8.4.2 Duurzame samenleving

Thomas Hobbes: Wie in zichzelf kijkt, zal de gedachten en hartstochten van alle andere mensen kennen.
Nature hath made men so equal in the faculties of body and mind as that, though there be found one man sometimes manifestly stronger in body or of quicker mind than another, yet when all is reckoned together the difference between man and man is not so considerable as that one man can thereupon claim to himself any benefit to which another may not pretend as well as he. For as to the strength of body, the weakest has strength enough to kill the strongest, either by secret machination or by confederacy with others that are in the same danger with himself.
Mao Zedong Alles onder de hemel verkeert in opperste chaos; de situatie is uitstekend.
Friedrich Nietzsche: Zie, ik leer u de Übermensch! De Übermensch is de zin der aarde. Ik bezweer u, mijn broeders, blijft de aarde trouw en gelooft niet degenen, die u van bovenaardse verwachtingen spreken! Giftmengers zijn zij, of zij het weten of niet. Levensverachters zijn zij, afstervenden en zelf vergiftigden, die de aarde moede is: dat zij heengaan! (Also sprach Zarathustra)
Ilya Prigogine: In navolging van Spinoza zei Einstein ooit tegen De Gaulle dat we marionetten zijn zonder dit zelf te beseffen.
Scheermes van Robert J. Hanlon: Schrijf nooit aan kwade opzet toe wat afdoende verklaard wordt door stompzinnigheid.
Jean Baudrillard: Onze postmoderne cultuur is als een lijk waarvan de haren en de nagels nog doorgroeien.

Chaospunt (Alpha Point, 'Tetractys en Chaostheorie', Zelfreinigend vermogen, 'Entropie en Negentropie', Chaos, Gaia en Eros)

H.P. Blavatsky: Het heelal en alles, zowel het morele, mentale, fysieke, psychische als geestelijke, erin berust op een volmaakte wet van evenwicht en harmonie. (De Sleutel tot de Theosofie blz. 175)
H.P. Blavatsky Een toelichting op de De geheime leer: stanza’s I-IV
Vr. Maar is het niet juist om te zeggen dat ook in pralaya de
‘grote adem’ bestaat? (p. 10):
Antw. Zeker: want de ‘grote adem’ kent geen ophouden en is als het ware het universele en eeuwige perpetuum mobile.
Albert Einstein: There are no logical paths to these laws, only intuition resting on sympathetic understanding of experience can reach them.
John Maynard Keynes on Isaac Newton: It was his intuition which was preeminently extraordinary. So happy in his conjectures that he seemed to know more than he could have possibly any hope of proving. The proofs were dressed up afterwards; they were not the instrument of discovery.
Carl Jung: In alle chaos is een kosmos, in alle wanorde is een verborgen orde.
Herman Wijffels: De financiële sector koerst op lineaire modellen in een circulaire wereld.
Klaas van Egmond: Wat persoonlijke ontwikkeling is voor het individu, is ‘duurzame ontwikkeling’ voor de samenleving.
Beide ontwikkelingen lopen langs dezelfde lijnen en worden aangedreven door dezelfde mechanismen
.
Thomas Rau Je komt met niks en je gaat met niks(Koen Haegens Volkskrant 3 april 2018)
Het motto uit Di Lampedusa's roman heeft Van Kesteren tot het zijne gemaakt: alles moet veranderen, opdat alles hetzelfde kan blijven.
Jan Rotmans: Wij leven niet in een tijdperk van verandering, maar in een verandering van tijdperk

Het Hermetisch Axioma Zo Boven zo Beneden; zo Binnen zo Buiten (lees collectief: binnen een natiestaat en buiten een stelsel van natiestaten) tot uitdrukking.

Klimaatverandering? Journalisten moeten ook een kant kiezen (Brief van de dag de Volkskrant 28 december 2023, p. 29):
In het interview van
Sara Berkeljon met Extinction Rebellion-oprichter Roger Hallam confronteert hij haar met de rol van de journalistiek. Net zoals steeds meer (klimaat)wetenschappers zeggen dat ze met hun kennis van klimaatverandering niet langer neutraal kunnen blijven en ook actief worden als klimaatactivist, zo past het ook journalisten niet meer zich achter neutraliteit te verschuilen.
De media schieten momenteel sowieso ernstig tekort waar het berichtgeving over de snelheid van klimaatverandering en de gevolgen daarvan betreft. En net zoals er een Scientist Rebellion is, is het tijd voor een Reporter Rebellion. Nu moeten journalisten een kant kiezen; passief aan de zijlijn blijven staan, of je verantwoordelijkheid als journalist nemen en proberen mensen te doordringen van de absolute noodsituatie waarin we zitten, een noodsituatie die onze manier van leven en misschien wel ons voortbestaan bedreigt.
Hierover zwijgen is niet neutraal maar nalatig; het beschermt gevestigde belangen en draagt bij aan uitstel van passende maatregelen. Want pas als we het eerlijke verhaal te horen krijgen en van de ernst van de situatie doordrongen zijn, zullen we bereid zijn de pijnlijke maatregelen te accepteren die nodig zijn – als we niet al te laat zijn.

In de nieuwe politieke realiteit heeft natuur geen schijn van kans (Yvonne Hofs de Volkskrant 22 december 2023, p. 4):
De ruk naar rechts in de Tweede Kamer
manifesteerde zich ook in het eerste landbouwdebat na de verkiezingen. Een meerderheid liep zich het vuur uit de sloffen voor de ‘gangbare’ boeren. Het natuurbelang zit in de verdrukking.

Extinction Rebellion-oprichter Roger Hallam: ‘De klimaatbeweging heeft gefaald’ (Sara Berkeljon de Volkskrant 22 december 2023):
De Britse
Roger Hallam is een van de invloedrijkste klimaatactivisten ter wereld en inspirator van de Nederlandse A12-blokkades. De klimaatbeweging moet veel verder gaan, zegt hij. ‘Het is 2023 en de realiteit is: we’re all gonna die.’

Echte innovatie is: vaarwel oude groei-economie. En dus géén slimme stofzuiger . . . (Felix van Hoften de Volkskrant 5 december 2023, p. 27):
Innovatie geldt als een magisch woord in de economie: alsof alles daar beter van wordt. Maar alleen minder verbruik van grondstoffen en materialen plus duurzame technologische oplossingen helpen de aarde leefbaar te houden.
Dit
consumentisme wordt wereldwijd aangejaagd door een groei-economie met ‘innovatie’ als belangrijkste katalysator.
Elke verantwoorde innovatie moet leiden tot een stap dichter bij het
brede welzijn voor mens en milieu: voor iedereen, en niet alleen voor de hogere inkomensgroepen in rijke landen. Dat kan een technologische innovatie zijn, maar altijd binnen de grenzen van de planeet.

De laatste in hun soort (Maartje Bakker de Volkskrant 14 oktober 2023, katern Boeken & Wetenschap, p. 2-9):
Het
uitsterven van planten en dieren gaat zo snel dat wordt gesproken van de Zesde Massa-extinctie. Een seizoen lang mee met vijf wetenschappers die proberen een bedreigde soort in Nederland te redden. Komt het nog goed met zwarthaarmelkzweefvlieg, rozenkransje, zomertortel en donker pimpernelblauwtje?
Lees hier de reportage.
Het IJsselmeer verdient
onze volle aandacht (Bert Wagendorp de Volkskrant 14 oktober 2023, katern Boeken & Wetenschap, p. 22):
Met veel geestdrift vaart
Ronald Nijboer een 19de-­eeuwse Fransman achterna over de voormalige Zuiderzee. Het boeiendst zijn de passages over het heden.
Wat
Havard 150 jaar geleden deed, het onachtzame Nederland wijzen op zijn rijke verleden aan het water, herhaalt Nijboer: goed kijken, luidt zijn boodschap, er voltrekken zich zaken die we mogelijk ooit zullen betreuren, omdat we ze niet hebben opgemerkt.

In het klimaatdebat zetten politici met een visie de toon (Jaap Tielbeke De Groene Amsterdammer 12 oktober 2023, p. 9):
‘Juist het debat dat als geen ander gaat over de toekomst is het prisma geworden waardoor je kunt zien hoe de verschillende ideologische stromingen het Nederland van straks willen inrichten’, schrijft
Coen van de Ven. Hij sprak met de klimaatwoordvoerders van de partijen uit het ‘brede midden’ die elkaar, zoals het hoort in de politiek, bevechten op de inhoud. Achter de discussies over emissiereductiedoelen, kritische depositiewaarden en salderingsregelingen gaat een botsing van wereldbeelden schuil.

‘Het afschaffen van fossiele subsidies moet geen doel op zich worden’ (Tjerk Gualthérie van Weezel interviewt Herman Vollebergh de Volkskrant 12 oktober 2023, p. 21):
Het afschaffen van fossiele subsidies klinkt als een logische manier om het klimaat te helpen en de staatskas te spekken.
Maar zo simpel is het helaas niet, stellen onderzoekers van het Planbureau voor de Leefomgeving en van het Centraal Planbureau.

Klimaatcrisis? ‘Ik ben benieuwd naar een tegengeluid.’ (Maarten Keulemans de Volkskrant 29 september 2023, p. 4):
Terwijl de A12 vol staat met
klimaatdemonstranten, verzamelt een andere groep zich rondom de Amerikaanse fysicus Steven Koonin. Er is geen crisis, zegt hij, in Nederland voor een lezing. Of goochelt hij met de cijfers? Een bezoeker: ‘Je weet als gewone burger niet goed wat er klopt.’

Deze tipping points bedreigen het voortbestaan van de mensheid (VPROtegenLicht - 2023):
Klimaatwetenschappers hebben inmiddels meer dan
tien tipping points geïdentificeerd in klimaatsystemen op onze planeet. Die systemen kunnen elkaar ook nog eens versterken. Hieronder vind je een paar van de belangrijkste.

Strand Natuurdocumentaire, een plek waar altijd strijd voor overleving plaatsvindt (BNNVara 5 februari 2023, NPO2):
Het
strand. Een geliefde plek én een dynamische plek. In deze overgangszone van zee en land is een continue strijd gaande. Want onze stranden, vooral op de wadden, zijn ook een belangrijk en beschermd leefgebied van talloze plant- en diersoorten. Alleen de allersterkste organismen (survival of the fittest) kunnen hier overleven.

GidsDyson doet aan symptoombestrijding (Letty Laan de Volkskrant 17 april 2023, p. 21):
In het
Volkskrant Magazine van 8 april was de uitvinder van de zakloze stofzuiger, de heer Dyson, ‘Onze Gids’. Ik was onder de indruk, totdat hij beweerde dat er meer kansen moeten worden geboden aan mensen die bij voorbeeld een apparaatje uitvinden dat plastic identificeert. Hij deelde meteen een sneer uit aan Greta Thunberg, ‘die alleen maar roept’.
Maar een ‘
plastic-identificeerder’ om allerlei soorten te sorteren en te recyclen is hetzelfde als hoofdpijn bestrijden met een aspirientje wanneer er een kankergezwel in je hoofd zit. Het gezwel blijft.
Dus in plaats van ingewikkelde technische processen en apparaten om plastic te scheiden moeten we zorgen voor minder (verschillende soorten) plastic. En dus zijn er mensen nodig zoals
Greta Thunberg die de bron van het probleem zichtbaar maken en zich niet verliezen in symptoombestrijding.

Een zeilend laboratorium tussen de ijsbergen van Antarctica (Jean-Pierre Geelen de Volkskrant 31 januari 2023, p. 14-15):
Klimaatverandering en vervuiling bedreigen de soms oogverblindende ijswereld van Antarctica. Wetenschappers van het Franse Tara Océan brengen dat in kaart en werden daarbij even gevolgd door de Franse fotografe Maéva Bardy die haar ogen uitkeek.
Haar werk werd gepubliceerd in het Franse Figaro Magazine en was te zien op fototentoonstellingen in Perpignan en Parijs. Haar foto met de pinguïns op de helling was voor haar bijzonder. ‘Het was de eerste grote ijsberg die we tegenkwamen, op de tweede dag van de expeditie. Ik was nog nooit in mijn leven op Antarctica geweest en was zwaar onder de indruk van de gigantische afmetingen van zo’n ijsberg.’

De Watersnoodramp van 1953
De Hollandse leeuw (Roos van der Lint De Groene Amsterdammer 26 januari 2023, p. 44-47):
De
herinnering aan de Watersnoodramp van 1953 bestaat uit een stroom van beelden, objecten en verhalen. Na zeventig jaar gelden die meer dan ooit als waarschuwing.
De
verwerking van de Watersnoodramp past in een eeuwenlange, bij uitstek Nederlandse traditie die Lotte Jensen, hoogleraar Nederlandse literatuur- en cultuurgeschiedenis aan de Radboud Universiteit, optekende in Wij en het water: Een Nederlandse geschiedenis. Jensen onderzocht de culturele verbeelding van watersnoden, de liederen, schilderijen, monumenten, gedenkboeken, dichtkunst en literatuur die een ramp betekenis gaven. Watersnoden zijn in de Nederlandse geschiedenis meer regel dan uitzondering, blijkt uit haar rijke boek: we herdenken 1953, maar wat te denken van de Sint Elisabethvloed van 1421, de Allerheiligenvloed van 1570, de watersnoden van 1682, 1686, 1775, 1776 of 1916?
Jensen ziet een paradox in de nationale herinneringscultuur van overstromingsrampen: aan de ene kant is er de kwetsbaarheid van de inwoners van Nederland, aan de andere kant de trots van de overwinning op het water. Voor 1953 werkt dat precies zo, vertelt ze. ‘In Zeeland kun je op bezoek bij het Watersnoodmuseum, maar je kunt ook naar de Deltawerken gaan kijken.’ De paradox zit verpakt in het luctor et emergo-narratief, ‘ik worstel en ik kom boven’, sinds de Tachtigjarige Oorlog de wapenspreuk van Zeeland.
‘Ons
geloof in de techniek groeide na 1953 enorm, maar we leven nu in een tijdsgewricht waarin dat vanzelfsprekende vertrouwen verandert. Het is een goed moment om te reflecteren op wat die oude ramp ons te zeggen heeft.’
Kwetsbaarheid’ zou wat haar betreft centraal moeten staan in het toekomstige nationale narratief van onze omgang met het water. ‘

Nationaal centrum Biodiversiteit (Redactie de Volkskrant 23 januari 2010):
De Nederlandse opening van het IYB is donderdag in Leiden met een symposium in Naturalis. Het is tevens de aftrap voor het
Nederlands Centrum voor Biodiversiteit Naturalis, een bundeling van Naturalis, het Nationaal Herbarium Nederland en het Zoölogisch Museum Amsterdam. De overheid steekt er 30 miljoen euro in.

De berggids, de gletsjer en de energiegigant (Joost de Vries de Volkskrant 7 december 2022, p. 18-19):
Een
Peruaanse berggids ziet elk jaar de gletsjer bij zijn dorp in de Andes krimpen. Hij begon een rechtszaak tegen een vervuiler ver van huis, het Duitse energieconcern RWE. Als hij wint, en ‘meneer is niet kansloos’, schept hij een precedent voor klimaatzaken wereldwijd.

Geen weg terug (Maarten Keulemans de Volkskrant 29 oktober 2022, Boeken & Wetenschap p. 4-6):
Die ene meevaller -
Duurzame kantelpunten
Neem auto’s, gaf de naar Schotland uitgeweken Nederlandse hoogleraar systeeminnovatie Frank Geels vorige maand als voorbeeld op een congres in Exeter. Wereldwijd werd de opmars van de elektrische auto aangejaagd doordat batterijen goedkoper werden. Het gevolg: meer investeringen van fabrikanten, dalende prijzen – en nog meer elektrische auto’s. Rond 2016 was er een omslagpunt, schetst Geels, ‘door zowel meer momentum van de nieuwe innovatie zelf als door de destabilisatie van de oude toestand’.
Dat is een wel erg
vrije interpretatie van de harde natuurkunde waarop kantelpunten uiteindelijk zijn gebaseerd, vinden critici. Al was het maar omdat mensendingen zoals zonnepanelen, windmolens en duurzame investeringen zich niet gedragen als natuurkundige objecten zoals ijskappen of zeestromingen. En al was het maar omdat iemand het systeem toch een duw zal moeten geven, naar het kantelpunt.
Maar toch: zo bezien klinken
kantelpunten ineens wel een stuk vriendelijker. Geen naderende storm, eerder bakens van hoop.

De wereld als grondstof (Jaap Tielbeke de Groene Amsterdammer 6 oktober 2022, p. 42-47):
De klimaatcrisis is een cultuurcrisis, stelt de Indiase auteur
Amitav Ghosh. De uitbuiting van de levende planeet bewijst volgens hem dat het koloniale wereldbeeld nog steeds dominant is. ‘Het is niet genoeg om te zeggen: luister naar de wetenschap.
Nog altijd zien we de wereld als grondstof en blijven we in de greep van een onstilbare expansiedrift. Het is de leest waarop het kapitalisme geschoeid is. En het voert de mensheid richting de afgrond.
45: ‘Wat we nu meemaken is de ondergang van dit wereldbeeld’, zegt Ghosh. ‘De aarde zegt luid en duidelijk: dit kan zo niet doorgaan.’ De grote vraag is wat daarvoor in de plaats moet komen. Ghosh heeft zijn hoop gevestigd op het ecocentrische denken dat overal ter wereld aan een opmars bezig is. Het ecocentrisme ziet de wereld niet als levenloos maar als bezield, een beetje zoals het animisme waarmee Ghosh is opgevoed. Net als de Franse filosoof Bruno Latour bouwt hij voort op de Gaia-theorie van James Lovelock. De Britse uitvinder en scheikundige zag de aarde als een levend, zelfregulerend organisme: Gaia. Toen hij de term zo’n vijftig jaar geleden introduceerde kreeg Lovelock veel hoon over zich heen van wetenschappers. Zij deden zijn hypothese af als esoterisch geneuzel. De grote verworvenheid van de Verlichting was nu juist dat we met een rationele bril naar de wereld leerden te kijken. Dat was de sleutel van de vooruitgang.

Vijftig jaar na de oerwaarschuwing van de Club van Rome
Over de grenzen aan de groei (Jaap Tielbeke De Groene Amsterdammer 17 februari 2022 p. 12-13):
Aan de hand van vier jaartallen -
1972 - 1992 - 2002 - 2022 - maakt Jaap Tielbeke de balans op. Hoe kan het dat we, ondanks alle alarmsignalen, de planetaire grenzen hebben overschreden? En welke lessen kunnen we daaruit trekken voor de toekomst?
2022
Omdat we dwars door het ecologische plafond zijn geschoten, begint het geloof in ‘groene groei’ te wankelen. Kan een comeback van het grensdenken het tij nog keren?
57: Tijdens haar opleiding econometrie aan de Vrije Universiteit leerde
Gaya Herrington blindelings vertrouwen op mathematische modellen. Net als veel studiegenoten kreeg ze na het behalen van haar diploma een baan in de financiële sector. Eerst bij een commerciële bank die tijdens de kredietcrisis van 2008 kopje-onder ging en later bij De Nederlandsche Bank, waar ze onderzoek deed naar de stabiliteit van het financiële stelsel. ‘Het was mijn taak om risico’s te beoordelen, maar ik merkte dat de modellen die we daarvoor gebruikten heel geïsoleerd waren. We zagen niet hoe verschillende risico’s onderling met elkaar samenhangen, waardoor we ze onderschatten.’
Teleurgesteld in de
economische wetenschap besloot Herrington terug te keren naar de collegebanken. Ze meldde zich aan voor een master sustainability aan de Universiteit van Harvard, waar ze voor het eerst in aanraking kwam met een heel ander model: het wereldmodel van Jay Forrester dat door het MIT-team van Meadows was gebruikt voor het Grenzen aan de groei-rapport. ‘Dat vond ik razend interessant. Zo’n model is veel beter in staat om complexe systemen te bestuderen.’
Maar hoe accuraat was het
World3-model, dat in 2004 een laatste upgrade had gekregen, eigenlijk nog? Hoe verhoudt de werkelijkheid zich tot de verschillende scenario’s die decennia geleden uit de computer rolden? Tot Herringtons verbazing had niemand dat recentelijk onderzocht. ‘Toen besloot ik dat zelf maar te gaan doen.’

Het dubbelspel van de Rabobank
Blind de bestaande belangen dienen
(Daphné Dupont-Nivet, Adrián Estrada en Jaap Tielbeke De Groene Amsterdammer 15 september 2022):
De formule waarmee zowel de
Rabobank als de Nederlandse boeren groot zijn geworden lijkt uitgewerkt. De bank zegt een aanjager te willen zijn van de landbouwtransitie, maar is vooralsnog vooral een rem.
‘De
coöperatieve Rabobank is vervlochten met de Nederlandse samenleving en neemt met overtuiging maatschappelijke verantwoordelijkheid’, schrijft de Rabo-directie in september 2021 aan Johan Remkes, die op dat moment als informateur de basis legt voor het kabinet-Rutte IV. In die brief, door ons opgevraagd met een Woo-verzoek (Wet open overheid), presenteert de bank zich als een partner voor verduurzaming. De Rabobank streeft naar eigen zeggen naar een ‘duurzame kringloop landbouw’. Maar, waarschuwt de bank, inkrimping van de veestapel mag geen doel op zich zijn. ‘De meest novatieve boeren zullen lijden onder een gedwongen krimp.’
De legergroene stallen van boer Mark zullen vanaf de heide binnenkort niet meer te zien zijn. Vorige maand verkocht hij zijn pluimveehouderij ‘aan de provincie’ met een uitkoopregeling speciaal voor piekbelasters. Dat betekent dat de stallen verdwijnen, de voersilo’s ontmanteld worden en hij geld krijgt waarmee hij zijn recent verhoogde hypotheek bij de Rabobank kan afbetalen. Dat zou precies de bail-out zijn waar critici voor vrezen. Ook de vergoeding voor de gederfde inkomsten uit het bedrijf ontvangt Mark, die in de Quote 500 staat, uit belastinggeld. Hij denkt eraan om over de grens in Duitsland
een nieuwe pluimveehouderij te starten. Hoe hoog de uitkoopsom precies was wil hij niet zeggen. ‘Ik kon er een goede prijs voor krijgen.’

Onze leiders moeten stoppen grote bedrijven uit de wind te houden en doen wat ze dertig jaar geleden al beloofden (Asha ten Broeke de Volkskrant 10 juni 2022 p. 29):
Dertig jaar na Rio is dit de tussenstand: de fossiele industrie maakt
gigawinsten, ze blijven nieuwe olie- en gasvelden aanboren en de CO2-uitstoot stijgt nog steeds. Elke maand is er weer slecht klimaatnieuws, waren de oceanen nog warmer, smolten de ijskappen nog verder, steeg de zeespiegel nog sneller. Het is echt de hoogste tijd dat onze leiders stoppen met bedrijven uit de wind te houden en gaan doen wat ze in 1992 al beloofden: samenkomen om de aarde te redden.

De grootste veranderingsoperatie sinds mensenheugenis wordt nóg groter (Bert Wagendorp de Volkskrant 10 juni 2022 p. 2):
Opeens blijkt dat de
Green Deal ‘pijn doet’. Dat het allemaal niet gratis kan. Dat we extra moeten betalen voor vliegtickets naar de zon. Kortom, het blijkt allemaal ingewikkelder dan gedacht, er verschijnen beren op de weg en er moeten belangen worden verdedigd.

Hoe klimaatverandering de Rijn zal veranderen
De rivier is ziek (Pepijn Keppel De Groene Amsterdammer 26 mei 2022 p. 48-53):
Het wordt droger, er valt minder sneeuw, de waterstand is lager dan ooit. Hoe zal de Rijn in de komende decennia veranderen door klimaatverandering?
En wat gaat dat betekenen voor ons?
Maar dat evenwicht is zoek. Uit modellen van Van Tiel en haar collega’s blijkt dat binnen twintig jaar de helft van alle gletsjers in het Rijngebied gesmolten zal zijn – als de uitstoot van broeikasgassen op hetzelfde niveau blijft. Na 2080 zijn de gletsjers nagenoeg verdwenen, zo is haar verwachting. De gevolgen daarvan zijn mogelijk desastreus. ‘Mensen denken over gletsjers: die zijn zo ver weg, ergens diep in de Alpen’, zegt ze. ‘Maar het maakt wel degelijk uit wat er met die gletsjers gebeurt, ook voor Nederland.

Vroeger scheidde de Rijn de Fransman van de Duitser, maar die Rijn scheidt niet de christen van de christenen. De oceaan ligt tussen de Engelsen en de Fransen, maar daardoor wordt niet de eenheid verbroken tussen hen die geloven kunnen. Laten we allen toch bedenken, dat heel deze wereld het gemeenschappelijk vaderland is van alle volkeren. Niets zal kunnen verleiden om willens en wetens het evangelie prijs te geven of in te ruilen voor puur menselijke negatieve hartstochten.

Met woorden de aarde redden (Martijn van Calmthout Martijn van Calmthout de Volkskrant 21 mei 2022 Boeken p. 7-8):
Het gaat in
het klimaatdossier allang niet meer over feiten – die kennen we nu wel – maar om het vinden van een antwoord. In een groeiende stapel boeken wordt daarmee een begin gemaakt.
Auteurs zijn duidelijk op zoek naar
meeslepende inzichten, die de klimaataanpak echt op gang kunnen brengen. Naar woorden die de opwarming kunnen stoppen.
Woorden als die van de Vlaamse schrijver David Van Reybrouck, bekend van zijn imposante koloniale geschiedenissen van Congo en van Indonesië. Op 12 december vorig jaar sprak hij in de Pieterskerk in Leiden de vijftigste Huizingalezing uit. Het is een van de dunste boekjes in de recente klimaatstapel. Maar desondanks, of misschien wel juist daardoor, een van de indrukwekkendste.
Kolonialisme
Van Reybrouck heeft het in zijn lezing over klimaatverandering als een koloniaal probleem. Geen kolonialisme in de ruimtelijke zin, van overzeese gebiedsdelen. Hij ziet de klimaatverandering die wij met onze uitstoot van broeikasgassen veroorzaken als een temporele vorm van kolonialisme. Om precies te zijn: we roven de toekomst leeg van de generaties na ons.

De Franse Burgerraad voor het Klimaat blijkt een wassen neus
‘Macron heeft ons verraden’ (Angela dekker De Groene Amsterdammer 29 juli 2021 p. 30-35):
Hoewel president Macron grote sier maakte met
burgerparticipatie in het Franse klimaatbeleid, is in de Klimaatwet van afgelopen week van de voorstellen uit de bevolking nauwelijks iets terug te vinden.
Cyril Dion, de charismatische klimaatactivist, aanjager en boegbeeld van het Franse publieke klimaatdebat, overtuigde president Macron ruim twee jaar geleden van de noodzaak van de
Burgerconventie voor het Klimaat. De organisatie hiervan was in handen van Mathilde Imer die samen met hem de pers te woord staat.
Dion vond zijn inspiratie voor de participatieve democratie in het manifest
Tegen verkiezingen (2013) van David Van Reybrouck. De Belgische cultuurhistoricus en schrijver bestempelt hierin het huidige verkiezingssysteem als verouderd en wil met een besluitvorming op basis van weloverwogen argumenten door gelote burgerraden nieuw elan geven aan onze huidige democratie.
Negentien drukken kende het
manifest''' van Van Reybrouck, er zijn klimaattafels georganiseerd, de gemeente Amsterdam experimenteert met burgerparticipatie, maar politieke invloed is in Nederland vooralsnog uitgebleven. Cyril Dion is dat in Frankrijk wél gelukt. Hij lacht, niet zonder trots. ‘Van Reybrouck is diep onder de indruk van wat ik heb bereikt in Frankrijk.’
Schrijver en cultuurhistoricus Eva Rovers, medeoprichter van
Bureau Burgerberaad, presenteerde onlangs haar plan aan demissionair premier Mark Rutte om een nationale Klimaatconventie op te nemen in het regeerakkoord. De uitstoot per hoofd van de bevolking ligt in ons land een derde hoger dan gemiddeld in de EU, aldus de recente conclusie van het Planbureau voor de Leefomgeving, en de Nederlandse staat slaagt er niet in hier iets aan te doen, ondanks het eerdere vonnis van de rechter om vóór 2020 de broeikasgasuitstoot met 25 procent te verminderen ten opzichte van 1990. De duurzaamheidsorganisatie Urgenda zag zich gedwongen opnieuw naar de rechter te stappen.\\ Een van de belangrijkste voorstellen van het Burgerberaad was ecocide tot misdaad te bestempelen en op te laten nemen in de grondwet, legt Kulitza uit. ‘De president veegde deze ecocide-maatregel met twee andere veto’s, de zogenaamde jokers die hij zichzelf had toegeëigend, direct van tafel. Hij zegde later wel een referendum toe over ecocide, maar dat vereist overeenstemming tussen de Eerste en Tweede Kamer.’

Democratie moet niet de bestuurders dienen (Wim Voermans Volkskrant 28 oktober 2016 p. 23):
De democratie zal altijd omstreden zijn, met tegendraadse en grofgebekte volksvertegenwoordigers.
Wie door het woud van abstracties en slagzinnen heen kijkt en zich niet laat meeslepen in het apocalyptische democratie-is-doodjargon, ziet ten eerste dat de representatieve democratie er juist heel goed bij staat in Nederland. Beter dan twintig jaar geleden zelfs. black%, zo liet het SCP in 2015 nog zien (Van Reybrouck haalt zijn bewijs voor het tegendeel vooral uit het buitenland).
Daar tegenover staat wel dat het
vertrouwen in politici (volksvertegenwoordigers én bestuurders) minder is geworden - zelfs laag is. Dat is niet verwonderlijk: grote verwachtingen van democratie kunnen niet allemaal worden waargemaakt. Dat wordt politici nagedragen.
Code Oranje en de commissie-Van de Donk pleiten in wezen voor vormen van bestuursdemocratie. Daarin vooral geen politieke 'spelletjes' meer. Volksvertegenwoordigers moeten, volgens die rapporten, constructiever zijn, meer samenwerken met het bestuur. Democratie, maar dan op de voorwaarden van bestuurders. Want alleen via de band van de bestuurders zouden de losgeraakte verbindingen tussen burgers en volksvertegenwoordigers kunnen worden hersteld. Het bestuur maakt zo zichzelf tot scharnierpunt van de democratie.
En natuurlijk zonder referendum, want dat lijkt, volgens de
commissie-Van de Donk, 'meer op een projectiescherm van maatschappelijk ongenoegen dan dat het een wezenlijke bijdrage levert en prudente en gedragen besluitvorming'. Tja, gekker moet het natuurlijk niet worden. Wie het ergens niet mee eens is, niet meewerkt, die zit de 'prudente en gedragen besluitvorming' maar in de weg. In deze benadering wordt eigenlijk de essentie van politiek als belangen-articulatie en -strijd weggepoetst.

Boer Brussel Beweging (Fryslân dok 14 mei 2022 NPO1 en 15 mei NPO2):
De Europese Unie wil de landbouw duurzamer laten produceren. Hoe groot is de invloed van de EU op het gedrag van de boeren, en hoe succesvol was het Europese landbouwbeleid in de afgelopen jaren?

Bij de instantbevredigingspolitiek van ophef en vertier past geen klimaatcrisis met dode giraffen (Marcia Luyten de Volkskrant 13 april 2022 p. 29):
Douchen
Nu met de oorlog in Oekraïne energieprijzen stijgen, vraagt het kabinet Nederlanders korter te douchen en de thermostaat lager te zetten. Alle IPCC-rapporten werden vóór publicatie door alle aangesloten regeringen gelezen en geaccordeerd, ook door de Nederlandse. Nooit kwam de oproep radicaal te bezuinigen op fossiele brandstoffen. En dus bereikte Nederland gisteren, op 12 april, zijn Earth Overshoot Day: dat betekent we in een kwart jaar alle grondstoffen en milieuruimte hebben verbruikt waarop we eerlijkheidshalve in 2022 recht hebben.

Doen-alsof (Rik Zakee de Volkskrant 6 april 2022 p. 29):
In de jaren 70 en 80 draaiden de Arabische olieproducenten de kraan dicht. Om het oliegebruik te beperken kwamen er maatregelen als lagere maximum snelheid, autoloze zondagen en accijnsverhoging. Momenteel is
morele verplichting om de geldstroom naar Rusland in te dammen nog veel groter, maar het kabinet verlaagt juist de accijns%, omdat de automobilisten het zo slecht zouden hebben. Schandalig, als je de pijn van de Oekraïense bevolking er tegenover zet. Als je de kosten voor de automobilist wilt drukken is bovendien verlaging van de maximum snelheid effectiever. Minder geld naar Rusland en minder klimaatschade vergen ook accijnzen op brandstoffen voor schepen en vliegtuigen. Wat het kabinet nu doet heeft wel een erg groot doen-alsof-­gehalte.

Profiel Rachel Carson
De zee om ons heen (Jaap Tielbeke De Groene Amsterdammer 31 maart 2022 p. 38-43):
Voor Rachel Carson, een van de grondleggers van het
ecologische denken, confronteerde de onwrikbare oceaan de mens met zijn nietigheid. Misschien zet de verwondering die uit haar boeken spreekt aan tot meer bescheidenheid.
Wat was de oorzaak van deze rampspoed? In het openingshoofdstuk van
Silent Spring (1962) haar klassieker over de schadelijke gevolgen van overmatig pesticidegebruik, geeft Rachel Carson een antwoord dat ook hier toepasbaar is: ‘No witchcraft, no enemy action had silenced the rebirthing of new life in this stricken world. The people had done it themselves.’
In het publiek geheugen is Rachel Carson gearchiveerd in de categorie ‘milieuactivist’, als auteur van een legendarische aanklacht tegen de chemische industrie. Haar zeetrilogie wordt nog weleens over het hoofd gezien. Terwijl die de sleutel bevat tot het ecologisch denken dat haar werk zo baanbrekend maakte. In die boeken staat niet de aanklacht maar de verwondering centraal, en misschien vormt verwondering wel het beste weermiddel tegen hoogmoed. Met zorg ontleedt Carson de levenscyclus waarvan Oceanus zowel het begin- als het eindpunt vormt. Het is een welkome waarschuwing dat de organismen die miljoenen eeuwen geleden aan land zijn gekropen en daar hun evolutie hebben voortgezet voor hun voortbestaan nog altijd afhankelijk zijn van de zee om ons heen.

Een toekomstverwachting (Jan de Boer Civis Mundi Digitaal #105 24 december 2020):
Het jaar 2021 werd gemarkeerd door twee problemen:
de pandemie van Covid-19 en de klimaatopwarming met hun verwoestende gevolgen. Twee problemen die raakvlakken hebben, al veel langer spelen en veroorzaakt worden door totaal onverantwoord menselijk gedrag op een onherbergzame planeet zonder nooduitgang.
Wij hebben met de analyse in de door Dennis Meadows geleide studie
« Grenzen aan de groei » (de Club van Rome,1972) de kans gehad om andere keuzes te maken, maar die kansen hebben wij laten liggen en zijn wij hollend met ons economisch systeem gebaseerd op oneindige economische groei en onbeperkte consumptie in de huidige situatie beland. « To be or not to be », wordt steeds meer een « not to be ». Goede vrienden, kennissen, goede contacten als Dominique Bourg (filosoof/ecoloog universiteit Lausanne), Dennis Meadows (Club van Rome), Nicolas Hulot (oud-minister ecologie Frankrijk) hebben de moed opgegeven of geven in het beste geval (Dominique Bourg) de mensheid nog een beperkt aantal jaren om het tij voor zover en zoveel mogelijk te keren. Maar, zoals ik al zei, zijn te nemen maatregelen daartoe op korte en middellange termijn zo ingrijpend voor een daarvoor totaal economisch en sociaal onvoorbereide wereld, dat men de bevolking daar nooit vrijwillig in mee krijgt, dus… Toch heeft mijn goede vriend Dominique Bourg nog een poging in deze richting gedaan voor het overleven in de loop van deze eeuw met 35 voorstellen van hem en een aantal andere wetenschappers in het boekje « Retour sur Terre » (ook vertaald in het Engels) waarover ik u destijds informeerde.

The Study of Our Home (Andrew Van Gorp Quest 109:2, pg 10-11):
Who is to say what small actions led to the burgeoning environmental movement we see today? After all, long before Rachel Carson walked onto the dewy grass of this cosmic plane, H.P. Blavatsky observed that nothing in this reality is disconnected from any other aspect of it. Her writings ring out along with those of John Muir in his sentiment that “
when we try to pick out anything by itself, we find it hitched to everything else in the Universe.” The ripples of our actions in time here on this beautiful planet can never be truly measured.

Europese boycot van olie en gas uit Rusland is minder schadelijk dan CPB beweert (Sweder van Wijnbergen de Volkskrant 31 maart 2022 p. 27):
Het kabinet hoeft niet zo bang te zijn voor een Europese boycot van olie en gas uit Rusland. De gevolgen zullen namelijk veel minder ernstig zijn dan het Centraal Planbureau suggereert.
Genoeg kolen
En die extra kolen zijn ruim beschikbaar. Australië kan probleemloos meer kolen leveren, terwijl ook China nog genoeg kolen heeft voor een eeuw of drie. Slecht voor het klimaat, ja, maar een acute Rusland-crisis kan ermee worden vermeden. Kolen uit Australië halen is goedkoop: Tata Steel krijgt ze goedkoper vanuit Australië via IJmuiden dan vanuit Rusland dat vijf keer dichterbij ligt, want zeetransport is nu eenmaal goedkoop.

Greenwashing: een pakketje schroot met een dun laagje groen (Ionica Smeets de Volkskrant 25 februari 2022):
Het is kortom wat talloze bedrijven doen:
greenwashing. Bedrijven presenteren zich als veel duurzamer en maatschappelijk betrokkener dan ze zijn. Maar dat is vooral reclame, het is een pakketje schroot met een dun laagje groen. Ze doen een klein duurzaam projectje en blazen dat enorm op, schermen met keurmerken die niets betekenen en roepen in vage termen over hoe goed ze bezig zijn. Teun van de Keuken en consorten trekken al jaren ten strijde tegen dit soort marketing, maar het lijkt alleen maar erger te worden.

De Waterman Files (Ronald Waterman 16 januari 2022 NPO2):
Het principe
'Bouwen met de Natuur' streeft naar een dynamisch evenwicht van de kustlijn door integratie van land in water en water in land met behulp van materialen, krachten en interacties aanwezig in de natuur. Vanuit het principe 'Bouwen met de Natuur' zijn duizenden hectares aangelegd langs de Hollandse kust. In de documentaire komen tal van in het oog springende voorbeelden langs, zoals de Slufterdam, Maasvlakte 2 met haven/industriegebied en nieuwe stranden en natuur, Katwijk met parkeergarage onder nieuwe duinen en IJmuiden met kustversterking inclusief binnenmeer, jachthaven en natuurgebied.
Goede plannen kijken naar de toekomst, maar zijn geworteld in het verleden
Unieke creaties langs onze kust verdienen het om op voort te borduren. De gouden rand van duinen en Noordzeestrand vormt de basis voor verdere ontwikkeling van de Hollandse Deltastad.
Deze synthese geeft een ‘vergezicht’.

Klimaatdenkers (slot) Schrijver Roy Scranton
De eindigheid der dingen (Lisa Doeland De Groene Amsterdammer 9 december 2021 p. 18-21):
Roy Scranton wordt een
onheilsprofeet genoemd, maar volgens hem is pessimisme juist nuttig. Wie ervan uitgaat dat onze wereld geen toekomst heeft, wordt gedwongen om iets te doen aan de onrechtvaardigheid van nu. In 2015 publiceerde hij Learning to Die in the Anthropocene, waarin hij stelt dat leven in het Antropoceen erom vraagt dat we accepteren dat onze beschaving allang ten dode opgeschreven is. Hij borduurt voort op Michel de Montaigne, die stelde dat filosoferen in wezen op niets anders aankomt dan leren om te sterven, en onderzoekt hoe we dat zo goed mogelijk kunnen doen – het is een ethische vraag.
Hij noemt het met de Duitse filosoof Hans Jonas een ‘
ethiek van de verantwoordelijkheid’, die inhoudt dat we een absolute verantwoordelijkheid hebben voor elkaar en voor de wereld, maar dat we die uiteindelijk nooit helemaal kunnen vervullen. Je kunt het nooit helemaal goed doen. En dat is een pijnlijk besef, maar daarom niet minder waar. Het verzet hiertegen zou Freud duiden als een innerlijk verzet tegen rouw. Zoals Freud aan het slot van zijn essay opmerkt: ‘Als de rouw eenmaal achter de rug is, zal blijken dat onze hoge waardering voor onze cultuurgoederen niet heeft geleden onder de ervaring van hun kwetsbaarheid. We zullen alles wat de oorlog heeft verwoest weer opbouwen, misschien op steviger bodem en duurzamer dan tevoren’. Misschien.

Wij zijn de politiek
Ik ben benieuwd wat Daan Roovers van deze houding vindt. In haar boek Wij zijn de politiek schrijft ze namelijk dat politiek iets is voor iederéén. ‘Politiek is veel te belangrijk om aan politici over te laten,’ stelt ze. Er geldt nog steeds voorkomen is beter dan genezen. Feike Sijbesma heeft in theorie gelijk wanneer hij stelt dat het gaat om voorkomen, aanpassen en de schade herstellen (Buitenhof 20 november 2022, NPO1). Maar Twan Huys verwijst ook naar Greta Thunberg, die de praktijk aanhaalt en zegt dat in de laatste 30 jaar van klimaatactie kwamen politici niet verder dan "bla, bla, bla".

Klimaatakkoord kabinet is los zand, dit werkt niet (Klaas van Egmond, Jan Terlouw en Herman Wijffels de Volkskrant 27 juni 2019 p. 21):
Het kabinet moet kiezen voor een uniforme CO2-heffing en het oude milieubeleid achter zich laten.
Alternatief
Zo’n uniforme en eenvoudige heffing voor de uitstoot van kachel en auto, trein en vliegtuig, maar ook voor de energie die nodig is om industriële en landbouwproducten te maken, is het meest rechtvaardig, omdat iedere ton CO2 in de atmosfeer dezelfde uitwerking heeft.
Wanneer de politiek een rechtvaardige en op lange termijn houdbare en uitvoerbare aanpak wil, dan is in onze sterk marktgerichte economie zo’n uniforme heffing de enige juiste aanpak. De markt kan zijn werk doen. Burgers en bedrijven kunnen nog steeds hun eigen afwegingen maken, maar worden financieel gestimuleerd minder fossiele energie te gebruiken. Het is vervolgens aan de politiek om bewust uitzonderingen te maken op deze algemene en principiële regel.
Klimaatbeleid is een vorm van modern duurzaamheidsbeleid en heeft daardoor onvermijdelijk consequenties voor de economische structuur. Het is marktconform en daardoor kosteneffectief, eenvoudig en uitvoerbaar. Het is rechtvaardig en doet recht aan het inzicht dat het klimaatprobleem zich niet met alleen technologie laat oplossen, maar een andere richting van de maatschappelijke ontwikkeling vereist. Met een uniforme, maatschappijbrede heffing is zo’n geleidelijke verandering van richting mogelijk. De enige vraag is of de politiek op dit historische moment tot zo’n verandering van richting bereid is. Dat is geen technische vraag, maar een morele vraag.
Dit interview bevestigt het ‘
We slaapwandelen nog steeds naar de afgrond’ van Greta Thunberg (Magazine 29 oktober 2022, p. 30-36).

De beste lesdag van hun leven (Peter Dieleman Volkskrant 2 februari 2019 Opinie p. 10):
Greta Thunberg, Anuna De Wever en Lilly Platt zijn spijbelende, dansende vlinders voor een schone, blauwe lucht. Jonge (15, 17, 11 jaar) Aletta’s, gezegend met een vol bewustzijn, doorzettingsvermogen en moed. Geen kiesrecht maar met een onverzettelijke wil om te stemmen over een hoger mondiaal belang.
Actievoeren doet pijn (Erich GrotheVolkskrant 2 februari 2019 Opinie p. 10):
Minister Slob
‘biedt geen ruimte’ voor het spijbelen van leerlingen om de klimaatdoelen onder de aandacht te brengen. Dat hoeft hij ook niet te doen, dan is het namelijk geen spijbelen meer. De scholieren doen het gewoon, minister Slob, en dat kan ik nog begrijpen ook. Actievoeren doet soms een beetje pijn. Staken doe je ook niet in je vrije tijd. Voor al die ludieke acties uit de jaren ’60 en ’70 is ook nooit toestemming gevraagd. Dus scholieren: gewoon doen als je dat wil.
Wakker worden (Annemiek van Dongen-Schrage Volkskrant 2 februari 2019 Opinie p. 10):
Ik ben erg geschrokken van de reactie van Arie Slob. In de normale wereld zorgen de grote mensen voor de kleine mensen. De kleine mensen waarschuwen: ‘Hé, word wakker, let op, het gaat zo mis.’ En hoe gaat het dan in een normale wereld?

Grenzen aan de Verantwoordelijkheid (Silvester van Rijckevorsel juni 2018):
Voorwoord
Eindelijk. Dat is het allereerste dat me te binnenschiet bij het schrijven van dit voorwoord, zo nodig voorafgegaan door een luid "hèhè". "Eindelijk" dacht ik ook toen me een paar maanden geleden een idee voor een onderwerp te binnen schoot. Dat het een milieu-ethisch onderwerp moest zijn, dat stond al lang vast. Hoe ik dat in moest vullen, daarvan had ik geen idee. Het daadwerkelijk invullen, het vinden van een onderwerp, voelde vreemdgenoeg als het oprapen van iets dat door mijn vingers was geglipt, maar nog steeds voor mijn voeten lag. Emmanuel Levinas en Hans Jonas, twee filosofen die ik met veel plezier tijdens mijn studie heb gelezen, spreken allebei over verantwoordelijkheid. De laatste zelfs expliciet in verband met de milieuproblematiek. Aldus werd verantwoordelijkheid het onderwerp.

Klimaatdenkers Ecofeministe Vandana Shiva
‘Maar die natuur? Dat zijn wij!’ (Naïm Derball De groene Amsterdammer 2 december 2021 p. 18- 21):\\
De klimaatcrisis is vooral veroorzaakt door machtige, hebzuchtige en gewelddadige mannen. Volgens de Indiase auteur en filosoof Vandana Shiva zijn de vernietiging van de natuur en de marginalisering van vrouwen met elkaar verbonden. Ecofeminisme is een antwoord.
In haar boek
Seeding Freedom Oneness vs. the 1% veegt Shiva ‘miljardair-dictators’ als Bill Gates, Warren Buffet en Mark Zuckerberg flink de mantel uit. Big Tech, Big Pharma en Big Agriculture oefenen volgens haar met hun ongekend grote macht en invloed grote druk uit op de houdbaarheid van de planeet, en sturen zo haar bewoners naar de sociale en ecologische afgrond. ‘Het gaat nog steeds over geld, hebzucht en ongelimiteerd grenzeloze groei. Dát is een probleem van de dominante mannencultuur.’

Het rapport 'E i V' sluit naadloos op het boek Transitiemanagement: sleutel voor een duurzame samenleving van Jan Rotmans aan:
Het creëren van
een duurzame samenleving is van levensbelang voor de huidige en toekomstige generaties. Toch krijgt duurzaamheid van de politiek nog steeds niet de aandacht die zij verdient. Transitiemanagement: sleutel voor een duurzame samenleving biedt daarom een vernieuwende en uitdagende kijk op deze grote maatschappelijke opgave. Onze tegenwoordige samenleving is verre van duurzaam; ondanks het veelgeroemde ‘poldermodel’ zijn we er tot nu toe niet in geslaagd de hardnekkige problemen in sectoren als de landbouw, de gezondheidszorg en de energievoorziening het hoofd te bieden. Meer en meer wordt duidelijk dat een duurzame samenleving een echte cultuuromslag vergt. Via transities – maatschappelijke overgangen die tijd, durf en energie vergen – zullen verouderde maatschappelijke systemen (deels) moeten worden afgebroken om vervolgens opnieuw te worden opgebouwd.

Klimaatconferentie van Glasgow 2021 (Buitenhof 7 november 2021 NPO1):
‘Actie, actie, actie’, zei Rutte bij de klimaattop in Glasgow, maar Nederland haakt toch niet aan bij een plan om te stoppen met investeringen in olie en gas. Ondertussen wordt in Nederland wederom één van de grootste klimaatmarsen ooit verwacht, om de overheid te doen bewegen meer klimaatmaatregelen te treffen. Maar begint een beter klimaat niet bij jezelf, de consument? Hierover in gesprek hoogleraar Transitiekunde en Duurzaamheid Jan Rotmans en journalist bij De Groene Jaap Tielbeke.

Hoe word je een ideale klimaatactivist? (Haro Kraak de Volkskrant 25 oktober 2021 p. 3):
In de aanloop naar de klimaattop in Glasgow kwamen zaterdag in Amsterdam klimaatactivisten-in-spe bijeen voor een ‘bootcamp’. Centrale vraag: wat maakt je een
ideale klimaatactivist?
Dat is een manier van denken die ons sinds de jaren tachtig is opgelegd door de grote bedrijven, legt Noordzij uit. 'Zo proberen ze de schuld te leggen bij het individu. Terwijl zij de grote vervuilers zijn.' Hij kent de verwijten die de klimaatmarskinderen vaak krijgen: o, ze eten een hamburger, ze slurpen energie op Netflix en ze vervoeren zich het hele land door voor demonstraties.
Allemaal afleiding, zegt hij. Een echte activist houdt de ogen op de bal, is de les vandaag. En nog belangrijker: heeft een hele lange adem.

Maak de oceanen schoner, herstellen natuurschade (Patrick van IJzendoorn de Volkskrant 21 oktober 2021 Boeken p. 17):
Het is een van de vele hoopgevende verhalen in
Earthshot – Hoe we onze planeet kunnen redden van Colin Butfield en Jonnie Hughes, twee makers van natuurdocumentaires. In het boek worden manieren getoond om de lucht schoner te maken, de oceanen op te ruimen, de afvalberg sterk te reduceren en de biodiversiteit in stand te houden. De term verwijst naar Moonshot, zoals John F. Kennedy begin jaren zestig de ambitieuze plannen noemde om binnen tien jaar een mens op de maan te zetten.
Onder anderen Sir David Attenborough en prins William hebben aan het boek meegewerkt. Laatstgenoemde gaat in de komende tien jaar vijftig Earthshot-prijzen uitreiken voor beste
initiatieven om de natuurschade te herstellen.

Maak de oceanen schoner, herstellen natuurschade (Patrick van IJzendoorn de Volkskrant 23 oktober 2021 Boeken p. 17):
Het is een van de vele hoopgevende verhalen in
Earthshot - Hoe we onze planeet kunnen redden Colin Butfield, Jonnie Hughes, twee makers van natuurdocumentaires. In het boek worden manieren getoond om de lucht schoner te maken, de oceanen op te ruimen, de afvalberg sterk te reduceren en de biodiversiteit in stand te houden. De term verwijst naar Moonshot, zoals John F. Kennedy begin jaren zestig de ambitieuze plannen noemde om binnen tien jaar een mens op de maan te zetten.
Onder anderen Sir David Attenborough en prins William hebben aan het boek meegewerkt. Laatstgenoemde gaat in de komende tien jaar vijftig Earthshot-prijzen uitreiken voor beste
initiatieven om de natuurschade te herstellen.

De in hoofdstuk 4 De positieve parameters van transformatie van het boek het CHAOSPUNT besproken transformaties Mythos, Theos, Logos en Holos (p. 66/76) reiken een oplossing aan. Deze transformaties correleren met de vier yuga’s. Om de evolutie van de mensheid op aarde een stapje verder te brengen draait het om een 'Individueel + Collectief' leerproces.

Orhan Pamuk mist de verloren poel van de vakanties in zijn jeugd (Orhan Pamuk de Volkskrant 25 oktober 2021 p. 20):
Waar de Turkse schrijver als jochie allerlei zeediertjes bestudeerde, maakt
‘zeesnot’ nu alles dood. Overbevolking en industrieën maakten een eind aan de idyllische wereld van de Zee van Marmara.
In 1967 is mijn poel gedempt en verscheen er op die plek een betonnen steiger, zodat de mensen die hun zomervakantie doorbrachten in de nabijgelegen flats een plek hadden om te zonnebaden. In juni 2021 verscheen er een mysterieuze, walgelijke, glanzende laag op het water van de Zee van Marmara, door de plaatselijke bevolking aangeduid als
‘zeesnot’. De openbare stranden van Istanbul en van de hele regio Marmara – die elk ooit een bijzondere wereld op zichzelf hadden gevormd, een beetje zoals in oude bioscopen – werden allemaal gesloten. De zeekomkommers en minuscule garnaaltjes waren al eerder verdwenen.

De grootste vervuilers van Europa
Hoe groen kan beton zijn? (Luuk Sengers en Evert de Vos De Groene Amsterdammer 3 juni 2021 p. 20-24):
Driekwart van de broeikasgassen van de industrie in Europa wordt uitgestoten door slechts
honderd bedrijven. En die vervuilende giganten – staal en cement voorop – verdienden royaal aan emissierechten. Ondertussen krijgen bedrijven die wél duurzame oplossingen aanbieden geen poot aan de grond.

‘Burgers betalen voor energietransitie, grootverbruikers relatief veel minder’ (Bard van de Weijer Volkskrant 13 juli 2021 p. 10):
De kosten die de overheid in rekening brengt voor het uitstoten van CO2 zijn
ongelijk verdeeld over de samenleving. De burgers en kleine bedrijven betalen relatief veel, terwijl de zware industrie veel minder, en de landbouw en luchtvaart nagenoeg niets kwijt zijn aan de door hen veroorzaakte klimaatschade.

‘Veel innovaties komen juist door publiek geld tot stand’ (Peter de Waard inteviewt Wouter Bos Volkskrant 1 juni 2021 p. 18-19):
De voormalig minister en politiek leider van de PvdA is sinds 1 januari vorig jaar ceo van Invest.NL, een instelling die met publiek geld
innovatieve bedrijven moet financieren die zich bezighouden met de energietransitie en circulaire economie. Dinsdag publiceert het zijn eerste jaarverslag. Het lijkt een rustige baan, vergeleken met de hectiek in Den Haag.
Heeft u een concreet voorbeeld van zo’n bedrijf dat op de markt geen financiering kon krijgen?
‘Protix, een innovatief Brabants bedrijf dat een andere productie van dierlijke eiwitten nastreeft. In plaats van de zee leegvissen om dieren op het land te voederen, worden de eiwitten gemaakt in een enorme larvenkwekerij. Dat is goed voor de biodiversiteit en de CO2-reductie. Maar het is een heel nieuwe technologie en je bent niet de enige die het probeert. Direct is er in China iemand die hetzelfde doet en een enorme voorsprong blijkt te hebben.

Dit zijn de betere revoluties. Minder vee, meer bos. Minder koeien, meer bloemen (Asha ten Broeke Volkskrant 5 maart 2021 p. 29):
Milieudefensie kwam, attent, met een rapport. Onze natuur staat er slecht voor en onze CO2-uitstoot daalt te traag. De energievoorziening bestaat nog steeds voor zo’n 90 procent uit kolen, aardgas en aardolie – net als tien jaar geleden.
Slechts 3 procent van de belastingen wordt gehaald bij vervuilers – net als tien jaar geleden.
Dit jaar staan er twee grote conventies gepland: over biodiversiteit in Kunming en een klimaattop in Glasgow. Daar moet het roer om, van het Grote Plunderen naar het Grote Herstel. Niet alleen moeten we nu écht-echt onze CO2-uitstoot fors terugdringen en bestaande natuur beschermen, maar, zo schrijft Graham Lawton in de New Scientist, we moeten verder gaan en op grote schaal natuur maken.

Onderzoek Twintig jaar klimaatdebat ‘We hadden dit eerder serieuzer moeten nemen’ (Sal Hagen, Jaap Tielbeke en Coen van de Ven De Groene Amsterdammer 4 februari 2021 p. 20-25):
Een reconstructie van twintig jaar klimaatverslaggeving in Nederlandse kranten leert:
journalisten slaagden er maar lastig in om de urgentie te vertalen naar het grote publiek. Twijfel bleef rondzingen lang nadat die al uit de wetenschap verdwenen was.
Inmiddels gaan alle stukken over klimaat of corona eerst langs de wetenschapsredactie. Maar het blijft lastig, zegt Keulemans:
‘Je moet oppassen dat je niet gaat censureren.’
Vooral Maarten Keulemans zucht diep. Na een jaar van onvermoeibaar verslag doen over corona staart hij naar ons grafiekje dat laat zien hoe de aandacht voor het klimaat is weggevaagd. ‘Ik zou het geen afgang willen noemen’, zegt hij aarzelend. ‘Maar dit verdient geen schoonheidsprijs. Wij als journalisten willen boven de materie staan, de grote lijnen zien. Het is begrijpelijk dat dit is gebeurd, maar het geeft mij wel een ongemakkelijk gevoel: nu is het net alsof er een jaar niets is gebeurd met het klimaat en dat is absoluut niet waar.’

