.
Wat ons betreft had Theo Bovens beter kunnen concluderen dat hij als CdK geen verantwoordelijkheid kán nemen voor andermans integriteit. Een beetje integer bestaat niet, stelde Ien Dales al. Maar je integriteit uitbesteden ook niet.

Huisjesmelken (Sheila Sitalsing Volkskrant 10 november 2017 p. 2):
Het weekblad De Groene, het 'blaadje voor de elite' dat deze week het 140-jarige bestaan viert met een heerlijk nummer over de elite, gaat verder: iederéén die zich in een bevoorrechte positie bevindt, dankzij geld of macht of topbaan, heeft de plicht verantwoordelijkheid te nemen. Een mooi standpunt, dat, toegepast op Amsterdam zou impliceren dat zowel Oerlemans als prins Bernhard niet zou mogen toestaan dat hun zaakwaarnemers schaamteloos opbieden tegen een jong stel met baby.
Zolang dit zelfinzicht op zich laat wachten en de verdediging luidt dat 'we niks illegaals doen', zou ik keiharde regelgeving willen bepleiten. Afknijpen die huisjesverzamelaars. Voor de zekerheid.

Wij zijn de twintig procent (Casper Thomas De Groene Amsterdammer 9 november 2017 p. 12-15):
Niets zet zoveel kwaad bloed als een zichzelf ontkennende elite. Een weerwoord tegen het populisme begint met het besef van eigen verantwoordelijkheid.
De meest opvallende onthulling in de terugblik van Hillary Clinton op de Amerikaanse presidentsverkiezingen van 2016 is dat ze overwoog om een universeel basisinkomen op te nemen in haar verkiezingsprogramma. Voordat Hillary presidentskandidaat werd had ze een boek gelezen, With Liberty and Dividends for All: How to Save Our Middle Class when Jobs Don’t Pay Enough. Het antwoord waar de auteur, een ondernemer genaamd Peter Barnes, in dat boek mee komt is een gegarandeerd bestaansminimum voor iedere Amerikaan, te betalen met belastingen op fossiele brandstoffen en financiële transacties. Wekenlang heeft Hillary samen met haar Bill en haar campagneteam op dit plan zitten broeden, maar uiteindelijk lieten ze het varen. ‘We kregen de berekeningen niet rond’, schrijft Hillary in haar memoir What Happened. Uiteindelijk zitten de Verenigde Staten nu met Donald Trump, die de middenklasse denkt te helpen met belastingverlagingen waarvan vrijwel iedere expert zegt dat ze vooral gunstig zijn voor de rijke bovenlaag.
Het is tijd voor een breder elitebegrip. Alle aandacht voor de één procent betekende dat de rest van de elite zich niet aangesproken hoefde te voelen. Dat is in ieder geval de overtuiging van Richard Reeves, onderzoeker bij de denktank Brookings en auteur van Dreamhoarders: How the American Upper Middle Class Is Leaving Everybody Else in the Dust and What to Do about It. Volgens Reeves is niet zozeer de één procent het probleem, maar de hogere middenklasse die daar onder zit: grofweg de meest welvarende twintig procent van de bevolking. Deze groep bestaat volgens Reeves uit ‘bijna iedereen met een wetenschappelijke titel voor zijn naam’.

Extreemrechts en nazistisch gedachtegoed is nu onderdeel van het mainstream debat (Tim Luimes 4 september 2017):
Naast de wat onschuldigere gekrechtse buzzwords als ‘partijkartel’, doen ook wat duisterdere woorden en gedachten hun intrede: ‘omvolking’ is een woord dat steeds meer gehoord wordt, een woord dat de beginselen kent bij de nazi’s; eerder dit weekend sprak Theo Hiddema nog over ‘rassenvermenging’ die de integratie ten goede zou komen (Witteman vraagt burgemeester Aboutaleb daarover: is dat een goed idee?); en nu dan: het ‘cultuurmarxisme’.
Aan tafel van Buitenhof 3 september 2017 zaten Sid Lukkassen, schrijver van het boek Avondland en Identiteit, en Groene Amsterdammer-redacteur Casper Thomas.
Lukkassen (30) is naast frequent noemer van allerlei mooie namen en buzzwords – waarmee hij mooi in het alt-right straatje van Thierry Baudet en consorten past, lekker bedienend van Latijnse frasen en prachtige zelfbedachte, maar nietszeggende woorden als ‘oikofobie’ en ‘occidentofobie’ – ook nog raadslid van de VVD in Duiven en huisgenoot van zijn ouders, zo valt te lezen in een recent interview met De Volkskrant. Het zou me niet verbazen als hij zijn carrière binnenkort voortzet bij Forum voor Democratie, nadat hij de VVD is uitgeflikkerd.