Wil er iemand nog een kekke nieuwe dijk kopen? (Asha ten Broeke Volkskrant 5 februari 2021 p. 29):
In dat licht is het bijna cynisch dat premier Rutte de wereldleiders op de adaptatietop voorhield dat er dik te verdienen is aan klimaataanpassingen; een investering van 1,8 biljoen dollar kan in tien jaar meer dan 7 biljoen kan opleveren, spiegelde hij voor. Dit zit me dwars. Natuurlijk is aanpassing ook nodig; we hebben zelfs de morele plicht zulks voor armere landen te betalen, want zij hebben dit probleem niet veroorzaakt.

Mens en planeet zijn slecht af met de consumptie van zoveel dierlijk voedsel (Marcia Luyten Volkskrant 3 februari 2021 p. 29):
De grootste langlopende voedselgerelateerde crisis is dan nog onbenoemd. Wereldwijd is driekwart van alle landbouwgrond in gebruik voor veehouderij. Maar dieren zijn inefficiënte voedselproducenten: vlees, zuivel, ei en vis leveren maar 18 procent van alle gebruikte calorieën. Een kwart van onze zoetwaterconsumptie gaat naar de productie van diervoer.
De cijferlawine in de Netflix-documentaire
The Gamechangers uit 2018 dendert nog even door, maar het punt is gemaakt: mens en planeet zijn slecht af met de consumptie van zoveel dierlijk voedsel.

We moeten ons aanpassen aan de klimaatcrisis, maar wie betaalt dat? (Ben van Raaij Volkskrant 25 januari 2021 p. 15-17):
Klimaatbeleid draait vooral om de vraag hoe we de opwarming van de aarde tegengaan. Veel minder om de vraag hoe we ons aanpassen aan de opwarming die er al is. En wie dat moet betalen. Daarover gaat de eerste wereldtop over klimaatadaptatie waarvan Nederland maandag gastheer is. En waar we meteen onze waterbouwkundige kennis in het zonnetje kunnen zetten.
Een snelle omslag is noodzakelijk, waarschuwde VN-topman António Guterres in december. ‘De race naar klimaatweerbaarheid is even cruciaal als de race naar nul uitstoot.’
We moeten dus evenveel geld steken in adaptatie als in mitigatie . Als we dit niet snel doen, lopen we straks tegen astronomische kosten aan, stelde het VN-milieubureau (UNEP) onlangs.

De toekomst als stortplaats (Laura de Jong interviewt Roman Krznaric de Volkskrant, 2 januari 2021, Boeken p. 12-14):
Toekomstige generaties zouden een stem moeten krijgen bij de politieke beslissingen van nu, bepleit politicoloog Roman Krznaric in zijn alarmerende boek De goede voorouderblack%. Hoe ziet hij dat voor zich?
Hoe vinden jullie een balans tussen
je kinderen een gelukkige jeugd te geven en tegelijkertijd uw zorgen over de toekomst te delen?
Het gaat erom een discussie met hen te hebben die over feiten gaat maar ook over hoop: je bent niet alleen, dit is een collectief gebeuren en sociale strijd is altijd zo geweest.’

Bert Wagendorp blikt terug en vooruit (Volkskrant 31 december 2020 p. 6-7):
Een raar jaar, een naar jaar, zeker, dat was 2020. Maar vooral was het een kanteljaar, waarin ontwikkelingen in gang zijn gezet die na het virus niet plotseling zullen stoppen. Bert Wagendorp blikt terug en vooruit.\\
‘We moeten de toekomst overleven’, schreef filosoof Toby Ord van het Future of Humanity Institute van de Universiteit van Oxford in The Economist. ‘Dit is een zeldzame kans om van koers te veranderen.’ Ord schreef er wel bij dat de dankzij corona ontwikkelde ‘maatschappelijke antistoffen’ snel weer zullen verdwijnen en dat we er nú gebruik van moeten maken.
Minister Wopke Hoekstra omschreef in september de coronacrisis als een ‘zwarte zwaan’: een onverwachte gebeurtenis met een grote economische en maatschappelijke impact. Hij verwees daarmee naar het boek
De zwarte zwaan. De impact van het hoogst onwaarschijnlijke van de Libanees-Amerikaanse filosoof Nassim Nicolas Taleb. Op dat onverwachte moeten we ons voorbereiden, schrijft Taleb. Wat natuurlijk niet meevalt, met onverwachte gebeurtenissen.
Als de
coronacrisis ons bewuster en alerter heeft gemaakt voor wat ons onverwacht kan overkomen, dan heeft het ellendige virus ons toch een dienst bewezen. Dan kan 2021 net zo’n bijzonder jaar worden als 2020 was, maar dan in omgekeerde zin: een jaar van hoop en vernieuwing; en van het besef van onze fragiliteit, een besef dat kan bijdragen aan onze kracht.

Christian Felber Ware winst gemene-goed-economie als wegwijzer
De kapitalistische markteconomie negeert de ecologische grenzen van onze planeet, splijt samenlevingen en slaagt er niet in basisbehoeften te vervullen. Meer en meer mensen zoeken een andere economie, die sociaal, ecologisch, rechtvaardig en democratisch is. Ze komen dan vaak uit bij de Oostenrijker Christian Felber. Hij keert de economische wegwijzers radicaal om en reikt met zijn Gemene-Goed-Economie een doordacht alternatief economisch systeem aan, dat op alle essentiële punten in overeenstemming is met onze menselijke basiswaarden. Wereldwijd vindt hij weerklank.

Donald Trump, de koning van de wegwerpwinst (Koen Haegens Volkskrant 5 november 2020 p. 27):
‘Dezelfde blinde roofgier, die in het ene geval de aarde uitputte, had in de andere de levenskracht van de natie aan de wortel aangetast’, noteerde ene Karl Marx.
Het alternatief kent inmiddels iedereen: de
circulaire economie. In die maatschappij zonder afval is alles gericht op hergebruik. Circulaire matrassen, kringlooplandbouw en hergebruikt frituurvet zijn allang geen linkse hobby’s meer. De overheid wil dat Nederland in 2050 zo ver is. Wie te veel onder ceo’s en bankiers verkeert, gaat denken dat de circulaire droom nu al werkelijkheid is.
Helaas blijft
wegwerpwinst maken voorlopig veel makkelijker. De koning van die eenmalige baten heet Donald Trump. Van zijn belastingverlaging die vooral ten goede kwam aan de rijken, tot de energiebedrijven die ruim baan kregen om in kwetsbare natuurgebieden te boren, hakken en pompen als nooit tevoren.
Gelukkig loopt, als de planeet opgebruikt en opgewarmd raakt, het tijdperk van het extractivisme vanzelf op zijn einde. Nu maar afwachten of er dan nog genoeg mensen zijn om deze historische mijlpaal te vieren.

De roofbouw op onze planeet heeft een nieuw tijdperk betreden: het hyper-extractivisme. In de eeuwige strijd om de winsten schakelen de grootste multinationals een versnelling hoger. Wat dat betekent voor de mens en natuur is voor de happy few bijzaak.
Oh, de
happy few vermaken zich opperbest. Een Amerikaanse avonturier liet onlangs de Utopia IV te water. Hij dokte 53 miljoen euro en dobbert nu met zijn superjacht over de oceanen, zodat hij niet in de bewoonde wereld hoeft te zijn, waar de mensen buiten of in portieken slapen en urineren in een hoek van het station.

Verkeerd evenement (Sander van Walsum Volkskrant 27 februari 2020 p. 21):
Een natuurgebied is een natuurgebied. Totdat de Formule 1 terugkeert naar Zandvoort.
In Zandvoort wordt in de nadagen van het tijdperk van fossiele brandstoffen de hoogmis op de auto met verbrandingsmotor gecelebreerd. En daar moet gedurende drie dagen alles in de wijde omtrek voor wijken. Het is het verkeerde evenement op de verkeerde plaats op het verkeerde moment.

Europese bedrijven halen klimaatdoelen Parijs niet (Gerard Reijn Volkskrant 25 februari 2020 p. 8):
De grote concerns in Europa trokken vorig jaar 124 miljard euro uit voor investeringen in het verminderen van hun uitstoot van broeikasgassen. Daarvan ging 65 miljard euro naar onderzoek, en 59 miljard naar investeringen in machines, productie en infrastructuur.
CDP stelt dat dat bedrag, hoewel heel groot, volstrekt te klein is: om de doelen van het klimaatakkoord van Parijs te halen, zouden deze investeringen dubbel zo hoog moeten zijn. Om in 2050 de uitstoot terug te brengen tot nul, zouden de klimaatinvesteringen 25 procent moeten uitmaken van de totale investeringen.

Erfgoed opslaan voor het nageslacht Diepgevroren nalatenschap (Sanne Bloemink De Groene Amsterdammer 19 december 2019 p. 36-39):
Mede door de klimaatcrisis moeten we er rekening mee houden dat de mens uitsterft. Maar wat laten we achter? Hoe laten we onze opvolgers zien wat voor ons waarde had? Eén antwoord ligt verscholen in de permafrost van Spitsbergen.
Bij een project met de naam Earth Archive werken onderzoekers aan gedetailleerde, laser gescande kaarten van al het land op aarde om hiermee, naar eigen zeggen, ‘de culturele, ecologische en geologische schatten van de aarde vast te leggen voor het nageslacht’. De hoogleraar die het project leidt, Chris Fisher, zei hierover onlangs in The Guardian: ‘We hebben echt een tijdslimiet om al deze dingen op te slaan, voordat de aarde fundamenteel verandert.’
Nadenken over onze nalatenschap is niet meer dan het nadenken over ons leven in het hier en nu. Zoals geologe Bjornerud schrijft: ‘De grote massa-extincties vernietigen alle vormen van verbeelding dat wij een triomfantelijke culminatie zouden zijn van 3,5 miljard jaar evolutie. Het leven is eindeloos inventief, altijd aan het knutselen en experimenteren, maar niet met enige vorm van vooruitgangsgedachte.’ Het is wellicht een beangstigend idee, maar niemand heeft ooit gezegd dat de dood een makkie is. Toch is nadenken over ons eigen uitsterven als mensen van belang, omdat het ons inzicht kan verschaffen in onze huidige techno-wetenschappelijke ideologie en de gevolgen daarvan voor de vormgeving van de aarde.

Klimaatmodellen blijken al vijftig jaar te kloppen (Maarten Keulemens Volkskrant 9 december 2019 p. 2):
De opwarming van de aarde heeft tot dusver precies uitgepakt zoals de eerste IPCC-modellen in de jaren tachtig en negentig al voorzagen. Dat blijkt uit een nieuwe analyse in vakblad Geophysical Research Letters.

Met orkaan Dorian kwam ook de twijfel (Michael Persson Volkskrant 9 december 2019 p. 10-11):
De VS zijn de grote afwezige op de klimaattop in Madrid die vandaag zijn beslissende week ingaat. Toch worden ook bewoners in eigen land zwaar getroffen door klimaatverandering. Op het eiland Ocracoke waande men zich veilig. Toen kwam orkaan Dorian.

Pas eind januari komt er genoeg regen om het vuur te temmen
Australische branden niet meer te blussen (Marije Vlaskamp Volkskrant 9 december 2019 p. 14):
Op 60 kilometer van de Australische stad Sydney woedt een onblusbare megabrand. Dat komt doordat meerdere bosbranden, die al weken niet willen doven, zijn samengesmolten tot een onafzienbare vlammenzee.
In het ergste geval veroorzaken dit soort
mega-branden zelf een storm. Dat verschijnsel heet pyrocumulonimbus: een vuurstorm. Door de energie die vrijkomt als een brand snel om zich heen grijpt, ontstaat een mini-weersysteem in de rookkolom boven de brand. Dat lijkt op een zware onweersbui, maar dan meestal zonder neerslag. Door zo'n vuurstorm verspreiden de vlammen zich alleen maar sneller.

Gemeenschappelijke vijand (Albert Kort Volkskrant 6 december 2019 p. 25):
Geen wonder dat er al decennia lang problemen tussen de lidstaten van de Navo bestaan. De oorzaak hiervan ligt voor de hand. Sinds 1989 ontbreekt het aan een gemeenschappelijke vijand. In 1949 opgericht om een blok te vormen tegen de agressie van de Sovjet Unie, verloor de verdedigingsorganisatie haar bestaansrecht. In tegenstelling tot het Warschaupact werd de Navo niet opgeheven, maar bleef bestaan, voortdurend op zoek naar nieuwe vijanden. Die zijn er te kust en te keur, maar de lidstaten zijn verdeeld over wie. Misschien wordt het tijd dat de Navo naar een nieuwe gemeenschappelijke vijand omkijkt. Wat te denken van een gemeenschappelijk front tegen de klimaatverslechtering die ons allen bedreigt?

Opwarming aarde is goed nieuws voor poёzie (Lotte Jensen de Volkskrant 4 december 2019, p. 23):
De smeltende ijskappen zijn een zegen voor de Nederlandse poëzie. Tot dat klimatologische inzicht kwam ik op een warme novembermiddag. Opgetogen reisde ik af naar het Zuid-Hollandse Rijswijk om een letterkundig feestje te vieren. Precies tweehonderd jaar geleden, in 1819, publiceerde Hendrik Tollens een gedicht dat hem eeuwige roem zou bezorgen: De overwintering der Hollanders op Nova Zembla in 1596 en 1597.
De aarde warmt op. En hoe paradoxaal ook, dat is goed nieuws voor de Nederlandse letterkunde.

'Nova Zembla' was een uitgekiende onderneming (Rik Nijland Volkskrant 13 april 2005):
In het boek Into the Ice Sea wordt afgerekend met het beeld dat de dichter Tollens opriep van het verblijf in het Behouden Huys: een bemanning die onder benarde omstandigheden angstig de poolnacht in tuurde, en die het aan Gods goedertierenheid te danken had dat ze het vege lijf redde.
In werkelijkheid was het Behouden Huys riant ingericht met linnengoed, prenten van Renaissance kunstwerken, Venetiaanse kaarsenstandaards en een gotische klok. Volgens Zeeberg was de overleving verder een gevolg van praktisch vernuft en een goede voorbereiding.
Volgens Zeeberg was Barentsz een man van zijn tijd, een cartograaf die zich uitsluitend baseerde op empirische waarnemingen. De Renaissance had reeds stevig voet aan de grond gekregen in de Republiek der Verenigde Nederlanden. In eerste aanleg was de reis van Barentsz bedoeld om een nieuwe scheepvaartroute naar Azië te ontdekken, maar ook wetenschappelijke nieuwsgierigheid speelde een rol, aldus de auteur. Dat blijkt uit de twee verslagen over de reis, van Gerrit de Veer en Jan Huygen van Linschoten. De Veer beschreef als eerste poolluchtspiegelingen; Linschoten noteerde het aanspoelen van boomstammen uit Siberië en het moment van bevriezing van de noordoostelijke doorvaart. 'Dat is nu nog een bron van informatie voor ons onderzoek aan klimaat en zeestromingen.'

‘Een objectieve wetenschaper bestaat niet’ (Maarten Keuleman interviewt Heleen de Coninck Volkskrant Magazine 30 november 2019 p. 12-18):
Natuurlijk, zegt klimaatwetenschapper Heleen de Coninck: een beter klimaat begint bij jezelf, maar nog veel meer bij het systeem waarin we met zijn allen meehobbelen. En we hebben haast om er iets aan te doen. ‘Ik dacht echt van: woooh. De opwarming is veel erger dan ik had gedacht.’
Hoe moet het volgens jou dan wel? ‘Het lukt alleen als de overgang van iederéén is. Daarom is het ook een systeemverandering. Het gaat niet als je op dezelfde manier blijft denken over hoe je steden inricht, hoe je infrastructuur inricht, hoe centrale banken omgaan met investeringen. En misschien ook wel: waar je gelukkig van wordt. Denk aan hoe het roken is aangepakt: in een paar decennia ben je een paria geworden als je nog rookt. Niet door het opgeheven vingertje, maar doordat we het roken met heel veel maatregelen tegelijk steeds verder hebben uitgebannen.
‘Je ziet er ook tekenen van bij het verminderen van de vleesconsumptie. Ik hoor het om me heen. Het groeit zo sterk, met die vleesvervangers.
De systeemverandering begint te gebeuren nu ook de grote merken vleesvervangers aanbieden. Dan kun je een vliegwieleffect krijgen, want de grote spelers hebben nu ook belang bij vleesvervangers. Ze gaan innoveren en worden er beter in. Investeerders steken hun geld liever in een sector die groeit dan in een die krimpt. Zo gaat de '''innovatie'" naar de goede dingen, in plaats van naar zaken die de bestaande structuren bevestigen en leiden tot meer broeikasgasuitstoot.’

Minder vervuilen? Zo makkelijk kan het zijn (Maarten Meester Volkskrant 2 november 2019 Opinie p. 20-21):
Tien jaar kostte het schrijver en filosoof Maarten Meester om zijn ecologische voetafdruk terug te brengen tot een aanvaardbaar niveau. Hij legt uit hoe u het in een paar maanden kan doen.
4. Geniet van het goede leven
Wat je voor het milieu doet, doe je altijd ook voor jezelf. Je staat daar niet boven of buiten maar bent daar onlosmakelijk mee verbonden – denk alleen al aan de zuurstof die je ademt, aan de kilo aan ‘vreemde’ organismen in je lichaam die deels meehelpen jou in goede conditie te houden.

‘Het kan zijn dat mensen in de partij denken: het moet anders’ (Ariejan Korteweg interviewt Esther Ouwehand Volkskrant 2 november 2019 p. 6-7):
Heeft u uw ouders kunnen overtuigen om minder vlees te eten?
‘Dat was een soort van kansloos. Dan zei ik: weet je wel hoeveel varkens er zijn in Nederland? Mijn vader antwoordde dan: Als we ze niet opeten, zijn het er nog veel meer. Ach, als je 25 jaar vegetariër bent, heb je al die grappen wel gehoord.
‘We denken nog steeds in termen van dienstbaarheid als het over de natuur gaat: dat we bossen moeten laten staan omdat die zuurstof produceren. Terwijl we onze leefomgeving fundamenteler moeten beschermen. De natuur zal zich wel aanpassen aan de klimaatverandering en de crisis in biodiversiteit, maar het is de vraag of de mens dat ook kan. Burgerlijke ongehoorzaamheid zoals die van de klimaatdemonstranten van Extinction Rebellion gaat heel groot worden.’
Ga je met de bezetting van een boerenbedrijf een grens over? Of heiligt het doel alle middelen?
‘Het protest moet altijd vreedzaam zijn. Of stalbezettingen mogen, is aan de rechter. Film je in een stal, dan overtreed je een regel. Maar een Duitse rechter oordeelde onlangs na zo’n actie:
jullie hebben misstanden getoond die in een democratische rechtsstaat zichtbaar moeten worden gemaakt. Die kwam tot vrijspraak.
Extinction Rebellion viel samen met boerenprotesten. Dan zie je het verschil in de mate waarin de rechtsorde wordt bewaakt. Extinction Rebellion kreeg 380 euro boete per persoon. Terwijl de boeren hun zin kregen, zonder boete. Boeren worden nu geraakt, dat krijgt heel veel aandacht. Extinction Rebellion gaat over ons aller toekomst, de lange termijn heeft het altijd moeilijker.’

Strijd mét, niet tegen elkaar (Emy Koopman Volkskrant 28 september 2019 Opinie p. 20-21):
Een klimaatactivist die vliegt zal al snel worden weggehoond. Maar zulke verwijten zijn niet nuttig, betoogt schrijver Emy Koopman. Niemands gedrag is consequent, maar voor iedereen is de klimaatcrisis een gevaar.
De principiële keuzen van anderen zijn moeilijk te verdragen, omdat we weten dat ze beter bezig zijn dan wij.
Dat maakt ons automatisch slechter. Je weet dat die ander iets doet wat jij eigenlijk ook zou moeten doen, maar dat je daarvoor iets zou moeten opgeven wat je niet wilt opgeven. Je zoekt uitvluchten om niets te veranderen, van de redenering dat individueel gedrag toch niet uitmaakt tot de inconsequenties van de zogenaamde idealist zelf, maar uiteindelijk komt het neer op je eigen gemakzucht. De meeste ‘waarom-ben-je-vegetariër?’-gesprekken eindigen met de andere partij die zegt ‘ja, maar ik vind vlees gewoon lekker’. Ik vind melkvervangers niet lekker.
Dit
mechanisme verklaart de afkeer van klimaatactivisten en de logica achter de neiging hen onderuit te halen. Alleen: er is een wezenlijk verschil tussen strijden tegen de bio-industrie en strijden tegen klimaatverandering. De bio-industrie is vreselijk voor de dieren, klimaatverandering is vreselijk voor de mensheid.
Naomi Klein heeft een punt:
met alleen wat meer afvalscheiding en treinvakanties gaat de mensheid dit gevecht niet winnen. Om ‘duurzaamheid’ te veranderen van een lifestyledingetje voor bevoorrechten in iets vanzelfsprekends dat ook daadwerkelijk zoden aan de dijk zet, zijn drastische maatregelen van bovenaf nodig, zoals het stoppen van subsidies voor producenten van fossiele brandstoffen en het creëren van voldoende ‘schone’ banen.
Dit is wat we tieners aandoen door zelf geen verantwoordelijkheid te nemen (
#howdareyou). We wisten het niet, konden we eerder nog zeggen. Nu niet meer. Dat is waar journalisten en twitteraars aan zouden moeten denken, de volgende keer dat ze een klimaatactivist hypocrisie verwijten: wat is uw eigen medeplichtigheid aan deze gedeelde misdaad, en wat bent u bereid op te offeren?

Stikstofadvies laat alleen nog harde keuzes toe (Yvonne Hofs Volkskrant 26 september 2019 p. 1):
De stelselmatige overschrijding van de Nederlandse stikstofuitstoot dwingt het kabinet tot maatregelen die tot voor kort politiek ondenkbaar waren. Verlaging van de maximumsnelheid op de snelwegen en een forse sanering van de veehouderij lijken plots onontkoombare keuzes, nu ook de regeringspartijen de noodzaak van 'noodmaatregelen' omarmen.
Achterhoedegevecht (Sheila Sitalsing p. 2):
Nu mag het niet meer, van een adviescommissie onder leiding van Johan Remkes, ook een liberaal. Vanwege het stikstof.
Langzamer rijden is een snelle oplossing, schrijft hij, in een rapport waarin hij ook schrijft dat hij pertinent weigert om geitenpaadjes uit te zetten voor de regering zodat ze zich onder de stikstofregels uit kan wringen.
Op tv zag ik een meneer van de ANWB zich druk maken over deze aanslag op onze manier van leven. We moeten gewoon heel snel massaal elektrisch gaan rijden, dan is deze malligheid niet nodig, legde hij uit. Zo ziet een achterhoedegevecht eruit.
‘Dit probleem verdraagt geen pappen en nathouden’ (Yvonne Hofs en Marcel van Lieshout interviewen Johan Remkes p. 4):
Na Ed Nijpels, voorzitter van het Klimaatberaad, springt nu een tweede prominente VVD’er op de bres voor het milieu. Oud-minister Johan Remkes (68) maant zijn partijgenoten in het kabinet de 130 kilometer-bordjes langs de snelwegen maar weer te verwijderen.
Economische belangen kunnen niet meer altijd prevaleren boven natuurbescherming, vindt de voorzitter van het Adviescollege Stikstofproblematiek.

Wouter van Dieren. Groene visionair ‘De industrie opvoeden, dat is mijn taak’ (Zoran Bogdanović De Groene Amsterdammer van 26 september 2019 p. 34-39):
Deze week komen bedrijven, overheid en milieuclubs weer samen op het jaarlijkse Springtij Festival op Terschelling. Een bedenksel van Wouter van Dieren, oervader van de Nederlandse milieubeweging.
Duurzaamheid doe je mét de industrie, vindt hij, en wordt door sommigen daarom ‘groene glibberaar’ genoemd.
De milieuclubs zorgden voor bewustwording, hij realiseerde resultaten bij bedrijven.’ Hoe hij dat voor elkaar krijgt? ‘Door zijn tegendraadse optreden en durf om problemen aan te pakken hoewel iedereen zegt: dat kan toch niet? Wouter sluit zich nergens bij aan. Hij trekt zijn eigen plan.’ 25 jaar geleden zit Van Dieren aan zijn eikenhouten tafel op Terschelling als VPRO-verslaggever John de Zwart vraagt wat hij van Shell vindt, toen klant van IMSA. ‘Ontzettend aardige mensen en een klotebedrijf.’ Shell moet volgens hem geen olie- maar een energiebedrijf zijn. Maar overschakelen op zonne-, wind- en waterstofenergie zit er niet in. De fossiele reus laat zich niet opvoeden.
Nu zit hij aan dezelfde tafel en
Shell luistert nog steeds niet. Toch blijft Van Dieren ervan overtuigd: onderhandelingen zijn de beste manier om de industrie te laten meebuigen.
It’s the system, stupid. We moeten het stap voor stap aanpakken. Van nul investeringen in duurzaam in 1970 zijn we naar 30.700 miljard gegaan in 2018. Pas 39 jaar geleden stond er één windturbine op aarde. Het is een proces van evolutie, emancipatie, onderhandelen, denken en ondernemen. Er zijn geen andere middelen.’

Naomi Klein over de Green New Deal ‘Wat willen we eigenlijk?’ (De Groene Amsterdammer van 19 september 2019 p. 22-27):
Honderdduizenden jongeren die in klimaatmarsen de straat op gingen, daar leefde Naomi Klein van op. Tegelijkertijd is de Canadese journaliste/activiste bezorgder dan ooit.
In haar nieuwe boek On Fire: The (Burning) Case for a Green New Deal balanceert Naomi Klein tussen hoop en vrees.
Het boek bevat essays die u in het verleden heeft geschreven. Heeft u nergens uw mening over veranderd?
‘Terugkijkend heb ik onderschat wat voor uitdaging de klimaatverandering voor links met zich meebrengt. Natuurlijk daagt de klimaatcrisis ook het rechtse wereldbeeld uit en bieden de middenpartijen geen oplossing omdat ze nooit iets gróóts willen doen, en altijd het compromis zoeken. Links heeft zich echter altijd vooral bekommerd om de eerlijke verdeling van de rijkdom, maar hield er geen rekening mee dat de aarde grenzen stelt aan de consumptie.’

Help het klimaat met zelfreflectie (Maarten Keulemans interviewt Jonathan Safran Volkskrant 14 september 2019 Boeken & Wetenschap p. 1, 4-7):
Jonathan Safran Foer ging voor zijn nieuwe boek
Het klimaat zijn wij De wereld redden begint bij het ontbijt met zichzelf in gesprek over het klimaat en roept u op dat ook te doen. Een suggestie heeft hij ook: eet niets dierlijks bij ontbijt en lunch.
Waarom?
‘Ik geloof oprecht dat als iedereen op de een of andere manier zo’n pauze neemt, we het klimaatprobleem kunnen oplossen. Ik denk niet dat we nieuwe normen en waarden nodig hebben, of nog meer informatie over klimaatverandering. Wat we nodig hebben, is zelfreflectie. Dat we, als we onze vakantie plannen of beslissen wat we gaan eten, even stilstaan en het gesprek met onszelf aangaan. Bewust, alsof we het opschrijven in een boek.’
Intussen zit u hier en spreek ik u niet over Skype. Ik heb het even nagezocht: een retourtje New York - Amsterdam heeft dezelfde uitstoot als een jaar lang gematigd vlees eten.
Een van de kernpunten van mijn boek is: onderzoek waar je eigen grenzen liggen, en wees daar eerlijk over. Er zit enorme kracht in de symboliek van het niet-vliegen. Maar mijn grens is: ik ga niet helemaal stoppen met vliegen. Ik vlieg beroepshalve, vanwege mijn boeken. En als ik het doe, is het om deze discussie zo breed mogelijk internationaal te verspreiden. Tegelijk heb ik pas besloten dat we deze winter niet op vliegvakantie gaan, maar dat we de trein nemen naar een van de vele fantastische bestemmingen die je in de VS kunt bezoeken.’

'Soberheid gaat het klimaat niet redden (Maarten Boudry Volkskrant 14 september 2019 Opinie p. 20-21):
De mens waant zich heer en meester van de schepping en heeft door die hoogmoed milieu en klimaat verpest, menen activisten. Maarten Boudry is het daar niet mee eens. De oplossing ligt juist in hoogwaardige technologie.
De wortel van ons klimaatprobleem, schrijft paus Franciscus in zijn groene encycliek Laudato Si’, is menselijke hoogmoed: ‘Het misbruik van de schepping begint wanneer we niet langer een hogere instantie dan onszelf erkennen, wanneer we alleen onszelf zien.’
Een veel krachtdadiger remedie voor het klimaatprobleem is
kernenergie, zoals Joshua Goldstein onlangs betoogde in de Volkskrant. Kerncentrales produceren enorme hoeveelheden energie op een minuscuul oppervlak, en stoten geen gram CO2 uit. De focus op emissiereducties en versobering leidt vooral tot tijdverlies en gerommel in de marge. Het beste wat wij kunnen doen, als kleine en welvarende landen, is voluit de kaart trekken van technologische innovatie. Wij moeten oplossingen ontwikkelen die de transitie naar een koolstofvrije energie vlotter en goedkoper maken voor iedereen.

Klimaatakkoord ontbeert verhaal Lars Moratis en Frans Melissen Volkskrant 4 juli 2019 p. 22):
Het is minstens zo interessant en belangrijk om te kijken wat er niet in het Klimaatakkoord staat.
Geen verhaal
Ten eerste ontbreekt een narratief in het Klimaatakkoord. Het is vooral een arrangement van doelstellingen en maatregelen. Op zijn best biedt het een gestage routekaart voor de ontwikkeling naar een CO2-neutrale economie, maar een enthousiasmerende visie of een verleidelijk perspectief op een duurzame toekomst ontbreekt. Er hoeft overigens niet één verhaal te zijn, het kunnen er meerdere zijn, binnen een overkoepelend narratief. Want verbeelding is cruciaal in zo’n transitie, om mensen, politieke stromingen en ideologische opvattingen te verbinden. Misschien is dit eigenlijk erger: niet alleen is er geen narratief, de noodzaak van zo’n duidend perspectief wordt niet ingezien.
Gedrag
Ten derde ontbreekt het in het akkoord aan kennis van menselijk gedrag. Op diverse punten adresseert het document het belang van
gedragsverandering bij burgers en bedrijven, maar het wekt verbazing dat het kabinet om dit te bereiken in feite alleen inzet op publiekscampagnes. Recent onderzoek laat zien dat het cultiveren van de illusie dat het klimaatvraagstuk met kleine en rendabele inspanningen in de privésfeer kan worden aangepakt, dit het risico in zich draagt dat de steun voor noodzakelijke maatregelen afneemt.

Luigino Bruni Een econoom over de encycliek 'Laudato sí' (Martin Maier SJ GAMMADELTA september 2005 p. 11-13):
12: Wederkerigheid Bruni onderstreept drie opmerkelijke punten die hem bij het lezen van de encycliek troffen. "Op de eerste plaats brengt de paus de markt terug naar zijn oorspronkelijke roeping van wederkerigheid en 'wederzijds voordeel'. Daarom richt hij zijn kritiek op bedrijven die mensen en aarde uitbuiten en zich verrijken ten koste van de zwakkere partij."
De paus roept op de afweging uit te breiden tot alle levende wezens. Hij heeft een kosmische broederschap op het oog, waar wederkerigheid wordt beoefend met heel de natuur, waardoor al het natuurlijke leven een stem krijgt bij onze politieke en economische afwegingen."
13: Verplichtingen zonder wederkerig voordeel Dan is er een derde punt. Bruni: "Ook al is het 'wederzijds voordeel' een belangrijke wet van de markt en moeten we die zo mogelijk uitbreiden tot alle andere levende soorten en geheel de aarde, toch kan en mag de wederkerigheid niet de enige wet van het leven zijn. Er zijn ook verplichtingen die de Indiase econoom en filosoof Amartya Sen 'de verplichtingen van de macht' noemt: morele verplichtingen zonder wederkerig voordeel, zoals die van de ouders voor hun kind. Op dezelfde manier hebben we een zorgplicht voor de schepping.
De ontmoeting met God: rechtstreeks (onmiddellijk) en zijdelings (middellijk) (Freek van Leeuwen GAMMADELTA september 2005 p. 16-19):
God zou daar in zichzelf ook nog vreugde aan kunnen beleven door het voelen als het vierde vermogen, in de vorm van het op zichzelf gerichte, ingekeerde voelen. Maar om het tegendeel daarvan, het uitgekeerde voelen, te kunnen gebruiken, daarvoor is een ánder nodig, namelijk een wezen waar liefde naar uit kan gaan. Om lief te kunnen hebben − de eigenschap van het voelen in die uitgekeerde vorm − is een ander nodig met wie een liefdesband kan worden gevormd. Daarvoor geldt bovendien de voorwaarde dat die ander een gelijkwaardige partner moet zijn, want een gezonde, duurzame liefdesband berust op evenwichtige wederkerigheid tussen de beide partners.

Open brief over klimaat aan minister-president Rutte (Prof. dr. ir. A.J. (Guus) BerkhoutCivis Mundi Digitaal #83 5 mei 2019):
Geachte heer Rutte,
Geluk heeft te maken met geloof in de toekomst. Daarom kijken velen van mijn generatie met warme gevoelens terug naar de jaren ’60, waarin we veel minder welvaart hadden dan nu, maar waarin we vast geloofden dat alles beter zou worden. Bedrijfsinvesteringen lagen dan ook op een hoog niveau. Wat een verschil met nu, waarin onze welvaart weliswaar aanzienlijk hoger is dan toen, maar waarin het geloof in de toekomst ver te zoeken is. De huidige generatie wordt overladen met inktzwarte verhalen over de toekomst van de aarde. En ze krijgen al jaren te horen dat er in ons land honderden miljarden nodig zijn om te proberen catastrofale klimaatrampen te voorkomen. Het is volgens de klimaatbeweging vijf voor twaalf! Maar is dat wel zo?
Meneer Rutte, ik weet dat u met ons land graag voorop wilt lopen in het nemen van klimaatmaatregelen. Maar bent u er zich wel van bewust dat u vreselijk verkeerd bent voorgelicht?

Bestuurlijke projecten in de soep (Buitenhof 16 juni 2019):
Gemeenten kampen met miljoenentekorten door de decentralisatie. De Belastingdienst ligt na jaren van reorganiseren nog altijd op zijn gat. En dan moet de allergrootste uitdaging, de energietransitie, nog komen. Hoe kan het dat de Nederlandse overheid grote bestuurlijke projecten zo in de soep laat lopen? En wat moeten we leren voor de toekomst? In Buitenhof een gesprek tussen Wim Kuijken, oud-topambtenaar op Binnenlandse Zaken en tot vorig jaar Deltacommissaris, en Klaartje Peters, hoogleraar en onderzoeker aan Maastricht University.

Deltaprogramma
De overheid wil Nederland nu en in de toekomst beschermen tegen hoogwater en zorgen voor voldoende zoetwater. Daarom maakt de overheid plannen in het Deltaprogramma. Daarin werken verschillende overheden en andere organisaties samen.
Alfa, bèta, gamma (15 mei 2019)
Deltacommissaris Glas benadrukte ook het belang van
verbinding tussen verschillende disciplines. "We zijn hier in Delft, een stad die bekendstaat om haar technische kennis. Maar inmiddels weten we dat het gaat om méér dan techniek alleen. We hebben alfa-, bèta- en gamma-kennis nodig, als we de wereld willen verbeteren. Ik zeg altijd: alfa + bèta + gamma = delta. Onze delta! Juist in die verbinding van kennis uit verschillende disciplines zit de oplossing om onze delta leefbaar te maken en gezond te kunnen doorgeven aan de jonge generatie.”

Klimaatontkenning en klimaathysterie (Buitenhof 5 mei 2019 NPO1):
We moeten erkennen dat we niet in staat zijn om de temperatuur van de planneet serieus omlaag te brengen, schrijft wetenschapsjournalist Simon Rozendaal. In Buitenhof: een discussie over klimaatontkenning en klimaathysterie tussen Rozendaal en Diederik Samsom, voormalig PvdA-politicus en de voorzitter van een van de klimaattafels.

De mensheid versus de fossiele industrie (De Groene Amsterdammer 11 april 2019 p. 26-31):
De klimaatzaak tegen Shell past in een bredere trend: in tal van landen worden fossiele bedrijven voor de rechter gedaagd, omdat ze willens en wetens vasthouden aan een verdienmodel dat financiële schade en humanitaire ellende veroorzaakt.
De klimaatcrisis is zo urgent dat we niet kunnen wachten totdat beleidsmakers eindelijk het licht zien, redeneren zij. Het is tijd dat de rechter ingrijpt.
Zoals de zaak tegen Shell laat zien, belanden niet alleen regeringen in het beklaagdenbankje. Een van de redenen dat politici niet in actie komen, is dat fossiele multinationals dwarsliggen. Zij frustreren effectief klimaatbeleid en blijven doorgaan met het opgraven van kolen en het oppompen van olie en gas, ook al waarschuwen wetenschappers al decennialang voor de desastreuze gevolgen. Elke megaton CO2 extra in de atmosfeer vergroot de kans op extreme stormen, bosbranden en overstromingen. Vooral mensen in armere werelddelen ondervinden nu al de gevolgen, zoals de ravage die cycloon Idai vorige maand achterliet in Mozambique laat zien.
De discussies in de Haagse rechtszaal zullen in elk geval met veel interesse gevolgd worden door de internationale groep rechtsgeleerden die hun expertise aanwenden
om een oplossing te zoeken voor de klimaatcrisis die oliemaatschappijen al een halve eeuw geleden zagen aankomen. Deze juristen begrijpen dat het wetboek kan helpen om maatschappelijke veranderingen aan te jagen, dat dappere rechters een doorbraak kunnen forceren op de momenten dat politici het laten afweten en dat een boer uit Peru of een milieuorganisatie uit Nederland een pleidooi kan houden die wereldwijde gevolgen heeft. Met iedere nieuwe zaak zwelt de vloed verder aan en wordt de fossiele industrie verder in de verdediging gedrongen.

Aardgas is niet onze vijand maar onze vriend (Martin Sommer de Volkskrant 8 februari 2020, Opinie p. 23):
Er gaat 11,4 miljard subsidie naar het opstoken van
biomassa in plaats van kolen. Alleen al de Amercentrale krijgt twee miljard. Maar de zeespiegel stijgt er geen millimeter minder om. Laat ze die miljarden in de isolatie van woningen steken, dat levert wel serieuze besparing van CO2 op.
In Nederland is stroom nu nog goedkoop. Als we radicaal iets anders gaan doen, dan betaalt de gebruiker, aangezien de overheid het
onrendabele deel faciliteert. Groene stroom zou concurrerend zijn, maar de overheid betaalt de stopcontacten op zee.
Gas moet je pas helemaal aan het eind
uitfaseren, als er een echt alternatief is. Dat kan heel eenvoudig, de knop in je meterkast omzetten. Eerst kolen eruit, dan olie, dan pas gas. Gas is niet onze vijand maar onze vriend.
Gas heeft een slechte naam gekregen, omdat men het leed van de Groningers verwart met de eigenschappen van aardgas. Bij de klimaattafels was het net zo, daar is draagvlak verward met belangenbehartiging. Smeulders is eens bij zo’n klimaattafel geweest, maar had niet de indruk dat er belangstelling was voor de wetenschap.
Nederland heeft bij de gasafsluiting last van drie reflexen.
Smeulders spreekt van de drie O’s. Onwetendheid, Overmoed dan wel hubris – wij Nederlanders komen weliswaar van ver maar nu zullen we eens laten zien wat we waard zijn. En Onwil.

Ik ben bang voor klimaatopwarming, maar nog banger voor Milieudefensie (Martin Sommer de Volkskrant 20 april 2019, Opinie p. 23):
Hier word ik zenuwachtig van.
Milieudefensie weet hoe de toekomst zal verlopen, tenzij de rechter ingrijpt. Maar in de open samenleving die wij kennen, is de toekomst per definitie vrij.
De filosoof Karl Popper heeft omstandig uitgelegd dat de toekomst onvoorspelbaar is, onder meer omdat we niet weten wat de wetenschap zal brengen.):
Democratie is samen beschikken over de toekomst. Met zo’n rechtszaak eigent Milieudefensie zich onze prioriteiten en onze toekomst toe. Shell is nog maar het begin, zei Pols. Als Milieudefensie deze zaak wint, zullen met dit precedent de vervolgzaken over elkaar tuimelen. Nu al kijkt de wereld met grote ogen naar de uitspraak van het Hof in de Urgenda-zaak. ‘Recht op leven’ als grond voor het bevel om de CO2-uitstoot drastisch te beperken, en dan niet alleen voor u en mij maar vooral voor de ongeboren generaties – dat is je reinste metafysica, aangezien je niet kunt weten hoe de generaties na ons ervoor zullen staan. Jazeker, ik vrees de opwarming van de aarde. Maar nog banger ben ik voor Milieudefensie.

Kaplust, hoezo kaplust? (Marc van den Tweel Volkskrant 20 april 2019 Opinie p. 29):
Het debat over bomenkap gaat over hoe we in Nederland onze bossen beheren. Over onze waardering van open landschappen zoals heide en duinen. En over de vraag hoe we belangen van natuurbescherming verbinden met het belang om klimaatverandering tegen te gaan. Dat debat is te belangrijk om te laten ontsporen.
Daarover maak ik mij zorgen: nuance en feiten raken uit het zicht. Ook in deze krant. Zo wordt gesproken over de ‘kaplust’ van Natuurmonumenten (O&D, 16 april) waarbij wij verantwoordelijk worden gemaakt voor de afname van bos in Nederland.
Enkele feiten: bij Natuurmonumenten is de totale bosoppervlakte niet afgenomen, maar toegenomen.

Ieder z'n eigen klimaatprobleem (Yvonne Hofs Volkskrant 6 april 2019 Zaterdag p. 6-7):
Het is onwaarschijnlijk dat Jesse Klaver zijn CO2-heffing via de Eerste Kamer kan afdwingen, analyseert Yvonne Hofs. Anderzijds overdrijft Hans de Boer de nadelige gevolgen van zo’n heffing voor het bedrijfsleven. Doorschuiven van de klimaatrekening is geen optie.
Coalitiepartijen CDA en VVD hebben de belangen van het bedrijfsleven sinds jaar en dag hoog in het vaandel staan. Ze luisteren altijd goed naar de opperlobbyist van de werkgevers, VNO-NCW-voorzitter Hans de Boer.
Groot dilemma
Ondertussen ligt de onbetaalde klimaatrekening nog altijd pontificaal op tafel. Het grootste dilemma van het klimaatbeleid blijft daarmee onopgelost en is misschien ook wel onoplosbaar.
Het kabinet moet het onverenigbare met elkaar verenigen.
In een geglobaliseerde wereld kunnen multinationals inderdaad vrij gemakkelijk besluiten hun investeringen elders te plegen als de Nederlandse regering hun het leven zuur maakt.
Dit in tegenstelling tot de burgers en mkb’ers die hechten aan hun Nederlandse huis en haard en afhankelijk zijn van de Nederlandse banen- en afzetmarkt. Die kunnen geen kant op.
Zij moeten de rekeningen die de overheid bij hen over de heg gooit gewoon betalen.
Mensen zijn psychologisch slecht in staat grote offers te brengen voor anderen die ze nooit zullen kennen. In de evolutie telde alleen het eigenbelang en dat van de eigen kinderen. Achter klimaatscepsis en kritiek op het klimaatbeleid gaat vaak materialisme schuil: mensen geven liever 10.000 euro uit aan een nieuwe badkamer of keuken dan aan isolatie en een warmtepomp. Dan is het wel zo prettig als er een in Griekse metaforen sprekende politicus opstaat die zegt dat klimaatverandering niet bestaat en dat Nederlanders hun energievretende levensstijl zonder schuldgevoel kunnen voortzetten.
Elke grote transitie maakt slachtoffers, maar creëert tegelijk nieuwe mogelijkheden.
Na ons de zondvloed
Er is overvloedig wetenschappelijk bewijs voor de menselijke oorzaak van klimaatopwarming.
Wie in dat licht vasthoudt aan het opportunisme van ‘na mij de zondvloed’, denkt nog steeds als een holbewoner.

Alleen όnze generatie kan het klimaat redden (Ben van Raaij interviewt David Wallace-Wells Volkskrant 6 april 2019 Opinie p. 24-25) :
Aan sombere studies over klimaatopwarming geen gebrek. Maar een boek als De onbewoonbare aarde was er nog niet. Motto: het is nog véél erger dan je denkt. Toch vindt auteur David Wallace-Wells zichzelf geen paniekzaaier.
‘Niet mijn boek, maar de wetenschap is alarmerend. En als journalist vind ik dat kennis die goed genoeg is om in de beste wetenschappelijke tijdschriften ter wereld gepubliceerd te worden, ook goed genoeg is om te worden gedeeld met het grote publiek. Als de wetenschap zegt dat we afstevenen op een opwarming van 4 graden, lijkt het me zeer neerbuigend om mensen die waarheid te onthouden.’
U benadrukt het enorme tempo van de opwarming.
‘Dat was wat me het meest verbijsterde van het hele verhaal. Toen ik opgroeide, was klimaatverandering een langetermijnprobleem, dat was ontstaan door de industriële revolutie en waartegen we op enig moment iets moesten doen. Een probleem voor de toekomst.
Maar meer dan de helft van alle CO2 die de mens heeft uitgestoten, is opgestookt in de laatste dertig jaar. Zeg maar: sinds de oprichting van het IPCC en de première van Seinfeld. Toen ik begin jaren tachtig werd geboren, was het klimaat nog min of meer stabiel. Nu staan we aan de vooravond van een wereldwijde klimaatramp. We hebben willens en wetens meer schade aangericht dan we ooit hebben gedaan in onwetendheid. Dat is een belangrijke les: kennis volstaat blijkbaar niet om in actie te komen.
Terwijl deze generatie het
probleem moet oplossen.
‘We hebben de mensheid binnen één generatie aan de rand van een catastrofe gebracht, en nu hebben we één generatie de tijd om die ramp te voorkomen. Dat is een ongekende existentiële crisis, een morele uitdaging op theologische schaal. Dat aspect is tot nu toe onderbelicht gebleven: dat onze generatie de taak heeft de wereld zoals wij die kennen te redden. We hebben allemaal onze rol. We zijn allemaal geroepen tot heldendaden.’
Houden we nog wel natuur over?
‘We leven in het antropoceen, het tijdperk waarin de onderwerping van de natuur door de mens volledig lijkt. We zouden dus kunnen denken dat de natuur haar langste tijd heeft gehad:
The End of Nature, naar het boek van Bill McKibben. Maar de grote les van klimaatverandering is juist het tegenovergestelde: we hebben de natuur er helemaal niet onder. De opwarming is de wraak van de natuur.’

Ook dit is geen wildernis of Mens vernietigt in rap tempo de ware wildernis (Ben van Raaij de Volkskrant 30 december 2016 katern Vonk p. 6-7):
In rap tempo verdwijnt de ware wildernis en dat is dramatisch. Deze trend is te keren, stellen ecologen. Al moeten we niet denken dat we terug kunnen naar een Hof van Eden.
Menselijke verstoringen
Ergens begin vorige eeuw, zegt Marris, is de aarde door de expansie van de wereldbevolking omgeslagen van 'overwegend wild' in 'overwegend antropogeen'. Sommige puristen gaan nog verder: volgens
klimaatactivist Bill McKibben hebben we de wilde natuur de nek al omgedraaid. Door de uitstoot van broeikasgassen en de daardoor veroorzaakte klimaatverandering is er immers geen plek op aarde meer die níét fundamenteel is veranderd door de mens. Volgens deze visie leven we inmiddels in het Antropoceen.
Een uitbundig mozaïek
Voor de rest moeten we ons verlies nemen. Want we hebben iets kapotgemaakt van
onvergelijkbare schoonheid en complexiteit. We hebben de wilde aarde onderworpen, met alles wat erop leeft, inclusief de laatste vrije nomaden, een handjevol indianen dat nog rondzwerft in het grensgebied van Brazilië en Peru. We hebben, zoals Bill McKibben het omschreef, de natuur vermoord - niet de natuurlijke processen, maar de betekenis van de natuur als een werkelijkheid die groter is dan en onafhankelijk is van onszelf.

'Shell is een erg onverantwoordelijk bedrijf' (Ben van Raaij Volkskrant 14 februari 2015):
Bill McKibben, klimaatactivist
Vandaag is Global Divestment Day, een actiedag voor het afbouwen van investeringen in fossiele brandstoffen. Journalist Bill McKibben is een drijvende kracht achter de fossielvrij-beweging. 'Met rede alleen redden we het niet. Passie, verbeelding en creativiteit zijn het antwoord.'
Desinvesteren: ook in Nederland
In het kader van Global Divestment Day zijn er vandaag ook in Nederland acties. De desinvesteringsbeweging (hier vertegenwoordigd door Fossielvrij Nederland) is afgelopen jaar flink aangeslagen, in de VS maar ook in Europa. Honderden beleggers van publiek geld, waaronder universiteiten, kerkgemeenschappen, gemeenten en pensioenfondsen, besloten hun beleggingen in fossiele brandstoffen (deels) af te bouwen. Een grote trofee was de Rockefeller Foundation, waarvan het kapitaal door oliebaron John D. Rockefeller werd vergaard. Ook het grootste beleggingsfonds ter wereld, het Noorse staatspensioenfonds, is fossiele belangen aan het afstoten. Veel andere beleggers staan onder druk, van Harvard University en de Church of England tot pensioenfonds ABP.

We leven in de waan van de moderniteit (Ben van Raaij interviewt Amitav Ghosh de Volkskrant 16 en 17 februari 2019 Sir Edmund p. 20-23):
Waarom schuiven wij krachtige klimaatmaatregelen voortdurend voor ons uit? Omdat we ons de omvang en gevolgen van de klimaatverandering niet echt kunnen voorstellen, zegt de Indiase schrijver Ghosh. Kan de literatuur iets doen aan deze ‘crisis van de verbeelding’?
‘Ik verzet me tegen die makkelijke dooddoener, meestal van mensen die je willen neerzetten als een hypocriet: wat doe jij zelf aan het klimaat’, zegt Ghosh. ‘
Dat is de valkuil van de neoliberale ideologie waarin we leven, dat elk wereldprobleem wordt teruggebracht tot het niveau van persoonlijke keuzes en verantwoordelijkheid. Terwijl de klimaatverandering helemaal niet gáát over jou en mij. Het is een structureel probleem dat om structurele oplossingen vraagt. Je verhelpt het niet door andere gloeilampen in te draaien.’
Waarom negeren mensen zulke risico’s? Is het verdringing? Omdat je anders niet aan de kust kunt wonen of op de hellingen van de vulkaan?
‘We leven ook in de waan van de moderniteit, die geen enkele andere kennis erkent dan de onze. Maar na de tsunami en de kernramp in Fukushima ontdekte men langs die hele Japanse kust 15de-eeuwse merktekens die waarschuwen dat je nooit beneden die lijn moet bouwen vanwege het tsunamigevaar.\\ Voor controversiële standpunten loopt Ghosh niet weg. Zo stelt hij dat Azië en Afrika zich nooit tot westerse welvaartsniveaus kunnen ontwikkelen, omdat het milieu en het klimaat dit niet aankunnen. ‘De consensus op links en rechts is sinds 1945 altijd geweest dat iedereen op de wereld mag streven naar een Amerikaanse levensstandaard. Iedereen een mooi huis, een auto, een koelkast. Inmiddels weten we dat dit een waanbeeld was. Zo’n consumptiepatroon is maar voor een kleine minderheid in de wereld weggelegd’, zegt Ghosh.
Toch kunnen teksten wel degelijk wat teweegbrengen. Mede daarom vergeleek u het klimaatakkoord van Parijs en de klimaatencycliek
Laudato si.
Het lijdt geen twijfel dat de benadering van paus Franciscus veel diepzinniger en interessanter s dan die van het akkoord van Parijs. De paus begrijpt dat de wereld afstevent op een klimaatramp. In het akkoord wordt dat feit helemaal niet benoemd. Als je zoiets niet eens onder ogen ziet, hoe kun je er dan wat aan doen? Hetzelfde geldt voor de kwestie van mondiale rechtvaardigheid. Die staat in het hart van Laudato si, maar nergens in het akkoord.’
Wat mij als
schrijver en lezer fascineert is hoe die twee gezichtspunten een perfecte uitdrukking vinden in de taal, zegt Ghosh.\\ De taal en retoriek van het akkoord van Parijs, hoe belangrijk dat ook is, gaan uitsluitend over techniek, procedures, de rol van deskundigen. Hele bepalingen gaan over het kiezen van ‘klimaatkampioenen’. Wat is dat voor bureaucratische onzin?
Volgens
Ghosh laat de benadering van paus Franciscus zien hoe belangrijk het is om buiten het individualisme en vooruitgangsdenken van de moderniteit te kunnen denken, of dat nu vanuit het verleden is, zoals de oude kerkelijke traditie, of vanuit wereldbeelden die nog niet volledig zijn aangeraakt door die moderniteit, zoals in de in Zuid-Azië spelende historische romans van Ghosh.
Moderniteit is niet het antwoord, maar het probleem, aldus Ghosh. Zoals klimaatwetenschappers hun voorspellingen over de opwarming baseren op geologische en paleobotanische data uit het verleden, zo zouden menswetenschappers en schrijvers moeten kijken naar de geschiedenis om te weten wat ons te wachten staat. ‘We moeten net als de paus doet leren denken in grotere verbanden, voorbij het eigen ik en de eigen soort.’

Rustig slapen bij “Pro en Contra” over klimaatmaatregelen (Marcel Crok en Martijn van Calmthout Volkskrant 5 december 2015):
Ideaal is het allemaal niet, daar komt het op neer, alleen zullen we het ermee moeten doen. COP21 Parijs gaat de wereld niet redden, maar helemaal geen klimaatafspraken nog veel minder.

Groen klaroengeschal sterft weg tot sussend slaapliedje (Frank Hendrickx, Yvonne Hofs Volkskrant 9 maart 2019 p. 2-3):
Het draagvlak voor een ambitieus klimaatbeleid kalft opeens af. Net nu de coalitie van Rutte III voor moeilijke keuzes staat. Verliest het kabinet de slag om de hearts and minds?
Dit kabinet zou eindelijk écht werk gaan maken van het Parijs-akkoord. ‘Zowel nationaal als internationaal zet het kabinet in op versnelde actie om de uitstoot van broeikasgassen te verminderen’, verkondigde minister Eric Wiebes. Premier Rutte sprak op Prinsjesdag nog van ‘een waanzinnige transitie’. ‘Een van de grootste transformaties die Nederland heeft doorgemaakt, misschien wel vergelijkbaar met de wederopbouw na de oorlog.’
Sceptici als Baudet maken dankbaar gebruik van de interne verdeeldheid in de coalitie door te suggereren dat het kabinet geen idee heeft waar het aan is begonnen. Dat wordt door mensen rond de klimaattafels niet eens tegengesproken. Zeker de rechtse partijen en hun achterbannen zijn nog nooit zo intensief bezig geweest met klimaatbeleid. Een ingewijde: ‘Voor hen is dit shocktherapie.’