Amstel Hotel (Sheila Sitalsing Volkskrant 8 november 2017 p. 2):
Bestuurskundigen en juristen waarschuwden al eerder tegen deze gedachtegang - en terecht - want het passief kiesrecht is een fundamenteel burgerrecht. Net zoals elke burger het recht heeft om een dief, racist, clown, belastingontduiker of debiel te kiezen als zijn vertegenwoordiger. Ook gisteren kwam meteen een brief binnen bij de krant van twee politiek adviseurs die uitlegden dat 'elk volk het recht heeft op de leiders die ze besluiten te kiezen'.
Ik zou daaraan willen toevoegen: en als de VVD haar rekruteringsbeleid beter op orde had gehad, zouden we nooit met Van Rey zijn opgescheept.
Volgens Bovens valt het verder overigens reuze mee met integriteitsschendingen in Limburg: 'Hier gebeurt in vijf jaar minder dan in een half jaar in Amsterdam.' Daar zou ik graag een factcheck over willen lezen.

Geloof slachtoffers (Asha ten Broeke Volkskrant 3 november 2017 p. 25):
In deze morele kwestie kan ik me niet verstoppen achter het strafrecht. Om Edward Snowden te citeren: 'The law is no substitute for morality.' Het vraagstuk verlangt dat ik een persoonlijke, principiële keuze maak: geloof ik mensen die vertellen dat ze zijn misbruikt wel of niet? In de wereld die ik voor ogen heb, bestaat er maar één antwoord: geloof slachtoffers.
Kneegate (Bert Wagendorp Volkskrant 4 november 2017 p. 2):
De Engelse Trouw zou het stuk van Jelle Brandt Corstius over zijn vermeende verkrachting niet hebben gepubliceerd. Dat was wellicht ook hier voor iedereen beter geweest: de zaak is een geloofskwestie geworden.
Asha ten Broeke gelooft Brandt Corstius. Zij schreef gisteren in de Volkskrant dat zij mensen die zeggen te zijn misbruikt op hun woord gelooft. Dat is haar goed recht, ik geloof ook weleens iets zonder dat direct bewijs voorhanden is. Maar wanneer we haar principe algemeen zouden toepassen, begeven we ons het gevaarlijke terrein van de willekeur. Dan keren we het normale juridische traject om: de verdachte is schuldig zolang het tegendeel niet is bewezen. Dat is meestal net zo moeilijk als het bewijzen van schuld: de verdachte is meteen dader.
Dat begint op het middeleeuwse heksenproces te lijken. Vrouwen die van hekserij werden beschuldigd waren de klos: ze konden hun onschuld alleen bewijzen door te verdrinken nadat ze in het water waren geworpen. Bleven ze drijven dan was het bewijs voor hekserij geleverd en kwamen ze op de brandstapel: tamelijk onbevredigende rechtsgang.

Wie heeft de reformatie gewonnen? (Ross Douthat Volkskrant 4 november 2017 Opinie p. 4):
De Reformatie en de godsdienstoorlogen hebben inderdaad het kerkelijk gezag verminderd, de politiek geseculariseerd en sommige soorten individualisme tot bloei gebracht.
Maar ze hebben ook de nieuwe goden van de moderniteit op de troon geholpen: de almachtige markt en de centralistische staat, die hun eigen gezag over het dagelijks leven vestigden, waarbij zij de verdeelde kerken tot dienstmeisjes en zondebokken reduceerden en het christendom als excuus voor plundering gebruikten, in plaats van als een tegenwicht tegen het botvieren van wereldlijke lusten.
De moderne wereld heeft ons veel zegeningen gebracht - en het feit dat katholieken en protestanten nu samenleven zonder bloedvergieten is daar zeker een van. Maar om te veronderstellen dat deze scheiding een noodzakelijk middel was om een gelukkig seculier en liberaal einddoel te bereiken, zou impliceren dat we de afloop van het verhaal al kennen - ook al heeft dat verhaal ons tot dusver zowel grotere vrijheden gegeven als vele nieuwe vormen van tirannie.

'Universiteiten dekmantel voor spionage' (Ernst Arbouw Volkskrant 7 november 2017 p. 25):
De CIA heeft wetenschappelijke nepcongressen georganiseerd om Iraanse kerngeleerden te lokken en China gebruikt universiteiten voor economische spionage en het stelen van patenten. De Amerikaanse Pulitzerprijswinnaar Daniel Golden beschrijft de activiteiten van inlichtingendiensten aan universiteiten in zijn recent verschenen boek Spy Schools.
Hoe voorkom je dan dat er een McCarthy-achtige heksenjacht ontstaat op Chinese studenten en onderzoekers?
'Het laatste wat ik wil is dat mijn boek aanleiding vormt tot een heksenjacht. Het zou beter zijn als universiteiten duidelijke richtlijnen opstellen zodat ze als dat nodig is disciplinaire maatregelen kunnen nemen tegen medewerkers of studenten die zich inlaten met veiligheidsdiensten.'