Links én Rechts wantrouwen Groene VVDér (Marcel van Lieshout en Frank van Zijl Volkskrant 9 maart 2019 Zaterdag p. 2-4):
Ed Nijpels leidde de partijen die het klimaatakkoord sloten en krijgt nu kritiek van voor- én tegenstanders van klimaatmaatregelen.
Tientallen maatschappelijke organisaties en het bedrijfsleven verzamelden zich aan vijf ‘sectortafels’ (elektriciteit, industrie, landbouw en landgebruik, mobiliteit en gebouwde omgeving) om onder voorzitterschap van Nijpels te praten over de toekomst van het klimaat.\\ Oud-directeur van Greenpeace Sylvia Borren, die jaren met voorzitter Nijpels onderhandelde over het milieu, zegt: ‘Door hem zijn we zeker zes jaar achterop geraakt. Ik noem hem een luie neoliberaal.’ Terwijl Kees Vendrik, oud-Kamerlid van GroenLinks en voorzitter van de sectortafel Elektriciteit zegt: ‘Het is bewonderenswaardig hoe hij al dertig jaar met die groene missie bezig is. In verschillende hoedanigheden. Hij is zeer dedicated.’
In feite is Nijpels een
koorddanser op zoek naar draagvlak, ergens tussen Jesse Klaver en Thierry Baudet in, en een overtuigde maar ook niet te benijden prediker, paus desnoods, die inziet dat de politieke waan van de dag zich lastig verhoudt tot de noodzaak om bij het klimaat langer vooruit te kijken.
Klaas van Egmond, emeritus-hoogleraar milieukunde, oud-directeur van het voormalige Milieu- en natuurplanbureau en volgeling van Nijpels, verwijst in dit verband naar het boek Collapse (2005) van de Amerikaan Jared Diamond.
‘Nu verantwoordelijkheid nemen voor rampen die je ziet aankomen, dáár hebben we het over.’ Diamond schrijft over beschavingen die zijn verdwenen onder ecologische rampen, over ouderen, de belanghebbende generatie van dit moment, die weigeren rampen te voorkomen, terwijl ze die wel zien aankomen. In Den Haag is dat laatste bijna een wetmatigheid.

De innovatie in de financiële sector staat diametraal tegenover de innovatie van religie (Spirituele filosofie), volgens Jared Diamond een manier om mensenmassa’s in bedwang te houden. Het draait primair om hoe kunnen we de kwaliteit van de besluitvorming verbeteren. Er dient wel degelijk met de keerzijde van de evolutietheorie rekening te worden gehouden dat er van doelgerichtheid in de natuur sprake is.

Vliegreis compenseren helpt niet (Wouter Hoving interviewt Patrik Sӧrqvist Volkskrant 6 maart 2019 p. 23):
Het klinkt zo nobel: bomen planten om de vliegreis te compenseren. En als we ’s avonds een stukje vlees eten, moeten we de volgende dag wel op de fiets naar het werk. Deze manier van denken, waarbij we slechte klimaatbeslissingen willen compenseren, is zeer problematisch. Want ondanks onze goede bedoelingen houden we daarmee de niet-duurzame beslissingen juist in stand.
Het wordt moeilijk onze compensatiedrang te temperen, zegt de Zweedse wetenschapper in Frontiers in Psychology, omdat die diep verankerd is in ons evolutionair denken.
Waar komt deze compensatiedrang vandaan?
Evolutionair gezien is het handig om samen te werken. We verwachten in een relatie daarom wederkerigheid. Als we iemand iets geven, verwachten we op termijn ook weer wat terug. Maar ook: als je iets onaardigs tegen een vriend zegt, wil je dat weer compenseren door het goed te maken. Zo proberen we onze goede en slechte daden in balans te houden. Dat is nuttig in onze sociale omgang.’
Als compenseren niet de oplossing is, wat dan wel?
‘Consumenten moeten
directe feedback krijgen over hun daden. De gevolgen van hun acties staan in plaats en tijd nu vaak te ver van hen af.

Essay Het klimaat en de politiek van de toekomst Pleidooi voor prepresentatie (Willem Schinkel De Groene Amsterdammer 28 februari 2019 p. 46-49):
Tegen de huidige liberalen, die met hun obsessie voor groei de destructie van de aarde bespoedigen, moet een obstructieve macht in stelling worden gebracht die ons leidt naar stilstand en vertraging. Voor generaties die wij moeten vertegenwoordigen nog voordat ze bestaan.
En iedereen die uit is op gelikte compromissen met fossiele energiebedrijven, iedereen die blijft geloven in de God van de Groei, en iedereen die pretendeert te spreken namens ‘de gewone Nederlander voor wie het allemaal te snel gaat’, participeert in de bespoediging van die destructie.
Laten we de politieke orde die ijvert voor destructie, voor halve maatregelen, voor ‘transities’ en ‘duurzaamheid’, voor ‘innovatie’ en ‘geo-engineering’, voor ‘groene groei’, oftewel voor het continueren van de groei met andere middelen, een naam geven. Laten we haar een diluviale politiek noemen, een politiek die willens en wetens de Zondvloed (het Diluvium) naderbij brengt, een politiek van wat in de praktijk een après nous le déluge is. ‘Zondvloed’ is hier een symbool voor een proces dat letterlijk in de vorm van een zeespiegelstijging het einde van een groot deel van Nederland kan betekenen, maar dat is maar één van de vele destructieve effecten van mondiale opwarming. Diluviale politiek is een politiek die destructie op de koop toe neemt. Een politiek die gokt op, of met, een toekomst in de volle wetenschap van de destructie die komt.
Dat vergt allereerst een proliferatie van denken buiten de orde, ver buiten de out of the box-mantra van de hippe stropdasmannetjes die ons ‘transities’ en ‘groen ondernemerschap’ aanpraten. En we hebben haast. Ongeduld is hier, zoals Günther Anders al eens zei, een deugd, de meest onontbeerlijke zelfs. Welke politieke vorm ná het afwenden van de catastrofe komt, is hiermee in het geheel niet duidelijk, en bij voorkeur is het er een zonder enige vorm van soevereiniteit. Voor nu is het eerste belang dat het, Benjamin indachtig, niet ‘zo doorgaat’.

Wetenschapsjournalist Simon Rozendaal: 'Kabinet voert al jaren verkeerd klimaatbeleid' (29 april 2019 - Hans Custers 17 januari 2019):
Klimaat is een belangrijk thema in Nederland, tegenwoordig. Ook in Elsevier. De boodschap is daar steevast dat een stevige aanpak van klimaatverandering geen goed idee is. Die boodschap wordt nogal eens gebracht met de holle retoriek en drogredenen die we kennen uit het pseudosceptische repertoire. Dat is jammer. Klimaat en klimaatbeleid zijn belangrijke onderwerpen, waarover een constructief en inhoudelijk debat zou moeten worden gevoerd. Holle retoriek en drogredenen helpen daarbij niet, ze saboteren een serieus debat juist. Onlangs (betaalmuur) had Simon Rozendaal, oudgediende bij Elsevier, de beurt om iets te schrijven.
Er is één punt uit dat stuk waar ik wat dieper op in wil gaan: de bewering[1] dat er “altijd voor het meest extreme scenario” wordt gekozen. Het lijkt me overdreven om te zeggen dat dat altijd het geval is, maar het gebeurt best vaak. Mijn opvatting van wetenschapsjournalistiek zou zijn dat er duidelijk wordt gemaakt waarom dat zo is. Door te wijzen op het verschil tussen een scenario en een voorspelling, bijvoorbeeld. En door te wijzen op het belang van worst-case scenario’s in wetenschap en beleid bij het analyseren, het afwegen en het zo nodig beheersen van risico’s. Risico impliceert onzekerheid: het kan mee- en het kan tegenvallen. Er zijn goede redenen waarom de mogelijke tegenvallers vrijwel altijd zwaar meewegen in de uitkomst van een risico-analyse. Risico is kans maal gevolg; een kleine kans vermenigvuldigd met een enorm gevolg kan een aanzienlijk risico betekenen. Dus krijgen zulke scenario’s de nodige aandacht.

Klimaatsceptici shoppen selectief uit ons IPCC-rapport, zegt hoogleraar economie en medeauteur (Reyer Gerlagh Volkskrant 11 januari 2018):
In november en december organiseerde het Milieucafé in Tilburg twee avonden over de nieuwe film van Al Gore. Ik gaf de inleiding en mocht vragen beantwoorden. De eerste vraag kwam overeen met de tweet van Baudet en het opiniestuk van wetenschapsjournalist Simon Rozendaal (de Volkskrant, 11 januari): Al Gore overdrijft, of niet? Ik voorspelde dat deze film tot kritische reacties zou leiden. Klimaatsceptici zouden aan de haal gaan met details die niet kloppen. Ondergraven deze details de conclusie? Nee.
Onzekerheid
De laatste twee punten zijn ook een standaard onderdeel van het repertoire van klimaatsceptici. Meer CO2 heeft een positief effect op de plantengroei. Dat klopt. En smog is geen effect van de opwarming, maar wordt, net als klimaatveranderingen, wel veroorzaakt door het gebruik van fossiele brandstoffen. Simon Rozendaal hoeft anderen niet te vertellen dat ze de literatuur moeten lezen. Hij winkelt selectief uit een rapport waar jaren aan is gewerkt om de kennis breed beschikbaar te maken.\\
Er is veel onzekerheid over de precieze hoeveelheid klimaatveranderingen die we kunnen verwachten. Daaruit de conclusie trekken dat we geen maatregelen hoeven nemen, is net zoiets als geen brandverzekering afsluiten voor je huis omdat de kans dat je brand krijgt niet 100 procent is.

Plek waar gewone burgers politiek bedrijven, is goed (Geerten Boogaard Volkskrant 6 maart 2019 p. 21):
Volgens hoogleraar staatsrecht Wim Voermans (Volkskrant 28 februari 2019) is de Eerste Kamer nergens voor nodig en zelfs een ondermijning van de democratie.\\ Stofzuigerverkopers
Interessanter is het verschil tussen de soorten politiek in de Eerste Kamer en de Tweede Kamer. Want dat is er wel. In de Tweede Kamer begint het met ideologie en eindigt het met techniek. In de Eerste Kamer gaat dat precies andersom. En daar zit dan ook de toegevoegde waarde van de senaat voor de kwaliteit van wetten.

Radicale millennial Ocasio-Cortez verovert Amerika (Michael Persson Volkskrant 16 februari 2019):
Ze stelde vorige maand een hoogste belastingschijf voor van 70 procent voor inkomens van meer dan 10 miljoen dollar. Zo’n belastingvoorstel is politieke zelfmoord in dit land – althans, dat dachten de politici, decennialang. Maar na haar voorzet bleek een meerderheid van de Amerikanen er eigenlijk best voor te voelen.
En dan is er de door haar gelanceerde Green New Deal, een ambitieus plan om Amerika binnen tien jaar klimaatneutraal te maken en in één moeite door rechtvaardiger en gelijker, met een baan en vakantiedagen voor iedereen en nooit meer discriminatie. Daartoe is een operatie nodig die vergelijkbaar is met de mobilisatie voor de Tweede Wereldoorlog – zo staat het letterlijk in het voorstel.
Ambitieuze millennials zoals zij zien dat de generaties voor hen het land hebben gemaakt tot wat het is, een land met de scheefste welvaartsverdeling in honderd jaar, een land van veelal begrensde mogelijkheden, een land met een dalende levensverwachting, een land dat begint te lijden onder de klimaatverandering die het zichzelf heeft aangedaan. Hun geduld is op. Na jaren van stapsgewijze politiek is het de hoogste tijd voor grotere sprongen, vinden ze. De Green New Deal zou Amerika in één operatie binnenstebuiten keren.

Troonrede is opgedirkt persbericht met franje (Wim Voermans Volkskrant 20 september 2017 p. 25):
Het voorlezen van het voorgenomen kabinetsbeleid in de Ridderzaal is overigens niet meer dan een aankondiging van wat erna in de Tweede Kamer wordt besproken. Het is een enorm opgedirkt persbericht met allerlei franje. Die ceremonie is leuk, maar om de inhoud zelf gaat het niet in de Ridderzaal.’
Wat is dan het nut van Prinsjesdag vandaag? Is het iets dat Nederland bindt?
‘Ja, het brengt Nederlanders samen. De ceremonie viert Nederland. Het staatshoofd rijdt in een koets naar de Ridderzaal en opent op de troon het parlementaire jaar. Dat laatste is vandaag het belangrijkste.

Juridische storm in een glas water (Laura Burgers Volkskrant 18 oktober 2018 p. 24):
Urgenda versus de Staat.
Nu klimaatverandering levensbedreigend wordt, stelt het hof terecht vast dat de staat mensenrechten schendt met ontoereikend beleid: het recht op leven en het recht op privéleven inclusief een thuis, neergelegd in de artikelen 2 en 8 Europees Verdrag van de Rechten van de Mens (EVRM). Leven is een noodzakelijke voorwaarde voor participeren in de democratie. Anders dan Boogaard vreest, wordt de democratie hier dus niet ‘onder curatele gesteld’, maar juist beschermd.
Kortom, de storm van kritiek op de Urgenda-uitspraak is misplaatst. De staat hoeft niet in hoger beroep, maar kan het Nederlandse belastinggeld beter besteden aan een scherper klimaatbeleid. Om ergere stormen te voorkomen.

Laten we de democratie niet onder curatele stellen (Geerten Boogaard Volkskrant 11 oktober 2018):
Hopelijk herstelt de Hoge Raad het machtsevenwicht door het bevel van het gerechtshof weg te strepen.
Tussen de Franse Revolutie en de
klimaatrevolutie moet ergens het juiste midden van een machtsevenwicht worden gevonden. Het valt te hopen dat de Hoge Raad dit evenwicht alsnog herstelt. Dat zou kunnen door het bevel van het gerechtshof weg te strepen. Dan blijft over wat de rechter wel prima kan: de enkele vaststelling dat het klimaatbeleid van de staat inhoudelijk onvoldoende is. Zo’n uitspraak laat het oordeel verder aan de kiezer, zoals dat in een volwaardige democratie betaamt.

Wie zijn de ware vijanden van de planeet? Hoe rijker, hoe viezer (Jaap Tielbeke De Groene Amsterdammer 18 december 2018):
Nee, ‘
wij mensen’ zijn niet allemaal even verantwoordelijk voor de opwarming van de aarde of het uitsterven van diersoorten. Bewuste burgers verkleinen hun ecologische voetafdruk, maar de fossiele industrie lobbyt om klimaatbeleid te blokkeren.
Want we zijn niet allemaal even verantwoordelijk voor de almaar groeiende ecologische crisis.
De helft van de wereldwijde CO2-emissies is afkomstig van de rijkste tien procent. In Nederland stoten tien bedrijven drie keer zo veel uit als alle huishoudens bij elkaar. De oplossing van Ehrlich is dus op z’n zachtst gezegd nogal simplistisch, want er bestaat geen eenduidig causaal verband tussen de groei van de wereldbevolking en de ontwrichting van het klimaat. Tussen 1820 en 2010 groeide de uitstoot van broeikasgassen met een factor 654,8, terwijl de wereldbevolking ‘slechts’ toenam met een factor 6,6. Sterker nog: in de landen waar de bevolking het hardst groeit stoot de gemiddelde burger de minste broeikasgassen uit. Zo groeide de bevolking van China tussen 1980 en 2005 jaarlijks met 1,1 procent, terwijl de CO2-uitstoot toenam met 5,9 procent. In Tsjaad, een land met een snelle bevolkingsgroei, dáálden de emissies zelfs. Noord-Amerika omvat slechts vijf procent van de wereldbevolking, maar is door haar excessieve consumptiegedrag wel goed voor bijna een vijfde van de totale wereldwijde emissies. Over het algemeen lijkt eerder te gelden: hoe rijker, hoe viezer.
In ons polderland mogen de meest vervuilende bedrijven zelfs meepraten over een nieuw klimaatakkoord. Dat zorgt niet alleen bij radicale activisten voor scheve blikken – ook Klaas van Egmond, oud-kroonlid van de Sociaal-Economische Raad, een polderinstituut par excellence, vindt het een vreemde bedoening: ‘Je laat de kalkoen toch ook niet meebeslissen over het kerstdiner?’ zei hij tegen de Volkskrant.
Terwijl bewuste burgers braaf hun best doen om hun ecologische voetafdruk te verkleinen, doen de leiders van de vervuilende industrie hun best om de verduurzaming te bemoeilijken. Dát is de reden dat we maar niet in staat zijn om het roer om te gooien – niet een of andere inherente eigenschap van ‘de mens’. Zo’n diagnose helpt ons ook te ontsnappen aan fatalisme, want hoewel het geen geringe opgave is, is het makkelijker om een politiek-economisch systeem te veranderen dan de menselijke natuur.

Doorbraak in de klimaatzaak De excuses zijn op (Jaap Tielbeke De Groene Amsterdammer 18 oktober 2018 p. 12-13):
Het gerechtshof, het IPCC, De Nederlandsche Bank, allemaal onderstreepten ze vorige week dezelfde boodschap: de politiek moet nú aan de slag om de CO2-uitstoot terug te dringen. En dat gaat niet lukken door te polderen.
Misschien wordt het tijd om onder ogen te zien dat we geen serieuze vooruitgang kunnen boeken zolang de belangenbehartigers van de industrie een plekje aan tafel krijgen. ‘
Je laat de kalkoen toch ook niet meebeslissen over het kerstdiner?’ zei oud-kroonlid van de SER Klaas van Egmond onlangs tegen Pieter Hotse Smit (de Volkskrant 12 september 2018). De route door de polder is wat hem betreft een ‘heilloze weg’: ‘Al dat gepraat, ik zeg het maar netjes, over het oppompen van autobanden en de verplichte dikte van spouwmuren (…) Dit is een kleinbierfestival aan het worden, en aan het grote bier komen we nooit toe.’
Reactie Ed Nijpels, vz. klimaatakkoord
‘Over de noodzaak van een stevige CO2-prijs zijn wij het helemaal eens. Het aloude principe van ‘de vervuiler betaalt’ is nog altijd het meest effectieve instrument voor een adequaat milieubeleid, ook voor de energietransitie en daarmee de aanpak van de klimaatverandering.’
Een soortgelijke conclusie trok oud-milieuminister Pieter Winsemius (VVD) vorige week in een essay in Trouw. Net als Van Egmond heeft hij genoeg ervaring met de Haagse
poldercultuur om te begrijpen dat die mentaliteit in dit geval geen redding zal brengen. ‘Het traditionele overleg, via bijvoorbeeld klimaattafels, is onvoldoende om tot nieuw denken te leiden’, schrijft Winsemius.

Het hof bedrijft politiek met Urgenda-uitspraak (Wiebe Hommes Volkskrant 17 oktober 2018 p. 25):
In de Urgenda-zaak gaat het hof erg creatief om met het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM), vindt promovendus Europees Recht Wiebe Hommes.
Doodgeslagen discussie
Des te kwalijker is dat het hof de kritiek dat het hier aan politiek doet, pareert met een beroep op het EVRM: alsof deze beslissing direct en logisch voortvloeit uit deze verdragen. En dat terwijl de kritiek hout snijdt.
Urgenda en de staat zijn het namelijk eens over het einddoel: een reductie van 95 procent uitstoot in 2050. Slechts over de route wordt anders gedacht.
Door van klimaatverandering een mensenrechtenzaak te maken, wordt zowel het mensenrechtenconcept opgerekt als de politieke discussie doodgeslagen.

Het Europese landbouwbeleid De EU loopt de groene kantjes er van af (Jef Poortmans en Irene de Pous De Groene Amsterdammer 28 februari 2019 p. 14-17):
De Europese Unie wil graag dat het landbouwbeleid zo duurzaam mogelijk lijkt. Lijkt. Want net als bij eerdere hervormingen dreigen klimaat en milieu het onderspit te delven. ‘De kaalslag zal ongekend zijn.’ ‘De lyrische veldleeuwerik met zijn mooie riedeltje raken we kwijt’, stelt hij. ‘In de jaren zeventig telde Nederland er nog bijna een miljoen van. Nu zijn het er minder dan 35.000.’ Dat is een achteruitgang van meer dan 95 procent. Bijna alle landbouwvogels zitten in verval en veel zijn met uitsterven bedreigd’, zegt Verdonckt. De reden voor die achteruitgang is het gebrek aan voedsel en veilige nestplaatsen door de almaar intensievere landbouw waar het Europese gemeenschappelijk landbouwbeleid (GLB) de afgelopen decennia op aanstuurde. Boeren moesten drie vergroeningsmaatregelen uitvoeren om een derde van hun totale subsidiepot te krijgen: gewasrotatie, permanent grasland behouden en ecologische aandachtsgebieden (EAG’s) aanleggen in akkerland.
Lidstaten kregen te veel flexibiliteit, stelt de Rekenkamer, en streefden er vooral naar de ‘vergroening zodanig uit te voeren dat de belasting voor henzelf en hun landbouwers zo klein mogelijk blijft’. ‘In Nederland heeft de vergroening zelfs geleid tot biodiversiteitsverlies’, zegt Koks.
Dat ging zo: onder de ecologische aandachtsgebieden (EAG) moesten boeren minstens vijf procent van hun areaal inrichten om de biodiversiteit op hun land te bevorderen. Van de drie vergroeningsmaatregelen gold deze als de meest veelbelovende voor de soortenrijkdom. In het oorspronkelijke voorstel mochten er geen productiegewassen op EAG’s komen. In de loop van het wetgevingsproces werden echter steeds meer opties toegevoegd.
‘Via allerlei achterpoorten hebben ze die vijf procent toch productief ingevuld’, legt Verdonckt uit. ‘In Vlaanderen is meer dan tachtig procent van de vergroening ingevuld met bestaande praktijken.’
Ondertussen lijkt er een einde te komen aan de lange en moeizame onderhandelingen in het Europees Parlement. Begin maart komt de landbouwcommissie met een finaal rapport. Dat is een eerste graadmeter voor hoe fel de groene ambities van het hervormingsvoorstel verder zijn afgezwakt.

Denkfouten van klimaatsceptici (Casper Albers de Volkskrant 20 februari 2019, p. 23):
De discussie bevat wel wat interessante aspecten. Normaal gesproken worden resultaten van wetenschappelijk onderzoek vaak opgeklopt in de media, maar nu is het
juist omgekeerd: alle waarschuwingen vanuit de wetenschap worden weggewuifd door deze zelfverklaarde experts. Een veelgemaakte rekensom in klimaatsceptische kringen gaat over koolstofdioxide. Er zit nu zo’n 0,038 procent CO2 in de lucht en daarvan wordt slechts 4 procent veroorzaakt door de mens. Dat is ongeveer een 66 duizendste van alles wat in de lucht zit, zo’n klein getal kan toch niet gevaarlijk zijn, aldus de klimaatscepticus. Nou, dat kan prima hoor: een pilletje cyaankali weegt nog geen halve gram, een volwassen man weegt ongeveer 150 duizend keer zoveel en toch is zo’n pilletje enorm dodelijk.
Commentaar
De klimaatwet schrijft voor dat Nederland in 2050 haar uitstoot van broeikasgassen, zoals CO2, met 95% reduceert ten overstaande van referentiejaar 1990.
Dit betekent dat Nederland in 2050 slechts 8 megaton CO2 mag uitstoten. Dat terwijl bij élke economische activiteit anno 2019 in principe CO2 vrijkomt. Volgens Albers zouden sceptici denkfouten maken als het gaat om de klimaatwetenschappen. Maar de kritiek is al veel verder. Waar het nu bij sceptici als Thierry Baudet (FvD) om draait is niet de klimaatwetenschap, maar de doelmatigheid van klimaatbeleid. Iets heel anders!

Senioren tegen ‘klimaatgekte’ (Maarten Keulemans Volkskrant 8 februari 2019 Sir Edmund p. 10-17):
Als een veenbrand wordt het debat over het klimaatbeleid van onderaf brandende gehouden door een losvast netwerk van enkele tientallen klimaatsceptische geleerden, allen gepensioneerd en haast allen ingenieur. Hun klacht: we zijn veel te geobsedeerd door CO2, het is nog maar de vraag of de klimaatwetenschap wel klopt. Hebben ze een punt? We hielden vier van de steeds terugkerende kwesties tegen het licht - en gingen bij de heren op de koffie.
Bovendien is het de vraag hoe lang de groene golf aanhoudt, zegt hoogleraar tropische bosecologie Lourens Poorter (Wageningen Universiteit). ‘We hebben het hier over een korte-termijneffect. Na een tijdje zijn de planten eraan gewend en zakt hun fotosynthese-capaciteit weer in.’ Zie de groene natuur als een bak waarin CO2 wordt opgeslagen: in een broeikaswereld wordt de bak groter, maar ook die raakt uiteindelijk vol. Planten sterven en vergaan, en daarbij komt een groot deel van hun koolstof weer vrij. ‘In Italië zijn de bomen sneller gaan groeien’, noemt Poorter als voorbeeld. ‘Maar ze gaan er ook sneller dood.’
Afgezien daarvan zou je haast vergeten dat CO2 nog iets doet: namelijk, de wereld opwarmen en de oceanen verzuren. En terwijl de wereld vergroent, groeit ook de CO2-concentratie in de dampkring: de planten slagen er bij lange na niet in om de extra uitstoot te compenseren.
Het zijn dus geen in pak gestoken oliemannetjes van de fossiele industrie, maar gewoon goeiige opa's die oprecht bezorgd zijn over de toekomst. Met één verschil. Volgens de Hollandse klimaatsceptici wordt die toekomst niet zozeer bedreigd door CO2 - maar door veel te drastische klimaatmaatregelen.
Het is na afloop van het gesprek, in de hal van het deftige Haagse Marriott Hotel, als Guus Berkhout, emeritus hoogleraar geofysica en oud-bestuurslid van de TU Delft, de verslaggever nog even staande houdt.
‘Weet je? Ik ben niet zo tevreden over dit interview’, bekent Berkhout, een hartelijke man met een rond gezicht en springerige witte krullen.

Herman Wijffels Duurzame waarden en maatschappelijke transitie (3 oktober 2016):
In onze
wegwerpmaatschappij eindigt meer dan de helft van de spullen die we kopen binnen 6 maanden in de verbrandingsoven.
De politiek heeft deze ontwikkeling lange tijd op afstand gevolgd. Maar ook daar zijn in het afgelopen jaar, m.n. op mondiaal niveau, belangrijke stappen gezet. Denk daarbij aan het Parijse Klimaatakkoord en aan de vaststelling van de zgn. Sustainable Development Goals in de VN. Deze SDG’s vormen een samenhangend geheel van 17 ontwikkelingsdoelstellingen, onderschreven door vrijwel alle landen in de wereld. Ik ben geneigd ook de encycliek Laudato Si hierbij te noemen, omdat daarin in feite de ethische grondslag wordt geleverd voor beide mondiale programma’s. Samen leveren die programma’s een duidelijk richtinggevend en samenhangend kader voor de volgende fase in de maatschappelijke ontwikkeling.
Geen enkele organisatie die aan de maat van de tijd wil zijn en dus ook universiteiten niet, kan
zonder integrerend perspectief voor het geheel. Integraal ontwerpen vraagt om geïntegreerde alpha, beta en gamma kennis en vaardigheden. Ook het onderwijs zal meer vanuit dat perspectief vorm moeten krijgen.

Veel gletsjers in Himalaya in 2100 weg (Ben van Raay Volkskrant 6 februari 2019 p. 7):
De water- en voedselvoorziening van 1,9 miljard mensen in Azië komt eind deze eeuw in gevaar doordat minstens een derde van de gletsjers van de Himalaya door de klimaatverandering zal zijn weggesmolten, stellen onderzoekers in een brisant rapport.
Een mooie kans voor regionale samenwerking?
Ja, ware het niet dat waterpolitiek altijd zeer gevoelig ligt.
De regio rond de Himalaya is bovendien geopolitiek bijzonder volatiel, met de slepende oorlog in Afghanistan, de gewapende vrede tussen Pakistan en India, onrust in de Chinese provincies Tibet en Xinjiang en conflicten in de voormalige Sovjet-republieken in Centraal-Azië. Spanningen over water zijn er al, bijvoorbeeld tussen Pakistan en India over de verdeling van het Indus-water en tussen India en China over beoogde dammen in de Brahmaputra.

Het groene geroddel wordt extreem benauwend Koen Haegens Volkskrant 30 januari 2019 p. 25):
Snoeiharde overheidsbelasting
Anders dan dictaturen als China en Iran is de motor achter de betutteling in Nederland niet een sterke staat. Integendeel. Juist het ontbreken van een daadkrachtige klimaataanpak maakt dat iedereen zich met elkaars privéleven begint in te laten. Van de kilometerheffing tot een vliegbelasting die verder gaat dan een fooi: het kabinet durft het niet aan. Wat overblijft is een bonte verzameling van honderden plannetjes en voornemens. Plus heel veel staren naar de eigen navel.
Dat terwijl de oplossing zo simpel is. ‘Wij zijn het eens: CO2-heffing hard nodig, ook voor de Nederlandse industrie’, luidt de verklaring die ruim tachtig economen hebben ondertekend, van heel links tot ver naar rechts.
Ik zou nog een extra argument willen toevoegen aan dat pleidooi.
Met een CO2-heffing is voor eens en altijd duidelijk dat de klimaatverandering wordt aangepakt, en dat de vervuilers betalen. Dat maakt het opeens een stuk minder urgent om ons met elkaars eten, auto, vakantiebestemming, kindertal en andere klimaatzonden te bemoeien. Zo paradoxaal kan economie zijn. Soms is een snoeiharde overheidsbelasting de beste manier om liberale vrijheden te behouden.

‘Klimaatwetenschappers zijn de helden van onze tijd’ (Cor Speksnijder interviewt Jeff Goodell Volkskrant 26 januari 2019 Sir Edmund p. 44-46):
Als ‘blije klimaatontkenner’ heeft president Trump een sterke tegenbeweging op gang gebracht, zegt de Amerikaanse journalist
Jeff Goodell, die al vele jaren over het klimaat schrijft in het tijdschrift Rolling Stone.
Winnen de klimaatontkenners ook niet aan kracht?
‘Veel Republikeinse afgevaardigden en senatoren weten dat klimaatverandering reëel is,
maar ze kunnen er in het sterk gepolariseerde politieke klimaat niet over praten omdat ze dan uit de partij worden gegooid. Net als met abortus en wapenbezit zijn compromissen over het klimaat binnen de Republikeinse partij onmogelijk.’
Bent u optimistisch of pessimistisch over de toekomst?
‘Beide. Ik kan bang zijn dat er een tijd van immense verliezen en lijden aankomt. Aan de andere kant wordt het een ongelooflijk creatieve en opwindende tijd. De mensen die nieuwe ideeën hebben over een andere manier van leven – stedenplanners, architecten, energiedeskundigen – zullen interessante nieuwe manieren vinden om ons leven aan te passen.

Paul Kingsnorth VPRO tegenlicht 16 december 2018 NPO2 - De aarde draait door
De voormalige milieu-activist en schrijver Paul Kingsnorth heeft zich teruggetrokken in Ierland op een zeldzaam ongerept deel van de aarde. Je zou kunnen zeggen aan het einde van de wereld . Een portret van een eindtijd denker die desondanks de hoop niet opgeeft en blijft geloven in de kracht van natuur.
In zijn gebundelde essays ‘Confessions of a recovering environmentalist’ (2017) beschrijft hij hoe de rekenaars van deze wereld de groene beweging van binnen uitholden en de barricades verruilden voor stropdas en vergadertafels. Het beperken van CO2-uitstoot werd het nieuwe gospel, omdat het meetbaar en te berekenen was. Maar volgens Kingsnorth is dat een illusie. Hij vindt dat de groene beweging van nu de nog overgebleven wilde natuur in een overwinningsroes inruilt voor een windmolenpark of zonnepanelen farm. De strijd is verloren.
The relief I used to feel on those long trudges with my dad when I saw the lights of a village or a remote pub, even a minor road or a pylon, any sign of humanity — as I grow older this is replaced by the relief of escaping from the towns and the villages, away from the pylons and the pubs and the people, up onto the moors again, where only the ghosts and the saucer-eyed dogs and the old legends and the wind can possess me.
But they are harder to find now, those spirits. I look out across the moonlit Lake District ranges, and it’s as clear as the night air that what used to come in regular waves, pounding like the sea, comes now only in flashes, out of the corner of my eyes, like a lighthouse in a storm. Perhaps it’s the way the world has changed. There are more cars on the roads now, more satellites in the sky. The footpaths up the fells are like stone motorways, there are turbines on the moors, and the farmers are being edged out by south-country refugees like me, trying to escape but bringing with us the things we flee from. The new world is online and loving it, the virtual happily edging out the actual. The darkness is shut out and the night grows lighter and nobody is there to see it.
The nearest I had come to such a realization thus far was reading Wordsworth as a teenager and feeling an excited tingling sensation as I began to understand what he was getting at among all those poems about shepherds and girls called Lucy. Here was a kindred spirit! Here was a man moved to love and fear by mountains, who believed rocks had souls, that “Nature never did betray the heart that loved her” (though even then that sounded a little optimistic to me). Pantheism was my new word that year.

Pablo Sender boek Evolution of the Higher Consciousness
Theorie en praktijk in webinars met (Pablo Sender Theosofia december 2018 p. 183-187):
In zijn boek wijdt Pablo in deel I een heel hoofdstuk aan het begrip en de samengestelde aard van ‘manas’, waarbij hij ook verwijst naar bladzijde 169 van De sleutel tot de theosofe van H.P. Blavatsky, over de samengestelde aard van manas: Manas is een ‘beginsel’, en toch een ‘entiteit’ en individualiteit of ego. Sender verkent in zijn boek op bladzijde 62 het tweevoudige karakter van manas als principe en als ego: Er is een ‘horizontale’ dualiteit die aspecten als beginsel en entiteit betreft, en die worden respectievelijk door het denkvermogen (mind) en het ego (zelfbewustzijn) weergegeven. Er is ook een ‘verticale’ dualiteit die refereert naar de manier waarop deze twee aspecten zichzelf uitdrukken op de hogere en lagere manasische niveaus.

Klimaatbeleid vereist rechte rug (Thomas Dekker Volkskrant 27 december 2018 p. 24):
KEK-voorzitter Thomas Dekker, namens de Klimaat en Energie Koepel voor jonge professionals.
Premier Rutte moet de in Katowice uitgesproken ambities ook hier in de praktijk brengen.
Jonge professionals delen de zorgen van Rutte dat de huidige plannen niet voldoende zijn. Wij roepen onze minister-president daarom op om de vergaande ambities, waar hij bevlogen over sprak in Katowice, ook in ons eigen Nederland in de praktijk te brengen.
Laat ons gemeenschappelijke belang duidelijk zijn: wij willen in 2050 nog kunnen leven op deze aarde. Start daarom nu met een daadkrachtig plan en schuif de klimaatproblemen niet van u af. Wij roepen Rutte daarom op om de ambitie waar hij internationaal vol lof over spreekt, ook in Nederland in de praktijk te brengen.

Ruttes vaasje lijkt eerder een gifbeker (Jan ten Brummelhuis Volkskrant 19 december 2018 p. 23):
Frankrijk had voor de Franse Revolutie de gabelle, een zware zoutbelasting waar geen ontsnappen aan was en die alle losers moesten betalen, zodat de vrijgestelden, de adel en de kerk, zich in luxe konden blijven wentelen. Voor bewoners aan de randen van het land, toch ook Nederlanders, lijkt de moderne manier van lasten verdelen opmerkelijk veel op de principes van het ancien régime.
Mijnheer Rutte, laat de vaas die u zo koestert geen gifbeker worden voor de randen van het land. U zegt: we hebben zoveel om trots op te zijn, om te beschermen, om mooier te maken. Inderdaad. Laat het zien.

Top 200 invloedrijkste Nederlanders (Wilco Dekker en Ben van Raaij Volkskrant 15 december 2018 Zaterdag p. 1-8):
Donald Pols (46) - Directeur Milieudefensie
Sinds drie jaar directeur van Milieudefensie en aldus een prominente partij in het klimaatdebat. Waarschuwde onlangs nog in het AD dat de rekening van het klimaatbeleid te veel bij de burgers terecht dreigt te komen. ‘Zij zitten niet aan tafel. En wie niet aan tafel zit, is meestal de pineut. Dat vinden wij oneerlijk.’

Wie pinda’s voert, krijgt apen (Martin Sommer Volkskrant 27 oktober 2018 Opinie p. 5):
Niet de burgers zijn irrationeel, maar de boven ons gestelden.
Goed bezig die Kamer, maar dat is niet de wending die dit stukje gaat nemen. Vorige week schreef ik over de onbetaalbare zorgbegroting, en over onze bestuurders die menen dat de patiënt annex burger egoïstisch en irrationeel is, zodat hem niet aan het verstand te brengen valt dat er grenzen zijn aan de zorg. Ik sprak hoogleraar Ira Helsloot, bijgenaamd de risicoprofessor, ook wel de asbestprofessor. Hij vindt dat bestuurders een totaal verkeerd beeld hebben van de burger. Die kan namelijk best nadenken en heeft ook nog een idee van het algemeen belang.
Uiteraard is asbest een gevaarlijk goedje. Eind jaren zeventig werd het maximaal verwerkt, in de remmen van auto’s bijvoorbeeld. Het werd vrolijk verzaagd en verpulverd, met als resultaat dat er ook nu nog jaarlijks meer dan duizend doden te betreuren zijn als gevolg van asbestkanker. Dat is tragisch en het verklaart de angst voor asbest. Maar het maakt de verplichte sanering van alle golfplaten daken niet minder irrationeel. Het verwerken van asbest is al sinds 1993 volstrekt verboden.
Alle daken van golfplaat zijn van voor die tijd, en die daken zijn zo onschuldig dat de officiële kwalificatie VR heet. Dat wil zeggen: verwaarloosbaar risico. In Nederland zit er domweg geen asbest meer in de lucht. En toch is de Kamer hoteldebotel.
De bouwwereld stortte zich op een nieuwe roeping: alle asbest de wereld uit, te beginnen bij Nederland.
Dit is een onverslaanbare combinatie. Links en rechts, arbeiders en werkgevers, vooral als de rekening elders mag worden ingediend. Ooit kwam ik ditzelfde monsterverbond tegen bij de onderwijsvernieuwingen. Het studiehuis was goed voor iedereen: meer gelijke kansen voor links, nieuwe gebouwen en nieuwe schoolbesturen voor rechts. Dezelfde ijzeren coalitie zien we nu opnieuw bij de strijd tegen de klimaatopwarming:  een schoon geweten voor links, een orderportefeuille voor rechts, onder leiding van Doekle Terpstra van de warmtepompen. Minister Wiebes zegt dat u van de rekening niks gaat merken.
Volgens Ira Helsloot is niet de burger de afgelopen jaren veranderd maar de overheid. Die ontmoedigt de burger zelf iets te ondernemen en zegt daarna dat burgers niets willen. De overheid neemt het denken met steeds groter enthousiasme over. Maar als bestuurders menen dat burgers geen risico’s kunnen verdragen, moeten ze niet raar opkijken als die zich daarnaar gaan gedragen. Wie pinda’s voert, krijgt apen.

Balkenende wil nieuw debat over waarden en normen Rredactie 10 oktober 2013
Oud-premier Jan Peter Balkenende vindt dat het debat over waarden en normen een nieuwe impuls moet krijgen. In het verleden was het vooral toegespitst op de omgang van burgers met elkaar in de openbare ruimte en stond het begrip 'respect' voorop. Volgens Balkenende zou de discussie ook moeten gaan over zaken als populisme en nationalisme, de financiële crisis, klimaatverandering, armoede en corruptie.
Balkenende, premier van 2002 tot 2010, bracht als politicus het thema waarden en normen weer in de belangstelling, onder meer met de slogan 'fatsoen moet je doen'.

Laat burger meepraten over rangorde in de zorg (Pieter Barnhoorn Volkskrant 22 oktober 2018 p. 18):
Ook in welvarend Nederland is de koek een keer op, schrijft huisarts en gastcolumnist Pieter Barnhoorn. Ruil daarom de misplaatste strijdlust om altijd, alles voor iedereen vergoed te krijgen in voor een eerlijk gesprek over moeilijke zorgkeuzes.
‘Goede zorg kost geld, meer goede zorg kost nog meer geld en op een gegeven moment is het geld op, dus dan moet je kiezen’, schreef Wouter Bos onlangs in deze krant. De zaak zo simpel als een knikker.
Onvermijdelijke keuzes
En hier zit het abuis. Er zijn mensen die nog geloven in andere oplossingen dan kiezen. En dat sommige keuzes niet bespreekbaar zouden zijn. Ik zie parallellen met onze omgang met de opwarming van de aarde. Je keert dat tij niet met een bakfiets en stemmen op GroenLinks. Je keert dat tij alleen met pijnlijke keuzes. Stop met weekendjes Barcelona. Stop met vliegtuig-forenzen. Stop met kerosineknallers.
Van mijn vrouw mag ik niet meer tegen de televisie schreeuwen. Maar ik heb soms impulsdoorbraken. Ik breek wanneer in een talkshow de zin valt: ‘Het kan toch niet zo zijn, dat we in een welvarend land als Nederland, geen geld hebben voor …’. En hier volgt de naam van bijvoorbeeld een duur medicijn. Ja, lieve mensen, dat kan dus wel. Want ook in een welvarend land als Nederland is de koek een keer op.
We leven niet meer in het paradijs. Onze middelen zijn eindig. We moeten nu de verantwoordelijkheid nemen voor de verdeling van onze schaarse middelen. Dat gaat ons wat kosten. Stop met misplaatste strijdlust om altijd, alles voor iedereen vergoed te krijgen. Das war einmal.
We bereiken meer door samen eerlijk over deze niet te vermijden, moeilijke keuzen in gesprek te gaan. Wie weet volgen die farmaceuten, artsen, zorgverzekeraars, zorgbestuurders en politici dan vanzelf. Moedig Voorwaarts!

In Den Haag Burgerslobby (Aukje van Roessel De Groene Amsterdammer 18 oktober 2018 p. 11):
Burgers hebben na de verkiezingen altijd weer het nakijken ten opzichte van het bedrijfsleven. Beloftes worden niet ingelost. Het is een patroon, blijkt uit onderzoek. Wie lobbyt er eigenlijk voor de burgers?
‘Wie lobbyt er tijdens de kabinetsformatie eigenlijk voor de burger?’ Met die zin eindigt Wimar Bolhuis zijn boek voor het bredere publiek over verkiezingsbeloftes van politieke partijen en wat daarvan terechtkomt in regeerakkoorden. Dat boek, Van woord tot akkoord, is gebaseerd op zijn proefschrift waarop hij vorige week donderdag in Leiden promoveerde. Na zijn conclusies gelezen te hebben, denk je: inderdaad, wie is de Paul Polman van de burgers?

Als dit, als dat (Dirk Bezemer De Groene Amsterdammer 18 oktober 2018 p. 9):
Als we alles goed doen, kan het goed gaan’, zei Paul Romer, sinds vorige week winnaar van de Nobelprijs voor de economie, volgens Het Financieele Dagblad tijdens zijn persconferentie. Hij had het niet mooier kunnen zeggen. Enerzijds moeten we weten hoe we goed met milieu en klimaat omgaan. Daar heeft Romers werk en dat van mede-laureaat William Nordhaus toe bijgedragen. Maar anderzijds moeten we het daarna ook gewoon gaan doen. Hoe dát bereikt kan worden, daarover heeft de economie tot nu toe weinig te melden.
Politiek gaat over macht, iets wat in Romers theorie helaas geen enkele rol speelde.
Het is niet moeilijk te raden waar in de energiemarkt de macht ligt. Een lobbygroep als de European Chemical Industry Council heeft 75 lobbyisten in dienst en een budget van zes miljoen per jaar. Haar leden – Unilever, BP, DSM, BASF, Shell, Sandoz en 56 andere bedrijven – hebben er geen enkel belang bij dat hun kosten omhoog gaan. De ECIC waarschuwde dat multinationals Europa zouden verlaten bij een te hoge emissieprijs (klinkt bekend?).
Na een effectieve lobby werden dus te veel emissielicenties uitgegeven en in 2007 viel de prijs naar bijna nul. Om effect te hebben zou de prijs boven de 65 euro moeten liggen, een prijspeil dat nooit is bereikt. Toen Brussel in januari 2013 tegen een voorstel stemde om in te grijpen, viel de prijs terug naar een paar euro. Het werkt nog steeds niet: op dit moment is de prijs 21 euro.
Het is nu juist vanwege macht en belangentegenstellingen, en vanwege ons onvermogen om altijd het goede te kiezen, dat economie zo’n belangrijke wetenschap kan zijn. Maar dan wel politieke economie.

Techniek: redder of boosdoener (Mac van Dinther interviewt Charles C. Mann Sir Edmund Volkskrant 20 oktober 2018 p. 18-21):
Technologie en ecologie bieden tegenovergestelde oplossingen voor het voedsel- en het klimaatvraagstuk. Charles C. Mann ontleedt deze controverse tussen meer, meer, meer en minder, minder, minder en vraagt zich af of de tegenstelling misschien toch is te overbruggen.
Eigenlijk heeft hij De Tovenaar en de Profeetgeschreven voor zijn dochter, zegt de Amerikaanse wetenschapsjournalist Charles C. Mann (63). ‘Toen mijn dochter werd geboren bedacht ik dat als zij straks zo oud is als ik, er op aarde waarschijnlijk tien miljard mensen zullen wonen. Tien miljard! Dat is heel veel. Hoe gaan we dat doen, vroeg ik me af.’
De vraag is of een oplossing nog wel op tijd komt. U haalt in uw boek Lynn Margulis aan, een bioloog die komt met de Wet van het petrischaaltje: leg er een bacterie in met voeding en de bacterie groeit net zo lang tot alles op is. Dan sterft de bacterie zelf ook. Hetzelfde gaat volgens Margulis op voor alle levende wezens op aarde. Dus ook voor de mens.
‘Ik kwam Margulis tegen toen ik in het café de krant zat te lezen. Waarom kijk je zo somber, vroeg ze. Omdat het Congres net een paar klimaatmaatregelen heeft afgestemd, antwoordde ik. Ja, duh!, zei Margulis. Het is een discussie die teruggaat op Darwin. Volgens Darwin is er maar één natuurwet die voor schepselen op aarde geldt, de mens niet uitgezonderd. Als dat klopt, krijgt Margulis gelijk.
Denkt u dat wij daartoe in staat zijn?
Dat zal de komende eeuw moeten uitwijzen. Eigenlijk zijn we bezig met een experiment om te zien of Lynn Margulis gelijk heeft of niet. Ik zou daar geen voorspelling over durven te geven. Het eerlijke antwoord is: ik weet het niet.

Charles Mann onderzocht de 'tovenaars' en 'profeten van het klimaatdebat (Marco Visscher interviewt Charles Mann Trouw 7 oktober 2018):
Hoe houden we de planeet leefbaar? Radicaal kiezen voor besparing, of voor techno-optimisme? Bestsellerauteur Charles C. Mann onderzocht de opties.

De kronkelige weg naar de Klimaatwet (Frank Hendrickx Volkskrant 28 juni 2018):
Nederland krijgt een klimaatwet, maar de weg ernaartoe was lang en kronkelig. Hoogdravende idealen gingen hand in hand met opportunisme. Reconstructie van een politieke bevalling.
Pesterijen
In 2012 krijgt Samsom als architect van Rutte II macht en invloed, maar de omstandigheden werken niet bepaald in zijn voordeel. Het bestrijden van de economische en financiële crisis overschaduwt alles, ook het klimaatbeleid.
Linkse oppositiepartijen doen er alles aan om de kwetsbaarheid van de ex-Greenpeace-activist bloot te leggen. Ze dienen moties en amendementen in waar Samsom eigenlijk voor is, maar waar hij door de samenwerking met de VVD tegen moet stemmen.
Na tien jaar is de Klimaatwet er. De komende tien jaar moet nog blijken of het inderdaad een wet is die Nederland verandert.

Diederik Samsom (Volkskrant 20 februari 2008):
Ik ken de harde werkelijkheid helaas. Eind 2006 stuurde de top van het Nederlandse bedrijfsleven een brief naar het kabinet met de oproep duurzaamheid meer prioriteit te geven. Maar elke keer dat we dat doen, wordt het door diezelfde bedrijven keihard kapot gelobbyd. Shell, een van de ondertekenaars van de bewuste brief, heeft onlangs dankzij een brief van topman Van der Veer geregeld dat de grootste energieverslinders voorlopig niet hoeven te betalen voor hun CO2-emissierechten.

Palmt China de wereld in, inclusief Nederland? (Peter de Waard Volkskrant 18 oktober 2018 p. 31):
In de eerste zes maanden van dit jaar kochten de Chinezen voor 20 miljard dollar bedrijven in Europa. De opmars is spectaculair en gaat meestal geruisloos.
Bij wijze van uitzondering winkelde premier Li Kenqiang deze week publiekelijk in Nederland. Een innovatieve batterijenfabrikant werd overgehaald een gigafabriek in China te bouwen, waarbij het risico op diefstal van intellectueel eigendom op de koop toe wordt genomen. Daar kan in honderd dagen worden gedaan wat in Nederland acht jaar kost.

Waarom staat het milieu niet op één deze campagne?, lees Sustainable Development Goals (Jacobine Geel op zondag 5 februari 2017):
Discussie tussen columnist Arend-Jan Boekestijn, directeur van duurzaamheidsorganisatie Urgenda Marjan Minnesma, cabaretier Freek de Jonge en hoogleraar duurzaamheid Herman Wijffels.

Jonathan van het Reve laat in zijn column De duurzame rechter (Volkskrant 27 juni 2015 Bijlage Vonk p.7) een controversieel geluid horen:
Een politieke keuze dus. En een symbolische bovendien: doordat wij een klein land zijn, zal het nieuwe klimaatbeleid van de Haagse rechtbank geen meetbaar effect op de wereldwijde temperatuur- of zeespiegelstijging hebben. Niet in Bangladesh, niet in Nederland, nergens. Ons aandeel is gewoon te klein. Er zijn allerlei prima argumenten voor duurzaamheid, daar gaat het niet om. Maar de bewering dat juist dit beleid effectief - laat staan noodzakelijk - is om het Nederlandse volk te beschermen, is gewoon onjuist.
Sinds deze week heeft het piepkleine milieu-clubje Urgenda dus meer invloed dan Greenpeace en GroenLinks bij elkaar. Sterker nog: het hele parlement staat tot 2020 buitenspel. Veel mensen vinden dat prima, omdat dit vonnis ze goed uitkomt. Maar wat als het de volgende keer een réchts clubje is dat het Nederlandse volk wil redden, en toevallig een ambitieuze rechter treft die het 'lakse asielbeleid' wil afstraffen? Ik voorspel dat de scheiding der machten dan opeens weer heilig is.

Hoogleraren pleiten voor CO2-heffing (Trouw 24 apr 2017):
Een groep van negentig hoogleraren vindt dat een nieuw kabinet meer moet doen voor een groene economie, onder andere met een CO2-belasting.
In een open brief in Trouw sommen ze maandag twaalf actiepunten op. Benoem een minister voor Energie en Klimaat, die leiding gaat geven aan de overstap naar duurzame energie, is hun eerste suggestie. Verder pleiten ze voor fiscale vergroening (‘de vervuiler betaalt‘). In plaats van CO2-emissiehandel pleiten de hoogleraren voor een CO2-belasting. Opnieuw pleiten de hoogleraren voor de sluiting van de vijf resterende kolencentrales in uiterlijk 2020 en het invoeren van een kilometerheffing.
Aardbevingsschade
Het actieplan bevat ook een voorstel voor een onafhankelijke regeling voor de aardbevingsschade in Groningen. Er moet een schadefonds komen waarin € 5 miljard zit en waaruit iedereen die schade heeft een bedrag kan krijgen. De hoeveelheid gas die uit de Groningse velden wordt opgepompt moet binnen vijftien jaar tot nul zijn teruggebracht. De brief is een initiatief van Jan Rotmans, hoogleraar transitiekunde aan de Maastricht University. Onder de ondertekenaars zijn oud-minister Jacqueline Cramer, oud-SER-voorzitter en Rabo-topman Herman Wijffels en klimaatdeskundige Pier Vellinga.

of Die arrogantie van Henk Kamp mag best een beetje minder (Bert Wagendorp de Volkskrant 27 juni 2015, p. 2):
Urgenda is een zogenoemd burgerplatform dat via concrete plannen en initiatieven werkt aan een verduurzaming van de samenleving. Volgens directeur Marjan Minnesma kunnen we binnen twintig jaar van olie, kolen en gas zijn overgeschakeld op duurzame energievormen - als we maar willen en onze economie anders gaan organiseren. Volgens sommige critici is de rechtbank met de uitspraak op de stoel van de wetenschap gaan zitten. Andere critici vinden dat de Tweede Kamer is gepasseerd: daar zitten immers de volksvertegenwoordigers die de regering moeten controleren. De goeie oude trias politica werd erbij gehaald, de scheiding van de wetgevende, uitvoerende en rechterlijke macht waarop ons staatsbestel is gebaseerd.
Je kunt ook zeggen, en dat deed de rechter, dat de overheid zich aan haar toezeggingen aan de burger moet houden en dat, als dat niet gebeurt, de burger het recht heeft de staat aan te klagen of die te passeren. Dat is precies wat Minnesma's leermeester Jan Rotmans, de Rotterdamse transitiehoogleraar, al jarenlang beweert. Als de omschakeling niet van bovenaf komt, zegt hij, dan moet hij van onderaf komen.
Ik wil niet meteen beweren dat Den Haag wordt bevolkt door labbekakken die er verantwoordelijk voor zijn dat Nederland de Vieze Man van Europa is geworden, maar soms lijkt het er wel verdomd veel op. Veel politici laten hun oren nog altijd meer hangen naar de lobbyisten van de oude energiebronnen dan naar de voorstanders van duurzamer vormen. Dat is nu door de rechter als onrechtmatig veroordeeld. Hij heeft de staat gediskwalificeerd en de burger aan een overwinning op zijn onwillige overheid geholpen.
Minnesma zei donderdag in Nieuwsuur dat haar organisatie graag wil meepraten over de vraag hoe die 25 procent in 2020 wél kan worden bereikt.
Een wijze overheid gaat met haar burgers in gesprek, in plaats van ze te schofferen.

Klimaatalarm: is er nog redding? (Ander Commentaar Volkskrant 11 oktober 2018 (p. 24):
Het besef van de ernst van de zaak wordt breed gedeeld, maar wat de wereld praktisch te doen staat, is een andere zaak.
Existentieel
De Britse krant The Guardian maakt zich grote zorgen, omdat het internationale politieke klimaat (Trump) niet gunstig is voor drastische milieumaatregelen:
‘Klimaatverandering vormt een existentiële bedreiging voor de mensheid.\\ ‘Maar de dreiging is echt. Het nieuwste rapport van het Intergouvernementele Panel over Klimaatverandering laat ons weten dat we nog maar een tiental jaren hebben om onze economieën radicaal te veranderen om de effecten van klimaatverandering die al gaande zijn beheersbaar te houden. Daarvoor zouden alle landen van de wereld de meest ambitieuze doelen van het akkoord van Parijs moet halen.’
Bestaande middelen gebruiken
In de Deense krant Berlingske schrijft commentator Claus Skovhus dat er wel degelijk uitwegen zijn.
‘In wezen lijkt de strijd tegen klimaatverandering hopeloos. Maar toch: het verminderen van de uitstoot van CO2 zal mogelijk zijn als de politici maar bereid zijn de middelen die zij al in hun gereedschapskist hebben echt te gebruiken. Een van de opties is het instellen van een wereldwijde koolstofbelasting die investeerders zal stimuleren de uitstoot van koolstofdioxide te verminderen.\\ ‘Het lukt ons niet’
Karl Gaulhofer schrijft in de Oostenrijkse krant Die Presse dat we het rapport ook als een overwinning van de wetenschappers kunt zien: de data zijn beter dan ooit onderbouwd. Het legt het falen van de politici bloot, vindt hij:
‘De zelfbenoemde klimaathelden van Parijs wilden weten hoe ze hun doelen kunnen bereiken, en de wereldklimaatraad heeft antwoorden geleverd. (...)
De narigheid met de klimaatverandering is dat we die nu veroorzaken, maar pas in toekomst zeer doet. Dat is een val. Het leidt tot georkestreerde huichelarij: politici gaan prat op hun ‘moed om abstracte doelen te ondersteunen en zeggen er niet bij wat naleving ervan zou betekenen: een grootschalige aanpassing van belastingsysteem. Autorijden als luxe, vliegen alleen nog voor de happy few. Wie dat propageert, kan wel inpakken. Daarom zwelgen politici in visioenen, nemen cosmetische maatregelen voor elektromobiliteit en doen verder niets concreets, tot de volgende verkiezingen. Na ons de zondvloed, letterlijk.’