'Feilbaarheid is academisch taboe' (Martijn van Calmthout interviewt Coosje Veldkamp Volkskrant 6 november 2017 p. 20):
Veldkamp: 'Tot nog toe is er veel aandacht geweest voor het falende systeem, voor de publicatiedruk, voor bladen die alleen letten op statistische significantie. Naar mijn idee wordt een beetje vergeten dat wetenschappers mensen zijn, met vooroordelen, de wens om bevestigd te worden in verwachtingen, die fouten maken en die moeilijk onderkennen. Het systeem maakt dat misschien allemaal erger. Maar daar begint het, bij de menselijke feilbaarheid.'
U klinkt eigenlijk best opgetogen voor iemand die laat zien hoe feilbaar wetenschappers zijn.
'Ik denk dat we beter uit de crisis zullen komen. Van een zorgenkind is de psychologie een voortrekker aan het worden, waar openheid en controleerbaarheid de norm zijn. Ik zie de belangstelling van andere vakken, van economie tot kankerbiologie groeien. Heel hoopgevend.'

Het neoliberalisme, het Angelsaksische casinokapitalisme is in Amerika vastgelopen doordat George Bush zowel de belastingen heeft verlaagd als de politieke ambities sterk heeft uitgebreid. Volgens Dani Rodrik zit ‘Europa gevangen in een trilemma’ maar dit geldt ook voor Amerika. In Amerika wordt in naam van de vrijheid de democratie afgebroken (Herman Lelieveldt Volkskrant 14 juni 2008).
Als gevolg van de globalisering ontsnappen multinationale ondernemingen (5e macht, lobbyisten) steeds verder aan de greep van staten.

Grenzen aan de globalisering (Koen Haegen Volkskrant 4 november 2017 Opinie p. 6-7):
Trilemma van globalisering
Misschien wel het allerbekendst is Dani Rodrik om zijn 'trilemma' van de globalisering. Te veel politici streven volgens hem een ondoenlijke combinatie na van globalisering, democratie én nationale soevereiniteit. Zijn stelling: twee van de drie is het maximaal haalbare. Het derde doel zal er onvermijdelijk bij inschieten. Dat is een interessante bril om de moeizame Europese eenwording door te beschouwen. Opeenvolgende Nederlandse regeringen willen én een slagvaardig Europa, én de natiestaat behouden, én democratie. In de ogen van Rodrik is zo'n koers gedoemd om te falen.
De weldenkende burger haalt opgelucht adem...
'Dat lijkt mij niet slim. Het is een misverstand dat de barbaren in deze discussie alleen in het protectionistische kamp zitten. De motieven van de lobby's die zich sterk maken voor nieuwe handelsakkoorden, van de farmaceutische industrie tot de financiële sector, zijn echt niet zo veel nobeler. Ik ben bang dat we klem zitten tussen twee heel onaantrekkelijke uitersten.'
U probeert de mainstream-economie te redden van de mainstreameconomen.
'Ja! Elke economische kwestie heeft twee kanten, van een verhoging van het minimumloon tot het maximeren van huurverhogingen. Maar in onze bijdrage aan het debat lijkt het te vaak alsof er maar één waarheid is. Op die manier hebben economen de afgelopen decennia kritiekloos hervormingen gesteund waarover je vanuit economisch opzicht sceptisch zou moeten zijn. Met als gevolg dat de economische wetenschap een reputatie heeft gekregen die zij niet verdient.'

Je thuis voelen, je veilig voelen (Martin Sommer Volkskrant 4 november 2017 Opinie p. 5):
Duurzaamheid is het hart van het regeringsbeleid, zei Buma. Voor de VVD is klimaat tegenwoordig een businesscase, voor de ChristenUnie onderdeel van Gods schepping. Die twee uitgangspunten gaan goed samen, zeker met een flinke zak subsidie.
Er moet een klimaatwet komen om tegen te gaan dat de politiek alle kanten op zwalkt. Dat is voor de bedrijven en heet een berekenbare overheid. Het jojo-beleid is voor de burgers. Er was al een kleine opstand gaande vanwege de aflosboete, onder de mensen die hun hypotheek hebben afbetaald. Nu komt daar de versnelde daling van de hypotheekrenteaftrek bij. En niet te vergeten de verhoging van het lage btw-tarief van 6 naar 9 procent. Niet voorspeld en niet voorzien. Rutte herhaalt steeds dat die btw-verhoging elders wordt gecompenseerd. Ik zou bijna zeggen: wat denk je er zelf van Mark? Voor minder zijn heuse revoluties uitgebroken.