IPCC-rapport is alarmbel maar we blijven snoozen (Kobe De Keere Volkskrant 11 oktober 2018 p. 25):
Maar waarom blijven we zo hardnekkig sluimeren?
Voor veel psychologen en sociologen is het al een tijdje duidelijk dat individuele gedragsveranderingen, zeker als die gericht zijn op een ‘verre’ toekomst, heel moeilijk zijn.
We zijn nu eenmaal gewoontedieren wiens bestaan eigenlijk pas behapbaar wordt als we telkens opnieuw dezelfde handelingen herhalen tot ze uiteindelijk rituelen en conventies worden. We zijn zo gewend aan ons comfortabele en vooral bekende bed dat eruit opstaan soms een onmogelijke opdracht lijkt.
Pas wanneer we inzien dat collectieve actie een bepaald politiek klimaat verreist, een waarbij de verantwoordelijkheid niet meer enkel bij het individu maar terug bij de samenleving ligt, zullen we stoppen met op de snoozeknop te blijven drukken. Het is nu eenmaal makkelijker om uit bed te komen als anderen op je staan te wachten.

Prof. dr. Frans W.A. Brom (Jurgen Ganzevles en Rinie van Est red.) Energie in 2030 Maatschappelijke keuzes van nu
Voorwoord (p. 5):
Het voorgaande illustreert dat elke energietechnologie leidt tot maatschappelijke vragen en zorgen. Een ‘silver bullet technology’ is er niet. Een toverformule voor draagvlak evenmin. De grote vraag is dan ook: hoe houden we onze energie-economie maatschappelijk aanvaardbaar? Door te laten zien wat ‘betaalbare, betrouwbare en schone energie’ in de praktijk betekent. Met een langetermijn, politieke inspanning die de verdeling van lusten en lasten tussen bedrijven, overheden en burgers stap voor stap transparanter en rechtvaardiger maakt. Met zo min mogelijk nadelen en liever nog voordelen voor mens en milieu elders ter wereld. Met dit boek hoopt het Rathenau Instituut, met dank aan de vele deskundigen die zich hiervoor ingezet hebben, een stap in deze richting te zetten.

Verdeel de lusten en de lasten van de groene revolutie eerlijk (Michiel Hulshof & Koen Straver Volkskrant 9 juni 2018 Opinie p. 2-3):
Zonder ingrijpen zal de nieuwe energietransitie leiden tot nieuwe ongelijkheid. Michiel Hulshof en Koen Straver pleiten voor ‘energie-rechtvaardigheid’. Voorkom dat het klimaat de nieuwe splijtzwam wordt.
Mattheüs-effect
Dan hebben we nog het probleem dat het best wordt samengevat in de beroemde Bijbelpassage:
‘Want wie heeft, zal nog meer krijgen, en wel in overvloed, maar wie niets heeft, hem zal zelfs wat hij heeft nog worden ontnomen.’ Wie nu kan investeren in groene energie profiteert het meest. Wie niet kan investeren, gaat er op termijn op achteruit. Onderzoek van CE Delft in opdracht van Milieudefensie, FNV, de Woonbond en de ngo Tax Justice berekende de gevolgen van dit ‘Mattheüs-effect’: Nederlanders met een bruto-inkomen van maximaal 17.646 euro gaan in 2021 zo’n 6 procent van hun inkomen aan energie betalen. Als we niets doen, kan dat oplopen tot 17 procent in 2050.
Wij pleiten voor
energie-rechtvaardigheid’ als toetsingskader voor nieuw beleid: stimuleer duurzaam vervoer, maar bedenk wat je doet met eigenaren van derdehands diesels. Plaats die windmolen, maar vraag je af wat de omwonenden daaraan hebben. Haal dat aardgas uit je stad, maar verzin een oplossing voor woningeigenaren met weinig geld. Sluit die kolencentrale, maar school de werknemers om. Prijs die lokale energiecoöperatie, maar zorg dat iedereen er lid van kan worden. Kortom: bedenk niet alleen wat goed is, maar ook voor wie en voor wie niet.
Om dit goed te doen, moet de overheid meer onderzoek doen naar de gevolgen van de energietransitie. Pas als we duidelijk weten hoe de lasten en lusten precies worden verdeeld, kunnen ethisch onderbouwde keuzes worden gemaakt. Zo kan een nieuw energie-drama worden voorkomen.

Afscheid van ‘Tsjechiës geweten’ (Jan Hunin Volkskrant 24 december 2011)
Op zijn best proberen ze de vijand met humor te lijf te gaan, zoals de brave soldaat Svejk, de fictieve antiheld uit de roman van Hasek. Die dreef zijn meerderen tot wanhoop door hun bevelen letterlijk op te volgen. Die houding levert grote literatuur op, maar laat voor het idealisme van Havel weinig ruimte. Zoals door de Tsjechischeminister van Buitenlandse Zaken Karel Schwarzenberger tijdens de uitvaartplechtigheid werd opgemerkt leefde zijn vriend onder het motto: Waarheid en liefde moeten leugen en haat overwinnen.’ Toch is er hoop. David Venclik (27), een geschiedenisleraar die wel naar de Burcht is gekomen, gelooft dat de dood van Havel iets heeft losgemaakt bij zijn landgenoten, zeker bij diegenen die niet belast zijn door het verleden. Tsjechië zou zijn integriteit goed kunnen gebruiken. Er gaat geenweek voorbij of er duiktwel een of ander corruptieschandaal op.

We hebben onze planeet schandelijk mismeesterd (Griet Op de Beeck & Jan Terlouw Volkskrant 3 maart 2018 Sir Edmund p. 18-22):
Boekenweekgeschenkauteur Griet Op de Beeck en boekenweekessayist Jan Terlouw schrijven elkaar over hoofd en buik, privé en publiek, koeien en kalfjes.
Somerset Maugham schreef in zijn boek The Summing Up, waarin hij terug keek op zijn leven, dat de essentie hem uiteindelijk leek wat hij loving kindness noemde. Als je me vraagt wat ik anders had moeten doen in mijn leven, is het misschien steeds dat waarin ik geregeld tekort ben geschoten. In mijn vaak hectische leven, boeiend als het was en is, was daar soms te weinig tijd voor, terwijl het zo essentieel is. Ik heb de overstap gemaakt van wetenschap naar politiek. Dat is een soort salto mortale. Want in de wetenschap zoek je naar de waarheid, in de politiek naar het haalbare. Natuurlijk heb ik in mijn politieke bestaan fouten gemaakt, maar die heb ik mezelf vergeven. Want het is een zeer lastig vak, een stuk complexer dan de wetenschap. Natuurwetenschappers zouden iets meer hun nek moeten durven uitsteken om de politiek ervan te overtuigen dat we de natuur op een onverantwoorde manier zijn gaan behandelen. Lastig voor mensen voor wie twijfel een handelsmerk is, maar nodig. En wetenschappers zijn ook staatsburgers met verantwoordelijkheid.

Ervin Laszlo Derde millennium: de visie
Tijdens een toespraak op 21 februari 1990 voor het Congres van de Verenigde Staten die in gezamenlijke zitting bijeen waren zei de Tsjechische schrijver-president Václav Havel: ‘Zonder een wereldomvattende omwenteling in de sfeer van het menselijk bewustzijn zal niets ten goede veranderen.... en de catastrofe waar de wereld op afstevent - de ecologische, sociale, demografische, of algehele ineenstorting van de beschaving - zal onvermijdelijk zijn.’ Hij had gelijk. We kunnen niet het hoofd bieden aan de transformatie van onze economische, sociale, en ecologische systemen zonder een overeenkomstige transformatie van ons bewustzijn.

Kijken in de ziel (Coen Verbraak interviewt Wetenschappers NPO 2 29 juli 2016):
In het programma vertelt Robbert Dijkgraaf over zijn synesthetisch brein (na ca. 32 min). Ook zijn er wetenschappers als Edward Witten die slimmer zijn dan hij (na ca. 37 min).

De in het rapport 'E i V' besproken Unificatietheorie is de tegenhanger van de M-theorie van Edward Witten. In de M-theorie zou "M" voor "membraan" kunnen staan, hoewel Witten zelf hier uitermate vaag over is.

Om de evolutie van de mensheid op aarde een stapje verder te brengen draait het om een 'Individueel + Collectief' leerproces. Daarentegen om de continuïteit van het leven op aarde voor de mensheid te waarborgen gaat het primair om de eenheid der tegendelen (kwalitatieve as) van Heraclitus, de hemelse Triade en de Tetrade, namelijk de natuurlijke selectie.

Staan Europa en Nederland überhaupt nog voor enige waarde, of zetten buitengaats uitsluitend economische en geostrategische impulsen de toon?

De tragedie van de meent (Tragedy of the commons) is een situatie waarin het streven naar maximale opbrengst van individuen niet tot collectieve welvaart leidt zoals door het economisch effect van de onzichtbare hand verwacht zou worden. De opbrengst gaat daarbij naar het individu, terwijl de kosten als externaliteit gedragen worden door het collectief. Doordat ieder individu het eigenbelang voor laat gaan boven een (klein) negatief effect voor het algemeen belang kan dit leiden tot overexploitatie en onderbenutting.
De term 'tragedie van de meent' (Engels: 'tragedy of the commons') is ontleend aan het mede op deze verhandeling gebaseerde artikel van de Californische bioloog Garrett Hardin, waarin hij het hierboven beschreven voorbeeld behandelt.[1] In deze beschouwing waarschuwt Hardin voor de overbevolking van de wereld en pleit hij voor het afschaffen van de 'vrijheid van voortplanting', met als argument dat een beroep op het geweten van aspirant-ouders niet afdoende zal zijn.
De oplossing voor het probleem dat Hardin beschreef moet volgens de Amerikaanse politicologe Elinor Ostrom gezocht worden in effectieve vormen van collectief beheer, telkens afgestemd op de lokale situatie. Voor haar werk, ingegeven door moderne milieuproblematiek, won Ostrom in 2009 de Nobelprijs economie.

In economics, an externality is the cost or benefit that affects a party who did not choose to incur that cost or benefit. (James M. Buchanan en het Samaritan's dilemma)

Kabinet wil salarisverhoging ING-topman toch voorkomen (Hessel von Piekartz Volkskrant 13 maart 2018 p. 4):
Met de nieuwe wet wil GroenLinks voortborduren op de maatregelen tegen exorbitante bonussen bij de banken, die in 2015 al werden ingevoerd met unanieme steun van het parlement. Dat is een kansrijke route, denkt Harald Benink, hoogleraar bankwezen en financiering aan de Tilburg University. Hamers krijgt geen pure bonus, maar bovenop zijn vaste salaris van 1,75 miljoen een salarisverhoging in de vorm van aandelen. Als de aandelen omhooggaan wordt dus ook zijn salaris hoger. 'ING heeft een slimme loophole gevonden om toch een bonus uit te keren', aldus Benink. De hoogleraar benadrukt dat de crisis van 2008 veroorzaakt werd door zulke regelingen. 'Voor 2008 namen topmannen van banken enorme risico's die op korte termijn uitbetaalden. Op lange termijn leidde dat tot de crisis.'

Zonder jezelf regels op te leggen, ben je een stuk minder vrij (Albert Mark van Leeuwen Volkskrant 10 maart 2018 Opinie p. 11):
Je mag niet kiezen voor een conservatief wereldbeeld. Je mag er niet voor kiezen minder Europa af te dwingen via een referendum. Je mag er niet voor kiezen je kinderen bijbelse normen en waarden mee te geven op de plek waar ze, van overheidswege verplicht, dagelijks beïnvloed worden. Je moet je dus wél intellectueel ontwikkelen op je school, maar dan op de zogenaamd moreel-lege, pragmatische wijze.
Maar dat willen we niet. We houden van onze keuzes, soms zelfs van keuzes die onze voorouders maakten en we willen een deel van die keuzes doorgeven. Een individu wordt niet gelukkiger, beter of welvarender van keuzevrijheid alleen. Je kunt geen autonome persoonlijkheid vormen zonder jezelf regels op te leggen. En het is irrationeel daarbij niet te leren van de mensen om je heen. Sterker, je kunt je nauwelijks stabiel ontwikkelen als je geen normen en waarden krijgt opgelegd in je jeugd.
Hoogmoedig
Er is niets nieuws onder de zon. Het is van alle tijden dat, als we iets niet kunnen begrijpen of verklaren of voorstellen, we onze toevlucht nemen tot het begrip 'toeval'.
Is het niet ietwat hoogmoedig om, zonder onweerlegbaar bewijs, af te schaffen dat wetten een wetgever hebben, dat gevolgen een oorzaak hebben?
We zouden ons er ook bescheiden bij kunnen neerleggen dat het eindige nu eenmaal het oneindige niet kan bevatten, het tijdelijke niet het eeuwige en het geschapene niet het ongeschapene. Om vervolgens iets zinnigs te gaan doen. (Henk Smit, Schagen)

Maandag (Sheila Sitalsing Volkskrant 12 maart 2018 p. 2):
Bij de mediatraining die de ministers en staatssecretarissen van Rutte III hebben gevolgd, heeft Stientje van Veldhoven geleerd om geen 'eco-modulatie' te zeggen als ze tegen normale mensen spreekt, zo legde ze vorige week uit aan de verslaggevers van RTL Nieuws die ernaar vroegen. Ik denk dat ze nog iets heeft geleerd: vervelende vragen negeren, onwankelbaar de boodschap herhalen, niet ingaan op kritiek - 'niet in het negatieve frame trappen', heet dat in communicatiekringen.
Veldhoeven rept van 'wetgeving waar ik maandag meteen aan begin', maar maakt vooralsnog een knieval voor de frisdrankboeren en de uitbaters van ingeflest water. De zoveelste. Want de industrie krijgt alwéér een kans om zelf iets aan de stroom plasticafval te doen; pas bij falen komt er in 2021 statiegeld op kleine flesjes.
Toch geeft Van Veldhoven wederom het bedrijfsleven het voordeel van de twijfel. Waar stoelt het onschuldige vertrouwen in Coca-Cola toch op, vroeg EenVandaag afgelopen zaterdag aan Van Veldhoven. 'Ik ga maandag al aan de slag met de wetgeving.'\\ 2021 is overigens het jaar waarin dit kabinet aftaait, mits het niet voortijdig sneuvelt. Een staatssecretaris die het stellen van een grootse daad, overlaat aan een opvolger - het is bijzonder.

Rutte kan beter ons laten wennen aan fiscale unie (Christiaan van der Kwaak, Victor Broers Volkskrant 12 maart 2018 fiscale unie p. 18-19)
Een gemeenschappelijke begroting is nodig om de eurozone op lange termijn in stand te houden.
Recent publiceerden zelfs zeven vooraanstaande Duitse economen (samen met zeven Franse collega's) een paper waarin zij stellen dat risicodeling onvermijdelijk is om de muntunie op de lange termijn overeind te houden. Nu een eurozone-begroting aanstaande is, doet de premier er goed aan te stoppen met het achterhoedegevecht dat hij voert. Laat hem de geesten rijpen voor de reële kans dat Nederland nettobetaler wordt en mogelijk enkele miljarden per jaar netto aan Brussel zal overmaken. Het enige alternatief op lange termijn is uit de euro stappen, zoals Forum voor Democratie en PVV voorstaan. Polderachtige compromissen, waar Nederland zo dol op is, zullen in dit verband op de lange termijn niet houdbaar zijn.

Door het oplossen van problemen naar de toekomst te blijven verschuiven is het heilige geloof van Rutte III in de zelfregulering van het grootkapitaal grenzeloos.

Spiegel van de samenleving (Marja Slob Volkskrant 12 maart 2018 p. 19):
Een mooie les voor politici: om te winnen moet je niet alleen iets kunnen, maar ook authentiek blijven. De gladjanus is uit.

Het is wenselijk een nieuw beeld te vormen van wat we verstaan onder vooruitgang en het civilisatieproces, de kwaliteit, de waarden en normen van het bestaan. De Nobelprijswinnaar V.S. Naipaul stelt in zijn roman Magic Seeds opnieuw aan de orde: het verval van beschavingen die kennelijk aan het einde van hun levenscyclus zijn gekomen (bv. Wim Bossema Volkskrant 4 september 2004).

Thierry Baudet: “Het land dat we hadden zijn we kwijtgeraakt” (Michael van der Galien DDS 2 november 2017):
“Wanneer we ons even niet blindstaren op de korte termijn,” begon Baudet zijn relaas, “[…] dan kun je niet ontsnappen aan een diep, beklemmend gevoel van verval. Onze ethische, esthetische en politieke kracht is aan een extreem aftakelingsproces ten prooi gevallen.” Hij ging verder:
“Het land dat we hadden, de cultuur die we hadden, onze nationale trots maar ook de veiligheid op straat, de goede scholen, de gemoedelijkheid en de onschuld, onze democratie, we zijn het kwijtgeraakt.”
“Dit kabinet mist in elk opzicht de kracht om de Europese renaissance teweeg te brengen die nodig is.”
“Zware tijden wachten ons,” ging Baudet verder. “Na de langste formatie in de geschiedenis zien we vier vermoeide partijen die onvoldoende eendracht en stamina hebben om de storm die ons wacht aan te kunnen.”
Gelukkig is er ook goed nieuws, aldus Baudet:
Vermoedelijk zal dit kabinet […] niet erg lang standhouden.
We kunnen het alleen maar hopen, maar als we de afgelopen vier jaar iets geleerd hebben van de Nachtmerriecoalitie tussen PvdA en VVD dan is het dat het partijkartel héél lang zaken met elkaar kan doen als de betrokken partijen dat echt willen. Zéker als ze doodsbang zijn voor de mening van de kiezer.

Vooruitgang (Julien Althuisius Volkskrant 12 maart 2018 V2):
In een nieuwe reeks portretten over Zuid-Amerika, ingetogen en ontroerend, laat Stef Biemans het hart spreken.
Hij laat de mensen hun verhalen vertellen, zonder daar zelf hinderlijk bij aanwezig te zijn.
De gesprekken en plekken leveren steeds weer prachtige, ingetogen en vooral ontroerende portretten op. Dit gebeurt er dus als je een televisieprogramma maakt vanuit het hart, in plaats van met het hoofd.
Er volgen nog vier afleveringen van Over de rug van de Andes. Al in de eerste twee heeft Biemans laten zien dat hij door het integer en liefdevol aaneenrijgen van de kleine verhalen de grote verhalen van Zuid-Amerika weet te vertellen. Ruben Terlou krijgt (terecht) veel lof voor zijn serie Door het hart van China. Maar laten we straks, als er weer televisieprogramma's genomineerd moeten worden, Stef Biemans niet vergeten.

ING ambieerde binnen vijf jaar de nummer 1 en de meest sympathieke bank van Nederland te worden. ING gelooft dat een bank mensen in staat moet stellen om vooruit te gaan. Maar hoe geef je hier betekenis aan? Niet door het negatieve sentiment vast te pakken, en proberen om te keren. Maar door vooruit te kijken. Door constant te bewijzen met vernieuwende proposities, boodschappen, creatie- en middeleninzet dat ING er is voor jouw vooruitgang. Met succes: eind 2015 is ING de stevige nummer 1 van Nederland. Met de meeste klanten, sterkste reputatiescores en de hoogste bekendheids-, overwegings- en voorkeursscores.

'U begrijpt het wel, als boerendochter... Maar ik ben nu minister' (Robert Giebels, Pieter Hotse Smit Volkskrant 10 maart 2018 p. 12-13:
Het pulskor-fiasco, grootschalige mestfraude, schimmige kalverenadministratie. Carola Schouten krijgt het voor haar kiezen als minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit.
In het regeerakkoord staat dat het verduurzamen van de landbouw niet gepaard moet gaan met 'volumebeperkende maatregelen', dus minder produceren. Dat is toch geen keuze voor natuur en milieu?
'Het is de kunst om milieudoelen te halen en tegelijkertijd een vitale landbouwsector te houden. In Europa zeggen wij: richt de steun meer op boeren die bijdragen aan maatschappelijke doelen. Want als we van boeren vragen duurzaam te produceren, moeten ze daarvoor worden beloond. Nederland loopt daarin voorop, maar staat tegenover veel EU-landen die willen dat de boeren ongeacht wat ze doen, steun krijgen. Klaar.' Uw partij is allesbehalve pro-Europees.
'Los van hoe ik tegen Europa aankijk: dáár gebeurt het, daar moet ik mijn stem laten horen. Milieu, landbouw en visserij stoppen niet bij de grens. Ik was deze week bij vissers op Urk en die begrijpen ook heel goed dat de keuzen in Brussel worden gemaakt. Daarom ben ik daar elke maand.'

In plaats van dat de stafgroep van Louise Fresco zich met fancy onderwerpen als Kunstmatige intelligentie en 3D-printers bezig houdt zou het niet beter zijn dat ze voor minister Carola Schouten een beleidskader ontwikkelen waarbinnen de vraagstukken waarmee de minister worstelt kunnen worden opgelost.

Klaver: rem topsalarissen bij banken met spoedwet (Ariejan Korteweg Klaver Volkskrant 12 maart 2018 p. 2):
GroenLinks wil met een 'spoedwet' de grote salarisverhoging van ING-directeur Ralph Hamers voorkomen.
Die wet moet vastleggen dat salarisverhogingen van bestuurders van systeembanken - banken die onontbeerlijk geacht worden voor de financieel-economische sector - dienen te worden goedgekeurd door de minister van Financiën.
'Semi-overheidsinstelling'
De ING vindt de salarisverhoging gerechtvaardigd omdat Hamers te weinig zou verdienen in vergelijking met andere Europese topbankiers. 'We willen winnen in Europa, daar heb je heel sterk leiderschap voor nodig.'

Banken (Teun van Keuken Volkskrant 12 maart 2018 p. 21):
Wat is het toch met die banken? Altijd de verkeerde beslissingen, gruwelijke reclamespotjes, constant slecht in het nieuws. Ze begrijpen niet wat de klanten willen, waarschijnlijk niet eens wie de klanten zijn.
Hoe moet het zijn om zo ver verheven te zijn boven het gewone volk? Om erop neer te kijken? Op de glazen kolos staat in grote letters
Growing a better world together. Rabobank.
Alleen door fikse staatssteun werd voorkomen dat grote banken omvielen. 'Maar', piept nu de Rabodirecteur vanuit zijn glazen toren, 'wij deden het goed! Wij hoefden geen staatssteun!'. Heel mooi, kerel, maar zegt het begrip 'Libor-fraude' u nog iets? Jarenlang hebben de Rabobank en andere banken de rentetarieven gemanipuleerd, zo zelf flinke winst gemaakt en beleggers ernstig benadeeld.
Hoe haal je het in je harses om gewone mensen die ruzie hebben om honderd euro de boodschap mee te geven dat liefde belangrijker is dan geld en tegelijkertijd het salaris van topman Hamers met vijftig procent te verhogen tot drie miljoen per jaar? Dat die Hamers maar om één ding geeft, en dat dat niet liefde is, is volkomen duidelijk. Banken snappen er niks van.

Bescheidenheid (Pieter Klok de Volkskrant 10 maart 2018 Opinie p. 5):
Dankzij Draghi komen de banken nooit meer geld tekort. Door de lage rente stijgen de huizenprijzen en de aandelenmarkten en is het onmogelijk om als bank niet veel winst te maken.
De strategie van Draghi is echter niet zonder risico. Door de geldinjecties zijn nieuwe financiële zeepbellen ontstaan. Als de inflatie op enig moment gaat stijgen, waardoor de rente omhoog moet, dreigt het gevaar van een nieuwe ineenstorting.
Of dat gaat gebeuren is onzeker.
Wel zeker is wie in dat geval de risico's (risicobeheersing) draagt. Dat zal niet ING zijn, niet Ralph Hamers en ook niet Jeroen van der Veer, maar de belastingbetaler. Dit besef zou de top van ING tot bescheidenheid moeten dwingen.
Jeroen van der Veer kiest nu rücksichtslos voor de bestuurders en de aandeelhouders en toont daarbij een gebrek aan leiderschap. Hij zou zich ook moeten bekommeren om de sfeer in het land en moeten weten dat hij met een stap als deze bijdraagt aan het chagrijn en de polarisatie van de Nederlandse samenleving.

Om de 'torens van Babel' tegen instorten te behoeden, zal in de toekomst aan risicobeheersing meer aandacht dienen te worden besteed.
De stroom van complexe causaliteiten, met schijnbare a-causaliteiten is de uitkristalisatie van de Negentropie en is de ordening van Informatie, waaruit indirect het "ongemanifesteerde" afgeleid kan worden, het is "verborgen" of zelfs bewust "geheim gehouden". Het "reflecteert" in de "materie".
In risk management, negentropy is the force that seeks to achieve effective organizational behavior and lead to a steady predictable state.
Het boek Small Is Beautiful van E.F. Schumacher dient meer centraal komen te staan.

Hoe complexer een organisme, hoe meer energie het nodig heeft, dus hoe groter het entropisch effect.

Het bijgeloof in welvaart is grenzeloos. Het te veel aanbidden van welvaart en eenzijdige economische groei liggen vast in het collectieve onderbewustzijn van de massa, zowel in Amerika als in Europa. Bijgeloof berust op angst. Het gaat in deze wereld niet alleen om brood en spelen, maar ook om natuurbehoud, milieu, cultuur en goed onderwijs. Welzijn, de betekenis van de kwalitatieve kanten van de economische en maatschappelijke dynamiek is moeilijk in cijfers en financieel rendement uit te drukken.

Primair draait het om risicobeheersing, het morele kompas, dat Pieter Klok ter sprake brengt.

We weten hoe het met topman Groenink, die ambiëerde dat ABN Amro zou doordringen tot de top vijf van meest winstgevende banken ter wereld (de Volkskrant 17 augustus 2001) is afgelopen. Alhoewel, Groenink werd er zelf bepaald niet slechter van de overname van ABN Amro door het bankentrio. De aandelen die hij zelf bezat leverden hem meer dan 25 miljoen euro op. Dat hij daarna werd weggezet als een graaier, heeft hem maar vooral ook zijn gezin erg geraakt. 'De kinderen vonden het afschuwelijk. De oudsten hebben daar heel veel last van gehad.' (de Volkskrant 23 februari 2012)

Groene missie Rutte III begint aan tafel (Robert Giebels Volkskrant 24 februari 2018 p. 8):
In een poging Nederland, na jaren van belabberd milieubeleid, groener te maken, kiest het kabinet voor een polderoplossing: alle mogelijke partijen moeten samen oplossingen verzinnen. Dit is het plan.

Maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO), duurzaam ondernemen of maatschappelijk ondernemen is een vorm van ondernemen gericht op economische prestaties (profit), met respect voor de sociale kant (people), binnen de ecologische randvoorwaarden (planet): de triple-P-benadering.

Wiebes legt uit hoe Rutte III het 'groenste kabinet ooit' denkt te worden (Robert Giebels Volkskrant 23 februari 2018):
Minister Eric Wiebes van Economische Zaken en Klimaat begint vanmiddag met de ambitie van Rutte III om als 'groenste kabinet ooit' de geschiedenis in te gaan. Na afloop van de ministerraad vertelt hij hoe Nederland voor de zomer het zogenoemde Klimaatakkoord gaat sluiten.

Smelt Groenlandse ijsmassa is definitief (Martijn van Calmthout Volkskrant 1 april 2017 p. 7):
Utrechtse onderzoekers hebben ontdekt waarom gletsjers en ijskappen op Groenland afsmelten. Ze zijn rond 1997 zo verzadigd geraakt met smeltwater dat al het nieuwe smeltwater sindsdien rechtstreeks de zee in loopt. Dat leidt tot zeespiegelstijging.
Volgens de onderzoekers is het proces onomkeerbaar en een direct gevolg van de opwarming van het poolgebied.
Buiten de grote ijskappen van Groenland en Antarctica zijn de randgletsjers op Groenland het grootste oppervlak aan landijs op aarde. Onder normale omstandigheden is de ijsmassa in die gebieden in balans: 's zomers smelt het oppervlak wel, maar wordt het smeltwater vastgehouden door de samengepakte sneeuwlaag. Daarna vriest het in de winter vast aan het ijs.
Groenlands ijs smelt al een eeuw lang
De ijskap van Groenland is behoorlijk wispelturig, blijkt uit bestudering van oude luchtfoto's. De smelt is al zeker honderd jaar aan de gang, maar is sinds een jaar of vijftien abrupt versneld.
Dooi ijskap Groenland doet ongekend vroeg intrede
De voorjaarse dooi is ongekend vroeg ingetreden op Groenland. In twee dagen tijd heeft op 12 procent van de ijskap smelt plaatsgevonden, constateert het Danish Meteorological Institute (DMI). 'Deze uitzonderlijke meting past in het beeld van klimaatverandering.'

'CO2? In de echte wereld draait alles om energie' (Interview Martijn van Calmthout met Roger Pielke Volkskrant 1 december 2015 p. 9):
Een akkoord stopt de opwarming niet, dat doet alleen schone technologie, zegt de Amerikaanse dwarsligger in het klimaatdebat.
Dat Pielke in het klimaatdossier geldt als een dwarsligger komt vooral doordat hij jarenlang graag een stap achteruit deed om het gepolariseerde debat beter te begrijpen. De eeuwige heisa tussen klimaatactivisten en sceptici, zegt hij, is in feite oninteressante ketelmuziek. Het echte debat moet gaan over de vraag of het klimaatprobleem wel op de juiste manier wordt besproken en aangepakt.
En dat is niet zoals Parijs beoogt met een harde, mondiale afspraak over de beperking van de uitstoot van broeikasgassen?
'Er wordt gezegd dat een akkoord in Parijs hoe dan ook winst zal zijn. Ik betwijfel dat. Akkoorden stoppen de opwarming niet. De enige oplossing is: zo snel mogelijk zo veel mogelijk schone technologie, vooral energie.'
Is er nog wel tijd om opnieuw te beginnen?
'Waarom het ditmaal wel zou moeten lukken, weet ik eerlijk gezegd niet.
De focus is verkeerd. CO2 en de temperatuur zijn wetenschappelijk interessant, maar niet de hoofdzaak in de echte wereld. Daar draait alles om energie. Mijn definitie van waanzin is: steeds hetzelfde doen en hardnekkig denken dat er ooit zomaar iets anders uit komt. Parijs ligt aan de verkeerde route. Dat kunnen we ons niet lang meer permitteren.'

In de ban van het tegengeluid (Maarten Keulemans interviewt Marcel Crok Volkskrant 24 februari 2018 Zaterdag p. 2-5):
Marcel Crok is een prominent vertolker van het idee dat de klimaatverandering meevalt en vindt daarmee nu ook in de politiek gehoor.
Klimaatoptimisme
Je zult hem niet horen ontkennen dat de aarde opwarmt en dat CO2 daaraan bijdraagt, of horen roepen dat klimaatverandering een complot is van China. In plaats daarvan komt hij met statistieken, citeert hij uit de overzichtsrapporten van het VN-klimaatpanel IPCC en verwijst hij naar keurig gepubliceerde studies uit de erkende wetenschappelijke vakbladen, al verwijten zijn tegenstanders hem selectief winkelen.
Ruim een decennium kennen we elkaar nu, Crok en ik. En goed ook: jarenlang waren we collega's op de redactie van maandblad Natuurwetenschap & Techniek, het huidige New Scientist NL. Een opgewekte, joviale bètajournalist met een warm karakter, een goed gevoel voor humor en een enorme gedrevenheid om zich vast te zuigen in complexe wetenschappelijke onderwerpen - eigenschappen die ook zijn meest gestaalde tegenstanders erkennen.
Marcel Crok kijkt maar naar één kant van het verhaal. Ik wist niet wat me overkwam.'
Klimaatkritiek heeft met Donald Trump en Thierry Baudet toch best de wind mee?
'Af en toe komen er politici bovendrijven die het aandurven om
tegengeluid te geven. Maar Trump en Baudet zijn wél uitzonderingen.\\ Men verwijt je vooral eenzijdigheid: je legt altijd de nadruk op één kant van het verhaal. Terwijl de risico's, van smeltende polen tot vluchtelingenstromen, er bepaald niet om liegen.
'Dat is dan misschien een beetje mijn tegenreactie op alle doemverhalen. Voor mijn gevoel komt het doordat de KNMI's van deze wereld maar één helft van het verhaal vertellen.'
Zo raakte hij in de ban van het tegengeluid. Niet zozeer erdoor aangetrokken - eerder erheen gedreven, zo ziet hij dat. De planeet verpietert, we gaan allemaal naar de gallemiezen, en wie lastige vragen stelt is 'bozig' en maakt 'kabaal'.
Vind je nou niet zelf dat je activist bent geworden? Maar dan tégen klimaatbeleid?
'Zo zie ik mezelf niet. Ik ben ook niet tegen klimaatbeleid, maar mijn beleid zou er wel heel anders uitzien, met veel meer nadruk op aanpassing aan klimaatverandering en minder op extreem dure maatregelen om de uitstoot van broeikasgassen te verminderen.

Een wereldkans voor het klimaat (Jan Paul van Soest Volkskrant 25 maart 2017 katern Vonk p. 6-7):
In de verkiezingsuitslag ziet Jan Paul van Soest een geweldig perspectief. Als groen en rechts gedwongen worden samen te werken gaan het klimaat én de economie erop vooruit.
Opmerkelijk, het begin van de kabinetsformatie: VVD-partijleider en premier Mark Rutte liet na het eerste gesprek met verkenner Edith Schippers weten dat de energietransitie, de overgang van vuile naar schone energie, een wezenlijk thema is.
VVD kon zonder klimaatwetenschappers.
Het wetenschappelijk bureau van de VVD, de Teldersstichting, raadpleegde voor zijn rapport Zeker van Energie (2014) wel de klimaatsceptische journalist Marcel Crok en VVD-lid en blogger Hans Labohm, maar geen klimaatwetenschappers.''

Was juli echt de warmste maand ooit in de VS? (Marcel Crok 13 augustus 2012):
Allereerst even de vrije markt. Ik ben daar een groot voorstander van. Het probleem is echter dat er nauwelijks sprake is van een vrije markt. Niet omdat de boze overheid alles te veel reguleert, maar omdat de overheid de oren naar een oligarchie laat hangen. Deze oligarchie, bestaande uit enorme monopolies in elke industrie-branche, maakt alles kapot, om te beginnen de vrije markt, en vervolgens de rest van de samenleving, natuur en menselijke waardigheid.
Deze oligarchie doet alsof het een vrije markt wil, maar eigenlijk wil het een wilde markt waar het
recht van de sterkste geldt en niet het belang van het geheel. Een vrije markt kan alleen vrij zijn als er bepaalde vaststaande basisregels zijn en de scheiding tussen staat en bedrijf net zo strikt is als die tussen kerk en staat.

'Er is geen klimaatdebat' (Interview Michael Persson met Marcel Crok Volkskrant 20 november 2010):
Het IPCC is een oligarchie van misschien vijftig mensen die de touwtjes in handen hebben. Uiteindelijk draait het om macht en eergevoel. Heel menselijk allemaal, maar dan moet minister Cramer niet zeggen dat ze er blindelings op moet kunnen vertrouwen.' Wat vind je van klimaatwetenschappers zelf? 'Ik heb er tientallen gesproken, zowel sceptici als mainstream. Ze zijn bijna allemaal sympathiek. Sommige aanhangers van de broeikastheorie waren nogal terughoudend toen ik binnenkwam. Ik had vooraf al aangegeven dat ik wilde praten over broeikaskritische bevindingen.

Climategate is een initiatief van Marcel Crok, freelance wetenschapsjournalist en Hajo Smit, milieudeskundige, meteoroloog, journalist en voormalig klimaatonderzoeker en Rypke Zeilmaker, natuur- en wetenschapsjournalist. Het begrip Climategate raakte in december 2009 in zwang nadat duizenden e-mails en documenten waren gelekt of gehackt van de Climate Research Unit in Engeland, een onderzoeksinstituut dat een cruciale speelt in het internationale klimaatonderzoek en dat dé aangever is van het IPCC.

Nu even niet (Frank Wiezer Volkskrant 4 november 2015 p. 26):
Schuif de oplossing van de klimaatcrisis en werken aan duurzaamheid maar vijftig jaar voor je uit, adviseert René Cuperus ('De democratische Bermudadriehoek', O&D, 2 november). Want met problemen als de vluchtelingenstroom, de versobering van de verzorgingsstaat en het verdwijnen van vaste banen staat de democratie op springen, daar moet eerst een oplossing voor komen.
De wereldwijde milieucrisis moet dus worden opgelost, maar nu even niet. Hoe lang maken we deze kortzichtigheid al mee?
Waarom het herstel van de leefomgeving die van de democratie in de weg zou zitten, ontgaat me volkomen.

Incompetente politici en hun spindoctors hebben het model van Keynes volledig verziekt. Griekenland mocht als eerste land aan de schandpaal. Door het faciliteren van het ongebreidelde kapitalisme, het grootkapitaal, de neoliberale wereldorde is door politici de factor arbeid in de knel gekomen en hebben ze aan een grotere tweedeling in de maatschappij bijgedragen. Een belangrijk deel van de verdeel en heers problemen die we signaleren hebben we door onvoldoende checks & balances (het dialectische model Evenwicht door Tegenwicht) zelf gecreëerd. 'De remedie is tegelijkertijd de kwaal' (geweten, 'Goed en Kwaad', 'Deugd en Ondeugd'). De vraag dringt zich op welke debacles moeten zich voordoen voordat echt actie wordt ondernomen. Het gaat mis, chaos dreigt wanneer voor onnatuurlijke selectie, een gesloten systeem wordt gekozen. Chaos, onbalans ontstaat omdat politici geen oog hebben voor de keerzijde van de medaille.

Aan bankiers kan de vraag worden voorgelegd wat is de toegevoegde waarde voor de samenleving het AEX ballonnetje eerst, voorbij de reële economie, op te blazen en later weer te laten leeglopen? Bij het opblazen verdienen weinig mensen relatief veel en bij het leeglopen verliezen veel mensen relatief weinig. Uiteindelijk moet economische groei op uitbreiding van de markten voor reële producten, die waarde toevoegen zijn gebaseerd. Zowel de samenleving als de banken hebben er belang bij dat zeepbellen worden vermeden.

Dictatuur ontstaat in hart van Europa (Swaan van Iterson Volkskrant 5 januari 2012)
Het is tijd dat de EU-lidstaten een standpunt innemen over Hongarije. Nederland kan, net als destijds bij Servië, zijn morele verantwoordelijkheid tonen.
Hongarije staat – geleid door een autoritaire democratie – op het randje van faillissement.Wil de Europese burger zijn belastinggeld blijven afdragen aan de Europese Unie, als een dergelijk regime zich binnen haar grenzen kan ontvouwen? Toen bijna alle lidstaten Servië het EU-lidmaatschap aan wilden bieden, toonde Nederland zijn morele verantwoordelijkheid en stelde dat de oorlogscriminelen eerst gearresteerd moeten worden. Laat ons land ook nu het goede voorbeeld geven door openlijk het debat aan te gaan over de situatie in Hongarije.
Een gevaarlijke bron van instabiliteit in Centraal Europa is niet voor Hongarije, Europa, noch voor Nederland gewenst. De legitimiteit van de EU wordt door de financiële crisis door velen in twijfel getrokken. Laat deze niet ten ondergaan door voorbij te gaan aan één van haar belangrijkste verplichtingen om stabiliteit en democratie te blijven waarborgen. Laat ‘Europa stond erbij en keek ernaar’ niet de slogan worden waarmee de EU de geschiedenis ingaat.

‘Mensen doen meestal niet wat ze willen’
Interview Ben Tiggelaar, schrijver en managementtrainer (Volkskrant 4 september 2010)
Tien jaar geleden hoorde ik voor het eerst over het principe van de dual system theory: de tegenstelling tussen het onbewuste automatische gedrag en het bewuste geplande gedrag. Grofweg kun je stellen dat ons gedrag maar voor 5% bewust en gepland gedrag is; de rest doe je onbewust, ongepland, op de automatische piloot. Die twee processen spelen zich allebei af in één mensenbrein, en ze zitten elkaar voortdurend dwars.

Debat 'CO2 uitstoot en Klimaatsverandering'
Religieuze leiders steunen Europese klimaatstrijd (Volkskrant 6 mei 2008):
Een grote delegatie van religieuze leiders – joods , christelijk en islamitisch – sprak maandag steun uit voor de Brusselse plannen om CO2-uitstoot te verminderen. Ook de Rotterdamse bisschop Van Luyn was aanwezig.

Ongebreideld consumentisme heeft ook zijn schaduwzijde (Jeffrey Sachs Volkskrant 1 mei 2004)
Jeffrey Sachs, hoogleraar economie en directeur aan het Earth Institute aan de Columbia University in New York schrijft dat door de groei van de economie in landen als China, India en Brazilië de mondiale vraag naar energie sterk blijft stijgen. Slechts weinig mensen onderkennen het risico dat benzine en andere fossiele brandstoffen (steenkool en aardgas) veranderingen in het klimaat veroorzaken. Het energieverbruik maakt het mondiale klimaat instabiel. Klimaatverandering verandert elk aspect van het weer, zoals temparatuur, regenval, stormpatronen, maar veroorzaakt ook fundamentele veranderingen in de fysieke omgeving, zoals een stijging van de zeespiegel en verandering in chemie van de oceaan. De huidige praktijk – waarin we de toenemende schaarste aan olie negeren, te sterk leunen op brandstof in het Midden-Oosten en de gevolgen van fossiele brandstoffen voor het milieu over het hoofd zien – loopt dood. We zullen worden ingehaald door de werkelijkheid.

John Gray boek Strohonden, gedachten over mensen en andere dieren , (Volkskrant 26 april 2003):
De westerse mens waant zich het middelpunt van de aarde, de meester van het universum dat hij kan beheersen, zowel in politieke als in het persoonlijke leven. Maar op een kwade dag zal hij de bittere waarheid ervaren. Het leven is niet maakbaar, het individu kan zo maar vermalen worden door de krachten van de geschiedenis.
Het boek Strohonden is een frontale aanval op de overmoed van de westerse mens. Eerst beloofde het Christendom ons Verlossing, daarna nam het humanisme de fakkel over. Wetenschappelijke kennis zou de mens vooruitgang en geluk brengen. Maar de mens is slechts een dier als alle andere. Een beetje slimmer misschien, maar uiteindelijk net zo machteloos. Gray ziet politiek als een serie oplossingen voor praktische problemen. Hij heeft zich fel verzet tegen iedere vorm van utopisme.
Het neoliberalisme ontwikkelde zich tot een utopische ideologie, die de vrije markt als universele heilsleer verkondigde. De Amerikaanse neoconservatieven zijn de nieuwe utopisten. Zij geloven dat je van elk land een liberale democratie kunt maken, ongeacht de plaatselijke cultuur en geschiedenis. Etc.

Onbeschroomd strijder tegen klimaatonzien (Jan Tromp Volkskrant 22 januari 2018 p. 12-13):
Gerrit Hiemstra is een weerman die je evengoed weerwoordman kunt noemen. Flauwekul over de opwarming van de aarde kán hij niet onweersproken laten - zoals onlangs nog Thierry Baudet ondervond. Want de gevolgen van de klimaatverandering, bijvoorbeeld voor arme boeren in Afrika, grijpen hem aan.
Weerwoordman
Gerrit Hiemstra (1961) is een weerman die je net zo goed een weerwoordman kunt noemen. Hij heeft op de sociale media een reputatie opgebouwd als tegenspreker, zo men wil: als rechtzetter. De stijl is van een opgewekt soort nuchterheid. Soms leest het als medelijden dat men wel kan voelen voor domme mensen.
Zijn jongste aanvaringen met Thierry Baudet vormen een treffende illustratie. In het filmpakket voor de KLM-reiziger zit een documentaire van Al Gore over de verwoestende gevolgen van klimaatverandering. Slaat nergens op, die film van Gore, twitterde Baudet. Er is geen toename van extreme weersomstandigheden, beweerde hij onder meer.
Maaien en melken
De kunst van het leven is voor hem om op een eerlijke manier naar de werkelijkheid te kijken. Hij heeft zichzelf geleerd om alle flauwekul die verkocht wordt ook maar gewoon als flauwekul te bestempelen. 'Nu doe ik waar ik zin in heb', zegt hij. 'Je wereld wordt dan ineens een heel stuk groter. En leuker. Daarom doe ik wat ik doe.'
Niet meteen de slag te pakken
De Volkskrant publiceerde in 2014 een opiniestuk van de klimaatscepticus Frans Dijkstra. Toen Hiemstra kort daarop door de krant werd geïnterviewd, greep hij zijn kans: 'Ik weet niet of ik het zeggen mag, maar ik begrijp niet hoe dat stuk in jullie krant terechtkwam. Hoe kan het dat zo iemand driekwart pagina de ruimte krijgt om zijn mening te ventileren, een onzinnige mening, bovendien onderbouwd met gefabriceerde getallen.'

Het publieke weergeheugen werkt misleidend (Frans Dijkstra Volkskrant 2014):
Extreem hoge temperaturen komen in Nederland niet vaker voor dan vroeger, ondanks een opwarming die wel degelijk heeft plaatsgevonden.

'Ik zag de gletsjers smelten' (Cor Speksnijder interviewt Jane Francis Volkskrant 1 november 2017 p. 27):
Het klimaat verandert sneller dan ooit, constateert Jane Francis, die klimaatcycli over periodes van miljoenen jaren onderzoekt. Nooit eerder stegen de CO2-niveaus zo snel en dat moet stoppen.
Hoe kijkt u, met uw kennis van het verleden, naar de toekomst van Antarctica?
Met de huidige snelle klimaatverandering moeten we voorbereid zijn om ons aan te passen aan veranderingen in ons milieu.
'Wetenschappers onderzoeken of de drijvende ijskappen rond het continent van onderaf afsmelten. Als die smelten heeft dat geen gevolgen voor het mondiale zeeniveau, omdat ze al drijven. Maar ze werken als drempel voor de gletsjers op land. Die bevatten zo'n 70 procent van de zoetwatervoorraad op aarde. Als de gletsjers op land niet worden tegengehouden en in zee uitmonden, gaat de zeespiegel aanzienlijk stijgen. We moeten bedenken hoe we bewoners op laaggelegen eilanden en van steden die aan de kust liggen, beschermen.
'Zelfs als we vanaf nu geen CO2 meer in de atmosfeer uitstoten, zal het nog honderd jaar duren voordat de aarde in balans is met de huidige concentraties broeikasgas. We kunnen ons hoofd niet in het zand blijven steken en hopen dat het vanzelf voorbij zal gaan. We moeten stoppen met de uitstoot van CO2 in de atmosfeer.'

'Nederland doet het heel goed bij de CO2-uitstoot' (Gerard Reijn Volkskrant 31 oktober 2017 p. 7):
Eric Wiebes zei kort na zijn beëdiging tot minister van Economische Zaken en Klimaat tegen de NOS dat Nederland het eigenlijk al best goed doet, wat betreft klimaat. 'Waar het om gaat is de uitstoot van CO2, en daar staan we vooraan in Europa.'
Eindconclusie
Wat betreft het terugdringen van de CO2-uitstoot doet Nederland het al heel lang veel slechter dan bijna alle Europese landen.

De voorspelling van Jeffrey Sachs in augustus 1999 is aardig uitgekomen. Het probleem is dat er Nederlandse politici zijn, die ook tot de groep van de wereldspelers willen behoren en belastingontwijking, Nederland als belastingparadijs in het buitenland, promoten. Als uitvloeisel van het 'belastingparadijs' Nederland heeft men bij de belastingdienst nieuwe achterkamertjes gecreëerd. ‘Met horizontaal toezicht ontstaat het risico van allemaal kleine rechtssysteempjes in achterkamertjes’. In plaats van 'horizontaal toezicht' te promoten, dient innerlijk leiderschap centraal te staan. Het selling point voor de VVD is het economisme dat Jesse Klaver bestrijdt. In het VVD-partijprogramma valt niet iets wat lijkt op een duurzame langetermijn visie te onderkennen.
Of met andere woorden Frans Weekers had de lat voor het bedrijfsleven niet lager moeten leggen, maar innerlijk leiderschap moeten bevorderen. Wat organisaties echt nodig hebben, is een samenspel van bezieling en zakelijkheid.

WHY IT IS UNWISE TO DISCUSS CLIMATE CHANGE And why it is wise to act like it is real and caused by human behavior (ALAIN VOLZ ):
If you are a business person with responsibility for the continuity of the company you work in, would you accept a 50% chance of certain failure with a 25% chance of certain bankruptcy? Good governance includes scenario planning and risk management, and most companies rather prevent risks than take them. When you would be in the boardroom and would have to make a choice from 4 options and one of these options is a certain elimination of the company and its business; what would you do? Most successful business(wo)men would make decisions to prevent that scenario ever becoming reality. The scenario leading to sure bankruptcy would be a definite ‘no go area’. If there are alternatives to choose from, the manager who chooses for liquidation will be blamed and shamed for bad governance. If there are options to choose from they must be taken seriously and explored. Even when they fail, at least everything has been tried to prevent.

Verslag afscheid Herman Wijffels als hoogleraar Duurzaamheid en Maatschappelijke Verandering aan de Universiteit Utrecht (3 oktober 2016):
In de paneldiscussie onder leiding van SFL-lid Klaas van Egmond (UU) betoogde Peter Blom dat duurzaamheid steeds meer het fundament wordt waarop mensen en organisaties werken. Dat geldt in toenemende mate ook voor De Nederlandsche Bank (DNB) waar volgens Frank Elderson de D ooit voor Duurzaamheid zal kunnen staan. Else Bos benadrukte echter dat de pensioenwereld er nog lang niet is. Hier is een hele andere manier van denken nodig, weg van de nog altijd zaligmakende Moderne Portefeuille Theorie. Bas van Bavel stelde dat de alomtegenwoordigheid van markten echte duurzaamheid in de weg staat. Daar zijn ook andere allocatiemechanismen voor nodig als coöperaties, de overheid en de familie.

In plaats van dat we de systemen steeds complexer en ondoorzichtiger maken moeten we terug naar wat al in 1973 door de econoom E.F. Schumacher in zijn boek ‘Small is Beautiful’ is aangegeven. Met de manifestatie “Klaar om te wenden?” is met het uitwerken van een strategie een begin gemaakt. Helaas moeten we constateren dat bij veel politici het kwartje nog niet is gevallen.

Het verslag van Frank Visser van de manifestatie “Klaar om te wenden?” bij het afscheid van ex-SER voorzitter Herman Wijffels op vrijdag 31 maart 2006 laat zien dat er wel degelijk een verband ligt. Om met het veranderen van de structuur een begin te maken is de strategie “Klaar om te wenden?” nog steeds hoogst actueel.
Spiral Dynamics is kort gezegd een theorie over de ontwikkeling van waardepatronen in de mens en de samenleving, die door de Amerikaanse psycholoog Clare Graves – een tijdgenoot en geestverwant van Maslow -- is ontwikkeld.
Don Beck is net terug van een bezoek aan het Midden-Oosten, waarvan hij op de hem eigen wijze verslag deed. Hij poneerde de uitdagende stelling dat het in het huidige Midden-Oosten niet om religie gaat, zoals het in het toenmalige Zuid-Afrika niet om ras ging, wat betreft de kern van het conflict. Veeleer zijn er
botsende waardepatronen, die aan het licht gebracht moeten worden voordat aan een oplossing kan worden gedacht.
Op basis van Spiral dynamics is het mogelijk integrale, gemeenschappelijke visies, een
gemeenschappelijk verhaal te ontwikkelen.

De oplossing van de schuldencrisis komt een stapje dichterbij wanneer met de aanbevelingen van de Denktank van Wijffels een serieus begin wordt gemaakt. Blijft dit achterwegen dan mag niet worden verwacht dat de situatie verbeterd. De schuldencrisis is niet exclusief Europees maar doet zich ook in de Verenigde Staten, Japan en de UK voor en dient mede in een wereldwijd perspectief te worden geplaatst. Het ligt voor de hand dat banken lobbyen om maatregelingen die hun groei beperken tegen te houden. Er dient dus in nauwe samenwerking met de bankensector naar gemeenschappelijke oplossingen te worden gezocht.

The Anthropocene (Victor Gostin 28 feb. 2017):
Is humanity now the dominant force for change on our planet? And what should we do about this?
Humanity’s present effect on planet Earth is so large that a new geological time period has now been named the Anthropocene. Dr Gostin will show how the aims of the Theosophical Society are directed to encourage humans to improve our attitudes and become environmentally active to preserve our precious planet.
Dr Victor Gostin is a retired Associate Professor in Geology and Geophysics at Adelaide University. His scientific interests include the origins and evolution of the Solar System and of life, earth history, environmental geoscience and the effects of catastrophes and climate change on human history. He has been a member of the TS for 50 years and is convenor of the Australian Theosophy-Science Group.

Hoe de mens in het Antropoceen zelf verantwoordelijkheid kan nemen. (Tegenlicht 29 januari 2017):
Een oceaan die net zoveel plastic als vis bevat, een atmosfeer volgepompt met CO2 en het massaal uitsterven van dieren. De vernietigende invloed van de mens zal minstens zo desastreus zijn als de asteroïde-inslag die ooit de dinosauriërs van de planeet deed verdwijnen. Reden voor de Nederlandse wetenschapper Paul Crutzen om een nieuw geologisch tijdvak te introduceren: het Antropoceen, oftewel het tijdperk van de mens.

Regeerakkoord op een A4'tje (Martin Sommer Volkskrant 20 mei 2017 Bijlage Opinie p. 5):
Wel, deskundigen hebben zich tijdens deze informatiepoging geroerd. Mijn favoriete hoogleraar is Herman Wijffels, die zich een week geleden in het Algemeen Dagblad briesend van woede op de arme Buma stortte, omdat die weigert in te zien dat de wereld naar de knoppen gaat. Om het gebrek aan benul van Buma te demonstreren, zei Wijffels het allerergste dat hij kon bedenken, namelijk dat 'Buma niet eens weet wat het antropoceen is'. In dagblad Trouw meldden zich negentig hoogleraren transitiekunde, om de formatie per manifest te waarschuwen. Het roer moet om, anders wacht de ondergang. Zij demonstreerden nog eens dat de groene kant van Nederland weinig op heeft met democratie.

De tirannie van de feiten (Martin Sommer Volkskrant 1 april 2017 p. 23):
Sceptici
In Nederland hebben we het omgekeerde van de 'twijfelindustrie'. De werkgevers van VNO/NCW voeren de klimaatlobby aan, een even boeiende als machtige coalitie, van klimaatactivisten, progressieve politici op zoek naar nieuw elan, en watertandende werkgevers in verband met de miljarden van Kamp. Maar elke lobby zou zich moeten verheugen in journalistieke argwaan, en zeker een lobby met de beste bedoelingen.
In dat verband viel mij aan het Energieakkoord op dat Schiphol buiten schot bleef. Héél vervuilend, dat gevlieg. Dat moest ook Marianne Thieme toegeven, toen na een fact check bleek dat je nog beter vlees kunt eten dan vliegen. Kolencentrales moeten dicht, auto's elektrisch, gloeilampen verboden. Maar dat vliegen gaat gewoon door. Zou er een complot zijn van KLM en GroenLinks?
Ik durf er een fact check om te verwedden dat alle zonnepanelen in het land niet opwegen tegen driemaal 's jaars vliegen naar de ongerepte natuur in Zuid-Afrika of Australië. Van mij hoeft Schiphol niet dicht.
Maar een fatsoenlijke verantwoording van het Energieakkoord wil ik in het regeerakkoord beslist terugzien.