'Wij, babyboomers, zijn bij de eerste afslag het spoor al bijster geraakt' (Huub Mous Volkskrant 11 oktober 2011)
Wie de hedendaagse populisten wil pareren, moet zeker niet bij de babyboomers te rade gaan: zij hebben door eigen toedoen elk recht van spreken verloren.
'Maar de tijdgeest is geen spook, geen storm, geen onafwendbare natuurkracht. Die is het product van een collectief denken en spreken. Waarom zouden mensen met een andere opvatting het bepalen van de politieke agenda en van de aard van het debat moeten overlaten aan een minderheid van vastberaden nationalisten en populisten?'

Sybe Schaap boek Het rancuneuze gif de opmars van het onbehagen
Het rancuneuze gif gaat over een typisch kenmerk van de mens. Rancune, ook wel ressentiment of wrok genoemd, is een uiting van onvrede die zich kenbaar maakt door slachtoffergevoel, boosheid en beschuldigingen. De oorzaak van deze boosheid zoekt men in een ander. Deze treft het verwijt, heeft het gedaan en wordt dus als schuldig gezien. Daders laten zich altijd wel vinden, verdachtmaking is erg vindingrijk.\\ Het boek gaat in op de actualiteit van dit verschijnsel. Aan de hand van een groot aantal voorbeelden wordt duidelijk gemaakt, hoe rancune het samenleven kan ontwrichten. Ook nu infecteert dit gif de onderlinge verhoudingen in Nederland. Rancuneus gedrag dreigt zelfs normaal te worden en zich zonder schaamte te mogen uiten. Als de remmen wegvallen kan dit tot gevaarlijke uitwassen leiden, zoals het afwentelen van opgeklopte boosheid op gehele bevolkingsgroepen. Het spookbeeld van de jaren dertig dringt zich weer op.
Het rancuneuze gif biedt een analyse van dit probleem, maakt de vele gevaren duidelijk en wijst op mogelijke uitwegen.
Sybe Schaap heeft geconstateerd dat momenteel vele Nederlanders door boosheid gedreven worden. Een belangrijk filosoof voor hem is Friedrich Nietzsche (1844-1900), die dit verschijnsel reeds te berde bracht. Bij rancune neemt de burger zelf een slachtofferrol aan en tracht de schuld van vele misstanden in de maatschappij bij anderen te leggen. Een ideale toestand in het verleden of een betere toekomst zijn vaak het uitgangspunt. Schaap noemt allerlei stromingen zoals het fascisme, nationaal-socialisme, communisme, het neo-marxisme van de Frankfurter Schule en het populisme van de PVV van Wilders als voorbeelden. Hij beschouwt dit ressentiment als gevaarlijk en noemt middelen om dit fenomeen terug te dringen.

Om het onbehagen, de vervlakking te keren gaat het om geestelijke waarden, het pleidooi van Rob Riemen dat je in een democratische samenleving elites nodig hebt die het voorbeeld geven.

Balfour-verklaring op 2 november 1917 (Patrick van IJzendoorn Balfour verklaring Volkskrant 2 november 2017 p. 11):
Zijne Majesteits regering staat welwillend tegenover de vestiging van een nationaal thuis voor het Joodse volk in Palestina, en zal haar beste krachten aanwenden de verwezenlijking daarvan te bevorderen, waarbij het duidelijk moet zijn dat niets zal worden ondernomen dat de burgerlijke en godsdienstige rechten van niet-Joodse gemeenschappen in Palestina zou kunnen aantasten, dan wel de rechten en politieke status die Joden genieten in enig ander land.
'Nothing matters very much', verzuchtte de Britse politicus Arthur James Balfour eens, 'and few things matter at all.' Sommige dingen doen er wel degelijk toe.
Een eeuw na dato zorgt de Balfour-verklaring nog altijd voor gêne bij de Britten en ellende in het Midden-Oosten. In Londen wordt deze belofte van een Joods thuisland met gemengde gevoelens herdacht.
De verklaring bijvoorbeeld waarmee de toenmalige minister van Buitenlandse Zaken precies honderd jaar geleden de Joden een 'nationaal thuis' beloofde op Palestijns grondgebied, een staat die er in 1948 zou komen. Nog steeds zorgt de Balfour-verklaring, een wollige zin van 67 woorden, voor ellende in het Midden-Oosten (en ver daarbuiten) en voor gêne in het Verenigd Koninkrijk. De beloften aan de Palestijnen, wapenbroeders in de Eerste Wereldoorlog, zijn immers nooit nagekomen.
Vage bewoordingen
Voor de Britten was het belangrijk zowel de Arabieren als de Joden te vriend te houden; om die reden is de Balfour-verklaring opgesteld in vage bewoordingen. Mogelijk leefde de hoop dat het slechts bij een belofte zou blijven, maar niemand had de Holocaust zien aankomen. Wat wordt bijvoorbeeld precies verstaan onder 'thuis'? Het weerspiegelt het karakter van de opsteller, die naast rijk, knap en ijdel ook zorgeloos en flegmatiek was. 'Als wij opeens allemaal sterven', zei zijn collega George Curzon, 'dan zit hij doodgemoedereerd te dineren, onderbroken door wat bridge en conversatie, 'arme George' mompelend.'
Balfour beschouwde zijn verklaring als een avontuur, wat een optimistische inschatting was. Terwijl de Joden hun zin kregen, kwam de verklaring bij de Palestijnen bekend te staan als 'de catastrofale belofte'. In zijn boek over Churchill noemde de huidige minister van Buitenlandse Zaken Boris Johnson de verklaring 'een magnifiek stukje fudgerama (warrigheid)' van zijn departement. Aan de vooravond van de herdenking heeft Johnson 'in alle nederigheid' gepleit voor een soevereine Palestijnse staat, met de grenzen van vóór de Zesdaagse Oorlog in 1967.
Anders dan in 1917 hebben de Britten niet meer de macht om hun belofte na te komen.