Van oerbos naar hommeltuin (Anne van Driel Volkskrant 1 april 2017 Bijlage Sir Edmund p. 16-19):
De grand old lady van de Amerikaanse literatuur is bepaald geen stadsmeisje. Ook haar nieuwste roman, over ontbossing, getuigt van haar voorkeur voor de harde natuur. Annie Proulx over houtkap, genocide en zijdeplanten.
PERSONAGES EN VERHALEN WORDEN GEVORMD DOOR HUN OMGEVING?
'Precies. Als je over houtkap schrijft, weet je dat er doden gaan vallen, ernstige ongelukken gebeuren. Bepaalde dingen gebeuren op bepaalde plekken. En bepaalde plekken brengen een bepaald slag mensen voort.'
Mensen die bar weinig ophebben met de natuur bijvoorbeeld, zoals de Europeanen die de Nieuwe Wereld koloniseren. En mensen die er in volledige harmonie mee leven, zoals de indianen die het bos - dieren, bomen, planten, stenen, rivieren - als bezield beschouwen. Schorshuiden beschrijft minutieus en nietsontziend hoe de harmonieuze levensbeschouwing, en de indianen zelf, worden vermorzeld onder de vernietigende roofzucht van de kolonisten. Die zien het oerbos aanvankelijk als een duivelse wildernis die getemd moet worden. Later is het bos niet meer een vijand, maar een onuitputtelijke bron waarvan je naar believen kunt nemen. HOE KAN DAT?
'De meeste mensen laten het niet zo tot zich doordringen. U noemde het net genocide, en dat is precies wat het was, maar hier gebruikt men dat woord niet. Er zijn stapels goede historische boeken over geschreven, daar niet van. Maar het is geen onderwerp van gesprek, er is geen discussie over. Men beschouwt het als iets uit een ver verleden, het is onwerkelijk omdat het zo lang geleden is gebeurd. Maar zo lang geleden is het helemaal niet, tot in de jaren vijftig waren er in Canada en Amerika overheidsscholen voor indianen, verschrikkelijk wrede instellingen waar men de geest van die kinderen brak en sommigen de dood injaagden.'
EN DAN IS ER NU TRUMP, ZO'N BEETJE HET VLEESGEWORDEN KAPITALISME. HIJ BESTRIJDT DAT KLIMAATVERANDERING BESTAAT, EN WIL IN DE BUDGETTEN VAN ZIJN MILIEUDEPARTEMENT SNIJDEN.
'Het is nog veel erger dan dat. Een grote hoeveelheid overheidsinformatie over de natuur die online voor iedereen toegankelijk was, verschrikkelijk belangrijke wetenschappelijke kennis, is verwijderd en vernietigd. Ik ken een dierkundige die gespecialiseerd is in libellen: hij is zo gedesillusioneerd door wat er gebeurt, dat hij zich volledig heeft teruggetrokken uit de wereld. Niet als activistische daad of zo. Hij verschanst zich in de natuur.

Dit nooit meer: Amerika moet derde partij krijgen (David Brooks Volkskrant 9 november 2016 p. 27):
De verkiezingsstrijd van 2016 is een waterscheiding. Een derde partij voor politieke daklozen is nodig.
Er moet een partij komen voor de mensen die nu dakloos zijn. Er moet een partij zijn die met net zoveel vertrouwen tegen het populisme is als de populisten er voor zijn. Er moet een mondialiseringspartij met een hart zijn, die vrijhandel omarmt en zorgt voor degenen die daar de klappen van opvangen; die voor immigratie is van mensen met vaardigheden, maar luistert naar diegenen die daarvan schade ondervinden; die etnische diversiteit omhelst, maar begrijpt dat diversiteit sociaal vertrouwen kan verzwakken.
Er moet een patriottische partij zijn die begrijpt dat de wereld ermee gediend is als Amerika optreedt als leidende supermogendheid.
Er moet een partij zijn die publieke karaktervorming benadrukt. Burgerschap is een vaardigheid die kan worden gevoed - door een partij die de nadruk legt op fatsoenseisen bij haar kandidaten; die politiek bedrijft op een nederige manier; die het vertrouwen en instellingen versterkt door het spel eerlijk te spelen.

Edwin de Bree De evolutie van onze organisaties - We springen voorwaarts of we vallen terug (ManagementSite december 2011)
We leven in een tijd waarin crises over elkaar heen buitelen. Dat komt volgens Herman Wijffels omdat de systemen die we gebouwd hebben ten onder gaan aan hun eigen succes. Een crisis is een keuzemoment: of we maken een sprong voorwaarts, of we vallen terug.
Veel van onze organisaties zijn gebouwd rond controle en beheersing. Het lastige is dat de systemen die de garantie voor succes waren, nu snel improductiever worden. Ze keren zich tegen zichzelf. Daarom verkeren we in een crisis.
Het lineaire karakter van de inrichting van onze organisaties en onze processen is de grootste oorzaak. Dit lineaire karakter leidt tot verspilling, uitputting, aantasting en vervuiling, zowel letterlijk als figuurlijk. Dat maakt de lineaire productie-organisatie niet geschikt voor de 21ste eeuw.
De fundamentele verandering waar we voor staan, kunnen we alleen realiseren als we vertrekken vanuit een andere basis. Herman Wijffels legde dat laatst in een lezing als volgt uit:
De basis achter onze lineair mechanische organisatie inrichting komt voort uit de Newtoniaanse natuurkunde. De wereld is opgebouwd uit losse deeltjes. Vanuit het sociaal Darwinisme is daar aan toegevoegd dat die deeltjes in strijd zijn met elkaar. Deze elementen drijven ons de verkeerde kant op. De kwantumfysica heeft ons geleerd dat de wereld is opgebouwd uit verbonden delen.’
Dat is de stap die organisaties moeten maken om succesvol te blijven in de 21ste eeuw. Innovatief organiseren houdt in dat organisaties zichzelf omturnen tot een interdependent systeem met cyclische processen. Darwin is structureel verkeerd geïnterpreteerd. De ‘survival of the fittest’ wordt structureel geïnterpreteerd als dat de sterkste wint. Terwijl Darwin het heeft over de ‘fit’: de best aangepaste overleeft. Charles Darwin verwoordde het zelf alsvolgt: ‘It is not the strongest of the species that survives, nor the most intelligent that survives. It is the one that is the most adaptable to change.’

We moeten vaart maken met de Energietransitie (Ab van der Touw, Allard Castelein, Jeroen de Haas, Marjan van Loon en Pieter van Oord de Volkskrant 26 oktober 2016 p. 25):
Creëer een minister voor economie, klimaat en energie voor samenhang in het beleid.
Wij zijn ervan overtuigd dat de energietransitie moet plaatsvinden om klimaatverandering tegen te gaan en zien het versnellen van de transitie ook als een kans voor het ontwikkelen van een nieuwe economie. Om dit te realiseren is een ondernemende, stimulerende overheid nodig, die voor bedrijven de ruimte creëert om hun rol in de energietransitie in te vullen.
Dat betekent een geïntegreerd beleid op het gebied van klimaat, energie en economie, met borging over de kabinetten heen. Zo'n beleid heeft een consistente uitvoering door de verschillende bestuurslagen nodig om snelheid te kunnen maken. Op die manier creëren we een toekomst waarin duurzame producten en markten tot ontwikkeling komen, en bedrijven verantwoord kunnen investeren, innoveren en nieuwe banen scheppen.
Wij hebben de afgelopen weken contact gezocht met andere Nederlandse bedrijven over dit pleidooi voor het versnellen van de energietransitie. We hebben daarbij veel bijval gekregen. Inmiddels wordt dit pleidooi met de vier bovenstaande punten door 40 bedrijven onderschreven, een aantal dat nog dagelijks toeneemt.

Grote bedrijven zitten op de lijn-Samson/Klaver of Bedrijfsleven wil veel meer actie kabinet voor beter klimaat (Raoul du Pré Volkskrant 26 oktober 2016 p. 2):
Een groep van 40 grote bedrijven schaart zich achter de Klimaatwet van PvdA-leider Samsom en GroenLinks-leider Klaver. Zij roepen het volgende kabinet op de langetermijndoelen van het Klimaatakkoord van Parijs wettelijk vast te leggen om zo de opwarming van de aarde af te remmen.
Bedrijven hebben dan wel behoefte aan duidelijkheid 'over de kabinetten heen', betogen ze. Daarom moet het in een wet geregeld worden. 'De afspraken die we maken moeten bindend zijn, want daar baseren we onze investeringen op.' Precies om die reden werken Samsom en Klaver aan hun wet. Daarin worden ook bepalingen opgenomen die het kabinet dwingen 'het beleid naar boven bij te stellen' als blijkt dat de doelstellingen niet gehaald gaan worden. Dat moet 'vrijblijvend beleid en uitstel' uitsluiten, hopen Samsom en Klaver. 'Het maakt de opdracht voor de regering helder en voorspelbaar voor de samenleving.'
Het initiatief gaat uit van Siemens, Eneco, Shell, Van Oord en het Havenbedrijf Rotterdam. De afgelopen weken sloten zich 35 andere bedrijven bij hen aan. De vijf verwachten dat de lijst nog groeit.

Samen naar de afgrond of VS en Europa missen gezamenlijke vijand (Arie Elshout Volkskrant 5 november 2016 p. 8-9):
Voor de rest blijft Obama de man die Frankrijk en Groot-Brittannië het voortouw liet nemen bij de interventie in Libië en zelf plaatsnam op de achterbank. Hij delegeerde de Minsk-onderhandelingen met Moskou over Oekraïne naar de Duitse kanselier Angela Merkel en de Franse president François Hollande.
Liever concentreert hij zich op de door hem afgekondigde 'pivot' (draai) naar Azië, de regio waar de grootste geostrategische uitdaging ligt voor de Amerikanen: de opkomst van China. Die maakt een hele reeks bondgenoten daar, Japan voorop, dood-nerveus. Rusland roert zich weliswaar ook, maar de Chinezen worden in Washington als de meest serieuze opponent sinds de Sovjet-Unie gezien. 'Azië kan zichzelf en de wereld meeslepen in onvoorstelbare verschrikkingen, waarbij alles wat in de 20ste eeuw is gebeurd in het niet valt', zei professor Walter Russell Mead een paar jaar terug tegen de Volkskrant. Hij is een stem die ertoe doet in Amerika.
Zo leiden een nieuwe generatie, een nieuwe demografie en een nieuwe geopolitieke tegenstrever aan de kant van de VS tot evenzovele onzekerheden voor Europa.

President Obama loopt weer met verende tred. Terecht? (Arie Elshout Volkskrant 4 augustus 2015 p. 11):
Obama is bezig een progressief stempel op zijn presidentschap te drukken, met als jongste voorbeeld het klimaatplan. Of zijn doorbraken standhouden, is de vraag.
Aandacht voor de kwetsbaarsten
Obama vroeg speciaal aandacht voor de gevolgen van de klimaatverandering voor de 'kwetsbaarsten onder ons'. Volgens hem zijn dat kinderen, bejaarden, mensen met hart- en longziekten en armen. Het klimaatplan moet helpen zijn nalatenschap als progressieve president veilig te stellen, samen met Obamacare, de verblijfsstatus voor veel illegalen en de openingen naar Cuba en Iran.
Maar de uitvoering van de klimaatmaatregelen is afhankelijk van de staten en die hebben tot 2018 de tijd om hun plannen af te ronden. Dan is Obama allang weg. Veel staten verzetten zich. Ook op de andere terreinen is het werk nog niet gedaan. Een rechter heeft de uitwerking van het illegalendecreet stilgelegd. Het Republikeinse Congres moet zich nog uitspreken over de opheffing van het Cubaanse embargo. Hetzelfde geldt voor het akkoord met Iran, dat sowieso nog een lange weg heeft af te leggen voor het een definitief succes kan worden genoemd. De zorgwet ontwikkelt zich als een blijvertje, maar verder zijn er dus nog veel losse eindjes.
Obama barst terecht van het zelfvertrouwen, maar eigenlijk is hij iemand die goede sier maakt met geleend geld. Voorspellen is moeilijk. Mogelijk wordt hij een van de grotere presidenten. Het kan ook dat achteraf blijkt dat hij tijdens zijn meeslepende eindspurt een president was die leefde op de pof.

David Brooks (Interview Arie Elshout Volkskrant 28 december 2011)
De mens is
minder rationeel dan we denken. We laten ons vaak onbewust leiden door intuïtie, door ‘de onderbuik’. Columnist David Brooks schreef er een boek over. De kredietcrisis, de eurocrisis, de verkiezingen in de VS, overal spelen die onderbuikgevoelens een grote rol. ‘Alles wat zich diep in ons binnenste bevindt, is moeilijk te sturen.’
Het leven en de wereld zijn niet als een klok, en de mens is niet een goddelijke klokkenmaker, Die met vaste hand en scherp oog alle radertjes volmaakt in elkaar laat overlopen. Het leven en de wereld zijn meer als een wolk, grillig en veranderlijk, en demens is een dier dat zich vaak onbewust laat leiden door het intuïtieve deel van zijn brein. David Brooks, columnist van The New York Times, schreef er dit jaar een bestseller over: The Social Animal. Het is een ontdekkingsreis naar dat gebied in ons hoofd, waar emoties, passies, instincten, vooroordelen, begeerten, genen en karakter de regie voeren. Hier bevinden zich de verborgen bronnen van de meeste van onze besluiten en veel van onze gedachten. Het kan impulsief en roekeloos zijn als een primitief beest.Maar anderzijds ligt er de wijsheid van eeuwen opgetast, is het goed in het maken van generalisaties en het leggen van creatieve verbanden, wat helpt bij het begrijpen van de wereld en het oplossen van de ingewikkeldste problemen.
Toch willen veel mensen niet worden gezien als pion van ons onbewuste brein. We horen niet graag dat we minder rationeel zijn dan we denken. ‘We zijn slecht in het praten over emotie, cultuur en karakter’.
Zijn sex drive en politieke ambitie
twee kanten van een en dezelfde medaille?
‘Het draait allemaal om het menselijk contact. Wat politici doet verschillen van de meesten van ons is dat wij soms graag even alleen willen zijn. Politici niet. Zij willen zich de hele tijd omringen met mensen. Hoe intiemer, hoe beter.’
Hoe loopt dit af?
‘Het Europese project houdt op den duur geen stand. Dit jaar zijn we er achter gekomen dat je geen halfbakken Europa kunt hebben. Of het wordt een echt land, of je houdt afzonderlijke landen. En om een echt land te worden, duurt eeuwen. Zelfs in België, wat een soort van land is maar geen gemeenschappelijke taal heeft, zie je hoe moeilijk het was om tot een regering te komen. De euro moest landen tot elkaar brengen, maar in plaats daarvan is de vijandigheid – tussen Duitsers en Grieken, tussen Duitsers en Italianen – alleen aar groter geworden. En het is nog niet voorbij, want wanneer het effect van de bezuinigingen voelbaar wordt, zal de woede toenemen, zeker
als het ook nog van buitenaf komt.’
Waar ging het fout? Al bij de Duitse kanselier Helmut Kohl en de Franse president François Mitterrand?
‘Zij dachten dat als je een instelling in het leven riep, dat je dan de samenleving kon veranderen. Zo werkt het niet. Midden in de Irak-oorlog vroeg ik iemand van de regering-Bush of ze zich niet hadden verkeken op de cultuur van Irak. Deze persoon antwoordde niet te geloven in cultuur. Als je de wetten verandert, verander je de maatschappij, van bovenaf. Dat is denk ik niet waar. Je kunt de samenleving alleen van onderop veranderen.’
Het bewuste, rationele deel van het brein schiet hier dus tekort?
‘Ja, het is zeer rationalistisch gedacht dat je dingen doelbewust kunt organiseren met wat regels. Maar alles wat zich diep in ons binnenste bevindt, is moeilijk te sturen.’

Hier zit altijd de rem erop of Rechtse politiek correctheid bepaalt wat je mag zeggen (Dirk Jacob Nieuwboer Volkskrant 5 november 2016 p. 14-15):
Polarisatie in VS
Dat is natuurlijk deels berekening van Clinton. De Amerikaanse politiek is veel gepolariseerder dan hier. Campagnes zijn er grotendeels op gericht de eigen achterban naar de stembus te krijgen. En de boodschap kan een kleine groep twijfelaars - Republikeinen die walgen van Trump - het laatste duwtje geven.
Hier bewegen de kiezers juist alle kanten op. Van Kok gingen ze naar Fortuyn, en daarna weer naar Bos, virtueel kozen ze even voor Verdonk en daarna Wilders. En zijn PVV scoort standaard hoog in de peilingen, maar hoe dichter de verkiezingen naderen, hoe meer kiezers toch maar voor de VVD gaan. Die wisselvallige kiezers kun je dus maar beter te vriend houden. Je grootste vijand voor racist uitmaken is dan een risico, want daarmee spreek je indirect ook een oordeel uit over zijn kiezers.
Daarbij is iets bijzonders aan de hand met (potentiële) kiezers van Wilders. Na de moord op Fortuyn hebben zij een bijna onaantastbare status gekregen. Hier waren mensen decennialang genegeerd door een politiek correcte elite zonder oog voor hun problemen. Een politicus die niet op serieuze toon zei dat hij hun zorgen heel serieus zou nemen, werd niet meer serieus genomen.

Hillary Clinton even erg als Donald Trump (Loes Reijmer Volkskrant 5 november 2016 p. 6-7):
Weegschaal der Wreedheden
Uit angst partijdig te lijken, presenteren Amerikaanse media misdragingen van Clinton als gelijkwaardig aan die van Trump.
Stel dat je beide uitlatingen op de Weegschaal Der Wreedheden zou plaatsen, met aan de linkerkant Clinton over de vrouwonvriendelijke uitlatingen en aan de rechterkant Trumps ongeëvenaarde dreigement, zou de schaal zo hard doorslaan dat Clinton gelanceerd zou worden. Toch doen media graag of het even erg is. Allebei meedogenloos, oordeelde The Washington Post blijkbaar, en drukte op 'verzenden'.
Het is ironisch dat in het Amerikaanse gepolariseerde medialandschap juist de media onder vuur liggen die zich positioneren als objectief. Ornstein bestookt kranten als The New York Times en The Washington Post dagelijks met kritische mails en tweets. 'Ik heb jullie hoog zitten, maar...', schrijft hij dan. Het uitgesproken rechtse Fox News of losgeslagen sites als Breitbart zijn blijkbaar verspilde moeite.
Geconfronteerd met een straatvechter als Trump valt het niet mee om het braafste jongetje van de klas te zijn.

Het zal blijven botsen of Stammenstrijd in de VS: het zal blijven botsen (Michael Persson Volkskrant 5 november 2016 p. 2-5):
De verkiezingen van dit jaar hebben eens te meer en heviger dan ooit tevoren blootgelegd dat Amerika tot op het bot verdeeld is. Rijk tegen arm, wit tegen zwart. Wie er ook wint, die ontwikkeling lijkt voorlopig niet te keren.
Eigen gelijk
De polarisatie wordt geholpen door een vorm van verzuiling die al langer aan de gang is, maar in een stroomversnelling is geraakt door de sociale media. Het land van de onbegrensde mogelijkheden is geleidelijk veranderd in een land van begrensde identiteiten. Veel Amerikanen zitten opgesloten in een groep die bepaalt hoe er gedacht moet worden. Op de doelgroepenzenders op tv, op talk-radio, op Twitter en Facebook hoor je alleen nog wat je wilt horen en weet je tegelijkertijd dat je niet de enige bent die er zo over denkt - een groeps-gevoel dat wordt versterkt door scherp getekende vijandbeelden.
De verzuiling heeft ook een fysieke component. Het boek The Big Short uit 2008 beschrijft hoe gelijkgestemden steeds dichter bij elkaar zijn komen te zitten. De progressieve kosmopolitische elites zetelen in de centra van de grote steden langs oost- en westkust en de universiteitssteden verspreid door het land, de zwarte armen zitten in de verwaarloosde schillen daaromheen, de witte conservatieve onderklasse zit in de achtergebleven stadjes en dorpen van ruraal en oud-industrieel Amerika.

Hoe God verdween uit de verkiezingen (Michael Persson Volkskrant 5 november 2016 p. 12):
Religie speelt in de VS nog steeds een grote rol, maar ook daar begint het rechtse christelijke blok uit elkaar te vallen.
Uit landelijke cijfers blijkt dat Amerikanen, die veel religieuzer zijn gebleven dan Europeanen, langzaam atheïstischer of 'ietsistischer' worden. Het aantal Amerikanen dat in (een) God gelooft, is van 92 naar 89 procent gedaald. Geen grote daling, maar het aantal Amerikanen dat aan een kerk gelieerd is, is tussen 2007 en 2014 van 83 naar 76 procent gezakt. Mensen maken steeds meer zelf uit wat ze geloven.

Van hoop naar wanhoop of Het contrast tussen de verkiezingen van 2008 en 2016 is enorm (Derk Jan Eppink Volkskrant 25 oktober 2016 p. 26):
WikiLeaks lezen als een spannend jongensboek over een campagne in volle gang. Onderlinge ruzies, Sanders pesten, de Clinton Foundation als pinautomaat, het katholicisme afschilderen als 'bastaardgeloof', cynisme en opportunisme. Clinton geeft Poetin de schuld waarmee Amerika en Rusland, de twee grootste kernmogendheden, de basis leggen voor een toekomstige cyberoorlog.
Gevestigde media lieten Hillary in 2008 vallen als een baksteen maar schieten haar nu noodgedwongen te hulp in de strijd tegen duivel Donald. WikiLeaks tonen aan dat CNN is voor Clinton wat Russia Today is voor Poetin. CNN-commentator Donna Brazile, tevens Democratisch partijvoorzitter, gaf Clinton tevoren een vraag voor een CNN-debat. Na slaafse volgzaamheid sinds 2008 is 'zelfpravdaïsering' van gevestigde Amerikaanse media het onvermijdelijke sluitstuk in 2016. Winnaar: de sociale media.

Slecht verdrag (Leon Segers Volkskrant 3 augustus 2015 p. 14):
Slecht verdrag
Raoul Leering (hoofd ING-international handelsonderzoek) vindt de TTIP een 'prima verdrag' . Maar één reden waarom dat helemaal zo goed niet is komt in stukken over TTIP nooit aan bod.
Het verdrag bevordert immers de globalisering en zoals wij allen weten is het vraagstuk van de opwarming van de aarde en met name de CO2- productie het allerbelangrijkste probleem van de toekomst. De bronnen van die CO2 -productie die zeer onderbelicht zijn, betreffen naast de militaire bron, het internationale zeetransport. Dit is de laatste decennia enorm toegenomen en qua grootte van CO2 -uitstoot overtreft het die van het totale wereldautopark.
Deze toename komt voornamelijk op het conto van de globalisering. Alle mogelijke goederen worden over de wereldzeeën gesleept, omdat het geld oplevert. Dat dit effect onder meer wordt veroorzaakt door de massale subsidie van deze CO2 -uitstoot (in de orde van grootte van duizend miljard euro per jaar) zoals onlangs door het IMF werd berekend, blijft te veel onder de mat.
Naast deze subsidie op oliestook en andere produkten die CO2 voortbrengen, is ook het welvaartsverschil in de wereld een zeer voorname bron van die 'winst'; het zorgt voor zeer ongelijk speelveld op de wereldmarkt en bijvoorbeeld dat milieuvervuiling in China veel 'goedkoper' is dan milieuvervuiling in Nederland.
Als wij onze mond vol hebben van duurzaamheid en spreken over circulaire economie, die ons in de toekomst zou moeten redden, is het onbegrijpelijk dat de enorme milieuvervuiling van de globalisering en dus ook van TTIP niet meer aandacht krijgt.

Het neoliberalisme, het Angelsaksische casinokapitalisme is in Amerika vastgelopen doordat George Bush zowel de belastingen heeft verlaagd als de politieke ambities sterk heeft uitgebreid. Volgens Dani Rodrik zit ‘Europa gevangen in een trilemma’ maar dit geldt ook voor Amerika. In Amerika wordt in naam van de vrijheid de democratie afgebroken (Herman Lelieveldt Volkskrant 14 juni 2008).
Als gevolg van de globalisering ontsnappen multinationale ondernemingen (5e macht, lobbyisten) steeds verder aan de greep van staten.

Onder het mom van marktwerking is er in de collectieve sector een graaicultuur ontstaan die zijn weerga niet kent. De verhouding tussen prestatie en beloning is volledig zoek. In plaats van het immorele neoliberale gedachtengoed te bestrijden wordt met name door de PvdA het spel 'links lullen en rechts vullen' enthousiast meegespeeld. Door de politieke machtsspelletjes met rechts mee te spelen is het tegenwicht naar extreem rechts verloren gegaan. De handelsgeest van het Gouden kalf werd de norm van de gehele, op het maken van winst gerichte samenleving.

Brexit was slechts het begin (Arnout Brouwers Volkskrant 26 oktober 2016 p. 25):
Het CETA-debacle is een voorbode van de ontbinding van de EU, waarschuwt Wolfgang Münchau in de Financial Times.
Het grootste probleem met CETA is de arbitragetribunalen, met rechters betaald door de EU en Canada die geen onderdeel zijn van een nationaal rechtssysteem. CETA creëert een parallel universum voor multinationale investeerders. Als je anti-mondialiseringsprotesten wilt uitlokken, moet je deze weg kiezen. CETA had als veel minder ambitieuze handelsovereenkomst onderhandeld moeten worden die door de EU-instellingen kon worden gepasseerd zonder nationale ratificatie.
Mijn conclusie is dat de volgende fase van Europese integratie voorafgegaan zal moeten worden door een periode van desintegratie. Brexit was slechts het begin.'
CETA moet in de ijskast worden gestopt
Globalisering gaat ten koste van het milieu, betoogt Paul De Grauwe, hoogleraar aan de London School of Economics, in de Vlaamse krant de Morgen.
Een veel fundamentelere vraag is: hoe ver moeten we gaan met globalisering? Ik ben altijd een voorstander geweest van vrijhandel. Maar het blijkt nu ook dat globalisering op twee manieren tegen zijn grenzen botst.\\
Ten eerste is er het milieu. Globalisering leidt tot sterke vormen van specialisatie, maar ook tot extreem veel transport. En die leidt tot heel veel milieukosten die niet verrekend worden in de prijs van het finale product. Voorstanders stellen dat handelsakkoorden tot meer productie zullen leiden, maar ze vergeten te zeggen dat dit ook gepaard zal gaan met stijgende milieukosten. Als we die laatste aftrekken van de eerste dan is het niet zeker dat er iets positiefs overblijft.
De tweede grens van globalisering heeft te maken met de sterk ongelijke verdeling van de baten en de kosten van globalisering. De verliezers zijn de duizenden werknemers die hun jobs kwijt zijn of hun loon zien dalen. Tegelijk vermindert de overheid de werkloosheidsuitkeringen die het leed van de verliezers wat kan temperen. Het zal niemand verbazen dat er veel vijanden van globalisering overblijven.

EU en populisme of Niet almacht maar onmacht is kernprobleem EU (Arnout Brouwers Volkskrant 26 oktober 2016 p. 23):
Politici moeten het verschil kennen tussen 'luisteren naar burgers' en de overgave aan het populisme.
Een van de kenmerken van politiek in het tijdperk van populisme is dat de angst onder politici voor de 'volkswoede' soms een nog groter probleem wordt dan die volkswoede zelf. Een treffend voorbeeld hiervan geven deze week de twee toplieden van de Europese Commissie, Jean-Claude Juncker en Frans Timmermans.
Als een stel moderne gebroeders De Wit - die het volk verraden hebben door vluchtelingenquota voor te stellen, Griekenland te stutten, en Europa via handelsverdragen uit te leveren aan het Canadese grootkapitaal (en 'via de achterdeur' aan 'de Amerikanen') - haasten ze zich om uit de klauwen van het gepeupel te blijven.
Langs de lijn staan rivaliserende machten te trappelen om gebruik te maken van de Europese zwakheden en verdeeldheid.
Kortom, hoe hard criticasters ook het tegendeel roepen: niet de almacht van de EU is een kernprobleem van deze tijd - maar haar onmacht. Daarbij gooien links én rechts gretig hout op de brandstapel. Inderdaad: de EU moet hervormd en flexibeler georganiseerd worden. Maar een Unie die toch al onder externe en interne druk lijkt te bezwijken, heeft geen staatslieden nodig die als een loos gebaar hun eigen arm willen afzagen. Dat is niet het antwoord op het populisme.

Onafhanelijkheid? (Teun van de Keuken Volkskrant katern Vonk 2 september 2016 p. 14):
Op zoek naar de inhoud achter de holle frase.
Milieudefensie gaat de journalistiek in, en wel de 'onafhankelijke onderzoeksjournalistiek'. Dat schrijft hoofdredacteur Annemarie Opmeer in haar commentaar in het Milieudefensieblad Down to earth. Een onbedoeld grappige titel, omdat het juist allerminst down to earth (nuchter) is om je Oerhollandse blad een Engelse naam te geven.
U schrijft dat u de pers harder nodig heeft dan persvoorlichters. Je hebt dus pers nodig vóór de milieubeweging. Dat is toch niet onafhankelijk?
'We doen aan journalistiek vanuit de overtuiging dat het goed is voor de wereld om bepaalde dingen naar buiten te brengen.'
Ik zou dan het woord onafhankelijk schrappen. 'Dat snap ik. Dat ben ik ook wel met je eens.

'Biefstuksocialist'moet als baas agrarische bond snijden of 'Ik ben van het biefstuksocialisme' (Marcel van Lieshout Volkskrant 1 september 2016 2016 p. 31):
De nieuwe voorzitter van agrarische vakbond LTO is vooral bekend van zijn werk in de woningbouw, maar noemt zichzelf 'een boer in hart en nieren'.
De nieuwe baas van de grootste agrarische vakbond LTO Nederland, Marc Calon (57), werkt nu nog in een sector die ogenschijnlijk ver verwijderd ligt van de land- en tuinbouw. En toch ook weer niet: als voorzitter van Aedes, de koepelorganisatie van woningcoöperaties, heeft Calon ervaring met het opgeven van agrarisch areaal ten behoeve van woningbouw.
Landelijke bekendheid verwierf PvdA'er Calon vooral als politicus/bestuurder met een project in Groningen waarbij precies dát gebeurde: onrendabele landbouwgrond in de omgeving van Winschoten moest plaatsmaken voor woningbouw.
Verandering
Als belangenbehartiger heeft LTO Nederland steeds minder in de melk te brokkelen. Daar gaat Calon verandering in brengen, voorziet Henk Bleker: 'LTO moet op de schop. De club verliest leden. Marc is een heel goede manager. Ik ga ervan uit dat hij een einde maakt aan de versplintering in de belangenbehartiging.'
Omdat er van de 'politiek' weinig hulp te verwachten is, ontkomt ook de organisatie zelf niet aan enig snijwerk. De tijden dat de hele Europese melkveehouderij werd ondersteund door EU-subsidies zijn definitief voorbij. LTO Nederland ziet voor zichzelf de taak de biologische, kleinschalige landbouw te stimuleren en boeren verder te helpen bij het omschakelen naar andere verdienmodellen.

Een zee van nationale gevoeligheid (Fokke Obbema interviewt Henk Schulte Nordholt Volkskrant 12 juli 2016 p. 12-13):
De Filippijnen zijn in het gelijk gesteld in het conflict over de Zuid-Chinese Zee. De maritieme claims van China in het gebied worden door het Hof van Arbitrage in Den Haag niet erkend. Maar China zal zich niets aantrekken van het oordeel van het arbitragehof, zegt sinoloog Henk Schulte Nordholt.
Geen oorlog, wel een strijd om invloedssfeer, een Koude Oorlog?
'De VS en China proberen inderdaad zo veel mogelijk landen binnen hun eigen invloedssfeer te trekken. China doet dat met een lange-termijnblik en mikt op economisch inbinden. De VS doen het met militaire allianties (zie het opheffen van het wapenembargo tegen Vietnam), maar ook op economisch vlak, zoals via de vrijhandelszone TPP (de VS, Japan en Aziatische landen, maar niet China).'
Stelt het Westen zich in deze kwestie verstandig op?
'Nou, het gaat vooral om de VS, want Europa speelt geen rol. Je hoort wel eens het pleidooi voor een Europese rol als 'eerlijke bemiddelaar', maar in Chinese ogen kan Europa dat helemaal niet bij gebrek aan militaire macht.
'Wat de VS betreft, zie je dat er in Washington steeds minder wordt geloofd in het medeverantwoordelijk maken van China in de wereld. Op sommige terreinen lukt dat nog wel vanwege gedeelde belangen, zoals bij het klimaatakkoord van Parijs. Maar een echte samenwerking is niet mogelijk. Dat zit er niet in, omdat de huidige generatie leiders ervan overtuigd is dat Washington uit is op 'regime change' in Peking. Bij zoveel wantrouwen kiezen de Amerikanen voor het indammen van de Chinese invloedssfeer.
'Eerlijk gezegd zie ik daar ook geen alternatief voor. Voortmodderen is eigenlijk het beste waar we op kunnen hopen. Want het alternatief is oorlog.'

'Open energiemarkt helpt klimaatdoelen' (zie ook Volkskrant 12 juli 2016 p. 24):
Europees overleg met de Verenigde Staten over een open en duurzame energiemarkt kan juist helpen bij het verbeteren van het milieu. Dat stelt minister Lilianne Ploumen (Buitenlandse Handel) maandag in een reactie op kritiek van de actiegroepen Milieudefensie en Transnational Institute. Volgens de twee bewegingen dreigt het vrijhandelsverdrag TTIP, waarover de Europese Unie en de VS onderhandelen, de klimaatdoelstellingen in Europa in gevaar te brengen. Zij baseren zich op gelekte stukken.
Volgens Ploumen worden het Europese voorstel over de energiemarkt deze week gedeeld met de Amerikanen. De tekst zal snel daarna openbaar worden.
Stimuleren
De minister wijst erop dat het onder meer de bedoeling is om een open en duurzame energiemarkt te stimuleren. Het gaat onder meer om maatregelen die juist helpen bij het behalen van de klimaatdoelstellingen van de EU.

Bescherm Noordzee nu eens echt (Han Lindeboom Volkskrant 16 juni 2016 p. 22:
Ik gun mijn kindskinderen gebieden met prachtige begroeide schelpenbanken en veel grote vissen.
Ik hoop dat mijn kindskinderen nog leeuwen en olifanten op de savannes in Afrika kunnen zien of de tropische regenwouden in Brazilië. Maar wie zijn wij om dat de Afrikanen of Zuid-Amerikanen te vragen als we niet eens een stuk van ons eigen Noordzee-ecosysteem adequaat kunnen beschermen?

Laat superrijk direct opdraaien voor crisis of Laat superrijken en grootbedrijven per direct opdraaien voor ecologische crisis (Stephan Huijboom Volkskrant 9 mei 2016 p. 18):
Helaas blijkt het klimaat al enige tijd fragieler en beïnvloedbaarder te zijn dan we ooit voor mogelijk hielden. Ruim 97 procent van de klimaatwetenschappers is het er over eens dat de ongekende uitstoot van broeikasgassen door menselijke activiteiten tot klimaatopwarming leidt. De zeespiegel stijgt, er ontstaan meer langdurige droogtes en de mondiale voedselvoorziening wordt door misoogsten instabieler, waardoor de kans op ontwrichtende voedselrellen en massale immigratiestromen toeneemt. Het is maar een kleine greep uit de verontrustende lijst van gevolgen.
Intussen bungelt Nederland onderaan de Europese duurzaamheidslijstjes. Van al onze verbruikte energie is slechts 5,5 procent afkomstig uit hernieuwbare bronnen. Alleen Malta en Luxemburg doen het slechter. Het grote publiek blijft er echter vrij onverschillig onder. Hier liggen diverse oorzaken aan ten grondslag en het is hoog tijd om het daar eens over te hebben.
Boeman
Het schouderophalen lijkt ook te maken te hebben met de mythe dat het probleem vooral veroorzaakt zou worden door de snelle bevolkingsgroei in ontwikkelingslanden. VN- demografen voorspellen echter dat deze bevolkingsgroei stagneert, zodat we in de toekomst op een wereldbevolking van in totaal negen tot tien miljard mensen uitkomen. Veel, maar niet onhoudbaar veel.
Het werkelijke probleem is het consumptiepeil van superrijken en welgestelden in met name westerse samenlevingen. Stephen Pacala, hoogleraar ecologie en hoofd van het Princeton Environmental Institute, heeft berekend dat de rijkste 7 procent van de wereldbevolking verantwoordelijk is voor 50 procent van de mondiale CO2-uitstoot, terwijl de armste 50 procent slechts verantwoordelijk is voor 7 procent van de uitstoot. Het is dus misleidend om te zeggen dat 'de mensheid' de boeman is.

Nederland nog steeds minder milieubewust dan rest Europa (11 januari 2011):
Nederland was in 2010 iets meer bereid zich in te spannen voor een beter milieu, maar loopt qua milieubewustzijn nog ver achter bij de rest van Europa. Dit blijkt uit de resultaten van een jaarlijks onderzoek van pr/communicatieadviesbureau Porter Novelli, onder circa 10.000 consumenten van 18 jaar en ouder, in zeven Europese landen.

Koenders, haal het oerwoud uit onze boter (Meike Rijksen Volkskrant 23 maart 2016 p. 24):
Palmolie
Alleen met transparantie kun je het afbranden van onvervangbaar tropisch regenwoud bestrijden.
Minister Koenders van Buitenlandse Zaken is deze week in Indonesië en kan een belangrijke rol hebben bij het voorkomen van de branden.
Indonesië is de grootste palmolie-exporteur van de wereld en Nederland Europa's grootste importeur. Koenders vertegenwoordigt daarmee een belangrijke handelspartner van Indonesië en is daarom de aangewezen persoon om bij de Indonesische president Joko Widodo een lans te breken voor verduurzaming van de palmolieketen. Dat is hard nodig.
Aan de ene kant van de palmolie-keten staan bedrijven als Colgate-Palm-olive, Johnson & Johnson en Pepsico die palmolie in de koekjes en shampoo verwerken die Nederlandse consumenten gebruiken.
Recent onderzoek van Greenpeace laat zien dat deze bedrijven lang niet genoeg doen om ontbossing te voorkomen en dat ze zich achter loze beloften verschuilen.
Nog geen systeem
Minister Koenders moet er bij de Indonesische overheid op aandringen te zorgen voor openbare kaarten waarop alle actuele branden, houtkap- en palmolieconcessies zichtbaar zijn.
Dat doet hij niet alleen om de enorme CO2-uitstoot tegen te gaan, maar ook voor de Nederlandse consumenten die met een gerust hart boter willen smeren op hun boterhammen, zonder onvervangbaar tropisch oerbos op te eten.

Filantropen nemen de plaats in van hulp of Hoe goed is weldoener Bill Gates? (Wim Bossema Volkskrant 21 maart 2016 p. 29):
Waar Bill Gates' goede-doelenstichting gaat, volgen andere organisaties. 's Werelds bekendste en grootste filantroop krijgt steeds meer invloed. Een goede ontwikkeling?
De daadkracht en het enthousiasme waarop Gates zich graag laat voorstaan leidt tot een eenzijdige aanpak, met een voorliefde voor snelle, technologische oplossingen, die soms voorbij gaan aan de wensen en mogelijkheden van de plaatselijke bevolking.
Monsanto
Is dat erg? De auteurs beschrijven het voorbeeld van de gezondheidszorg, een van de speerpunt van Gates' stichting. Gates is dol op vaccinaties en die voorkeur klinkt door in de organisaties die hij geld schenkt. De Wereldgezondheidsorganisatie van de VN is daar de belangrijkste van: die kreeg tot 2014 2,1 miljard dollar. De Gates Foundation was daarmee de grootste particuliere donateur en in 2014 zelfs de nummer 2 van alle donateurs, na de Amerikaanse regering. Dan heb je invloed. Westerse regeringen verschoven hun hulpgeld ook naar het VN-vaccinatieprogramma, geënthousiasmeerd door Gates.
Boerenorganisaties, vooral in Afrika, betoogden dat de methode van productieverhoging middels gemanipuleerde zaden, kunstmest en andere voor de boeren veel te dure moderne middelen al lang achterhaald was. Het was al geprobeerd, te duur gebleken, het had de natuur aangetast en de traditionele manieren van akkerbouw ondergegraven, waardoor boerenfamilies juist opnieuw in armoede waren gestort. Maar deze geluiden komen nooit boven de propagandamachine van de Gates Foundation uit, schrijven Martens en Seitz. Ze wijzen bovendien op de goede banden die Gates heeft met Monsanto, 's wereld grootste biotechnologische producent, die niet alleen meehelpt aan de projecten, maar er ook aan verdient.
Machtige clubs
Ban Ki-moon zelf gebruikt vertegenwoordigers van de UN Foundation als adviseurs en hij laat veel van zijn conferenties en mediacampagnes door deze stichting betalen. Dat is een uitkomst voor de secretaris-generaal en zijn organisatie, die altijd kampt met financiële krapte. Particuliere giften zijn mooi als aanvulling op de contributiegelden van VN-lidstaten, maar wie vormt de achterban van deze machtige clubs, vragen de auteurs van dit rapport zich terecht af. Wie controleert hén, wie evalueert de projecten die zij financieren?

Hooggerechtshof VS zet klimaatplan Obama in de ijskast (12 februari 2016):
Het Clean Power Plan waarmee Obama de energieproductie van de Verenigde Staten wil vergroenen, hoeft nog niet te worden uitgevoerd. Dat is de uitspraak van het Amerikaanse Hooggerechtshof. Obama wil dat de energiecentrales in de Verenigde Staten in 2030 32 procent minder broeikasgassen uitstoten dan in 2005.

Telefoon voor de heer Van Beurden (Rens van Tilburg Volkskrant 10 februari 2016 p. 26:
De kans dat de naam Larry Fink u iets zegt is gering. Toch is de kans aanzienlijk dat de heer Fink mede namens u een brief verstuurde aan de grootste ondernemingen van de wereld. Fink is oprichter en hoogste baas van de (verreweg) grootste vermogensbeheerder van de wereld. Zijn Blackrock beheert 4.600 miljard dollar, waaronder de besparingen van meer dan honderd Nederlandse pensioenfondsen.
Ook Fink vraagt, vanwege het financiële belang, om meer aandacht voor duurzaamheid. Volgens hem zien bedrijven de kansen en bedreigingen hiervan nu onvoldoende. Wat gaan zij bijvoorbeeld anders doen na de 'gamechanger' van het klimaatakkoord dat de wereld onlangs sloot in Parijs?
Die vraag stelde Nieuwsuur aan Shell-topman Ben van Beurden. Zijn antwoord ('Ik pomp alles op wat ik kan oppompen') getuigde niet van veel herbezinning.
De Shell-topman vindt het in de grond laten zitten van olie en gas echter 'niet de missie waarvoor ik uiteindelijk door aandeelhouders in de wereld ben gezet' (Nieuwsuur, 4 februari).
Tijd voor de aandeelhouders van zich te laten horen. De grootste Nederlandse pensioenfondsen ABP en PFZW hadden al vergeefs geprotesteerd tegen het avontuur in de Noordelijke IJszee. Wat te doen met een bestuurder die maar niet wil luisteren? Misschien kan Larry de telefoon eens oppakken. Ben wakker bellen en zo de Nederlandse pensioenfondsen een hoop geld besparen.

Duitse rechters keren zich tegen TTIP (Gerard Reijn Volkskrant 5 februari 2016 p. 26):
De organisatie van Duitse rechters heeft zich gekeerd tegen het rechtsorgaan dat wordt opgetuigd voor het Amerikaans-Europese handelsverdrag TTIP. Volgens hen heeft de Europese Unie niet het recht zo'n investeringshof op te richten. Het is ook nergens voor nodig, vinden zij, want bij de gewone rechtbanken zijn de belangen van buitenlandse investeerders in veilige handen.
De Duitse Rechtersbond heeft over TTIP en het investeringshof niets te zeggen. Maar het standpunt van eerbiedwaardige juristen versterkt de positie van de tegenstanders van ISDS en TTIP.

Boven het land hangt een ammoniakdeken of De pretoogjes van Henk Bleker (Caspar Janssen Volkskrant 26 januari 2016 p. 22):
Ja, met Henk Bleker kon je tenminste nog lachen. Het was 2011 en na afloop van de bijeenkomst van CDA-boeren in Overijssel trok de toenmalige staatssecretaris van Landbouw (en Natuur, maar ja) het bierviltje onder zijn glas vandaan en tekende voor me uit hoe hij het mestprobleem ging aanpakken terwijl de intensieve veehouderij tegelijkertijd gewoon kon doorgroeien.
Landbouw zoals landbouw bedoeld is. Gezonde koeien die in de wei lopen, kwaliteitsproducten maken in plaats van melkpoeder voor China. Goed voor dieren en planten - behalve ganzen - goed voor de koeien, goed tegen ontbossing, goed tegen klimaatverandering, goed voor het landschap, goed voor de gezondheid, goed voor het plattelandsleven en uiteindelijk, goed voor de boer.
Waarom gebeurt het dan niet? Sharon Dijksma (PvdA), de vorige staatssecretaris van Landbouw (en Natuur, maar ja) stond met het wegvallen van het melkquotum nog een nieuwe uitbreiding van de veestapel toe. Prompt werd het vastgestelde fosfaatplafond overtreden. Er wordt vaak gezegd: het komt door de VVD, die pleegt obstructie. Dat klopt, maar de werkelijke reden is banaler: behalve het CDA en de Partij voor de Dieren interesseert niemand zich in Den Haag voor het platteland. Aan ingewikkelde stikstofproblemen valt geen eer te behalen, ook het grote publiek loopt warmer voor de kust dan voor strontproblemen. GroenLinks en D66 blijven uitgesproken stadspartijen, voor de gemiddelde PvdA-politicus is een boer een man met een pet en een overall met koeien die Bertha en Martha heten.
Sharon Dijksma wist goed te overleven als staatssecretaris. Hoogste doel: voorkomen dat de tractoren oprukken richting Den Haag. En op de valreep dus die groei van het aantal koeien. Drie maanden plaggen op de hei, ik zou het een mooie taakstraf vinden voor Dijksma.

Oude truc Rob Hameka Volkskrant 9 juli 2016 p. 21):
Minister Kamp gebruikt de oude truc die er blijkbaar nog steeds in gaat als zoete koek. Hij zegt 2,7 miljard te hebben bespaard (Economie, 7 juli). En verder geen woord over de kosten, behalve dan het subsidiebedrag per kilowattuur van 7,27 cent. Steekt lekker af als je eerst een miljardenbedrag noemt.
Nou, denken we dan, dat heeft hij goed gedaan.
Helemaal niet, de komende 15 jaar wordt er 3,85 miljard aan subsidie uitgedeeld. En dat lees je dan weer niet. Windmolens draaien op subsidie en dat subsidiebedrag zal nog flink hoger worden als na gebruik die molens moeten worden vervangen of opgeruimd.
Dat bedrag kan beter worden besteed aan onderzoek en ontwikkeling van duurzame energie-opwekking die wel rendabel is.
Dong (Frans de Graaf Volkskrant 9 juli 2016 p. 21):
In plaats van naarstig naar talen te zoeken waarin Dong (in Dong energy) iets leuks of iets vies betekent (O&D, 7 en 8 juli), zou het de ingezondenbrievenschrijvers sieren als ze gewoon uitzochten waar de naam Dong vandaan komt. Dong is een Deens acroniem en staat voor Dansk Olie og Naturgas, dat wil zeggen Deens(e) olie en aardgas.
Meevallertje (Mariet Dekking Volkskrant 8 juli 2016 p. 24):
Een meevaller voor de overheid. De windmolens worden voor een onverwacht lage prijs gebouwd. Door een Deens bedrijf. Zou het net zo'n fijn project worden als de Fyra? Was ook zo lekker goedkoop aanbesteed.
Ik houd mijn hart vast. En overigens ben ik van mening dat die krengen sowieso niet onze horizon moeten gaan vervuilen.

Toekomstdromen of Gloort er hoop aan de groene horizon? (Tonie Mudde Volkskrant 23 januari 2016 bijlage Sir Edmund p. 4):
De wetenschap lost de CO2-problematiek vast wel op. Hoopt Henk Kamp.
Hier klinkt een techniekoptimist. Een man die denkt: ergens lopen een paar slimme koppen rond en die bedenken een oplossing, waarbij al dat gedoe met windmolens en zonnepanelen gepruts zal blijken.
Het aandeel duurzame energievoorziening in Nederland is nu een schamele 5,6 procent, waarmee we internationaal gezien een van de smerigste jongetjes van de klas zijn. Ondertussen wil Kamp geen concrete CO2-maatregelen nemen omdat er in de toekomst misschien iets slims wordt ontdekt. Maar wat als dat niet gebeurt?
Life is what happens to you, while you're busy making other plans, zong John Lennon.
Other plans. Niet no plans.

Noordzeekust Burgemeesters tegen windmolens in zee (Volkskrant 30 juni 2015p. 11):
Met ambtsketen en op blote voeten hebben de burgemeesters van Wassenaar, Noordwijk, Katwijk en Zandvoort ansichtskaarten verstuurd naar het Binnenhof.

Het is aannemelijk dat de windmolenpolitiek van de overheid eenzelfde lot beschoren is als eerder de gesubsidieerde kinderdagverblijven.
'Failliet kinderdagverblijf Estro heeft schuld van 100 miljoen' (Volkskrant 12 juli 2014):
Het failliete kinderopvangbedrijf Estro heeft een schuld van zo'n 100 miljoen euro. De grootste verliezer is ING, maar ook ABN AMRO en enkele buitenlandse banken krijgen nog geld van het bedrijf, meldt NRC Q.
Doorstart Smallsteps
De noodlijdende kinderopvangorganisatie Estro werd afgelopen zaterdag definitief failliet verklaard. Een dag daarvoor meldde de instelling al uitstel van betaling te hebben gekregen van de rechtbank in Amsterdam. De kinderopvang maakt met zo'n 250 filialen een doorstart onder de naam Smallsteps.
Bij Estro worden zo'n 30.000 kinderen opgevangen. Het bedrijf vertegenwoordigt daarmee 5 procent van de totale sector. Voor 85 procent van de kinderen kan de opvang worden voortgezet dankzij de doorstart. Ook kunnen 2600 van de 3600 medewerkers overstappen naar Smallsteps.

Kritiek nationale ombudsman op SER en Ed Nijpels Te positief over windenergie (Jeroen van Wensen Volkskrant 5 november 2016 p. 16):
De Sociaal-Economische Raad (SER) en SER-Kroonlid Ed Nijpels, trekker van de groene energierevolutie, bagatelliseren de nadelen van windparken, stelt de Nationale Ombudsman. Zij informeren het publiek te eenzijdig over windenergie door vooral de positieve kanten te belichten en nemen klachten van omwonenden van windturbines niet serieus.
NLVOW-voorzitter Albert Koers is blij met de uitspraak van de Ombudsman. Voor de opstelling van Nijpels kan hij weinig begrip opbrengen. 'In plaats van in te gaan op onze argumenten, kregen we het advies internationaal onderzoek naar windenergie te bestuderen. Dan zouden we ons eigen ongelijk kunnen vaststellen'. Verzoeken van Koers aan Nijpels tot nadere discussie of debat negeerde de VVD'er, aldus Koers. Ook de Ombudsman verwijt Hamer en Nijpels dat zij niet adequaat op de klachten hebben gereageerd.

Het Energieakkoord is dood! illustreert dat wanneer niet op andere terreinen effectieve maatregelingen worden getroffen windenergie vooralsnog niks oplevert, behalve maatschappelijke kosten.
Het Energieakkoord is dood (Martin Sommer Volkskrant 21 februari 2015):
Burger moet gat dichten tussen lage energieprijs en hoge productieprijs van wind op zee.
Ed Nijpels, poortwachter van het Energieakkoord, ontkende in het AD dat sprake is van subsidie aangezien de burgers via hun meter een opslag betalen. Brutaal, maar van mij mag het. Dan luidt de bizarre formule:goedkope elektra leidt tot een hoge rekening. Een bedrag van 500 euro extra per jaar per gezin doet de ronde.
Zo bont als Nijpels heeft minister Kamp het niet gemaakt. Hij erkent dat wind op zee niet uit kan. 3 miljard wil hij er per jaar op toeleggen, op twee voorwaarden. Het mag opgeteld niet meer worden dan 18miljard. En naarmate er meer windmolens worden gebouwd, moet de kostprijs met liefst 40 procent zakken. Dat idee is gebaseerd op de veronderstelde technische verbetering.
Zowel het maximumbedrag als de kostendaling zijn 'taakstellend', schreef Kamp aan de Kamer. Dat is ambtenarentaal om te zeggen dat het feest niet doorgaat als aan die voorwaarden niet is voldaan. Kamp: 'Geen risico voor uit de hand lopende kosten.' Want: 'Hoge energieprijzen zorgen voor lagere subsidies.' Juist.
Het omgekeerde is aan de hand. De groothandelsprijs van energie is laag, de productieprijs van met name wind op zee blijft hoog. Het gat daartussen moet worden bijgepast. Het CPB waarschuwde al vóór het Energieakkoord werd gesloten dat 'elke uitbreiding van de productiecapaciteit verliesgevend is' en pleitte om die reden voor uitstel van de bouw van meer windmolens. Het (uiterst duurzame) Planbureau voor de Leefomgeving concludeerde dat 'de financiering van toeslagen of subsidies duurder' wordt. De lage energieprijzen leiden 'tot een blijvend beroep op de subsidieregeling'. Precies wat Kamp heeft uitgesloten. Het Energieakkoord is dus feitelijk dood.

'Duurzame Diederik zit niet op een windmolenopstand te wachten' (Martin Sommer Volkskrant 28 september 2014):
Afspraak Maken En Nakomen
Juist door die tegenzin is het bouwwerk zo broos dat er beslist geen kaart uitgetrokken kan worden. Amen, noemt Moorlag dat. Afspraak Maken En Nakomen. Bestuurders zullen liever hun schoenen opeten dan toegeven dat windmolens het beoogde doel niet dienen. Wat niet wegneemt dat het vlak onder de oppervlakte broeit. Volgens het energieakkoord moet de particuliere sector investeren in windmolens, om voor subsidie in aanmerking te komen. Banken, fondsen en bedrijven laten het afweten, omdat ze domweg niet in het rendement geloven. Het grootste pensioenfonds ABP wil zijn goeie geld niet in windparken op zee stoppen omdat er twijfel is of op de langere termijn de subsidie ook zo kwistig blijft stromen.
Tot slot: Diederik Samsom heeft recentelijk driemaal een fors PvdA-visieverhaal gehouden. Duurzaamheid is uiteraard een PvdA-prioriteit. Ofschoon het de kern is van het energie-akkoord, noemde Samsom wind-op-land nul keer. Een terzake kundig PvdA-Kamerlid zei me dat windenergie zo voor zich spreekt dat duurzame Diederik daar geen woord aan hoefde wijden. Ik ben zo vrij om wat anders te denken. Diederik zit niet óók nog op een windmolenopstand van kiezers te wachten.

'Gaan de windmolens wel doen wat ze moeten doen?' (Martin Sommer Volkskrant 12 januari 2014): Bestuurlijk drijfzand
Het alvast inboeken van de innovatie van over tien jaar - mijn water zei me dat dit een voorschot is op een schitterende toekomst en dus bestuurlijk drijfzand. Dat vonden elf hoogleraren en oud-hoogleraren ook, verenigd in het Nationaal Kritisch Platform Windenergie. Ze schreven een brief aan minister Kamp, vroegen berekeningen en er kwamen Kamervragen.
De minister verwees terug naar de onderzoeken die waren gedaan ten behoeve van het energieakkoord; onder andere door het Planbureau voor de Leefomgeving, dat sinds jaar en dag à la de transitieprofessor van de daken roept dat het roer radicaal om moet. Veel politiek dus daar, weinig wetenschap. Een andere onderzoeksinstantie, het Economisch Instituut voor de Bouw, krabbelde terug en zei dat 25 procent goedkoper al heel ambitieus zou zijn.
Maar het belangrijkste argument was dat 'de offshoresector' zelf had bezworen dat ze de Noordzee voor bijna de helft van de huidige kosten kan volbouwen (energieakkoord blz. 70). Even technisch: het eerste deel, het Gemini-park benoorden Ameland, is onlangs aanbesteed.
Dat blijkt niet goedkoper maar duurder dan de parken tot nu toe. Precies wat de elf dwarse hooggeleerden beweerden.

Hoe ontkenning werkt (Maarten Keulemans Volkskrant 12 december 2015 bijlage Sir Edmund p. 4):
Gelooft u nu nóg niet in opwarming van de aarde? Dik kans dat u iets anders bedoelt.
Wat leuk dat ze nog bestaan! Politici van rechts, bij wie het er maar niet in wil dat er zoiets is als klimaatverandering. O, het 'Zou goed kunnen' hoor, dat de aarde opwarmt door menselijke activiteit, schreef directeur Patrick van Schie van nota bene het 'wetenschappelijk bureau' van de VVD, de TeldersStichting, deze week in Trouw. Maar weten we het wel zeker? Er zijn immers ook lieden die het anders zien. En het is heel wat belastinggeld, dat die linkse rakkers daar in Parijs wensen te verpatsen. Nieuwe kolencentrales meteen weer sluiten, tut-tut.
Ook het tegengeluid deed haast gezellig vertrouwd aan. 'Drogredenaar', 'Ontkenner', 'Te treurig voor woorden', foeterden de activisten. Is meneer wel helemaal goed in zijn liberale bovenkamer?, informeerde ook ik beleefd.
Maar ergens snap ik hem wel. Het misverstand waarom het allemaal draait, is iets dat experts het 'kennistekortmodel' noemen. Volgens dat model komt Van Schie, jawel, kennis tekort. Als je er maar genoeg folders en grafieken in stopt en desnoods wat actievoerders aan zijn bureau vastketent, draait hij wel bij.
Met een zo'n klimaatontkenner, PVV-senator René Dercksen, heb ik het toch eens geprobeerd, hem in zijn leefwereld benaderen.
'U weet dat er door klimaatverandering allemaal enge moslims hierheen komen hè?', berichtte ik hem. 'Hahahahahaha', luidde het antwoord. Kijk: ik vind het pure vooruitgang.

Wim Vermeersch 14 augustus 2015 'Er hangt een onwelriekend rechtvaardigheidsvraagstuk vast aan de opwarming van de aarde':
Op de komende Klimaatconferentie in Parijs zal alle aandacht gaan naar welke emissiereducties de geïndustrialiseerde landen afspreken om de globale temperatuurstijging onder 2 graden Celsius te houden. Maar even belangrijk is wat er met het VN-Klimaatfonds voor ontwikkelingslanden gebeurt, stelt Wim Vermeersch (hoofdredacteur Samenleving en politiek). Want het zijn zij die de vernielende gevolgen van de klimaatopwarming voelen, zonder er zelf aan bijgedragen te hebben.

Verzekeraars: duurzaam beleggen niet zo simpel (Lucas Akerboom Volkskrant 1 december 2015 p. 26):
Risico en rendement gaan nog voor duurzaamheid
Nederlandse verzekeraars hebben grote moeite om in geschikte duurzame projecten te investeren. Er zijn te weinig projecten voorhanden en het rendement is onzeker. Dat verklaart de stagnatie in het duurzaam beleggen van verzekeraars.
De VBDO onderkent het tekort van de Green Bonds en spreekt van groeistuipen. De bond wijst daarnaast vooral op de verantwoordelijkheid van verzekeraars om de financiële macht die ze hebben te gebruiken. Bedrijven waarin zij beleggen kunnen worden aangesproken op 'fout' gedrag zoals het leveren van materieel voor controversiële wapens, of het ondersteunen van vervuilende projecten. 'Engagement', noemen ze dat. 'Je kunt een bedrijf uitsluiten als hun beleid niet deugt, maar aanspreken is beter. Dan kan er daadwerkelijk iets veranderen.'
Van de 29 onderzochte verzekeraars doen 15 dit min of meer, aldus VBDO. Verzekeraar Aegon zegt inderdaad te werken met 'engagement managers' die in gesprek gaan met bedrijven.

Groen Nationalisme of Strijd tegen klimaatverandering is geen linkse hobby meer (Rens van Tilburg Volkskrant 4 november 2015 p. 26):
Maar wie de 'nationale identiteit' en het 'eigen volk' wil beschermen, kan zich niet beperken tot de vluchtelingenopvang en de concurrentie op de huizen- en arbeidsmarkt. Dat is namelijk dweilen met een kraan die steeds verder opengaat. Juist nationalistisch geïnspireerde partijen zouden ook de oorzaken moeten adresseren van de conflicten waarvoor mensen vluchten.
Naast de traditionele nationale, etnische en religieuze scheidslijnen waarlangs conflicten uitbarsten, is er de laatste jaren meer aandacht voor klimaatverandering als bron van conflicten. In 2007 benoemde VN-secretaris-generaal Ban Ki-moon klimaatverandering als belangrijke oorzaak voor de strijd in Darfur. In 2008 waarschuwde een medewerker van de VN voedselveiligheidsorganisatie FAO voor de ontwrichting van Syrië door de ongekende droogte. In de droge jaren die volgden, verruilden 1,3 miljoen boeren het uitgedroogde platteland voor steden als Damascus, Aleppo en Homs. Steden die al vol zaten met Irakese vluchtelingen. In 2011 brak de burgeroorlog uit. De voorzichtige wetenschappelijke conclusie is dat klimaatverandering nooit de enige oorzaak is, maar dat deze wel steeds meer bijdraagt aan de escalatie van conflicten.

Mars van de poolreiziger of 'Wetenschap is net een detective. Handig voor een filmmaker' (Tonnie Mudde Volkskrant 31 oktober 2015 bijlage Sir Edmund p. 50-51):
Hebben al die jaren op Antarctica hem veranderd?
'Hij raakte steeds gefrustreerder. Jaar in jaar uit zag hij het landschap veranderen door de opwarmende aarde. Maar ondanks het wetenschappelijk bewijs voor de rol van broeikasgassen gebeurde er op politiek niveau maar weinig. Aan het begin van zijn wetenschappelijke carrière is zijn taalgebruik nog behoorlijk rationeel: ik constateer dit verband. Later wordt hij emotioneler: halló, we maken de planeet kapot, dóé iets, grijp in.'
Bent u zelf veranderd door het maken van deze film?
'Ik maakte tot nu toe vooral films over de schoonheid van de natuur. Toen dit verhaal op mijn pad kwam, dacht ik: hier kan ik mijn ogen niet voor sluiten, deze film móét ik maken. Zelfs al is het thema ernstiger en meer politiek geladen dan bijvoorbeeld March of the Penguins. We zullen als mensheid echt moeten veranderen om een grote klimaatramp te voorkomen, iedereen op zijn eigen manier. Ik doe dat met deze film en door samen te werken met de Franse overheid om de elektrische auto's goedkoper te maken. Misschien dat ik er zelf dan ook ooit een kan kopen. Nu rijd ik een hybride; da's goedkoper, maar ook halfslachtig.
En met halfslachtige oplossingen redden we het niet.'

Mag klimaat ook leuk zijn? (Martin Sommer Volkskrant 17 oktober 2015 p. 19):
Met kanselpraat over anders leven en minder welvaart overtuig je niemand.
Op dit moment koken drie miljard vrouwen wereldwijd op houtskoolvuurtjes, meestal binnenshuis. Dat gaat gepaard met CO2 en roet, en heet in de wandeling the silent killer. Jaarlijks sterft een half miljoen Indiërs aan de gevolgen. Schone kooktoestellen kosten een paar tientjes en besparen veel levens. Per toestel scheelt dat een ton CO2, dat is ruwweg tien zonnepanelen. Ik heb het de directeur laten uitrekenen. De tien miljoen kooktoestellen die hij tegen 2020 wil financieren, leveren evenveel CO2-vermindering op als het hele energieakkoord. Maar dan wel voor een tiende van de prijs die wij neertellen om al die megamolens neer te zetten op de postzegel Nederland. Een tiende! Bent u daar, globale denkers in de Kamer?

Jacht op de daders (Lydia Tacx Volkskrant 17 oktober 2015 p. 22):
We zullen nooit op durven treden tegen het machtige Rusland, dat ons als belangrijke gas- en olieleverancier volledig in de tang heeft. Zoals we ook nooit werkelijk een vuist zullen durven maken tegen Saoedi-Arabië, wanneer daar een rechtbank voor de zoveelste keer iemand tot onthoofding met een zwaard veroordeelt.
Onze relatie met de leveranciers van fossiele brandstoffen is als de verhouding van een heroïneverslaafde tot zijn dealer: we hebben geen poot om op te staan. We zijn compleet afhankelijk. Mensenrechten en gerechtigheid leggen het per definitie af tegen onze verslaving.

Op geheime website geeft autolobby cadeautjes weg (Geerlof de Mooij Volkskrant 1 oktober 2015 p. 5):
Een geheime website voor europarlementariërs met fikse kortingen op dure auto's, uitgebreide etentjes op kosten van de fabrikant, lucratieve nevenfuncties met ruimhartige onkostenvergoedingen - de Europese autolobby investeert flink in politiek wrijf- en smeerwerk. De Duitse fabrikanten spannen de kroon met bijna elf miljoen euro per jaar, meer dan de helft van het Europese totaal van 18 miljoen euro. Het grootste budget hebben de 43 lobbyisten van Volkswagen. Etc.
De autolobby profiteert volgens Eickhout van het naar elkaar wijzen door de lidstaten en Brussel. De lidstaten die opkomen voor hun industrie, weigeren hard op te treden. Brussel weigert op zijn beurt de lidstaten te dwingen tot strengere wetgeving. 'En dus bepalen autofabrikanten de spelregels.'

Mark Rutte sloeg bij de VN de plank pijnlijk mis (Pieter Leroy Volkskrant 29 september 2015 p. 20):
Mark Ruttes analyse ging noch op het ene, noch op het andere in.
Het was in meer opzichten een pijnlijke coïncidentie: premier Mark Rutte houdt in de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties een toespraak waarin hij benadrukt dat we duurzame ontwikkeling vooral aan het bedrijfsleven moeten overlaten. Allicht hebben de adviseurs van de premier geen tijd meer gehad zijn toespraak aan te passen aan twee vlak daarvoor binnengekomen inzichten.
Ten eerste: het spectaculaire bedrog van Volkswagen. De kwestie laat opnieuw zien wie, in de machtsverhoudingen tussen overheden en bedrijven, de machtigste partij is.
Slechts één millennium doelstelling is bereikt: de reductie van extreme armoede. Voor een goed begrip: het gaat om mensen die met minder dan 1,25 dollar per dag moeten rondkomen. Sinds 2000 is hun aantal wereldwijd met bijna 60 procent gedaald.
China
Maar: bij nader inzien zit zo goed als geheel die 'winst' in één land: China.
Die maatschappelijke transformatie is meer dan een nader onderzoek waard. Daarop vooruitlopend: ze is in elk geval niet het gevolg van een bedrijfsleven op zoek naar duurzaamheid. Bovendien: een zeer groot deel van het verlies aan milieukwaliteit sinds 2000 is óók aan China toe te schrijven: armoedebestrijding ten koste van milieu. Duurzaamheidsdoelstellingen werken elkaar tegen.
Mark Ruttes analyse ging noch op het ene, noch op het andere in: niet op het vaak dubieuze gedrag van het bedrijfsleven en niet op de onvermijdelijke tegenstrijdigheid van duurzaamheidsdoelstellingen. Op beide punten heeft de overheid een rol, heeft zij keuzes te maken.

Ministerie wist al jaren van geknoei met dieseluitstoot (Bard de Weijer Volkskrant 29 september 2015 p. 2):
Hoewel al jarenlang blijkt dat ook in Nederland op grote schaal wordt gemanipuleerd met de uitstoot van dieselauto's, zegt het ministerie van Infrastructuur en Milieu niet te weten welke fabrikanten hier sjoemelen. In rapporten die het ministerie heeft laten opstellen over de vervuiling door personenauto's, ontbreekt informatie over merken en modellen, stelt het ministerie.
TNO, dat veel van de praktijktests heeft uitgevoerd, ziet ook bij andere merken dan Volkswagen onverklaarbare verschillen tussen de uitstoot in het lab en in het verkeer. De afwijkingen zijn volgens het onderzoeksinstituut 'niet meer te verklaren zijn uit ander rijgedrag, de toestand van het voertuig, of meer specifieke omstandigheden in praktijk'.
Dit betekent dat ook andere fabrikanten mogelijk gebruik maken van defeat devices, apparaatjes die systemen bewust uitschakelen die een lagere uitstoot bewerkstelligen. VW heeft in zeker elf miljoen voertuigen defeat devices ingebouwd, die sinds 2007 in Europa verboden zijn. Gisteren bleek dat ook Audi ze heeft ingebouwd in ruim twee miljoen auto's

Stoppen Shell verrast iedereen of Waarom Shell stopt met boren (Jeroen Trommelen Volkskrant 29 september 2015 p. 3):
Shell heeft vriend en vijand verrast door de zoektocht naar olie in de Chukchi Zee boven Alaska 'voor de voorzienbare toekomst' te staken. Het besluit werd maandagochtend om 7 uur meegedeeld, op wat dit jaar vermoedelijk de laatste dag was van de exploratievergunning in het Arctisch gebied.
Wat bedoelt Shell met een 'onvoorspelbare overheid'?
Het persbericht spreekt over een 'uitdagende en onvoorspelbare federale wetgevingsomgeving' rond de olieboring. Maar tot dusver heeft Shell in Alaska juist alle benodigde vergunningen gekregen, zij het vaak na taai verzet van lokale milieugroepen en Greenpeace. De risico's zitten hogerop. Presidentskandidate Hillary Clinton bleek afgelopen augustus een verklaarde tegenstander van het project. 'Het poolgebied is een unieke schat', schreef ze in een tweet. 'Op basis van wat we weten is boren het risico niet waard.'
Welke argumenten om te stoppen vergeet Shell te noemen?
Twee maatschappelijke bewegingen hebben afgelopen jaar grote druk op Shell uitgeoefend om het Polavontuur vaarwel te zeggen: de milieubeweging en - deels in het kielzog daarvan - grote aandeelhouders. Die verzuimt Shell te noemen. Het is tekenend dat pensioenfonds ABP, een grote belegger in Shell, direct liet weten het besluit toe te juichen. Veel pensioenfondsen worstelen met hun duurzaam imago en staan onder druk om hun beleggingen in fossiele energie terug te draaien ten gunste van duurzame investeringen. Dat is mede het gevolg van jarenlange acties van milieubeweging en kritische denkers in de energiewereld. Zij kunnen in het Shell-besluit hun gelijk bevestigd zien.

Ook Poetin en Xi hebben de VN nodig of VN-top: Nemen de nieuwe wereldleiders het over? (Michael Persson de Volkskrant 26 september 2015, p. 5):
'Een zelfzuchtige en grenzeloze honger naar macht en materiële welvaart leidt zowel tot uitputting van natuurlijke hulpbronnen als tot uitsluiting van de zwakkeren', zei Paus Franciscus vrijdag in de plenaire zaal van de Verenigde Naties in New York. Een moreel appel, waarmee hij zijn persoonlijke agenda aan die van de VN koppelde. Etc.
Deels is de chaos te wijten aan de Verenigde Naties zelf. Het voorkomen van de 'gesel van de oorlog', het belangrijkste doel waarom de organisatie in 1945 werd opgericht, lukt de laatste jaren slecht. De Veiligheidsraad heeft niets kunnen uitrichten om de slachting in Syrië en de annexatie van de Krim te voorkomen, vooral dankzij veto's van Rusland en China. Een Britse oud-ambassadeur bij de VN noemde Syrië in The Guardian een 'vlek op het geweten van de Veiligheidsraad, de grootste mislukking van de laatste jaren'. Volgens hem heeft dit falen 'zeker gevolgen voor de status van de Verenigde Naties als geheel'.
En nu staan de mannen achter die veto's Poetin en Xi, toch vrolijk op het podium van de organisatie die zij tandeloos maken. Hoe gaat dat samen?
Het is de paradox van een multipolaire wereld. Na de val van de Sovjet-Unie waren het twee decennia vooral de Verenigde Staten en Europa die de wereld op sleeptouw probeerden te nemen (lang niet altijd met succes, zie de Balkan, Rwanda en Irak). Poetin en Xi vertegenwoordigen de nieuwe wereldorde, waarin de macht over veel meer landen verdeeld die steeds meer hun eigen weg kiezen. Om die onafhankelijkheid te laten zien hebben ze echter wel een gemeenschappelijk podium nodig, en zelfs applaus. De Algemene Vergadering van de Verenigde Naties vormt letterlijk het wereldtoneel.

Blinde naastenliefde kan recept zijn voor politieke desintegratie (Bas van Bommel Volkskant 24 september 2015 p. 22):
Misschien vraagt de naastenliefde ons in deze tijd inderdaad wel om ons vooral over het eigen volk te ontfermen.
Voor de paus is het onomstotelijk: wie nee zegt tegen vluchtelingen, zegt nee tegen Christus zelf.
Ook de Nederlandse politiek - christelijk of niet - kiest massaal voor de barmhartigheid: vluchtelingen moet je helpen, op welke manier dan ook. Een afwijkend geluid bij de Algemene Beschouwingen kwam slechts van Geert Wilders, die sluiting van de grenzen en bescherming van het 'eigen volk' als uiting van een 'christelijke waarde' omschreef. De Kamer reageerde met hoongelach. Rechts patriottisme als uiting van christelijke caritas? Kent Wilders' retorische manipulatie dan echt geen grenzen?
Toch confronteert Wilders ons met een belangrijke vraag: wat zijn onze morele en christelijke plichten ten aanzien van migranten, en hoe verhouden die zich tot andere waarden en belangen? Liggen naastenliefde en openstelling van de grenzen wel echt in elkaars verlengde?

De Democratische worsteling (David Brooks Volkskrant 28 juli 2016):
Beste Hillary, Donald Trump heeft jou een unieke gelegenheid gegeven om een wereldhistorisch figuur te worden! Als je hem in deze verkiezing verplettert, kun je een nieuwe Democratische meerderheid tot stand brengen en de Republikeinen reduceren tot een steeds onbeduidender brokje etnisch nationalisme. Aan de andere kant, als je Trump niet verslaat, zul je de geschiedenis ingaan als Amerika's ergste politieke mislukkeling, die een tijdperk van Amerikaans Poetinisme heeft mogelijk gemaakt.
Veel plezier Philadelphia!
Om aan de goede kant van de vergelijking terecht te komen, moet je drie neigingen onderdrukken. In de eerste plaats moet je de materialistische mentaliteit van je partij bestrijden. Dit is 2016, niet 1992. De economische en maatschappelijke angstgevoelens zijn gesublimeerd tot een existentiële crisis. Amerikanen hebben niet langer vertrouwen in hun nationale project. Dit is een crisis omtrent de missie van de natie. Het gaat over persoonlijke identiteit en herstel van een gezond gemeenschapsleven.
Je zult uit je emotionele bunker moeten breken door je kwetsbaar op te stellen. Het is een teken van kracht om de 'Sluit Haar Op!'- vijandigheid van de Trumpaanhang te beantwoorden met een eerlijk verhaal over hoe het voelt om Hillary Clinton te zijn, midden in het politieke gevecht, gevangen in de rol van een beroemdheid, maar authentiek in een wereld die tegen je samenspant.
Deze conventie in Philadelphia gaat over het vernieuwen van verbroken relaties: het tot stand brengen van vertrouwen tussen jou en de kiezers, het herwinnen van het optimisme dat we in de moderne economie kunnen gedijen en opnieuw geloof in het Amerikaanse project brengen in de geesten van de mensen.

Hans Feddema Westerse interventie en confrontatie olie op het vuur? (Civis Mundi 5 augustus 2015):
Scheiding soennieten, sjiieten en Koerden?
Brooks bepleit als oplossing voor de sektarische oorlog van nu in het M.O. een verregaande decentralisatie in Irak tussen Koerden, sjiieten en soennieten, zo geen scheiding tussen hen. Op zich geen gekke gedachte – de Koerden hadden in Irak, dat ooit door de Britten wat kunstmatig in het leven is geroepen, al lang een eigen staat moeten hebben. Maar zolang de IS-geest nog in de fles is en er, wat in wezen nu de westerse en/of VN-strategie zou moeten zijn, nog geen formule is gevonden hun greep op de soennieten te verbreken, lijkt dit zeker in Syrië nog even een utopie. Voor het Westen, vooral de VS en Engeland, is er nu de uitdaging zich strategisch en moreel achter de oren te krabben, hoe hun ‘Dikke ik’ op wereldniveau – Rutte kwam onlangs met dit beeld op binnenlands niveau – behoorlijk dunner te maken.

GroenLinks volgt in het debat met Ghosh de Derde weg van Hans Feddema (Civis Mundi Digitaal #14 31 oktober 2012).

'Wij zijn verslaafd geraakt aan nieuw nieuw nieuw.' (interview met Colin Firth Volkskrant Magazine 5 september 2015 p. 54):
Livia Firth, de vrouw van acteur Colin Firth, is heus niet vies van een beetje glamour. Maar ze is ook een vrouw met een missie: 'Fast fashion moet de wereld uit.'
Het aangrijpendste beeld in de documentaire The True Cost is dat van gehandicapte Indiase kinderen, de hele dag liggend op een matje op het erf. Zwakzinnig, misvormd, zo geboren door het gebruik van pesticiden in de katoenteelt waar hun moeders werken. Ook hartverscheurend: de kleuter in Bangladesh die de hele dag in een textielfabriek rondhangt, omdat haar moeder achter de naaimachine geen geld heeft voor een oppas of school. Omdat het de moeder ook pijn doet dat haar dochtertje zo opgroeit, brengt ze haar regelmatig maandenlang naar haar ouders in het plattelandsdorp waar ze vandaan komt. Ja, zegt ze betraand voor de camera, het is erg om zo lang van elkaar gescheiden te zijn. Maar later, láter zal haar dochter het beter krijgen, dat is waar ze nu zo hard voor werkt.
'Moderne slavernij', zegt Livia Firth in haar kantoor in Londen, waar ze praat over de film, die ze mede produceerde. 'De fast fashion-industrie heeft geen rijkdom gebracht in Bangladesh, Cambodja, Myanmar, zoals ze altijd beweren, maar armoede van het ergste soort. Aan de andere kant: op de Bloomberg-lijst van de rijksten der aarden staat meneer Ortega van Zara op twee (? zeven). En iets verderop staat meneer Persson van H&M. That is wrong. Als ik dat zie, moet ik bijna overgeven.'
Vast in een armoedeval
Iets later, zonder lach: 'Weet je hoeveel collecties ketens als H&M en Zara produceren? Veertig tot vijftig per jaar.
We zijn verslaafd geraakt aan nieuw, nieuw, nieuw, aan steeds weer andere kleren kopen. In plaats van één mooie broek van 400 euro kopen we er tien, waaraan we in totaal nog meer kwijt zijn ook. In die zin zijn ook wij armer geworden. Net als de Bengaalse en Cambodjaanse vrouwen die in de fabrieken werken armer zijn geworden door hun baan. Ze hebben hun geboortegrond verlaten om naar de stad te gaan, betalen naar verhouding veel voor het kot waarin ze wonen, ze zien hun kinderen nooit en ze werken twaalf, dertien, uur per dag, zeven dagen per week, waardoor ze geen leven hebben. Ze zitten vast in een armoedeval. Jij en ik kunnen klimmen op de carrièreladder, maar dat zal hen nooit gebeuren. Ja, er is tegenwoordig een minimumloon in die landen, maar dat is een hongerloon, geen loon waarvan je normaal kunt leven. Deze mensen kunnen de dokter niet betalen als ze die nodig hebben, ze kunnen geen school betalen voor hun kinderen, ze kunnen zich helemaal niets permitteren. Goddank dat ze een baan hebben, wordt er dan gezegd. Helemaal niet goddank. Misschien waren ze beter af als ze in hun dorp waren gebleven, zonder deze baan.' Etc.
Waarom denk je dat de grote kledingketens juist in Myanmar, in Cambodja en inmiddels ook steeds meer in Ethiopië zitten, waar geen minimumloon geldt? Omdat het in die landen heel slecht is gesteld met de mensenrechten. Daar kunnen ze hun gang gaan.'

Groen kabinet is puur ondernemersbelang (Jan Jonker Volkskrant 4 mei 2017 p. 6-7):
Ceo's lobbyen voor duurzaamheid
Het regent oproepen van bedrijven aan de regering in oprichting. Kom met een krachtig klimaatbeleid. Het bedrijfsleven wil dat de overheid eindelijk een duidelijke koers uitzet naar een naar een duurzame economie. 'Maatschappelijk verantwoord kapitalisme breekt door.'
Prijskaartje
Een omslag bereik je vooral door als overheid nieuwe spelregels in te voeren, zegt Demmers: 'Hang een prijskaartje aan de effecten die je wil verkleinen en een beloning aan de effecten die je wil vergroten. Dat gebeurt nu niet. Sterker nog: veel koploperbedrijven willen hun verantwoordelijkheid nemen, maar de overheid staat soms niet eens toe dat zij gezamenlijk in actie komen.'
Duidelijkheid
Bedrijven kiezen natuurlijk ook uit eigenbelang voor duurzaamheid. Oud-CDA-premier Jan Peter Balkenende noemde bij de presentatie van de oproep van bedrijvenclub Dutch Sustainable Growth Coalition (met onder andere Philips, DSM en Shell) in Trouw klimaatactie niet voor niets 'zakelijk interessant'. 'Bedrijven zijn hun verdienmodellen daarom aan het herijken. Dat schept kansen. Je kunt miljárden verdienen door circulair te ondernemen', aldus Balkenende. 'Maatschappelijk verantwoord kapitalisme breekt door.'
Dat ceo's nu samen richting Noordpool trekken en bezorgde brieven schrijven noemt duurzaamheidsprofessor Jonker 'heel sympathiek', maar ook een beetje makkelijk.
'Waarom wordt er toch elke keer bij de overheid aangeklopt? Onze economie bestaat uit bedrijven, burgers en de overheid. Iedereen kan meer doen, maar het lijkt me goed als iedereen eerst met zichzelf begint.'

De milieuvervuiling, de Mars van de poolreiziger maakt duidelijk dat leven volgens het Westerse model de problemen eerder groter dan kleiner maakt. Sinds het verschijnen van het rapport van de Club van Rome De grenzen aan de groei in 1972 legt Ervin Laszlo voor het oplossen van wereldvraagstukken het accent op de integrale benadering. Daarnaast presenteert hij de "theory of everything" (theorie van alles) als oplossing voor de strijd tussen wetenschap en religie. De theory of everything raakt volgens Laszlo letterlijk aan alles en kan leiden tot een wereld zonder, onder andere: oorlog, ziektes, milieuvervuiling en armoede.

'Als we met het klimaat doorgaan op de huidige weg, redden we het niet' (interview Maria van der Hoeven Volkskrant 29 agustus 2015 p. 28-29):
Ommezwaai
Jeroen Trommelen had voor de Volkskrant een interview met Maria van der Hoeven. Trommelen wees haar erop dat haar opvattingen over energie en klimaat nogal veranderd zijn. Van der Hoeven erkent dat. ‘Hoe ik toen tegen dingen aankeek, kwam door omstandigheden die de afgelopen vier jaar enorm zijn veranderd. Zelf ben ik mee veranderd, want ik vind dat je moet openstaan voor nieuwe informatie. De kosten voor zonne-energie zijn ongelooflijk omlaag gegaan. De groene economie heeft een enorme vlucht genomen en er is een hele keten van groene werkgelegenheid ontstaan. Destijds was het bewustzijn bij bedrijven over het CO2-probleem veel minder groot dan nu.’

Ik maak me zorgen over het korte termijn winstbejag dat hier en daar overheerst. Een gebrek aan ethisch en moreel handelen is mede oorzaak geweest van de economische crisis (Van der Hoeven (Volkskrant 28 oktober 2009)
Haar opmerkingen zijn de werkgevers Bernard Wientjes, Loek Hermans en Albert Jan Maat in het verkeerde keelgat geschoten.
Van der Hoeven gaat met de onderwijswereld overleggen over cursussen ethiek bij managementopleidingen (Volkskrant 30 oktober 2009).
Door haar vrijwel kritiekloze en kleurloze politieke opstelling etaleert Van der Hoeven zich op ethisch terrein als een lege huls. Dit in tegenstelling tot wat je van een CDA politicus in het kader van het rentmeesterschap zou mogen verwachten. Of met andere woorden wat is precies de toegevoegde waarde van deze minister? Verdient Maria van der Hoeven het voordeel van de twijfel of moet Van der Hoeven zelf voor haar falende overheidsbeleid verantwoordelijkheid nemen? Inmiddels is bekend dat ze de eer aan zichzelf houdt.

Marcel van Dam Klimaatramp is niet meer tegen te houden
Amsterdam, 13 november 2014 - Volgens Barack Obama zal één kwestie de contouren van deze eeuw dramatischer dan elke andere bepalen: de urgente en groeiende dreiging van een veranderend klimaat. Daarom gaat presentator Marcel van Dam in het VARA-programma De Achterkant van het Gelijk op zoek naar antwoorden op vragen over klimaatverandering. Zijn conclusie: Wie gelooft dat de democratie het klimaatprobleem tijdig kan oplossen gelooft in sprookjes.
Marcel van Dam:
"De meeste deskundigen zeggen dat de urgentie om het probleem echt aan te pakken veel te laag is. Er is een ramp nodig om kiezers en gekozenen in beweging te krijgen. Helaas: als in dit geval de nood het hoogst is, is de kans op redding al voorbij. Veel wetenschappers die bang zijn voor spot en erger van klimaatsceptici en collega's verschuilen zich achter 'waardevrije wetenschap' om maar geen politiek of moreel oordeel te hoeven vellen. Hoe is het mogelijk dat, op enkele uitzonderingen na, de Nederlandse academische wereld, eertijds een bolwerk van maatschappijkritiek, nu zwijgt als het graf als het gaat om een probleem dat alle andere problemen in de schaduw stelt?"

Milieuclub van prins Charles gaat verder zonder Shell of Shell verlaat klimaatclub prins Charles (Wilco Dekker Volkskrant 12 september 2015 p. 29):
Shell maakt niet langer deel uit van de The Prince of Wales Corporate Leaders Group (CLG), een invloedrijke Britse lobbyclub tegen klimaatverandering. Een verklaring voor de mutatie heeft het prestigieuze zakengezelschap met prins Charles als beschermheer niet gegeven, maar groeiende spanningen over Shells houding in milieuzaken, zoals het boren in Alaska, zouden een rol spelen. Etc.
Shell bevestigt CLG verlaten te hebben, maar zegt zich in te zullen blijven zetten voor een Europees systeem van emissiehandel. Shell zal zich ook actief in blijven zetten om oplossingen te vinden voor 'de mondiale energie-uitdagingen', aldus de verklaring.
Maar Friends of the Earth-baas Craig Bennett heeft er weinig fiducie in. 'We zijn erg teleurgesteld geraakt in Shell de afgelopen jaren', zegt hij in de FT. 'De meer progressieve bedrijven moeten zich vrij voelen de regering te kritiseren als die snijdt in subsidies voor schone energie. Met een bedrijf als in Shell erbij wordt het steeds moeilijker de groep bij elkaar te houden.' Volgens Bennett waren sommigen enthousiast toen oliebedrijven zich met milieuzaken gingen bezig houden. 'Maar nu hebben we het gevoel dat we een klap in het gezicht krijgen.'

Shell speelt met vuur in poolgebied bij Alaska (Louwrens Hacquebord Volkskrant 11 augustus 2015 p. 17):
Oliewinning Chukchi Zee Shell is naarstig op zoek naar nieuwe olie- en gasvelden, maar moet wegblijven uit de Chukchi Zee.
In 2030, wanneer de productie van olie in de Chukchi Zee volgens Shell kan beginnen, is dat slechts een druppel op een gloeiende plaat. Dus om te zeggen dat toekomstige generaties voor hun energieconsumptie afhankelijk zijn van olie uit het Noordpoolgebied is overdreven.
Maar voor Shell zelf is het een heel ander verhaal. Shell raakt door zijn reserves heen. In de eerste helft van 2015 produceerde het bedrijf 2,73 miljoen vaten olie-equivalente hoeveelheden per dag. De totale bewezen olie- en gasreserve van Shell was aan het einde van 2014 13 miljard vaten, hetgeen genoeg is voor 11,5 jaar productie. Shell moet dus op zoek naar nieuwe olie- en gasvelden wil het zijn olie- en gasproductie op peil houden.
Waar zijn deze nieuwe velden te vinden? De belangrijkste olie- en gasproducerende landen zoals Brazilië, Rusland en Saoedi-Arabië kiezen ervoor de productie in eigen handen te houden. Wat overblijft, zijn de politiek instabiele gebieden in Afrika en het Midden-Oosten en zeer concurrentie gevoelige gebieden als de Golf van Mexico. Dus kiest Shell ervoor nieuwe velden in een moeilijk maar politiek stabiel gebied als Alaska te openen. Met alle risico's vandien voor het milieu van het poolgebied - en de beleggers.

Stunten met vlees of We moeten minder vlees eten, maar wel beter vlees (Hans Wansink Volkskrant 11 augustus 2015 p. 17):
Volledige omschakeling naar ecologisch verantwoorde productie is op termijn de enige begaanbare weg.
Niet alleen uit het oogpunt van dierenwelzijn, maar ook uit ecologische overwegingen moet Nederland stap voor stap streven naar een volledige omschakeling van bio-industrie naar biologisch en ecologisch verantwoorde productie van vlees. Zo'n integrale aanpak moet gericht zijn op alle partijen: de boeren, de supermarkten, de consumenten en de exportsector. We moeten minder vlees eten, maar wel beter vlees. Dat kost meer om verantwoord te produceren - en dus zal de prijs oplopen.
Dat veronderstelt een politieke regie, waarvoor geen enkele politieke partij kan weglopen.
Dierenwelzijn en ecologisch verantwoorde landbouw zijn te belangrijk om over te laten aan Wakker Dier en de Partij voor de Dieren - hoe verdienstelijk deze activisten ook zijn met het luiden van de noodklok.

Gatenkaas Europa of Ik hoop dat minister Ploumen weet waarmee ze bezig is (René Cuperus Volkskrant 10 augustus 2015 p. 14):
Het lijkt er soms op dat het debat over vluchtelingen en migratie door maar twee soorten mensen gevoerd wordt. Door mensen zonder hart en door mensen zonder verstand. Dat is wat Oxford-hoogleraar Paul Collier onlangs nog fraaier zo zei: 'The debate on migration is polarized into two positions, the heartless & the headless'.
Op de voorpagina van de krant van zaterdag werden Henk van Houtum en Martin Sommer tegenover elkaar geplaatst. De een wil de landsgrenzen opheffen. De stroom migranten valt toch niet te stoppen, en dat is ook helemaal niet erg. Migratie moet. Migratie is goed. Open grenzen zijn een teken van beschaving. De ander wil helemaal geen grenzen open, want vreest in dat geval voor een ernstige ontwrichting van de Europese samenlevingen. Etc.
Ik hoop dat minister Ploumen weet waarmee ze bezig is. Er is een enorm Europees belang mee gemoeid dat Afrika zich voorspoedig ontwikkelt. De ontwikkeling van Afrika schijnt, via de allernieuwste inzichten, aan ons bedrijfsleven te zijn uitbesteed. Ik wens Heineken, Boskalis en Unilever veel succes bij het onschadelijk maken van de demografische tijdbom van Afrika.

Multinationals nieuwe kolonisator Afrika (Carlijne Vos Volkskrant 2015 p. 23):
Investeringen in de landbouw worden beschouwd als een van de belangrijkste aanjagers van de economie in Afrika. Maar voor de boeren pakt het vaak slecht uit.
De suikerrietplantage die het Zweedse bedrijf EcoEnergy in Tanzania wil aanleggen voor de productie van biobrandstof geldt als een schoolvoorbeeld van agrarische ontwikkeling. De 20 duizend hectare grote plantage in het district Bagamoyo zou 40 miljoen euro per jaar in de lokale economie pompen en zo banen en groei creëren. Een opsteker voor een arm land als Tanzania en een geschenk voor de lokale bevolking.
Maar de lokale bevolking ervaart dat anders. Voor de aanleg van de plantage op de grond die de overheid voor 99 jaar in concessie heeft uitgegeven, moeten dertienhonderd kleine boeren wijken. Zij kregen geld of een ander stuk land aangeboden, de keuze om te blijven was er niet. Volgens de non-profitorganisatie Action-Aid, die de transactie onderzocht, is er sprake van ordinaire landroof. De bewoners zijn niet of onvoldoende vooraf geïnformeerd en de beloofde compensatie verloopt niet zoals het hoort. Etc.
In 2012 werd op de G8 in Camp David onder leiding van de Amerikaanse president Obama de New Alliance for Food Security and Nutrition opgezet, met als doel vijftig miljoen mensen in Afrika uit de armoede te halen. Etc.
Maar ondertussen nemen de zorgen toe over de macht die de grote voedselbedrijven krijgen toebedeeld. Afrika wordt opnieuw gekoloniseerd, maar nu door multinationals, zo klinkt de steeds luider klinkende kritiek.
'De verwachtingen van de private sector zijn zo hoog gespannen dat zowel overheden als donoren blind lijken voor de keerzijde', constateert Elias Mtinda van ActionAid Tanzania tijdens een bezoek aan Nederland.
Volgens de organisatie zijn sinds 2000 meer dan zestienhonderd grootschalige landafspraken geteld die meer dan 60 miljoen hectare beslaan, een gebied groter dan Duitsland. Bewoners worden bij de meeste contracten niet of nauwelijks geïnformeerd; inspraak in de onderhandelingen hebben ze niet.
Bovendien worden ze volgens Mtinda verplaatst naar slechtere grond, waar ze worden gedwongen tot contractteelt. Of ze verwaarlozen hun eigen land om te werken op de plantages.'

Srebrenica of Politici zijn geen slachtoffer van Srebrenica (Arnout Brouwers de Volkskrant 6 juli 2015 p. 17):
Nederlandse politici moeten niet voor de verleiding zwichten zichzelf als slachtoffer te zien.
Waarom is Voorhoeve twintig jaar na dato 'geschokt' over iets dat toen niet alleen bij politici of geheime diensten bekend was, maar bij iedereen die de dramatische ontwikkelingen in Bosnië volgde: dat de Europeanen gevangen zaten in een neutrale, tandenloze blauwhelmen-missie die hen tot speelbal maakte van de strijdende partijen en het onmogelijk maakte hard op te treden?
Blijkbaar is de kennis over die zwarte periode ook in Den Haag zodanig weggezakt dat het laatste nieuwtje al snel 'opmerkelijk' heet, in de woorden van minister van Defensie Hennis. Ook Kamerleden stortten zich erop. Opmerkelijk, inderdaad. Want veeleer dan zich 'laten naaien' door bondgenoten,
heeft Nederland zichzelf in het pak genaaid door een onuitvoerbare missie op zich te nemen waar verder niet één land voor te strikken viel. En een missie die hard militair optreden jarenlang juist onmogelijk maakte.
Ons land past
bescheidenheid en terughoudendheid in deze - zeker van politici. Die moeten de verleiding weerstaan zichzelf tot slachtoffer uit te roepen. Er zijn al teveel echte slachtoffers. Wat de Nederlandse bijrol betreft, inclusief hossende kroonprins: het was niet groots wat daar werd verricht. Want hoewel individuele militairen niets te verwijten valt, geldt dat niet voor de politici die ze er naar toe stuurden en voor de bataljonsleiding die enorm tekort is geschoten tijdens en na de val van de enclave.

De inzichten van diverse micro - en macro economen zijn bijzonder boeiend. Uiteindelijk gaat het er om hoe politici deze inzichten interpreteren. In het rapport 'E i V' komt naar voren dat zowel het gedrag van marktfundamentalisten als moslimfundamentalisten geleidelijk amoreel wordt. Het is struisvogelpolitiek om de door Ervin Laszlo in zijn boek Het Chaospunt gesignaleerde vijf stuwende krachten te ontkennen en de wal het schip te laten keren. De hamvraag is nu of politici en wetenschappers bereid zijn over hun eigen schaduw te springen? Ervin Laszlo beoogt met zijn boeken een paradigmawisseling te bevorderen.
De hamvraag is nu of politici en wetenschappers bereid zijn over hun eigen schaduw te springen? Het aforisme van Linette Schuijt Organisatieadviseurs moeten zich opnieuw uitvinden. Of zichzelf opheffen. geldt ook voor politici
Politici moeten zich opnieuw uitvinden. Of zichzelf opheffen.

Het korte termijn denken overheerst bij politici en bedrijven. Bij marktdenken gaat het niet om collectieve, maar om deeloplossingen. Het op de korte termijn gefixeerde marktdenken bevordert de graaicultuur. Het wordt tijd om het dilemma markt versus moraal te doorbreken. Er is niets nieuws onder de zon. Door alle eeuwen heeft de ontkenning van de waarheid tot lijden en dood geleid. Het zijn in hoofdzaak de onschuldigen die van menselijk falen de prijs betalen. Zaken lopen mis wanneer in de politiek de moraal buiten het verkoopverhaal wordt gehouden. Of met andere woorden daar waar het meeste behoefte aan is wordt in de struisvogelpolitiek het minste aandacht aan besteed.

Wim Kok heeft de slogan ‘afschudden ideologische veren’ van Neelie Kroes overgenomen. Dat staat in het boek De vechtpartij. De PvdA van Kok tot Samsom van NRC-redacteur Thijs Niemantsverdriet.
Degenen die de boel onder het tapijt vegen, de PvdA voorop, Kok, die zijn toch verschrikkelijk (Pim Fortuyn Volkskrant 2002 en Volkskrant 5 juli 2014 V5).
Volgens het rapport ‘E i V’ is struisvogelpolitiek de trigger geweest die de neergang van de PvdA heeft ingeluid.

De verbazing van Voorhoeve of Nederland ging op in zijn rol als afzijdige vredeshandhaver (Martin Sommer Volkskrant 4 juli 2015 p. 17):
Ook na Srebrenica verloor Nederland zijn onschuld nog keer op keer.
Van de geheime afspraak om te stoppen met de luchtaanvallen op de Bosnische Serviërs wisten we allang. Ik belde Bart Rijs, twintig jaar terug onze correspondent in Joegoslavië. In de bar ging het nergens anders over, zei hij, nadat de Serviërs waren begonnen Britse en Franse gijzelaars vrij te laten. Dat was nog voor de val van de enclave Srebrenica. De geheime deal was dan ook niet het nieuws van de week. Het nieuws was dat Joris Voorhoeve, toentertijd minister van Defensie, daar zo verbaasd over is.
Hij had het document gevonden waar het zwart op wit stond. Geen luchtaanvallen, premier Major en president Chirac hadden een deal gesloten. Het stempel van president Clinton stond erop. Voorhoeve kon het niet geloven.\\ Joris Voorhoeve is allang geen minister meer maar nog altijd een invloedrijk man. In zijn rol als voorzitter van de Adviesraad Vrede en Veiligheid meent hij dat gesproken moet gaan worden met 'groepen die het geweld niet schuwen' in het Midden-Oosten. Ik geef het je te doen. Dat is dus wachten op de volgende teleurstelling. Nederland is zijn onschuld kwijt maar soms vraag ik me af voor de hoeveelste keer ook alweer.

Luchtsteun voor Srebrenica was een illusie (interview Hans Blom Volkskrant 3 juli 2015 p. 14/15): Tegenwoordig neemt Nederland, zoals naar Mali, zijn eigen gevechtshelikopters mee.
'Zeker, al kun je bij al die missies afvragen: wat draagt het nou bij? Uruzgan is toch weer in handen van de Taliban. Onlangs stond er in uw krant een column van David Brooks, die zich afvroeg 'wat hebben we van Irak geleerd'. Het kwam erop neer dat hij zei dat je nog bescheidener moet zijn. Daar ben ik het helemaal mee eens.
'Ik ben door alle ervaringen met interventies vooral erg sceptisch over wat de VN vermag. Maar dat betekent niet dat je nooit iets zou moeten doen. Dat gaat wel heel erg ver. En dat betekent dat je naast de optimale condities je misschien vooral met die onvolkomenheid van elke operatie moet verstaan: hoe doe je dat, doormodderen?'

Het is het hart, het 'voelen en denken', de gemeenschappelijke kern, die laat zien op welke wijze Theosofie, Antroposofie Vrijmetselarij en Rozenkruis met elkaar zijn verbonden. BRES 291 mei/juni 2015 heeft als thema Het hart. In deze BRES komen verschillende wetenschappers aan het woord, die ook laten zien dat er meer bestaat dan het eenzijdige wereldbeeld van de darwinist Ronald Plasterk. Zie bijvoorbeeld het artikel Het wegen van het Hart (p. 58-65) van Wim van den Dungen. Wim van den Dungen (1961) is filosoof, adviseur, leraar, mentor, musicus en schrijver van vele essays, die in totaal 9300 pagina's pdf omvatten en gratis via zijn website zijn te lezen.

Wim van den Dungen: Levenskracht (ongedifferentieerde Chaos)
Metafysisch kunnen we speculeren over de mogelijkheid van een 'force active' (Leibniz), of 'entelechie' (Driesch), 'élan vital' (Bergson), 'vitaal principe' (Hahnemann), 'creativity' (Whitehead), 'morfogenetisch veld' (Sheldrake), 'etherisch dubbel' (theosofie), 'ch'i' (taoïsme), 'prâ a' (yoga) of 'vitale kracht'.
Chaos-in-orde & orde-in-chaos zijn de relatieve, verbindende termen die in het denken over chaos zeer vaak gemist worden. Door orde te statisch te denken (beweging eraan ondergeschikt te maken) bleef de chaospool verdrongen. Door chaos te dynamisch te denken, kon de quasi-coherentie van proto, quasi-, & volstrekte chaos niet aan de oppervlakte komen. Het was noodzakelijk om het materiebegrip te herzien.

Bescherm de Noordzee of hou kale visakker of Industriële visserij bedreigt onze Noordzee (Pavel Klinckhamers, campagneleider Oceanen bij Greenpeace Volkskrant 6 juli 2015 p. 18):
Niet de tien keien van Greenpeace, maar de industriële visserij is de bedreiging van de Noordzee.
Show
De vissersbonden, met in hun kielzog populistische politici, roepen moord en brand zonder het zelf écht te geloven. De ene bond - VisNed - stapt naar de rechter want weet niet waar de gevaarlijke stenen van Greenpeace liggen. De andere - de Nederlandse Vissersbond - stapt in een boot en vaart er zo heen. Voor het oog van de camera's legt ze er vijf aan de kade in Harlingen. Maar laat de overige vijf liggen in zee, om de 'urgentie van het gevaar' in de rechtszaal in de lucht te houden.
De show, de rookwolken. Ze zijn bedoeld om de aandacht af te leiden van het werkelijke probleem, dat de sector en diverse politici voor de ogen van het publiek verborgen willen houden: de Noordzee is ziek en de overheid helpt haar niet. Waar milieuorganisaties het eens zijn dat dertig procent van de zee tot beschermd gebied moet worden gemaakt, is dat nu een gênante 0,25 procent.
Maar uiteindelijk zal de afleidingsmanoeuvre niet werken. Ongeacht de juridische uitkomst van vandaag. Als een soort Tovenaars van Oz kunnen de vissersbonden achter een groezelig gordijntje aan de knoppen van de rookmachine blijven draaien. Maar de burger is niet gek. Uiteindelijk zal het publiek door de hele poppenkast heen prikken. Hopelijk gebeurt dat al vandaag. Maar anders gebeurt het morgen.

Greenpeace: Haaien, grote roggen, dolfijnen en vissoorten bij de vleet: een paar generaties geleden was de Noordzee nog een springlevende en rijke zee. In minder dan een gemiddeld mensenleven hebben we haar verschraald, vervuild en zwaar overbevist. De Noordzeenatuur is nog maar 40% van wat het zou moeten zijn.
De 3 grote bedreigingen voor de Noordzee:
1. Te veel vissersschepen
2. Zwerfvuil en plastic
3. Rondzwervende visnetten: spooknetten

Benzine in Emiraten wordt duurder (Jeroen Trommelen Volkskrant 24 juli 2015 p. 20-21):
Om de lage olieprijs te compenseren verlagen de Verenigde Arabische Emiraten de subsidie op benzine.
Volgens het Internationaal Energie Agentschap bedraagt de subsidie voor consumenten in de Emiraten voor fossiele brandstof 65 procent van de werkelijke kosten. In Saoedi-Arabië is dat 77 procent en in Venezuela zelfs 92 procent. De organisatie pleit al jaren voor afschaffing of vermindering van de overheidsbijdragen. Die houden de invoering van zuiniger auto's, apparatuur en duurzame energiebronnen namelijk tegen.
De verborgen subsidiekosten voor fossiele energie zijn astronomisch hoog, stelt het Internationaal Monetair Fonds (IMF). Dit jaar komen ze wereldwijd uit op 5.300 miljard dollar, oftewel 6,5 procent van het bruto nationaal product van alle landen samen. In deze berekening staat 'subsidie' voor alle indirecte kosten die niet in de consumentenprijs zijn verwerkt. Dat zijn vooral milieu- en gezondheidskosten.
Van deze energiesubsidies nemen de Verenigde Arabische Emiraten 29 miljard dollar voor hun rekening (waarvan 7 miljard voor autobrandstof) en Saoedi-Arabië 106 miljard, aldus het IMF.
Per hoofd van de bevolking is de subsidie het hoogst in Quatar; bijna 6.000 dollar per inwoner. In China is dat 1.650 dollar en in de Verenigde Staten 2.170 dollar. Steenkolen worden, door de hoge indirecte kosten voor gezondheid en milieu, volgens het IMF het zwaarst gesubsidieerd.

'Benzineprijs helpt meer dan een zuinige auto' (interview van Jeroen Trommelen met Jason Shogren Volkskrant 4 juli 2015 p. 28/29):
Vergeet goede voornemens en sociale druk. Hogere prijzen verbeteren ons milieugedrag, zegt de Amerikaanse milieu-econoom Jason Shogren.
Het is effectief, maar kennelijk ook moeilijk. Waarom?
'De afgelopen veertig jaar waren belastingen op milieugedrag vaker bedoeld om de inkomsten van overheden te vergroten dan gedrag te veranderen. Soms werd de opbrengst zelfs gebruikt om programma's op het gebied van gedragsverandering te financieren. Een probleem is dat lagere inkomens zwaarder worden getroffen door directe prijsmaatregelen. Wie weinig verdient, besteedt bijvoorbeeld relatief meer aan energie en draagt dus een groter deel van de milieulast dan iemand die rijk is.'
Maar de schade die mensen doen aan klimaat en milieu neemt toe naarmate ze meer verdienen.
'Dat lijkt inderdaad op een rechte lijn omhoog, richting doomsday. Volgens sommige theorieën neemt de schade weer af zodra mensen aan hun basisbehoeften hebben voldaan en hun geld aan andere dingen kunnen besteden. Ik betwijfel of dat het algemene beeld zal zijn.
'Bovendien: als je meer geld hebt en dat uitgeeft aan zonnepanelen, bezuinig je op je energierekening. Waar besteed je dat geld dan weer aan? Aan ecotoerisme of een grotere auto? We zien dat zuiniger auto's leiden tot méér kilometers, omdat rijden goedkoper wordt.'
Dus opnieuw: hogere prijzen?
'Het blijft neerkomen op goede burgers tegenover goede prijzen. De juiste prijs voor benzine helpt de goede burger meer dan een zuinige auto. Maar soms kunnen die twee samengaan.'

Miljardenschikking BP voor olieramp of BP betaalt recordschikking van 18,7 miljard voor olieramp 2010 (Jeroen Trommelen Volkskrant 3 juli 2015 p. 23):
Drie grote schikkingen
De Trijntje Keever onder de schikkingen is nog altijd de 246 miljard dollar die de vijf grootste tabaksfabrikanten in Amerika in 1998 beloofden te betalen aan 46 Amerikaanse staten. Philip Morris, R.J. Reynolds, Brown & Williamson, Lorillard en Liggett & Meyers zegden toe over een periode van 25 jaar 246 miljard dollar uit te betalen als schadevergoeding van de gezondheidsschade van tabak. Daarbij vergeleken vallen de schikkingen van banken na de kredietcrisis nog mee. In 2012 schikten de vijf grootste Amerikaanse hypotheekverstrekkers, Wells Fargo, J.P. Morgan Chase., Citigroup, Bank of America en Ally Financial, voor 25 miljard euro met de Amerikaanse overheid wegens hypothecaire wanpraktijken. Twee jaar later schikte Bank of America voor 16,6 miljard, eveneens voor misleiding bij de verkoop van hypotheken in de aanloop naar de kredietcrisis.

Het vraagstuk waar het werkelijk om draait bespreekt Jeroen Trommelen in het artikel Vliegen moet weer elitair worden en in het artikel Minder CO2-uitstoot is kwestie van durven.
Jeroen Trommelen Vliegen moet weer elitair worden (Volkskrant 27 juni 2015 p. 6-7):
We doen ons best voor het milieu en ondertussen vliegen we maar door. Weg milieuwinst. En van de enige echte oplossing raken passagiers noch politici enthousiast.
Minder CO2-uitstoot is kwestie van durven (Volkskrant 27 juni 2015 p. 14-15):\\ Energie-experts zijn het er grotendeels over eens hoe aan de verplichting van de rechter kan worden voldaan om de CO2-uitstoot verder te beperken. 'Alles draait om besluitvorming.'

George Monbiot laat zien hoe elite bestuurders in de vliegtuigsector, via hun lobbysector in de VS alles bij het oude willen laten.
George Monbiot On the flight path to global meltdown.
Our moral dissonance about flying reminds me of something a Buddhist once told me: "It doesn't matter what you do, as long as you do it with love." I am sure he knew as well as I do that our state of mind makes no difference to either exploited people or the environment. Thinking like ethical people makes not a damn of difference unless we also behave like ethical people. When it comes to flying, there seems to be no connection between intention and action. The Department for Transport, along with the airline industry, claims that expanding airport capacity is "socially inclusive", in that it enables poorer people to fly. But a Mori poll commissioned by the Freedom to Fly Coalition, a lobby group founded by the aviation industry, found that 75% of those who use budget airlines are in social classes A, B and C. The people who are most vulnerable to climate change are the poorest inhabitants of the poorest nations, the great majority of whom will never board an aeroplane.

Aan elke crisis liggen tegenstellingen, zoals bijvoorbeeld tussen 'Politicals & Professionals', ten grondslag. Door de nauwe 'verstrengeling' tussen de 'eerste, tweede en derde macht' en de 'vierde, vijfde en zesde macht' verloopt de weg naar verbetering nu contraproductief omdat de brokkenpiloten elkaar de hand boven het hoofd houden en geen contact meer hebben met de werkvloer. De brokkenpiloten die de problemen hebben gecreëerd moeten zich nu als een ware Baron von Munchhausen aan hun eigen haren uit het moeras trekken. Door de deregulering, het privatiseren van het onderwijs, de wooncorporaties en de zorg heeft de overheid het stuur uit handen gegeven en dreigt de cash cow Nederland volledig te worden uitgemolken. Het zelfreinigend vermogen van de parlementaire democratie gaat daardoor verloren.

De vraag die gesteld kan worden is in hoeverre hangen de veel besproken debacle’s Enron, Parmalat, Ahold, Shell, Betuwelijn en HSL, de vernieuwingen in het onderwijs (Het Nieuwe Leren) en de kredietcrisis met de organisatiecultuur samen? Elk probleem heeft specifieke kenmerken, maar er kan ook van een generiek patroon worden gesproken. In bedrijven waar het misgaat wordt vaak het spel van de 'dubbele’, de verborgen agenda gespeeld.

In de westerse cultuur draait het vaak om het alles onder controle willen houden. Structurele problemen hebben primair een sociaal-psychologische dimensie en hebben met ons ego te maken. In een gezond bedrijf wordt het management dat verantwoordelijk is voor het ontstaan van problemen ontslagen. De bonussencultuur zorgt er voor dat men elkaar gaat indekken. De egospelletjes optimaal meespeelt. Zaken worden onder de pet gehouden. De bonussencultuur berust op het sentiment “Voor wat hoort wat” (do-ut-des).

Een belangrijk deel van de 'Verdeel en Heers' problemen die we signaleren hebben we door onvoldoende checks & balances zelf gecreëerd. 'De remedie is tegelijkertijd de kwaal' (geweten, 'Goed en Kwaad', 'Rechten en Plichten', 'Deugd en Ondeugd'). De vraag dringt zich op welke debacles moeten zich voordoen voordat echt actie wordt ondernomen. Het gaat mis, chaos dreigt wanneer voor onnatuurlijke selectie, een gesloten systeem wordt gekozen.

De kernvraag is waarom Nederland zo op het aanstellen van een begrotingscommissaris tamboereert. Eerder heeft Onno Ruding gesignaleerd: Het vlees is nu eenmaal zwak. Onno Ruding vond in 2008 dat om een volgende kredietcrisis te vermijden banken onder meer het bonussysteem dienen aan te pakken.

Door het risico mijdende gedrag van de afgelopen decennia zijn de banken in de problemen gekomen. De interbancaire geldmarkt is eind 2011 vrijwel opgedroogd.

De kredietcrisis toont een ding de risicospreiding(beheersing) is volledig (vol en ledig/leeg). De cultuurfilosoof Peter Sloterdijk hanteert in zijn boek Sferen voortdurend het oxymoron. Een oxymoron is een speciaal geval van de paradox: daar is wel een zekere tegenspraak aanwezig, maar bij nadere beschouwing lost die tegenspraak zich op. Bij de oxymoron blijft de spanning van het betekenisverschil echter in stand.
De éne werkelijheid biedt een referentiekader aan de boeken van Peter Sloterdijk.

Kandidaat mag best een beetje dom zijn (Herbert Blankesteijn Volkskrant 3 januari 2011)
Gebrek aan eruditie lijkt voor de Republikeinse kandidaten voor het Amerikaans presidentschap eerder een aanbeveling te zijn dan een handicap.
Nobelprijswinnaar voor de economie Paul Krugman vroeg zich in zijn column in de The New York Times in gemoede af welke kandidaten volkomen stompzinnig (‘clueless’) zijn en welke compleet cynisch. Gingrich leidt op het ogenblik de Republikeinse opiniepeilingen. Wordt de soep niet zo heet gegeten? Onderschat niet de rechtlijnigheid van de extremist.