De optimistische inschatting van de Britse politicus Arthur James Balfour staat tegenover 'de catastrofale belofte' voor de Palestijnen.

Duitsland herkent zijn spiegelbeeld niet (Sterre Lindhout Volkskrant 7 november 2015 katern Vonk p. 2-3):
Geen land dat zich de afgelopen maanden zo vaak zichtbaar over zichzelf heeft verbaasd als Duitsland. Deze zomer verwonderde Duitsland zich, geschrokken, over zijn dominante rol bij het oplossen van de Griekenlandcrisis. In de nazomer verbijsterde het land zichzelf, duizelig van geluk, door zijn eigen goedheid, over de 'welkomstcultuur' waarmee het de stroom vluchtelingen tegemoet trad, gesterkt door het gloedvolle Wir schaffen das van Angela Merkel.
Der Spiegel schreef: 'Waarom zouden de Duitsers de enige koikarpers in deze moddersloot zijn? Gevoelig, schuw, allergisch voor elke vertroebeling van moraal en geweten? En als ze dat daadwerkelijk waren geweest, zouden ze het overleefd hebben?'
In deze verbazing, het idee dat Duitsland zich in tegenstelling tot de rest van de wereld altijd aan alle regels houdt, toont het land zich juist allesbehalve reflectief.
'Die beide gezichten, overdreven zelfkritisch enerzijds en het arrogante anderzijds, heeft Duitsland altijd gehad', zegt Jens Jessen, analist en essayist bij Die Zeit, de wekelijkse printversie van het geweten van de links-liberale intelligentsia. Het zijn twee kanten van dezelfde medaille.
'Het vermoeden van morele superioriteit', zoals Jessen het arrogante gezicht noemt, hangt nauw samen met de slachtofferrol waarin Duitsers zichzelf op Europees vlak altijd hebben geplaatst, behalve in de twaalf jaren onder Hitler.

Het gaat om het wat en het hoe, het innerlijke en het uiterlijke, of met andere woorden wijsheid komt in de toepassing ervan tot uitdrukking. Oerkennis wordt door middel van de geest in de ziel gereflecteerd, is een reflectie van wijsheid. Het schuldcomplex, het onheil bij de mens ontstaat door gebrek aan kennis.