‘De boekhouder heeft het juiste perspectief’ (Volkskrant 9 juli 2009):
Hans Hoogervorst ageert tegen politici die boekhoudregels veranderen. In het verleden hebben de banken met succes gelobbyd (5e macht) om de boekhoudregels aan te passen. Daardoor werden de winsten van de banken geflatteerd. De boekhoudregels hebben niet voor een procyclisch effect gezorgd. Met andere woorden: de regels hebben de verliezen niet groter gemaakt. De banken benadrukken dat dat juist wel zo is.

Diederik Samsom (|de Volkskrant 20 februari 2008): Ik ken de harde werkelijkheid helaas. Eind 2006 stuurde de top van het Nederlandse bedrijfsleven een brief naar het kabinet met de oproep duurzaamheid meer prioriteit te geven. Maar elke keer dat we dat doen, wordt het door diezelfde bedrijven keihard kapot gelobbyd. Shell, een van de ondertekenaars van de bewuste brief, heeft onlangs dankzij een brief van topman Van der Veer geregeld dat de grootste energieverslinders voorlopig niet hoeven te betalen voor hun CO2-emissierechten.

Te veel toezichthouders houden zich met gebakken lucht bezig. Het is een open deur om te stellen dat het innovatieve boekhouden van de banken en specifieke producten als de aflossingsvrije hypotheek, de (hypotheek-)zeepbel geen meerwaarde hebben opgeleverd. Creativethink heeft ook een keerzijde. De banken hebben jarenlang Sinterklaas gespeeld met het op het Angelsaksische populaire adagium live now pay later . De kredietcrisis is ontstaan doordat er jarenlang met het innovatieve instrument om geld uit geld te scheppen te veel geld in omloop is gebracht en daarmee een superzeepbel is gecreëerd. Het gaat er om dat de banksector zich op het financieren van de reële economie concentreert.

Ruzie tussen president en Bild werd drama over media en macht (Merlijn Schoonenboom Volkskrant 5 januari 2012)
De kredietaffaire rond de Duitse president Wulff toont weer eens dat de macht van het boulevardblad groot is. Maar is die ook beslissend in de politiek?
Na drie weken blijkt de kredietaffaire van Wulff immers ook een drama over media en macht geworden, en in het bijzonder over de relatie tussen Bild en de Duitse politiek. De hoofdredacteur van Bild, Kai Diekmann, laat weliswaar niet na te melden dat hij het voicemailbericht zelf niet openbaar heeft gemaakt. Maar het is wel via zijn krant naar andere media gelekt, waarna Bild ook openheid van zaken gaf en de crisis pas echt begon. Maar betekent dat dan inderdaad, zoals nu ook weer in Duitsland gesuggereerd wordt, dat Bild politici kan maken en breken? Jazeker, zeggen ze zelf graag bij uitgeverij Axel Springer, het bedrijf waartoe Bild behoort. ‘Wie met Bild in de lift omhoog gaat, gaat ook met Bild in de lift weer naar beneden’, is een bekende uitspraak van bestuursvoorzitter Matthias Döpfner.

Claudia Valk Hoofd, Hart en Onderbuik (Volkskrant 30 december 2011)
David Brooks stelt intuïtie gelijk aan onderbuikgevoelens (28 december 2011). Dit is mijns inziens niet hetzelfde. Er moet hier onderscheid worden gemaakt tussen wat van het hoofd is (ratio, cultuur), wat van het hart is (gevoelens, intuïtie) en wat van de buik is (begeerten, verlangens, het primitieve beest). ‘De buik’ wordt in het algemeen onder controle gehouden door ‘het hoofd’ doormiddel van cultuur en aangeleerde regels. Zou men vanuit zijn buik gaan leven, dan wordt het een bende. Mede omdat de onderbuikgevoelens sterk egocentrisch zijn. De intuïtie van het hart heeft niets te maken met onderbuikgevoelens ofmet emoties, die vaak ook egocentrisch zijn. ‘Het hart’ is niet op zichzelf gericht, maar op de omgeving, het collectief, het geheel. Mensen die vanuit hun intuïtie leven, kennen een hogere moraal, omdat zij niet zichzelf centraal stellen, maar anderen. Iemand die leeft vanuit zijn/haar hart is zichzelf tot een wet en weet intuïtief wat wel en niet kan. In principe heeft zo iemand geen regels en cultuur nodig om zich ‘te gedragen’. Het nadeel van intuïtie is het gebrek aan samenhang. Het is moeilijk te ordenen en in woorden uit te drukken. Daarvoor is het hoofd nodig, het verstandelijk redeneren.

Het is ziel, de schakel tussen 'Geest en Lichaam', die het probleem van het ego en het hogere Zelf, van involutie en evolutie, de neergaande en opgaande boog kan oplossen. In essentie draait het om ‘Geest en Lichaam’, ‘Levensatoom en Atoom’, ‘These + Antithese = Synthese', de Kwintessens.

In het boek Balanceren aan de top van Manfred Kets de Vries & Miller staat de conclusie: Te vaak ontstaan de problemen in een slecht lopende organisatie doordat de ongrijpbare, wisselvallige en soms zelfs tegenstrijdige balans tussen actie en overweging verloren is gegaan. Vaak raken topmanagers verstrikt in een specifiek draaiboek, een bepaalde zienswijze (groepsdenken) en één manier van handelen, waar ze niet meer uitkomen. Hun bekrompen visie op de wereld versterkt de wens naar meer van hetzelfde. De enige keuze die zij als praktisch ervaren, zijn de zich herhalende, zinloze, routine-managementtaken die nu bijna een ritueel zijn geworden.

De bevindingen van het onderzoeksrapport 'E i V' borduren voort op:
Erwin Schrödinger knows that this statement is open to misconception and tries to clarify it. The main principle involved with "order-from-disorder" is the second law of thermodynamics, according to which entropy only increases. Schrödinger explains that living matter evades the decay to thermodynamical equilibrium by feeding on negative entropy.
The book Quantum Aspects of Life notably addresses questions of quantum physics, biophysics, nanoscience, quantum chemistry, mathematical biology, complexity theory, and philosophy that are inspired by the 1944 seminal book What Is Life? by Erwin Schrödinger.

In 'Het compostcirculatieplan' van Anton Valens krijgt schrijver en kunstenaar Peter Vervest, na de dood van zijn 'literaire butler', toegang tot een volkstuin. Hij heeft deze plek om af en toe naar toe te vluchten meer dan nodig; met zijn kunst en plek in de maatschappij wil het namelijk niet lukken. Tijdens zijn bezigheden in de volkstuin herinnert hij zich hoe de butler zijn meelezende adviseur was geworden. De twee bouwden in twee jaar een bloeiende vriendschap op, tot een ongeneeslijke ziekte Peters ideale lezer velde. Spitten, sjouwen, wroeten, zweten in zon, wind en regen - de klonten bagger en modder vliegen je tijdens het lezen in het gezicht en om de oren.
Als er een
rode draad is in het literaire werk van Anton Valens, dan is dat het thema van de getormenteerde man die gebukt gaat onder het leven.

De VAM-berg in Wijster (de Volkskrant 8 november 2021 Sport p. 9) staat symbool voor onze welvaart. De VAM scheidt wat de consument weggooit (Rene Didde 14 september 1996):
Vanaf 1929 zijn de
Hollandse welvaartsresten daar lukraak door elkaar gestort. De hoogste heuvel in dit Drentse afvallandschap meet veertig meter, en wordt jaarlijks als de Col du VAM in de wielerronde van Drenthe opgenomen.

VAM-directeur verhuurde hal van eigen bv aan leverancier ([[https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/vam-directeur-verhuurde-hal-van-eigen-bv-aan-leverancier~b6909952/|Redactie de Volkskrant 30 juli 1994):
De directeur van het staatbedrijf VAM in Drenthe, J. van der Steen, zou een bedrijfshal waarvan hij privé eigenaar is verhuren aan een belangrijke leverancier....
De VAM-directeur ontkent dat hij via privé-belangen beter is geworden van de VAM. Lopende een onderzoek van de oud-president van de Rekenkamer, F. Kordes, onthoudt hij zich verder van commentaar.

‘Bedrijven doen alsof ze milieuorganisaties zijn’ (Bas Hakker AD 25 februari 2021):
Journalist Teun van de Keuken dook voor de zesdelige serie
De Vuilnisman in de bijzondere wereld van de afvalverwerking. ,,Wij moeten rotzooi uit het buitenland halen om hier te kunnen verbranden.’’
Afval is dus gewoon business.
,,Zeker. En daar is op zich niks tegen, maar er zijn perverse prikkels in deze business. De belangrijkste is dat bedrijven die afval verwerken vaak al geld krijgen op het moment dat ze het afval aannemen. Daarna moeten ze het gaan verwerken, wat alleen maar geld kost. Dat kan het minder aantrekkelijk maken om de juiste – kostbare – handelingen te verrichten. Daar zit de ruimte om dingen slordig te doen of misschien net niet helemaal volgens de regels.’’

Sinds maart 2018 is het onduidelijk of afvalverwerker Attero, met een vestiging in Wijster aan Britse en Duitse investeerders wordt verkocht.
Gigantische afvalbrand bij Wijster was ‘atypisch’: geen reden voor nieuwe voorschriften (Arjan Bosch De Stentor 7 april 2020).
De provincie Overijssel ziet vooralsnog geen reden om na de grote brand bij afvalverwerker Attero in Wijster de gezamenlijke handhaving met Gelderland en Drenthe voor die sector
te verstevigen.

Profiel Magreta Moret-Wessels Boer (Marc van den Eerenbeemt & Tom Kreling de Volkskrant 20 november 2020):
De grootste particuliere grootgrondbezitter van Nederland is een vrouw van 81 uit Drenthe. Wie is deze Magreta Moret-Wessels Boer die er alles aan doet haar 2.246 hectare grond in de vier noordelijke provincies intact te houden?
Na haar overlijden zal blijken wie haar nalatenschap mag beheren.

In Frankfurt wordt gereld tegen de nieuwe heersers van de wereld (Rolf Bos Volkskrant 19 maart 2015):
De opening van het nieuwe ECB-gebouw leidde tot rellen. Maar de actievoerders staken ook de Grieken een hart onder de riem: 'Ik ben solidair met dat volk.'
'Ik ken als linkse christen mijn Oude Testament, en dat daar is toch gewoon een soort nieuwe Toren van Babel?'
Draghi somber
Toen ECB-chef Mario Draghi woensdag ter opening een blauw lint doorknipte, waren zijn woorden somber: de Europese eenheid staat onder druk.
Door de economische crisis zijn burgers lijnrecht tegenover elkaar komen te staan, zei de Italiaan Draghi. 'Sommigen, zoals de vele demonstranten die nu buiten staan, die denken dat het probleem is dat Europa te weinig doet. Zij willen een verder geïntegreerd Europa met meer solidariteit tussen landen.
'Anderen, zoals de populistische partijen die we in heel Europa zien opkomen, denken dat Europa te veel doet. Zij willen onze economieën renationaliseren. Ik begrijp wat zij bedoelen, waarom ze verandering willen, maar de waarheid is dat beide geen echte oplossing bieden voor de situatie waarin we ons bevinden.'

Op de vrije markt regeren vraag en aanbod, koper en verkoper. Het regelmechanisme (regelkring, levenscyclus) van het kernkwadrant kan ook worden gebruikt om het marktmechanisme tot uitdrukking te brengen.

Kwantiteit>>>>KwantumVerkoper>>>>DaderWelvaart>>>>Onvolmaaktheid
| || |
Exuberatie<<<<KwaliteitSlachtoffer<<<<Koper‘Volmaaktheid’<<<<Welzijn

Het kapitalistische marktmodel zorgt voor materiële welvaart op de korte termijn, daarentegen zijn het de collectieve voorzieningen van de overheid die met name voor het immateriële welzijn van de burger op langere termijn een rol spelen. De welvaart is zeker toegenomen, maar het gevoelen van maatschappelijk welzijn is in dezelfde mate afgenomen.

Het iteratief/recursief proces legt de link naar de chaostheorie, lees systeemtheorie. De zelfgelijkvormigheid wordt door de spiegelsymmetrie tot uitdrukking gebracht. Het boek Een vorm van beschaving van Klaas van Egmond bevat de rode draad (Axis Mundi). Het wiskundige model van de chaostheorie maakt het mogelijk het wiskundige model, de driehoek van Pythagoras te ontcijferen (‘E i V’ hoofdstuk 7.2).

Het cruciale ‘chaospunt’, het instabiele, kritieke punt waar Ervin Laszlo op wijst heeft betrekking op waar kiezen we nu voor evolutie of degeneratie. Elke beslissing vindt in het nu, vaak in een split second plaats. Het leven bestaat alleen in het eeuwige nu. Waar kiezen we voor in het leven?

De chaos en wanorde, die we in de buitenwereld waarnemen is in belangrijke mate een gevolg van de innerlijke wereld. Het betekent dat we voor een belangrijk deel van de chaos die we waarnemen zelf verantwoordelijk zijn. Wanneer we niets doen zullen we ongetwijfeld een point of no return bereiken. Een positieve verandering, een keerpunt in het denken ontstaat door bewust voor een duurzame samenleving te kiezen.

De in het rapport 'E i V' besproken ommekeer maakt het mogelijk het kritieke omslagpunt, het point of no return van Ervin Laszlo te voorkomen. Via de ommekeer (paradigmawisseling), menselijke individualiteit is het mogelijk ons met de natuurlijke kringloop (flow), te verbinden. We zijn medescheppers van iedere situatie die in ons leven ontstaat. Ieder initiatief, elk mens kan door het vlindereffect de zelfordening positief beïnvloeden. Alle keuzes en initiatieven van individuen vormen samen een kritieke massa die een doorbraak kan realiseren. De chaostheorie leert dat alles met elkaar verbonden is en de onderzoeker niet af te scheiden is van het onderzoek. Alleen door dat wat is te accepteren komt de evolutie een stapje verder.

De toepraak van Jan Peter Balkenende, ‘Duurzaamheid door bundeling van krachten’, Volkskrant 2 november 2007, gaat over het verbinden van sectoren, van heden en toekomst en van grote idealen met praktische oplossingen.

Uit het onderzoek naar het verschijnsel organisatiecultuur is als belangrijkste conclusie naar voren gekomen dat het nuttig is om management by trial and error aan te vullen met management by learning. Om het zelfregulerende vermogen van markten te herstellen dient de overheid zich meer op het gelijkheids- en gemeenschapsmodel van A.P. Fiske toe te leggen. De eenzijdige nadruk op het marktmodel, het marktdenken veroorzaakt de problemen. Om het '5D-concept en Ether-paradigma' te kunnen onderbouwen is er de afgelopen millennia ruimschoots voldoende geëxperimenteerd. De overheid moet verhinderen dat de geschiedenis zich schaamteloos blijft herhalen.
De conclusie berust op het feit dat de supersymmetrie in het universum zowel voor de materiële wereld als voor de immateriële wereld, de Macrokosmos en Microkosmos geldt. De ongemanifesteerde Triade geeft inhoud aan de vorm van de gemanifesteerde Tetrade en vice versa. Het is godsonmogelijk dat er inhoud bestaat zonder vorm. Het is niet nodig nog meer leergeld te investeren.

Lynn Margylis in haar boek De Symbiotische Planeet, de Planeet Aarde is fractaal gebouwd. Recent wiskundig onderzoek op het gebied van de fractalgeometrie heeft aangetoond dat je ook zonder kunstenaar ingewikkelde tekeningen kunt maken. Het enige wat je daarvoor nodig hebt is een computer die stapsgewijs berekeningen uitvoert. De ‘ontwerpen’ die de natuur gebruikt zijn in feite voortzettingen van hetgeen al op cellulaire schaal bestaat. De orde bestaat uit niets anders dan onbewuste, zich steeds herhalende activiteiten. In alle samenstellende delen van Gaia, het onderling verweven netwerk van al het leven, is in uiteenlopende mate sprake van leven en bewustzijn. Gaia vertoont de kenmerken van proprioceptie: haar activiteiten lijken gepland, maar vinden plaats zonder dat er een ‘hoofd’ of een ‘brein’ aan te pas komt. Proprioceptie als zelfbewustzijn is al ontstaan toen er nog geen dieren of hersenen waren. Gevoeligheid, bewustzijn en reactievermogen van planten, protoctisten, schimmels, bacteriën en dieren, elk in zijn eigen leefomgeving, vormen een zich herhalend patroon dat uiteindelijk ten grondslag ligt aan de mondiale regulering van Gaia ‘zelf’.

In het rapport 'E i V' wordt de stelling verdedigd dat een duurzame samenleving mogelijk is door met beide zijde van de medaille, de geestkunde en de natuurkunde, het complementariteitsbeginsel rekening te houden.
Synthese ontstaat door these + antithese. Net als de Drie-eenheid kunnen tijd, ruimte en materie wel onderscheiden, maar niet gescheiden worden.
Ook fractals vertonen drie eigenschappen tegelijkertijd: iteratie, gebroken dimensie en zelfgelijkvormigheid.

De iteratie van fractals vertoont een recursief geometrisch patroon dat oneindig herhaald wordt op verschillende schaalgroottes. De meest bekende fractal is de Mandelbrot-fractal. Fractals worden vaak gebruikt in screensaversofware van computers. Ze blijven het scherm eeuwig overschrijven met in toenemende mate complexere geometrische patronen.

Jules Ruis het Bewustzijns Besturings Model: De rode draad door alle informatie is het woord 'fractal', een sterk groeiend begrip, dat naar verwachting de komende jaren ons leven en werken op vele fronten zal gaan beïnvloeden. Een klassiek voorbeeld van fractale structuur is de set van in elkaar passende Russische poppetjes, matruschka's genoemd. 'Fractals' zijn (van origine wiskundige) objecten van een ongekende schoonheid bestaande uit zich steeds herhalende patronen. Links ziet u enkele elkaar opvolgende voorbeelden van fractals. Wolken, kustlijnen,rivieren, maar ook planten en dieren, alsmede longen, bloedvaten en hersenen van de mens zijn voorbeelden van fractale structuren in de natuur. Zowel de stoffelijke als de levende natuur blijkt fractaal te zijn georganiseerd.
Deze grafische presentatie toont aan dat de fractale wereld is opgebouwd uit zich steeds herhalende patronen van interacterende (sub)systemen. Klassieke hiërarchische organisatiestructuren zullen de komende jaren vervangen gaan worden door fractale netwerken van relaties, beschikkend over een groot zelforganiserend en innoverend/aanpassend vermogen.

Het complementariteitsbeginsel kan ook aan de hand van het Yin/Yang-symbool en de Vijf Fasen worden geïllustreerd. Het symbool brengt drie opties tot uitdrukking, de natuurlijke -, de beheers - en de vernietigende kringloop. Amit Goswami, maakt in zijn boek De kwantum dokter, de nieuwe wetenschap van gezondheid en genezing, op p. 175 van hetzelfde Yin/Yang-symbool gebruik. Taoïsme: Wuxing (五行) is het harmonische systeem van de vijf elementen: water, vuur, aarde, metaal, hout. De interacties tussen de vijf elementen kunnen een scheppende cyclus (Sheng): hout -> vuur -> aarde -> metaal -> water -> hout; en een onvolmaakte beheers c.q. vernietigende cyclus (Ke): hout -> aarde -> water -> vuur -> metaal -> hout, genereren. Beide samen vormen een pentagoon met een vijfpuntige ster erin. Ze worden ook vaak samen afgebeeld als cirkel met een vijfpuntige ster. De cirkel is de Sheng-cyclus, de ster geeft de Ke-cyclus weer. Rudolf Ritsema & Stephen Karcher behandelen in hun boek I Ching de 5 aspecten van het Universele Kompas in detail. Het taoïsme ziet de yangenergie als van kosmische oorsprong, de yinenergie van aardse.

Plato brengt met behulp van de dodecaëder metafoor, de kwintessens, de zin van het leven, de levenskunst (Friedrich Nietzsche) tot uitdrukking.

Materials science of quasicrystals
Since the original discovery of Dan Shechtman, hundreds of quasicrystals have been reported and confirmed. Undoubtedly, the quasicrystals are no longer a unique form of solid; they exist universally in many metallic alloys and some polymers.
In theory, there are two types of quasicrystals.[32] The first type, polygonal (dihedral) quasicrystals, have an axis of eight, ten, or 12-fold local symmetry (octagonal, decagonal, or dodecagonal quasicrystals, respectively). They are periodic along this axis and quasiperiodic in planes normal to it. The second type, icosahedral quasicrystals, are aperiodic in all directions.

De Geheime Leer Deel I hoofdstuk 4 Chaos-Theos-Kosmos (p. 375/376):
De natuur heeft een afkeer van het ledige’, zeiden de peripatetici die, hoewel zij op hun manier materialisten waren, misschien begrepen waarom Democritus en zijn leermeester Leucippus verkondigden dat de eerste beginselen van alle dingen in het Heelal, atomen en een vacuüm waren. Het laatste betekent alleen maar een latente godheid of kracht, die vóór haar eerste manifestatie, toen zij WIL werd – die de eerste impuls aan deze atomen overbracht – het grote niets was, Ain-Soph of GEEN DING; en daarom voor ieder zintuig een leegte – of CHAOS – was.
Die Chaos werd echter volgens Plato en de pythagoreeërs de ‘ziel van de wereld’. Volgens de hindoeleer doordringt de godheid in de vorm van aether (akāsa) alle dingen; en deze werd daarom door de theürgen ‘het levende vuur’, de ‘geest van het licht’ en soms magnes genoemd. De hoogste godheid zelf bouwde volgens Plato het Heelal in de meetkundige vorm van de dodecaëder; en haar ‘eerstgeborene’ werd geboren uit Chaos en oorspronkelijk licht (de centrale zon).
376: Chaos-Theos-Kosmos zijn slechts de drie aspecten van hun syntheseRUIMTE. Men zal het mysterie van deze Tetraktis nooit oplossen door vast te houden aan de dode letter van de oude filosofieën zoals die nu nog bestaan. Maar zelfs hierin worden CHAOS–THEOS–KOSMOS = RUIMTE in alle eeuwigheid geïdentificeerd als de Ene Onbekende Ruimte, waarover het laatste woord misschien niet vóór onze zevende Ronde zal worden gezegd. Niettemin zijn de allegorieën en metafysische symbolen over de oorspronkelijke en volmaakte KUBUS zelfs in de exoterische Purāna’s opmerkelijk.

De Geheime Leer Deel II, Stanza 1 Het begin van bewust leven (p. 39):
De wereld van de verschijnselen bereikt haar hoogtepunt en de weerspiegeling van alles in de MENS. Daarom is hij het mystieke vierkant – in zijn metafysische aspect – de Tetraktis, en wordt op het scheppende gebied de kubus. Zijn symbool is de uitgevouwen kubus en de 6 die 7 wordt, of de , drie dwars (het vrouwelijke) en vier verticaal; en dit is de mens, het hoogste wat de godheid op aarde bereikt; zijn lichaam is het kruis van vlees, waarop, waardoor, en waarin hij eeuwig de goddelijke logos of zijn HOGERE ZELF kruisigt en ter dood brengt.

Boek Nulpunt Revolutie van Benjamin Adamah:
P 228: In de natuur bestaat er een evenwicht tussen fluctuaties van entropie en negentropie (informatietheorie).
Benjamin Adamah schrijft in zijn boek Nulpunt Revolutie over Adam Kadmon ons zuiver negentropische alter ego (p. 61).

Eckhart Tolle (Wiel Smeets) bespreekt het trieste lot van mensen die alles al hebben bereikt en vergaard wat ze ooit hebben verlangd. Dit is het gevoel van ‘niet meer te wensen en toch niet gelukkig’. Volgens Tolle is het volstrekt logisch dat de schijnwereld van vorm, ruimte en tijd ons nooit blijvend geluk zal kunnen schenken. Wat alle spirituele tradities leren, is dat blijvend geluk en behoeftenbevrediging niet samen gaan. Blijvend geluk kan alleen worden verkregen door de identificatie met vorm juist los te laten. Dus door te beseffen: ik ben ten diepste een tijdelijke vorm, een vergankelijke manifestatie van de Ene, tijdloze Vormloze en Ongemanifesteerde werkelijkheid. En het is volgens Tolle altijd mogelijk om contact te maken met het Ongemanifesteerde. De belangrijkste toegangspoort is, volgens Tolle, het ‘NU’, het huidige moment.
In termen van Hermans zou je kunnen zeggen dat er dominantiewisseling van ik-posities plaatsvindt waarbij het egoïsche zelf steeds meer van de troon van de metapositie wordt gestoten ten gunste van een ik-positie die zich manifesteert met het vormloze. Of in termen van Assagioli: dat het Hoger Zelf het zelf steeds meer gaat bepalen. Of in termen van mensen als Stolp, Douven, Steiner en Blavatsky dat onze hogere bewustzijnslagen, die overeenstemmen met de hogere lichtwerelden, het steeds meer voor het zeggen gaan krijgen.

Voor alsof het een wiel was in het midden van een wiel (Deel I, p. 157) of als het ware een wiel in het midden van een wiel was (Deel II p. 629) kan ook gelezen worden een kleine kringloop binnen een grote kringloop of de levenscyclus van een mens (menselijke natuur) binnen de levenscyclus van een universum (Het wiel van dharma). Op aarde vinden analoge energetische processen plaats (Wet van analogie: ‘Zo Boven zo Beneden’). Een elektronenschil (SCHILLEN) kan met de baan die een planeet beschrijft worden vergeleken. De Éne werkelijkheid maakt het mogelijk de in de kosmos verborgen repeterende patronen, van heel klein (atoom) tot heel groot (meta-universum) te duiden en de huidige tijdgeest te leren begrijpen.

De oplossing van de unificatietheorie wordt niet gevonden in het elementaire deeltje maar in de ruimte die de elementaire deeltjes van elkaar scheidt.

Om homeostase te verklaren kunnen de begrippen numen, memen, mind stuff, Weltstoff (oerbron, levensatoom, levenskracht, libido, oerstof, morfogenetische velden, scalaire veld) of nomen een handvat bieden. Ook al zouden we stofjes ontdekken die voor het terugkoppelingsmechanisme van de kosmische krachten verantwoordelijk zijn dan verandert daarmee nog niet de éne werkelijkheid. De oorsprong der dingen, de oerbron (alfa), de keerzijde van de medaille blijft vrijwel geheel voor ons verborgen.

New age ervaart de eenheid van mens, natuur en kosmos. De belangrijkste Universele Wet is de Wet van Eén, het eenheidsbeginsel van Rupert Sheldrake, die stelt dat alles in de kosmos met elkaar verbonden is.

Kees Voorhoeve: De Oerbron is de oneindige eeuwige werkelijkheid die alles overstijgt en tegelijkertijd de Bron is van alles wat bestaat. De Oerbron is op 'niets' gericht, het is zo leeg van iets en tegelijkertijd zo vol van alles. Hoe kan uit dit 'niets' iets ontstaan? In de Kabbalistische traditie wordt de Oerbron En Soph genoemd dat 'zonder grens' betekent.

Nobelprijzen worden uitgereikt voor het Hoe. Bij het Wat gaat het om de oerbron. Hoeveel hersencellen bevatten een eicel en een zaadcel?
Leven betekent eeuwig terugkerende cycli, met het steeds weer nieuwe begin.

Klimaatverandering: De energie -, klimaat - en kredietcrisis kunnen alleen effectief worden aangepakt wanneer van een sluitend model van de éne werkelijkheid wordt uitgegaan. De gesignaleerde crises vragen om een ruimere context. De cyclische evolutie biedt daarvoor een handvat.

Wie motiveert met bonussen, zorgt in de eerste plaats voor zichzelf. Wie inspireert, zorgt in de eerste plaats voor een ander. Al is er natuurlijk niets op tegen personen die een bijzondere prestatie leveren daarvoor extra te waarderen (promotie, tantième).

Groene rekenkamer: Het klimaat gedraagt zich de laatste jaren niet overeenkomstig de projecties van het IPCC (het Klimaatpanel van de Ve­re­nigde Naties). In plaats van een steeds snellere opwarming van de aarde, als gevolg van de mense­lijke uitstoot van CO2, vertoont de gemiddelde we­reldtempe­ratuur de laatste tien jaar een be­trekkelijk vlak verloop – ondanks voortgaande stijging van de CO2-concentratie in de atmosfeer.
Is er echt sprake van een The Great Global Warming Swindle?

Henk Tennekes (oud-directeur KNMI): 'Kyoto is onzin'
Regering en media varen ten onrechte blind op het Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut (KNMI).

====

Samenvatting (Wederkerigheid tussen 'Individu en Collectief', Professionals & Politicals)

Lord Francis Bacon: Het is een immense oceaan die het eiland van de waarheid omringd.
Jan Willem Schulte Nordholt: Want het lijkt waar te blijven dat pas dringende noodzaak de eenwording kan stimuleren.
Ibtihal Jadib We leven in een land waar vrouwen alles mogen, maar overal op worden afgerekend (Volkskrant Magaziene 20 april 2019 p. 23).
Stelling: Zonder de Kwintessens in het debat te betrekken is het oplossen van wereldvraagstukken niet mogelijk. De Kwintessens, wordt met behulp van de verborgen 5e Dimensie ('verborgen pad') van Roberto Assagioli en Enantiodromie van Carl Jung tot uitdrukking gebracht. Zaaien en Oogsten, het overlevingsmechanisme gericht op het goede, ware en schone, de verborgen 5e Dimensie en Enantiodromie zorgen voor het herstellen van het balansmechanisme op aarde.
Stelling: Voor een juiste balans tussen individuele en collectieve belangen dienen net als 'Kerk en Staat' het 'publieke en private' domein duidelijk door Zielkunde (op basis van Zaaien en Oogsten, Complementariteit, carbage in carbage out), een Derde weg (Gulden middenweg van spirituele transformatie, 'Hoofdroute', rechtvaardigheid, ‘bron van harmonie’) van elkaar te worden onderscheiden. Het privatiseren van de publieke sector komt er in feite op neer dat de overheid, lees de bureaucratie in eigen doel schiet. Door het stuur uit handen te geven los je geen problemen op. Het mechanisme evenwicht door tegenwicht, these + antithese = synthese, heeft gefaald. Hoofdoorzaak van het onbehagen in de maatschappij is dat een meerderheid van de politici in Nederland religie buiten hun referentiekader (5Ddenkraam) heeft geplaatst.
Jacobine Geel Door het kleine trachten te begrijpen, kunnen we grotere verbanden in het vizier krijgen. Jacobine en de Bijbel 30 oktober 2017)

Minimumloon is al heel wat voor Marie-Hélène (Eline Huismaan de Volkskrant 20 februari 2024, p. 13-15):
De
snelwegblokkades mogen zijn verdwenen, de onrust onder Franse boeren is er niet minder om. De toezeggingen van president Macron, die vandaag opnieuw de bonden ontvangt, helpen boeren niet structureel. ‘De landbouw moet behalve levensvatbaar ook levensvatbaar zijn.’

Droge voeten houden? Laten we klimaatonrecht dan in alle vormen benoemen (Shavant Jhagroe de Volkskrant 19 februari 2024, p. 20):
Laatste treincoupé
De film is actueler dan ooit. Want leiden
veel klimaatmaatregelen niet juist tot een diepere klassenongelijkheid? Bevinden Congolese kinderarbeiders, die waardevolle grondstoffen (zoals kobalt en neodymium) mijnen en schoonmaken voor ‘onze elektrische energietransitie’, zich niet in de allerlaatste treincoupé? En goedkope arbeid door zwarte lichamen die ten goede komt aan de comfort van witte lichamen in Europa: waar hebben we dat eerder gehoord?

Weg met het hokjesdenken in de landbouw (Hidde Boersma en Joris Lohman):
Het debat over de
toekomst van onze voedselproductie gaat meer over waarden dan over wetenschap. De ideologische tweestrijd tussen ecologen en technologen houdt echte verduurzaming van de landbouw tegen.

Natuur kachelt door stikstof en droogte steeds verder achteruit (Maarten Albers de Volkskrant 27 januari 2024, p. 9):
De teloorgang van de natuur heeft grote gevolgen:
schoon drinkwater, schone lucht en bescherming tegen hitte staan onder druk. Dat is een ongemakkelijke boodschap voor de formerende partijen.
Het gaat steeds slechter met de stikstofgevoelige natuurgebieden in Nederland, en om die trend te keren zijn ‘
met grote urgentie’ meer maatregelen nodig. Dat concludeert de Ecologische Autoriteit na beoordeling van zeventig zogeheten natuurdoelanalyses.

Haast niemand doet zo lang poolonderzoek als hij: ‘We zijn niet voorbereid op wat er komen gaat’ (Maartje Bakker interviewt Maarten Loonen de Volkskrant 6 september 2023):
Het ijs van de Noordpool smelt in een razend tempo.
Maarten Loonen, die als ecoloog al 35 jaar naar Spitsbergen gaat om er onderzoek te doen, heeft de grote veranderingen met eigen ogen gezien. ‘Wat me emotioneert, is de machteloosheid die ik voel.’

Je redt de aarde alleen als je de methoden van klimaatactivist Roger Hallam toepast (Olaf Tempelman de Volkskrant 13 januari 2024, katern Zaterdag p. 21):
Met de
verheffing van zijn eigen actiemethoden tot de enige juiste staat de radicale klimaatactivist Roger Hallam in een lange traditie.
Wie er anders over denkt,
collaboreert eigenlijk al met de vijand. Met de uitspraak ‘het heeft geen zin verklaringen af te leggen tegenover de VN’ rekende Hallam af met ’s wereld beroemdste klimaatactivist, Greta Thunberg. Die werd op veel demonstraties door de politie weggedragen, maar zou zich diskwalificeren omdat ze ondertussen óók nog een dialoog voert met mensen uit ‘het systeem’. In de woorden van Hallam: ‘Greta Thunberg moet bereid zijn de gevangenis in te gaan.’ In andere woorden: alleen als je doet wat ik doe, help je de aarde te redden.
Van
boeddhistisch geïnspireerde filosofen komt het inzicht dat ‘het helen van de aarde’, in tegenstelling tot ‘het verwonden van de aarde’, begint met een bewustzijn van de verbondenheid met alles en iedereen met wie we in hetzelfde schuitje zitten, dus helaas óók met ‘de vijand’, ‘het systeem‘, ‘de autoriteiten’ of ‘de massa‘.

Mededogen met de ploeteraars (Sander Janssens de Volkskrant 6 januari 2024, katern Boeken & Wetenschap p. 26-27):
In alle stukken die
Samuel D. Hunter schrijft, voert hij mensen op voor wie geld, succes of erkenning geen vanzelfsprekendheden zijn. Zo ook in The Whale, dat vorig jaar grandioos werd verfilmd. In Rotterdam is nu zijn nieuwste stuk A Case for the Existence of God te zien.
Hunter wil met A Case hoop bieden in ‘apocalyptische tijden’, waarin klimaatangst, verharding en polarisatie welig tieren. ‘Het stuk laat zien dat we allemaal vlammetjes zijn die kort oplichten en dan weer doven. Voor mij schuilt daar een soort opluchting in. Ja, zelfs hoop, al is het misschien een gecompliceerde variant van hoop. Onze angsten en ons verdriet kunnen voor ons buitensporig en volkomen nieuw aanvoelen, maar ze worden door generaties heen gedeeld.’

Krimpen om te kunnen overleven (Peter Giesen interviewt Ulrike Herrmann de Volkskrant 6 januari 2024, katern Zaterdag p. 2-4):
Om het voortbestaan van de mens te redden pleit de Duitse journalist
Ulrike Herrmann voor een oorlogseconomie naar Brits model: Maar de consumptie halveren, kan dat wel? ‘Het zal sowieso gebeuren. Dat is iets wat veel mensen niet begrijpen.’
Om de planeet te redden moeten we terug naar het consumptieniveau van 1978, schrijft de Duitse journalist
Ulrike Herrmann in haar boek Das Ende des Kapitalismus. De economie moet gehalveerd worden, omdat de aarde haar grenzen heeft bereikt. ‘Het probleem is alleen dat groene groei een illusie is, omdat de groene energie schaars en duur zal blijven. Ik geloof dat veel mensen niet beseffen dat we pas aan het begin van de Energiewende staan. Op dit ogenblik wordt iets meer dan 5 procent van de Duitse energievoorziening gedekt door wind en nog geen 3 procent door zon.’

Ik hoop op een ander moreel besef’ (Fokke Obbema interviewt Roger Cox de Volkskrant 5 januari 2024, p. 16-17):
Na het zien van de klimaatdocumentaire
An Incovenient Truth in 2006 staat het voor Roger Cox vast dat hij in actie moet komen. In de jaren erna ontwikkelt hij zich tot een van de invloedrijkste klimaatadvocaten ter wereld. ‘Ik heb concessies gedaan waartoe een normaal mens niet bereid is.’

De Bijbel leert dat er niets nieuws is onder de zon.

Een duurzame en sociale wereld van Kate Raworth is niet nieuw, maar heeft betrekking op de complementariteit tussen de levensboom en de boom van goed en kwaad in Genesis 3 22, maar ook op het boek Als jouw leven een cirkel is, waar sta je dan? van Inez van Oord. Het universele mechanisme dat aan deze wederkerigheid ten grondslag ligt wordt door het antropisch principe, de passiviteit van de natuurconstanten tot uitdrukking gebracht. De passiviteit van de natuurconstanten in ons heelal staat tegenover de groepsdynamiek in een organisatie, de groepsdynamiek in de samenleving, binnen een natiestaat en buiten een stelsel van natiestaten.

Wat is klimaatrechtvaardigheid?
Je hoort het steeds vaker, klimaatrechtvaardigheid. Maar wat betekent het precies en wie eist klimaatrechtvaardigheid?
Rijke, industriële landen uit bijvoorbeeld Europa en de Verenigde Staten, die voor een groot deel verantwoordelijk zijn voor klimaatverandering, weigeren op te draaien voor klimaatschade. Schade die zij mede veroorzaakt hebben. Dit zijn landen die hebben bijgedragen aan 92% van de historische uitstoot wereldwijd, maar te laks zijn met het nemen van hun verantwoordelijkheid. Hierdoor wordt de prijs voor klimaatschade betaald door mensen die er het minste verantwoordelijkheid voor dragen.

Glimlach (Alex Mazereeuw de Volkskrant 23 september 2022, p. V2):
Na zo’n vernietigend feitenrelaas leek enige
zelfreflectie op zijn plek, maar Samsom hield het bij een brede glimlach, en lachte vooral om de ‘felheid’ van Fretz. Samsom had zelf nergens spijt van, en had hooguit ‘een paar dingen anders gedaan’. De kiezer was uiteindelijk strenger, en liet de PvdA achter met negen schamele zetels.

De loodgieter van de Green Deal (Tjerk Gualthérie van Weezel en Bard van de Weijer interviewen Diederik Samson de Volkskrant 31 december 2022, Zaterdag p. 2-5):
Als medearchitect van de Europese energietransitie had
Diederik Samsom al geen gebrek aan werk. En toen brak er een oorlog uit en volgde de grootste energiecrisis aller tijden. Hoe kijkt Samsom terug op een jaar waarin alles anders werd?
Wat waren de andere sleutelmomenten?
‘Eerst de covidpandemie. De economie had een impuls nodig, met veel geld. We hebben dat aan de
Green Deal gekoppeld en 750 miljard euro geclaimd. Zo ontstond het coronaherstelplan, waarmee we landen kunnen binden aan groene hervormingen. Brussel had ineens een wortel om lidstaten te stimuleren hun economie snel te vergroenen.
Dat kan niet tijdens een crisis?
In de documentaire
''What’s Left? ^werd Samsom dit jaar ondervraagd door publicist Johan Fretz over zijn tijd als leider van de PvdA. Fretz vindt dat Samsom de sociaal-democratie te grabbel heeft gegooid tijdens het kabinet-Rutte II.
De belangrijkste kritiek is dat u die ingrepen combineerde met zeer
strenge bezuinigen.
‘Ik vrees dat Nederland nu juist te veel uitgeeft om de crisis te bestrijden. Er is niks links aan een groot begrotingstekort, want de pijn en de prijs komen uiteindelijk bij burgers die deze het moeilijkst kunnen dragen. We hebben dat destijds voorkomen, onder meer door de lastenverzwaring te koppelen aan de grootste herverdelingsoperatie ooit. Niettemin verloor de PvdA 29 van de 38 zetels. Al kwam dat deels doordat de partij er zelf niet meer in geloofde en we elkaar in de weg zaten.’

Alleen geld kan de klimaattop redden (Ben van Raaij de Volkskrant 5 november 2022, p. 11):
De
klimaatcrisis loopt steeds verder uit de hand, maar de kans lijkt klein dat de VN-klimaattop in Egypte grote stappen zet. De Oekraïne-oorlog, geopolitieke verdeeldheid en de energiecrisis eisen hun tol. Enkel een deal over klimaatgeld kan uitweg bieden.

Als ‘blije klimaatontkenner’ heeft president Trump een sterke tegenbeweging op gang gebracht, zegt de Amerikaanse journalist Jeff Goodell, die al vele jaren over het klimaat schrijft in het tijdschrift Rolling Stone. De moraal van het verhaal is dat achter elk mensenleven gaat een uniek verhaal schuil. (Zie ook Hermann Broch boek Slaapwandelaars en De literaire roman als praktische filosofie)

De dubbele moraal is zowel bij de overheid als het individu eerder regel, dan uitzondering geworden. De economische groei stagneert omdat de moraal buiten het verkoopverhaal wordt gehouden. Zowel de collectieve staatsschuld als de individuele, de particuliere schulden zijn in Nederland moeilijk te beheersen (risicobeheersing). In het jaar 2000 was de staatsschuld 225 miljard en is in 2015 458 miljard, dus meer dan verdubbeld. Het roept de vraag op hoe lang kan de overheid nog met vrijwel gratis geld de staatsschuld financieren? In het kader van risicobeheersing dient wel degelijk met het sprookje van het gratis geld scheppen (ex nihilo), de valkuil van de schijnmarkt rekening te worden gehouden.

Hillary Clinton heeft met haar uitspraak 'Ik ben de laatste tussen jullie en de apocalyps.' (Mark Leibovich interviewt Hillary Clinton de Volkskrant 16 oktober 2016) in zoverre gelijk dat door Trump c.s. de chaos in de wereld wordt versterkt. Het verkiezingsteam van Donald Trump heeft alles uit de kast gehaald om de publieke opinie te manipuleren. Net als George Bush schiet hij daarmee in eigen voet. Sheila Sitalsing heeft gelijk de oppertrol in het Witte Huis heeft de weg gewezen. Het oude vraagstuk dat Jan Zijderveld aanhaalt dat de taart alleen eerlijker kan worden verdeeld wanneer de economie groeit is een gotspe. Globalisering van kapitaalmarkten heeft niet geleid tot een verbetering van de risicodiversificatie van kapitaalverschaffers (L. Bovenberg en C.N. Teulings hebben met hun CPB Discussion Paper Rhineland exit ongelijk gekregen).

Het beleid van Georg W. Bush is gebaseerd geweest op het principe van ‘wie niet voor ons is, is tegen ons’. De regering Bush verdeelt de wereld in vrienden en mensen die geen vrienden zijn van Amerika. Door een conflict al vanuit de zwart-wit, 'of-of' optiek te benaderen kom je niet dichter bij een oplossing. Te vaak hoor je de doctrine ‘Wat goed is voor Amerika is goed voor de rest van de wereld’. Amerika is bevangen door de ‘as van het kwaad’ en schiet daarmee in de eigen voet. Machteloosheid komt naar voren door de angst voor het gevaar van massavernietigingswapens in Irak, die achteraf nog steeds niet zijn gevonden. Opnieuw blijkt dat de angst voor gevaar gevaarlijker is dan het gevaar zelf.

Wij zijn de politiek
Ik ben benieuwd wat Daan Roovers van deze houding vindt. In haar boek Wij zijn de politiek schrijft ze namelijk dat politiek iets is voor iederéén. ‘Politiek is veel te belangrijk om aan politici over te laten,’ stelt ze. Er geldt nog steeds voorkomen is beter dan genezen. Feike Sijbesma heeft in theorie gelijk wanneer hij stelt dat het gaat om voorkomen, aanpassen en de schade herstellen (Buitenhof 20 november 2022, NPO1). Maar Twan Huys verwijst ook naar Greta Thunberg, die de praktijk aanhaalt en zegt dat in de laatste 30 jaar van klimaatactie kwamen politici niet verder dan "bla, bla, bla".

Jan Willem Schulte Nordholt laat in zijn boek Mens tussen hemel en aarde zien dat de mens nog niet zo gemakkelijk van de geschiedenis leert.

Landen willen af van 1,5 graad opwarming (Nick de Jager de Volkskrant 14 november 2022, p. 7):
Volgens de Amerikaanse gezant John Kerry is er weerstand van ‘een klein aantal landen’. De aarde is sinds 2015 al 1,1 graad warmer geworden en wereldwijde broeikasemissies zijn sindsdien niet gereduceerd maar opgelopen.

Maar wat is nu de meest opzienbarende duurzame ontdekking van onze tijd?
Is die eigenlijk wel te benoemen? Ik kan u uiteraard alleen mijn persoonlijke visie geven. En die is wij ontdekken dat we alleen samen een duurzame wereld kunnen creëren. Zowel lokaal, regionaal, landelijk als wereldwijd. Wij zijn - ondanks alle eigen leefbubbels - afhankelijk van elkaar, en van alles wat leeft. Wat een prachtige ontsluiering! (Hans Kröder BRES#324 nov/dec 2020 p. 53)

Pleidooi voor duurzaamheidsbeleid als topprioriteit regeringsbeleid (Lars Moratis* Civis Mundi Digitaal #14 november 2012):
Plasterk zei recent in het kamerdebat over de begroting 2013 dat de PvdA
vier crises wil bestrijden: de duurzaamheidscrisis, de financiële crisis, de eurocrisis en de crisis van vertrouwen en democratie. Een reservering van 155 miljoen voor duurzaamheid uit het Lente-akkoord was echter snel geschrapt in de onderhandelingen tussen PvdA en VVD. Dat is een jammerlijke misrekening: het effectief bestrijden van klimaatverandering speelt een sleutelrol in deze met elkaar samenhangende crises - èn in een vijfde crisis.

Zou u van de ziel, d.w.z. de menselijke denkende ziel, of wat u de ego noemt — willen zeggen dat ze materie is?
Th: Niet materie, maar zeker wel
substantie; het woord ”materie”, mits voorafgegaan door het adjectief oorspronkelijke, behoeft echter niet te worden vermeden. Die materie bestaat eeuwig te zamen met geest, zeggen wij, en is niet onze zichtbare, tastbare, deelbare materie, maar haar meest verfijnde vorm. Zuivere geest is slechts één stap verwijderd van niet-geest of het volstrekte al. Als u niet aanneemt dat de mens uit deze oorspronkelijke geest-materie werd ontwikkeld en een regelmatig opklimmende reeks ”beginselen” vertegenwoordigt, van meta-geest tot de grofste stof, hoe kunnen wij er dan ooit toe komen de innerlijke mens als onsterfelijk te beschouwen, en tegelijkertijd als een geestelijk wezen en een sterfelijk mens?

In essentie berust mijn kennis op drie boeken, het Prismaboekje 562 Psychologie van het dagelijks leven uit 1962 van Edward Strecker en Kenneth Appel, Aula pocket nr. 356 INFORMATIE een interdisciplinaire studie van C.A. van Peursen, C.P. Bertels, D. Nauta, dat ik in 1968 heb gekocht en het boek PSYCHOSYNTHESE een veelzijdige benadering van heel de mens van Roberto Assagioli dat ik in 1975 van mijn broer Ruud cadeau heb gekregen. Het betekent dat de klimaatcrisis niet door technologie, maar door biologische, psychologische en sociale factoren wordt opgelost. De oplossing die Milton Friedman aanreikt is volledig uitgewerkt. Chaos, de ''self-fulfilling prophecy" van Frits Bolkestein ontstaat wanneer we weigeren met de keerzijde van de medaille (Complementariteit), het panentheïsme van Spinoza rekening te houden. Om de macht te continuëren creëert de bestuurlijke elite nu financiële fondsen, die zich aan het toezicht van de rechtsprekende macht onttrekken.

De mens is een thema met variaties’ (Jean-Pierre Geelen interviewt Midas Dekkers de Volkskrant 23 oktobe 2021 Wetenschap p. 24-25):
Hij weet dat hij een mijnenveld betreedt met zijn nieuwe boek. En toch wilde Midas Dekkers het als bioloog eens hebben over rassen bij mensen.
‘Dat het hele probleem rond het thema rassen en racisme neerkomt op een biologisch principe: eenheid in verscheidenheid. Dat is waar het om gaat. Dieren in de dierentuin verschillen enorm van elkaar, maar er zijn ook overeenkomsten. Door die te benoemen, bouw je wetenschap op. Er zijn altijd mensen die zeggen: je moet bij mensen niet op de verschillen letten, want alle mensen zijn één. Ik zeg: mensen zijn één soort, de homo sapiens, maar er zitten verschillen in, onder te verdelen naar ras. Eenheid in verscheidenheid dus. De mens is een thema met variaties.’
U zoekt bewust het mijnenveld op met dit boek.
‘Je moet mijnen altijd vermijden, maar het mijnenveld wel durven betreden. Want iemand zal de mijnen moeten opruimen.’

We maken deel uit van de eeuwige natuurlijke ordening. We zijn allemaal afhankelijk van de gezondheid van de natuur. De uitdaging voor de 21ste eeuw is om in de micro-economie zowel de vierde productiefactor ondernemerschap als de factor arbeid weer de plaats te geven die het verdient. Wanneer we rekening houden met het milieubeheer gaat het er om de opbrengsten van kapitaal en arbeid rechtvaardiger te verdelen. Het is nuttig meer bewust te worden van de achtergronden van noodzakelijke lange termijn veranderingen en niet alleen ad hoc korte termijn vraagstukken op te lossen. De begripsverwarring ontstaat hoofdzakelijk doordat we ons met halve waarheden bezig houden. De technocraten, de 'topeconomen' in Den Haag en Brussel dienen voorstellen uit te werken om een grotere tweedeling in de maatschappij te vermijden. Binnen de traditionele hiërarchische structuren zijn de huidige complexe vraagstukken niet meer op te lossen. In plaats van dat we de systemen steeds complexer en ondoorzichtiger maken moeten we terug naar wat al in 1973 door de econoom E.F. Schumacher in zijn boek Small Is Beautiful, het spreiden van risico's is aangegeven.

Primair draait het om het AOS-concept van Benedict Broere, op zoek naar het verbindende beginsel van mens en kosmos, de ‘culminatie’ in het omegapunt (Benedict Broere Civis Mundi Digitaal #46 mei 2017):
Al schrijvende is het steeds meer zijn
overtuiging geworden dat de zich geleidelijk ontwikkelende wereld de expressie is van een lerende, innovatieve en omegazoekende creativiteit. Maar creativiteit is ook een medaille met twéé kanten, de positieve zelfordening en het negatieve chaospunt. Het oplossen van de klimaatcrisis vraagt om een benadering zoals Menno ter Braak en Bas Heijne het in hun boek Het Nationaal Socialisme Als Rancuneleer weergeven.

Een overkoepelend thema Oplossingen voor de coronamaatschappij (Dagmar Heeg Volkskrant 29 augustus 2020 Wetenschap p. 22-25) is Transformatie, transitie, verandering (I Ching). Voor de spirituele transformatie, de immateriële wereld in de hemel gelden analoge spelregels als in de materiële wereld op aarde. Het tijdschrijft MANTRA herfst 2020 heeft als thema Vrouwelijke Waarden. Een prachtige gestileerde moedergodin uit de prehistorie van Egypte siert de voorkant van deze Mantra.

Het klimaatdebat laat zien dat politici en wetenschappers hun uiterste best doen om het wereldgebeuren voor de leek zo onbegrijpelijk mogelijk te maken. De politiek wordt te veel door korte termijndenken beheerst. Het is wenselijk dat er duidelijker beleidslijnen voor de komende decennia worden uitgestippeld. Het spreekt voor zich dat het welvarende Westen daarin het voortouw dient te nemen. Het onderzoeksrapport 'E i V' plaatst de relatie tussen 'Slachtoffers en Daders' in het licht van de evolutie van de mensheid, antropogenese (hominisatie). Aan het oplossen van het klimaatvraagstuk kan technologie een bijdrage leveren, maar zonder gedragsverandering redden we het zeker niet.

De natuurfilosofie verbindt de fysica met de metafysica, de geestkunde. Een ommekeer in het denken ontstaat wanneer de natuurfilosofie in de geest van The Advancement of Learning van Francis Bacon weer centraal komt te staan. De schoonste energietransitie is hoe richten wij onze levensenergie. Om bewustwording, het bewustwordingsproces, een paradigmawisseling te bevorderen spelen niet alleen klimaatwetenschappers, maar ook kunstenaars (cultuur) zeker een belangrijke rol. Kunst maakt het mogelijk de onkenbare oerbron oerbron (zonder grenzen) van de concentrische cirkels, de triade 'Gödel, Escher, Bach', 'Er zou een hele nieuwe publieke sfeer kunnen ontstaan die we nog niet kennen' te duiden.

Böttcher was geen klimaatscepticus (Gerard Böttscher de Volkskrant 25 februari 2020, p. 23):
CO2-hetze
Met de door mijn vader verfoeide ‘CO2-hetze’ is – om met de milieuactivist
Paul Kingsnorth − zie zijn boek Confessions of a Recovering Environmentalist (2017) – te spreken slechts bereikt dat we nu in nog hoger tempo dan voorheen de planeet uitputten, bij voorbeeld met de productie van batterijen, niet of nauwelijks recyclebare windmolens en elektrische auto’s.
Dat gebeurt met dezelfde economische verdienmodellen die de problemen hebben veroorzaakt, maar dan zogenaamd zonder CO2-uitstoot en zonder oplossing voor ook maar één van de vraagstukken met betrekking tot de grenzen aan de groei die door de Club van Rome aan de orde zijn gesteld.
De sponsoring door het bedrijfsleven van het onderzoek van mijn vader staat buiten kijf. Daar was hij ook open over. Maar was het nu zo dat hij het bedrijfsleven zover kreeg zijn onderzoek te sponsoren, of spande het bedrijfsleven samen om hem voor hun karretje te spannen? Was het beter geweest wanneer dit uit publieke middelen was gefinancierd?

In plaats van het milieuvraagstuk te ontkennen dient de klimaat-, euro- en vluchtelingencrisis door politici en wetenschappers wereldwijd centraal te worden geplaatst. Het Westerse beschavingsmodel is een belangrijke oorzaak van de klimaatcrisis en watervervuiling. Het betreft een gigantische milieuvervuiling van moeder aarde. Niet alleen in water, maar ook voor de homo sapiens zit in het universum een zelfreinigend vermogen verborgen. Een integrale denktrant maakt het mogelijk een leefbare wereld te creëren. Door de dwaasheid, hoogmoed (Filosofisch kwintet 2 juli 2017 na ca. 31 minuten Ian Buruma) van Westerse politici neemt de chaos in de wereld toe. Tot slot gaat de discussie over identiteitspolitiek, ontzuiling en herzuiling. Ian Buruma stelt (na ca. 45 minuten) dat de Israëlische politiek is vastgelopen tussen Israëli's en Palestijnen. De politiek zou moeten gaan over waterrechten en elektriciteit en dat soort dingen, zaken waarover je tot overeenstemming kunt komen. Marjan Slob heeft gelijk Edith Schippers had niet met het migrantenvraagstuk, maar de onderhandelingen met de vergroening van de economie moeten beginnen.

Gezien de complexiteit van het milieuvraagstuk kun je op basis van de interpretatie van dezelfde gegevens concluderen dat de regering onvoldoende (Klaas van Egmond, Jan Terlouw en Herman Wijffels) doet als Martin Sommer, die in de Volkskrant van 6 juni 2019 zegt, dat de rechter gelijk heeft. Als homo sapiens maken we deel uit van de eeuwige wederkeer, de evolutionaire kringloop . De eenzijdige focus op technologische innovatie zal echter niet voldoende zijn om het complexe milieuvraagstuk op te lossen. Het gaat er om dat we de achterkamertjes politiek van het clièntelisme van 'u vraagt, wij draaien' omkeren naar duurzame politiek, het transparante ‘wij vragen, u draait’.

Met zijn nieuwe boek Het water komt plaatst Rutger Bregman het klimaatvraagstuk, opnieuw op de politieke agenda (DWDD 29 januari 2020). Rutger Bregman heeft gelijk, de ernst van het klimaatvraagstuk wordt door de Trias Politica onvoldoende onderkend.
Het is geen toeval dat Donald Trump met zijn America First doctrine het klimaatvraagstuk ontkend.

Om de evolutie van de homo sapiens (anthropogenesis, hominisatie) op aarde beter te begrijpen draait het om de synthese van de sexuele -, sociale - en politieke revolutie. Het zal duidelijk zijn dat de strategie America First van Trump c.s., de wereldorde van het eigenbelang?, aan het oplossen van de wereldwijde milieucrisis niet bijdraagt. De controverse tussen wetenschappers laat zien, dat het alleen vertrouwen op de wetenschap geen soelaas biedt. Om een duurzame samenleving te bevorderen draait het niet alleen om synthese van de sexuele -, sociale - en politieke revolutie, maar vooral om de synthese van Wetenschap, Religie en Filosofie, de synthese van de alfa-, béta- en gammawetenschappen.

Kiezen we, verbinden (religare) we ons met de natuurlijke -, de evolutionaire kringloop of de onnatuurlijke kringloop. Op de Westerse apenrots is Trump, Marine Le Pen en Wilders, de onnatuurlijke kringloop dominant. Het gaat erom dat we ons met het inzicht van de indianen, de sjamanen verbinden. Indianen leven in volledige harmonie, die het bos - dieren, bomen, planten, stenen, rivieren - als bezield beschouwen.

Stelling: Is het wetenschappelijk bezien interessant dat door ‘trial and error’ bestuur het wiel steeds opnieuw wordt uitgevonden? Aan de hand van het geweten laten zich herhalende patronen in de geschiedenis wel degelijk verifiëren. De herhalende patronen, de universele patronen, de unificatietheorie, het universele mechanisme, het universele en eeuwige perpetuum mobile, dat al in de Bijbel bekend was ligt vast. Het is zoals het is (antropisch principe), daar kan de wetenschap weinig aan veranderen.

Topkunstenaars tegen Trump, Le Pen en Wilders (Daan van Lent NRC 17 februari 2017):
Met de donderdag gelanceerde website Hands off our revolution komt het crème de la crème van de internationale kunstwereld in verzet tegen rechts populisme en toenemend nationalisme in de VS en Europa. Binnen de sociologie regeert de dwaasheid wanneer met de verborgen 5e Dimensie, de
Kwintessens geen rekening wordt gehouden. De PvdA sociologen Cees Schuyt en Erik Jurgens missen de essentie, wanneer zij met de moraal van het verhaal, het mechanisme de intuïtie van het hart, geen rekening houden. Dit geldt ook voor de hersenwetenschappers Dick Swaab en Victor Lamme. De wetenschappers Cees Schuyt, Erik Jurgens, Dick Swaab en Victor Lamme belichten slechts een kant van de medaille. Martin Sommer: wie Wilders wil bestrijden, zal zijn succes moeten begrijpen (Volkskrant 24 december 2016 p. 21). Wetenschappers komen dichter bij de waarheid wanneer zij de nieuwe theorie van Erik Verlinde, de kwantumveldentheorie in hun referentiekader betrekken. Het gaat om het mechanisme in de hersenen en het mechanisme in het hart. De levenskunst, de intuïtie van het hart zal nooit door een quantumcomputer worden gekraakt. We zullen het echt zelf moeten doen. Hoe stoppen we de zelfvernietigingsdrang, de 'waarheid' over een bonnetje van de VVD?

Is het laagje vernis dat beschaving heet sinds de oudheid toegenomen? Het rapport ‘E i V’ is door mijn belangstelling voor het fenomeen organisatiecultuur ontstaan. Gewenste cultuurveranderingen in een organisatie worden in een 5Ddenkraam geplaatst. Om de beschaving een stapje verder te brengen is er maar een 'Hoofdroute', namelijk hoe richten we onze levensenergie? Het is de spin-off (serendipiteit) van de zoektocht.

Wanneer in Nederland wordt gekozen voor de wending, die Maarten Meester en Sabine van den Berg in hun leven hebben gemaakt is het klimaatprobleem snel opgelost. In de kern draait het om de systeemverandering van Heleen de Coninck, die al in het Boek der Veranderingen (I Ching, Chinese filosofen richten zich op waarheidsvinding) ter sprake komt.

Klimaatontkenners worden gemotiveerd door angst voor systeemverandering (Roos Vonk 23 juni 2019):
Een filosofisch gedachte-experiment in NRC was bedoeld om aan te tonen dat klimaatactivisten niets om het klimaat geven. Uit empirisch onderzoek blijkt daarentegen dat juist klimaatontkenners worden belemmerd door onbewuste psychologische valkuilen zoals onzekerheid en angst voor verandering.
Met een gedachte-experiment wilde Maarten Boudry in NRC aantonen dat klimaatactivisten niet echt om het klimaat geven. Zijn argumentatie: wanneer door een wonder alle teveel aan CO2 zou verdwijnen, vinden ze nog steeds dat het systeem moet veranderen. Het klimaat is dus gewoon een smoes voor de systeemverandering waar het ze in feite om te doen is, zegt hij.
Hiermee gaat Boudry niet alleen voorbij aan de zeer vele andere redenen om het systeem te willen veranderen – de toenemende ongelijkheid tussen mensen, de toenemende invloed van grote bedrijven, het stikstofoverschot, de aantasting van de biodiversiteit, insectensterfte, en het gegeven dat de aarde grenzen stelt aan onze exploitatiedrift zoals beschreven door Paul Luttikhuis en Gert de Jong; hij gaat ook voorbij aan resultaten van empirisch onderzoek naar de psychologie van klimaatverandering en -ontkenning.
Maarten van der Linden: Boudry is iemand die zijn experiment bewezen ziet door met een aanname te komen waar van het antwoord al vastligt.
Toch heeft hij een punt dat de meeste mensen de klimaatproblematiek zien als onderdeel van systeemkritiek.
Maar zoals Roos Vonk laat zien geldt dat evenzeer voor de klimaatsceptici.
Klimaatproblematiek heeft alles te maken met de rafels van ons kapitalistische systeem waar de gevolgen van overproductie dienen te worden aangepakt. De sceptici daarentegen willen juist geen aanpassing van dat systeem, uit angst tekort te worden gedaan.
Boudry had de stelling in zijn experiment dus ook om kunnen draaien en ook dan gelijk gehad.

Mohammed Benzakour (Volkskrant 4 oktober 2019 p. 22) laat zien hoe het mogelijk de waarheid te bereiken. Joris Luyendijk en Willem Vissers (Volkskrant 7 oktober bijlage Sport p. 12) zijn journalisten, die de waarheid laten prevaleren.

De supersymmetrie in het universum wordt door het 'Godsdeeltje en Higgsdeeltje' doorbroken en het toont net als de Geest-stof dualiteit, de 'golf-deeltje dualiteit', het Yin-Yang-symbool, het 'en-en'/'of-of'-mechanisme. Het biedt net als de 'Evolutionaire kringloop en Evolutiebiologie' de basis om de hypothese van James Lovelock te onderbouwen.

De rubricering in het onderzoeksrapport ‘E i V’ is op de getallensymboliek van Pythagoras gebaseerd. Om de supersymmetrie in het universum te symboliseren maakt het rapport ‘E i V’ gebruik van een pedagogisch denkmodel. Dit model is gebaseerd op de supersymmetrie tussen geest en stof. De M-theorie van Edward Witten is net als het Morele kompas een multidimensionaal verklaringsmodel. De M van de M-theorie staat voor Magic, Mystery of Matrix. Het rapport ‘E i V’ heeft het liever over White Magic, Occultisme, het contrast van Black Magic.

Jonathan Safran heeft gelijk Help het klimaat met zelfreflectie. De psyche (reflexief bewustzijn, zelfreflectie) werkt als een spiegel (weerspiegeling). Het is deze spiegel, het spiegelneuron, dat zorgt voor de golfbewegingen in de geschiedenis. Welke kant van de medaille, de aardse Tetrade (Standaardmodel, de gemanifesteerde werkelijkheid) of de hemelse Triade (ongemanifesteerde werkelijkheid), laten we overheersen? Alleen wanneer we ons meer met de Triade verbinden komt de beschaving een stapje verder. Meer opties zijn er niet en dat was al bij Pythagoras (De Gulden Verzen van Pythagoras) bekend. Het is het reflexief bewustzijn dat zowel probleem en oplossing als hemel en aarde met elkaar verbindt. Wat kristallografie is op het materiële, zichtbare vlak is holografie op het geestelijke onzichtbare vlak. Maurits Escher is door de kristallografische kennis van zijn halfbroer Berend George Escher beïnvloed.

De klimaatencycliek Laudato si van paus Franciscus (18 juni 2015), Alessandro Baricco (De Groene Amsterdammer 14 februari 2019 p. 48-52) en Alexandria Ocasio-Cortez (Volkskrant 16 februari 2019 Zaterdag p. 2-5) bieden een oplossing, voor de paradox, die Ralf Bodelier en Thijs Kleinpaste bespreken. Citaten van Gottfried Wilhelm Leibniz en Arthur Schopenhauer geven de in het heelal verborgen paradox weer. Het balansmechanisme, dat aan de in het universum verborgen paradox ten grondslag ligt was in de Bhagavad Gita al bekend.

Het pedagogische denkmodel geeft niet een compleet sluitend plaatje van de éne werkelijkheid, de absolute waarheid maar beoogt wel, door de 'Hoofdroute', de oplossingsrichting aan te geven en de verborgen 5e Dimensie, de kwintessens te belichten, een tipje van de sluier op te lichten. Een kaart is, zoals zo mooi gezegd is door Alfred Korzybski, niet het terrein. Shakespeare vroeg zich al af What's in a name? De éne werkelijkheid verandert niet door er andere etiketten op te plakken.

Primair gaat het om het in het universum verborgen balansmechanisme What's in a name? Natuurkundigen hebben het over het Higgsdeeltje, terwijl geesteswetenschappers de voorkeer geven aan het Godsdeeltje. Het is een kwestie van perceptie, het houdt de gemoederen al millennia bezig. Het voorstel van Aleid Truijens God de klas uit te sturen (Volkskrant 14 september 2019 Opinie p. 18) lost uiteindelijk niets op. Wel heeft zij gelijk wanneer zij stelt: Gun iedere burger zijn geloof, maar stuur alle kinderen naar een openbare school. Een school waar je christelijk, joods, moslim of boeddhist mag zijn, waar je hoort wat andere godsdiensten inhouden. Een school waar kinderen niet leren wat hun ouders graag willen, maar wat ze nodig hebben om zelf te leren nadenken. Het wordt zo langzamerhand tijd. Het gaat er om kinderen te leren dat de homo sapiens over andere bewustzijnstoestanden (ABTn, in het Engels ASCs: altered state of consciousness) beschikt.

Om een duurzame samenleving te creёeren draait het primair om gedragsverandering, het innerlijke kompas. De geschiedenis leert dat het mis gaat wanneer we niet bereid zijn tijdig aan de zandloper een slinger te geven. De evolutie is geen blind proces zonder zin, de mensheid geeft zelf bewust of onbewust een richting aan de evolutie.

Herman Wijffels Duurzame waarden en maatschappelijke transitie (3 oktober 2016):
Geen enkele organisatie die aan de maat van de tijd wil zijn en dus ook universiteiten niet, kan zonder integrerend perspectief voor het geheel. Integraal ontwerpen vraagt om geïntegreerde alpha, beta en gamma kennis en vaardigheden. Ook het onderwijs zal meer vanuit dat perspectief vorm moeten krijgen.

Het vraagstuk waar het primair om draait wordt door de onderwijssocioloog Jaap Dronkers onderkent (de Volkskrant 9 juni, p. 21).
De maatregelingen, die door de overheid in de tachtiger - en negentiger jaren zijn genomen, werkten eerst in het
voordeel van de banken. Om het evenwicht te herstellen werken de maatregelingen, die nu hard nodig zijn in het nadeel van de banken. Eerder heeft Herman Wijffels laten zien dat het nog niet zo eenvoudig is om het tij te keren. Herman Wijffels vervult net als Jan Rotmans met zijn boek Transitiemanagement: sleutel voor een duurzame samenleving in Nederland een voortrekkersrol.

De moraal van het verhaal is om als bank te willen winnen in Europa heb je behoefte aan authentiek leiderschap, die de gezondheid van de bank, met een relatief hoog eigen vermogen centraal plaatst. In de woorden van Herman Wijffels betekent dit:
‘Innovatief organiseren houdt in dat organisaties zichzelf omturnen tot een interdependent systeem met cyclische processen. Darwin is structureel verkeerd geïnterpreteerd. De ‘survival of the fittest’ wordt structureel geïnterpreteerd als dat de sterkste wint. Terwijl Darwin het heeft over de ‘fit’: de best aangepaste overleeft. Charles Darwin verwoordde het zelf alsvolgt: ‘It is not the strongest of the species that survives, nor the most intelligent that survives. It is the one that is the most adaptable to change.’

Het tere vaasje, de self-fulfilling prophecy van Mark Rutte, chaos ontstaat wanneer politici blijven weigeren met de keerzijde van de medaille (Complementariteit), De nieuwe levensrichting, het panentheïsme ( ‘alles in God en God in alles.’) van Spinoza rekening te houden.

De chaostheorie leert dat alles met elkaar verbonden is en de onderzoeker niet af te scheiden is van het onderzoek. Alleen door dat wat is, de kosmische missie, die Ervin Laszlo & Jude Currivan beschrijven te accepteren komt de evolutie een stapje verder. Om het ontstaan van leven te verklaren gaat het primair om 'Mind over Matter', dat bij Pythagoras al bekend was. Het onderzoeksrapport 'E i V' plaatst de relatie tussen 'Slachtoffers en Daders' in het licht van de evolutie van de mensheid, antropogenese (hominisatie).

De crux van 'Welzijn en Welvaart' (Kwaliteit en Kwantiteit) is hoe richten wij onze levensenergie (levenskracht, libido, oerbron, levensbron, 'donkere energie') om de geestelijke gezondheid te bevorderen? Of anders gezegd wat bezielt ons? Of hoe voorkomen we dat onze carrièrepolitici (of De blinde vlek van Rutte Martin Sommer Volkskrant 4 juni 2016 p. 17) gebakken lucht verkopen of met andere woorden "na ons de zondvloed!" beleid verkopen? Het betekent dat we ook met de keerzijde van de medaille rekening houden. De route die we in het leven bewandelen, dus hoe wenden we onze energie aan en het doel - zingeving van het leven - een duurzame samenleving (rentmeesterschap) bevorderen, zijn één en hetzelfde.
Maar volgens Matthew Flinders, auteur van het boek Defending Politics: Why Democracy Matters in the 21st Century ligt de fout namelijk grotendeels bij de burger, die een vertroebeld beeld heeft van politiek en politici. In het bijzonder de jongste generatie, die geen herinneringen heeft aan onderdrukking en oorlog, is cynisch en onverschillig geworden ten aanzien van de verworvenheden van de democratie. Een ‘governing paradox’ is het gevolg: politici moeten steeds meer beloven om gekozen te worden, maar kunnen die beloftes door de veranderende rol van de politiek in de samenleving steeds minder waarmaken.

In het onderzoeksrapport 'E i V' staat het marktfundamentalisten in het Westen lijnrecht tegenover het moslimfundamentalisten in het Oosten. De hamvraag is hoe sterk is het zelfreinigende vermogen van politici in het Westen? Het zelfreinigende vermogen heeft op de levenslessen van Johan Witteveen betrekking. Door de goddelijke geest in ons leven meer tot uitdrukking te brengen, leveren we schonere energie en dragen op deze manier aan een duurzame samenleving bij. Of met andere woorden Practice What You Preach.

Evolutie vindt door emanatie plaats. Het Akasha-veld (Z.P.F.) is een energieniveau, ether het medium, de materie van Akasha. Ether wordt door een punt (snijpunt van de diagonalen 1./2. en 3./4.) gesymboliseerd.
Het zelfbewustzijn en het non-lokale bewustzijn zijn complementair. Het betekent uiteindelijk dat Geest en Lichaam, geesteswetenschappers en natuurwetenschappers gelijkwaardig aan elkaar zijn. De mens kan polariseren omdat er polariteiten bestaan.
De ’Hoofdroute’ heeft op de Gulden middenweg betrekking, de lichtzijde, het Rechterpad op Balancerend leiderschap. Het ‘en-en’/’of-of’ mechanisme geeft ook het RECHTER en het LINKER pad weer.

De schuldencrisis wordt tegen de achtergrond van de illusiecultuur geplaatst. Relatief staat tegenover absoluut. Uiteindelijk blijft het allemaal mensenwerk. Tussen de
- Verkoper en Koper ('aanbodzijde en vraagzijde', 'crediteur- en debiteurlanden')
- Leraar en Leerling ('werkgever en werknemer', principaal-agentproblematiek, ’Heer en Slaaf’)
- Politicals & Professionals (Managementstijl)
- Toezichthouders en Directie
- Man en Vrouw (Anima en Animus)
- Luisteraar en Spreker
- Machthebbers bedrijfsleven en - overheid (amoreel)
- Gewetensvolle – en Gewetenloze machthebbers
- Spiritualiteit en Godsdienstwaanzin
- Neoliberalisme (marktfundamentalisten, superkapitalisme van het geseculariseerde Westen) en IS (moslimfundamentalisten van het geïsmaliseerde Oosten)
- Marktfundamentalisten en Moslimfundamentalisten
- 'Waarnemer en Waargenomene'
Tussen beide partijen zit de stem van het geweten.

Politici dienen in plaats van hun verantwoordelijkheid voor de collectieve sector aan de markt uit te besteden weer zelf het stuur in handen te nemen.

Onder het mom van marktwerking is er in de collectieve sector een graaicultuur ontstaan die zijn weerga niet kent. De verhouding tussen prestatie en beloning is volledig zoek. In plaats van het neoliberale gedachtengoed te bestrijden wordt met name door de PvdA het spel 'links lullen en rechts vullen' enthousiast meegespeeld. Door de politieke machtsspelletjes met rechts mee te spelen is het tegenwicht naar extreem rechts verloren gegaan.

Het citaat De geschiedenis leert ons uiteindelijk alleen dit, dat de mensen niets uit haar willen leren.van Friedrich Hegel staat tegenover Er is niets nieuws onder de zon, het zelfreinigende vermogen. Friedrich Hegel is nog steeds actueel. Dat we te weinig lering trekken uit het verleden maakt ons mede schuldig.

Het huidige politieke bestel van democratisch handjeklap, van geven en ontvangen en wederzijds begrip, blijkt niet in staat effectief op de wereldvraagstukken in te spelen. Zelfregulering van bedrijven leidt veelal niet tot de gewenste veranderingen.

De zoektocht in de Natuurkunde naar de bron van de kosmische straling staat tegenover de vrijheid, de nieuwe levensrichting van Spinoza, die vanuit de Geestkunde wordt verklaard. Hoe Geestkunde en Natuurkunde, 'Probleem en Oplossing' (polaire twee-eenheid, de complementaire polariteit), met elkaar samenhangen houdt de mensheid al millennia bezig. Het is het probleem van het ego, de Zielkunde (Evolutiepsychologie), die het mogelijk maakt beide met elkaar te verbinden. De kwintessens heeft op het balansmechanisme van de weegschaal in het universum betrekking.

Het rapport 'E i V' tracht door een tipje van de sluier, van de éne, onveranderlijke werkelijkheid, op te lichten aan het creëren van een duurzame samenleving en zonniger toekomst bij te dragen. De scheppingskracht zit in onszelf. Er geldt nog steeds verbeter de wereld begin bij jezelf. Het is wel degelijk mogelijk het lot enigszins in eigen hand te nemen, door je met de juiste dingen bezig te houden die goed bij je kwaliteiten aansluiten.

In kwalitatieve zin trekt de overheid zich terug, echter niet in kwantitatieve zin. De terugtredende overheid meent door het bevorderen van de mythe van marktwerking de werkelijkheid beter te kunnen beheersen. Dit is slechts gedeeltelijk waar. Een kenmerk van politici is dat in plaats van de ander centraal te plaatsen men graag een ander verantwoordelijk houdt. Een probleem met politieke consensus is dat voor een specifieke beslissing nooit één persoon verantwoordelijk is. Door de beslissingsmacht aan de markt over te laten wassen politici hun handen in onschuld. Het is duidelijk dat politici weer bereid dienen te zijn zelf het stuur in handen te nemen en daarvoor verantwoordelijkheid te dragen.

Heijerman, Jacobs, Korthals & Wouters boek Praktische filosofie (p. 126):
Nietzsche’s aanklacht tegen de moderne westerse cultuur geldt het soort mens dat deze cultuur heeft voortgebracht en nog steeds produceert: het kuddedier, de massamens.
Joep Dohmen: Nietzsche betoogt dat het verwerven van een tweede natuur niet verloopt via pure introspectie of zelfinkeer. Zelfzorg verloopt niet via de kennis van een innerlijke waarheid, die dan vervolgens in een concreet levensplan gestalte krijgt. Wel gaat het om een ontdekkingsreis waarbij elk individu in zijn veranderlijke leven te midden van de voortdurend veranderende omstandigheden zijn eigen koers moet bepalen. Het leven is eerst en vooral een ambacht, waarbij het individu zichzelf een bepaalde vorm en eenheid moet verschaffen: ‘ons zelf maken, uit alle elementen een vorm creëren – dat is de opgave! Steeds die van een beeldhouwer! Van een productief mens! Niet door kennis, maar door oefening en een voorbeeld worden wij zelf! Het menselijk leven speelt zich immers niet geïsoleerd af, maar te midden van tal van reeksen voortdurend verschuivende ordeningen die tezamen de werkelijkheid uitmaken: familie, relaties, buurt, werk, technologische ontwikkelingen, en wat al niet.

Om het kwaad in de wereld te verminderen dient de regulering, voor de mensheid zelfregulering (zelfverwerkelijking, zelfrealisatie, zelf-ontplooiing, zelfreinigend vermogen), onze pelgrimstocht op aarde, de 'Hoofdroute' centraal te staan.

Het fenomeen organisatiecultuur is het hoofdthema van het onderzoeksrapport 'E i V'. Nederlandse coryfeeën op het terrein van de organisatiecultuur zijn consultant Fons Trompenaars, organisatieadviseur Daniel Ofman, managementgoeroe Manfred Kets de Vries, Sjaak Vink en Bert Rorije van Total Branding Collectief Het Stormt. Total Branding is een holistische werkwijze, waarbij bedrijfskundige, strategische en organisatorische vraagstukken; innovatie, communicatie en gedragsverandering geïntegreerd worden aangepakt.

Het splitsende en fragmentarische denken dat in de ontwikkeling van de moderniteit steeds meer de toonaangevende denktrant wordt, ziet Klaas van Egmond, faculteitshoogleraar geowetenschappen aan de Universiteit van Utrecht (milieukunde), als een van de belangrijkste oorzaken van de ecologische problematiek.
De noodzaak van een integraal mens- en wereldbeeld en bewustzijn dat het ego overstijgt
De recente studie van Klaas Van Egmond, Een vorm van beschaving werkt een integraal mens- en wereldbeeld uit voor een evenwichtige beschaving op basis van maatschappelijke enquêtes en visies van Hegel, Rudolf Steiner, Jung en Pauli, Max Weber, Sorokin, Fromm en Teilhard de Chardin.
Zijn grondig onderbouwde aanbevelingen voor een meer evenwichtige en duurzame levensvisie en levenswijze om uit de ‘houdgreep’ van de consumptieverslaving en de macht van de financieel-economische sector te komen, zijn een uitwerking van de visie van Sorokin, Jung, Fromm en anderen die eerder aan de orde kwamen in Civis Mundi. Zij wijzen onder meer op het belang van de balans tussen het materiële en spirituele, het ik en de ander, het individuele en collectieve, de delen en het geheel. Dit is eeuwenoude boerenwijsheid van alle tijden en culturen van Chinezen zoals Lau Tse, Grieken, Indiërs, Indianen, Afrikanen en talloze natuurvolken. Maar de aanbevelingen voor de politiek zijn gedoemd te falen als politici de belangen van hun achterban en van de multinationals behartigt en uitruilt tot een compromis dat vooral de gevestigde industriële belangen tegemoet komt. Vooral de Europese en andere buitenlandse politiek lijken vaak gecorrumpeerd door industriële en financiële instellingen waar we geen zicht op hebben.
Premier Rutte heeft zeker gelijk wanneer hij het heeft over ‘een waanzinnige transitie’. . ‘Een van de grootste transformaties die Nederland heeft doorgemaakt, misschien wel vergelijkbaar met de wederopbouw na de oorlog.’ Het is struisvogelpolitiek wanneer minister Wiebes zegt dat u van de rekening niks gaat merken.

Wederkerigheid (golf-deeltje dualiteit) is analoog aan het begrip periodiciteit in de esoterie. De kwintessens van het 'E i V' verhaal is dat om een duurzame economie, een duurzame samenleving te creëren er maar een pedagogische 'Hoofdroute' is. Dus de wederkerigheid die er bestaat tussen ‘Chaos, Gaia en Eros’, het 'Hoe' op aarde (lagere Tetraktis en de bron van het 'Goede, Ware en Schone', het 'Wat' in de hemel (hogere Tetraktis te benadrukken. Praktisch betekent dit een ommekeer in het denken, een paradigmawisseling om beide met elkaar te verenigen.

Bij het Reflexief Bewustzijn gaat het om de wederkerigheid tussen het verticale (non-lokale) en het horizontale bewustzijn, de synchronisatie van de rechter - en de linker hersenhelft. De wisselwerking heeft op de lateraliteit van de rechter - en de linker hersenhelft betrekking.

De tijdgeest wordt door het individuele consumentengedrag (consumentisme), 'zelfexpressie door consumptie' en het collectieve stemgedrag tot uitdrukking gebracht. Zo hangen ook de kredietcrisis en de schuldencrisis met elkaar samen.

Moraal, ethiek (Ethica van Spinoza) ontstaat als gevolg van de kenmerkende, unieke verschillen, het spanningsveld tussen het individueel menselijke en het heil van het collectief.

Een belangrijk deel van de verdeel en heers problemen die we signaleren hebben we door onvoldoende checks & balances zelf gecreëerd. 'De remedie is tegelijkertijd de kwaal' (geweten, 'Goed en Kwaad'). De vraag dringt zich op welke debacles moeten zich voordoen voordat echt actie wordt ondernomen. Het gaat mis, chaos dreigt wanneer voor onnatuurlijke selectie, een gesloten systeem wordt gekozen.

Het rapport 'E i V' laat zien dat het wiel, de unificatietheorie van Eenheid in Verscheidenheid al is uitgevonden.
In principe draait het om één medaille met twee kanten. De mystieke weg (Laozi, Pythagoras, Plato, Jezus, Boeddha, Mohammed, Ramon Lull, Blaise Pascal, Bahá'u'lláh, Hazrat Inayat Khan, Blavatsky, Sri Aurobindo, Carl Jung, Teilhard de Chardin, Maslow) berust op ervaringen uit het verleden. De stelling lijkt gerechtvaardigd voor wat betreft tijd er van uit te gaan dat er maar een natuurlijke tijd bestaat, het eeuwige nu, het durée van Henri Bergson.

De controverse tussen de wetenschappelijke inzichten van Laura Burgers en Wiebe Hommes, hangt vermoedelijk samen dat een vrouw anders in het leven staat, anders tegen het mysterie leven aankijkt, dan een man. Jan Mokkenstorm vat in het interview met Fokke Obbema het levensmysterie fraai samen.

De onvermijdelijke keuzes, die Pieter Barhoorn bespreekt hangen met de wereld is complexer dan de EU-integratie, die Joschka Fischer beschrijft samen. De EU-integratie belicht slechts een papieren, illusoire werkelijkheid, de op de systeemtheorie gebaseerde organisatiekunde. De zaak zo simpel als een knikker, je keert dat tij alleen met pijnlijke keuzes, kunnen niet met behulp van kunstmatige intelligentie worden opgelost. Wel is het bijvoorbeeld mogelijk om sociale media te gebruiken om met name jongeren over deze vraagstukken objectief te informeren.

Thalif Deen Inheemsen en minderheden “stille slachtoffers” van klimaatverandering.
Klimaatnieuws De stille slachtoffers van klimaatverandering.
Joren Gettemans Israëls rijken eerste slachtoffers klimaatverandering.

De kenniseconomie moet uiteindelijk tot een duurzame ontwikkeling leiden. Om de continuïteit van het leven te waarborgen is meer aandacht voor natuurbehoud nodig. Technologische uitvindingen als Cradle to Cradle zijn daarbij zeker van belang. Wat echter de komende decennia veel meer aandacht zal vragen heeft met onze leefstijl op aarde te maken. Het gaat er daarbij om dat we voorkomen dat de draagkracht van ecosystemen wordt uitgeput. Er is een switch nodig van een technology driven naar een quintessence driven society. Voor het aanpassen van onze manier van leven aan nieuwe omstandigheden is het nodig dat in het denken grenzen worden verlegd en schotten worden afgebroken.

Wat betreft de discussie rond de klimaatverandering is er gelukkig in Nederland een ommekeer in het denken te bespeuren. Het interview met Jonathan Holslag De kracht van het paradijs hoe Europa kan overleven in de Aziatische eeuw (recensie) in de Volkskrant van 20 september 2014, katern Vonk (p. 2-4) en de bespreking van het boek No time''' verander nu, voor het klimaat alles verandert van Naomi Klein (Sir Edmund p. 32/33) laten zien dat het wenselijk is dat kiezers hun stemgedrag aanpassen. Het gaat er om dat we de achterkamertjes politiek van het clièntelisme van 'u vraagt, wij draaien' omkeren naar het transparante ‘wij vragen, u draait’.

De geniale filosofische visie van Jeroen Buve, namelijk het balansmechanisme van de metafysica maakt het mogelijk het machtsevenwicht in de wereld te herstellen. Volgens Émile Durkheim hangt de oplossing van onze problemen met sociale cohesie en zinsbegoocheling samen. De oplossing ligt eerder in de omgeving waar we deel van uitmaken dan in ons brein. Omgekeerd door onszelf te begrijpen, het Ken uzelve leren we onze wereld, het universum beter te begrijpen.

De controverse tussen de wetenschappers Gerrit Hiemstra en Jeroen Dijsselbloem , die beide aan de Universiteit Wageningen zijn afgestudeerd hangt van hun referentiekader (lees 'bubbel' of cocon) af. Gerrit Hiemstra plaatst het klimaatvraagstuk in het juiste perspectief, terwijl Jeroen Dijsselbloem het faillissement van de EU, de 'Babelonische spraakverwarring', de tweedeling in de maatschappij beoogt te bevorderen.

Wat betreft het Westerse verdienmodel geldt dat de Verenigde Staten en Europa vechten om een been en China gaat er ras mee heen.

De kloof tussen Maakbaarheidsgeloof en Zelfvernietigingsdrang, de chaos in de wereld neemt toe doordat politici in het algemeen beter zijn in het doorschuiven dan in het oplossen van problemen. De relatie tussen Anthropogenesis en Cosmogenesis, de in de kosmos verborgen blauwdruk van het leven (rechtvaardigheid, zelfreinigende vermogen), lees negentropie maakt het mogelijk de chaos te bedwingen.

Net als het zelfreinigende vermogen belicht Helende energie (MANTRA Herfst 2017) de relatie tussen bétawetenschappers en alfawetenschappers. In de kern is alles trilling - materie is geen vaste stof, en ook de kosmos is feitelijk trilling. Trillingen kunnen zich hoorbaar maken in klanken, en klanken blijken genezend te kunnen werken op ons stoffelijk lichaam, iets waar de oude Egyptenaren al weet van hadden, en dat het artikel over klankschalen (p. 7) laat zien (MANTRA Herfst 2017 p. 3). Primair draait het om Je eigen leven als helende energie (Drs. Karen Hamaker –Zondag p. 67-80). Mystici hebben in het algemeen beter begrepen dan politici hoe de wereld, de éne werkelijkheid in elkaar steekt.

De levenscyclus, het levenswiel, de levenscirkel, de Eeuwige wederkeer omschrijft de vier punten van het kruis, die achtereenvolgens geboorte, leven, dood en ONSTERFELIJKHEID voorstellen. Onsterfelijkheid heeft op de verborgen 5e Dimensie betrekking. Het 5Ddenkraam, de Bewustzijnsschil is een model om de verborgen 5e Dimensie, de Christogenese van Teilhard de Chardin te duiden. Om het evenwicht, de harmonie tussen Maakbaarheidsgeloof en Zelfvernietigingsdrang te herstellen schiet het zelfreinigend vermogen van de democratie ernstig tekort. De klimaatcrisis is voor de homo sapiens op aarde niet alleen door het stijgen van de temperatuur meetbaar en voelbaar, maar brengt ook een cultuurverandering teweeg. De eurocrisis hangt met het fenomeen Zaaien en Oogsten samen. De vluchtelingencrisis, migratie hangt enerzijds met de demografische verandering, die Peter de Waard signaleert en anderzijds met onze defensie, namelijk met risicobeheersing samen. Klimaatcrisis, eurocrisis en vluchtelingencrisis zijn onderling nauw met elkaar verweven en alleen een integrale denktrant, de unificatietheorie biedt soelaas.

De metafoor ‘Veilig en Verdoemd’ (p. 324, 326, 337, 425, 481, 482) in het boek van Amanda Gefter is analoog aan ‘Verlossing en Verdoemenis’ in de esoterie en Genadeleer en Erfzondeleer in het christendom. Het belicht de in het universum verborgen 5e Dimensie. De eindconclusie van Amanda Gefter is dat we allen in ons eigen referentiekader leven en daardoor komt opnieuw de discussie centraal te staan vanuit welk referentiekader wordt beoogd Probleem en Oplossing ('Zaaien en Oogsten') met elkaar te verbinden.

Het rapport Eenheid in Verscheidenheid gaat ervan uit dat de unificatietheorie het kader voor de 'Hoofdroute' (waarheidsvinding) bevat. De volgens Hegel éne, universele werkelijkheid, het absolute Zijn en het Niet-zijn, blijft echter eeuwig onveranderlijk. Een ding is zeker een perpetuum mobile zal op aarde niet worden uitgevonden. Er valt te verwachten dat het debat over ‘Evolutietheorie en Intelligent design’ op 1 : 1 eindigt namelijk in het midden. Zelf heb ik het liever over Creative Design. De natuur zit vol creativiteit en vernieuwing. De trage mammoettanker waarop we ons bevinden vaart op de automatische piloot. Er is te veel intellectuele vrijblijvendheid. Het is nuttig om toch op basis van de huidige kennis en technologieën een begin te maken om de koers te veranderen. Nieuwe technologische doorbraken op het terrein van de energievoorziening laten zich moeilijk voorspellen. Anderzijds is het ook moeilijk nauwkeurig de effecten van de opwarming in te schatten.

Het microvraagstuk in Nederland dat Frank Westerman in zijn boek Een woord een woord beoogt te duiden weerspiegelt het macrovraagstuk dat in het onderzoeksrapport 'E i V' wordt besproken. Of met andere woorden Frank Westerman bespreekt een universeel vraagstuk dat de gemoederen al millennia bezig houdt, namelijk de controverse tussen het woord en het zwaard. Het tweesnijdend zwaard symboliseert de twéé kanten van een medaille, namelijk tussen Geestkunde en Natuurkunde. In het leven kan een tweesnijdend zwaard zowel ten goede als ten kwade worden gebruikt.

Henk Procee boek Intellectuele passies - Academische vorming voor kenners
Hoofdstuk 2. Waarnemen (p. 48):
Wat
Francis Bacon duidelijk maakt is wat iedere toneelspeler ook heeft ervaren: acteren vraagt net als waarnemen doen en laten”, “activiteit en passiviteit” en dat is een goed evenwicht. Daarbij vraagt passiviteit veel meer dan op het eerste gezicht lijkt. Het kost namelijk veel oefening om op het toneel naturel te kunnen zwijgen. Dat is de ene kant van de medaille. De andere kant is de actieve: hoe er al handelend een performance neergezet wordt.

Ook in de 21e eeuw blijft gelden dat de andere wang toekeren symbool staat voor het leren kijken vanuit het perspectief van de tegenstander. Dit wordt al in de Bhagavad Gita tot uitdrukking gebracht. Of met andere woorden al is de leugen nog zo snel de waarheid achterhaalt hem wel.

De cybernetische regelkring, het cybernetisch model geeft de viervoudige indeling, de bewustzijnsevolutie op aarde weer, terwijl de lemniscaat de zevenvoudige indeling, evolutionaire kringloop in het universum tot uitdrukking brengt.

Algemeen gesteld gaat het er om het bewustzijn op informatie-energiestructuren in het Akasha-veld zodanig af te stemmen dat de universele levensstroom, de creatielemniscaat wordt geactiveerd. Het werkt echter alleen wanneer bij het zoeken naar een hogere waarheid, de lichtzijde van het bewustzijn centraal staat. In wisselwerking met de vraag ontstaat, in het licht van het nu en van de eeuwigheid, een nieuw perspectief op de werkelijkheid.

Net als voor ‘Zaaien en Oogsten’ geldt voor 'Winst en Verlies' dat de kost gaat voor de baat uit.
Je moet eerst kosten maken om er later voordeel van te hebben. Spreuk geschreven door Titus Maccius Plautus (254-184 v.Chr.) uit zijn toneelstuk genaamd Asinaria. Originele tekst in het Latijn: 'Necesse est facere sumptum, qui quaerit lucrum'.

Technologie zal uiteindelijk de wereld niet redden. Internationale samenwerking om het broeikaseffect te bestrijden is vermoedelijker nog lastiger te organiseren dan een technologische doorbraak. Om de stabiliteit in een multipolaire wereld te bevorderen dient aan het meta-leren (zelf-realisatie) de hoogste prioriteit te worden gegeven.

Tao: De subtiele oorsprong van het universum; de onbevattelijke oerenergie van het universum; de schepping is de expansie en polarisatie van tao in yin en yang. Het taoïsme, dat op vernieuwing en verjonging is gericht, kreeg altijd invloed in de perioden dat de gevestigde orde van een keizerrijk in verval raakte.

Er is behoefte aan gemeenschappelijk gedragen, inspirerende visies. Niet de problemen accentueren, maar de oplossingsrichting die naar een duurzame samenleving leidt. De persoonlijke naam van de nieuwe Wereldleraar is Maitreya ('de Gelukzalige'), wiens komst al werd voorspeld door Gautama Boeddha. Is Maitreya de Christus?
Niet Maitreya maar de HERE GOD geeft ons het woord van hoop voor de wereld, een woord dat niet ijdel of verleidend is. De Israëlische achtergrond van ons geloof wordt ons weer in herinnering gebracht voor nu en in de eindtijd als God ons zal leren aangaande Zijn wegen en opdat wij Zijn paden bewandelen. Want uit Sion zal de wet uitgaan en des Heren woord uit Jeruzalem (Jes. 2:3). Dat is zoals het gaat worden: hoop voor de wereld, en sjaloom voor Israël. Maar vóórdat het zover is, zal er eerst een grote verleiding komen. God verwacht van ons vastheid in geloof en eerbied en vertrouwen voor en op Zijn woord. Als wij de weg der waarheid zoeken en vasthouden leidt God ons daar waar Hij ons hebben wil.

De commotie rond 4 mei van Jan Kuitenbrouwer, Nzume en de wenende witte mensen van Asha ten Broeke en de Derde Weg van Tony Blair van Peter de Waard gaan in de kern over Verstrengeling tussen de Rechterhand en Linkerhand (zie litho Tekenen van M.C. Escher), tussen Goed en Kwaad.

Klimaatverdrag? Olieboer betaalt het gelag (Bart van den Dikkenberg Reformatorisch Dagblad 11 december 2015):
Ook wanneer de afspraken in Parijs geen bindend karakter krijgen, zijn de consequenties voor de fossielebrandstofsector fors. Die zal alle zeilen moeten bijzetten om überhaupt te overleven.
Op de VN-klimaattop in Parijs hebben 185 landen toezeggingen gedaan voor beperkingen van hun CO2-uitstoot. Verschillende deelnemers, waaronder de VS en de EU, pleitten er vorige week voor dat die toezeggingen juridisch bindend moeten worden.

In de zeventiger jaren was ik als beleidsmedewerker bij Hoogovens zeer intensief bij milieuonderzoek betrokken. Het is misschien amusant om te vermelden dat, toen de staalcrisis in de zeventiger jaren uitbrak, Max Albrecht destijds lid van de RvB, de milieubeweging openlijk heeft bedankt dat zij de tweede vestiging van Hoogovens op de Maasvlakte hebben weten te voorkomen. De ‘linkse ondernemer’ Max Albrecht (lid PvdA en van de Industriebond) was voorbestemd om directeur te worden van de nieuwe Hoogovens-vestiging op de Maasvlakte. Na het verschijnen van het rapport van de Club van Rome in 1972 had ik een knipselmap met relevante artikelen uit een grote verscheidenheid aan tijdschriften, waaronder ca. 10 managementtijdschriften over het rapport verzameld. De kern van het debat ging over de vraag kiezen we voor welvaart of voor welzijn. Helaas heeft de politiek sindsdien unaniem voor de welvaart, het economisme van de VVD gekozen. Het zijn uiteindelijk de burgers die het 'prijskaartje', het gelag gaan betalen.

In de EU bestaat een enorme overcapaciteit aan banken. Elk land en de banken binnen een land moeten hun eigen broek ophouden. Is de financiële dienstverlening in Europa niet toe aan een shakeout?
Monetair beleid Draghi: eurozone heeft te veel banken (zie ook Volkskrant 23 september 2016 p. 27):
De eurozone telt te veel banken en dat is de belangrijkste oorzaak van lage winsten voor financiële instellingen, aldus president Mario Draghi van de Europese Centrale Bank (ECB).
Met woorden van die strekking counterde Draghi donderdag kritiek, met name uit de bankensector, op het ruimhartige monetaire beleid van de centrale bank.
Critici menen dat het negatieve rentebeleid van de ECB de winstmarges van banken uitholt. In maart verlaagde de ECB de depositorente naar min 0,4 procent. Dat maakt het voor banken nog duurder om geld in bewaring te geven bij de ECB.

De belangenverstrengeling tussen politici en bedrijfsleven en door mismanagement met de mantel der liefde te bedekken heeft tot gevolg gehad dat zowel bij toezichthouders, CEO's en politici nu het vermogen ontbreekt om meerwaarde te creëren. De paradox is dat in plaats van politici en het bedrijfsleven systemen steeds complexer maken dient volgens E.F. Schumacher om het spreiden van risico's te bevorderen Small Is Beautiful centraal te staan.

In Nederland wordt het Rijnlands model meer en meer door het Angelsaksische model vervangen. Door de geleidelijke overgang van het Rijnlandse naar het neoliberale model heeft een cultuuromslag plaatsgevonden en het laat zien dat een land, politici ook kunnen blunderen. De economische crisis berust op de volgende paradox in de financiële wereld. De maatregelingen die zijn genomen om een beurskrach, zoals in 1929 te voorkomen zijn door de banken-lobby geleidelijk weer afgebroken. De Europese bankenunie is noodzakelijk gebleken omdat de toezichthouders van de soevereine staten er een potje van hebben gemaakt. Maar gelukkig ontwikkelt zich, om het tij te keren, weer een tegencultuur. Of met andere woorden er zit een mechanisme, Zaaien en Oogsten (karma) in het universum verborgen waardoor het mogelijk wordt van onze fouten te leren. Dit verborgen mechanisme wordt met behulp van de 5e dimensie en het ‘en-en’/’of-of’ mechanisme tot uitdrukking gebracht.
De fout die steeds opnieuw gemaakt wordt is dat het er bij
risicobeheersing niet om gaat het recht van de sterkste te laten domineren. Machtscontrole is op angst gebaseerd.
De
kredietcrisis laat zien dat er slechts van kortetermijn-winst sprake is. De toezichthoudende rol van de overheid schiet ernstig tekort. Het rapport 'E i V' gaat er vanuit dat juist een grotere betrokkenheid van alle burgers tot de beste resultaten leidt. Op dit moment neemt de sociale ongelijkheid, de maatschappelijke tweedeling alleen maar toe.

Het taoïsme, dat op vernieuwing en verjonging is gericht, kreeg altijd invloed in de perioden dat de gevestigde orde van een keizerrijk in verval raakte. Als de nood het hoogst is, komt de oplossing sneller.
Waar de gulden middenweg loopt is bekend. Het is niet nodig het wiel opnieuw uit te vinden. Er is niets nieuws onder de zon.

In de kloof tussen verwachting en werkelijkheid groeide de aversie tegen het establishment, de topbestuurders. Anderzijds overmoed, hoogmoed ligt aan de onmacht is kernprobleem EU (Arnout Brouwers Volkskrant 26 oktober 2016 p. 23) ten grondslag.

Zowel Teilhard de Chardin als Václav Havel laten zien hoe het vraagstuk van de grotere tweedeling, het marktfundamentalisme van George Soros in de maatschappij kan worden opgelost.

Roger Pielke heeft zeker gelijk dat schone technologie van belang is om de internationale energiedoelen te bereiken. Maar primair draait het om hoe richten we onze levensenergie. Het verhandelen van CO2-emissierechten is op dit moment niet meer dan symboolpolitiek.

In het onderzoeksrapport 'E i V' wordt de stelling verdedigd dat een duurzame samenleving mogelijk is door met beide zijde van de medaille, de geestkunde en de natuurkunde, het complementariteitsbeginsel rekening te houden.
Synthese ontstaat door these + antithese. Net als de Drie-eenheid kunnen tijd, ruimte en materie wel onderscheiden, maar niet gescheiden worden.
Ook fractals vertonen drie eigenschappen tegelijkertijd: iteratie, gebroken dimensie en zelfgelijkvormigheid.

Om een cultuuromslag te realiseren gaat het uiteindelijk om een integrale denktrant (de synthese tussen de domeinen van de alfa-, béta- en gammawetenschappers) die het parochiale denken, de symboolpolitiek van het ’eigen koninkrijkje’, de 'bv Ego' overstijgt. In het rapport 'E i V' wordt de stelling verdedigd dat een duurzame samenleving mogelijk is door met de geestkunde en de natuurkunde, de beide zijden van de medaille, de éne werkelijkheid rekening te houden. Voor het oplossen van wereldvraagstukken maakt het niet uit of je theïst of atheïst bent we zitten in hetzelfde schuitje. We leven op dezelfde aarde. De crisis die door Greenspan en zijn adepten is geschapen is eenvoudig te duiden, maar het oplossen ervan is uiterst complex. Wel biedt Baruch de Spinoza met zijn nieuwe levensrichting een houvast om dit vraagstuk op termijn op te lossen. Uiteindelijk zijn we het allemaal zelf, die de chaos creëren. De evolutie van de mens heeft niet alleen een fysieke, maar ook een geestelijke kant. Vorm en Inhoud zijn twee kanten van één medaille.

Steven Pinker onderkent tussen 'Remslaap en Non-remslaap' het waakbewustzijn (Volkskrant 12 november 2011 katern Wetenschap).
De driedeling 'Waakbewustzijn, Remslaap en Non-remslaap' van Steven Pinker kan met de groepen 1, 2 en 3 die Anna Lemkow in het boek Het Heelheid Principe bespreekt worden vergeleken. Of met andere woorden in het waakbewustzijn zijn we bewust Theïst of Atheïst. Daarentegen geeft de ‘Remslaap’ (REM sleep and creativity of het hoger bewustzijn) aan dat er meer is tussen hemel en aarde.

In vergelijking met andere machtsblokken als Japan en de Verenigde Staten zijn de overheidstekorten in de Europese Unie relatief laag. De invoering van de euro is niet het probleem, het zijn de mensen, de naїeve toezichthouders die te goeder trouw zijn geweest en te weinig oog hebben gehad voor het keuzegedrag, de voorkeuren van mensen en toezichthouders, die te kwader trouw handelen.

Daniel Ofman beoogt met zijn boek Bezieling en Kwaliteit in Organisaties de zelfkennis van de manager te verrijken.
Aan welke 'supertoezichthouder' of inspiratiebron (Vicar of Christ) geven we de voorkeur en welke visie van het 'Goede - Ware - Schone' wordt uitgedragen? Of met andere woorden kiezen we voor het eigen koninkrijkje, de 'bv Ego' of het koninkrijk in de hemel, het hemelse rijk?

De crux van het rapport ‘E i V’ zit in de relatie tussen essentie (wezen) en existentie (bestaan), tussen het zondebokmechanisme, de Wet van analogie en het marktmechanisme of met andere woorden tussen heer en slaaf (politicals en professionals) respectievelijk tussen verkoper en koper. De waarheid over het zondebokmechanisme leert ons om te kijken vanuit het standpunt van de vervolgden in plaats van dat van de vervolgers.

Jules Ruis: De rode draad door alle informatie is het woord 'fractal', een sterk groeiend begrip, dat naar verwachting de komende jaren ons leven en werken op vele fronten zal gaan beïnvloeden. Een klassiek voorbeeld van fractale structuur is de set van in elkaar passende Russische poppetjes, matruschka's genoemd. 'Fractals' zijn (van origine wiskundige) objecten van een ongekende schoonheid bestaande uit zich steeds herhalende patronen.

Het rapport 'E i V' gaat er vanuit dat Pythagoras (wiskunde (1 + 2 + 3 + 4 = 10) met de heilige Tetraktys, de kwintessens van de zichzelf herhalende patronen van interferentie al te pakken had. Of met andere woorden Pythagoras had de kwintessens van de recursieve patronen, de herhalende patronen van de fractals in de schepping al door.

Door de begrippen absolute tijd en relatieve tijd te introduceren is het mogelijk de discussie met betrekking tot ruimte en tijd een stapje verder te brengen. De absolute tijd staat voor de 4e dimensie van Ouspensky op het grensvlak van 'ruimte en tijd', die niet kan worden waargenomen. De linker hersenhelft analyseert in de tijd en de rechterhelft synthetiseert in de ruimte. Het is de 5e dimensie, de imaginaire dimensie - het eeuwige nu - het principe van de 'Akasha-kronieken' ('Noosphere') waarmee mystici en paragnosten in verbinding staan.
De relatieve tijd kan het gemakkelijkste aan de hand van wanneer we naar de zon kijken worden geïllustreerd. We zien namelijk niet de zon zoals die op dat moment is, maar zoals ze ongeveer 8 minuten geleden was. Dit komt door de lichtsnelheid. Delen we de afstand tussen de zon en de aarde door de lichtsnelheid, dan heeft het licht bij benadering 8 minuten en 20 seconden nodig om de aarde te bereiken. Het laat duidelijk de conclusie van Einstein zien dat tijd een dimensie is.

Links en rechts staan in de politieke besluitvorming als gelijkwaardig tegenover elkaar. Voor het introduceren van de marktwerking door de overheid hielden de socialistische krachten (these) en rechtse, liberale krachten (antithese) elkaar aardig in evenwicht. Het is aannemelijk dat de liberalisering van de financiële markten en de hypothese van de great moderation ('grote matiging') de ernst van de kredietcrisis hebben versterkt. De klassieke controverse tussen John Maynard Keynes en Milton Friedman moet daardoor in een ander perspectief worden geplaatst. Door de introductie van de marktwerking heeft het corrigerende mechanisme van het keynesianisme sterk aan kracht ingeboet. Of met andere woorden nu de wal het schip heeft gekeerd zal het herstel middels het keynesianisme moeizamer verlopen.

De 5e Dimensie komt in de vierde Anti-Dühring wet naar voren.
Jasper Schaaf geeft in zijn boek Boeddhisme en betrokkenheid (p. 53) een vierde Anti-Dühring wet, de 'wet' van de Spirale Form der Entwicklung, oftewel de spiraalvorm van de ontwikkeling. Wanneer door tegenspraak iets nieuws ontstaat is er sprake van een ontwikkeling, één met een richting.
Zo kan bijvoorbeeld in de economie een spiraalvormige keten van interacties gedurende langere tijd de richting bepalen naar hoogconjunctuur of naar crisis. Geen eeuwige richting, wel een van langere duur.

De overtuigingen theïst en atheïst, links en rechts, kunnen naast elkaar bestaan. De ene overtuiging is niet per se beter dan de andere. Complexe maatschappelijke vraagstukken kunnen alleen dan effectief worden opgelost wanneer het krachtenspel van de verschillende politieke richtingen, dus zowel van de seculiere als van de religieuze wereld worden gemobiliseerd (eenheid der tegendelen). De discussies die zich mede in het kader van het nieuwe boek ‘God als misvatting’ van Richard Dawkins zich afspelen zijn niet echt interessant (negatieve as). De discussie beperkt zich alleen tot de biologische evolutie. De manifesten van de atheïst Herman Philipse en de theïst Willem Ouweneel op Internet laten zien dat beide partijen diametraal tegenover elkaar staan. Veelzeggend is dat geen van beide al een doorslaggevend bewijs heeft gevonden. Relevanter is de vraag van Ervin Laslo hoe heeft het universum zich kunnnen ontwikkelen tot een toestand waarin de biologische evolutie überhaupt heeft kunnen plaatsvinden.

Het is van belang op het snijvlak van cultuur en natuur beleid te ontwikkelen. Wereldwijd een breder draagvlak, een ‘kritische massa’ voor duurzame ontwikkeling te creëren. Kenmerk van de huidige cultuur is dat wetenschap, religie en kunst vrijwel volledig van elkaar zijn gescheiden. Op het snijvlak van natuur en cultuur gaat het echter niet primair om geloof versus wetenschap, maar eerder om de samenhang en wisselwerking tussen natuur - en menswetenchappen. Deze kengebieden kunnen wel onderscheiden, maar niet gescheiden worden. Door beide als complementair te beschouwen ontstaat een completer zicht op de complexe werkelijkheid. Het is wenselijk de tweespalt tussen de natuurwetenschappers en geesteswetenschappers te verkleinen. Vastgeroeste denkpatronen te doorbreken.

Het creëren van een duurzame samenleving vraagt om top down en bottom up visies. De relatie tussen 'Zo binnen, zo buiten' versus 'Zo boven, zo beneden', psychologie versus sociologie verdient meer aandacht. Op het snijvlak van beide disciplines gaat het niet primair om individu versus collectief, maar eerder om de samenhang en wisselwerking daartussen. Psychologie en sociologie kunnen wel onderscheiden, maar niet gescheiden worden. Door beide disciplines als complementair te beschouwen ontstaat een completer zicht op de complexe werkelijkheid.

Anne-Marie Rakhorst: Duurzaam ontwikkelen... een wereldkans
Het is voor onze samenleving te hopen dat de vonk, die van haar teksten af spat veel lezers zal doen ontvlammen. Zoals Naomi Klein in haar boeken No Logo en De shockdoctrine aantoont, is een te klein deel van onze bevolking zich bewust van de noodzaak om het algemeen belang te plaatsen boven het eigenbelang. Van het welslagen van deze mentaliteitsomslag hangt echter wel het voortbestaan van de mensheid af. Vereist is dan ook zeker een groei van ethisch bewustzijn. Hier ligt ook voor kerken wereldwijd vanwege hun massale bereik een duidelijke taak. Construire la terre - Bouwen aan onze aarde, was al het devies van Teilhard de Chardin. Anne-Marie Rakhorst onderschrijft dat met haar werk en met dit boek.

In het boek De Energiekwestie en de Orde van de Tijd - Het paradigma voor de Nieuwe Wereldorde. beschrijft René Meijer het wetenschappelijk experiment naar de winning van energie uit de ether dat tevens de ether als zijnde de essentie van onze toekomst bewijst en plaatst daarmee het thema, weer terug van weggeweest, op de wetenschappelijke en culturele agenda.

Het Spel van de Orde: een apollinische droom van de Filognostische Associatie; speel een levensecht spel en ontdek uw verborgen potentieel, meesterschap, talenten, ware identiteit en bestemming.

Het is boeiend om te ervaren dat de websites van Rob Ek, Jacques Smeets en Job van Splunter de wereld vanuit eenzelfde esoterisch gezichtspunt waarnemen.

====

Zie ook:

Boeken:

Externe Links

<< vorige || volgende >>

Categorie: Artikelen | Rapport | Auteur: Harry Nijhof


Deze pagina werd sedert 16 dec. 2007 keer bekeken.