'Mijn literatuur stinkt omdat het leven stinkt' (Anna Brandberger interviewt Margaret Mazzantini De Groene Amsterdammer 2 november 2017 p. 46-51):
De geruststellende middelmatigheid en de welvaart interesseren schrijfster Margaret Mazzantini niet. Het gaat haar om de vergetenen. ‘Ik schrijf uit rebellie tegen de pijn van de wereld.’
Het gevoel van armoede wordt realistisch beschreven door Mazzantini. De onstuitbare passie die losbarst tussen het ‘hoge’ en het ‘lage’ personage is zeer fysiek, en wordt ook zeer plastisch beschreven. Je ruikt de stank van de plekken, je voelt het zweet op de huiden, het geplak en geknoei in een tentje in de brandende zon, langs oevers en in bosjes, in auto’s, in smoezelige peeskamertjes.
Willens en wetens lijkt de ‘hogere’ ik-figuur de exotische stank van de armoede op te zoeken, om na gedane zaken veilig terug te keren naar zijn gehuwde bestaan in luxueuze stadse appartementen en strandhuizen, en zijn prestigieuze werk als chirurg in een ziekenhuis of professor aan een universiteit. De uitstapjes naar de armoede zijn van korte duur, de een blijft achter in de stank, de ander laaft zich aan een soort leven zoals het zich hier in de Parioli zo’n beetje afspeelt. De discrepantie tussen de twee levens is zo enorm dat de passie bijna onwaarschijnlijk wordt, maar dat is nu net het grote talent van de schrijfster Mazzantini: je gelooft het op de een of andere manier toch helemaal.
‘Nee, veertig jaar’, zegt ze dan, en de lach verdwijnt. ‘Als ik de tien jaar meetel waarin ik met zijn boek onder de arm heb geleurd. Ik heb het schrijven leren kennen als een plaag, een ziekte. Een zwaar psycho-probleem. Het was een enorme lijdensweg, het boek van mijn vader, voor hem en voor ons. Hij heeft er zijn eigen leven en dat van ons, mijn moeder, mijn drie zussen en mij, mee vergald. Hij was ervan overtuigd dat hij iets terug moest geven door middel van het schrijven, en dat hij dan ook iets zou krijgen. Je kent het verhaal van mijn vader?’
Het verhaal van de vader van Margaret Mazzantini is makkelijk te vinden op internet. Hij was een ‘soldaat van Salò’, wat in het opportunistische Italië van na de Tweede Wereldoorlog gelijk stond aan de grootste losers en domkoppen uit de geschiedenis.
‘Ik was een intelligent, gevoelig kind, en ik hield heel veel van mijn ouders, allebei. Ik zoog alles op, ook de lijdensweg van mijn vader, en vond dat ik het moest meedragen. Toen ik begon als jonge theateractrice sleepte ik het manuscript van mijn vader overal met me mee. Tegen iedereen die ik tegenkwam zei ik: “Lees het boek van mijn vader. Lees het boek van mijn vader.” En op een dag trof ik eindelijk de juiste, de belangrijke literatuurcriticus Guido Davico Bonino. Hij las het boek, hij sprak erover met verschillende uitgevers. We hadden geluk dat jaar. Bij Mondadori zat toen Giordano Bruno Guerri, die openstond voor dit zeer, zeer netelige thema. Hij besloot om het uit te geven. Godzijdank.’

Jung zelf was als kind vrij eenzaam en introvert - een uitdrukking die hij zelf zou toevoegen aan de psychologie. Al vroeg was hij ervan overtuigd dat hij over twee persoonlijkheden beschikte — enerzijds een moderne Zwitserse, op de buitenwereld gerichte persoonlijkheid nr. 1, zoals hij het uitdrukte, en anderzijds persoonlijkheid nr. 2, een op het innerlijk gerichte figuur, in wie zich het verleden van eeuwen representeerde.[3] Speciaal met het oog op dit deel van zijn persoonlijkheid, bouwde Jung eigenhandig zijn beroemde toren in Bollingen, waar hij zich verbonden voelde met het verleden en de ziel van de mensheid; deze werd er niet afgeleid door de technische verworvenheden van de 20e eeuw.

Luc Zonnenberg: De eerste onderzoeker die zich diepgaand buigt over het thema van de mimese is de Franse letterkundige en cultuurfilosoof René Girard. In 1961 publiceert hij zijn eerste boek Mensonge romantique et vérité romanesque, waarin hij door middel van literair onderzoek steeds terugkerende patronen in menselijke relaties ontdekt, die door de geschiedenis van de mens heen constant blijken te zijn. Steeds meer ontdekt hij een consistent onderliggend mechanisme in de menselijke relaties, waaraan voor zijn tijd nog weinig aandacht aan was besteed. De belangrijkste conclusie betrof het mimetisch principe waaraan het sociale handelen van mensen is onderworpen. Dit mimetisch of nabootsend gedrag van mensen wordt gekenmerkt door het feit dat de participant zijn eigen gedrag niet geheel en soms geheel niet doorziet, hooguit op een onbewust niveau. Vaak wordt immers beweerd dat de mens vanuit zichzelf begeert. Girard wil met zijn theorie nu juist aantonen dat mensen begeren wat ánderen begeren. De ontkenning dat de begeerte van de ander een rol speelt, het geloof dus in de authenticiteit van het eigen begeren, is een romantische illusie. Hiertegenover zet Girard de romaneske waarheid, die de klassieke romanschrijvers (Cervantes, Stendahl, Flaubert, Proust en Dostojewski) verwerken in hun literaire scheppingen, namelijk dat iedere menselijke begeerte mimetisch van aard is, en dus altijd bemiddeld (via de ander) tot stand komt. Deze driehoeksbegeerte werpt een nieuw en verhelderend licht op de menselijke betrekkingen van bewondering, rivaliteit en haat: willen wat de ander wil en begeren wat de ander begeert.
René Girard wijst op de betekenis van Plato’s opvattingen over de menselijke imitatie (mimese, projectiemechanisme). Iedere menselijke begeerte mimetisch van aard is, en dus altijd bemiddeld (via de ander) tot stand komt. Deze driehoeksbegeerte werpt een nieuw en verhelderend licht op de menselijke betrekkingen van bewondering, rivaliteit en haat: willen wat de ander wil en begeren wat de ander begeert. De geestelijke wereld is werkelijk, de zintuiglijke is een illusie, want veranderlijk.

Onno Schilstra Over mimesis en nabootsingstheorieën 5. Samenvatting (p. 13):
Nabootsingstheorieën stellen dat alle kunst in wezen nabootsing is. De kunstgeschiedenis kent vele voorbeelden van mimetische kunst en kunststromingen die claimen dat nabootsing de essentie is van kunst, of waarvoor nabootsing essentieel is.
De oudste mimesistheorie is van Plato, de stichter van de oudste Academie.
De mimesistheorie van Plato is onderdeel van zijn Ideeënleer, die de wereld verdeelt in een zintuiglijke en een geestelijke wereld. De geestelijke wereld is werkelijk, de zintuiglijke is een illusie, want veranderlijk. Men moet zich volgens Plato richten op het geestelijke en streven naar de hoogste wijsheid, namelijk die van het Goede, het Schone en het Ware. Deze is universeel en onveranderlijk. Ambacht is volgens Plato een zintuiglijke nabootsing van een Idee. Kunstenaars die deze imitiatie van een idee imiteren, scheppen valse illusies waar je niets aan hebt.

Michel Serres Rede uitgesproken ter gelegenheid van de intrede van René Girard in de Académie Française
U ontdekte de werking van de zondebok, het bindmiddel voor het collectief. U ontdekte ook dat eerste bindend mechanisme: het nabootsen, dat dominantie en dus ook onderwerping voortbrengt. Dit nabootsen ontspringt aan ons zenuwstelsel, zoals onlangs is gebleken met de ontdekking van spiegelneuronen.
U heeft de vinger gelegd op een van de belangrijkste geheimen van culturen: de reproductie van culturele codes, dat vandaag de dag met een enorme snelheid gepaard gaat. Alle apparaten en artefacten die ons vandaag de dag omringen worden geproduceerd op basis van een model. Maar niet alleen dingen, ook gedrag zoals management en openbaar bestuur zijn gebaseerd op een model, een format, met als doel om alle activiteit in een organisatie gelijkaardig en reproduceerbaar te maken, en de macht te geven aan diegenen die geen specifieke expertise meer hebben.
Hoe zit dat met het sacrificiële? Serres onderscheidt twee soorten religies: de antropologen en sociologen hebben het alsmaar over religies die zich baseren op een lidmaatschap. Daar is sprake van het sacrificiële geweld. Voor de gelovigen daarentegen gaat het om iets anders. Het onderscheid tussen polytheïsme en monotheïsme betreft niet zozeer het geloof in één god of meerdere goden, maar wijst op een radicaler onderscheid, nl. tussen het sociale en individuele.
Tenslotte. De onthulling van de onschuld van het slachtoffer komt overeen met een genealogie van de waarheid. En uit de waarheid komt de moraliteit voort. Theologie, ethiek en epistemologie, aldus Serres, spreken met één stem. Er is een verschil tussen het heilige en het sacrificiële. Het sacrificiële doodt, het heilige brengt vrede. Het sacrificiële is verbonden met leugenachtigheid en geweld, het heilige met liefde en waarheid.

René Girard, La Violence et le Sacré (Nederlandse vertaling door Michel Perquy: God en Geweld. Over de oorsprong van mens en cultuur)
Aan het slot van dit hoofdstuk brengt Girard het antropologisch tekort van Freud ter sprake en de psychoanalyse. Het was geniaal van Freud om de vadermoord en de incest aan te wijzen als iets essentieels in de menselijke cultuur, maar verder kwam hij niet. Hij heeft het mis als hij de misdaden van de zondebok (vadermoord en incest met de moeder in de Oedipusmythe) ziet als het verborgen verlangen van elke mens en er dus de sleutel van elk individueel menselijk gedrag in ziet. Elke misdaad in de mythe is een zinspeling op iets anders dan zichzelf. De vadermoord en de incest moeten veralgemeend worden. Ze staan voor het absolute punt van de offercrisis, ze trekken een scherm op voor de eindeloze wederkerigheid van het geweld, de crisis die wordt weggemoffeld en op de zondebok wordt afgewenteld. In de mythe wordt de angst voor het absolute en vernietigende geweld verdrongen. De mensen zouden niet kunnen leven met het besef van deze dreiging. Girard besluit: We kunnen Freud dus beschouwen als een stap naar de onthulling van een verdrongen iets dat wezenlijker is dan het zijne en dat hij tastend poogt te benaderen; maar het absolute geweld blijft nog verborgen door bepaalde vormen van nog steeds sacrificiële miskenning.

De Geheime Leer Deel II, Stanza 12 De oorsprong van de mythe van satan (p. 437):
Blijkbaar was de Heer God de werkelijke oorzaak van al het onheil, de ‘agent provocateur’, terwijl de slang – slechts een prototype was van Azazel, ‘de zondebok voor de zonde van (de god van) Israël’, de arme Tragos, die de straf moest ondergaan voor de blunder van zijn meester en schepper. Dit is natuurlijk alleen aan het adres van diegenen die de eerste gebeurtenissen van het drama van de mensheid in Genesis in hun dode-letter betekenis aanvaarden. Zij die deze gebeurtenissen esoterisch lezen, beperken zich niet tot fantastische speculaties en hypothesen; zij weten hoe zij de erin vervatte symboliek moeten lezen, en zij kunnen zich niet vergissen.
439: Satan vertegenwoordigt metafysisch eenvoudig het omgekeerde of de tegengestelde pool van alles in de natuur22. Hij is allegorisch de ‘tegenstander’, de ‘moordenaar’ en de grote vijand van alles, omdat er in het gehele heelal niets is dat niet twee kanten heeft – de keerzijden van dezelfde medaille. Maar in dat geval kunnen licht, goedheid, schoonheid, enz. met evenveel recht satan worden genoemd als de duivel, omdat zij de tegenstanders zijn van duisternis, slechtheid en lelijkheid.
22) In de demonologie is satan de leider van de oppositie in de hel, waarvan Beëlzebub de vorst was. Hij behoort tot de vijfde soort of klasse van demonen (waarvan er volgens de middeleeuwse demonologie negen zijn) en hij staat aan het hoofd van heksen en tovenaars. Maar zie in de tekst de ware betekenis van Baphomet, de satan met de geitenkop, die één is met Azazel, de zondebok van Israël. De Natuur is de god PAN.
De Geheime Leer Deel II Stanza 12 Het vijfde ras en zijn goddelijke leermeesters - Westerse speculaties, gebaseerd op overleveringen van de grieken en uit de purana’s (p. 461/462):
‘Naar die onreine geesten die waren geketend aan de berg Hermon in de woestijn, werd de zondebok van Israël, die de naam van een van hen (Azaz(y)el) aannam, gezonden’ (Spencer).
Wij ontkennen dit. De Zohar geeft de volgende verklaring over de toepassing van magie, die in het Hebreeuws nehhaschim, of de ‘werken van de slangen’ wordt genoemd. Er staat (Deel III, kol. 302): ‘Ze worden nehhaschim genoemd, omdat de tovenaars (praktische kabbalisten) werken, omgeven door het licht van de oorspronkelijke slang, die zij aan de hemel waarnemen als een lichtgevende gordel, die bestaat uit tienduizenden kleine sterren’ . . . wat eenvoudig het astrale licht betekent, zo genoemd door de martinisten, door Eliphas Lévi en nu door alle hedendaagse occultisten. (Zie de hoofdstukken daarover.)
De Geheime Leer Deel II hoofdstuk 19 Is pleroma de legerstede van Satan? (p. 580):
Ook wat dit betreft waren de christenen zo onvoorzichtig te vergeten dat de bok tevens het slachtoffer was dat werd gekozen voor de verzoening van alle zonden van Israël, dat de zondebok inderdaad het offerdier en de martelaar was, het symbool van het grootste mysterie op aarde – de val in de voortplanting. Maar de joden hebben al lang de werkelijke betekenis vergeten van hun (voor de niet-ingewijden) belachelijke held, gekozen uit het levensdrama in de grote mysteriën die zij in de woestijn hebben opgevoerd; en de christenen hebben deze ware betekenis nooit gekend.

H.P. Blavatsky De Geheime Leer Deel III (617): Tussen 5 en 4 (Kâma-Manas en Manas) komt het antahkarana. De ‘driehoek’ stelt de Christos voor, het slachtoffer dat tussen twee boosdoeners is gekruisigd; dit is het wezen met twee aangezichten.

<< vorige || volgende >>

Deze pagina werd sedert 16 dec. 2007 keer bekeken.